Heit en Mem

gratis en fergees

fĂŞst iten foar baby's

de rapley metoade impact scheiding onverminderd groot

nr. 03 - 2011

warm aanbevolen

full time heit

De zwangere huismus praktijk voor o.a: * Zwangerschapscursus “Dat zal bevallen!” * Zwangerschapsmassage * Cursus “Shantala babymassage” * Coaching jonge ouders met onrustige prikkelbare baby’s

de Zorg van één Kraamzus

Voor informatie, vragen en opgave voor de cursussen kunt u terecht op de website:

www.dezwangerehuismus.nl

t 0513 418888 • www.kraamzus.nl

(voor)lezen

is leuk!

en bij de bibliotheek voor kinderen nog gratis ook

Catalpa Kinderopvang Noord Nederland in Friesland !

Met 18 kindercentra in Leeuwarden, Drachten, Heeg en IJlst èn ons gastouderbureau in Drachten, bieden wij in de provincie Friesland volop mogelijkheden voor dagopvang, buitenschoolse opvang en gastouderopvang.

ontdekdebieb.nl

Interesse?

Bel voor meer informatie 0800 0743 (gratis) of kijk op onze website www.catalpa.nl.

Voor het gastouderbureau bel met 0900 2000 700.

20100399 Adv 100x133 Friesland v2.indd 1

23-9-2010 14:08:41

Us hushalding

Wolle jim ek mei jim húshâlding yn Heit en Mem? Stjoer dan in foto mei in koart ferhaaltsje nei ynfo@heitenmem.nl.

‘We willen met deze foto een periode in ons leven afsluiten. Een periode van 13 jaar waarin ons leven in het teken stond van onze kinderwens. Het heeft een wissel getrokken op onze relatie en we hebben vrienden verloren, maar het is alles meer dan waard geweest’, seit Conny.

Conny en Henk Wieger binne de grutske âlders fan Marente Magda, Feline Freya en Bjarne Benjamin.

Bern mei bysûndere nammen dy’t te krijen ha mei de grutte bernewinsk.

‘Magda is de naam van mijn moeder’, fertelt Conny.

‘Ze kende ons verlangen. Toen ze stierf, heb ik haar beloofd, mocht er ooit een dochter geboren worden, dat zij haar naam zou dragen. Ik ben ervan

Famylje Ruiter út Balk: heit Henk Wieger en mem Conny mei dochter Marente Magda (8 jier) en de twaling: dochter Feline Freya en soan Bjarne Benjamin (8 moanne)

overtuigd dat mijn moeder vanaf gene zijde ervoor heeft gezorgd dat wij Marente Magda kregen.

Marente vonden we mooi bij Magda passen.

Het is een Deense naam en betekent “schoonheid die nimmer vervaagt”. Jaren gingen voorbij en drie miskramen volgden tot ik bij onze 14e en laatste ICSI-poging wel zwanger werd. Dolgelukkig waren we, helemaal toen het, met de tienweken-echo, een tweeling bleek te zijn. Feline komt van Felicitas en betekent vruchtbaarheid. Freya is de godin van de vruchtbaarheid. Bjarne is ook een Deense naam en betekent beer. Benjamin hebben we toegevoegd, hij is de laatstgeborene en blijft de jongste van ons gezin.’

3

Dieuwke van der Meer - Posthumus (30) is redakteur fan Heit en Mem en webredakteur fan de website heitenmem.nl.

In geloksbern Der waard my lêsten frege wat myn moaiste Fryske boek wie. Dêr wist ik sa hurd gjin antwurd op, mar mei it gearstallen fan dit nûmer kaam my in boek yn it sin: ‘Ik bin in geloksbern’ fan Gudrun Mebs. Ik krige it jierren lyn fan Sinteklaas. It boek gong oer in famke dat lykas ik op in snein berne wie en dêrom in geloksbern neamd waard.

door de bomen’ mei. Ik seach it lêsten noch werom op film. Myn âldste broer wappere op de muzyk mei syn koesdoek hinne en wer, myn oare broer foel ûnderwylst de kat lestich dy’t ek by ús op de bank siet, myn broerke hie syn op skoalle makke swartepitemûtse op, dy’t him heal oer de eagen sakke en ik siet gewoan braaf te sjongen.

It famke wenne yn in weeshûs, want se hie gjin heit en mem mear. Dus sa’n geloksbern wie se net. Wat dat oanbelanget ha ik mear gelok hân. Al hielendal as ik it artikel lês op side 28 oer bern dy’t yn de knipe sitte neidat harren âlders skieden binne. Al bin ik sels no al folwoeksen, ik bin bliid dat ús heit en mem noch altyd by elkoar binne. Se ha my en myn broers in moaie jeugd jûn mei ûnder oare waarme, smûke en gesellige sinteklaasjûnen!

Doe’t it myn âldste broer allegear wat te lang duorre, skode er de gerdinen wat fansiden en rôp: ‘Jaaah, ik seach swarte Pyt!’ en as wy dan hurd seagen, wienen wy derfan oertsjûge dat wy ek wat bewegen seagen yn it tsjuster. En áltyd as heit tafallich noch even nei it hok moast, gong de doarbel. Ferstienne bleaunen wy op de bank sitten. It soe dochs net...?

Mar mei mem doarden wy wol by de doar te sjen. By de doar wie gjin Sinteklaas of swarte Pyt te sjen, mar wol trije sekken fol kado’s! Oerstjoer sleurden wy de sekken de keamer yn. Wylst de ien oan it útpakken wie, hie de oar alwer in kadootsje yn de hannen. Us mem koe it hast allegear net byhâlde. Sinteklaas joech ús ek hiele nuttige kadootsjes. Elts jier siet der wer in waarme badstoffen of flanellen pyama by en in toskeboarstel (ek net hiel ûnbelangryk sa’tst op side 36 lêze kinst). En as alles útpakt wie, wie der noch tiid om mei ús kadootsjes te boartsjen. ‘Ik bin in geloksbern’ lies ik op it boek. Ja, dát hie Sinteklaas goed begrepen!

It wie altyd op in sneontejûn dat wy it fierden. Mei ús noch wiet kjimde hierkes en mei de pyamabroek goed fier oer de pyamatrui hinne opstrûpt, sieten wy dan senuweftich op de bank. Us heit sette altyd sa’n grutte te felle lampe del, sadat er genôch ljocht hie om ús te filmjen. Mem sette de plaat mei sinteklazeferskes op en moedige ús oan om hiel lûd mei te sjongen, om’t oars Sinteklaas ús húske miskien wol oerslaan soe. Dus fanselssprekkend songen wy út folle boarst ‘Zie de maan schijnt

4

Ynhâld Kolofon redaksje: Ciska Noordmans, Dieuwke van der Meer, Aukje Mulder en Robbin van Nek haadredakteur: Ernst Bruinsma meiwurkers: Mirjam van Houten, Marrit de Schiffart, Robbin van Nek, Nynke van der Zee, Sito Wijngaarden, Tjalling de Vries, Aukje Mulder en Karen Bies korreksje: Ytsje Steen-Buwalda redaksje-adres/ útjouwer: Afûk Postbus 53 8900 AB Ljouwert www.afuk.nl e-mail: ynfo@afuk.nl / ynfo@heitenmem.nl tel.: 058 - 234 30 70

Printwurk: Telenga Drukkerij BV www.telenga.nl info@telenga.nl tel.: 0517 - 38 09 80

Foarmjouwer: BW H ontwerpers www.bwhontwerpers.nl info@bwhontwerpers.nl tel.: 058 - 213 35 43 Fotografy: Het Hoge Noorden www.hogenoorden.nl info@hogenoorden.nl tel.: 058 - 215 79 66 Fotografie Lydia studio foto's www.fotografielydia.nl info@fotografielydia.nl tel.: 058 - 843 37 05 Yllustraasjes: Andrea Kruis (side 8) andrea.kruis@orange.fr

Distribúsje: Heit en Mem wurdt fergees ferspraat yn in oplage fan 35.000 eksimplaren. Der wurdt wurke neffens in redaksjestatút dat boarch stiet foar de ûnofhinklikheid fan de redaksje.

Dizze Heit en Mem is it tredde nûmer dat yn 2011 ferskynt fan dizze rige. Heit en Mem is in meartalich tydskrift en spesifyk rjochte op âlders mei bern yn Fryslân. Heit en Mem is fergees te krijen by boekhannels, bibleteken, gemeentehuzen en yn oare iepenbiere romten. Sjoch foar de ferspriedingslist op www.heitenmem.nl.

Abonnemint Mei in abonnemint op it blêd Heit en Mem wurdt jo foar € 10,- 3 nûmers tastjoerd. Sjoch op www.heitenmem.nl foar mear ynformaasje.

ISSN: 1878-4437 Heit en Mem kinst ek folgje fia Hyves, Twitter en Facebook.

Utjûn mei stipe fan de provinsje Fryslân.

03 04 06 08 11 12 14 15 17 18 20 24 26 27 28 30 31 33 34 35 36 38 39 40 43 46 47

nr. 03

Us hushâlding Kollum Dieuwke van der Meer Heit en Mem Post Heechfleaners krije mear romte Swier & Swiet Yt lekker!

Kollum Robbin van Nek Utstapkes Lekker swiet!

Fulltime vader Wat docht muzyk mei bern?

Yn ferwachting Bernepraatsjes Heit en Mem boeken Kinderen in echtscheiding situaties Heit Berneboeken Meartalich opfiede Kollum Tjalling de Vries Bern Naast zwemles ook poetsles Lekker koese Kollum Ciska Noordmans Een kind met Psoriasis Nei dyn yntuysje werom Kollum Karen Bies Beppe har pop 5

heit & mem post Yn maart komt it folgjende nûmer fan Heit & Mem út.

Wolsto wat oan ús kwyt? In bysûnder ferhaal, in moaie foto, in goeie tip of gewoan dyn miening ergens oer? Mail it ús of stjoer it op! ynfo@heitenmem.nl Heit & Mem Postbus 53 8900 AB Ljouwert.

De onlinewereld van zwanger worden Toen mijn man en ik een paar maanden terug besloten de pil te laten staan, ging er werkelijk een hele nieuwe wereld voor me open. Dat het internet genoeg informatie biedt voor en door zwangere vrouwen was me bekend, maar nooit besefte ik dat er zoveel community’s op het web actief zijn die bestaan uit vrouwen die dromen van een kind.

Ook ik heb me bij zo’n community aangemeld maar ik kon eerst niet echt meekomen, omdat ik niet begreep waar ze het over hadden. Zo werd mij gevraagd wanneer ik mijn NOD had.

NOD??? ‘NOD’: niet-ongesteldheidsdag.

Er zijn zelfs lijsten waarop je je NOD in kunt vullen, zodat je ook weet wanneer anderen hun NOD hebben en of ze zwanger zijn geworden of niet. Het ongesteld worden wordt omschreven als ‘De rode duivels’ of ‘ongi’, met ‘tempen’ wordt je temperatuur meten bedoeld, en ‘ovu-testen’ zijn ovulatietesten.

En ‘klussen’ heeft niets met verf of gereedschap te maken, maar is een ander woord voor de daad waar het allemaal om draait. Je moet het allemaal maar weten. De grote vraag voor de meeste vrouwen is ‘Hoe word ik het snelst zwanger?’ Daar zijn dan weer de beste standjes voor, voedingssupplementen, loslaten (hoe, dat weten de meesten niet) en een beetje veel geluk. Dankzij mijn online-wannabemums-vriendinnen weet ik nu alles over mijn eisprong, mijn temperatuur, mijn luteale fase en mijn vruchtbare dagen. Het wachten is nu nog op een zwangerschap.

F. uit D.

6

Wille yn Normandië Dit is ús Yannieck van der Galiën (8 moanne). Dizze foto is makke yn ús fakânsje yn it moaie Normandië. It is in geweldich mantsje, hy laket altyd, sels yn syn sliep! We genietsje dêr geweldich fan!

Gerrie van der Galiën út Damwâld

Jong geleerd…

Hjirby in foto fan heit en soan op in Modelstockcarrace yn Almere. Jochum fynt it hartstikke nijsgjirrich, en giet somtiden ek mei nei de wedstriden ta. Jochum is faak mei heit Johan yn ’t hok te finen dêr’t de stockcar wer makke wurde moat. Koartom: ‘jong geleerd is oud gedaan’.

Elizabeth Schotanus-van der Leij

Ien jier!

Jarno is ús prachtige soan, dy’t op ien augustus 1 jier wurden is. Wy hawwe dit jier net op fakânsje west, mar ús lytse pop koe him ek hearlik fermeitsje yn ’e tún mei it nije swimbadsje! Mei in protte wetterwille (sjoch foto) hawwe wy ek in prachtfakânsje hân! Wy genietsje eltse dei fan ús Jarno.

Leafs, heit en mem De Vries!

Toen waren we nog compleet Ik las het oproepje over de rubriek ‘Us húshâlding’ en meteen moest ik aan onze laatste bijzondere gezinsfoto denken. Op deze foto staan wij als gezin nog helemaal compleet. Deze foto is genomen op 28 april 2011 toen wij als compleet gezin een opkikkerdag kregen van Stichting Opkikker. Dit was natuurlijk een niet-alledaags uitje. Wij, heit (Wibo), mem (Anja) en onze beide kinderen (Janneke van 6 jaar en Marthina van 21 maanden), werden als gezin die dag helemaal verwend met leuke uitjes en fijne verrassingen. Dit was een dag om nooit te vergeten; anderhalve week later overleed onze jongste dochter aan de gevolgen van neuroblastoomkanker. Onze wereld stortte in elkaar. Negen maanden heeft Marthina tegen de kanker gevochten, met vele zware chemo’s en operaties, maar op 1-4-2011 kregen wij te horen dat dit gevecht voor Marthina niet meer te winnen was. Dus daarom is deze foto voor ons zo bijzonder. Toen waren we nog compleet.

Wibo, Anja, Janneke en Marthina

út Frjentsjer

Poppe fan de moanne!

july

juny

Bertekaartsje Wij hebben drie kinderen: Wolfke, Dowke en Vosse. Mijn schoonzus heeft voor alle drie de geboortekaartjes geschilderd. De hele familie heeft wel iets van haar in huis hangen. We hebben de originele schilderijen gescand en er zelf een kaartje van gemaakt. Als de kinderen later het huis uit gaan nemen ze hun eigen schilderij mee.

Ze hebben allemaal een eigen kaart, maar wel in dezelfde stijl. Ik houd van eenheid, eigenheid en uniek zijn. Mijn idee was toen: iedereen stuurt kaartjes die je uiteindelijk weggooit, want ze hebben geen ‘ophang’waarde. Ik wilde een kaartje dat mooi genoeg was om te bewaren. En ja hoor, ik heb vrienden die ze nog steeds aan de muur hebben hangen. Hierbij het kaartje van Dowke.

Monique Mak, de trotse moeder van 3.

