Δεκέμβρης '08: Μια ρωγμή από το μέλλον /Αναιρέσεις

Δ Ε Ρ

E Μ Η

Κ Β Σ

ΜΙΑ ΡΩΓΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ

ΑΝΑΙΡΕΣΕΙΣ

Δεκέμβρης 2008 Μια ρωγμή από το μέλλον Κείμενο διαλόγου και προβληματισμού για τα συμπεράσματα των κινητοποιήσεων Νέο Αριστερό Ρεύμα (ΝΑΡ) Νεολαία Κομμουνιστική Απελευθέρωση (νΚΑ)

Λέσχη νεολαίας, θεωρίας και πολιτισμού ΑΝΑΙΡΕΣΕΙΣ

Μια έκδοση της Λέσχης νεολαίας, θεωρίας και πολιτισμού ΑΝΑΙΡΕΣΕΙΣ Ιπποκράτους 175 (με Λασκάρεως), Εξάρχεια anaireseis.gr | anaireseis@gmail.com Δεκέμβριος 2018

Σχεδιασμός εξωφύλλου/σελιδοποίηση/επιλογή φωτογραφιών: Γιώργος Παπαγκίκας

Συγκρούσεις έξω από το περιφερειακό γραφείο υπουργείου Θεσσαλονίκη, 10/12/2008 DIMITAR DILKOFF/AFP/Getty Images

Περιεχόμενα Πρόλογος Δεκέμβρης 2008: Μια ρωγμή από το μέλλον

7 17

Κοιτώντας τον Δεκέμβρη με τα μάτια του αύριο Ερμηνείες και «ερμηνείες» για τα αίτια του Δεκέμβρη Ένα κίνημα με χαρακτηριστικά που φοβίζουν και απειλούν Κοινωνική έκρηξη με νεανικό στίγμα και εργατικό χρώμα Δεκέμβρης 2008: σκηνή από ταινία προσεχώς Οι λαϊκές ελευθερίες στην καρδιά της αντιπαράθεσης Το κίνημα και η βία: πέρα από την κουκούλα και τη γραβάτα Το αστικό μπλοκ σε δοκιμασία και χωρίς όραμα ΚΚΕ-ΣΥΡΙΖΑ: στη δίνη της πολιτικής και στρατηγικής ανεπάρκειας Το αναρχικό-αντιεξουσιαστικό ρεύμα Η αντικαπιταλιστική αριστερά και ο Δεκέμβρης Μαθητική πορεία προς τη Βουλή, ICON PRESS Photo/Λιάκος Γιάννης

19 22 32 40 46 52 56 62 68 76 78

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Σταύρος Μαραγκουδάκης μέλος του Κεντρικού Συμβουλίου της νεολαίας Κομμουνιστική Απελευθέρωση

Αγόρι μπροστά σε καιόμενο οδόφραγμα Θεσσαλονίκη, 8/12/2008 AP Photo/Nikolas Giakoumidis

Συγκρούσεις στο κέντρο της Αθήνας 12/12/2008 REUTERS/John Kolesidis

ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΡΧΟΜΑΣΤΕ! ΞΑΝΑ...

10 χρόνια μετά βρισκόμαστε σε μια νέα φάση και καμπή της ταξικής πάλης. Το κεφάλαιο και οι κυβερνήσεις έχουν καταφέρει σημαντικές νίκες επί των δυνάμεων της εργασίας. Εργαζόμενοι και νεολαία έχουν βυθιστεί σε ένα πηχτό σκοτάδι, απ’ όπου οι σκιές της ιστορίας -ο φασισμός, οι πολεμικοί δυναμίτες- προβάλλουν απειλώντας να τραβήξουν «την κοινωνία δίχως αξίες, όραμα και ελπίδα» σε ένα καταστροφικό καθοδικό σπιράλ. Ο όρος «χαμένη γενιά» για τη «γενιά της κρίσης» -τη γενιά του Δεκέμβρη- αποδεικνύεται παραπλανητικός και συγκαλύπτει τον δομικό χαρακτήρα και τις πραγματικές διαστάσεις της κοινωνικής γενοκτονίας που υφίσταται η νεολαία, η οποία συρρικνώνεται τόσο ως ποσοστό του πληθυσμού, όσο και ως ποσοστό επί της εργατικής δύναμης της χώρας. Η διάψευση των προσδοκιών μιας γενιάς αγωνιστών και αγωνιστριών της μαχόμενης αντικαπιταλιστικής αριστεράς και της αναρχίας έχει γεμίσει σύγχυση και δηλητηριασμένο αέρα τα πνευμόνια. Η ήττα είναι σοβαρή, όχι όμως ακόμα στρατηγική. Όσο κι αν ένα κομμάτι της εξέγερσης συνειδητά ολοκλήρωσε μέσα σε αυτά τα χρόνια τον μετασχηματισμό του στον καλύτερο υπηρέτη του συστήματος, άλλο τόσο ένα άλλο κομμάτι αρνήθηκε να συνθηκολογήσει. Οι πρωταγωνιστές/στριες των γεγονότων

11 ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Δέκα Δεκέμβρηδες πέρασαν από τον θερμό Δεκέμβρη του 2008. Τον Δεκέμβρη που έλαμψε σαν κεραυνός μέσα στους χρόνους, χωρίζοντας τις εποχές. Που στάθηκε στο μεταίχμιο μεταξύ της εκδήλωσης της κρίσης, της δεκαετίας των αντιμνημονιακών αγώνων και της ήττας τους και σε μια αμφίρροπη εποχή όπου το νεολαιΐστικο κίνημα ανέπτυσσε μια δυναμική που φαινόταν να μπορεί λειτουργήσει σαν παράγοντας ριζοσπαστικών αλλαγών στην Αριστερά και την κοινωνία. Κι όμως αυτή η δυναμική -αν και στον Δεκέμβρη πήρε τη μορφή μιας νεολαιΐστικης εξέγερσης με βαθύτερα αντισυστημικά χαρακτηριστικά- φωλιάζει δέκα χρόνια τώρα μέσα στο ρήγμα που η ίδια δημιούργησε. Επικοινωνεί πάντα με τις πολλαπλές σεισμικές δονήσεις, τα νέα ρήγματα των κοινωνικών και πολιτικών συσχετισμών, αλλά δεν εκρήγνυται ξανά. Το νεολαιΐστικο κίνημα στα χρόνια που ακολούθησαν τον Δεκέμβρη του ’08 ήταν παρόν, όμως δεν έπαιξε τον αυτοτελή ρόλο που υποσχόταν. Σήμερα πολλοί και πολλές πιθανά να αναρωτιούνται γιατί συνέβη αυτό. Και γιατί να επιστρέψει κανείς σε αυτόν τον Δεκέμβρη.

εκείνων των ημερών, μαζί με άλλους και άλλες που περπάτησαν στους συγκλίνοντες και αποκλίνοντες δρόμους που άνοιξε ο Δεκέμβρης συνεχίζουν να προσέρχονται στον κοινό τόπο -όχι για να αποτίσουν φόρους τιμής- αλλά γιατί θεωρούν ότι έχουν ανοιχτούς λογαριασμούς με το παρελθόν, πιεστικότατες προκλήσεις στο παρόν και αναζητούν εντός του ρήγματος του Δεκέμβρη κάποια από τα υλικά της στρατηγικής πυξίδας για το μέλλον. Η επιμονή τους πρέπει να διδάξει τους νέους κομμουνιστές και τις κομμουνίστριες, να τους εμπνεύσει με την αισιοδοξία που υποκρύπτει αυτή η χειρονομία. Επιστροφή όχι στο χθες, αλλά στο μέλλον, από τη σκοπιά της αδιάκοπης κριτικής σε όσα αφήσαμε ανολοκλήρωτα, για όσα καθυστερήσαμε.

ΔΕΚΕΜΒΡΗΣ 2008: ΜΙΑ ΡΩΓΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ

12

10 χρόνια μετά τον Δεκέμβρη, ο στοχασμός επί των γεγονότων, η μελέτη των αιτιών που οδήγησαν στην έκρηξη αλλά και όσα επακολούθησαν, δεν έχουν κατά τη γνώμη μας οργανωθεί υπό τη σκέπη ενός συλλογικού στρατηγικού διανοούμενου. Θεωρητική παραγωγή για τον Δεκέμβρη φυσικά υπήρξε και μάλιστα εξαιρετικά πλούσια. Εκατοντάδες ήταν οι διπλωματικές εργασίες σε προπτυχιακό, μεταπτυχιακό ακόμα και διδακτορικό επίπεδο που πραγματοποιήθηκαν όχι από φτασμένους πανεπιστημιακούς, αλλά από τους ίδιους τους αγωνιζόμενους και τις αγωνιζόμενες. Δεκάδες υπήρξαν τα ντοκιμαντέρ και υπερπολλαπλάσιες οι εισηγήσεις σε εκδηλώσεις της μαχόμενης αριστεράς και της αναρχίας. Όμως αν ο Δεκέμβρης ήταν ένα γεγονός διεθνούς ακτινοβολίας, που έβαλε μπροστά ερωτήματα που ακόμα και σήμερα δυσκολευόμαστε να απαντήσουμε, τότε για να σταθούμε στο ύψος των περιστάσεων πρέπει να ψηλαφήσουμε το ερώτημα της σύνδεσης της επαναστατικής πράξης με την επαναστατική θεωρία και του οργανισμού που μπορεί να ενσαρκώσει ένα τέτοιο εγχείρημα. Που θα προσανατολίσει στρατηγικά τη θεωρητική έρευνα -χωρίς να την καταδυναστεύσει-, που από αυτή την αυθόρμητη και πλούσια παραγωγή θα εξάγει συμπεράσματα-οδηγούς για δράση των κομμουνιστών και κομμουνιστριών μέσα στις μάζες. Γνωρίζουμε πολύ καλά τις ανεπάρκειες της αντικαπιταλιστικής αριστεράς σε αυτό το πεδίο, αλλά και πιο ειδικά της νΚΑ και του ΝΑΡ. Με την πρόταση μας για τη συγκρότηση ενός σύγχρονου κομμουνιστικού προγράμματος και κόμματος μεταξύ άλλων επιδιώκουμε να ανταποκριθούμε σε αυτή την πρόκληση στο μέτρο των δυνατοτήτων μας. Δε θεωρούμε όμως ότι είμαστε οι μόνοι που ανησυχούμε με αυτόν τον τρόπο και σε αυτή την

κατεύθυνση. Ο στρατηγικός προβληματισμός βρίσκεται σε κάθε πόρο της σύγχρονης πραγματικότητας, σε κάθε προσπάθεια να απαντήσουμε στις επιθέσεις του κεφαλαίου, της Ε.Ε. και των κυβερνήσεων, αλλά και να περιγράψουμε έναν νέο εναλλακτικό δρόμο στο καταθλιπτικό TINA των ισχυρών. Μέσα από τις εκδόσεις των Αναιρέσεων, το περιοδικό, το φεστιβάλ και το camping επιδιώκουμε να ανοίγουμε συστηματικά αυτόν τον θεωρητικό διάλογο.

10 χρόνια μετά, το κείμενο αυτό ως ντοκουμέντο διατηρεί στο ακέραιο την αξία του. Αποτελεί μια αποτύπωση του τρόπου που ζήσαμε και κατανοήσαμε εκείνο τον Δεκέμβρη. Αν κάποια πράγματα σήμερα τα βλέπουμε διαφορετικά είναι γιατί οι ίδιες οι οργανώσεις μας είναι ανοιχτές διαδικασίες. Επηρεάζονται από όσα ζήσαμε μετέπειτα, από τα συμπεράσματα που βγάλαμε και τους νέους στόχους στους οποίους προσανατολιστήκαμε. Δε μας αρκεί να περνούν οι καιροί από πάνω μας. Να αντέχουμε στο χρόνο, αν και αυτό δεν είναι καθόλου αμελητέο. Φιλοδοξούμε στους καιρούς της απελπισίας να συμβάλλουμε στην ανάδυση μιας νέας κομμουνιστικής ελπίδας και της μαζικής κομμουνιστικής οργάνωσης νεολαίας, που θα την κάνει ξανά δύναμη των μαζών. Μιας οργάνωσης ικανής να αναπτύσσει και να διορθώνει το προγραμματικό της κεκτημένο, τη φυσιογνωμία και την πρακτική της, βασιζόμενη στις εμπειρίες των μεγάλων συγκρούσεων που ζήσαμε αλλά και αυτών που καλούμαστε σήμερα να προετοιμάσουμε. Δεκέμβριος 2018

13 ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Με την παρούσα έκδοση «Δεκέμβρης ’08: Μια ρωγμή από το μέλλον», επιχειρούμε να συμβάλλουμε στον διάλογο που αναπτύσσεται για τον Δεκέμβρη. Το κείμενο αποτελεί την προσπάθεια που έκανε η νΚΑ και το ΝΑΡ τον Ιανουάριο του 2009 -λίγες μέρες μετά την εξέγερση- να τοποθετηθεί πάνω στις κρίσιμες πλευρές της. Σε καμία περίπτωση δεν αξιώνει να είναι μια ολοκληρωμένη αποτίμηση των γεγονότων. Είναι όμως μια στρατευμένη ματιά που επιχειρεί να αποκρούσει την ιδεολογική επίθεση που δέχτηκε ο Δεκέμβρης του ‘08 από μεγάλα συγκροτήματα του τύπου και αστούς διανοούμενους, μια επίθεση που διαπέρασε τμήματα της αριστεράς αλλά και της αναρχίας. Μια τοποθέτηση πάνω στα όρια της εξέγερσης και τα καθήκοντα που απέρρεαν για τις πρωτοπορίες του κινήματος.

ΔΕΚΕΜΒΡΗΣ 2008: ΜΙΑ ΡΩΓΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΚΕΙΜΕΝΟ ΔΙΑΛΟΓΟΥ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΥ ΓΙΑ ΤΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΤΩΝ ΚΙΝΗΤΟΠΟΙΗΣΕΩΝ Νέο Αριστερό Ρεύμα (ΝΑΡ) Νεολαία Κομμουνιστική Απελευθέρωση (νΚΑ) Ιανουάριος 2009

Συγκρούσεις 1) στην πλ. Συντάγματος και 2) στα Προπύλαια REUTERS/John Kolesidis

Κάψιμο του χριστουγεννιάτικου δέντρου της πλ. Συντάγματος 8/12/208

ΚΟΙΤΩΝΤΑΣ ΤΟΝ ΔΕΚΕΜΒΡΗ ΜΕ ΤΑ ΜΑΤΙΑ ΤΟΥ ΑΥΡΙΟ

Η

Μάλιστα, όλα δείχνουν ότι η αγωνιστική έκρηξη του Δεκέμβρη αποτελεί πρώτο ξέσπασμα μιας γενικότερης κοινωνικοπολιτικής σύγκρουσης, που κυοφορείται στα πλαίσια της σημερινής περιόδου. Μιας περιόδου συναρπαστικής και συνάμα αντιφατικής, που εμπεριέχει νέες δυσκολίες αλλά και νέες δυνατότητες να μετατραπούν γεγονότα ανάλογου χαρακτήρα σε ένα συνολικότερο ανατρεπτικό κοινωνικοπολιτικό ρεύμα, σε μια ευρύτερη εργατική, λαϊκή και νεανική εξέγερση ενάντια στην επίθεση του κεφαλαίου και των εκφραστών του, ενάντια στα ίδια τα θεμέλια της κοινωνίας της αγοράς, της εκμετάλλευσης, της ατομικής ιδιοκτησίας, της ιμπεριαλιστικής νέας τάξης, της κρατικής και εργοδοτικής καταπίεσης, της καταστροφής της φύσης. Ακριβώς λόγω αυτού του χαρακτήρα του, ο Δεκέμβρης είχε βαθύ διεθνή αντίκτυπο, σπέρνοντας την ανησυχία στο διεθνές κεφάλαιο και τις κυβερνήσεις πολλών χωρών -όπως δείχνουν η στάση των ευρωπαϊκών και παγκόσμιων ΜΜΕ και οι δηλώσεις στήριξης του Καραμανλή από τον τότε προεδρεύοντα της Ε.Ε., Ν. Σαρκοζί (ακόμα και την κινεζική κυβέρνηση!)- μήπως το πνεύμα της εξέγερσης αναπτυχθεί και στην περιοχή τους. Διότι γινόταν φανερό ότι η ελληνική νεανική-κοινωνική εξέγερση είναι ένας κρίκος στην αλυσίδα των νεολαιίστικων και

19 ΚΟΙΤΩΝΤΑΣ ΤΟΝ ΔΕΚΕΜΒΡΗ ΜΕ ΤΑ ΜΑΤΙΑ ΤΟΥ ΑΥΡΙΟ

νεολαιίστικη-κοινωνική έκρηξη του Δεκέμβρη υπήρξε ένα από τα σημαντικότερα σημεία καμπής στην κοινωνική και πολιτική πάλη στη χώρα μας μετά τη μεταπολίτευση. Αυτό επιβεβαιώνεται από τις βαθύτερες κοινωνικές-πολιτικές-ιδεολογικές-πολιτισμικές διεργασίες που την τροφοδότησαν, από το συνδυασμό της με την κρίση-σταθμό του σύγχρονου καπιταλισμού και τις διεργασίες αναμόρφωσης του πολιτικού σκηνικού, από τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της και τις νέες τάσειςμορφές ριζοσπαστικοποίησης-πολιτικοποίησης που ανέδειξε, από τους τριγμούς και τις ρωγμές που δημιούργησε στο επίσημο πολιτικό σκηνικό (η Καθημερινή μίλησε για «κενό εξουσίας», ενώ ο πρόεδρος του ΣΕΒ πρόβαλε ως λύση έναν «μεγάλο συνασπισμό» ΠΑΣΟΚ-ΝΔ), από το οπλοστάσιο που κινητοποίησε απέναντί της ο αστικός συνασπισμός εξουσίας (κόμματα, ΜΜΕ, κρατικοός μηχανισμός κ.λπ.), από την ιστορικότερη διάσταση που έχει η στάση που υιοθέτησε απέναντί της η Αριστερά.

εργατολαϊκών ξεσπασμάτων της Δυτικής Ευρώπης, κουβαλώντας όλα τα ιδιαίτερα, αντιφατικά, ιστορικά χαρακτηριστικά της ταξικής πάλης στη χώρα μας. «Αν αναζητήσει κανείς τις βαθύτερες αιτίες, διαπιστώνει ότι η Ελλάδα βρίσκεται στην Ευρώπη. Τα προβλήματα των νέων που βάζουν φωτιές στην Αθήνα μοιάζουν με εκείνα των συνομηλίκων συντρόφων τους στο Παρίσι ή στο Βερολίνο.» Ντι Τσάιτ, γερμανική εφημερίδα

ΔΕΚΕΜΒΡΗΣ 2008: ΜΙΑ ΡΩΓΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ

20

Μακριά από εμάς, ωστόσο, μια συζήτηση απλής και «εν ψυχρώ» αποτίμησης των κινητοποιήσεων του Δεκέμβρη και μια λογική επανόδου στην «ομαλότητα» των «μη αγώνων» και του κοινοβουλευτικού πολιτικού παιχνιδιού. Ο κύκλος του Δεκέμβρη σε καμιά περίπτωση δεν έκλεισε. Είναι τόσο πολλοί και βαθιοί οι λόγοι που έβγαλαν χιλιάδες αγωνιστές στο δρόμο, τόσο έντονες οι επιπτώσεις της κρίσης και της αστικής πολιτικής για την υπέρβασή της, τόσο πιεστικά τα κοινωνικά, πολιτικά και πολιτισμικά αδιέξοδα που βιώνουν οι εργαζόμενοι και οι νέοι, ώστε με απόλυτη σιγουριά μπορούμε να μιλήσουμε για επανάληψη του Δεκέμβρη, για νέο κύκλο ανάλογων ξεσπασμάτων –άγνωστο που (μαθητές, φοιτητές, εργάτες, μετανάστες, αγρότες), άγνωστο με ποια αφορμή, άγνωστο με ποια χαρακτηριστικά ακριβώς. Ήδη η μεγάλη κινητοποίηση των 60 πρωτοβάθμιων σωματείων για τη δολοφονική απόπειρα κατά της συνδικαλίστριας Κ. Κούνεβα (22/1) και τα αγροτικά μπλόκα επιβεβαιώνουν του λόγου το αληθές. Να γιατί η συζήτηση για τον Δεκέμβρη ανάμεσα στους αγωνιστές και τις συλλογικότητες της αντικαπιταλιστικής Αριστεράς πρέπει να κοιτάει προς το χθες με τα μάτια στραμμένα στο αύριο, φιλοδοξώντας στις επόμενες ανάλογες στιγμές η δράση αντικαπιταλιστικής Αριστεράς να είναι πολύ πιο πλούσια και ουσιαστική, με μεγαλύτερη ετοιμότητα και βαθύτητα.