Amarins Wolters

Dominique Gerlind Ana Wester

(4 moanne) út Jislum

(7 dagen) út Purmerend

septimber

augustus Nynke Visser

Silke Alberts

(3 moanne) út Burchwert

(6,5 moanne) út Wergea

Fynsto dat dyn soan, dochter, beppesizzer, omkesizzer, buorjonkje of buorfamke ek de moaiste poppe fan de wrâld is? Mail dan in foto nei ynfo@heitenmem.nl en wa wit stiet dyn foto skielk as poppe fan de moanne op heitenmem.nl en krijsto it nijste Fryske berneboek kado! ‘Poppe’ is Fries voor baby. De baby mag niet ouder dan één jaar zijn!

Heeft jouw kind ook een bijzonder geboortekaartje gekregen? Mail het naar ynfo@heitenmem.nl

7

s r e n a e fl h c Hee ieltyd h e j i kr e t m o r r a e m an Mirjam v

8

Houten

Bern dy’t net goed meikomme kinne op ’e basisskoalle krije meastentiids ekstra oandacht. Foar heechbegaafde bern is dat net fanselssprekkend. Heechbegaafdheid wurdt net altyd werkend. As dat wol it gefal is, is it foar skoallen in hiele toer om út te finen hokker lesmetoade at oanslút by de behoeften fan dy bern. Gelokkich wurkje hieltyd mear skoallen yn Fryslân oan it ferankerjen yn harren belied fan in fisy op it omgean mei heechbegaafde bern. Sa krije heechfleaners de romte om harren wjukken út te slaan.

Oar type bern Jan Kuipers, adviseur by ûnderwiisbegeliedingstsjinst Cedin en saakkundige op it mêd fan heechbegaafdheid, leit út dat heechbegaafdheid somtiden lêstich te sinjalearjen is. ‘De measte skoallen yn Fryslân binne der op rjochte dat bern de lesstof behearskje en dat se meidwaan kinne mei de metoade.

Bern dy’t dêr muoite mei hawwe komme altyd wol foar it ljocht. Oars is dat mei heechbegaafde bern. Dy foldogge oan de noarm, falle net út op de Cito-toets.’

Hege skoares op skoalske prestaasjes en in heech IQ wolle net altyd sizze dat it bern heechbegaafd is. Kuipers: ‘Der bestiet in ferskil tusken in yntelligint bern en in heechbegaafd bern. Dat lêste is dúdlik in oar type bern, in bern dat oars leart, oare ynteresses en hobbys hat, oare humor en in oar taalgebrûk, in bern dat oare fragen stelt. Wat foaral opfalt is de mate fan nijsgjirrigens nei ûnderwerpen dy’t bûten de belangstellingssfear fan de measte oare bern lizze. Se wolle bygelyks alles witte oer kearnfysika, stjerrekunde of fulkanen.’

Sinjalearringssysteem Op dit stuit wurket Cedin oan in sinjalearringssysteem dêr’t skoallen heechbegaafde bern mei ‘opspoare’ kinne.

Jan Kuipers: ‘Dat systeem is al in skoft op ’e merk, mar dêr hawwe wy no de tredde ferzje fan skreaun. De beide foargeande ferzjes wurde yn it hiele lân al in soad brûkt om ditsoarte fan bern boppe de tafel te krijen. Dat is no aardich op ’e rit.’ Lêstiger is it om in oanpast oanbod oan lesstof oan te

bieden. ‘In soad skoallen fine úteinlik wol in oplossing, mar dan pas as se te krijen hawwe mei in heechbegaafde learling dêr’t se wat mei moatte. Der is earst in probleem, en dan wurdt der pas in oplossing socht.

Mar hieltyd mear skoallen wurkje deroan om soarch foar heechbegaafde learlingen yn it belied te ferankerjen. Net mear efternei reparearje, mar foarôf plannen meitsje.’

Maatskiplik relevant Wêrom is it no sa wichtich dat heechbegaafde bern oanpaste learstof krije? Jan Kuipers: ‘It is net oars as by folwoeksenen; as in persoan mei liedingjaande kapasiteiten fakken folje moat, wurdt er ûngelokkich. Sa is dat by bern ek. Boppedat: heechbegaafde bern dy’t ûnder harren nivo wurkje moatte, hawwe gjin útdaging. Se leare net wat it is om troch te setten, en wat it is om ambysje te hawwen. Se krije sa de kâns net om te learen om help te freegjen of krityk oan te hearren. In tredde reden wêrom at it sa wichtich is om te ynvestearjen yn heechbegaafde bern is dat wy as maatskippij ferlet hawwe fan minsken dy’t helpe kinne om de problemen dêr’t wy yn ’e wrâld foar steane op te lossen. Oanpast ûnderwiis foar heechbegaafde bern is dus ek maatskiplik relevant.’

Kontakt mei nivogenoaten Binnen Fryslân hat in tal skoallen al in oanpast oanbod foar heechbegaafde bern. Sa is der it saneamde Leonardoûnderwiis. Binnen dat type ûnderwiis krije bern mei in bepaald IQ mei-inoar les op in aparte ôfdieling. Sok kontakt mei nivogenoaten is belangryk, neffens Jan Kuipers. ‘Bern hawwe faak oanstriid om it probleem by harrensels te sykjen. As in heechbegaafd bern yn kontakt komt mei oare heechbegaafden tinkt er fan: hee, der binne ek oaren dy’t sa reagearje, it leit him net allinnich oan my.’ Dochs is Kuipers net sa’n foarstanner fan it Leonardo-ûnderwiis.

‘De hiele wike allinnich mar mei oare heechbegaafde bern omgean is tefolle fan it goeie. Bern moatte ek leare dat de wrâld oars is as dat se sels binne, de ynteraksje

tusken ferskillende nivo’s is krekt fan grutte wearde. Sa leart it bern himsels te pleatsen, hoe’t er is yn fergeliking mei oaren. Tûke bern hawwe boppedat ek in positive ynfloed op de learprestaasjes fan oare bern.’ As foarbyld fan in goed inisjatyf neamt Kuipers de basisskoallen yn Harns en Frjentsjer: ‘Dêr hat de skoalferiening twa saneamde boppeskoalske plusklassen oprjochte. Ien deidiel yn de wike kinne de heechbegaafde bern út de regio meiinoar les krije. Op dy manier krije se ekstra ûndersteuning, as oanfolling op it reguliere ûnderwiis.’

Begaafdheidsprofylskoallen Dêrnjonken binne der yn Fryslân fjouwer begaafdheidsprofylskoallen. Dy skoallen hawwe in sertifikaat krigen as bewiis dat se harren sinjalearringssysteem goed op oarder hawwe en dat se in goed oanpast learstofoanbod hawwe foar heechbegaafde bern. Jan Kuipers: ‘De ambysje is om yn Fryslân noch sa’n 25 begaafdheidsprofylskoallen te krijen. Dy skoallen kinne dan in foarljochtsjende funksje hawwe foar oare skoallen. As provinsje dogge wy it hiel goed; fan de 13 begaafdheidsprofylskoallen yn hiel Nederlân binne der 4 yn Fryslân.’

Mei-inoar in oplossing sykje Wat kinne âlders dwaan at se tinke dat harren bern heechbegaafd is en net lekker yn syn fel sit? Kuipers: ‘Sykje yn earste ynstânsje kontakt mei de skoalle en meitsje it besprekber. Gean net op de stoel fan de learkrêft sitten troch te sizzen “sa en sa wolle wy it hawwe”, mar sykje meielkoar nei in oplossing. As âlders bûten skoalle om psychologyske testen of IQ-bepalingen dwaan litte en dêrnei it ûndersyksrapport oan de learkrêft oerhandigje mei it boadskip “doch dêr wat mei”, dan wurket it net, is myn ûnderfining. As âlders en learkrêften der net útkomme is der noch de mooglikheid om in berop te dwaan op stipe of advys fan Cedin. Faaks is ien konsult al genôch om de saak al aardich op ’e rit te krijen en helder te meitsjen yn hokker hoeke at de oplossing socht wurde kin.’

9

– T RYAT E R P R E S I N T E A R R E T –

IT GEHEIM FAN DE KÂNSELIER 24 JANNEWARIS OANT 28 APRIL, RÛNOM YN FRYSLÂN kadotip!

‘Mijn 2e vrouw is ook uitgenaaid!’

No te keap yn de boekhannel!

€ 4,95

Alweer een hilarisch boekje vol frisismen!

r! e i j 5 1 s i Tomke tsje no ek

oo As kad kjes oe Tomkeb ultsjes en sp de Ipad ees p o r a fo ferg n e s i t a gr de n y n e j i te kr re!

AppSto d no wnloa o d s u D op of sjoch ke.nl om www.t

Yn dizze famyljefoarstelling (8+) wurdst meiskuord yn in wrâld fan messegoaiers, sjittinten, meunsterhûnen, kokhalzjende skiep en ûntploffende kannonnen.

WWW.TRYATER.NL

Swier & Swiet armband en bijtring ineen!

Oh Plah! is gemaakt in Amerika en menig ‘celebrity mum’ is al helemaal weg van deze hippe armband.

Omdat hij van veilig materiaal gemaakt is en geen giftige stoffen bevat is het de ideale bijt-armband.

Je hoeft niet meer je tas om te keren op zoek naar de bijtring die je toch echt had meegenomen, maar die in de berg van luiers, spuugdoekjes, flesjes en knuffels niet meer te vinden is. Daar komt bij dat baby’s het liefst kauwen op kettingen en armbanden. Immers: het is koud, maar vooral heel dicht bij jou. Voor € 16,95 te bestellen via www.Love4Kidz.nl.

alwer in fries!

dyn búk yn it gips

zwanger met lichaam en ziel Susan Smit gaat ervan uit dat het ongeboren kind een bewuste ziel is met een eigen levensplan en dat je tijdens de zwangerschap contact met die ziel kunt leggen. Zwanger zijn en leven schenken is een ontwikkeling van jewelste. Een zwangerschap is oeraards en hoogst spiritueel. Ze brengt je in contact met de diepere laag van het bestaan, maakt je kwetsbaar en krachtig. Hoe krijg je zielscontact met je ongeboren kind? Hoe ontdek je wat je kindje op aarde komt leren en brengen?

Wat is de invloed van jouw gevoelens op de foetus? Hoe kun je dit avontuur met rituelen, meditaties, schrijfopdrachten en alternatieve geneeswijzen uitdiepen en verrijken? € 17,50

Wolsto in bliuwend oantinken oan dyn moaie dikke búk? Kom dan ris del yn it atelier yn Wolvegea en genietsje fan de bysûndere erfaring dat der in gipsôfdruk fan dyn bolle búk makke wurdt! De gipsbúk wurdt netsjes ôfwurke en eventueel dekorearre mei mozayk of beskildere nei dyn winsken. Se ha ek kadobonnen, foar ast in suske of freondinne hast dy’t yn ferwachting is! Ynteresse? Stjoer in mailtsje nei info@gipsbuikfriesland.nl of sjoch op www.gipsbuikfriesland.nl.

Hoe leuk is dit! In echte Fryslân-romper! Se binne der foar poppen fan 3 moanne en fan 6 moanne âld. Under oaren te krijen yn de winkel fan de Afûk yn Ljouwert of te bestellen fia www.afuk.nl. € 7,95

nijntjelampe In babykeamer sûnder Nijntje is hast net mooglik, om’t je it knyntsje hast oeral tsjinkomme. Yn boekjes, op klean en boartersguod, mar no ek as lampe. Nijntje hâldt as in soarte fan boeddha de wacht oer dyn lytse poppe en ferljochtet sêft de keamer. In prachtige oanfolling foar de babykeamer. Te krijen by ferskate webwinkels, yn it grut (80 sm heech) of yn it lyts (50 sm heech).

11

Yt lekker!

Marrit de Schiffart

It is safier. Jim poppe is in healjier âld en mei neist molke fêst iten ha.

In spannend momint, want wat joust it berntsje? Guon âlders jouwe griente en fruit út in potsje. Sy brûke de saneamde Olvarit-metoade.

Net goed, fynt Gill Rapley. Neffens har Rapley-metoade moatte bern safolle mooglik fêst iten krije. Rapley, Olvarit… in drege kar? Nee, stelt bernediëtiste Nienke Wierdsma. Alles is goed, salang’t de metoade mar by dyn berntsje past.

Gill Rapley wurket op de ôfdieling bernefersoarging fan Unicef en betocht de Rapley-metoade. Se reagearre dêrmei op de tendins dat der hieltyd mear potsjeiten ferkocht wurdt. Net goed, fynt Rapley, want neffens har moatte bern just al betiid leare om op iten te kôgjen. Dêrom soenen se safolle mooglik fêst iten krije moatte.

Banaan, woartel of blomkoal, it kin fan alles wêze, salang’t it mar yn fûstgrutte stikken foar har dellein wurdt. It iten soe dus ek net mei in leppeltsje opfuorre wurde moatte, mar de bern moatte it sels, mei de hannen, opite. It foardiel dêrfan soe wêze dat bern har motoarysk flugger ûntwikkelje. Se leare ommers om iten te pakken, it nei har mûle te bringen en derop te kôgjen.

De Rapley-metoade soe in logysk gefolch fan boarstfieding wêze.

Fierder soenen bern sa ek leare om har eigen hongergefoel yn ’e gaten te hâlden, want by de Rapley-metoade is it net de

12

bedoeling dat âlders har bern oantrúnje om mear te iten. It berntsje yt wat er pakt.

In poppe dy’t boarstfieding krijt, hat dy kontrôle al, want dy bepaalt sels al hoefolle oft er drinkt. Rapley soe dus in logysk gefolch fan boarstfieding wêze. Noch in geunstich effekt fan de metoade is dat bern har bewust wurde fan de smaken en struktueren dy’t iten hat. Se priuwe it iten ommers yn de fêste – en dus suvere – foarm. Neffens Gill Rapley moat de poppe wol de kâns krije om iten te ûntdekken.

Alders moatte geduld hawwe, want de baby sil net fuort begjinne te iten. Yn it begjin boartet er der allinne mar mei.

Mar úteinlik sil er begjinne te sobjen, te kôgjen en troch te slokken. Neffens Rapley is it krekt as mei rinnen: it giet mei fallen en opstean. Nienke Wierdsma wurket as bernediëtiste by Liv Voeding & Leefstijladvies en hâldt bernesprekoere by it MCL. Se is dêrneist aktyf foar de ôfdieling Jeugdgezondheidszorg fan GGD Fryslân.

Wierdsma is bekend mei de ferskillende manieren fan iten jaan. De Olvaritmetoade en de Rapley-metoade binne twa utersten en Wierdsma advisearret net spesifyk ien fan dy twa metoaden. Se ynformearret âlders oer it bestean fan de

beide metoaden en lit se sels in kar meitsje.

‘Het belangrijkste daarbij is dat ouders goed naar hun kindje kijken. Ze moeten zich afvragen wat hun kind kan, welke ontwikkelfase het doormaakt en welke manier van voeden daar het beste bij past.

Iten is krekt as rinnen: it giet mei fallen en opstean.

Daarbij kunnen ze er bijvoorbeeld op letten of hun kindje al een goede zitbalans heeft.

Vast voedsel geef je alleen als een kind rechtop kan zitten. Verder zijn de mondmotorische vaardigheden van belang. Het ene kind is eerder toe aan het beheersen van stukjes dan het andere.’ Wierdsma stelt ek dat âlders har frij fiele moatte om in kar te meitsjen, sûnder eangst om it ferkeard te dwaan. ‘(Op)voeding is geen wedstrijd.

De ene methode is niet beter dan de andere en vaak is het slim om “een beetje van beide” te combineren.’ Yn Nederlân wurdt meastal sein dat in bern oan fêst iten ta is as it in healjier âld is. Ek dat is in regel

k de kick fan it stikeme, E it ûnwisse is foar bern soms oanloklik.

Nuttige literatuer • Gill Rapley e.o., Baby-Led Weaning • Stefan Kleintjes, Eten voor de kleintjes, van borst tot boterham

dêr’t âlders har net op fêstpinne moatte, stelt Wiersma. ‘Als een kind van zes of zeven maanden zijn hoofd afwendt, is het nog niet klaar voor vast voedsel.’ Wat dat lêste oangiet is Wierdsma it dus iens mei de Rapley-metoade: in bern fielt sels oft it klear is foar fêst iten. Wierdsma riedt de Olvarit-metoade net aktyf oan by âlders. Se fynt nammentlik dat bern yn prinsipe mei de âlders mei ite moatte. ‘Een potje Olvarit op zijn tijd kan best, maar ik raad het niet aan om de kleintjes altijd iets anders te geven dan de rest van de tafelgenoten. Eten is immers ook een sociaal proces, waar het kindje deel van uitmaakt.’

Reagearje op dit artikel?

Sjoch op www.heitenmem.nl

Regina Jorna (Deinum), mem fan Janique (2,5) en Dante (1) ‘Doe’t Dante in healjier wie, fertelden se my op it konsultaasjeburo oer de Rapleymetoade. Ik fûn it in moaie gedachte dat bern dêrtroch de ferskillende smaken, foarmen en substânsjes fan iten better herkenne en ûnderfine. Dochs pas ik de metoade yn de praktyk net altyd ta.

Dat komt omdat ik bang bin dat Dante te min binnenkrijt as se it sels docht.

Dêrom jou ik har earst altyd in heal boardsje prakke iten mei in leppeltsje.

Dêrnei mei se sels noch wat opite. In stik woartel bygelyks, dêr kôget se dan fleurich op. Dan sjocht se my oan as woe se sizze “sjochst wol, ik kin it sels ek wol”! Se fynt it moai om dingen sels te dwaan en dat jildt ek foar iten. Bôle yt se net op as ik it har fuorje. Mar as ik it foar har op ’e tafel lis, dan pakt se it sels en yt se it ek op. Dan brûk ik de Rapleymetoade dus wol. By oar iten is it wer sa dat se neat binnen krijt as ik it har sels dwaan lit. Bamy en makaroany snij ik altyd yn stikjes, oars komt der neat fan terjochte. As ik iten snij, doch ik dat wol op sa’n wize dat je noch sjen kinne wat it is. Dy potsjepuree fyn ik mar neat.’

Baukje Elverdink (Drachten), mem fan Roy (3), Beau (2) en Mare (0) ‘Ik sit regelmjittich op in foarum foar jonge âlders en dêr lies ik oer de Rapleymetoade. Nei’t ik wat mear ynformaasje op ynternet lêzen hie, woe ik Rapley ek tapasse by myn jongste dochter Mare.

Ik fûn dat ik myn bern net fynsnijd iten jaan koe wylst se drok dwaande wienen om de feardichheid fan it kôgjen te ûntwikkeljen. Fierder lies ik ek dat bern troch Rapley minder sinnich wurde, om’t se al betiid wenne oan “echte” smaken. By troch elkoar mjukse griente, fleis en ierpels priuwe se de echte smaken ommers net. Doe’t Mare seis moanne wie iet se al faak itselde as wy. Yn it begjin wie dat fansels net folle en der foel ek in protte op ’e grûn, mar dat gong mei de wike better. Soms stoppe se tefolle yn ’e mûle en ferslokte se har. Krekt as folwoeksenen hawwe bern de natuerlike refleks om iten automatysk wer nei bûten te wurkjen.

Dat kokhalzjen is net in leuk gesicht, mar neffens Rapley kin it gjin kwea.

Ik ha it idee dat Mare har motoarysk flugger ûntwikkelet as har broers. Se pakte al hiel gau lytse krommeltsjes op.

Fansels ha ik mear waskjen en mear opromjen as in soad oare memmen, soms is it in gegriem. Mar ik leau echt yn dy metoade, dus dat ha ik der graach foar oer.’

13

Robbin van Nek

Babyshoppen Het kwam voor mij redelijk uit de lucht vallen, maar op enig moment stond mijn zwangere vriendin voor me met de mededeling dat we zo langzamerhand inkopen moesten gaan doen voor de baby.

De manier waarop ze het zei maakte duidelijk dat er niet lang meer mee gewacht kon worden. Zelf zag ik er het dringende nog niet zo van in, maar het leek me raadzaam om er zonder tegensputteren mee akkoord te gaan.

Ze was al vroeg begonnen met het opstellen van een checklist, een vrijwel oneindige opsomming van zaken die we in huis moesten halen voordat onze kleine zich aandiende. De maanden daarna was ze voortvarend bezig geweest items op de lijst af te vinken, die inmiddels geslonken was tot een overzichtelijk rijtje. Overgebleven waren de dingen die ze niet in een plastic tas uit de stad mee had kunnen nemen, zoals een commode en een ledikant.

Er was nu dus geen ontkomen meer aan,

14

we moesten naar een babywinkel.

De zaak waar we terechtkwamen bleek een kolossaal pand op een industrieterrein. Aan verkopers geen gebrek, meteen bij binnenkomst stonden we oog in oog met een haag enthousiaste medewerkers. Op eigen houtje een ronde door de winkel en daarna snel terug naar de auto werd dus lastig. Na een geroutineerde blik op de buik van mijn vriendin volgde de onvermijdelijke vraag: ‘Wordt het jullie eerste?’

Het werd onze eerste, al had ik deze man liever wijsgemaakt dat we al een hele roedel kinderen hadden. Naar verluidt wordt zo’n verkoper daar een stuk minder enthousiast van, ervaren vaders en moeders weten zelf namelijk veel te goed wat ze wel en niet nodig hebben.

Tot zijn vreugde waren wij nog zo groen als gras, dus hij kon alles uit de kast trekken. En je moest hem nageven, dat deed hij met overgave.

Ze hadden namelijk bepaald niet stilgezeten in babyland, er waren tegenwoordig heel wat innovaties op de markt die behoorlijk onmisbaar waren. Wat dachten wij bijvoorbeeld van de Aerosleep, een matrasje dat lucht doorliet, omdat anders, je moest er niet aan denken, je baby zou kunnen stikken. Een even briljant als weerzinwekkend verkoopargument, dat zijn uitwerking niet miste op mijn door hormonen geregeerde vriendin.

Halverwege onze tocht langs tummytubs, carriers, lodgers, wrappers en andere Engelse termen had ik mijn verzet opgegeven. We gingen maximaal voor de bijl, pogingen om de prijsbewuste consument uit te hangen zouden worden uitgelegd als onverantwoord ouderschap.

Onderweg in de auto terug zuchtte mijn vriendin dat het al met al toch behoorlijk prijzig was geworden. ‘Ach,’ zei ik schijnheilig, ‘het welzijn van ons baby’tje is niet in geld uit te drukken.’

útstapkes

Utstapkes stie t dizze kear yn it teken fan d fy ts en oan it e wurkwinkels wurk, blinder! . De hiele húsh Alle út stapke âlding op ’e s binne ek ge skik t foar jierd eifeestjes.

tsiis

Mei de húshâlding nei de buorkerij. Ris sjen hoe’tsto tsiis fan molke makkest en wêr’t de molke wei komt. 10 liter molke hast nedich foar 1 kilo tsiis, mar hoefolle molke jout in ko eins gemiddeld per dei? Nim it antwurd mei nei Warten en doch in wurkwinkel tsiismeitsjen. www.dewartenster.nl

glês Yn it glêsatelier fan Hooghiemstra, ticht

by Oentsjerk, kinst mei syn allen oan it wurk mei bygelyks in skaal, raamhinger of in fûgel. Mei meald, kleure glês kinst dyn wurkstik fersiere, neffens foarbyld of sa’tst it sels betocht hast. Yn ’e glêsoven wurdt it bakt op 850 graden en dêrnei mei it wurkstik mei nei hûs! www.janhooghiemstra.nl

teater mei tryater

8+

It geheim fan ’e Kânselier is in spannend ferhaal oer in jonge dy’t op syk is nei syn heit. En dy’t ûnderweis fan alles en noch wat tsjinkomt… Foaral himsels. It geheim fan ’e Kânselier is in famyljeproduksje fol humor en muzyk en mei tema’s dy’t jong en âld oansprekke. Spesjale gast yn dy reizgjende aventoerefoarstelling is Piter Wilkens. Sjoch foar ynfo en kaarten op www.tryater.nl

stjerren en planeten Bij een heldere hemel mag je zelf door de grote telescoop kijken om de Maan, planeten en deep-sky-objecten te spotten. De maan in het eerste kwartier is een prachtig schouwspel, op de grens van licht en donker zijn er talloze kraters op het maanoppervlak te zien. Maar ook zonder maanlicht gaat er een wereld vol sterren voor je open. Zelfs bij beestenweer de moeite waard. www.volkssterrenwachtburgum.nl

pimp!

Mei syn allen moaie kralen útsykje en dan oan ’e ketting riuwe foar in hip snoer, dêr’t der mar ien fan is. Fynst riuwen echt wat foar famkes, pimp dan in fûgelhúske mei flonkerjende stientsjes en glêsstikkers. Sa kin dyn ‘pimp-mees’ noflik wenje yn syn filla! www.beads-co.nl

15

Tegen inlevering van deze advertentie ontvang je

10% korting op een *zwangerschapsshoot *newbornshoot *babyportretabonnement

Tevens als

cadeaubon te verkrijgen

PRINTEBOEK FOTOGRAFIE .....de kunst van het weglaten

ambachtswei 11 I 8501 xa joure I 06-51242971

* portretfotografie * bruidsreportages *newborn fotografie * cursussen * geboorte- en trouwkaarten * fotolijsten

I www.printeboek.nl I info@printeboek.nl I

Lekker swiet!

Kinst it sa gek net stikkers, flostrie betinke of do kinst it krije yn d, eardoppen it tema ‘gebak , fy tstassen, to jes’: Wy ha in pear ffels, tissues of fan dy lekkere lipgloss. swiete gadget s foar jimme op socht.

High tea

Deze set bestaat uit vier gehaakte cupcakes. Leuk voor op een etagère bij een theekransje met vriendinnetjes! Elke cupcake is 5,5 cm hoog en breed.

Voor € 32,95 te bestellen bij www.dekleinegeneratie.nl

Wol útblaze!

Lytse mûs en it grutte gebakje

Lytse Mûs ûntdekt in superlekker gebakje, mar hoe krijt er dat mei nei hûs? Skreaun troch Thomas Taylor en yllustrearre troch Jill Barton. It boek is te krijen yn de Fryske boek- en taalwinkel fan de Afûk (Bûterhoeke 3, skeef tsjin de Aldehou oer yn Ljouwert) en online te bestellen fia www.afuk.nl foar € 12,95.

Meitsje dyn gebakje ekstra feestlik mei dizze kears-foarkjes. Miskien earst wol efkes útblaze foardatst oan dyn gebakje begjinst! Se hjitte Light Bites en binne foar € 4,95 te krijen by www.thegadgetspot.nl

Mega muffin

Plak der in gebakje op...

Dit groot uitgevallen cakevormpje is multi­ functioneel. Het is te gebruiken als kinderbadje, bloembak, moestuin of als mooie mand voor hond en kat. De SweetCake is gemaakt van dikke kunststof en is daardoor geschikt voor binnen en buiten.

De megamuffin is 27 cm hoog met een diameter van 70 cm aan de bovenkant en weegt maar 5 kilo.

Verkrijgbaar in verschillende kleuren voor € 149,-.

Onder andere te koop via www.tafel-design.nl

Plakken en pine ferdwine mei dizze ‘cupcake’pleisters. Yn it metalen doaske sitte 12 pleisters om dyn pine te fersêftsjen. Te krijen by www.zoetiteit.nl foar € 5,95.

17

Nynke van der Zee

Keunstner Christiaan Kuitwaard:

‘ Fulltime vader, dat zouden meer mannen moeten doen’ It is woansdeitemiddei fjouwer oere as Daan (13) syn skoaltas op ’e grûn smyt. Hy hat krekt in oere fytst, hielendal fan Wolvegea nei Aldeberkeap.

Ek Lara (10) skoot graach oan by de keukentafel foar in kopke tee. ‘Mijn favoriete moment van de dag’, glimket Christiaan, wylst er grutsk nei syn beide bern sjocht. Untspand skinkt er tee yn, hellet in skaal mei lekkere koekjes en harket ûndertusken nei de ferhalen. Al trettjin jier is Christiaan fulltime heit. In kar dêr’t er gjin momint spyt fan hân hat.

‘Fulltime vader zijn, dat zouden meer mannen moeten doen.’

Hy wie ien fan de pear lêsheiten op de basisskoalle fan syn bern en stie jierrenlang tusken in kloft keakeljende memmen te wachtsjen foar it skoalplein.

Dochs skoddet Christiaan syn holle op de fraach oft er him oait in frjemde ein yn ’t bit field hat. ‘Het is een rol die helemaal bij me past. Ik ben een echte huismus, vind het heerlijk om samen te zijn met de kinderen, te luisteren naar hun verhalen, met ze te stoeien. Bovendien kan ik het vaderschap naadloos combineren met mijn werk. Ik ben er als ze me nodig hebben en duik mijn atelier in wanneer ze naar school gaan.’

Ik ben er als ze me nodig hebben en duik mijn atelier in wanneer ze naar school gaan.

18

Pampers en poppeslûchjes As syn frou Marianne yn 1998 befalt fan soan Daan, is Christiaan daliks ferknotte oan it lytse mantsje. ‘Ik weet nog goed dat Daan in mijn armen werd gelegd.

Natuurlijk, dit is ’m, dacht ik. Dat gevoel dat ik hem al jaren kende, dat was heel gek. Ze zeggen altijd dat moeders zo’n oerinstinct hebben, maar ik heb dat óók.’

Tusken it jaan fan de fleskes, it ferskjinjen fan de pampers en de poppeslûchjes troch is er elts frij momint te finen yn syn atelier.

Want heit as gjin heit, Christiaan kin it skilderjen net litte.

Yntusken is Christiaan syn wurk bekend yn sawol binnen- as bûtenlân. Sa hongen syn Fryske lânskippen en stillibbens yn Ingelân, Frankryk en België. Museum Belvédère yn It Hearrenfean hat wurk fan him opnommen yn de fêste kolleksje. ‘Het mooie is dat mijn zakelijke activiteiten vaak in het weekend worden gepland.

Openingen, galeriebezoeken, het is

allemaal op zaterdag of zondag.

Zeker wanneer ik in het buitenland exposeer, maken we daar een gezellig familieuitje van.’

Ze zeggen altijd dat moeders zo’n oerinstinct hebben, maar ik heb dat óók.