Συγκρούσεις στο κέντρο της Αθήνας, 13/12/2008 OLIVIER LABAN-MATTEI/AFP/Getty Images

ΕΡΜΗΝΕΙΕΣ ΚΑΙ «ΕΡΜΗΝΕΙΕΣ» ΓΙΑ ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΤΟΥ ΔΕΚΕΜΒΡΗ

Λ

ίγο πριν από τη δολοφονία του 15χρονου Αλέξη κανείς ίσως δεν θα μπορούσε να φανταστεί τι θα επακολουθούσε -και κανείς, βεβαίως, να το σχεδιάσει.

Κοιτώντας τον καυτό Δεκέμβρη που πέρασε και προσπαθώντας να τον προβάλλουμε προς τα μπρος, σε ό,τι ενδεχόμενα θα ακολουθήσει, είμαστε υποχρεωμένοι να ανιχνεύσουμε τις πιο βαθιές κοινωνικές, πολιτικές και ιδεολογικές τάσεις -ορατές και υπόγειες- που τροφοδότησαν και τροφοδοτούν τα γεγονότα που τον σφράγισαν.

ΔΕΚΕΜΒΡΗΣ 2008: ΜΙΑ ΡΩΓΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ

22

Γιατί δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η σφαίρα του πιστολέρο-φονιά -ένα γεγονός που από μόνο του είναι τόσο αποτρόπαιο, ώστε να συγκλονίζει και να δικαιολογεί την έκρηξη της νεολαιίστικης και λαϊκής οργής- άνοιξε ένα καπάκι ευρύτερων και απρόβλεπτων εν πολλοίς αντιδράσεων. Και το άνοιξε, εκτός των άλλων, και γιατί είναι πλατιά πλέον συνείδηση ότι η εν ψυχρώ δολοφονία αποτελεί όχι «μεμονωμένο περιστατικό» (όπως υποστήριξε ο τότε υπουργός Δικαιοσύνης Σ. Χατζηγάκης στο Βήμα, 21/12), αλλά «κορυφή του παγόβουνου» ενός ευρύτερου αυταρχικούκατασταλτικού πογκρόμ, που συνόδευε ως τώρα την αντεργατική πολιτική και είχε οδηγήσει σε δολοφονίες νέων και μεταναστών, σε χιλιάδες εργατικά «ατυχήματα», στην τρομοκρατική-εργοδοτική επίθεση στην Κ. Κούνεβα και που αναμένεται να απογειωθεί, καθώς η αντεργατική πολιτική απελευθερώνει ό,τι πιο αντιδραστικό υπάρχει στην κοινωνία και το κράτος. «Ένα χαλίκι στα νερά του Πειραιά μπορεί να προκαλέσει τσουνάμι στη δημοκρατική Ευρώπη... Για τους σκεπτόμενους Ευρωπαίους, οι προ 3ετίας εμπρησμοί στα γαλλικά προάστια ωχριούν σε σχέση με τα σημερινά ελληνικά γεγονότα... Πλανιέται σήμερα στην Ευρώπη, μετά τις βιαιότητες των Αθηνών, ένα άρωμα άνοιξης των λαών, ένα φάντασμα γενικευμένης εξέγερσης της ευρωπαϊκής νεολαίας ενάντια στην κρίση, ενάντια στους συντηρητισμούς, ενάντια στο καπάκι της τάξης, που αποβαίνει όλο και πιο καταπιεστικό, ενάντια στις παχύσαρκες αστικές τάξεις, που έχουν οδηγήσει τις δυτικές κοινωνίες στο χείλος της αβύσσου και δεν αφήνουν στις νέες γενιές παρά το αβέβαιο μέλλον του άλματος στο κενό... Η

γενιά των 700 ευρώ, υπερπτυχιούχος και υποπληρωνομένη, αυτή που πιστεύει ότι χάνει τη ζωή της προσπαθώντας να την κερδίσει, δεν θα δεχτεί να θυσιαστεί χωρίς επαναληπτικές εξεγέρσεις.» Κριστόφ Μπαρμπιέ, διευθυντής του γαλλικού περιοδικού Εξπρές

Γ

Όμως, η ίδια η δυναμική και τα χαρακτηριστικά των κινητοποιήσεων της νεολαίας και των εργαζομένων στραπατσάρουν κάθε μέρα τούτες τις «ερμηνείες». Και αναγκάζουν -πολύ περισσότερο όσους θέλουν να δρουν από αντικαπιταλιστική κι επαναστατική σκοπιά- να δουν ό,τι συνέβη πιο βαθιά. Μόνο έτσι θα απαντήσουν στην άποψη του καθηγητή του ΕΜΠ Θ. Τάσιου -και όχι μόνο- ότι «η μορφή, η έκταση και η διάρκεια αυτής της “αναταραχής” είναι τεραστίως δυσανάλογη της αφορμής της» (Το Βήμα, 28/12). Γιατί δεν είναι δυνατόν να πιστέψουμε ότι κάποιος σκοτεινός συνωμότης κίνησε τα νήματα των αντιδράσεων σε δεκάδες πρεσβείες και προξενεία, σε εκατοντάδες σχολεία και σχολές, σε πλήθος πόλεων, συνοικιών και εργασιακών χώρων, σε εμπορικά κέντρα και χώρους πολιτισμού, και έβαλε φωτιά στα ιντερνετικά ιστολόγια. Δεν είναι δυνατόν να πιστέψουμε ότι η ευαισθησία και μόνο για τη δολοφονία -παράγοντας διόλου υποτιμητέος- και τον ακραίο αστυνομικό και κατασταλτικό αυταρχισμό μπορεί να παράγει από μόνη της γεγονότα σαν αυτά που ζήσαμε. Ή ότι οι νέοι από το Ναύπλιο ως την Αλεξανδρούπολη και από την

23 ΕΡΜΗΝΕΙΕΣ ΚΑΙ «ΕΡΜΗΝΕΙΕΣ» ΓΙΑ ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΤΟΥ ΔΕΚΕΜΒΡΗ

ια ορισμένους η ενέργεια του ειδικού φρουρού ήταν μια «άτυχη στιγμή» ή μια κίνηση «υπερβάλλοντος ζήλου», «έλλειψης εκπαίδευσης» και «απώλειας ψυχραιμίας» και οι εκρηκτικές αντιδράσεις που την ακολούθησαν εν πολλοίς προϊόν συναισθηματικής φόρτισης ή αγανάκτησης για τη στάση της αστυνομίας και για το κατασταλτικό όργιο των τελευταίων χρόνων. Για κάποιους, οι αντιδράσεις αυτές είναι προϊόν σχεδίου, που εξυφαίνουν οι μεν ή οι δε (διαφορετικοί, κατά περίπτωση, ανάλογα με το ποιος χρησιμοποιεί το επιχείρημα αυτό). Για άλλους, τέλος, είναι προϊόν της καπηλείας ενός «θλιβερού συμβάντος» (όπως αποκαλούν τη δολοφονία ο πρωθυπουργός και οι υπουργοί της ΝΔ) από τους -κατά την κυρίαρχη προπαγάνδα«γνωστούς-άγνωστους», «κουκουλοφόρους», «τρόφιμους του άβατου των Εξαρχείων», «μπαχαλάκηδες» ή «πλιατσικολόγους μετανάστες».

Κοζάνη ως το Γύθειο έγιναν ξαφνικά «κουκουλοφόροι» και «γνωστοίάγνωστοι». Και ούτε, τέλος, μπορούμε να αρκεστούμε σ’ εκείνες τις ερμηνείες που θεωρούν την έκρηξη των τελευταίων ημερών απλώς την ετεροχρονισμένη ελληνική εκδοχή της εξέγερσης του Λος Άντζελες ή της πιο πρόσφατης στα γαλλικά προάστια. Επίσης δεν μπορεί να καλύψει την αντικαπιταλιστική Αριστερά η «ισοκρατική ερμηνεία» που -πρώτος πρόβαλε ο Ελεύθερος Τύπος-, σύμφωνα με την οποία: «Η Δημοκρατία μας αυτοκαταστρέφεται, διότι κατεχράσθη το δικαίωμα της ελευθερίας και της ισότητας, διότι έμαθε τους πολίτες να θεωρούν την αυθάδεια ως δικαίωμα, την παρανομία ως ελευθερία, την αναίδεια του λόγου ως ισότητα και την αναρχία ως ευδαιμονία». Ή η παρεμφερής της άποψη που ενοχοποιεί το ότι οι νέοι έμαθαν στο «εύκολο», ότι κυριαρχούν η αναξιοκρατία, οι κομματικοί εγκάθετοι, η «ατιμωρησία των έκνομων πράξεων», ο εκμαυλισμός της πολιτικής και η πελατειοκεντική πρακτική.

ΔΕΚΕΜΒΡΗΣ 2008: ΜΙΑ ΡΩΓΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ

24

Η

έκφραση «οργή και αγανάκτηση» ακούστηκε συχνά το τελευταίο διάστημα για να ερμηνεύσει την έκρηξη του Δεκέμβρη. Τη χρησιμοποίησαν ακόμα και η Ντ. Μπακογιάνη και ο Γ. Σουφλιάς -υποκριτικά και πολιτικάντικα- για να ερμηνεύσουν το βάθος και την έκταση της εξεγερτικής δράσης του Δεκέμβρη. Τη χρησιμοποίησε επίσης ο αρχιεπίσκοπος Αλβανίας Αναστάσιος (Καθημερινή, 18/1/2009), αλλά και το Βήμα, που μιλούσε για «νεολαία οργισμένη και φοβισμένη μαζί». Γιατί, όμως, αυτή η κοινωνική οργή, η αγανάκτηση και το μίσος, από πού εξορμώνται και εναντίον τίνος στρέφονται; Για να απαντήσουμε, πρέπει να «ανιχνεύσουμε» στις βαθύτερες κοινωνικές τάσεις που εκτυλίσσονται τα τελευταία χρόνια και επιταχύνονται με την εκδήλωση της δομικής κρίσης του ολοκληρωτικού καπιταλισμού της εποχής μας και της αστικής γραμμής για την υπέρβασή της. Αν αντιμετωπίσουμε έτσι τα πράγματα, είμαστε υποχρεωμένοι να ξεκινήσουμε από το εξής: το αντιδραστικό πλέγμα που συνθέτουν η λιτότητα και η φορομπηξία, τις αναδιαρθρώσεις στις εργασιακές σχέσεις και η ανεργία, την κατεδάφιση της κοινωνικής ασφάλισης και την ιδιωτικοποίηση των κοινωφελών οργανισμών, την αγοραιοποίηση κάθε πλευράς της ανθρώπινης ύπαρξης. Όλοι τούτοι οι παράγοντες, στο

σύνολό τους και στη διαπλοκή τους, έχουν οδηγήσει τεράστια τμήματα του πληθυσμού στη ζώνη της απόλυτης κοινωνικής εξαθλίωσης. Μάλιστα -μετά και την κρίση και τα αλλεπάλληλα «πακέτα σωτηρίας της οικονομίας»- η ζώνη αυτή διευρύνεται τρομακτικά, αγγίζοντας όχι μόνο προλεταριακά αλλά και μικροαστικά ως χθες στρώματα. Επιπλέον, για μεγάλα κοινωνικά κομμάτια -πολύ περισσότερο για τους μετανάστεςδεν υπάρχει ορατή διέξοδος από αυτή την κατάσταση. Και το χειρότερο, ακόμα και οι προτεινόμενοι από το σύστημα και τους πολιτικούς του εκφραστές δρόμοι για την ανάκαμψη από την κρίση (και στις ΗΠΑ του Ομπάμα και στην Ε.Ε.) συνδέονται όχι με βελτίωση, αλλά με την ακόμη πιο βίαιη καρατόμηση των εργατικών και νεολαιίστικων δικαιωμάτων, όχι με την ελπίδα ότι το αύριο θα είναι καλύτερο από το χθες και το σήμερα, αλλά με τη δραματική βεβαιότητα ότι η σημερινή νέα γενιά είναι η πρώτη στην ιστορία του καπιταλισμού που θα ζήσει χειρότερα από τους γονείς της (αυτό πιστεύει, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα, το 83% του ελληνικού πληθυσμού).

Μάλιστα, όλα αυτά συμβαίνουν σε μια εποχή έκρηξης του κοινωνικού πλούτου που παράγουν ο νους και τα χέρια των εργαζομένων, τεράστιων κερδών από τις τράπεζες και τις επιχειρήσεις (τουλάχιστον πριν την κρίση) αλλά και τεράστιας φτώχειας για δισεκατομμύρια ανθρώπους που ζουν με ένα δολάριο τη μέρα ή χωρίς τουαλέτες και καθαρό πόσιμο νερό, προκλητικής χλιδής από την ισχνή μειοψηφία που νέμεται τον συλλογικά παραγόμενο κοινωνικό πλούτο, δραματικής αντίφασης ανάμεσα στις πραγματικές και τις πλασματικές ανάγκες, έκρηξης των πολεμικών δαπανών και της καταστροφής του περιβάλλοντος αλλά και των δυνατοτήτων για καλύτερη ζωή που δίνουν οι νέες τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνίας. Είναι πέρα για πέρα λογικό, λοιπόν, ο κόσμος που ανήκει -ή βλέπει ότι προοπτικά θα ανήκει- σε τούτη τη ζώνη να νιώθει απροσμέτρητη οργή,

25 ΕΡΜΗΝΕΙΕΣ ΚΑΙ «ΕΡΜΗΝΕΙΕΣ» ΓΙΑ ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΤΟΥ ΔΕΚΕΜΒΡΗ

Τα δεδομένα αυτά δημιουργούν σε μεγάλα τμήματα των εργαζόμενων και των νέων συνθήκες απόλυτης απόγνωσης και αδιεξόδου, καταθλιπτικής κοινωνικής ασφυξίας και έλλειψης κάθε ελπίδας για το αύριο (ακριβώς για την ίδια προοπτική μιλούν και οι αγρότες στα μπλόκα), και καλλιεργούν την αίσθηση ότι η κοινωνία, τα σύμβολα και οι οργανωμένοι θεσμοί της (δημόσιοι και ιδιωτικοί) στέκονται εχθρικά -και μάλιστα επιθετικά εχθρικά- προς αυτούς και τις ανάγκες τους.

αγανάκτηση αλλά και μίσος για την ίδια την κοινωνία στην οποία ζει και για ό,τι αντιπροσωπεύει τη λεγόμενη «κοινοβουλευτική μας δημοκρατία» Να νιώθει πως τον χωρίζει άβυσσος με ό,τι συμβολίζει τον κόσμο της ελεύθερης αγοράς, τη βιτρίνα του καταναλωτισμού (ο οποίος δεν τον αγγίζει λόγω μικρών μισθών), τις αξίες και τους δείκτες της «ανάπτυξης», τα όργανα της καταπίεσης και της καταστολής, και να ξεσπά εναντίον τους με απρόβλεπτους και συχνά «ασύμμετρους» φαινομενικά τρόπους.

Α ΔΕΚΕΜΒΡΗΣ 2008: ΜΙΑ ΡΩΓΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ

26

κόμα πιο αβυσσαλέο νιώθει να είναι το χάσμα που τη χωρίζει με τον καπιταλισμό της εποχής μας η νεολαία -μαθητική, φοιτητική και εργαζόμενη. Σε αυτή αρνούνται το δικαίωμα στη μόρφωση, στην εποχή της έκρηξης των γνώσεων, της επικοινωνίας και της ροής των πληροφοριών. Αυτή χρησιμοποιούν ως πειραματόζωο των πιο αντιδραστικών και εκμεταλλευτικών αλλαγών. Αυτή καταδικάζουν στους πιο άθλιους μισθούς, στις σχέσεις εργασιακής ομηρίας, στην υγειονομική και ασφαλιστική εξαθλίωση. Αυτή καλούν να είναι «απασχολήσιμη» (κατά τον πρωθυπουργό του ΠΑΣΟΚ Κ. Σημίτη), δηλαδή εργαζόμενη χωρίς δικαιώματα σε εργοδότες χωρίς υποχρεώσεις. Σε αυτή στερούν το δικαίωμα στη δουλειά, και μάλιστα όταν τα προσόντα της δεν είναι απλώς η ανάγνωση αλλά το μεταπτυχιακό, οι δύο ξένες γλώσσες, οι αλλεπάλληλες πιστοποιήσεις κ.λπ. Αυτή νιώθει διπλά και τριπλά πως ζει σε μια κοινωνία που δεν έχει να της υποσχεθεί τίποτα, παρά μόνο ότι θα τσαλαπατά τις ανάγκες της. Σε αυτή, κατά κύριο λόγο, κατευθύνεται η προσπάθεια του συστήματος να επιβληθούν «πολιτικά ορθές» στάσεις και πρότυπα ζωής, υποταγμένα στον ατομισμό, την απουσία αλληλεγγύης, τις βιτρίνες του λούσου, τις αλλεπάλληλες «πιστοποιήσεις» και «αξιολογήσεις», τα εύπεπτα αγοραία στυλ ζωής και πολιτιστικά πρότυπα. Η νεολαία, λοιπόν, όντας ακριβώς εκείνο το τμήμα που βιώνει πολύ πιο έντονα και δραματικά την εχθρότητα και την επιθετικότητα της κοινωνίας της εκμετάλλευσης, της αγοράς, της ατομικής ιδιοκτησίας και της πολλαπλής καταπίεσης-καταστολής (κρατικής, εργοδοτικής και μιντιακής) απέναντί της, είναι κι εκείνο το τμήμα που εξεγείρεται πιο άμεσα, ριζοσπαστικά και μαχητικά -κάτι που έχει καταγραφεί πολλαπλά το τελευταίο διάστημα, τόσο κινηματικά όσο και πολιτισμικά, λιγότερο όμως πολιτικά και αξιακά.

«Όταν, δυο-τρεις μήνες τώρα, και με αφορμή την οικονομική κρίση ή κάποιο από τη σωρεία των σκανδάλων, υπουργοί, βουλευτές και στελέχη του κυβερνώντος κόμματος αποδέχονται με δηλώσεις τους ότι οι πολίτες “είναι θυμωμένοι μαζί μας”, θα έπρεπε να κατανοούν πως αν γι’ αυτούς ο “θυμός των πολιτών” είναι ένα ρηχό ρητορικό σχήμα και μια πολιτικάντικη ντρίμπλα, για τους ίδιους τους πολίτες είναι μια σκληρή κυριολεξία• είναι ένα οξύτατο αυθεντικό βίωμα. Κι όλοι θα έπρεπε να περιμένουν ότι κάποια στιγμή θα εκφραζόταν και με άλλον τρόπο εκτός από τον (μάλλον αδιέξοδο) τρόπο της ψήφου• η Ιστορία είναι εδώ, κι αν όχι για να μας διδάσκει, τουλάχιστον για να μας θυμίζει ότι ενίοτε η οργή εκδηλώνεται πετροβολώντας.

Παντελής Μπουκάλας, Καθημερινή 10/12/2008

Θ

α ήταν πολύ φτωχή, ωστόσο, μια ερμηνεία που θα έμενε μόνο στο κοινωνικό επίπεδο (παρότι είναι το καθοριστικό). Πλάι σε αυτό και σε διαπλοκή με αυτό το επίπεδο υπάρχει μια τρομακτική αίσθηση απουσίας πολιτικής διεξόδου, έλλειψης εναλλακτικού προτύπου, στειρότητας όσον αφορά τις ιδέες και τις θετικές-ελπιδοφόρες πολιτικές προτάσεις. Μια αίσθηση πνευματικής και πολιτισμικής ασφυξίας την οποία δημιουργούν «οι αξίες μιας κοινωνίας χωρίς αξίες», ο νέος σκοταδισμός (ως και ο Δαρβίνος είναι εκτός νόμου στα αμερικανικά πανεπιστήμια), η λοβοτομημένη και χειραγωγούμενη ζωή και σκέψη, η θρησκευτική και εθνικιστική αναβίωση, οι προβαλλόμενες-επιβαλλόμενες

27 ΕΡΜΗΝΕΙΕΣ ΚΑΙ «ΕΡΜΗΝΕΙΕΣ» ΓΙΑ ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΤΟΥ ΔΕΚΕΜΒΡΗ

Όσα συμβαίνουν στην Αθήνα και σε όλες σχεδόν τις μεγάλες πόλεις μετά την εκτέλεση του μαθητή δύσκολα ερμηνεύονται με τα παλιά σχήματα. Με τη φόρμουλα των “εκατό γνωστώναγνώστων” δεν εξηγείται μια εξέγερση που έχει πολλά από τα γνωρίσματα εξεγέρσεων σε άλλες ευρωπαϊκές πόλεις, συνήθως έπειτα από δολοφονία κάποιου νέου: τη βία, τυφλή και από κάποιο σημείο κι έπειτα αυτοτροφοδούμενη και αυτολατρευόμενη, την καταστροφικότητα που δεν περιορίζεται στην πυρπόληση “συμβόλων” (τραπεζών και πολυεθνικών λ.χ.), την αδιαφορία για την πολιτική, απόρροια της περιφρόνησης για τους πολιτικούς, κυρίως την αδιαφορία για το ίδιο το αύριο, που μοιάζει ήδη καμένο και νεκρό.»

«εντός πλαισίου» συμπεριφορές, η αποθέωση του ατομισμού και του ανταγωνισμού, η δικτατορία των ΜΜΕ και της ελεγχόμενης πληροφόρησης, οι κατευθυνόμενες από την αγορά «μόδες». Σε τούτο το συμπέρασμα, σε ό,τι αφορά το πεδίο της συνολικής πολιτικής, καταρχήν, οδηγούνται οι εργαζόμενοι και οι νέοι από ένα ανεπανάληπτο ιστορικό πολιτικό πλέγμα, το οποίο προκύπτει από την απουσία ελκτικής-ελπιδοφόρας αστικής πολιτικής πρότασης, από την τεράστια φθορά της σοσιαλδημοκρατίας, από την ιστορική κρίση του υπάρχοντος συνδικαλιστικού κινήματος αλλά και από την έκδηλη ανεπάρκεια της Αριστεράς κάθε απόχρωσης, τόσο εκείνης που εξακολουθεί να έχει ως πρότυπο τον «υπαρκτό σοσιαλισμό» ή εκείνης που έχει ως ορίζοντα τον «καπιταλισμό με Ε.Ε. και ανθρώπινο πρόσωπο», όσο και εκείνης που αναζητά ένα σύγχρονο επαναστατικό δρόμο.

ΔΕΚΕΜΒΡΗΣ 2008: ΜΙΑ ΡΩΓΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ

28

Σε ό,τι αφορά το αστικό μπλοκ εξουσίας, καταρχήν, είναι κάτι παραπάνω από ορατή η αδυναμία πολιτικής ενσωμάτωσης των μαζών μέσω της σύναψης μαζικών κοινωνικών συμβολαίων τύπου «νιου ντιλ», αλλά και η διάψευση των ελπίδων που είχαν στηριχτεί είτε στη θριαμβεύουσα ισχύ των ελεύθερων αγορών, της παγκοσμιοποίησης, της Ε.Ε., της ελαστικής εργασίας (δίνοντας τροφή στα περί «τέλους της ιστορίας» του Φουκουγιάμα) είτε στον ιδιόμορφο «τραπεζικό κεϊνσιανισμό» των καρτών, των καταναλωτικών δανείων κ.λπ. Απότοκο αυτής της αδυναμίας είναι η ιστορικών διαστάσεων κρίση αντιπροσώπευσης από τα αστικά πολιτικά κόμματα, οι εκτεταμένες τάσεις αποστοίχισης από αυτά (είναι ερώτημα, βέβαια, πόσο σταθερές είναι), η εξώθηση μεγάλων τμημάτων των εργαζόμενων και της νεολαίας στο πολιτικό περιθώριο (μετά από το οικονομικό και κοινωνικό). Εξίσου σοβαρή παράμετρος είναι η απουσία αξιόπιστης πολιτικής γραμμής ικανής να εκφράσει αυτό το δυναμικό και συνολικά τον εργαζόμενο κόσμο και τη νεολαία και από την Αριστερά, ειδικά αν αυτή κριθεί όχι με το μέτρο μιας δύναμης κοινοβουλευτικής διαμαρτυρίας αλλά με το μέτρο μιας δύναμης κοινωνικής ανατροπής και επαναστατικής-κομμουνιστικής προοπτικής. Αυτή η απουσία είναι ορατή διεθνώς, αλλά και στην Ελλάδα. Και επιβεβαιώθηκε περίτρανα και τις μέρες της οικονομικής κρίσης και της εξέγερσης του Δεκέμβρη. Με τον ΣΥΡΙΖΑ να παπαγαλίζει ότι είναι με τη νεολαία και να οικειοποιείται-καπηλεύεται ανερυθρίαστα τους αγώνες της, από τη μια, και από την άλλη να προβάλλει ως λύση τις εκλογές, την

αγορά με έλεγχο, την Ε.Ε. με περισσότερο ευρωκοινοβούλιο και λιγότερη Κομισιόν. Με το ΚΚΕ να επιλέγει μια γραμμή προβοκατορολογίας, κομματικού σοβινισμού και εκλογικής εξαργύρωσης, από τη μια, και από την άλλη μια γραμμή που υψώνει ως πολιτική προοπτική τις σημαίες της «λαϊκής οικονομίας-εξουσίας» (χωρίς όμως επανάσταση) και του σταλινικού τύπου «σοσιαλισμού». Αλλά και με την αντικαπιταλιστική κι επαναστατική Αριστερά -οργανωμένη ή ανένταχτη, υπαρκτή στο επίπεδο των κοινωνικών κινημάτων ή σε εκείνα της θεωρίας, του πολιτισμού και της πολιτικής- να αδυνατεί να αρθεί ως τώρα στο ύψος των απαιτήσεων, συγκροτώντας ένα αισθητό ρεύμα αντίστασης ρήξης και ανατροπής, έναν υπολογίσιμο πολιτικό πόλο-μέτωπο, μια αξιόλογη κι επαναθεμελιωμένη στρατηγική και θεωρητική βάση για το εγχείρημα της κομμουνιστικής απελευθέρωσης στην εποχή μας.

29 ΕΡΜΗΝΕΙΕΣ ΚΑΙ «ΕΡΜΗΝΕΙΕΣ» ΓΙΑ ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΤΟΥ ΔΕΚΕΜΒΡΗ

Το πρόβλημα περιπλέκεται ακόμη περισσότερο, καθώς ούτε το υπάρχον συνδικαλιστικό κίνημα (τόσο οι ΓΣΕΕ/ΑΔΕΔΥ όσο και το ΠΑΜΕ) ούτε οι άλλες ως τώρα γνωστές συλλογικότητες σε όλες τους τις εκδοχές μπορούν να εκφράσουν κοινωνικά και αγωνιστικά με συλλογικό τρόπο τις ανάγκες των εργαζομένων και ειδικότερα της νεολαίας και των πιο χτυπημένων εργατικών τμημάτων (μεταναστών και μη). Πλάι, λοιπόν, στην απουσία ορατής αριστερής πολιτικής γραμμής μάχης και προοπτικής, καταγράφεται και η ιστορική απουσία -σε επίπεδο μορφών συγκρότησης, περιεχομένου, τρόπου λειτουργίας και πολιτικής φυσιογνωμίας- ενός πραγματικού και μαχητικού συνδικαλιστικού κινήματος. Καταγράφεται ο εχθρικός ρόλος της ΓΣΕΕ και της ΑΔΕΔΥ απέναντι σε κάθε αυθεντικό μαχητικό εργατικό αγώνα (το ζήσαμε στις φοιτητικές κινητοποιήσεις, αλλά και το Δεκέμβρη και στην κινητοποίηση για την Κ. Κούνεβα). Κι ακόμα, καταγράφονται η αδυναμία να υπάρξουν νίκες και αποτελέσματα ακόμα και σε μεγαλειώδεις αγώνες (π.χ. δάσκαλοι, ασφαλιστικό) αλλά και η συντριβή σχεδόν όλων των μορφών συλλογικότητας τόσο από τα ιδεολογικά (ατομισμός, κοινωνικός αυτοματισμός κ.λπ.) όσο και από τα κοινωνικά (δεύτερη δουλειά, ελαστική εργασία, λιτότητα) «τεθωρακισμένα» του συστήματος.

«Η Ελλάδα ανησυχεί την Ευρώπη. Μια χώρα με ήρεμη πρόσοψη, χτυπημένη από τα προβλήματα που συναντάμε λίγο πολύ παντού στην Ευρώπη, που ξαφνικά αναφλέγεται, χωρίς να προϋπάρξει μείγμα πυροδότησης. Είναι άραγε η έκρηξη αυτή το προοίμιο και άλλων εκρήξεων; Είναι, άραγε, πιθανόν η οικονομική κρίση και η αναμενόμενη κάμψη να προκαλέσουν ξαφνικά την άνοδο της δυσφορίας και του θυμού, που ήδη διαπερνούν τις ευρωπαϊκές κοινωνίες; Οι ρήξεις αυτές φτάνουν τη στιγμή που δεν τις περιμένουμε.» Λοράν Ζοφρέν, διευθυντής της Λιμπερασιόν Διαμορφώνεται έτσι ένα εκρηκτικό πλέγμα τεσσάρων παραγόντων (κοινωνική εξαθλίωση, απουσία αξιόπιστης πολιτικής πρότασης, αξιακή-ιδεολογική-πολιτισμική στειρότητα, έλλειψη ουσιαστικήςαποτελεσματικής συνδικαλιστικής-συλλογικής έκφρασης) που με μαθηματική βεβαιότητα -αλλά άγνωστο με ποια αφορμή- οδηγεί και θα οδηγεί σε κινηματικές και πολιτικές εκρήξεις σαν του Δεκέμβρη.

ΔΕΚΕΜΒΡΗΣ 2008: ΜΙΑ ΡΩΓΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ

30

Οι παράγοντες αυτοί πρέπει να ειδωθούν, βέβαια, στην αλληλλοδιαπλοκή τους και όχι υπερτονίζοντας το κοινωνικό στοιχείο (που είναι, ασφαλώς, το πρωταρχικό), διότι αλλιώς βγαίνουν λάθος συμπεράσματα και για τον χαρακτήρα της έκρηξης και για το τι πρέπει να γίνει από εδώ και πέρα. Για παράδειγμα, οι περισσότεροι αστοί δημοσιολόγοι αλλά και αναλυτές στην Αριστερά μένουν μόνο στις κοινωνικές αιτίες της εξέγερσης κι έτσι αποφεύγουν να θέσουν στο τραπέζι της συζήτησης την πολιτική ανεπάρκεια της Αριστεράς ή τον κραυγαλέο εκφυλισμό του υπάρχοντος συνδικαλιστικού κινήματος.

Κέντρο της Αθήνας, 8/12/2008 AP Photo/Petros Giannakouris

ΕΝΑ ΚΙΝΗΜΑ ΜΕ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΠΟΥ ΦΟΒΙΖΟΥΝ ΚΑΙ ΑΠΕΙΛΟΥΝ Στις κινητοποιήσεις του Δεκέμβρη αναδύθηκαν ορισμένα κρίσιμα κινηματικά και πολιτικά χαρακτηριστικά, που αξίζει να συζητηθούν πιο ολοκληρωμένα: • Ιδιαίτερα έντονα ήταν στοιχεία όπως η μαζικότητα, η εκρηκτικότητα, η ανθεκτικότητα, η πολυμορφία, η ταχύτητα με την οποία διαδόθηκαν (βοηθούντων του internet και των SMS) και η μεγάλη ευρύτητά τους (σε κάθε γωνιά της Ελλάδας, σε 25 πόλεις εκτός Ελλάδας, σε θέατρα και χώρους τέχνης, σε ΜΜΕ και δημαρχεία).

• Εμφανής ήταν η ανάπτυξη αρκετών μορφών αυτοοργάνωσης (π.χ. κέντρα αγώνα, γενικές συνελεύσεις), σχεδιασμού και «διαχείρισης» του αγώνα από τους ίδιους τους συμμετέχοντες.

ΔΕΚΕΜΒΡΗΣ 2008: ΜΙΑ ΡΩΓΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ

32

• Στις κινητοποιήσεις κυριαρχούσε η αντιπαράθεση με την καταστολή και τους σχετικούς με αυτή μηχανισμούς του κράτους. Όμως, αυτή δεν εκδηλωνόταν με στενό τρόπο, αλλά λειτουργούσε ως πεδίο έκφρασης της διαμαρτυρίας συνολικά για το δημοκρατικό ζήτημα στη σύγχρονή του διάσταση (και όχι μόνο για την καταστολή και την ανοιχτή αστυνομική βία) αλλά και της ευρύτερης κοινωνικής, πολιτικής και ιδεολογικής αγανάκτησης. Με άλλα λόγια, ο Δεκέμβρης είχε ως θρυαλλίδα τη δολοφονία του 15χρονου μαθητή, αλλά πυροδοτήθηκε από το εύφλεκτο υλικό της πολύπλευρης κρίσης του καπιταλισμού της εποχής μας και της πολύπλευρης επίθεσης στις λαϊκές-νεολαιίστικες ανάγκες και ελευθερίες.

• Το κίνημα του Δεκέμβρη δεν προσδέθηκε πολιτικά σε κανέναν από τους πυλώνες του αστικού δικομματισμού. Αντίθετα, συγκρούστηκε -με όλες τις αντιφάσεις και την ποικιλία ως προς το βάθος τουμε τη ΝΔ, το ΠΑΣΟΚ και τα άλλα αντιλαϊκά κυβερνητικά σενάρια, αναδεικνύοντας -λιγότερο ή περισσότερο συνειδητά- το «κάτω η κυβέρνηση των δολοφόνων» αλλά και το «κάτω κάθε επίδοξος διαχειριστής της αντιλαϊκής πολιτικής». Απέκτησε, δηλαδή, εν δυνάμει στοιχεία μιας βαθύτερης ανατρεπτικής λογικής και αντίθεσης στον αστικό συνασπισμό εξουσίας, τα οποία συγκροτήθηκαν στο έδαφος της συσσωρευμένης οργής για την εκμετάλλευση και την καταπίεση χρόνων και για το σκοτεινό μέλλον που επιφυλάσσει στη νεολαία η

επίθεση του κεφαλαίου, της Ε.Ε., της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ, καθώς και στο έδαφος της κρίσης ιδεολογικής ηγεμονίας των νεοφιλελεύθερων και αστικών δογμάτων και της κρίσης ενσωμάτωσης του αστικού δικομματικού συστήματος.

• Στους αγώνες του Δεκέμβρη εκδηλώθηκε μια τάση «συνάντησης» του δημοκρατικού με το κοινωνικό πρόβλημα («στις τράπεζες λεφτά στη νεολαία σφαίρες, ήρθε η ώρα για τις δικές μας μέρες», ήταν ένα χαρακτηριστικό σύνθημα), της σπουδάζουσας νεολαίας με την εργατική τάξη, ωστόσο δεν ήταν αρκετά ισχυρή και πάντως βρισκόταν πίσω από τις απαιτήσεις που δημιουργεί η πραγματικότητα της κρίσης. Έτσι, ο Δεκέμβρης παρέμεινε μεν μια νεολαιίστικη κατά βάση έκρηξη, που όμως εξασφάλισε ευρύτερη εργατική-λαϊκή στήριξη και συμμετοχή κι απέτρεψε τον «κοινωνικό αυτοματισμό», παρά τις συντονισμένες προσπάθειες του αστικού συνασπισμού εξουσίας να την απομονώσει από τα ευρύτερα λαϊκά στρώματα, με τη δραστηριοποίηση όλων των πολυποίκιλων μηχανισμών ελέγχου και κατασυκοφάντησής της.

• Έκδηλη, τέλος, ήταν η διάθεση για δυναμικές και συγκρουσιακές μορφές πάλης, ειδικά απέναντι στα αστυνομικά τμήματα και τους μηχανισμούς καταστολής, αλλά και απέναντι σε ό,τι συμβολίζει τους θεσμούς της κρατικής εξουσίας (νομαρχίες, δημαρχεία, ΜΜΕ κ.λπ. -σε ό,τι μπορεί «να παράγει κυβερνησιμότητα, ασφάλεια και προσανατολισμό», κατά τα Νέα, 11/12), απέναντι στα σύμβολα του καταναλωτισμού (πολυκαταστήματα), του λάιφ στάιλ, της οικονομικής εξουσίας (τράπεζες-πολυεθνικές), του κυρίαρχου πολιτισμικού προτύπου. Δηλαδή, η διάθεση για ριζοσπαστικές-«αντιθεσμικές» μορφές πάλης, που μοιάζουν να ανιχνεύουν το πως θα υπερβούν την επετειακήκομφορμιστική πρακτική του ρεφορμισμού (ΚΚΕ, ΣΥΡΙΖΑ) και του

33 ΕΝΑ ΚΙΝΗΜΑ ΜΕ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΠΟΥ ΦΟΒΙΖΟΥΝ ΚΑΙ ΑΠΕΙΛΟΥΝ

• Σε επίπεδο μορφών, το κίνημα του Δεκέμβρη εκδηλώθηκε πολυποίκιλα: όχι μόνο με αλλεπάλληλες πορείες στο κέντρο των πόλεων και πολλές γειτονιές, αλλά και με συμβολικές καταλήψεις σε ραδιοφωνικούς και τηλεοπτικούς σταθμούς, διακοπές θεατρικών παραστάσεων και εικαστικών εκθέσεων, παρεμβάσεις στο Μέγαρο Μουσικής και σε εμπορικά πολύκεντρα, συζητήσεις και καλλιτεχνικές εκδηλώσεις (συναυλίες -με κορυφαία τη 12ωρη συναυλία-ποταμό στις 19/12, προβολές κ.ά.), σαμποτάζ στα ακυρωτικά μηχανήματα του τρένου.

γραφειοκρατικού-αστικοποιημένου συνδικαλιστικού κινήματος, αλλά και τις πρακτικές της «πολιτικοποιημένης» αναρχίας και της τυφλής βίας, καθώς και τους κάθε λογής μηχανισμούς προβοκάτσιας των κρατικών και ασφαλίτικων οργάνων. Μέσα από αυτές εκφράστηκαν οι εξεγερτικές-συγκρουσιακές διαθέσεις τμημάτων της νεολαίας και της εργασίας, αλλά και οι αντιφάσεις του αυθόρμητου, καθώς και η αδυναμία -με ευθύνη του εργατικού κινήματος και της Αριστεράς- να αποκτήσουν ανατρεπτικό πολιτικό περιεχόμενο και προοπτική.

Σ

ε επίπεδο πολιτικής φυσιογνωμίας, κυρίαρχο στοιχείο ήταν η καταγγελία και η διαμαρτυρία, η έκφραση απόγνωσης για το μέλλον, η εκδήλωση αγανάκτησης και οργής απέναντι σε ό,τι αντιπροσωπεύει τη σύγχρονη καπιταλιστική κοινωνία.

ΔΕΚΕΜΒΡΗΣ 2008: ΜΙΑ ΡΩΓΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ

34

Πρόκειται για ένα στίγμα «άρνησης», απόρριψης, ιστορικής απαισιοδοξίας, με αναιμικό το δημιουργικό, οραματικό στοιχείο που θα καταπιανόταν με το αύριο αυτής της έκρηξης (π.χ. να πέσει η κυβέρνηση της ΝΔ, αλλά μετά τι; -όχι στο ΚΚΕ και τον ΣΥΡΙΖΑ, αλλά με ποια Αριστερά και πως;). Αυτό το στοιχείο «ψαλιδίζει» εκ των πραγμάτων την εμβέλεια και την προοπτική του Δεκέμβρη (και αυτό δεν το διαπιστώνουμε με χαιρεκακία), όμως δεν μειώνει το βάθος, ούτε την αξία του, καθώς συχνά κινήματα που εκδηλώθηκαν με «καταστροφικό» τρόπο (π.χ. λουδισμός) είχαν μεγάλο αντικαπιταλιστικό βάθος και -στον βαθμό που υπήρχε συνάντηση με τις επαναστατικές ιδέες- τροφοδότησαν μεγάλα και ελπιδοφόρα επαναστατικά ρεύματα. Ούτε σημαίνει ότι εξ ορισμού μέλλον έχουν μόνο τα κινήματα που σφραγίζονται από ένα «θετικό» χαρακτήρα -κάτι που δεν επιβεβαιώνεται ιστορικά, παρότι γενικά τα κινήματα αυτού του χαρακτήρα μπορούν πιο εύκολα να τροφοδοτήσουν την επαναστατική πολιτική. Αντίθετα, το στοιχείο αυτό υπογραμμίζει την ανάγκη οι τάσεις απόρριψης της αστικής κοινωνίας (όπως και οι τάσεις θετικής αναζήτησης μιας άλλης κοινωνίας) που εκδηλώθηκαν να μετασχηματιστούν σε τάση βαθύτερης και ανατρεπτικής απόρριψης των θεμελίων της (εκμετάλλευση, ατομική ιδιοκτησία, κρατική καταπίεση, ιμπεριαλιστική νέα τάξη), σε τάση που θα συναντηθεί με την αντικαπιταλιστική πάλη και το εγχείρημα της κομμουνιστικής επαναθεμελίωσης. Κι αυτή η συνάντηση είναι καθήκον της επαναστατικής Αριστεράς.