Stil oan ’e keukentafel No’t Daan nei it middelber ûnderwiis giet is it in stik rêstiger tusken de middei. Oer twa jier sil ek Lara de fytstocht meitsje nei de grutte skoalle. It sil stil wurde yn huize Kuitwaard. ‘Nee, ik zie er niet echt tegenop’, glimket Christiaan. ‘Het is een misverstand dat kinderen je niet meer nodig hebben als ze eenmaal naar de middelbare school

gaan. Ik merk juist dat Daan nu veel meer vragen heeft of dingen kwijt wil die hij heeft meegemaakt. Juist in de pubertijd hebben ze een luisterend oor nodig. Ik kijk stiekem wel een beetje uit naar de tijd dat ze straks samen ’s ochtends vroeg naar school fietsen.’

Wat fynt syn eigen heit eins fan syn kar om thús te wurkjen? Christiaan laket. ‘Dat is een leuke vraag, die ik hem eigenlijk nog nooit zo direct gesteld heb. Maar ik weet zeker dat hij trots op me is. Ik merk dat hij het nu heerlijk vindt om samen leuke dingen te doen met Daan en Lara. Tijd voor ze te maken. Tijd die hij vroeger niet had, omdat hij nu eenmaal moest werken. Niet dat hij een slechte vader was, zeker niet.

Maar zo ging dat destijds. Dat zie je vaker bij grootouders, dat ze tijd van vroeger lijken in te willen halen. Kijk, dat gevoel zal ik gelukkig later niet hebben.’

Het meest waardevolle dat je iemand kunt geven is je tijd.

En ik geef al mijn tijd aan m’n kinderen.

Alle tiid foar de bern Healwei fiven, tiid foar húswurk. De swiere boeketas komt wer op ’e rêch as Daan

himsels de trep ophyst. Ek Lara ferdwynt nei de sliepkeamer om har tekening ôf te meitsjen. ‘Papa, kom je straks even helpen?’

Se hat it net fan in frjemd, dat is wol dúdlik. Christiaan genietet sichtber. ‘In het begin, toen we hier net kwamen wonen, heb ik wel eens gedacht: ze zullen me wel een uitvreter vinden, zo de hele dag thuis.

Maar om heel eerlijk te zijn, maakt me dat nu niets meer uit. Het meest waardevolle dat je iemand kunt geven is je tijd. En ik geef al mijn tijd aan m’n kinderen.’

Nijsgjirrich nei de skilderijen fan Christiaan? Sjoch op www.christiaankuitwaard.nl óf stap ris binnen by Museum Belvédère!

19

20

Sito Wijngaarden

Wat docht muzyk mei bern?

Toon ToeteR in muzikale 没ntdekkingsreis

De moaiste Fryske boeken fine jo by de Afûk

Foar de bern Mol hat in geheim

Mol yn ’e snie

Jonathan Emmett

Jonathan Emmett

Mol wol syn nije freondintsje mei gjinien diele en hâldt har geheim. Mar der binne geheimen dy’t moaier wurde ast se diele kinst mei oaren.

Mol giet op ûntdekkingreis yn de snie en fynt hiel wat moais…

Hat it te krijen mei toverkrêft?

€ 12,95

€ 12,50 Stip - lûden op ’e pleats

Renske wol stoer wêze!

Paul van Dijk

Eric Hill

Renske is krekt ferhuze, mar it slagget har net om freonen te meitsjen. Pake Marius jout rie, mar oft se dêr wat oan hat? En wat hat dat mysterieuze boek der mei te krijen?

Stip helpt syn heit op ’e pleats. De bisten meitsje in protte lûd, mar de trekker fan heit is it alderlûdst. Druk mar ris op de knop.

€ 11,99

Kadotip!

€ 12,50

Dêr komt de trein!

Krûpelhintsjes (miny-edysje) Auck Peanstra

Stephen Cartwright

Ferskes foar pjutten om foar te lêzen, op te sizzen of te sjongen.

Mei yllustraasjes fan Yke Reeder.

Yn dit prachtige ynteraktive boek mei ferhaaltsjes sit in echte trein om mei te boartsjen. Wyn de trein op en sjoch hoe’t er oer it spoar raast.

€ 5,95 € 19,95

Foar heit en mem De waarmte fan desimber

Lekker ite 4 seizoenen lang Reitse Spanninga

€ 24,90

Elk seizoen hat ek syn eigen grienten, fleis, fisk, wyld en suvelprodukten.

Televyzjekok Reitse Spanninga nimt jo mei troch de seizoenen mei echte winterkost lykas grauwe earten mei pikkelilly oant hearlike simmerske gerjochten mei farsk fruit.

In waarm boek foar de kâldste moanne fan it jier, fol winterske ferhalen, gedichten, resepten en prachtich wurk fan Fryske byldzjende keunstners. In prachtich kadoboek foar de lange winterjûnen.

€ 24,90

Fryske boek- en taalwinkel, Bûterhoeke 3, Ljouwert, tel. 058-234 30 70 ek op sneon iepen fan 10.30 oant 17.00 oere of bestel online op www.afuk.nl

zyk foar u m n e g i nd ne desku fi oer tsjûge m o n r a ê f r w a n e E g rn? alle k mei be gefallen y z le l u iginsje, a l m l n e t t y h n r c y e o d d e t td Wa inne f efoardere b r yk? Se b t g I r yk. A kty n . t o a t l e r e o r b m a a e le s d u n et im ber e ferbetter keling st k n i e w n ek foar d t e t n a û m d e le e d b p t o p i r o p b dat bern. En sintraasje eilsum. t n i h o r s k i a t o e je f r s t e n i e is sû fermind , muzyk m de wêze n i n e a s a l e w p d im yk t wille. S mei muz u jo n e t ûntspan âlden; it

Noch foar de berte meitsje babys kontakt mei de bûtenwrâld fia it gehoar. Mei it lûd fan mem har stim en de lûden út ’e omjouwing reitsje se geandewei fertroud.

Nei de berte is bygelyks it widzjen al in basis foar de ritmyske ûntwikkeling.

Dêrby komt noch dat peuters en kleuters fan natuere al sjonge. It sjongen stimulearret de sintúchlike ûntwikkeling.

Nei groep 3 wurdt de stim as sintúchlik ferlingstik suver net mear útdage. ‘Ast echt dyn eigen stim hearre litst, hellest mear út dysels. Musisearjen docht in berop op alle aspekten fan dyn ûntwikkeling.

Spitich dat guon basisskoallen minder tiid besteegje oan muzyklessen.’

Gatse Hylkema is muzykdosint oan de CSG Ulbe van Houten yn Sint-Anne, dirigearret twa brassbands (Rinsumageast en Ternaard) en in harmonyorkest yn Ljouwert. Dêrneist hat er in muzikaal skoalprojekt ûntwikkele foar bern út de groepen 5 en 6 fan ’e basisskoalle. It projekt mei de namme Toon Toeter is in ynstrumintale muzikale foarming, besteande út tsien lessen, wêrby’t de muzikale belibbing fan it bern en it muzyk meitsjen mei de groep sintraal stiet.

Toon makket bysûndere reizen op syn scooter en belibbet fan alles. ‘Ik haw

alle kearen sa’n grutte learen koffer by my. In soarte fan “doos van Pandora”.

Under de les kom ik ferklaaid as Toon Toeter it lokaal binnen; de koffer yn ’e hân, “Willempie-helm” op en in grutte learen jas oer de skouders. Toon Toeter komt der oan! Alle wiken haw ik wat oars mei yn myn koffer. En mei wat dêryn sit gean wy dan oan ’e gong. Ik fertel oer de reizen dy’t ik makke haw. Sa haw ik by elk ferhaal in ferske makke, sadat de bern ek meisjonge kinne. As ik yn Switserlân west haw, nim ik myn Switserske bel mei en dan fertel ik bygelyks in ferhaal oer de bergen dêr: heech en leech. Ik probearje mei myn ferhalen oan te sluten by de belibbingswrâld fan ’e bern en dêr in muzikaal basiselemint by te pakken. As Toon yn Afrika west hat, folje ik de koffer hielendal mei Vuvuzela’s en dan gean wy dêrmei oan ’e gong. It is in muzikale ûntdekkingsreis.’

‘De doelstelling is per les ferskillend.

Uteinlik giet it gewoan om entûsjast muzyk meitsjen; it uterjen fan dyn gefoel as bern, emoasje en kreativiteit. Dat is it.

Fansels wolst in konsert jaan oan ’e ein fan de lessen, dat do wurkest wol ergens nei ta. Se moatte allegear minimaal in toan spylje kinne en se moatte de “trep op en ôf” kinne. De earste fiif lessen

binne in soarte fan yntroduksje. De basiseleminten fan muzyk; heech en leech, koart en lang, ritme. De lêste lessen krije de bern in ynstrumint mei nei hûs, sadat se thús ek oan ’e gong kinne mei muzyk; it ynstrumint kennen leare, sis mar. Dat hat as foardiel dat se thús ek trochgean kinne, sadatst kwa resultaat oan ’e ein fan it ferhaal noch wat fierder komst. Foar de bern is soks ek leuker.’

‘Op dit stuit is it projekt keppele oan in muzykferiening dy’t ek de ynstruminten leveret. De measte skoallen hawwe dy mooglikheid net. Dêrom is it belangryk dat it projekt ek troch in muzykkorps of in muzykskoalle stipe wurdt. Yn dit gefal bin ik troch it korps frege om it Toon Toeter-projekt op skoalle te jaan. Yn dy sin is it foar alle partijen in “win-win”situaasje. De bern leare op in leuke wize de basiseleminten fan de muzyk kennen, mei alle foardielen dy’t dat meibringt. It korps is út op entûsjaste learlingen dy’t mooglik letter by it korps wolle. De skoalle hat ynfolling foar de muzykoeren. En mei it konsert dat oan ’e ein fan ’e tsien lessen holden wurdt, soargest foar in bytsje belutsenheid binnen de mienskip: de bern, it korps, de learkrêften, de âlders. Uteinlik dogge wy it mei syn allen en hawwe de bern de measte wille.’

23

Namme

Sonja Rintjema (29) Wenplak

Damwâld BEROP

fulltime húsmem Relaasje

oardel jier troud mei Hessel-Jan MEM FAN

Willem (11) en Remco (1,5 jier)

Sonja is no 35 wiken yn ferwachting fan in dochter.

24

‘ It fielt krekt as aait sy my’

‘Ik ha al in hiel skoft lêst fan hurde buken. Mar ferline wike (wike 34) wie it sa slim, it liken wol weeën. Doe ha ik de ferloskundige mar belle. Dy stjoerde my fuort troch nei it sikehûs om te sjen oft it berntsje der al oan kaam. Mei de groei-echo wie te sjen dat it gelokkich goed mei har giet. De gynekolooch hat har neimetten en fûn har maten wol wat frjemd: har fuotten binne wat grut neffens har holtsje. As ús popke der oer twa wiken noch net is, wurdt sy nochris neimetten. Slim wie it net, yn alle gefallen. Dat wie in hiele opluchting. Dêrnei waard ik oan de CTG lein om de weeë-aktiviteit te mjitten. De oare moarns betiid namen de weeën echt ôf en dêrnei mocht ik wer nei hûs, hoewol’t ik tasizze moast dat ik it rêstich oan dwaan soe.

Mar dat falt net ta mei in puber yn ’e hûs en in lyts mantsje oer de flier.

Wy woenen hiel graach in broerke of suske foar Willem. Wy ha der seis jier op wachtsje moatten foar’t ik wer yn ferwachting rekke. Spitigernôch eindige dy swangerskip yn in miskream. Yn 2010 is Remco berne. In prachtich moai mantsje, dy’t op it stuit alles ûndersiket en beetpakt. Dêr ha ik de hannen fol oan. As Remco dan op ’e middei sliept, besykje ik ek myn rêst te nimmen. Willem hie al gau troch dat ik wer yn ferwachting wie, dat wy ha it him fuort ek mar ferteld. Ik fielde my ek sa lamliddich yn it begjin! Gelokkich kin hy goed geheimen bewarje, dat hy hat de earste trije moanne tsjin gjinien wat sein, mar doe’t dy tolve wiken omwienen, koe hy it ek wol fan de dakken raze. Hy fertelde it oan elkenien dy’t it mar hearre woe.

Ik fiel my no oars as doe’t ik yn ferwachting wie fan de jonges. By de jonges wie ik 9 moanne siik.

Mislik, wurch, en ik moast om alles skrieme. Remco wie hiel beweechlik yn ’e búk, krekt in fuotballer. Hy skopte fûleindich. No mei dit popke fielt it krekt oft sy my aait! By dizze swangerskip hâld ik in protte focht fêst en ik ha lêst fan spider naevi. Allegear reade ierkes dy’t as in read spintsje op ’e hûd lizze.

Gelokkich lûkt dat nei de befalling wol wer fuort, is my fersekere. Fan hormoanen ha ik no folle minder lêst. Ik fiel my suver in ‘koele kikker’. Mar oft dat no leit oan it feit dat it in famke wurdt?

Ik bin no safierhinne dat ik útsjoch nei de befalling.

Ik bin no presys 35 wiken en 4 dagen swier. Mei 37 wiken meist thús befalle. Ik ferwachtsje net dat it popke earder komt, mar ik hoopje it al! Wy binne der wol klear foar! Ik ha rôze jurkjes en romperkes foar har kocht, it oanklaaikessen is rôs en wat oare ‘dinkjes’ ek. Ik bin gek op rôs!

Wolst witte hoe’t de befalling gie en hoe’t de poppe der út sjocht? Gean nei www.heitenmem.nl foar it ferfolchferhaal!

Sonja hâldt foar HEIT en MEM in ‘ik wurd mem deiboekje’ by.

Sjoch op ’e site www.heitenmem.nl ûnder 'yn ferwachting'

Bisto yn ferwachting en wolst ek meidwaan oan dizze rubryk? Mail in foto fan dysels mei in koart ferhaaltsje derby nei ynfo@heitenmem.nl.

25

Bernepraatsjes Hat dyn bern ek fan dy útsûnderlike útspraken?

Mail se gau nei ynfo@heitenmem.nl.

Schoolreisje Simon (4) is mei pake oan it fiskjen.

Se wolle aardich bite. Jûns fiskje se wer ris, mar der binne hast gjin fisken mear. Simon freget pake hoe’t dat kin.

‘Nou,’ fertelt pake, ‘vissen zwemmen in scholen en ze zijn waarschijnlijk verder gezwommen.’ ‘Oh.’ Simon liket it te begripen. ‘Dan zijn ze nu waarschijnlijk op schoolreisje!’

Shovel Mem leit Redmer (3) út, ûnder it fuotbaljen, dat allinne de keeper de bal fêsthâlde mei. Redmer sjocht op en seit: ‘Bin ik in keeper?

Mar ik wol in shovel wêze!’

Net meisjonge Als mem in de auto lekker met de radio aan het meezingen is, roept Jelte vanaf de achterbank: ‘Stil mar, mem! Dat kin it ferske sels wol!’

Nijer Jelka (4) merkt op dat âlde buorman har hast noait heart, as se him oer de skutting ropt. Mar hy is dan ek wat dôvich. De oare, jongere buorman, heart har altyd wol. Mar ja, hy is dan ek nijer, sa betinkt Jelka.