Επιπλέον, πρόκειται για μια φυσιογνωμία γενικευμένης διαμαρτυρίας και απόρριψης της αστικής κοινωνίας και πολιτικής, από την οποία, όμως, έλειπαν οι κόμβοι της πάλης για τους οποίους θα δοθεί μάχη πραγματική, παρατεταμένη για να ηττηθεί η κυβέρνηση της ΝΔ, να υπάρξουν ρήγματα στην αντεργατική εκστρατεία ΝΔ-κεφαλαίου-Ε.Ε. (σε συνδυασμό με τη συνολικότερη πάλη για ανατροπή της αστικής επίθεσης και κοινωνίας), παρότι υπάρχουν τέτοια προφανή και άμεσα στοιχεία (π.χ. καταγγελία της συλλογικής σύμβασης ΓΣΕΕ-ΣΕΒ, αναγνώριση κολεγίων). Αυτό φάνηκε και από τον τρόπο που δόθηκε -για την ακρίβεια δεν δόθηκε (πλην ελαχίστων εξαιρέσεων) η μάχη για την αργία της Κυριακής 28/12. Τούτη η έλλειψη, αν και εμφανίζεται ως «πολιτικοποίηση» (και έχει στοιχεία ανεβασμένης πολιτικοποίησης για ένα κομμάτι του κινήματος), στην πράξη στενεύει το μέτωπο των αγωνιζόμενων, δεν διευκολύνει της ένταξη νέων τμημάτων στην πάλη, δυσκολεύει την αποφασιστική κλιμάκωσή της.

Μαρκ Ντέιβις, καθηγητής Δημιουργικής Γραφής στο Πανεπιστήμιο του Ριβερσάιντ της Καλιφόρνιας

35 ΕΝΑ ΚΙΝΗΜΑ ΜΕ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΠΟΥ ΦΟΒΙΖΟΥΝ ΚΑΙ ΑΠΕΙΛΟΥΝ

«Η εξέγερση στην Αθήνα είναι μια καταιγίδα οργής. Δεν υπάρχει χώρος σε αυτήν για ελπιδοφόρα συνθήματα ή αισιόδοξες λύσεις. Λείπουν τα ουτοπικά αιτήματα των κινημάτων του ’68 ή τα ευχολόγια του κινήματος εναντίον της παγκοσμιοποίησης της οικονομίας. Αυτό ακριβώς τρομάζει τους ηγέτες σε παγκόσμια κλίμακα και όχι οι μολότοφ και οι σπασμένες βιτρίνες… Τα παιδιά στους δρόμους έχουν δίκιο όταν λένε “ερχόμαστε από το μέλλον”. Αυτή είναι μια αυθεντική εξέγερση που ξεπερνάει τις ταραχές του Λος Άντζελες το ‘92 ή στο Παρίσι του 2005. Γιατί ξεκινάει από την ακλόνητη πεποίθηση των νέων ότι το μέλλον τους έχει λεηλατηθεί. Είναι η πρώτη γενιά στην ευρωπαϊκή ιστορία -αν εξαιρέσουμε τα παιδιά του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου- που νοιώθει απόλυτα προδομένη από τους πατριάρχες της… Οι σχολιαστές στις ΗΠΑ παραξενεύονται επειδή δεν υπάρχουν συλλογικά αιτήματα. Εγώ καταλαβαίνω πολύ καλά. Τι να ζητήσουν οι Έλληνες νέοι, αφού έχουν ήδη συνειδητοποιήσει με σκληρό τρόπο ότι η παγκόσμια οικονομική κρίση δεν αφήνει καμιά πιθανότητα έστω μικρών μεταρρυθμίσεων στο εκπαιδευτικό σύστημα ή στην αγορά εργασίας; Και δεν μπορούν καν να βρουν στήριξη από τα κόμματα της αντιπολίτευσης, που τους έχουν κι αυτά απογοητεύσει.»

Σ

τη βάση αυτή, αξίζει να γίνει με πολύ πιο πλούσιο τρόπο η συζήτηση για τα πολιτικά και ιδεολογικά χαρακτηριστικά του κινήματος, για τα ρεύματα που εμφανίστηκαν στη διάρκειά του, για τη διαπάλη σχετικά με το περιεχόμενο, την κατεύθυνση και το μέλλον της έκρηξης του Δεκέμβρη. Γιατί σε αυτή το κίνημα δεν ήταν ενιαίο και τούτη η διαπάλη και η ζύμωση έγιναν πιο έντονες, απαιτητικές και βαθιές, τόσο στους κόλπους του κινήματος, όσο και στην αναμέτρησή του με το αστικό στρατόπεδο.

ΔΕΚΕΜΒΡΗΣ 2008: ΜΙΑ ΡΩΓΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ

36

Πολύ περισσότερο που μιλάμε για ένα κίνημα πολλαπλά αντιφατικό και, για όλους αυτούς τους λόγους, αναστρέψιμο. Για ένα κίνημα που αποτελεί πεδίο διαπάλης ανάμεσα στην εργατική-αντικαπιταλιστική πολιτική και στις πολύμορφες τάσεις αστικής ενσωμάτωσης (ακριβώς όπως γίνεται σε κάθε αυθεντικό, μαζικό εργατικό ή νεολαιίστικο ξέσπασμα). Για ένα κίνημα που εμπεριέχει όλα τα προωθητικά-δυναμικά στοιχεία, αλλά και τα καθηλωτικά όρια ενός αυθόρμητου που πασχίζει να προσεγγίσει τις ανάγκες και τις δυνατότητες της νέας εποχής, αλλά σημαδεύεται από τους αρνητικούς πολιτικούς συσχετισμούς της ιστορικής περιόδου, μαζί με τις καινούριες δυσκολίες που εμφανίζονται. Που ανιχνεύει τις σχέσεις του με μια νέα πολιτική, με τα ταξικά συνδικάτα και την ανατρεπτική Αριστερά, ενώ, ταυτόχρονα, δυσπιστεί απέναντι στη συλλογική εργατική πάλη, τα πολιτικά σχέδια και τις στρατηγικές στοχεύσεις. Και όλα αυτά, κρίνοντας όχι μόνο με βάση τις κινηματικές πρωτοπορίες ή τον κόσμο του αντικαπιταλιστικού χώρου, αλλά και ευρύτερα, με βάση τους αγωνιστές που τώρα ριζοσπαστικοποιούνται ή τώρα παίρνουν το πρώτο «βάπτισμα του πυρός». Στη βάση αυτή, επίσης, φάνηκε πως η αντικαπιταλιστική Αριστερά οφείλει να αντιληφθεί πιο καλά και να μελετήσει πιο ολοκληρωμένα τις νέες τάσεις πολιτικοποίησης, συνάντησης της νεολαίας και των εργαζομένων με τη συλλογική δράση και την Αριστερά, με το κίνημα και τον μαρξισμό που έχουν διαμορφωθεί μετά την κατάρρευση του «υπαρκτού σοσιαλισμού» αλλά και του «υπαρκτού καπιταλισμού» (λόγω κρίσης), τη νέα κοινωνική πραγματικότητα (κατακερματισμός, φτώχεια, δεύτερη δουλειά, κοινωνικά αδιέξοδα), τον ιστορικό εκφυλισμό-αστικοποίηση του υπάρχοντος συνδικαλιστικού κινήματος, τη χειραγωγική δράση των ΜΜΕ, τον ιδεολογικό ρόλο της μαζικοποιημένης παιδείας, το λάιφ στάιλ, τα νέα μέσα επικοινωνίας, τη συρρίκνωση του οργανωμένου δυναμικού

στη νεολαία, τη στρατηγική, πολιτική και θεωρητική ανεπάρκεια της Αριστεράς.

ΕΝΑ ΚΙΝΗΜΑ ΜΕ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΠΟΥ ΦΟΒΙΖΟΥΝ ΚΑΙ ΑΠΕΙΛΟΥΝ

37

Μαθητική πορεία Θεσσαλονίκη, 10/12/2008 SAKIS MITROLIDIS/AFP/Getty Images

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΚΡΗΞΗ ΜΕ ΝΕΑΝΙΚΟ ΣΤΙΓΜΑ ΚΑΙ ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΧΡΩΜΑ

Α

διαμφισβήτητος «πρωταγωνιστής» της έκρηξης του Δεκέμβρη ήταν η νεολαία -μαθητική, φοιτητική, εργασιακής περιπλάνησης. Μάλιστα, με βάση τις κοινωνικές τάσεις του ολοκληρωτικού καπιταλισμού (βαθύτερη προσέγγιση εκπαίδευσης-παραγωγής και σαφής τάση ένταξης της πλειοψηφίας της σπουδάζουσας νεολαίας στη μισθωτή εργασία), μπορούμε να μιλήσουμε για μια εξέγερση κατά κύριο λόγο των τμημάτων της νέας εργατικής βάρδιας, για μια έκρηξη η οποία συνένωσε για πρώτη φορά τόσο ευδιάκριτα -άρα και πρωτότυπα- όλα τα νεολαιίστικα τμήματα και βρίσκεται για πρώτη φορά τόσο κοντά κοινωνικά στον πυρήνα της ταξικής σύγκρουσης και της αντικαπιταλιστικής πάλης.

ΔΕΚΕΜΒΡΗΣ 2008: ΜΙΑ ΡΩΓΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ

40

Σε αυτά τα πλαίσια, αξίζει να σημειώσουμε ιδιαίτερα τη μαζική μαθητική έκρηξη (που είχε πολύ έντονα στοιχεία αυθόρμητου και ήταν εξαιρετικά μαζική στις τοπικές πρωτοβουλίες, που αποφάσιζαν και υλοποιούσαν οι ίδιοι οι μαθητές στις γειτονιές, και εξαιρετικά ισχνότερη στα κεντρικά συλλαλητήρια και σε ορισμένες «καρικατούρες εξέγερσης» του κέντρου), τον κεντρικό ρόλο του φοιτητικού κινήματος, που λόγω δομών (συνελεύσεις) και πολιτικού πλαισίου είχε τη δυνατότητα να απαντήσει σχετικά πιο συγκροτημένα και με συνέχεια, τη σημαντική παρουσία της νεολαίας της εργασιακής περιπλάνησης (μιας κοινωνικής κατηγορίας που τείνει να γίνει ο κανόνας και όχι η εξαίρεση, όχι μόνο στη νεολαία, αλλά σε όλη την εργατική τάξη), που δεν είναι συνδικαλισμένη σε εργατικές συλλογικότητες, και τα πρώτα ψήγματα εμφάνισης μεταναστών. «Κοινωνικές αναταραχές όπως αυτές που σημειώνονται στην Ελλάδα, θα μπορούσαν να εξαπλωθούν εάν δεν υπάρξει καλύτερη κατανομή του πλούτου από τον παγκόσμιο χρηματοοικονομικό κλάδο... Εάν δεν είμαστε σε θέση να το κάνουμε αυτό, τότε μπορεί να σημειωθούν κοινωνικές αναταραχές σε πολλές περιοχές, συμπεριλαμβανομένων των ανεπτυγμένων οικονομιών.» Ντομινίκ Στρος-Καν, πρόεδρος του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου

Ε

ίναι, βέβαια, φανερό ότι η αγωνιστική δραστηριότητα της νεολαίας απηχούσε ευρύτερες τάσεις στο «σώμα» της εργαζόμενης πλειοψηφίας (με τη νεολαία να αποτελεί για μια ακόμη φορά «ευαίσθητο σεισμογράφο» ευρύτερων κοινωνικοπολιτικών διεργασιών) -εξ ου και η ανοχή-υποστήριξη των λαϊκών μαζών ή η δυσκολία να ενεργοποιηθεί ο «κοινωνικός αυτοματισμός». Μάλιστα, τις πρώτες μέρες και μέχρι να εκδηλωθεί η πυροσβεστική στάση Καραμανλή-ΓΣΕΕ στην απεργία στις 10/12, είχε την τάση να αγκαλιάσει και ευρύτερα λαϊκάεργατικά στρώματα. Ωστόσο, εξίσου αδιαμφισβήτητη είναι και η δυσκολία να μεταλαμπαδευτεί το πνεύμα αυτό σε χώρους εργασίας (πράγμα τόσο αναγκαίο, όχι μόνο λόγω της δολοφονίας, αλλά κυρίως λόγω της κρίσης -που δεν καλύπτεται από τις όντως πολύ πιο πλούσιες και μαζικές από ποτέ δραστηριότητες στις γειτονιές). Η αντικαπιταλιστική Αριστερά επιβάλλεται να αντιμετωπίσει κατάματα αυτή την αντίφαση, ώστε να διακρίνει σωστά και τις διαστάσεις αυτού που έγινε, αλλά και το πού πρέπει να πέσει το βάρος το επόμενο διάστημα.

41 ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΚΡΗΞΗ ΜΕ ΝΕΑΝΙΚΟ ΣΤΙΓΜΑ ΚΑΙ ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΧΡΩΜΑ

Ε

ιδικό χαρακτηριστικό του πρόσφατου ξεσπάσματος είναι ότι δεν αφορά μόνο κλασικά περιθωριοποιημένα κομμάτια, όπως στα παρισινά προάστια, στο Λος Άντζελες ή στις εξεγέρσεις των πεινασμένων της Αφρικής. Τώρα επεκτείνεται και σε γόνους μεσοαστικών στρωμάτων ή εργατικών στρωμάτων με καλύτερη θέση, σε νεολαιίστικα τμήματα που ήλπιζαν με τα μεταπτυχιακά, τη δια βίου μάθηση κ.λπ. να αποκατασταθούν -δηλαδή, σε τμήματα που κινούνται στη μεθόριο της σταθερής εργασίας και του κοινωνικού περιθωρίου. Μάλιστα, αν ως τώρα ο λεγόμενος «τρίτος και τέταρτος κόσμος» σπρωχνόταν και στο πολιτικό περιθώριο (εκτός από το κοινωνικό), το κεφάλαιο, η Ε.Ε. και οι κυβερνήσεις απευθύνονταν στα κοινωνικά τμήματα που κινούνταν στη μεθόριο αυτή με την «ελαστασφάλεια», το μοίρασμα και τη διευθέτηση του χρόνου εργασίας, τις καταρτίσεις, τα stage, το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα κ.λπ, επιδιώκοντας να μη σπρωχτούν στον κοινωνικό βυθό, αλλά να συμβάλλουν στην αλλαγή του εργασιακού χάρτη και να διαμορφώσουν μια ευρεία κοινωνική βάση στήριξης-ανοχής (έστω όχι σε θετική κι ελπιδοφόρα βάση, αλλά ως λύση ανάγκης) της πολιτικής τους.

Η ελληνική έκρηξη -σε συνδυασμό με εκείνη της γαλλικής νεολαίας κατά της Σύμβασης Πρώτης Απασχόλησης, των φοιτητικών αγώνων του 2006-7 και των φετινών ιταλικών και γαλλικών κινητοποιήσεων της σπουδάζουσας νεολαίας- δείχνει πως κάτι τέτοιο δεν προχωρά. Πως οι εκρήξεις πλέον επεκτείνονται από τα «προάστια» στην «καρδιά» του σύγχρονου καπιταλισμού, πως υπάρχει δυνατότητα επικίνδυνης συνάντησης των σχετικά σταθερά εργαζόμενων, των μεταναστών, του κόσμου της ελαστικής εργασίας, της σπουδάζουσας νεολαίας, όλων των εργατικών γενιών (παλιότερων, νεότερων και μελλοντικών). Αυτό φόβισε τον Σαρκοζί και τον πρόεδρο του ΔΝΤ, αυτό οδήγησε τη γαλλική κυβέρνηση σε αναβολή των εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων, αυτό έκανε πολλούς να τρέμουν από μια ενδεχόμενη μετάδοση του «ελληνικού μικροβίου».

ΔΕΚΕΜΒΡΗΣ 2008: ΜΙΑ ΡΩΓΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ

42

Η

κοινωνική σύνθεση των πρωταγωνιστών της πρόσφατης έκρηξης -σε συνδυασμό με τις δυσκολίες της εργατικής τάξης να απαντήσει αγωνιστικά στην κρίση, το κεφάλαιο, την Ε.Ε. και την κυβέρνηση της ΝΔ- οδήγησε στην επανεμφάνιση των γνωστών από παλαιότερες ανάλογες στιγμές απόψεων περί νέων κοινωνικών υποκειμένων και πρωτοποριών. Συχνά αυτή η στάση εμφανίζεται και με μια διαφορετική μορφή: ως εχθρότητα έναντι των δήθεν «βολεμένων» (τέτοιοι, π. χ., μπορεί να θεωρούνται οι εργαζόμενοι στο δημόσιο τομέα ή οι σχετικά σταθερά εργαζόμενοι στον ιδιωτικό), των «καναπέδων» κ.λπ. Να σημειώσουμε ότι τούτος ο διαχωρισμός των λεγόμενων «insiders» από τους «outsiders» αποτελεί στοιχείο και της αστικής προπαγάνδας (στο όνομά του, μάλιστα, παίρνονται αντιασφαλιστικά μέτρα και προωθούνται ελαστικές μορφές εργασίας) και ότι ενισχύεται από πρακτικές του αστικοποιημένου συνδικαλιστικού κινήματος (όπως η προδοτική συμφωνία στον ΟΤΕ, το επίσης προδοτικό για τους νέους εργαζόμενους δημοψήφισμα στην Ιταλία για το ασφαλιστικό, η μη εγγραφή ελαστικά ή με μπλοκάκι εργαζόμενων στα σωματεία κ.ά.). Οφείλουμε να μείνουμε μακριά τόσο από τις λογικές που αναμασούν τις απόψεις αυτές και τις πολιτικές-κοινωνικές ιεραρχήσεις-πρακτικές που τις συνοδεύουν, υψώνοντας διαχωριστικά τείχη απέναντι στα διάφορα τμήματα της πλειοψηφίας των εργαζόμενων, όσο και από έναν στείρο και τυπικά νοούμενο «εργατισμό». Ζητούμενο για την αντικαπιταλιστική

Αριστερά είναι η σωστή «ανάγνωση» της διαπλοκής ανάμεσα στη σημερινή και την μελλοντική εργατική τάξη, τους σταθερά και τους ελαστικά εργαζόμενους, τους Έλληνες και τους μετανάστες μέσα στο ενιαίο σώμα της εργαζόμενης και καταπιεζόμενης πλειοψηφίας, με στόχο την κοινωνική-πολιτική συνένωσή τους σε μια ενιαία επαναστατική κοίτη. Επίσης, ζητούμενο είναι η σωστή «διάγνωση» των μορφών με τις οποίες επιδρούν στη συμπεριφορά των εργαζομένων και των νέων ο κατακερματισμός τους, καθώς και των μορφών με τις οποίες εκδηλώνεται η σύγκρουση των τάσεων χειραφέτησης και υποταγής (ιδιαίτερα σε συνθήκες κρίσης) -και όχι η εύκολη καταγγελία των δεύτερων ή ο σχεδιασμός μόνο με τις πρώτες- ώστε να διαμορφώνεται μια γραμμή πλεύσης που θα αναπτύσσει τις τάσεις χειραφέτησης (κοινωνικά, αλλά και πολιτικά) και θα αδρανοποιεί, συρρικνώνει κατά το δυνατόν τις τάσεις συμβιβασμού και συνδιαλλαγής (που, πάντως, παραμένουν συντριπτικά κυρίαρχες).