Klein balletje Heit fertelt Bram (6) dat er in lyts broerke krigen hat. ‘Mooi,’ seit Bram, ‘dan kan ik lekker met hem voetballen!’ ‘Maar hij is nog wel heel klein, hoor!’, leit heit út. ‘Geeft niet!,’ seit Bram, ‘ik heb ook wel een heel klein balletje.’

Onderwaterwereld Aukje Mare (5) fertelt mem: ‘Mem, wy sille woansdei mei skoalle nei de “onderwaterwereld” yn it Natoermuseum! Mar ik tink net dat ik meigean, hear, want ik kin net sa lang ûnder wetter bliuwe!’

Te strak Maaike (3) op it pjutte­ boartersplak mei it fruit­iten: ‘Juf, wolst myn banaan iepenmeitsje? Want ús mem hat him fan ’e moarn te strak tichtmakke.’

26

En meisjes!

‘En Jesse,’ vraagt de buurvrouw, ‘wat heb je allemaal in de dierentuin gezien?’ Jesse (2) weet dat wel en roep enthousiast: ‘Een tijger!’ ‘En wat nog meer?’ ‘Ehh, een leeuw!’ ‘Nog meer gezien?’, probeert de buurvrouw. Jesse denkt diep na en roept: ‘Ja, meisjes!’

heit en mem boEken Ik, papa

€ 12,50

Filemon Wesselink, Uitgeverij Prometheus

Vanaf het moment dat Filemon Wesselink en zijn vriendin M. uitspreken dat ze wel een kindje zouden willen, begint Filemons hoofd over te lopen met overpeinzingen over de kwaliteit van zijn zaad, zijn mannelijkheid, het verlies van zijn vrijheid, hydrofiele luiers en blauwe streepjes. Hij beschrijft zijn ervaringen als zenuwachtige vader in dit ontroerende boek, waar alle ouders - en vooral ouders in wording - wat aan hebben.

Ut de boekekast fan Hetty Nienhuis ‘It boek sprekt fuort oan mei dy moaie cover. Dy soerstokrôze letters en dat frommeske foarop; it eaget strak en eigentiidsk.’ Oan it wurd is Hetty Nienhuis, sy studearret parttime Nederlânsk, is fulltime mem fan soan Fré (2) en troud mei Arjan.

Fré leit lekker te koesen en Arjan is oan it wurk dus alle tiid om fierder te praten oer de roman Skamte, skreaun troch Auck Peanstra.

‘Ik koe de skriuwster wol fan de Tomkeboekjes mar dat sy ek foar folwoeksenen skreau, wist ik noch net. Skamte lêst hiel flot en der stean net in soad slimme wurden yn. Ik fûn it in moai boek’, fertelt Hetty. Mem en dochter ha beide lêst fan psoriasis, in hûdsykte. Beide froulju meitsje itselde mei mar nettsjinsteande dat wit de mem har dochter dochs net genôch te stypjen. Bang om har op ’e hûd te sitten mei goede rie. As de dochter harsels tekoart dwaan wol en yn it sikehûs belânet, fertelt mem oan dochter Debby oer har eigen striid mei psoriasis. ‘De ferteltrant is nofteren en dêrtroch somtiden ek hiel hilarysk. Ik ha sels lêst fan ekseem en herkende wol wat yn it boek. It famke besiket bygelyks fan alles om fan har psoriasis ôf te kommen, de sinnebank, salve en neam mar op. En dokters dy’t sizze: “Succes ermee. Je moet er maar mee leren leven”, en dy dan wer gean litte. Fansels, sy ha gelyk, der binne slimmer dingen!’

Skamte is in boek dat foaral jonge fammen en memmen fêst tige oansprekke sil. De bân tusken mem en dochter stiet sintraal. In moai boek om te lêzen, seit Hetty. ‘Werris wat oars as de boeken dy’t ik foar myn stúdzje lêze moat!’

Skamte

Auck Peanstra, Afûk

€ 14,95

€ 9,95

Zindelijk in een week Gina Ford, Terra

Zindelijkheidstraining... waar te beginnen? In Zindelijk in een week laat Gina Ford in gemakkelijke en effectieve stappen zien hoe snel en simpel het kan zijn. Met handige tips en ervaringsverhalen van andere ouders. Inclusief advies bij ongelukjes, beloningen en bedplassen. Eindelijk niet meer die luiers!

It beest fan de Westereen

€ 14,95

Ate Grypstra, Afûk

Op 17 septimber 2003 fynt Prof. Dr. A.F.Th. Grypstra by de Lichtpuntloads yn Kollumersweach in manuskript fan de jong ferstoarne Steven Kingma. It ferhaal hat him dalik yn ‘e besnijing en hy fynt in útjouwer ree om it te publisearjen. It is oan de lêzer om út te meitsjen oft wy hjir te krijen ha mei de waantinkbylden fan in potinsjeel psychiatryske pasjint of mei saken dy’t werklik har beslach fûn ha yn de tachtiger jierren yn in part fan de Fryske wâlden. www.itbeest.nl

Kofje ferkeard

€ 17,50

Auck Peanstra, Afûk

De earste yndruk fan minsken seit faak neat oer wat harren dwaande hâldt. De ferhalen yn dizze bondel lizze bleat wat ûnder it oerflak leit. De Vietnamese wurknimmer blykt net de man te wêzen dêr’t er him foar útjoech. Yn it pak fan Sinteklaas sit in man dy’t lêst hat fan ’e penopauze. De barbypop is iensum en de moedige soldate sit finzen yn har bangens. Emoasjes dy’t derûnder holden wurde, moatte in kear, as by de erupsje fan in fulkaan, in útwei fine.

27

Nynke van der Zee

De KIES-coach jout bern in stim Kinderen in echtscheiding situaties

Sûnt foarich jier hat Fryslân twa offisjele KIES-coaches. Gerda Schaap en Joyce Boot begeliede Kinderen In Echtscheiding Situaties. Yndividueel as yn groepkes krije bern de romte om te praten oer harren gefoelens, problemen en fragen. Kreatyf, earlik en mei respekt foar inoar.

Kinderen hebben een belangrijke stem in een echtscheiding. Hij is soms alleen erg lastig te horen.

‘In voor- en tegenspoed.’ It is it meast bekende sintsje út ’e troubelofte. Mar hoewol’t eltse breid en brêgeman op it moment suprême ja sizze, einigje alle jierren mear as tritichtûzen houliken yn in skieding. By mear as de helte fan dy skiedingen binne bern belutsen. Gerda en Joyce sette har as KIES-coach yn om dy bern in stim te jaan. ‘Kinderen hebben een belangrijke stem in een

28

echtscheiding. Hij is soms alleen erg lastig te horen.’

Kreative oanpak Wie in skieding tritich jier lyn noch seldsum, tsjinwurdich is it hast bysûnder wannear’t heit en mem noch byinoar binne. ‘Het is een feit dat mensen tegenwoordig vaker en sneller scheiden’, fertelt Gerda. ‘Maar dat betekent niet dat de impact minder groot wordt. Tijdens een scheiding heb je als ouders genoeg aan je hoofd. Het is een periode van stress en vooral veel emoties. Voor kinderen geldt dat precies zo. Alle veiligheid valt plotseling weg. Bovendien hebben kinderen het gevoel dat ze moeten kiezen tussen hun ouders. Een echtscheiding zet in veel gevallen een streep door een onbezorgde kindertijd.’

Gerda en Joyce beklamje dat in skieding net altyd kommer en kwel is. Sels kieze se yn harren begelieding dan ek foar in fleurige, kreative oanpak. ‘Het doel is kinderen een uitlaatklep te geven voor de woordenbrij die in hun hoofd zit maar er

niet uit wil’, leit Joyce entûsjast út. ‘We werken daar stapje voor stapje aan door de problemen visueel te maken. Bijvoorbeeld met het knoopspel. Voor iedere knoop in hun maag leggen de kinderen een symbolische knoop in een touw. Wie wil, mag vertellen wat de knopen betekenen.

Door erover te praten verdwijnt dat vervelende gevoel en daarna mag je ook de knoop uit het touw halen. Dat geeft zichtbaar opluchting!’

Ouders scheiden sneller en vaker, maar dat maakt de impact niet minder groot.

Suksesmominten As KIES-coaches biede Gerda en Joyce ferskillende foarmen fan begelieding oan. Sa is der ‘Omgangsbegeleiding’ foar sawol it bern as heit en mem. Gerda: ‘Omgangsbegeleiding bestaat uit een

informatiebijeenkomst voor de ouders en vier kindbijeenkomsten. Aan het einde van het traject houden we een adviesgesprek met de ouders, advocaat of mediator, waarin wij de stem van het kind laten horen. Een stem die uiteindelijk meegenomen wordt in het opstellen van het ouderschapsplan.’

Wij geven kinderen een uitlaatklep voor de woordenbrij die in hun hoofd zit en er maar niet uit wil.

Ek op skoallen wurde Gerda en Joyce hieltyd faker útnoege foar praat- en spulgroepen. Yn in groep fan maksimaal tsien bern prate se oer alles wat te meitsjen hat mei de skieding. Undertusken mei der tekene of skildere wurde en wa’t leaver net praat mei syn wurden ek op papier sette.

‘Voor oudere kinderen werkt het goed om gedachten en vragen in een brief te zetten’, fertelt Gerda. ‘Deze brief geven ze aan hun ouders of lezen ze thuis voor. Het geeft een enorme kick om alles wat je al die tijd in je hoofd had nu eindelijk aan je ouders te vertellen. Je ziet kinderen echt groeien door dit soort succesmomenten.’

Goed teamwurk Ek yn de klasse fan Joyce har âldste dochter ha beide froulju al op besite west. Joyce: ‘Op de vraag “Waar ben je het meest bang voor?” hadden een aantal kinderen uit de klas ingevuld dat ze bang waren voor een scheiding.’ Reden foar de juf om de beide deskundigen út te noegjen om te fertellen oer hoe’t soks yn it echt giet. ‘Nu hangt er een grote poster aan de muur die we samen met de kinderen gemaakt hebben.

“Wat moet je doen als je ouders gaan scheiden?” heet ie’, glimket Joyce. ‘Kun je nagaan hoe belangrijk het is om hier open en eerlijk met kinderen over te praten’, follet Gerda oan.

De beide KIES-coaches foarmje in prachtich

team. Sa hat Gerda jierren yn it ûnderwiis sitten en bringt Joyce har erfaring mei út de tiid dat se as ferpleechkundige mei bern wurke. ‘De ideale combinatie tussen zorg en onderwijs’, laket Gerda. ‘Je komt veel heftige dingen tegen. Ouders die het absoluut niet met elkaar eens kunnen worden over de verdeling. Kinderen die geen contact meer hebben met één van beide ouders. Het is prettig om elkaar als klankbord te hebben om dit soort dingen te bespreken.’

Koart mailtsje De twa froulju binne sichtber grutsk op wat hja oant no ta berikt hawwe. Joyce hellet har tillefoan út ’e tas en iepenet har mailbox. De folgjende tekst ferskynt yn it byldskerm. “Hoi Gerda en Joyce. Ik ben blij dat ik aan de praat- en spelgroep heb meegedaan. Ik weet zeker dat het heeft geholpen.” It is mar in koart mailtsje, mar dochs glunderje Gerda en Joyce as se it wer lêze. ‘Kijk, daar doen we het dus voor!’

Reagearje op dit artikel?

Sjoch op www.heitenmem.nl

29

he

heit

it

h ei t

h

ei

t

Warme drank voor koude voeten Mei it each op de winter en de kjeld dy’t wy ferwachtsje kinne, ha wy foar jim twa lekkere drankjes klearsetten op www.heitenmem.nl. Lekker nei in kuier yn ’e snie: in Sweedske Glögg of Biskopswyn.

Weetje Uit Brits wetenschappelijk onderzoek blijkt dat bij het luisteren naar je geliefde muziek chronische pijn met 21 procent afneemt, terwijl een depressie er zelfs een kwart draaglijker door wordt. Muziek stimuleert de productie van endorfinen.

Hop Marjanneke, stroop in ’t kanneke De alderearste boargemaster fan Ljouwert wenne oan ’e Nieuwesteeg yn Ljouwert. Yn 1901 begjint dêr de skiednis fan de Grutterswinkel anneks museum en der is noch neat feroare. Boek in rûnlieding foar € 2,50 by master Blaauw en hearst fan alles! Ek leuk foar bern! www.museum-de-grutterswinkel.nl

30

Winaam, no in doarpke boppe Harns, om 600 hinne it sintrum fan de macht. Dat hat ús hiel wat oplevere! Under oaren de fibula, in sieraad fan in ‘vip’, in kening faaks?

Yn 1953 kaam it earste stikje fan de spjeld de grûn út. Wolsto mear hearre oer dat ferhaal? Kom nei it argeologyske stipepunt yn Winaam en sjoch op www.aspfryslan.nl

Morsen op de middenstip

Keunst of kyts

Foar alle fuotballers yn spee en foar har heiten en pappa’s: in leuke fuotbalslab. € 7,95 per stik. Krijst 10% koarting ast de aksjekoade HEITenMEM brûkst. www.risjebo.nl

Elke eerste vrijdag van de maand tussen 14-16 uur kun je de historische waarde van objecten laten beoordelen door experts.

Heb je een erfstuk of een mooie bodemvondst, neem het mee naar het Fries Museum in Leeuwarden. www.friesmuseum.nl

BERNEboeken Mol hat in geheim

Jonathan Emmett, Afûk

Mol fynt syn nije freondintsje Mûs wol hiel spesjaal.

Hy hâldt har geheim, want hy wol har mei gjinien diele.

Mar der binne geheimen dy’t allinne mar moaier wurde ast se mei oaren dielst.

€ 12,95

2+

€ 6,20

De trein fan Jelmar ‘Knap bedacht’, fûn Jelmar (5) doe’t hy it boek Dêr komt de trein! nochris goed besjoen hie. Jelmar wennet mei syn suske Fardau (3), heit Jelle-Teun Terpstra en mem

Stoepkant... stop!

3+

Dick Bruna, Bornmeer

Alwer in Frysk Nijntjeboekje! Ditkear in boekje om dyn pjut op in boartlike wize betroud mei it ferkear te meitsjen.

Net drave en op de stoepe bliuwe!

Anita Rooks yn Rinsumageast.

Yn it 5 sm tsjokke boek sitte trije ferhaaltsjes, trije rûtes

foar de trein én in grien opwyntreintsje dat oer de siden hinne tsjoeketsjoekt. ‘Het treintje is het allerleukst’,

seit Jelmar. ‘Ik vind het leuk om met mijn vinger over

de rails te gaan.’ Syn suske Fardau fynt it boek ek moai.

As mem Anita freget wat it aldermoaiste is, wiist sy in lyts grien húske oan, in iiskokarre en de ruïne. Anita fertelt dat se krekt fan fakânsje werom binne en dat

se yn Valkenburg in ruïne sjoen ha. Ek foar Fardau is it gjin probleem om it treintsje sels op te winen en ride

€ 12,95

Kikker en het vogeltje Max Velthuijs, J.H. Leopold

4+

Een herdruk. Bij de rand van het bos ligt een vogeltje.