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΚΡΗΞΗ ΜΕ ΝΕΑΝΙΚΟ ΣΤΙΓΜΑ ΚΑΙ ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΧΡΩΜΑ

43

Μαθητική συγκέντρωση Σταθμός Αμπελοκήπων, 8/12/2008 Ορέστης Παναγιώτου

ΔΕΚΕΜΒΡΗΣ 2008: ΣΚΗΝΗ ΑΠΟ ΤΑΙΝΙΑ ΠΡΟΣΕΧΩΣ

Η

δεκεμβριανή εξέγερση, αν τοποθετηθεί δίπλα στο Αργεντινάζο, τις πρόσφατες εξεγέρσεις των πεινασμένων, στην έκρηξη των μεταναστών στα γαλλικά προάστια και στο Λος Άντζελες (1992), αναδεικνύει έναν νέο «τύπο» αγωνιστικής δραστηριοποίησης των εκμεταλλευόμενων και καταπιεζόμενων μαζών, διαφορετικό από την κλασική μαζική συνδικαλιστική και πολιτική δράση (σε επίπεδο μορφών και περιεχομένου), με εξεγερτικό φορτίο αλλά και πλήθος αντιφάσεων, με αυθεντικά στοιχεία αλλά και παραδοσιακά «βαρίδια», απελευθερωμένο σε αρκετές πλευρές από το καθηλωτικό πλέγμα και τον κομφορμισμό του «επίσημου» συνδικαλιστικού κινήματος και της καθεστωτικής Αριστεράς, αλλά και ευάλωτο σε άλλες αντιλήψεις και πρακτικές που το κρατούν μακριά από την αντικαπιταλιστική και επαναστατική μαζική δράση και την επαναθεμελιωμένη κομμουνιστική προοπτική.

ΔΕΚΕΜΒΡΗΣ 2008: ΜΙΑ ΡΩΓΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ

46

Για το παραδοσιακό ΚΚ, αυτά τα ξεσπάσματα δεν είναι κίνημα, αντιμετωπίζονται με θεωρίες συνωμοσίας ξένων και ντόπιων κέντρων, ως έργο προβοκατόρων, ως επιχείρηση αποπροσανατολισμού, ως «αριστερίστικες και τυχοδιωκτικές εκτονώσεις», υπερτονίζοντας τα φαινόμενα τυφλής βίας και υποβαθμίζοντας τους λόγους που σπρώχνουν χιλιάδες εργαζόμενους και νέους στο δρόμο. Ενώ για τον ΣΥΡΙΖΑ, αυτά είναι στοιχεία του κινήματος που πρέπει να ενταχθούν στην κοινοβουλευτική στρατηγική ενίσχυσής του και για το αναρχικόαντιεξουσιαστικό ρεύμα είναι η κορωνίδα της δράσης του. Για την αντικαπιταλιστική Αριστερά, το ζήτημα δεν είναι να τοποθετηθεί απλώς «υπέρ ή κατά» σε τέτοια ξεσπάσματα, να τα αποθεώσει ή να τα καταβαραθρώσει, αλλά να κατανοήσει τι τα γεννάει και ότι θα επαναληφθούν, και άρα να διαμορφώσει πολιτική γραμμή και πρακτική μαζικού χαρακτήρα που να απαντάει στις αιτίες τους, να διαμορφώνει κοινωνικοπολιτικό-ιδεολογικό ρεύμα και μορφή πολιτικής συγκρότησης, να δίνει διέξοδο σε αγωνιστικές διαθέσεις και -άρα- να μπορεί να αλληλεπιδρά ουσιαστικά με τέτοια ξεσπάσματα («παιδαγωγούμενη από αυτά και παιδαγωγώντας τα»), ώστε να τροφοδοτούν την επαναστατική προσπάθεια.

«Μέχρι στιγμής το κυρίαρχο πρόβλημα μετά τον φόνο του Αλέξη είναι βέβαια η συμπεριφορά της αστυνομίας και η αδυναμία της να προσαρμοστεί στο πλαίσιο και τις προϋποθέσεις μιας δημοκρατικής κοινωνίας που σέβεται τα ανθρώπινα δικαιώματα. Στους επόμενους μήνες όμως θα πρέπει να περιμένουμε κατακόρυφη αύξηση και της κοινωνικής έντασης, καθώς η οικονομική κρίση θα αρχίσει να έχει σοβαρές επιπτώσεις. Φαινόμενα που ήδη παρατηρούμε όπως η νεανική ανεργία θα πάρουν επικίνδυνες διαστάσεις. Αν σε αυτά συνυπολογίσουμε την κρίση στην Παιδεία και ιδιαίτερα στα πανεπιστήμια, τότε είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα έχουμε απέναντί μας ένα εκρηκτικό κοκτέιλ. Η κυβέρνηση αυταπατάται και αυταπατώμεθα όλοι μας αν πιστεύουμε ότι κάτι τέτοιο μπορεί να ξεπεραστεί χωρίς συγκεκριμένες, ουσιαστικές και κυρίως ολοκληρωμένες δράσεις.

Φυσικά δεν γίνεται από τη μια μέρα στην άλλη. Αν όμως οι νέοι δεν αισθανθούν ότι- έστω και τώρα τους ακούμε, ότι κάτι μπορεί να γίνει, τότε είναι βέβαιο ότι το παιχνίδι θα χαθεί και η βία θα γίνει ενδημική!»

Tα Νέα, 15/12/2008

Λ

όγω του χαρακτήρα τους, οι κινητοποιήσεις του Δεκέμβρη επανέφεραν στο προσκήνιο και τη συζήτηση για το συνειδητό και το αυθόρμητο. Μάλιστα, αρκετοί -και μέσα στο ευρύτερο ριζοσπαστικό δυναμικό- έσπευσαν, με αυτή την αφορμή, να ευτελίσουν τη συνεισφορά και το ρόλο της αντικαπιταλιστικής Αριστεράς, να απαξιώσουν γενικότερα την οργανωμένη επαναστατική δράση, να υμνήσουν σε όλους τους τόνους το αυθόρμητο και να περιγελάσουν τη συνειδητή παρέμβαση, στο όνομα της διαστροφής της από το ΚΚΕ (που με τη σειρά του ευτελίζει και περιγελά κάθε αυθόρμητη κίνηση των μαζών, μαζί και την πρόσφατη).

47 ΔΕΚΕΜΒΡΗΣ 2008: ΣΚΗΝΗ ΑΠΟ ΤΑΙΝΙΑ ΠΡΟΣΕΧΩΣ

Στην πραγματικότητα αυτό που χρειάζεται είναι ένα “νιου ντιλ” για τους νέους που θα καλύπτει από την ανασυγκρότηση του σχολείου και του πανεπιστημίου ως το πρόβλημα της ανεργίας και τη δημιουργία φιλικών χώρων μέσα στις πόλεις.

Είναι φανερό ότι το ξέσπασμα του Δεκέμβρη είχε ισχυρές τάσεις αυθόρμητης δράσης, δράσης με πρωτόλεια, εμβρυακά ριζοσπαστικά, μαχητικά και εν δυνάμει αντικαπιταλιστικά στοιχεία. Ότι η έκταση, η μορφή και τα ακριβή χαρακτηριστικά του -αντικείμενο διαπάλης ακόμη και τώρα- δεν σχεδιάστηκαν από κάποιο πολιτικό χώρο. Αυτά τα χαρακτηριστικά -και γενικότερα το γεγονός ότι εκδηλώνονται αυθόρμητες εκρήξεις- αποτελούν, βέβαια, έναν από τους τρόπους με τους οποίους εκδηλώνεται η ταξική πάλη και δεν είναι ντε και καλά κακό ούτε, όμως, ακυρώνει το ρόλο των επαναστατικών οργανώσεων πριν, κατά και μετά το αυθόρμητο ξέσπασμα.

ΔΕΚΕΜΒΡΗΣ 2008: ΜΙΑ ΡΩΓΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ

48

Άλλωστε, είναι φανερό ότι τόσο στον τρόπο όσο και στα χαρακτηριστικά με τα οποία εκδηλώθηκε αυτό το ξέσπασμα εμπεριέχονταν το «άρωμα» των αντιλήψεων της εργατικής οικογένειας, η διάθεση για ρήξη με την επίσημη Αριστερά, το κράτος και τα κοινοβουλευτικά κόμματα, η αναζήτηση μαχητικών μορφών δράσης, η επίδραση της αντικαπιταλιστικής Αριστεράς (ιδιαίτερα στους φοιτητές που, από ένα σημείο και μετά, αποτέλεσαν πολιτικά και κινηματικά τη ραχοκοκαλιά των κινητοποιήσεων) και οι έγκαιρες πρωτοβουλίες της. Εμπεριέχονταν, δηλαδή, όπως και σε κάθε ανάλογο αυθόρμητο ξέσπασμα, και στοιχεία συνειδητού και μάλιστα ριζοσπαστικά και επαναστατικά συνειδητού. Άρα, δεν ισχύει η άποψη περί πλήρως αυθόρμητης εξέγερσης και μάλιστα περί εξέγερσης που η αντικαπιταλιστική Αριστερά «ούτε την κατάλαβε, ούτε την άγγιξε». Οφείλουμε, λοιπόν, να αντιμετωπίσουμε δημιουργικά και διαλεκτικά αυτή τη δυναμική σχέση, πέρα από την κακοποίηση-καρικατούρα του συνειδητού από το ΚΚΕ και του αυθόρμητου από τις αναρχικέςαντιεξουσιαστικές-αυτόνομες ομάδες, χωρίς ταμπού και αφορισμούς προς τη μια ή την άλλη πλευρά, χωρίς την εύκολη απόρριψη του αυθόρμητου (που βαφτίζεται συλλήβδην ακροαριστερή εκτόνωση, αποπροσανατολισμός, προβοκατόρικο σχέδιο) αλλά και χωρίς την εξίσου εύκολη αποθέωσή του (που απαξιώνει την οργανωμένη επαναστατική δράση κι εξευτελίζει την πολιτικοποίηση και το στρατηγικό σχέδιο), με σταθερό κριτήριο και ερώτημα το πως η αντικαπιταλιστική Αριστερά θα «αναπνέει» μέσα στις διαθέσεις της νεολαίας και των εργαζόμενων, θα έχει επαφή με τις ριζοσπαστικές τάσεις και τις ανησυχίες τους, θα είναι σταθερά προσανατολισμένη στην έκφραση των πιο ρηξικέλευθων, χαιραφετητικών και ανατρεπτικών ρευμάτων, επιδιώκοντας να

ισχυροποιείται η αντικαπιταλιστική-επαναστατική-μαρξιστική τάση σε αυτά, να μετασχηματίζονται σε ανώτερο πολιτικό επίπεδο, να συνεισφέρουν τελικά και στην υπόθεση του αντικαπιταλιστικού πόλου και της κομμουνιστικής επαναθεμελίωσης.

ΔΕΚΕΜΒΡΗΣ 2008: ΣΚΗΝΗ ΑΠΟ ΤΑΙΝΙΑ ΠΡΟΣΕΧΩΣ

49

Συγκρούσεις σε διαδήλωση στο κέντρο της Αθήνας 12/12/2008 OLIVIER LABAN-MATTEI/AFP/Getty Images

ΟΙ ΛΑΪΚΕΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΕΣ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ ΤΗΣ ΑΝΤΙΠΑΡΑΘΕΣΗΣ

Ο

ι κινητοποιήσεις του Δεκέμβρη έφεραν με ιδιαίτερη ένταση στο προσκήνιο το ζήτημα των λαϊκών ελευθεριών και των δημοκρατικών δικαιωμάτων. Μάλιστα, η αντίδραση των εργαζομένων και των νέων τόσο στη δολοφονία του 15χρονου όσο και στη δολοφονική επίθεση στην Κ. Κούνεβα απέδειξε για μια ακόμη φορά ότι δεν πρόκειται μόνο για ένα σημαντικότατο μέτωπο πάλης, αλλά και για ένα μέτωπο που ριζοσπαστικοποιεί, πολιτικοποιεί, «παράγει» μεγάλα κινηματικά γεγονότα, μπορεί να τροφοδοτεί την επαναστατική δράση και την αντικαπιταλιστική Αριστερά και, άρα, πρέπει να βρίσκεται σταθερά και όχι μόνο όταν παρουσιάζεται κάποιο «αυταρχικό κρούσμα» στην προμετωπίδα της δράσης της.

ΔΕΚΕΜΒΡΗΣ 2008: ΜΙΑ ΡΩΓΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ

52

Πολύ περισσότερο που στο μέτωπο αυτό, ως οργανικό καταρχήν συμπλήρωμα της αντεργατικής απάντησης στην κρίση που προωθούν ΝΔ-κεφάλαιο-Ε.Ε., θα έχουμε μια θύελλα καταστολής και περιστολής των λαϊκών ελευθεριών το επόμενο διάστημα και μια πολύμορφη υπερανάπτυξη του κατασταλτικού οπλοστασίου του συστήματος. Ήδη, στις κινητοποιήσεις του Δεκέμβρη ζήσαμε μια έκρηξη καταστολής με εκτεταμένη χρήση αστυνομικής βίας (που εντάθηκε στις 9/1, στη διαδήλωση για τον Τεμπονέρα), δολοφονικών διαστάσεων εκτεταμένη χρήση χημικών και δακρυγόνων, ευρύτατη ασφαλίτικη δράση, εκατοντάδες προσαγωγές και συλλήψεις, διώξεις με βάση τον αντιτρομοκρατικό νόμο (Λάρισα). Παράλληλα, εντάθηκε η συζήτηση τόσο για την κατάργηση του πανεπιστημιακού ασύλου όσο και για την αξιοποίηση αντιδραστικών διατάξεων του συντάγματος (άρθρα 11 και 48, κατάστασης πολιορκίας) και δρομολογήθηκαν διαδικασίες (διαγωνισμός για προμήθεια εξοπλισμού) για τη χρησιμοποίηση του στρατού ενάντια στις διαδηλώσεις και το μαζικό κίνημα. Τέλος, εντάθηκε η οικονομική βία-καταναγκασμός της εργοδοσίας απέναντι στους εργαζόμενους και τη συνδικαλιστική δράση με πρόσχημα την αντιμετώπιση της κρίσης και με λαιμητόμο το δίλημμα «απόλυση και ανεργία ή αποδοχή της ελαστικής εργασίας, της διαθεσιμότητας, της μείωσης μισθού» και με ακραίο αλλά ενδεικτικό παράδειγμα την τρομοκρατική επίθεση στην Κ. Κούνεβα. Ιδιαίτερη προσοχή απαιτούν, σε αυτό το πλαίσιο, οι προβοκατόρικες επιθέσεις κατά της αστυνομικής κλούβας στην Πολυτεχνειούπολη και

των αστυνομικών στο Υπουργείο Πολιτισμού στα Εξάρχεια, οι οποίες -συνδεόμενες από τον αστικό συνασπισμό εξουσίας με τη λεγόμενη «νέα γενιά τρομοκρατίας» και τα χτυπήματα τυφλής βίας στις κινητοποιήσεις του Δεκέμβρη- αξιοποιούνται για να παρουσιαστεί η μαχητική εργατική και νεολαιίστικη δράση ως ένα συνεχές με την ατομική βία και τρομοκρατία, για να γίνει αποδεκτή η ευρεία χρήση ακραίων αυταρχικών, κατασταλτικών και αντιδημοκρατικών μέτρων (του αντιτρομοκρατικού νόμου ή άλλων) κατά του κινήματος και των εξεγερτικών τάσεων και δυνάμεων, για να καταργηθεί το πανεπιστημιακό άσυλο και για να «επανασυμφιλιωθεί» ο κατασταλτικός μηχανισμός του αστικού κράτους με τους εργαζόμενους και τη νεολαία. Είναι, λοιπόν, αυτονόητο ότι απαιτείται από την αντικαπιταλιστική Αριστερά το επόμενο διάστημα και αυξημένη ιεράρχηση στο μέτωπο αυτό και αυξημένη επαγρύπνηση και αυξημένη ετοιμότητα.

Διαδήλωση μπροστά στη Γ.Α.Δ.Α.

15/12/2008 OLIVIER LABAN-MATTEI/AFP/Getty Images

53 ΟΙ ΛΑΪΚΕΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΕΣ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ ΤΗΣ ΑΝΤΙΠΑΡΑΘΕΣΗΣ

Πολύ περισσότερο που, εκτός από συμπλήρωμα της αντεργατικής επίθεσης, η επίθεση στις λαϊκές ελευθερίες αποκτά κι έναν σαφή πολιτικό χαρακτήρα, επιδιώκοντας να ματαιώσει τόσο τη συγκρότηση με αισθητούς όρους μιας άλλης επαναστατικής-αριστερής τάσης όσο και τη συνάντηση-γονιμοποίηση της τάσης αυτής με το νεολαιίστικο και εργατικό ριζοσπαστισμό και με εκρήξεις σαν του Δεκέμβρη. Πρόκειται για την εφαρμογή στο «εσωτερικό μέτωπο» και στη σφαίρα της συνολικής πολιτικής του δόγματος του «προληπτικού πολέμου» και της «μηδενικής ανοχής». Η γραμμή αυτή εκφράζεται τελευταία με τη συστηματική συκοφάντηση της αντικαπιταλιστικής Αριστεράς και την απόδοση στην «επαναστατική Αριστερά» εν γένει των «τρομοκρατικών χτυπημάτων» και των εκδηλώσεων τυφλής βίας.

ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ ΚΑΙ Η ΒΙΑ: ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΟΥΚΟΥΛΑ ΚΑΙ ΤΗ ΓΡΑΒΑΤΑ

Σ

ε ό,τι αφορά τις μορφές δράσης και το ζήτημα της βίας, η κυρίαρχη προπαγάνδα προβάλλει (πατώντας και πάνω στα κάθε λογής «σπασίματα», συχνά αυθόρμητα, άλλοτε ως εκδήλωση συγκεκριμένης πολιτικής στάσης, αλλά όχι σπάνια προβοκατόρικα) ότι οι μαχητικές μορφές δράσης και η συλλογική βία της ριζοσπαστικής εργατικής-νεολαιίστικης πάλης αποτελούν απειλή για την κοινοβουλευτική δημοκρατία και εκτροπή από τη συνταγματική ομαλότητα.

ΔΕΚΕΜΒΡΗΣ 2008: ΜΙΑ ΡΩΓΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ

56

Γιατί, λοιπόν, τόση και τέτοια βία; Γιατί αυτή είναι εγγεγραμμένη στο πολιτικό DNA των Ελλήνων, από την αρχαιότητα κιόλας, όπως υποστηρίζουν μερικές «έγκριτες» ξένες εφημερίδες (π.χ. Τάιμς), που μίλησαν για «την ελληνική παράδοση της ανταρσίας», τη «λανθάνουσα περιφρόνηση των Ελλήνων προς την αστυνομία», την ελληνική έννοια του «τσαμπουκά» ή για την άποψη του Νίτσε ότι «οι Έλληνες, οι πιο καλλιεργημένοι άνθρωποι της αρχαιότητας, έχουν χαρακτηριστικά της σκληρότητας και μια τεράστια λαγνεία να καταστρέφουν»; Γιατί μπερδέψαμε την ελευθερία με την ασυδοσία; Ή γιατί υπάρχει ψυχοπαθολογική απόκλιση ορισμένων (που «ερμηνεύεται» από ορισμένους με φροϊδικούς όρους), που βάλθηκαν να καταλύσουν τη δημοκρατία μας, όπως υπαινίσσονται πολλοί; Όμως, είναι ακριβώς η κοινοβουλευτική δημοκρατία -δηλαδή ο ολοκληρωτικός καπιταλισμός της εποχής μας- που παράγει τη βία, την καταπίεση, την επιθετικότητα, τον ανταγωνισμό, το «πάτα επί πτωμάτων», και μάλιστα όχι ως ακραίο φαινόμενο αλλά ως καθημερινή και πανταχού παρούσα τάση. Αυτή η κοινωνία -και η πολιτική ΠΑΣΟΚ και ΝΔ, ΗΠΑ και Ε.Ε.- έχουν ως οργανικό στοιχείο τον ακραίο οικονομικό καταναγκασμό, την ομηρία της ελαστικής εργασίας, την τρομοκρατία της απόλυσης και της φτώχειας, τον εργοδοτικό δεσποτισμό, την πολεμική βία, τη βία των τρομονόμων, του ηλεκτρονικού χαφιεδισμού, των καμερών Αυτή χρειάζεται την άγρια καταστολή, τις «ζαρντινιέρες», τις δολοφονίες μεταναστών, τα ΜΑΤ, τους τόνους χημικών, την ηλεκτρονική βία των ΜΜΕ -που προέκτασή της αποτελεί το οπλισμένο χέρι του κάθε Μελίστα και Κορκονέα, είτε υψώνεται δολοφονώντας εν ψυχρώ είτε παρορμητικά, ή την επίθεση του κάθε τραμπούκου στην κάθε Κ. Κούνεβα. Και, εν τέλει, παράγει την τόσο συζητημένη παραβατικότητα και τις κάθε λογής αντικοινωνικές και καταστροφικές συμπεριφορές.

Η βιαιότητα των αντιδράσεων είναι, συνεπώς, προϊόν του συνδυασμού τούτων των διεργασιών με την κοινωνική οργή από τις σκοτεινές προοπτικές ζωής των εργαζομένων και των νέων και με την πολλαπλά αποδεδειγμένη συντηρητική-κομφορμιστική πρακτική για τις μορφές πάλης της επίσημης (ενίοτε και της εξωκοινοβουλευτικής) Αριστεράς και του υπάρχοντος συνδικαλιστικού κινήματος, που κατά κανόνα έρχεται σε ευθεία σύγκρουση με τις μαχητικές αγωνιστικές διαθέσεις εργαζομένων και νέων. «Όλοι λένε τ’ ορμητικό ρέμα βίαιο. / Μα την κοίτη του ποταμού που το κρατάει / κανείς δεν τη λέει βίαιη», έγραφε χαρακτηριστικά ο Μπέρτολτ Μπρεχτ.

Άγγελος Τσιγκρής, Καθημερινή 10/12/2008

Σ

υχνά και ιδιαίτερα σε στιγμές ευρύτερης κοινωνικής «αναμόχλευσης» σαν τη σημερινή -όπως έχει δείξει η ιστορία, έχουν καταγράψει κορυφαίοι ρεαλιστές μυθιστοριογράφοι σαν τους Ζολά και Ουγκώ και έχουν αποτυπώσει κινηματογραφικά σκηνοθέτες σαν τον Κασοβίτς (Μίσος)- η βιαιότητα αυτή εκδηλώνεται όχι μόνο με όρους μαζικού κινήματος αλλά και με καταστροφικό, τυφλό και αδιέξοδο τρόπο ή με «παραβατικές» ενέργειες ή έχοντας νήματα επικοινωνίας με κέντρα του «βαθιού κράτους». Με έναν τρόπο, δηλαδή, που αναπτύσσεται στις παρυφές μεγάλων κοινωνικών κινημάτων και, αν και βάλλει φραστικά κατά του αστικού κόσμου, δεν τον πλήττει ουσιαστικά, αντιγράφει συχνά μεθόδους της αστικής βίας και της κοινωνίας του θεάματος, στηρίζεται στην ατομική και περιφρονεί τη μαζική δράση ενώ, σε ορισμένες περιπτώσεις, διευκολύνει αντικειμενικά επιλογές αναδιάταξης του αστικού πολιτικού σκηνικού και αυταρχικά μέτρα.

57 ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ ΚΑΙ Η ΒΙΑ: ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΟΥΚΟΥΛΑ ΚΑΙ ΤΗ ΓΡΑΒΑΤΑ

«Η αποθέωση της βίας και η διαρκώς αυξανόμενη προβολή της, η αποπροσωποποίηση των σχέσεων, η κοινωνική αναλγησία, η διάρρηξη του κοινωνικού ιστού, ο ανταγωνισμός, η αποθέωση του ατομικού επιτεύγματος και η μοναχική πορεία χωρίς οράματα, στόχους και ιδανικά καθιστούν το σύγχρονο άνθρωπο ευάλωτο στην εκδήλωση βίαιων συμπεριφορών... Κάθε κοινωνική οργάνωση έχει τα επίπεδα της βίας που της αξίζουν. Οι δείκτες των επιπέδων της βίας που παρουσιάζει μια κοινωνία στον χώρο και τον χρόνο, αποτελούν την πλέον αξιόπιστη μονάδα μέτρησης των φαινομένων κοινωνικής παθογένειας.»

ΔΕΚΕΜΒΡΗΣ 2008: ΜΙΑ ΡΩΓΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ

58

Η μαζική κοινωνική και πολιτική αντιβία του εργατικού κινήματος και της επαναστατικής Αριστεράς, αντίθετα, υπερβαίνει τα διλήμματα «υπέρ ή κατά της βίας» γενικά και «κουκούλα ή γραβάτα». Έχει δημιουργικό κυρίως χαρακτήρα και (πρέπει να) συναντιέται με πολύ διαφορετικό τρόπο, με άλλες μορφές και κυρίως σε άλλη πολιτική βάση και περιεχόμενο με την οργή, τις αυθεντικές δυναμικές μαχητικές και αντιθεσμικές διαθέσεις των εργαζομένων και των νέων. Έχει βαθύτερο και συνολικότερο πολιτικό περιεχόμενο και όχι μόνο αντιαυταρχικό, αγωνίζεται για να ανατρέψει την αντεργατική καταιγίδα και το ίδιο το σύστημα της εκμετάλλευσης και να επιβάλλει κατακτήσεις. Δεν είναι τυφλή ή κυρίως συμβολική, αλλά έχει κοινωνικούς και πολιτικούς αντιπάλους, αντλεί τη δύναμή της από τη συλλογική-μαζική δράση των εργαζομένων και των νέων, μπορεί να αλλάζει τους συσχετισμούς και να οικοδομεί κοινωνικές συμμαχίες. Δεν χρειάζεται να καλύπτει το πρόσωπό της και έχει ως αδιαπραγμάτευτο στοιχείο την πολιτική της ανεξαρτησία από κάθε λογής ξένη προς τα εργατικά συμφέροντα πολιτική προοπτική. Συνδέεται με μια γραμμή μαχητικής πολιτικής και κινηματικής κλιμάκωσης που αλλάζει προς όφελος του κινήματος τους συσχετισμούς βίας, με μαζικοποίηση, πολιτικοποίηση και προώθηση ανεβασμένων μορφών αγωνιστικού μπλοκαρίσματος και πολιτικού εκβιασμού της κυβέρνησης και του αστικού συνασπισμού εξουσίας. Από αυτή την άποψη, το κίνημα και η επαναστατική Αριστερά δεν πρέπει να αντιμετωπίζουν όλες τις βίαιες μορφές πάλης που χρησιμοποιήθηκαν τον Δεκέμβρη ισοπεδωτικά και με τον ίδιο ακριβώς τρόπο. Άλλες, για παράδειγμα, ήταν οι μορφές των κινητοποιήσεων των μαθητών στις γειτονιές (που προφανώς δεν ήταν κουκουλοφόροι), που στράφηκαν αποκλειστικά κατά των αστυνομικών τμημάτων με νεράτζια, πέτρες και σκουπίδια (πρόκειται για μαχητικές ενέργειες που δεν αποτελούν τυφλή βία, άλλο αν δεν έχουν συγκροτημένο πολιτικό περιεχόμενο και προοπτική). Άλλου επιπέδου βία ήταν η δράση των αναρχικών ομάδων, που αφορούσε ενέργειες που αποκόβουν από το μαζικό κίνημα και την πολιτική πάλη, εξαντλούμενες στη «φάση» (μολότοφ, σπασίματα τραπεζών κ.λπ.) και αξιοποιούμενες ή αντικειμενικά λειτουργώντας στα πλαίσια της «κοινωνίας του θεάματος», αλλά και των κρατικών επιδιώξεων για διεύρυνση του «κόμματος των νοικοκυραίων». Ακόμη πιο αρνητικό για το κίνημα ρόλο παίζουν, τέλος, οι ομάδες γενικής καταστροφής, που «σπάνε» τα πάντα στο πέρασμά τους, όσο κι αν δίπλα σε ομάδες με τέτοια

λογική κινήθηκαν και αποκλεισμένοι νέοι και εξαθλιωμένοι μετανάστες. Προφανώς, σε τέτοιες στιγμές, και οι κρατικοί μηχανισμοί προσπαθούν να προωθήσουν εκείνες τις μορφές που συμβάλλουν στα σχέδιά τους.

ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ ΚΑΙ Η ΒΙΑ: ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΟΥΚΟΥΛΑ ΚΑΙ ΤΗ ΓΡΑΒΑΤΑ

59

Συγκρούσεις στο κέντρο της Αθήνας 11/12/2008 REUTERS/Yiorgos Karahalis

ΤΟ ΑΣΤΙΚΟ ΜΠΛΟΚ ΣΕ ΔΟΚΙΜΑΣΙΑ ΚΑΙ ΧΩΡΙΣ ΟΡΑΜΑ

Τ

ο κίνημα του Δεκέμβρη, η καταλυτική επίδραση που ασκεί η κρίση και μια σειρά άλλων εξελίξεων (ισραηλινή επίθεση στην Παλαιστίνη, Βατοπέδι κ.λπ.) έχουν οδηγήσει σε μια ευρείας έκτασης φθορά των κυρίαρχων αστικών και νεοφιλελεύθερων ιδεολογημάτων (αγορά ως μηχανισμός επίλυσης προβλημάτων, θρησκεία ως καταφύγιο από την ταπεινότητα του υλικού βίου, παγκοσμιοποίηση ως παράγοντας ειρήνης, Ε.Ε. ως παράγοντας καλύτερης ζωής και φιλειρηνικός αντίπαλος των ΗΠΑ, «ελαστασφάλεια» ως παράγοντας αντιμετώπισης της ανεργίας) -ιδιαίτερα στις νεότερες γενιές.

ΔΕΚΕΜΒΡΗΣ 2008: ΜΙΑ ΡΩΓΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ

62

Μοιάζει να είμαστε μπροστά σε μια μεγάλη αντιστροφή, τα πρώτα ψήγματα της οποίας έχουν εκδηλωθεί ήδη μερικά χρόνια πριν: αν από το 1985 και μετά ζούσαμε στη νεολαία τη χρυσή εποχή της νεοφιλελεύθερης ιδεολογικής κυριαρχίας (που μεταφράστηκε και πολιτικά και κινηματικά), από το 2005 και μετά ζούμε την αντίστροφη τάση της διαμόρφωσης ενός μεγάλου χάσματος ανάμεσα σε αυτή και στη νεολαία, την απώλεια της νεοφιλελεύθερης ιδεολογικής πρωτοκαθεδρίας, το προβάδισμα των τάσεων απόρριψης των ιδεών αυτών (αν και δεν έχει διαμορφωθεί ορατό νέο ρεύμα αξιακής στράτευσης). Το αστικό μπλοκ, παρότι προσπαθεί να αναχαιτίσει αυτή τη διαμορφούμενη τάση αξιοποιώντας διάφορες ευκαιρίες (π.χ. εκλογή Ομπάμα), δε φαίνεται να τα καταφέρνει, ούτε φαίνεται να διαθέτει κάποια θετική, ελπιδοφόρα αξιακή πρόταση. Βάση αυτής της δυσκολίας είναι η κοινωνικοπολιτική αδυναμία να χαράξει γραμμή που θα συνδέει την αστική κερδοφορία, «πρόοδο» και «ανάπτυξη» με κάποια βελτίωση της θέσης των εργαζόμενων, η ταύτιση της προοπτικής του καπιταλισμού με τη διαρκή επιδείνωση της θέσης των εργαζόμενων και των νέων και την καταστροφή της φύσης (ειδικά μετά την κρίση και την αστική γραμμή απάντησης σε αυτή και την ένταση των περιβαλλοντικών καταστροφών), η αδυναμία διαμόρφωσης γραμμής μαζικής πολιτικής ενσωμάτωσης και οικοδόμησης πλατιών κοινωνικών συμμαχιών στήριξης-ανοχής της αστικής τάξης πραγμάτων. Ως αντίβαρο σε αυτή την «ιδεολογική απαξίωση» των αστικών προτύπων, ωστόσο, λειτουργεί η ίδια η σκληρή κοινωνικοοικονομική πραγματικότητα

που, λόγω της κρίσης, του φόβου της απόλυσης, της εξασφάλισης έστω ενός πενιχρού μεροκάματου, σπρώχνει τμήματα εργαζομένων και νέων -την ίδια στιγμή που καταγγέλλουν σε γενικό επίπεδο τα αστικά πρότυπανα ακολουθούν πρακτικές ατομισμού, ανταγωνισμού, ρατσισμού κ.λπ. Δεν είναι, ωστόσο υπερβολή να πούμε ότι τα γεγονότα του Δεκέμβρη -σε συνδυασμό με το κοινωνικό, πολιτικό και ιδεολογικό υπόβαθρό τους- σημαδεύουν βαθιά τη νεολαία και ευρύτερα εργατικά και λαϊκά στρώματα. Διαμορφώνεται μια νέα ιστορική γενιά, που δίνει συνέχεια στα εξεγερτικά χαρακτηριστικά της γενιάς του Πολυτεχνείου, των αγώνων της μεταπολίτευσης (ν. 815 κ.λπ.), του ‘90-’91 κ.ά. σε μια αφάνταστα πιο δύσκολη εποχή, από την άποψη των ποιοτικών συσχετισμών. Κουβαλά όλα τα ανεπανάληπτα, πρωτότυπα, πολύμορφα και αντιφατικά χαρακτηριστικά τους, αλλά και τη δυνατότητα για βαθύτερη, ανατρεπτική, αντικαπιταλιστική και νικηφόρα προοπτική, την οποία τροφοδοτούν οι καινούριες επαναστατικές δυνατότητες της εποχής μας.

Ό

λα αυτά έχουν βάλει σε μεγάλη δοκιμασία το αστικό πολιτικό σύστημα και γενικά και στην Ελλάδα. Ορατό είναι πλέον ότι τα κόμματα του χθες (ως φυσιογνωμία, συγκρότηση, πολιτική πρακτική, σχέση με μάζες), οι μορφές πολιτικής αντιπροσώπευσηςενσωμάτωσης του χθες, οι μορφές εκτόνωσης-αφομοίωσης των ριζοσπαστικών τάσεων και εν γένει της κοινωνικής δυσαρέσκειας, οι συνολικότεροι πολιτικοί πυλώνες και οι κανόνες του παιχνιδιού του χθες δεν αρκούν. Ήδη έχει εκδηλωθεί πολλαπλά αυτή η κρίση κι έχουν τεθεί στη συζήτηση και σε δοκιμασία (όχι δίκην σχεδίου κέντρων) διάφορες ιδέες υπέρβασής της σε μια σειρά χώρες. Σε αυτά τα πλαίσια και με δεδομένο ότι το προβάδισμα που αποκτά το ΠΑΣΟΚ δεν είναι σταθερό ή ελπιδοφόρο (άρα είναι ισχυρή η περίπτωση μη αυτοδυναμίας) προβάλλεται πιο έντονα το ενδεχόμενο ενός μεγάλου συνασπισμού από ΠΑΣΟΚ και ΝΔ (ή τμήματά τους) από επιχειρηματικά κέντρα (ομιλίες προέδρου του ΣΕΒ), εκδοτικά συγκροτήματα και πολιτικούς των δύο κομμάτων (Πάγκαλος, Βερελής κ.λπ.), ξαναζεσταίνεται η προσέγγιση ΠΑΣΟΚ-ΣΥΡΙΖΑ (συνάντηση Παπανδρέου-Αλαβάνου), φουσκώνονται δημοσκοπικά οι Οικολόγοι, πέφτει στη τραπέζι η ιδέα περί κόμματος των επιχειρηματιών ή των άξιων. Ειδικό ρόλο στη δοκιμασία αυτών των «λύσεων» θα έχουν οι Ευρωεκλογές.

63 ΤΟ ΑΣΤΙΚΟ ΜΠΛΟΚ ΣΕ ΔΟΚΙΜΑΣΙΑ ΚΑΙ ΧΩΡΙΣ ΟΡΑΜΑ

«Η χρεοκοπία της ιδεολογίας της προόδου παράγει μια έλλειψη του μέλλοντος, μια κρίση εμπιστοσύνης στο μέλλον και στην επαγγελία του για διαρκή βελτίωση της ανθρώπινης κατάστασης… Οι πολιτικές ιδεολογίες, είτε πρόκειται για τον κομμουνισμό είτε για τη σοσιαλδημοκρατία ή το φιλελευθερισμό, φαίνεται να έχουν χάσει την ικανότητα να φαντάζονται ένα μέλλον που θα είναι ευκταίο και ταυτόχρονα ελκυστικό. Όλες οι μεγάλες ιδεολογίες διεκδικούσαν, λιγότερο ή περισσότερο φανερά, το μύθο της μελλοντικής κοινωνίας της αφθονίας, η οποία θα καταστεί δυνατή -όπως πίστευαν- χάρη στην πρόοδο της επιστήμης και της τεχνικής… Τα θεμέλια αυτού του ιστορικού οπτιμισμού έχουν διαβρωθεί ή υποσκαφτεί και ο δυτικής προέλευσης επιστημονικόςτεχνικός πολιτισμός χάνει τον ορίζοντα των νοημάτων του και τείνει να υποβαθμιστεί σε μια τυφλή διαδικασία… Μοιάζει σαν μια τελεολογία της έλλειψης νοήματος και του χειρότερου να έχει γίνει η πλέον αξιόπιστη εικόνα του μέλλοντος.» Πιέρ-Αντρέ Ταγκιέφ, Γάλλος φιλόσοφος

ΔΕΚΕΜΒΡΗΣ 2008: ΜΙΑ ΡΩΓΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ

64

Η

ΝΔ έχει πληγεί καίρια από την κρίση και τα γεγονότα του Δεκέμβρη και μοιάζει να χάνει το προβάδισμά της στον αστικό συνασπισμό εξουσίας. Ωστόσο, αυτό δεν οδηγεί οπωσδήποτε σε δικομματική εναλλαγή, πολύ περισσότερο που η ίδια δεν αποδέχεται το ρόλο του δευτεραγωνιστή και προσπαθεί να ανασυγκροτήσει την επιρροή και τις συμμαχίες της, κινητοποιώντας και το «κόμμα των νοικοκυραίων» και επιχειρώντας να συμψηφίσει τη δολοφονία με την «ιδιοκτησία» και την «περιουσία». Κύρια κατεύθυνσή της είναι η προσπάθεια να εμφανιστεί ως δύναμη κοινοβουλευτικής ομαλότητας και ως ο φορέας των «τολμηρών μεταρρυθμιστικών τομών» που απαιτεί η αντιμετώπιση της κρίσης. Εδώ εντάσσονται και οι συμμαχίες που οικοδομεί μέσω των 28 δις. Καίρια θέση σε αυτή την προσπάθεια έχουν οι προωθούμενες αλλαγές στην παιδεία (μέσω «εθνικού διαλόγου»), σε αρμονία με ανάλογες που προωθούνται στην Ευρώπη (π.χ. Ιταλία, Γαλλία), με την αναγνώριση των κολεγίων και των ΚΕΣ και την εφαρμογή του νόμου της Γιαννάκου. Με αυτές επιχειρείται ένας τριπλός στόχος: πρώτον, προωθούνται επιθετικά κάποιες καίριες για το κεφάλαιο και την Ε.Ε. αλλαγές (απαραίτητες στη μετά την κρίση φάση) και δίνεται μήνυμα στο αστικό μπλοκ πως η «ΝΔ

μπορεί» και «δεν διστάζει να σπάσει αβγά όταν το απαιτεί το καλό του τόπου», δεύτερον, τσακίζεται εν τω γεννάσθαι το ανερχόμενο μαθητικό κίνημα και η μετατροπή του από αντιαυταρχικό σε κοινωνικό (ανάλογα είχε κινηθεί ο νόμος Αρσένη) και, τρίτον, στριμώχνεται το ΠΑΣΟΚ, που στα ζητήματα της παιδείας συμπλέει πλήρως με τη ΝΔ.