‘Kijk,’ zegt Kikker, ‘kapot. Hij doet het niet meer.’ ‘Hij slaapt,’ zegt Varkentje. Maar Haas zegt: ‘Hij is dood.’ ‘Dood?’ vraagt Kikker. ‘Wat is dat?’ Dit zeer geslaagde prentenboek werd in 1992 bekroond met zowel een Zilveren Griffel als een Gouden Penseel.

te litten. Anita: ‘De kinderen kunnen steeds weer iets

nieuws ontdekken; er is veel te zien! Maar de rails met

het treintje zijn natuurlijk favoriet. De verhalen vinden de kinderen leuk maar ze kunnen niet wachten tot ze het treintje opnieuw kunnen opwinden.

We lezen regelmatig met de kinderen. In elk geval altijd voor het slapengaan.’ Heit Jelle-Teun lêst Jelmar jûns foar út syn favorite boek: in stikkerboek! Jelmar syn

pake hat de stikkers sparre by de boadskippen en it boek

€ 12,50

Renske wol stoer wêze Paul van Dijk, Afûk

8+

Renske is krekt ferhuze en it slagget har mar net om freonen te meitsjen. Pake Marius jout rie. Mar kin Renske eins wol wat mei dy rare advizen fan pake en wat hat dat mysterieuze boek der mei te krijen? http://paulvandijk.afuk.nl

sit ûnderwilens grôtfol mei plaatsjes fan eksoatyske

bisten út Madagaskar: flinters, tapirs, ringsturtmakys en folle mear. Wylst Jelmar drok is mei oare dingen,

€ 13,95

krûpt Fardau by har mem op ’e skoat en lit de trein

nochris ride. ‘Voor jongens die gek zijn op treintjes is dit een erg leuk boek. Ik denk dat het heel geschikt is voor

Het leven van een Loser

Dêr komt de trein!

Bram vindt het leven een hel. Op de middelbare school moet hij zich staande houden tussen kleine brugpiepers en volgroeid gespuis dat zich al scheert. Op een dag krijgt hij van zijn moeder een leeg dagboek. In Het leven van een Loser vertelt Jeff Kinney het verhaal van een onvergetelijke anti-held. Een leuk boek voor jongens én meiden!

jonge kinderen van 3 tot 5 jaar.’

Mei opwyntrein en trije rûtes

€ 19,95

Jeff Kinney, Uitgeverij De Fontein

10+

31

Bericht voor oppasoma’s en opa’s ViaViela Sneek en ViaViela Leeuwarden bieden u: • Gratis opleiding thuis in 6 weken • Gratis kinder EHBO Check www.viaviela.nl voor alle info!

U bent er voor de kinderen. Wij zijn er voor u!

‘t zal u bevallen!

Middenweg 14 8537 SN ECHTEN Telefoon: (0514) 547177 (06) 17338419 info@zorgburodedriehoek.nl www.zorgburodedriehoek.nl

Tast-baar-baby

begeleiding op maat voor u en uw baby

Workshops

Jouw coach rondom de kraamtijd T 088 512 2000 • www.isiskraamzorg.nl /heitenmem Isis kraamzorg was voorheen:

Moeder worden, moeder zijn Introductie haptonomische zwangerschaps begeleiding Leer je kindje lekker slapen Je baby huilt... wat wil hij je vertellen?

Foto: Almar Setz

Steiger 11 • 8502 CG Joure • Tel. 0513-880797

www.tast-baar-baby.nl

meartalich opfiede Sjoke Assi-van der Veen wennet yn Frankryk, oan ’e mar fan Genève yn Thonon-les-Bains,tegearre mei har man Fabien en har beide bern Stefano Tieme en Amarens Klaske. By tafal fûn sy de site fan Heit en Mem (www.heitenmem.nl) en sy berjochtet ús oer de meartalige situaasje by har thús.

‘Earst wennen wy tegearre yn Dronryp.

Wy hienen dêr in moai hús en beide in goeie baan. Ik wie gymnastyklearares op ’e middelbere skoalle yn Frjentsjer en yn myn frije tiid wie ik oan it keatsen. 8 jier ha ik meidraaid yn ’e haadklasse. Wy krigen yn 2006 ús soan Stefano Tieme en wy wienen gelokkich. Dochs begûn der wat te kribeljen

by Fabien. Jierren lyn wie hy nei Nederlân gien foar de leafde, mar no woe hy graach werom nei syn oare leafde: Frankryk.

Fabien is yn Frankryk opgroeid. Hy woe werom fanwegen de natuer, de romte en it gemis fan syn famylje. Hy mei graach fiskje en wurket it leafst mei moai waar bûten yn ’e tún. Ik fûn dat bêst en seach it as in grut aventoer, in útdaging! In oare kultuer, in oare taal. It moast allegear earst wol wenne mar wy ha ús draai fûn. Yn 2009 ha wy der in dochter by krigen: Amarens Klaske. Stefano is no 5 en praat Frânsk mei syn heit en fansels ek op skoalle. Mar ik praat mei beide bern Frysk; de taal dêr’t ik mei opgroeid bin.

Wy sjonge Fryske en Nederlânsktalige ferskes en lêze dito boekjes. Tomke, Stip, Jentsje en benammen ‘Wobbeltsje’ binne favoryt. As Stefano út skoalle komt en hy wol hurd-hurd wat fertelle dan ‘hukselt en mikselt’ er it Frysk en it Frânsk noch wolris trochinoar. Mar is dat no in neidiel?

De foardielen fan de twa/trijetalichheid

fan ús gesin binne folle grutter. As wy yn Fryslân op fakânsje binne, kinne pake en beppe, nichtsjes, neefkes, tantes en omkes Stefano en Amarens goed ferstean. Stefano hat fia Skype regelmjittich kontakt mei harren en fan ’t simmer hawwe wy ek in pear wike nei Fryslân op fakânsje west. Ek mei Sinteklaas planne wy altyd in wike yn Fryslân, om in stikje kultuer mei te jaan. It “Sinterklaasjournaal” folgje wy út Frankryk wei, dat is in grut sukses by Stefano.

Thús praat ik mei Fabien Nederlânsk, sadwaande ferstiet Stefano it Nederlânsk no ek al wat. Yn ús omjouwing wenje mear Nederlanners en der is in soad toerisme.

Sa krije Stefano en Amarens ek fan it Nederlansk genôch mei om aanst, as sy grutter binne, dy taal ek goed ferstean en prate te kinnen. Einliks besykje wy de bern troch har meartalige opfieding de moaiste dingen fan beide lannen priuwe te litten.

Taal is de kaai dy’t in soad doarren foar dy iepenje kin.’

Sjoke kombinearret har baan as mem mei in eigen webwinkel mei bernekadootsjes. www.leptitroi.com Kinsto wol in oantal tips brûke wat it meartalich opfieden oanbelanget bûten Fryslân? Sjoch dan gau op www.heitenmem.nl!

Ik wurd mei in lytse 20 wike mem. Wy hawwe it doel om ús berntsje twa talen mei te jaan.

Myn freon is in Achterhoeker, dêr wenje wy ek. Ik bin benijd hoe't soks giet.

Mirjam Mem praat Frysk en papa Nederlânsk en dat is foar ús Marie fan twa-en-inheal de gewoanste saak fan 'e wrâld.

Ek by oaren hat se gau genoch yn 'e gaten hokker taal brûkt wurde moat: mei beppe sjocht se in hynder, mar mei oma in paard.

Sippy Wij wonen op het eiland Menorca en mijn partner spreekt Catalaans met de kinderen en ik Fries. Onze voertaal is Spaans, dus de kinderen worden in principe drietalig opgevoed. Ik heb heel even getwijfeld over het Fries, maar uiteindelijk won mijn hart het. Ik denk in het Fries, ben Fries opgevoed en het is geweldig om deze taal door te geven aan mijn kinderen. En het is ook zo leuk voor familie en vrienden. Komt de ‘Spaanse’ familie in Friesland, kunnen ze gewoon Fries tegen de kinderen praten.

Miranda Wat is dyn ûnderfining mei meartalich opfieden? Lit dyn reaksje efter op www.heitenmem.nl

33

Jeuk

Tjalling de Vries (1959) is sinds 1991 algemeen kinderarts in het Medisch Centrum Leeuwarden. Hij is getrouwd en vader van drie kinderen: Fedde (1991), Marga (1995) en Anne (1998).

34

Het kind tegenover me krabt zich voortdurend. Haar gezicht en handen zijn rood en schilferig. De polsen zijn rood en dik, met bloed en korsten. De diagnose is duidelijk: eczeem.

‘Zo gaat dat nu de hele dag’, zegt moeder en wijst naar het krabben.

Vader vult aan: ‘En de hele nacht’.

Jildou is 5 maanden oud en vanaf de derde week heeft ze eczeem. Eerst een paar plekjes bij de oren, maar nu zit ze er helemaal onder.

De ouders hebben van alles geprobeerd. Eerst kreeg Jildou borstvoeding en omdat men dacht dat ze allergisch was voor koemelkeiwit was moeder zelf gestopt met het drinken van melk. Het had niet geholpen. Daarom was de borstvoeding gestopt en had Jildou sojamelk gekregen. Ook dat hielp niet.

Daarna kreeg ze speciale melk voor kinderen met koemelkeiwitallergie. Het spul rook vies en Jildou had er eerst niets van willen drinken. Na een tijdje dronk ze het wel, maar het eczeem was niet verdwenen.

De huisarts had zalven voorgeschreven, maar van verschillende kanten hadden de ouders gehoord over de hormonen daarin. Ze waren er bang van geworden en hadden de tubes niet eens opengemaakt.

Moeder schudt haar hoofd: ‘Het zal wel geen allergie zijn, maar wat dan wel?’

Ik onderzoek Jildou. Ze krabt, draait en schurkt voortdurend. Het is aandoenlijk om te zien. Pijn is erg, maar jeuk is ook vervelend.

Eczeem komt bij veel kinderen voor en zit vooral in de aanleg. Wat er precies mis is, is niet helemaal duidelijk. Bij een kleine groep kinderen komt het door allergie voor koemelkeiwit. Dan is speciale voeding zinvol. Maar vaker is de huid zelf ziek. Smeren is dan de oplossing.

Hormoonzalven zijn effectief en de bijwerkingen vallen mee. De zalven hebben geen invloed op de groei en ontwikkeling van het kind.

Ook de groei van de huid wordt niet aangetast. Eczeem gaat vrijwel altijd over en de huid is daarna normaal.

Ik adviseer de ouders om Jildou dagelijks in te smeren. Eerst sterke zalf en als de huid opknapt de minder sterke. Ik neem de tijd voor de uitleg over het smeren, de werking en de bijwerkingen van de zalven en bespreek hun angsten. Angst is een slechte raadgever en als Jildou niet goed ingesmeerd wordt, herstelt ze niet en houdt ze last.

‘We zullen het proberen’, zeggen de ouders.

Twee weken later komt Jildou weer op het spreekuur. Ze zit rustig op schoot en ziet er een stuk beter uit. De ouders zijn over de angsten heen gestapt en hebben dagelijks gesmeerd. De zalven hebben goed gewerkt.

‘Het gaat een stuk beter,’ zegt moeder, ‘ze slaapt goed en is rustiger.’

‘En wij ook’, vult vader lachend aan.

Leuke Sint ekl

a ask adoo tsjetips!

bern Goed gemutst!

It stiet altyd sa leuk én se binne lekker waarm!

Wolst graach in pearsen mei in giel blomke, of in blau-grien streepten? By Julia kinst se fan € 8,95 ôf yn ferskate maten en nei dyn eigen winsken bestelle. Sjoch foar mear ynformaasje en oare leuke gadgets op www.juulswinkeltje.nl.

Lekker hip bûten boartsje Opruimen is leuk!

Struikel jij ook regelmatig over de speelgoedautootjes die op de een of andere manier altijd overal over de vloer liggen? Zet dan deze mand met drie klassieke autoafbeeldingen eens in de kamer. Dan wordt opruimen een stuk leuker!

Deze opbergmand is voor € 29,95 te bestellen bij www.solsken.nl. Er zijn ook bijpassende schilderijtjes van stof verkrijgbaar. En voor de meiden zijn er leuke opbergmanden met vlinders!

Binne se net leuk? Stoere overaltsjes, blau foar de jonkjes en rôs foar de famkes fansels. En se binne al te krijen fan maat 68 ôf. Ek in orizjineel kreamkadootsje dus! Foar € 39,95 by de buorkerij yn Harich te heljen, of te bestellen fia www.jos-en-ko.nl.

Mag ik al opstaan?

Lekker waarm Dit is Johannes en Johannes is lekker waarm mei syn breiden fest oan. It fest fielt sêft oan en pluzet net. It is der yn it grien, blau en donkergriis. Foar € 18,- te bestellen by www.kik-kidoutlet.com. In webwinkel mei hippe klean dy’t lekker sitte, en it moaie is, se ha altyd útferkeap!

Staat je peuter of kleuter om zes uur ’s ochtends naast je bed? En wil je eigenlijk uitslapen tot in ieder geval half acht? De Kidsleep-wekker kan je helpen! Het is een ideale peuter- of kleuterwekker. Met een verlicht plaatje geeft de Kidsleep aan of het tijd is om op te staan. Staat het lichtje achter het slapende konijntje aan? Dan is het nog nacht en moet je kindje nog even in bed blijven. Is het lampje versprongen naar het konijntje dat door het bos wandelt? Dan is het tijd om papa en mama wakker te maken!

Deze wekker is ook in het roze verkrijgbaar.

Kijk snel op www.gemakkeluk.nl! € 49,95

Met de kortingscode ‘heitenmem01’ krijg je 10% korting op deze wekker of andere producten.

35

Naast zwemles ook poetsles Aukje Mulder

De gebitten van jonge kinderen gaan achteruit. De oorzaak? Een optelsom van te veel snoep, zoete en zure drankjes én verkeerd of onvoldoende poetsen.

Tandartsen en kaakchirurgen zien steeds meer peuters en kleuters met tandproblemen. Berichten in de pers liegen er niet om: “Het gaat bergafwaarts met het kindergebit”, “Met zoveel gaatjes is vullen niet meer mogelijk”, “Melkgebitjes worden onder narcose getrokken in het ziekenhuis”. Een deel van het probleem ligt bij het verkeerd poetsen. De suggestie om naast zwemles ook poetsles in te voeren op school, ligt voor de hand. Want, zo zeggen veel tandartsen, het is vaak bedroevend om te zien hoe slecht kinderen hun tanden poetsen. Hun ouders geven soms zelf niet het goede voorbeeld...

Sinds de jaren zeventig ging het een tijd goed met de kindergebitten. Er waren fluoridetabletten en er werd veel tijd en geld geïnvesteerd in voorlichtingscampagnes. Iedereen kende de slogan ‘snoep verstandig, eet een appel’ en op scholen was er vaak een streng traktatiebeleid waarmee zoetigheid werd verbannen uit de klas. De ouders van nu hebben zelf vaak goede gebitten maar zijn vergeten dat dit veel discipline heeft gekost.

36

Doordat er steeds minder aan preventie is gedaan, is de aandacht voor het kindergebit verslapt.