Σ

Τούτη η τάση καταγράφεται όχι μόνο στην ενίσχυση του ΛΑΟΣ, αλλά και στην ενίσχυση τέτοιων απόψεων στη φυσιογνωμία και τις θέσεις όλων των κομμάτων του αστικού μπλοκ εξουσίας, σε απόψεις που καταγράφονται καθημερινά, σε πρακτικές αυτοδικίας «χρυσαυγίτικης κοπής» ή και μαζικής καθόδου σε εμπορικά του κέντρου την Κυριακή 28/12. Δεν πρέπει να υποτιμηθεί αυτή η τάση και το ενδεχόμενο σε περιόδους κοινωνικής αναστάτωσης και στροφών να ενισχύονται τέτοιες δυνάμεις. Το παράδειγμα του Ντε Γκολ μετά το Μάη του ‘68 και η μαζικοποίηση του ναζιστικού και φασιστικού κινήματος είναι ενδεικτικά. Χρειάζεται, συνεπώς, καλύτερη συζήτηση στο κίνημα και στην αντικαπιταλιστική Αριστερά για το πως αποκρούεται αυτή η τάση, πως επιτυγχάνεται η υπέρβαση της υπόκλισης στα συντηρητικά αντανακλαστικά και στον καθωσπρεπισμό του μέσου όρου της συνείδησης (όπως κάνει το ΚΚΕ -και αυτή είναι η ουσιαστική βάση της σύμπλευσής του με ΝΔ),

65 ΤΟ ΑΣΤΙΚΟ ΜΠΛΟΚ ΣΕ ΔΟΚΙΜΑΣΙΑ ΚΑΙ ΧΩΡΙΣ ΟΡΑΜΑ

υνέπεια της κοινωνικής και πολιτικής πόλωσης που χαρακτηρίζει την περίοδο είναι και ορισμένες τάσεις ανόδου μέσα στους εργαζόμενους και τη νεολαία ενός ρεύματος ακραία συντηρητικού, με απόψεις ακροδεξιές και ρατσιστικές (βοηθούσης και της προπαγάνδας περί «μεταναστών-πλιατσικολόγων»), λογικές κοινωνικού αυτοματισμού και αυτοδικίας (στο όνομα του να κάνουμε μαθήματα, να είναι ανοιχτά σχολεία-σχολές, να προστατέψουμε τη περιουσία μας, να διακινήσουμε τα εμπορεύματά μας ενάντια στα αγροτικά μπλόκα), ανοιχτής συναλλαγής με την εργοδοσία και τα μέτρα που προωθεί (στο όνομα του να μη χάσουμε τη δουλειά μας), ανοιχτής ταύτισης με αντεργατικές ρυθμίσεις (π.χ. ναι στην κατάργηση της Κυριακής αργίας, στο όνομα των δικαιωμάτων μας να καταναλώνουμε), ενίσχυσης των απόψεων που (πιο φωναχτά τις λέει ο ΛΑΟΣ) θεωρούν ότι πρέπει να ενισχυθεί ο «νόμος και η τάξη» με ενεργοποίηση κάποιων ακραίων αντιδημοκρατικών διατάξεων του συντάγματος ή των αντιτρομοκρατικών νόμων.

των πρακτικών κατοπτρικού ειδώλου (π.χ. ομάδες σύγκρουσης με Χρυσαυγίτες) με μια ουσιαστική αντικαπιταλιστική γραμμή-πρακτική μαζικής δράσης και επαναστατικής προοπτικής.

Η

ΔΕΚΕΜΒΡΗΣ 2008: ΜΙΑ ΡΩΓΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ

66

στάση του ΠΑΣΟΚ ήταν πιο ακραία δεξιά και «υπεύθυνη» (για το σύστημα) από ποτέ και περισσότερο από κάθε άλλη φορά εχθρική και ανοιχτά απεργοσπαστική στο κίνημα. Με προφίλ την ασφάλεια και την τάξη, το ότι αυτό προστατεύει καλύτερα την περιουσία των νοικοκυραίων-μαγαζατόρων, ότι αυτό μπορεί να διαχειριστεί καλύτερα με τα 28 δις, ότι επί των ημερών του η αντιτρομοκρατική και η αστυνομία είχαν ανώτερη αποτελεσματικότητα ενώ επί ΝΔ διαλύθηκαν (ειδικά μετά το πυροβολισμό του αστυνομικού στα Εξάρχεια), ότι αυτό είπε ανοιχτά «ναι» υπέρ των ανοιχτών μαγαζιών στις 28/12 όταν η ΝΔ ταλαντευόταν, ότι αυτό έδωσε τη μάχη για ανοιχτά σχολεία και σχολές, επιτέθηκε στον ΣΥΡΙΖΑ, δεν έκανε πορεία η ΓΣΕΕ στην απεργία στις 10/12, βγήκε σε αρκετούς χώρους και δήμους πιο δεξιά και καθηλωτικά-«υπεύθυνα», οργάνωσε «διαμαρτυρία ενάντια στη βία» με σύνθημα «ένα κερί για τον Αλέξανδρο» στο μετρό του Περιστερίου. Εδώ εντάσσεται και η κατηγορηματική, σε ορισμένες περιπτώσεις, άρνησή του να συμμετάσχει στις κινητοποιήσεις αλληλεγγύης προς την Κούνεβα, στο όνομα του ότι «δεν πρέπει να στοχοποιούμε τον συγκεκριμένο εργοδότη». Στην ουσία, το ΠΑΣΟΚ θέλει να ενισχύσει το προβάδισμά του, να το κάνει σταθερό ρεύμα υπεροχής και νίκης, ποντάροντας όχι στις ριζοσπαστικές αλλά στις συντηρητικές τάσεις των εργαζομένων και των νέων, και απευθυνόμενο στο κεφάλαιο, την Ε.Ε., τους μικρομεσαίους, τον περιβόητο «μεσαίο χώρο» που κέρδισε η ΝΔ για να νικήσει στις εκλογές. Σε αυτά τα πλαίσια επιδιώκει να εμφανίζεται ως δύναμη ανοιχτή σε όλα τα πιθανά κυβερνητικά σενάρια και (ως μία πλευρά αυτής της προσπάθειας) συνδυάζει την επίθεση στον ΣΥΡΙΖΑ με τις προτάσεις διαλόγου προς αυτόν.

Μαθητική κινητοποίηση στην πλ. Συντάγματος PHASMA Photo/Γ. Νικολαΐδης

ΚΚΕ-ΣΥΡΙΖΑ: ΣΤΗ ΔΙΝΗ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑΣ

Σ

τα γεγονότα του τελευταίου διμήνου δοκιμάστηκαν και κρίθηκαν -με μακροπρόθεσμους και όχι με εφήμερους όρους, στην πράξη και όχι στις διακηρύξεις- ο χαρακτήρας, ο ρόλος και η φυσιογνωμία του ΚΚΕ και του ΣΥΡΙΖΑ. Κρίθηκαν με βάση το σύνολο της στάσης τους και όχι μόνο με βάση την τακτική απέναντι στο κίνημα του Δεκέμβρη. Κρίθηκαν, επίσης, σε ένα σύνολο πεδίων: στα μεθοδολογικά και ερμηνευτικά εργαλεία με τα οποία εξήγησαν την κρίση και τη νεολαιίστικη-λαϊκή έκρηξη, στους στόχους και το περιεχόμενο που έθεσαν, στο συνολικό πολιτικό στίγμα που εξέπεμψαν, στο αν και πως μετέφεραν την εστία της σύγκρουσης στους χώρους εργασίας και σπουδών, στις σχέσεις που οικοδόμησαν με τον κόσμο του κινήματος, στο πως ανταποκρίθηκαν στην ανάγκη διαμόρφωσης μιας μαχητικής λαϊκής ενότητας των κάτω, στις γενικότερες αξίες που προέβαλαν.

ΔΕΚΕΜΒΡΗΣ 2008: ΜΙΑ ΡΩΓΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ

68

Αν έτσι αποτιμήσουμε τα δεδομένα, θα δούμε να επαναβεβαιώνεται η στρατηγική και ιστορική, πλέον, ανεπάρκεια του ΚΚΕ και του ΣΥΝ/ ΣΥΡΙΖΑ να εκφράσουν και να δώσουν αντικαπιταλιστική, επαναστατική διέξοδο στις αναπτυσσόμενες μαχητικές και ριζοσπαστικές τάσεις των εργαζομένων και της νεολαίας, να διαμορφώσουν μια πολιτική γραμμή και πρακτική ρήξης και ανατροπής της αντεργατικής καταιγίδας, των πυλώνων της, των πολιτικών της διαχειριστών (ΝΔ, ΠΑΣΟΚ, Κεντροαριστερά, ΛΑΟΣ ή άλλο), της ίδιας της αστικής κυριαρχίας. Θα δούμε επίσης πιο επιτακτικά από ποτέ τη στρατηγική και ιστορική αναγκαιότητα για ένα ελπιδοφόρο ρεύμα αντικαπιταλιστικής Αριστεράς και κομμουνιστικής επαναθεμελίωσης, ένα ρεύμα που δε θα μένει μετέωρο λειτουργώντας απλώς ως δημιουργός κινηματικών γεγονότων ή ως θινκ τανκ πρωτοπόρων ιδεών, που όμως δε θα μπορούν να συγκροτηθούν πολιτικά σε ένα αισθητό αντικαπιταλιστικό μέτωπο. Σε ότι αφορά την ανάλυση της κρίσης, λοιπόν, ο ΣΥΡΙΖΑ την αποδίδει απλώς στον νεοφιλελευθερισμό (ιδίως των ΗΠΑ), στις αδηφάγες αγορές και στην απουσία ρυθμιστικών κανόνων και κρατικού ελέγχου, ενώ το ΚΚΕ στην πάγια τάση του καπιταλισμού να δημιουργεί κρίσεις (αδυνατώντας να δει τα ειδικά-σύγχρονα χαρακτηριστικά της παρούσας κρίσης). Και σε ό,τι αφορά την έκρηξη των τελευταίων ημερών, το μεν ΚΚΕ (βλέποντας μόνο το δέντρο των «κουκουλοφόρων», αλλά όχι το δάσος των χιλιάδων

μαθητών και νέων που βγήκαν στον δρόμο) την αποδίδει σε ντόπια και ξένα κέντρα, σε σχέδιο-επιχείρηση αποπροσανατολισμού και στις «συνασπισμικές θωπείες», ενώ ο ΣΥΡΙΖΑ απλώς στη νεολαιίστικηκοινωνική οργή.

«Στο ηλικιακό φάσμα 15-25 μπορούμε να διακρίνουμε εναργέστερα τα χαρακτηριστικά της αναδυόμενης κοινωνίας, ακριβώς διότι λόγω ηλικίας οι συμπεριφορές είναι αμεσότερες, λιγότερο διαμεσολαβημένες και υστερόβουλες. Η επισφάλεια λόχου χάριν, στην εργασία και στο κοινωνικό πλασάρισμα, η τυραννία του καταναλωτισμού και της καριέρας, ο χυδαίος υλισμός, ο ατομοκεντρισμός, ο κομφορμισμός, είναι τα βασικά στοιχεία που επιβάλλονται στη νεολαία. Στην εικονογραφία της διαφήμισης ο νέος σκιτσάρεται στερεοτυπικά σαν χαζοχαρούμενο πρόβατο που πραγματώνει την ύπαρξή του εκλιπαρώντας περισσότερες μονάδες για το κινητό με αργκό βελάσματα, καταβροχθίζοντας αυτιστικά γκέιμ και γκάτζετ, κουρέματα και piercing. Η ελευθερία

69 ΚΚΕ-ΣΥΡΙΖΑ: ΣΤΗ ΔΙΝΗ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑΣ

Σε ό,τι αφορά το κίνημα και τους αγώνες της περιόδου, μπορούμε να δούμε ένα κοινό στοιχείο τους: την αδυναμία -αλλά και την έλλειψη προσανατολισμού- να οργανωθούν αγώνες μέσα στους εργασιακούς χώρους που θα δημιουργούν ρήγματα στην αστική επίθεση (είναι χαρακτηριστική εδώ η εχθρική στάση τους στις κινητοποιήσεις των υγειονομικών και την πρωτοβουλία των 60 σωματείων για την Κ. Κούνεβα). Αγώνων τόσο αναγκαίων σε συνθήκες κρίσης και αντεργατικής επίθεσης, που θα μεταφέρουν στην «καρδιά» της ταξικής πάλης το άρωμα της νεολαιίστικης έκρηξης των ημερών. Για το ΚΚΕ αγώνες και κίνημα είναι μόνο τα απογευματινά συλλαλητήρια που οργανώνονται από το ΠΑΜΕ (οι πραγματικές απεργιακές μάχες που οργανώνονται από τον χώρο αυτό αναζητούνται με το φανάρι), ενώ τα υπόλοιπα είναι «κίνημα» σε εισαγωγικά, εκτονώσεις, αυθορμητίστικες αντιδράσεις. Για τον ΣΥΡΙΖΑ, που με περισσή έπαρση καπηλεύεται ό,τι κινείται και αυτοαναγορεύεται ως ο μοναδικός εκφραστής (κοινοβουλευτικός, εννοείται) των κινημάτων, αγώνας είναι ό,τι οργανώνεται από το επίσημο συνδικαλιστικό κίνημα σε συνεννόηση με την ΠΑΣΚΕ (σχεδόν πουθενά δεν πήρε ό ίδιος μια αγωνιστική πρωτοβουλία, ούτε στους εργαζόμενους ούτε στη νεολαία) και ό,τι οργανώνεται από τη ριζοσπαστική Αριστερά και (λόγω της αδύναμης συνολικής πολιτικής της παρουσίας) μπορεί να το αλιεύσει μικροπολιτικά και εκλογικά.

του περιγράφεται σαν κατανάλωση στυλ. Στη νεότητα επιτρέπονται μόνο ασθητικές ακρότητες• είναι εμπορευματικό συμβάν, είναι τάργκετ γκρουπ. Στην πράξη, μέγα μέρος του μαζικού ποπ εμπορεύματος παράγεται βάσει αυτών των προδιαγραφών, δηλαδή των προεξοφλημένων αναπαραστάσεων για τη νεότητα: από τα μούλτιπλεξ και τα φαστοφουντάδικα έως το packaging των γκάτζετ, των ρούχων και των ταινιών.

ΔΕΚΕΜΒΡΗΣ 2008: ΜΙΑ ΡΩΓΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ

70

Στην πράξη επίσης, η νεολαία, συμπιεσμένη ανάμεσα σε υπέρμετρες προσδοκίες και ταπεινές δυνατότητες, εξεγείρεται. Οι τσακισμένες χαρές καθρεφτίζονται σε σπασμένες βιτρίνες -κάπως έτσι περιέγραψε τη βιωματική-πολιτική ανάδυση των νέων υποκειμένων και το νέο habitus, ένας Ελληνας ανθρωπολόγος αυτής περίπου της γενιάς. Ξαφνικά ο ανέμελος καταναλωτής, το πρόβατο των φροντιστηρίων, ο καταθλιπτικός της τερατώδους ανεργίας, o λοιδωρούμενος ως γραφικός emo, κάγκουρας, χουλιγκάνι, φύτουλας, μεταλάς και ράστα, όλες οι δήθεν φυλές, σπάνε τα στερεότυπα που τους κρατούν φυλακισμένους στην απάθεια και την αυτοανάλωση, σπάνε τη διάψευση και την κατάθλιψη, σπάνε τα όρια του πωλούμενου χωροχρόνου που τους αναλογεί, και απαιτούν το δημόσιο όλον, το παρόν, το εδώ και το τώρα, μουρμουρίζουν ή κραυγάζουν, χωρίς ενσυνείδητη μνήμη ίσως, αλλά με τρομερό ένστικτο, ένστικτο αυτοσυντήρησης πρωτίστως, αλλά και έντστικτο αναγνώρισης, χειρονομούν: το αρχαίο omnia sunt communia. Όλα. Η διαφήμιση, η υποκριτική νεολατρεία, η σχολική αγωγή, η οικογενειακή ανατροφή, όλοι τους τάζουν όλα, τους τα υπόσχονται, τα κρεμάνε δόλωμα, από το γυμνάσιο έως τη μακρόσυρτη ένταξη στην αλυσίδα παραγωγής. Όλα. Αυτό ζητούν. Η θραύση της βιτρίνας προσδοκιών και υποκρισίας από τη σημερινή γενιά 15-25 είναι το πέρασμά τους στο δημόσιο βίο με τους δικούς τους όρους, είναι η υπέρβαση της κατανάλωσης και του οικόσιτου πρόβατου, το άνοιγμα προς την δύσκολη ελευθερία του λύκου, είναι κατάκτηση του δικού τους habitus, αντιφατικού και εύθραυστου, δυσχερούς, όμως δικού τους. Αυτό κανείς δεν τους το υποσχέθηκε, κανείς δεν τους το χάρισε, κανείς δεν μπορεί να τους το πάρει.» Νίκος Ξυδάκης, Καθημερινή 18/1/2009

Σε ότι αφορά τις μορφές εργατικής και νεολαιίστικης συλλογικότητας, τόσο ο ΣΥΡΙΖΑ όσο και το ΚΚΕ παραμένουν αγκυλωμένοι στις δομές που έχουν ήδη διαμορφωθεί στο επίσημο συνδικαλιστικό κίνημα (είτε οι ΓΣΕΕ/ΑΔΕΔΥ είτε το ΠΑΜΕ), αλλά έχουν αποδείξει -και στις πρόσφατες κινητοποιήσεις της νεολαίας, των υγειονομικών κ.λπ.- ότι αδυνατούν να συνενώσουν τη νεολαία της εργασιακής περιπλάνησης, τους ελαστικά εργαζόμενους, τους μετανάστες. Σε ό,τι αφορά την τόσο αναγκαία αγωνιστική ταξική ενότητα και κοινή δράση των κάτω, ο ΣΥΡΙΖΑ την επικαλείται γενικώς, αλλά ελάχιστα την υπηρετεί στην πράξη, καθώς κατά κύριο λόγο παραμένει προσηλωμένος στη γραφειοκρατική ενότητα των πάνω, στις κορυφές της συνδικαλιστικής γραφειοκρατίας με την ΠΑΣΚΕ. Ενώ το ΚΚΕ, την ταυτίζει με τη συσπείρωση γύρω από τον εαυτό του, ακολουθώντας μια πρακτική περιχαράκωσης απέναντι σε ό,τι δεν ελέγχει και συκοφάντησής του -ειδικά προς ό,τι κινείται στα αριστερά του.

Το κυριότερο, όμως, είναι το πολιτικό χρώμα και η πολιτική συμπύκνωση του κινήματος και των αγώνων. Εδώ το ΚΚΕ απαντά ως εξής: ενώ σωστά τονίζει την ανάγκη για βαθύτερο (κατά της Ε.Ε., του κεφαλαίου κ.λπ.) περιεχόμενο των αγώνων -και εγκαλεί τον ΣΥΡΙΖΑ γι’ αυτό, αυτό το κάνει για να αρνηθεί την ανάγκη αποφασιστικών αγώνων που θα δημιουργούν ρήγματα στην αστική επίθεση και την κυβερνητική πολιτική. Κι ενώ σωστά τονίζει την ανάγκη ενιαίας αντιδικομματικής ταυτότητας, αυτό γίνεται με

71 ΚΚΕ-ΣΥΡΙΖΑ: ΣΤΗ ΔΙΝΗ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑΣ

Σε ό,τι αφορά τις μορφές δράσης (ένα ζήτημα τόσο σημαντικό, σε μια εποχή που αναδεικνύεται σε ευρύτερα τμήματα εργαζομένων και νέων η διάθεση για μαχητικούς, αποφασιστικούς αγώνες), απέδειξαν και οι δύο το τελευταίο διάστημα με τον πιο περιφανή τρόπο την αστική νομιμοφροσύνη τους. Με το ΚΚΕ να εισπράττει τα εύσημα της κυβέρνησης, του ΛΑΟΣ και του επάρατου αστικού τύπου για την «υπεύθυνη στάση του» (που κορυφώθηκε με την κατ’ όνομα πορεία τη μέρα της απεργίας και τα «λοκ άουτ» στις σχολές, τις οποίες έκλεινε αυθαίρετα για να μη γίνουν συνελεύσεις), που χαρακτηριζόταν διαρκώς από την προσπάθεια υποτίμησης, αποκλιμάκωσης και διάσπασης-περιχαράκωσης του κινήματος. Και τον ΣΥΡΙΖΑ, τη στιγμή που ο Καραμανλής έθεσε το δάχτυλο επί τον τύπο των ήλων και απαίτησε να ακυρωθεί η απεργιακή πορεία της ΓΣΕΕ, να δηλώνει «παρών» σε αυτή την απαίτηση, συρόμενος στην Κλαυθμώνος.

τρόπο που συχνά οδηγεί στην απουσία ουσιαστικού μετώπου απέναντι στη ΝΔ. Από την άλλη, ο ΣΥΡΙΖΑ εμφανίζεται να μην απασχολείται με το ζήτημα της πολιτικής κατεύθυνσης του κινήματος, ωστόσο δίνει μάχη αυτή να καθηλωθεί σε ένα «όχι» απέναντι στις αντιασφαλιστικές διατάξεις των νόμων ΝΔ-ΠΑΣΟΚ (αλλά όχι στους νόμους συνολικά), σε ένα «όχι» στην αναθεώρηση του άρθρου 16 (αλλά όχι και σε κάθε μορφή ιδιωτικοποίησης από την Ε.Ε. ή την κυβέρνηση), σε ένα «όχι» στις συνθήκες που οικοδομούν τη νεοφιλελεύθερη Ε.Ε. (αλλά όχι στην Ε.Ε. συνολικά), σε ένα «όχι» στην αγορά και τη λογική που βάζει τα κέρδη πάνω από τον άνθρωπο (αλλά όχι και στην εκμετάλλευση, την ατομική ιδιοκτησία, τη μισθωτή εργασία).

ΔΕΚΕΜΒΡΗΣ 2008: ΜΙΑ ΡΩΓΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ

72

Τέλος, ένα ακόμη κοινό στοιχείο των δύο «μονομάχων» της επίσημης Αριστεράς είναι η συνολική πολιτική στάση απέναντι στο κίνημα: και οι δύο το αντιμετωπίζουν με τα μάτια στραμμένα πρωτίστως στην κάλπη, στην εξαργύρωση στο κοινοβουλευτικό χρηματιστήριο των αγωνιστικών διαθέσεων και των συγκριτικών πλεονεκτημάτων που διαθέτει ο ένας απέναντι στον άλλο, στο μπουζούριασμα στον εκλογικό τους ντορβά ακόμη και ριζοσπαστικών ή αντικαπιταλιστικών τάσεων. Κι όλα αυτά με στόχο όχι τη ρήξη-ανατροπή του αστικού πολιτικού σκηνικού, αλλά την εδραίωσή τους μέσα σε αυτό (είτε συμμετάσχουν σε κυβέρνηση είτε όχι) και το προβάδισμα του ενός απέναντι στον άλλο. Εξ ου και το «εκλογές τώρα» ή «ψήφος στα 16» του ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ ή το «εγγύηση το δυνατό ΚΚΕ» του Περισσού. Ως αντικαπιταλιστική Αριστερά οφείλουμε να ασκούμε συγκεκριμένη κριτική για τη στάση της καθεμιάς από αυτές τις δυνάμεις, παίρνοντας υπόψη τις διαφορές στη στάση τους απέναντι στο κίνημα, αλλά και εκείνες που αφορούν την πολιτική και την προοπτική. Σε αυτή τη βάση, πρέπει να αναδεικνύεται τόσο η ιστορικής σημασίας πολιτική προσφορά του ΚΚΕ προς το σύστημα συνολικά και τη ΝΔ ειδικά με βάση τη στάση του το Δεκέμβρη (ανάλογη, κατά μία έννοια, με τον «τζαννετακισμό» του 1989 και προϊόν όχι κυρίως της επεισοδιοφοβίας και της εχθρότητας απέναντι σε ό,τι δεν ελέγχει, αλλά της μικροαστικής ηγεμονίας στην πολιτική και την πρακτική του, της υποταγής του στην αστική νομιμότητα, της αντεπαναστατικής αντιμετώπισης του αυθόρμητου και της αναπαραγωγής του κόμματος έξω από το κίνημα), αλλά και η ραγδαία αναδίπλωση του ΣΥΡΙΖΑ μετά την Κυριακή-Δευτέρα (7-8/12) και τις αρνητικές γι’ αυτόν δημοσκοπήσεις, που εκφράστηκε με τη μη-πορεία στην απεργία

10/12, τις αποστάσεις Κύρκου και Γλέζου από το κίνημα, τις προτάσεις Αλαβάνου για εκδημοκρατισμό της αστυνομίας, το «εκλογές τώρα», το «ναι» του Κουβέλη στη συζήτηση για την παραβίαση του ασύλου και τις προτάσεις για προπαρασκευαστικό πανεπιστημιακό έτος (ίδιες με τη ΝΔ). Επίσης οφείλουμε να αποκαλύπτουμε το πραγματικό περιεχόμενο της εντονότερης προβολής του στρατηγικού στοιχείου, της πρότασης προοπτικής τόσο από το ΚΚΕ (θέσεις συνεδρίου, αρθρογραφία Ριζοσπάστη) όσο και από ΣΥΡΙΖΑ (15 προτάσεις). Αυτή δεν είναι αυθεντική, ούτε φιλοδοξεί να απαντήσει στο πως θα συνδεθούν καλύτερα στρατηγική και τακτική στην πάλη σήμερα. Αντίθετα, σχετίζεται με το πως η φαινομενικά αριστερή φιλολογία θα γίνει παραισθησιογόνο για τη δεξιά πολιτική και πρακτική και των δύο.

Πανό στην Ακρόπολη 17/12/2008 AP Photo/Lefteris Pitarakis

ΚΚΕ-ΣΥΡΙΖΑ: ΣΤΗ ΔΙΝΗ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑΣ

73

ΤΟ ΑΝΑΡΧΙΚΟ-ΑΝΤΙΕΞΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟ ΡΕΥΜΑ

Ο

ι κινητοποιήσεις του Δεκέμβρη κατέγραψαν τη μαζική εμφάνιση του αναρχικού-αντιεξουσιαστικού ρεύματος, ενός ρεύματος που το τελευταίο διάστημα δηλώνει «παρόν» και σε σωματεία, εργασιακούς χώρους και γειτονιές, σηματοδοτώντας μια αισθητή διαφοροποίηση από την περίοδο συσπειρωνόταν κατά κύριο λόγο στις γνωστές ως πρόσφατα ομάδες. Πίσω από αυτή την τάση βρίσκονται οι προαναφερθέντες κοινωνικοί παράγοντες και οι πολιτικοϊδεολογικοί, που σχετίζονται με τις ανεπάρκειες, τις αντιφάσεις, τον συντηρητισμό της επίσημης Αριστεράς και (με άλλο τρόπο) με τις ανεπάρκειες της αντικαπιταλιστικής Αριστεράς, του συνδικαλιστικού κινήματος, αλλά και με τις παρεμβάσεις μηχανισμών του συστήματος.

ΔΕΚΕΜΒΡΗΣ 2008: ΜΙΑ ΡΩΓΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ

76

Τα δεδομένα αυτά λειτούργησαν ενισχυτικά προς τις συλλογικές μορφές που προωθεί ο χώρος αυτός τα τελευταία χρόνια (π.χ. λαϊκές συνελεύσεις -έστω κι αν συχνά είναι καρικατούρες), τις πολιτικές-πολιτισμικές συλλογικότητες που διαμορφώνει (στέκια, καταλήψεις, έντυπα κ.λπ.), τον τρόπο και τα πρότυπα ζωής που οικοδομεί, το αξιακό-ιδεολογικό φορτίο με το οποίο επενδύει την παρουσία του, την προοπτική στο όνομα της οποίας μιλά, τον τρόπο που παρεμβαίνει σε εργασιακούς χώρους, μαθητές και γειτονιές. Τροφοδότησαν, δηλαδή, ένα γαλαξία ομάδων και τάσεων που δραστηριοποιούνται στον χώρο αυτό (εργατική αυτονομία, αναρχοσυνδικαλισμός, αντιεξουσιαστικές ομάδες, αναρχικές ομάδες, ομάδες τυφλής βίας και καταστροφής κ.λπ.), με διαφοροποιήσεις, ωστόσο, σε ιδεολογικό, πολιτικό και πρακτικό επίπεδο (μερικές φάνηκαν και τον Δεκέμβριο). Η αντικαπιταλιστική Αριστερά οφείλει να αντιμετωπίσει με ουσιαστικό και έμπρακτα επαναστατικό τρόπο -δηλαδή ιδεολογικό και πολιτικό, κινηματικό και πολιτισμικό- την τάση αυτή. Οφείλει να οριοθετηθεί απέναντι στην τυφλή βία όχι μόνο και κυρίως γιατί καίει περιουσίες, αλλά γιατί «καίει» ελπίδες, ζωντανές δυνάμεις, την προοπτική του ίδιου του κινήματος. Οφείλει να αναδείξει τα πιο καίρια κοινά χαρακτηριστικών αυτών των ρευμάτων, τα οποία διαμορφώνουν ένα χάσμα ανάμεσα στην

αναρχική-αντιεξουσιαστική αντίληψη και πρακτική και στην πολιτική γραμμή-προοπτική της μαχητικής-εργατικής αντιπολίτευσης, του αντικαπιταλιστικού πόλου και της κομμουνιστικής επαναθεμελίωσης.

Συνεπώς, αυτό που απαιτεί όχι στενά η επαναστατική Αριστερά, αλλά το ίδιο το μέλλον του κινήματος, η ίδια η φιλοδοξία όσων «το έζησαν στα γεμάτα» είναι μια στάση υπέρβασης από αριστερά, εργατικά και κομμουνιστικά του αναρχικού-αντιεξουσιαστικού ρεύματος και της εργατικής αυτονομίας. Μια στάση που εμπεριέχει μια ιδεολογική-πολιτική αντιπαράθεση που δε μας πάει ούτε στην προβοκατορολογία ούτε στη λαγνεία, εδράζεται στη θετική προβολή της αντικαπιταλιστική πολιτικής γραμμής και ανοίγει τολμηρούς ανατρεπτικούς δρόμους. Με άλλα λόγια, μια στάση ηγεμονικής επίδρασης στα πρωτόλεια, ανεπεξέργαστα, αντιφατικά ριζοσπαστικά χαρακτηριστικά τέτοιων τάσεων, μέσα κυρίως από προβολή-δοκιμασία-προώθηση μιας μαζικής επαναστατικής πολιτικής γραμμής, ενός αισθητού πόλου της επαναστατικής Αριστεράς, μιας ουσιαστικής ανάπτυξης-επανεξόρμησης του μαρξισμού και του κομμουνισμού στην εποχή μας.

77 ΤΟ ΑΝΑΡΧΙΚΟ-ΑΝΤΙΕΞΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟ ΡΕΥΜΑ

Για παράδειγμα, η επαναστατική πολιτική-πρακτική εδράζεται σε μια λογική μαζικής δράσης, συλλογικού αγώνα, ενώ η αναρχική εκδηλώνεται ενίοτε με αντιπαράθεση κατά του μαζικού κινήματος και συνήθως στην πλάτη του, στις παρυφές του, περιφρονώντας το και εκμεταλλευόμενη την ανοχή και το μη «δόσιμό του». Η επαναστατική πολιτική-πρακτική εδράζεται στην αντιπαράθεση προς τις βάσεις και όλους τους πυλώνες του συστήματος (εκμετάλλευση, κεφάλαιο, κόμματα, κράτος, Ε.Ε., ΜΜΕ κ.λπ.), ενώ η αναρχική κατά της εξουσίας και των αφεντικών γενικώς. Η επαναστατική πολιτική-πρακτική συνδέεται με την προσπάθεια διαμόρφωσης μιας άλλης Αριστεράς, με τη νέα ριζοσπαστική πολιτικοποίηση και σύνδεση του κοινωνικού και του πολιτικού αγώνα, με τη δημιουργική ανάπτυξη-επανεξόρμηση του μαρξισμού, ενώ η αναρχική συνδέεται με την απαξίωση του πολιτικού αγώνα, του μαρξισμού και της συνειδητής στράτευσης. Η επαναστατική πολιτική αναδεικνύει την ανάγκη της επαναστατικής τομής και της επαναθεμελίωσης της κομμουνιστικής απελευθερωτικής προοπτικής, ενώ η αναρχική υποβαθμίζει την πρώτη και ευτελίζει τη δεύτερη, ταυτίζοντας τον κομμουνισμό με την καρικατούρα του στις πρώην «σοσιαλιστικές χώρες» και την εργατική εξουσία-δημοκρατία με τα αστικά εξουσιαστικά πρότυπα.

Η ΑΝΤΙΚΑΠΙΤΑΛΙΣΤΙΚΗ ΑΡΙΣΤΕΡΑ ΚΑΙ Ο ΔΕΚΕΜΒΡΗΣ

Η

έκρηξη του Δεκέμβρη ήταν μεγάλη δοκιμασία και για την αντικαπιταλιστική κι επαναστατική Αριστερά, που επίσης πρέπει να κριθεί με τα κριτήρια που ισχύουν και για την υπόλοιπη Αριστερά.

Αν δούμε έτσι τα πράγματα, θα καταγράψουμε, από τη μια, τη σημαντική συνεισφορά της αντικαπιταλιστικής Αριστεράς στο κίνημα του Δεκέμβρη, ήδη από το πρώτο βράδυ, σε επίπεδο περιεχομένου, οργάνωσης ενός ανεξάρτητου κέντρου, προσανατολισμού στις μαζικές διαδικασίες και συνελεύσεις, μάχης για την ουσιαστικότερη συνεισφορά του εργατικού στοιχείου, καλύτερου συντονισμού, αλλά, από την άλλη, και πολλαπλά προβλήματα και αντιφάσεις, λάθος πρακτικές και ιεραρχήσεις, που μας διαπέρασαν λίγο πολύ όλους.

ΔΕΚΕΜΒΡΗΣ 2008: ΜΙΑ ΡΩΓΜΗ ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ

78

Ήδη ο πήχης βρίσκεται αρκετά ψηλά, καθώς κάθε τέτοια στιγμή μεγάλων ξεσπασμάτων -πολύ περισσότερο η σημερινή, που συμπυκνώνει την οργή για τη δολοφονία με την αγανάκτηση από την αντεργατική πολιτική και την κρίση, τη δυσοσμία του Βατοπεδίου με εκείνη για το πολεμικό σφαγείο της Γάζας, την ανεπάρκεια της επίσημης Αριστεράς με τον εκφυλισμό του συνδικαλιστικού κινήματος- αποτελεί στιγμή προκλήσεων και απαιτήσεων για την επαναστατική Αριστερά. Αν ανταποκριθεί σε αυτές, θα έχει και θα δώσει ελπίδα, αν όχι θα συντριβεί με τον πιο σκληρό τρόπο. Από αυτή την άποψη, η μεγάλη απαίτηση της περιόδου είναι η επείγουσα ανάγκη για ριζοσπαστική ανασυγκρότηση και για βήματα ουσιαστικής ενοποίησης του αντικαπιταλιστικού δυναμικού σε επίπεδο περιεχομένου, μορφών δράσης και συγκρότησης, κοινωνικής δικτύωσης και μαζικής δράσης. Μια τέτοια ανασυγκρότηση μας αφορά όλους και προϋποθέτει αλλαγή όλων όσων κινούνται στον χώρο αυτό. Που, όμως, θα κριθεί; Πρώτα απ’ όλα, στο αν η αντικαπιταλιστική Αριστερά ανοίξει και βαθύνει το περιεχόμενο της παρέμβασής της, καλύπτοντας τόσο τα ζητήματα των δημοκρατικών ελευθεριών και της παιδείας όσο και το οξυμένο κοινωνικό ζήτημα και την αντιπολεμική και περιβαλλοντική πάλη, τόσο την ανάγκη άμεσης αναμέτρησης με την τρομοκρατική-αντεργατική καταιγίδα όσο και την απαίτηση ρηγμάτων και συνολικότερης ανατροπής της, με γνώμονα την αντικαπιταλιστική επανάσταση και την κομμουνιστική απελευθέρωση.

Δεύτερον, στο αν θα κατορθώσει να χτίσει γέφυρες επικοινωνίας, στον δρόμο αλλά και στους χώρους δουλειάς, στις σχολές και τα σχολεία αλλά και στις γειτονιές, με τον κόσμο της δουλειάς και τους νέους, με κάθε ριζοσπαστικό σκίρτημα και αυθόρμητο ξέσπασμα -που θα πολλαπλασιάζονται λόγω της άσχημης θέσης των νέων και των εργαζομένων και της ανεπάρκειας της Αριστεράς και του συνδικαλιστικού κινήματος, με κάθε διάθεση δυναμικής-μαχητικής δράσης. Τρίτον, αν θα καταφέρει να εκπροσωπήσει τολμηρά την ανάγκη -και να συνεισφέρει έμπρακτα στην προώθησή της- για μια ριζική και σε βάθος ταξική ανασυγκρότηση του εργατικού κινήματος, με μια λογική που θα υπερβαίνει το συνδικαλιστικό πρότυπο των ΓΣΕΕ/ΑΔΕΔΥ και ΠΑΜΕ και θα οικοδομεί μια πλατιά ταξική αγωνιστική ενότητα των εργαζομένων σε ριζοσπαστική βάση, με μαχητικές μορφές, αμεσοδημοκρατικές διαδικασίες και ενοποίηση όλων των εργατικών τμημάτων.

Κυρίως, όμως, στο αν συμπυκνώσει όλα αυτά συνολικά πολιτικά, με τη δημιουργία ενός αισθητού ανατρεπτικού ρεύματος και -με νέους όρους πολιτικοποίησης και σύμπλεξης οικονομικού και πολιτικού αγώνα- ενός ανεξάρτητου πόλου-μετώπου της αντικαπιταλιστικής κι επαναστατικής Αριστεράς, που θα συγκροτεί-ενοποιεί (κινούμενη από κάτω και πάνω) το ριζοσπαστικό-αντικαπιταλιστικό δυναμικό, είτε είναι οργανωμένο ή διάσπαρτο και ανένταχτο, είτε προέρχεται από τις παλιές γενιές πολιτικοποίησης είτε από τις νέες κινηματικές πρωτοπορίες, είτε προέρχεται από τις εν δυνάμει διαφοροποιήσεις από την επίσημη Αριστερά και το ΠΑΣΟΚ είτε από τα σύγχρονα ανατρεπτικά πολιτισμικάθεωρητικά ρεύματα.

Λεηλασία τράπεζας, Αθήνα 8/12/2008 Angelos Tzortzinis/AFP/Getty Images

79 Η ΑΝΤΙΚΑΠΙΤΑΛΙΣΤΙΚΗ ΑΡΙΣΤΕΡΑ ΚΑΙ Ο ΔΕΚΕΜΒΡΗΣ

Τέταρτον, στο αν θα καταφέρει, στην εποχή της ιδεολογικής φτώχειας και την πολιτισμικής λοβοτομής, του ρατσισμού και του εθνικισμού, του σκοταδισμού και της θρησκευτικής τύφλωσης, να εμπνεύσει ένα ρεύμα δημιουργικής θεωρητικής αναζήτησης, ανάδειξης-κατάκτησης συλλογικών και απελευθερωτικών αξιών, επανεξόρμησης των επαναστατικών ιδεών, ενισχύοντας αποφασιστικά και το στοιχείο του διαλόγου, της αναζήτησης, της μαρξιστικής έρευνας.

Λέσχη νεολαίας, θεωρίας και πολιτισμού ΑΝΑΙΡΕΣΕΙΣ Ιπποκράτους 175 (με Λασκάρεως), Εξάρχεια anaireseis.gr | anaireseis@gmail.com

Συγκρούσεις στο κέντρο της Αθήνας 7/12/2008 REUTERS Photo/Yiorgos Karahalis

Μ

ε την παρούσα έκδοση, η Λέσχη νεολαίας, θεωρίας και πολιτισμού “Αναιρέσεις” επιχειρεί να συμβάλλει εκ νέου στον διάλογο που συνεχίζει να αναπτύσσεται για την εξέγερση του Δεκεμβρίου του 2008.

Το παρόν κείμενο αποτελεί την προσπάθεια που έκαναν η νεολαία Κομμουνιστική Απελευθέρωση και το Νέο Αριστερό Ρεύμα να τοποθετηθούν πάνω στις κρίσιμες πλευρές των γεγονότων. Έχοντας γραφτεί λίγες ημέρες μετά από αυτά, σε καμία περίπτωση δεν αξιώνει να είναι μια ολοκληρωμένη αποτίμησή τους. Είναι όμως µια στρατευμένη ματιά που επιχειρεί να αποκρούσει την ιδεολογική επίθεση που δέχτηκε ο Δεκέµβρης του ‘08 από μεγάλα συγκροτήματα του τύπου και αστούς διανοούμενους, µια επίθεση που διαπέρασε τμήματα της αριστεράς αλλά και της αναρχίας. Είναι μια τοποθέτηση πάνω στα όρια της εξέγερσης και τα καθήκοντα που απέρρεαν για τις πρωτοπορίες του κινήματος. Παράλληλα αποτελεί µια αποτύπωση του τρόπου που ζήσαμε και κατανοήσαμε εκείνες τις ημέρες. Και έτσι, 10 χρόνια μετά, το κείμενο αυτό ως ντοκουμέντο διατηρεί στο ακέραιο την αξία του.

anaireseis.gr