Vrije opvoeding Tineke Ubbink, praktijkmanager in de tandartspraktijk van haar echtgenoot in Dokkum, komt ook meer problemen bij melkgebitjes tegen dan vroeger. ‘Je moet ook niet vergeten dat we tegenwoordig met een andere generatie kinderen te maken hebben. Ze hebben meer zakgeld om zelf snoep te kopen, ze krijgen vaker een vrije opvoeding en zijn dus minder makkelijk te sturen. Het napoetsen van het gebit van je kind moet je tot zijn tiende jaar volhouden.

Maar wat als je kind tegenstribbelt en zijn hoofd wegdraait? Als je als ouder onvoldoende overwicht hebt, dan gebeurt het niet goed. In onze praktijk bieden we daarom jong en oud poetsles aan. We zien al dat dat zijn vruchten afwerpt.’

Zoete verleidingen zijn overal om ons heen en talrijker dan ooit. Bacteriën zetten zoet om in zuur en het is juist het zuur dat de aanval op het gebit opent. Bovenaan de lijst

‘gevaarlijke stoffen’ voor het gebit staan ijsthee – zoet en zuur tegelijk dus dubbel slecht – en cola. ‘Wij adviseren zeven eet- en drinkmomenten per dag. Dus een glaasje frisdrank kan geen kwaad, als je dat maar achter elkaar opdrinkt. Veel kinderen drinken de hele dag door kleine slokjes. Zo wordt het gebit constant belast.

Tanden en kiezen hebben rust nodig om zich te herstellen van een zuuraanval.’

Tandje Extra!

Om het kindergebit weer gezond te krijgen, startte in Dokkum het project Tandje Extra!. Het is een initiatief van GGD Fryslân Jeugdgezondheidszorg, zorgverzekeraar De Friesland, de afdeling bijzondere tandheelkunde van het Medisch Centrum Leeuwarden en tandartspraktijk Ubbink.

Binnenkort zal het project ook in Lemmer beginnen. Met de bedoeling dat het zich als een olievlek over de hele provincie verspreidt.

Akke Hofstee is als coördinator tandheelkundige preventie van de GGD aan dit project verbonden. ‘Je moet ouders zo vroeg mogelijk bewust maken. En dus kindergebitten steeds onder de aandacht brengen. Gewoonte betekent kracht. Binnen het project brengen alle kinderen van 1 jaar en 9 maanden die op het consultatiebureau in Dokkum komen ook een bezoekje aan tandarts Ubbink.’

Tineke Ubbink: ‘De ouders krijgen uitgebreide voorlichting en het advies om hun kinderen vanaf de leeftijd van twee jaar mee te nemen voor controle bij hun eigen tandarts.

Dit om al snel te wennen aan het tandartsbezoek. Bovendien krijgen zij de uitnodiging terug te komen in onze praktijk als hun kind 3 jaar en 9 maanden is. Dan wordt het effect van die extra aandacht gemeten.’

Peuterspeelzalen Preventie is en blijft broodnodig.

Samen met zes collega’s geeft Akke Hofstee poetsles op peuterspeelzalen en basisscholen in de provincie. ‘Aan het bezoek op de peuterspeelzaal is een ouderbijeenkomst gekoppeld. Voor het thema “mondgezondheid” op basisscholen hebben wij vier verschillende filmpjes beschikbaar over het gebit. Vooral bestemd voor de groepen 3 en 4.’

Ouders denken soms nog te makkelijk over een gaatje in een melkkies of -tand, onder het motto ‘het is “maar” het melkgebit’. Akke Hofstee: ‘Maar kiespijn in een melkgebit doet net zoveel pijn als in een blijvend gebit. Waarom zou je het zover laten komen? Door voortdurend aandacht te besteden aan mondgezondheid hopen we de kindergebitten weer op een hoger niveau te krijgen. De vergelijking met de jaren zeventig gaat niet op. Door alle verleidingen wordt het wel wat moeilijker.’

tips Vanaf de leeftijd van twee jaar twee keer per dag tandenpoetsen.

Geef geen flesjes mee naar bed. Ook niet met melk. In melk zit van nature suiker, die tandbederf kan veroorzaken.

1

2

4

N iet te veel drankjes die veel zoet of zuur bevatten: ice-tea, yoghurtdrank, roosvicee, diksap,vruchten-sappen, ranja, frisdranken. Water drinken mag altijd.

5

3

Beperk het aantal eeten drinkmomenten tot maximaal zeven per dag.

B eperk voedingsmiddelen die veel zoet of zuur bevatten: citrusvruchten, appelstroop, jam, mayonaise, zuur snoepgoed.

6

B eperk het aantal eet- en drinkmomenten tot maximaal zeven per dag.

7

a het eten van N zoetigheid of fruit of het drinken van zoete drankjes 1 uur wachten met tandenpoetsen.

8

Ga regelmatig met uw kind naar de tandarts.

Tandartsbezoek is voor kinderen tot 18 jaar gratis.

37

Lekker koese 1

4

2

11

9

12

Foto 1 Lekker sliepe, Wigle Visser!

Foto 2 Esmee en Doutsen vonden het zo super in de speeltuin van de kinderboerderij in Stiens dat ze in slaap vielen in de schommel.

Foto 3 Tichan is tijdens het aantrekken van zijn jas in slaap gevallen op het aankleedkussen.

Foto 4 Jelmer is te wurch om syn lêste stikje gehak op te iten.

Foto 5 Hylke ligt hier wel gewoon in zijn bed, maar met de gehoorbeschermer op. Zo

38

7

6

5

8

3

10

13 heeft hij de hele nacht geslapen. We kamen er ’s morgens pas achter, toen hij om kwart over negen nog niet wakker was. Hij hoorde niks, dus bleef lekker slapen.

Foto 6 Silke is hier net twee dagen en ligt lekker in de wieg te koesen.

Foto 7 Us mantsje Jarn op vakantie naar Texel. Hij ligt in de auto heerlijk te koesen.

Foto 8 Ditmer wie sa wurch, sels de bôle kaam net mear op.

Foto 9 Kim die lekker koest in de Maxi-Cosi.

14 Foto 10 Anna in de auto.

Foto 11 Even een blok om met het mooie weer, maar Yanick vindt dat best vermoeiend!

Foto 12 Nei in dei Plopsaland is Bram hielendal útplopt...

Foto 13 Bette logeert bij opa en oma, die even geen buggy voorhanden hebben. Dan maar in de fietstas, maar dat zit blijkbaar wel érg lekker!

Foto 14 Emma lekker yn it bedsje.

Drugs

Ciska Noordmans is redakteur fan Heit en Mem. Se is troud en mem fan twa moaie bern, Maite (11) en Netithon (7).

Oan ’e ein fan ’e dei, as alle boartersfreondintsjes en freontsjes fan Maite en Netithon wer nei hús ta setten binne, is de tillevyzje in hearlike útfining. Lekker ûnderút foar it skerm en alle bylden op dy takomme litte. Earlik sein, ik hingje graach eefkes mei op ’e bank. Meastentiids, as ik der by sit, zappe sy nei hiele ferantwurde programma’s lykas it Klokhuis en it Jeugdjournaal. En as der hielendal neat op de Nederlânske stjoerders is, sjogge se graach nei National Geographic. Tocht ik. Mar as ik út byld bin, duorret it mar even foar’t der hiele oare programma’s de

keamer ynfleane: plysjesearjes mei wylde achterfolgings, dieven, agressyf blaffende hûnen, hânboeien, waarmtekamera’s út helys wei en in soad drugs: speed, kokaïne of hasj. Ferantwurde of net, it prikkelet de fantasije fan beide bern, en foaral dy fan Netithon. Boefkeboartsje is ien fan syn favorite spultsjes wurden en altyd kin hy wol in oertrêding mei in fette straf foar my betinke: ‘je hebt alweer te hard gereden’ en ‘je was gisteren te laat bij de oppas!’ Mar lêstendeis wie hy dochs wat fan slach; hy seach yn de badkeamer in doaske tampons lizzen... ‘Mem! heb jij ook drugs?’

39

Het begon met een klein plekje Aukje Mulder

Een gezonde, gave huid is niet zo vanzelfsprekend.

Vele duizenden mensen kampen met een huidaandoening, zoals ook Jorik de Boer. Pas vijf jaar oud en nu al psoriasispatiënt. Wat betekent dat voor een kind en voor zijn ouders? ‘Hoeveel jeuk hij ook heeft, Jorik klaagt nooit. Maar het feit dat we zo weinig voor hem kunnen doen, maakt ons wel eens opstandig.’

40

‘Psoriasis... ik ken het uit de familie maar dacht dat alleen volwassenen het kunnen hebben.’ Olrik de Boer uit Sneek weet inmiddels dat het ook bij kinderen de kop kan opsteken. Zij en haar man Edwin hebben dochters van tien en negen en een tweeling van vijf jaar. Jorik en Mart, twee vrolijke mannetjes die aan elkaar zijn gewaagd. Die samen veel spelen én stoeien.

En elkaar soms in de haren vliegen. Bij Mart kan dat niet zo veel kwaad maar Jorik heeft psoriasis. Komt bij hem een tik terecht op een van zijn vele psoriasisplekken, of schaaft hij zich op zo’n plek aan een tak of aan zijn fietstrapper, dan heeft hij al snel een bloedende wond die veel pijn doet.

Een nare ziekte maar niet besmettelijk.

Het begon ruim een jaar geleden met een plekje in zijn knieholte. Gewoon een rood vlekje zoals kinderen dat vaker hebben.

Maar dit plekje bleef, ondanks de zalf van de huisarts. Sterker nog, er kwamen er meer bij die op zijn scheenbenen zelfs heel groot werden. De dermatoloog stelde de diagnose ‘psoriasis’. Olrik: ‘Het zit in mijn familie.

Maar niet in die mate zoals Jorik het heeft.’

Hele lichaam Want haar zoontje heeft de plekken overal op zijn lichaam. Op armen, benen, romp, hoofd en bij de haargrens. Op de oogleden, in zijn neus en oren, zelfs tussen zijn billen en op zijn piemeltje. Elke dag moet alles worden ingesmeerd. ‘Jorik heeft veel jeuk.

Hij weet dat hij niet mag krabben omdat de plekjes dan kunnen opengaan en infecteren. Maar ja, hij is nog zo jong en de jeuk is hem soms de baas.’

‘We hebben verschillende soorten zalf geprobeerd en zelfs lichttherapie in het ziekenhuis om de huid tot rust te brengen.

Helaas met weinig resultaat. Alleen hormoonzalven hebben effect, maar die gebruiken we liever niet zo vaak omdat de huid daar dun van wordt. Bovendien komen de hormonen in het lichaam terecht. Door de zalf waarmee we nu smeren vallen

Psoriasis is een chronische huidziekte waar ook kinderen al last van kunnen hebben. In ons land hebben ongeveer 300.000 mensen psoriasis.

Bij de aandoening is er sprake van een abnormaal snelle aanmaak van opperhuidcellen. Hierdoor ontstaan (rode) schilferige plekken. Meestal denkt men dat die alleen op de knieën, ellebogen en de behaarde hoofdhuid voorkomen, maar psoriasis begint vaak met een aantal kleine plekjes over het hele lichaam. Deze vorm wordt psoriasis guttata genoemd, naar het Latijnse woord voor druppel. Vooral bij kleine kinderen wordt psoriasis guttata nog wel eens verward met eczeem of kinderziektes zoals mazelen en waterpokken.

Wat die groei van opperhuidcellen veroorzaakt, is niet bekend. Wel is duidelijk dat erfelijke aanleg een rol speelt. Een kind wiens vader of moeder psoriasis heeft, heeft een kans van 10% om zelf de ziekte te krijgen. Hebben beide ouders psoriasis, dan is de kans zelfs 50%.

(bron: www.huidarts.com) wel de schilfers eraf. De jeuk wordt dan iets minder hevig maar de rode huid die tevoorschijn komt is snel ontstoken en doet soms pijn.’ Het is niet te voorkomen: na een nacht slapen liggen er in zijn bed altijd schilfers. Vooral op zijn kussen. ‘Ik heb nu speciale lotion om de hoofdhuid te verzachten.’

Veel vragen ‘Zonlicht is goed, dus ik laat Jorik ’s zomers zoveel mogelijk in een korte broek en t-shirtje rondlopen. Die rode plekken vallen natuurlijk erg op. Ik krijg dan ook vaak vragen van andere ouders: heeft Jorik eczeem of heeft hij zich gestoten?

Ik ben er heel open over en vertel dat het om psoriasis gaat en dat het beslist niét besmettelijk is.’ Zij knipt het haar van haar jongens zelf, gewoon als hobby. Tegelijk voorkomt ze daarmee eventueel vervelende situaties. ‘Je hoort wel eens schrijnende verhalen, dat kappers er vies van zijn.’ Soms twijfelt ze tijdens het knippen. ‘Moet ik Joriks haar kort houden, zodat de zon er bij kan? Of toch iets langer, zodat je de korstjes niet ziet? Het blijft lastig, je wilt voorkomen dat je kind gepest wordt.’

Gelukkig is er in hun omgeving veel begrip. Van pesten is geen sprake. ‘Zijn klasgenootjes zijn nog zo jong. Veel kinderen hebben wel eens plekjes of last van eczeem. Wel valt het op dat ik hem regelmatig uit de klas haal. De kinderen weten dan al: “Jorik moet weer naar het

ziekenhuis”. Hij is een vaste klant op de poli dermatologie.’

‘Het water prikt’ Jorik wil ook best zelf iets vertellen. Dat hij het altijd leuk vindt om buiten te spelen. Ook op school en dan vooral met de politiefiets. Want hij wil later ‘politie’ worden. Over zwemles en zwemmen heeft hij een uitgesproken mening. ‘Niet leuk, het water prikt’. ‘Ik smeer hem van tevoren wel in met koelzalf, maar toch heeft hij last van het chloor. Dat komt ook in zijn neus en de plekjes daar doen dan zeer.’

Voor de nacht, vertelt Jorik, heeft hij een ‘pak met handschoenen’. Het is net nieuw en vol trots laat hij het zien. Een zilvergrijze legging met een dun truitje met handschoenen daaraan vast. Zo kan hij met zijn nagels in elk geval niet zijn huid openhalen. Olrik: ‘De stof bevat antibacteriële zilverdraad en we hopen dat het de huid kalmeert en Jorik hiermee de hele nacht kan doorslapen. Het insmeren van alle plekjes blijft, daar zijn we iedere dag een tijd mee bezig. We doen er zo veel aan, maar tot nu toe helpt niets afdoende.

En dat maakt wel eens opstandig.’

A uck Peanstra schreef een aangrijpende roman over psoriasis ‘Skamte’. Het boek is uitgegeven door de Afûk.

41

5SPUT PQ KF HF[JO

w nieu

Scandinavische lifestyle voor kids

Voor kinderen met een spreidbroek

www.kiekhipwear.com

www.solsken.nl

cten u d o r p e g i d Han nen! n i z e g e k k u voor dr

Kortingscode heitenmem01 voor 10% korting!

- gezinsplanners (week en maand) - eetspel voor moeilijke eters - kinderwekker voor (te) vroege vogels - opvoedboeken en nog veel meer!

WWW.GEMAKKELUK.NL BABY

MARKT

De voordeligste babyzaak van Friesland!

Van knuffels tot babykamers...

Br. De Wittestraat1a BLAUWHUIS 0515-579526 – 06-20158671

de babyspeciaalzaak van Dokkum! www.rozemarie.com

WWW.BABYSNUFFELMARKT.NL

“Ervaar de belevenis� kraamfeest met kinderhoek wij organiseren het feest van begin tot eind

www.lizelotjoure.nl

www.kik-kidoulet.com

Kids Boppe De mooiste handgemaakte hebsels voor hippe kids! www.kidsboppe.nl • info@kidsboppe.nl

=Zi VYgZh kddg aZ``ZgZ >iVa^VVchZ eVhiV Zc bZZg### <ZWgj^` XdYZ Âť=B'%&&Âź kddg &% `dgi^c\

opvoedingsondersteuning

l

Âż Âż Âż Âż Âż Ă&#x2026; Âżd Âż

Âż

Âż Âż

%Ă&#x2026; %

vivita.nl - 0518 46 2552

Ook adverteren? Neem dan contact op met de AfĂťk: 058-234 30 84 - ynfo@heitenmem.nl

Nei dyn yntuysje werom Ciska Noordmans

‘Werom nei dyn yntuysje, dat is wat ik stellen graach meijaan wol. “Gewoan” wer lústerje nei wat dyn gefoel dy ynjout.’

Oan it wurd is Afke van der Werf, sy is haptonoom op ’e Jouwer en hat har eigen bedriuw: ‘tast-baar-baby’. Fan hús út is se ferpleechkundige en har heit wie húsarts. Neat gjin hokuspokus dus.

‘Guon haptonomen dogge har wurk ûnder in soarte fan paranormale paraplu mar hjir is it “back to earth”. Werom nei dysels, nei dyn eigen gefoel en yntuysje.

Yntuysje hat elkenien, allinne ha wy it fermogen om dêr nei te harkjen somtiden ferlern. Net foar neat giet it sechje “angst

is een slechte raadgever”. Minsken wurde ûnseker yn nije situaasjes lykas in swangerskip en it berte jaan oan in berntsje.

Angst is een slechte raadgever.

Krigen wy eartiids it foarbyld mei fan alle generaasjes foar ús, no is de maatskippij folle yndividualistysker en moatte de minsken alles sels mar útsykje. Soks is noch net ienfâldich no’t der safolle

boarnen ta ús beskikking stean. Der binne in protte blêden en boeken oer dit ûnderwerp skreaun en kinst mei Google in soad ynformaasje fine. Mar faak sjogge minsken troch de beammen it bosk net mear.’

It wurd ‘haptonomy’ is in gearstalling fan twa Aldgrykske wurden: hapsis en nomos. Hapsis betsjut oanreitsje, gefoel, taast, en de betsjutting fan nomos is wet.

Yn de jierren sechstich lei de fysioterapeut Frans Veldman de grûnslach foar de haptonomy, ‘de wetenschap van de affectiviteit’. Haptonomyske

43

Lianne en Stefan Rijs út ’e Hommerts

44

Lianne en Stefan Rijs troffen Afke van der Werf by in babybeurs yn Koudum.

‘Wat mij het meest aansprak was het feit dat je dit samen doet. Bij veel zwangerschaps-cursussen mag de partner éénmaal “meepuffen”. Dat leek mij niets voor Stefan. Nu kun je met z’n drieën, of eigenlijk met z’n vieren, je voorbereiden op de geboorte. De veiligheid van alléén je partner, met Afke als begeleider, paste goed bij ons. Stefan kan nu méér doen dan alleen toekijken.

De oefeningen zijn erop gericht dat hij ook tijdens de bevalling behulpzaam kan zijn. Nu maar kijken of dat straks ook zo werkt! Ik ben over 4 dagen uitgerekend, dus ik ben benieuwd!’

Stefan: ‘De oefening waarbij het kindje in de buik in mijn handen ging liggen, vond ik heel speciaal, heel tastbaar! Dat was het moment dat we ons kind bij de naam gingen noemen.’

swangerskipsbegelieding rjochtet him ûnder oaren op de sterke bân dy’t beide âlders ûntwikkelje kinne mei it berntsje foar de berte en boppedat fergruttet it de bân tusken beide âlders. Afke: ‘De mem draacht it berntsje yn de búk en ûntwikkelet hast fanselssprekkend in bân mei de poppe, mar de heit fielt him faak in bûtensteander. Fragen as “wat kin ík no dwaan as de baby der oankomt” en “hoe pas ik noch yn dit ferhaal’ kinne hjir beäntwurde wurde. Yn dy perioade feroaret alles. Guon stellen ferjitte mei inoar te praten oer wat har dwaande hâldt of ha noch gjin idee hoe’t sy har nije rol as heit en mem ynfolje sille.

Alles feroaret yn de swangerskip en nei de berte noch mear. Ek de yntimiteit

tusken man en frou feroaret. Foar stellen soms gjin issue om oer te praten mar ferhelderjend as it wol gebeurt. Hiel wat triennen wurde hjir litten.’ fertelt Afke.

Lianne: ‘We hebben de sessies ervaren als een moment van rust. Een moment om stil te staan bij de veranderingen in ons leven en een plek waar alle vragen en onzekerheden bespreekbaar zijn.

Door de oefeningen leerde ik mij meer te ontspannen en had ik het gevoel dat ook de baby meer ruimte kreeg. We hopen dat we het kindje mee kunnen geven dat het straks welkom is.’

Beide âlders kinne in sterke bân mei it berntsje ûntwikkelje.

Afke lit de heit ek dielgenoat wurde, lit him it berntsje bewust fiele. By ien fan de oefeningen lit sy de mem op ’e side lizze en leit de oansteande heit de hannen tusken búk en bêd yn. It lytse berntsje yn ’e búk krûpt nei de waarme hannen fan

Haptonomy wurdt sûnt juny 2011 fergoede troch de measte soarchfersekerders ast in oanfoljende fersekering ôfsletten hast. Tsjek!

heit. Mei hert en holle kinst dat stypje.

Kinst as mem it berntsje tafertrouwe oan ’e waarmte en leafde fan de oansteande heit. Sa krijt de mem it gefoel as hoecht se de swangerskip net allinne te dragen en de heit wurdt him bewust fan syn dragende rol. ‘Asto snapst wat der bart, kinsto better omgean mei feroarings, mei feroarings fan dyn liif mar ek mei pine. Mar it wurket fierder, asto begrypst wêr’t in berntsje ferlet fan hat, kinst him ek mear jaan. Dat helpt it berntsje om him feilich te fielen yn ’e búk mar ek as it straks op ierde stiet. It leit oan de basis fan in stabile opfieding.’

‘Stellen dy’t by my west hawwe foar swangerskipsbegelieding sjoch ik hjir eins noait werom mei in gûlende baby’,

fertelt Afke. ‘Dochs komme hjir in soad âlders mei mar ien fraach: “Help, hoe krij ik myn poppe stil!?”. Sy binne hielendal ynein troch al dat geskriem. Earst moat fansels útsluten wurde oft der medysk wat oan ’e hân is.

Help, hoe krij ik myn poppe stil!?

Soms kin de bernedokter neat fine mar is bygelyks by de berte dochs it nekje skeind, troch in swiere befalling, de fakuümpomp of oars. Sokke popkes ha faak ek in foarkarkant om te drinken.

Wurde leaver links of just rjochts oanlein.

Faak ha memmen dat net iens troch, oant har der nei frege wurdt. Yn dy gefallen ferwiis ik se troch nei de manueel terapeut. Der kin ek in oare reden wêze wêrom’t it berntsje gûlt of net sliepe wol.

Somtiden moatte sy de romte krije om te skriemen; ferwurkje sy sa wat harren oandien is by de berte. Ik nim de poppe mei nei de bank, gean der foar sitten en praat mei de poppe. It giet ommers allegear om leafdefol oandachtich oanreitsjen. It duorret meastentiids sa’n tweintich minuten, dan is de baby klear mei gûlen en komt der noch in lêste snik.

Dan krijt mem of heit de poppe werom.

Fan de âlders hear ik faak dat it berntsje dêrnei in hiel skoft oanien sliept hat.

Sa’n gerêststelling en opluchting foar de

measten! Sokke âlders besykje ik te learen om nei de behoeften fan de bern te sjen.

Asto witst wat in bern nedich hat, kinsto altyd dyn gefoel folgje.’

Mear lêze oer Afke van der Werf, of oer de wurkwinkels dy’t sy jout, sjoch op: www.tast-baar-baby.nl Lêstip: ‘De taal van huilen’ troch Aletha J. Solter.

Surftip: Gûlt dyn bern ek in protte? Lês ek ris it artikel oer ‘KISS’ op www.heitenmem.nl

45

Prinses

Karen Bies, troud mei Maarten, mem fan Pim (16), Fieke (10) en Hans (8)

46

Yn it jeugdsjoernaal sjogge wy WillemAlexander en Máxima dy’t harren dochters nei skoalle bringe. De jongste, Ariane, giet foar it earst. Goaien, is dy ek alwer fjouwer jier. Skattich, trije blûne famkes mei har Nijntje-, K3- en Barbietaskes. Se tútsje en wiuwe.

Máxima’s hier hinget foar har gesicht, mar kinst der donder op sizze dat se de triennen yn ’e eagen hat. Hoe giet dat gedicht fan Ivo de Wijs ek wer? ‘Je was van ons, vier korte jaren lang...’

Fieke advisearret har broerke Hans om ferkearing te nimmen mei prinses Alexia.

‘Wordt Hans dan een prins?’ freget se ús.

Wy tinke fan al.

‘En kan ik ook prinses worden?’

Yn gedachten sjoch ik de keninklike famylje op it bordes fan Soestdijk, eartiids by it defilee. Dy flinke jonges fan Beatrix en Margriet ha dochs allegear súksesfolle froulju ferovere, mei goeie banen en lange skonken. Mar oft se ek bern ha? En sitte dêr jonkjes by?

Dan sjit my ien yn it sin, in Claus Casimir, it soantsje fan Constantijn en Laurentien, de skriuwende prinsesse dy’t striidt tsjin analfabetisme. Hy sil fêst al lêze kinne, mei sa’n mem, mar hoe âld at dy sprút is, wit ik net. ‘Claus Casimir is neffens my in

echte prins,’ meld ik Fieke.

‘O. Waar woont hij?’ ‘Ik tink yn Den Haach.’ Dat liket har dochs wol in hiel ein, alle wykeinen. Wêrom soe se ek? Se hat al ferkearing, mei in jonge út har eigen groep seis. Folle handiger. Hy hâldt fan fuotbal en fiskjen. Se binne amper tegearre, se drave mekoar sa foarby op it skoalplein, mar sa no en dan giet der wolris in leaf berjochtsje fia Hyves: ‘Dag, i luv u.’ Of se wikselje in moaie foto fan SC Heerenveen út. Leuk, ûnskuldich. Mar salang’t it óan is, makket Claus Casimir gjin kâns by myn dochter.

Ik sjoch nei har wylst se op de bank hinget.

Har hier is blûn, har skonken binne lang, se soe samar in prinses wurde kinne! Har tosken sille noch wol in beugeltsje krije, mar dêr wurdt se allinnich mar nóch moaier fan. En foarlêze kin se as de bêste.

De prinseskes laitsje braaf nei de kamera’s.

Dy identike kapsels en jurkjes...! Eins behoarlik saai foar in stoere faam fan njoggen dy’t moadeûntwerpster wurde wol. Dat betinkt Fieke sels ek: ‘Ik trouw denk ik toch maar met Henk.’ Ik jou har gelyk. En se foeget der oan ta, wylst se de skouders oplûkt: ‘Maar als ik alleen blijf, neem ik gewoon een afwasmachine.’

Namme: Ineke Wouda (60) en Louke &

BEPPE HAR pop

Béatrice (2 jier) Berop: kleanferkeapster Wenplak: De Jouwer Hobbys: swimme, lêze, fytse en túnkje Relaasje: al 40 jier troud mei Jan Wouda

‘Us bern binne gek op aaisykjen. Op in dei krigen wy in kaartsje mei dêrop: “It is in twake!” Doe wisten wy genôch.

Geweldich fansels! Mar ja, se wenje wol yn Kanada.

Wurde wy dan sa’n pake en beppe dy’t se allinne kenne fan in foto? Doe’t de twaling berne wie, bin ik der mei myn dochter al gau hinne gien. Ik fûn it sa’n moai en emosjoneel momint doe’t ik se foar it earst seach. Se fielden fuortendaliks oan as eigen. Doe’t wy wer nei hûs ta gongen, wie ik ál in bytsje jaloersk op de oare beppe.

Want sy wenne om ’e hoeke.

Mar gelokkich bestiet der ynternet en Skype. Dêrtroch witte se ek hiel goed wa’t wy binne. En op dit momint binne se trije wike lang by ús. Dat is echt genietsjen!

Ik ha in spesjaal boartershoekje foar de bern makke. It is dan wol in twaling, mar se hawwe beide dúdlik har eigen karakter. Louke is hiel nijsgjirrich, sit oeral oan en wol alles ûnderfine. Béatrice is wer wat spontaner, mei graach kleurje en boekjelêze, laket in soad mar hat wol in eigen wil.

En omdat se troch heit ek yn it Frysk grutbrocht wurde, kinne wy ek gewoan Frysk mei se prate! Eltse jûn foar it sliepen gean krije se beide in flesse molke en lês ik se foar út in Frysk berneboekje. Wat sil ik se aanst wer misse.’

Bisto pake of beppe en wolsto ek meidwaan oan dizze rubryk? Stjoer dan in foto fan dysels mei dyn pake- of beppesizzer nei: ynfo@heitenmem.nl.

47

is een maandelijks magazine voor iedereen die van Fryslân houdt.

Het staat altijd boordevol items over Fryslân en de Friezen, zoals spraakmakende interviews, verrassende reportages over kunst, cultuur, natuur, sport en maatschappij.

Daarnaast informatieve rubrieken als Kort & Klein, Fen Fryske Groun, enz.

s 6 editie or vo cadeau

20,-

van p basis (18,- o . incasso) autom

Aanmelden? Bel 0513 - 68 33 14 of ga naar de pagina www.frieslandpost.nl Onderstaand formulier invullen kan ook! ❏ Ik wil graag een proef-abonnement van 6 maanden, ❏ Ik wil graag een proef-abonnement van 6 maanden weggeven.

Ik betaal via ❏ incasso/ 18,00 ❏ accept-giro/ 20,00 ❏ Ik wil graag met ingang van het eerstvolgende nummer een abonnement op Friesland Post. ❏ Ik wil graag met ingang van het eerstvolgende nummer een abonnement op Friesland Post weggeven.

Ik betaal via ❏ incasso/ 47,95 ❏ accept-giro/ 49,75 (Een abonnement naar het buitenland kost  75,50 per jaar.)

Uw gegevens

Gegevens ontvanger cadeau abonnement

Naam

Naam

Adres

Adres

Postcode

Postcode

Plaats

Plaats

Telefoon

Telefoon

Ik machtig Friesland Post om éénmalig  18,- /  47,95 af te schrijven van (Post)bankrekeningnummer: Stuur deze bon (of een kopie hiervan) zonder postzegel naar Friesland Post, Antwoordnummer 1646, 8440 WB Heerenveen