Een prijzenswaardig mixed use-project by Redactiebureau Palindroom

jaargang

B E L G I A N

B U I L D I N G

M A G A Z I N E

# 88

⎟ 2 nummers per jaar ⎟ oktober 2017 ⎟ 30

ste

BBM

De Annonciaden

Een prijzenswaardig mixed use-project

Inhoud BBM 88

27 Architectenportret: Stramien |

Voorwoord | Wouter Callebaut, architect en laureaat

Complexiteit als uitdaging

Jo Crepain Prijs 2017

30 Residentie Silvae |

De Annonciaden |

Beleef de natuur, voel de stad

Een prijzenswaardig mixed use-project

35 Juridische column | Vanaf 1 juli 2018: verplichte tienjarige aansprakelijkheidsverzekering

37 Welzijnscampus Nieuwenbos | © Bart Gosselin

Architecten tillen project uit de grond

Aannemersperikelen |

42 Projecten om naar uit te kijken |

Het isolatietekort: hoe groot zijn de gevolgen?

12 De kleipan als gevelbekleding | 14 Hoogwaardige oplossingen voor 16 Het platdakvenster heruitgevonden |

BBM 88 | www.belgianbuilding.be

Gebogen glas biedt talloze voordelen

18 Duurzame innovatie | De nieuwe Reynaers Campus bundelt technologie en beleving

20 Natuurlijke cocon | Bepleisterbare luchtdichtingsfolie

22 Schoolvoorbeeld

van passiefbouw | Strak leipatroon in grijstint zorgt voor rust

Foto cover: © Bart Gosselin

44 Museum La Boverie | Het licht als Muze

49 De Hamvraag | Wat moet de overheid veranderen aan de manier van aanbesteden?

51 Colofon | BBM ONLINE

vloervoegen |

Op de BBM website vindt u een uitgebreide versie van dit magazine: meer projectreportages, meer productinformatie, de volledige interviews… Surf naar www.belgianbuilding.be

Voorwoord

Wouter Callebaut Ingenieur-architect en zaakvoerder van Callebaut-architecten bvba (laureaat Jo Crepain Prijs 2017 in de categorie Beloftevol Startend Architectenbureau)

Dynamisch behoud We leven in een tijd waarin nieuwe technologiëen elkaar in een ijltempo opvolgen. Diensten als Netflix doen het verdienmodel van gevestigde mediabedrijven wankelen. De overheid bekijkt angstvallig hoe ze de gemiste inkomsten van informele diensten als AirBNB en UBER toch nog kan innen. Dat stelt Peter Hinssen in zijn boek “The Day after Tomorrow”, waarin hij ingaat op de disruptieve invloed van nieuwe innovaties. Hoewel Hinssen zich beperkt tot de digitale domeinen, is zijn theorie ook toepasbaar op de bouwsector. Bureaucratische overheden en logge structuren van grote aannemersbedrijven lopen kansen mis om efficiënter en kwalitatiever te bouwen. Dit is voelbaar in het domein van de overheidsopdrachten en zeker in de monumentenzorg. Premies voor restauratie worden steeds kleiner en de voorwaarden om ze te bekomen steeds strenger. Toch wordt er vaak nog altijd gerestaureerd zoals 20 jaar geleden. Ondertussen staan er meer en meer kerken leeg en wachten grote (lees: dure) overheidsgebouwen op restauratie. Pijnlijke voorbeelden, zoals de schade aan de concertzaal van het Koninklijk Conservatorium of het Jubelparkmuseum te Brussel halen de media. Daarom geloven wij in “dynamisch behoud”. We moeten met een hedendaagse blik kijken naar restauratie en herbestemming. Dynamisch behoud betekent dat we monumenten restaureren tot flexibele gehelen, die kunnen inspelen op veranderende sociale en economische dimensies. Duurzaamheid en zo het beperken van de uitbaat- en onderhoudskost is hier essentieel. Moeten we op de barricades gaan staan omdat de premies slinken? Wij zijn er van overtuigd dat de rol van de restauratiearchitect enerzijds ligt in het adviseren van privé-investeerders of overheden hoe ze hun erfgoed zo efficiënt mogelijk kunnen herbestemmen en anderzijds om wetenschappelijk onderbouwde restauratiedossiers op te maken, die innovatieve methodes en technieken niet schuwen. Wanneer de spelregels wijzigen, is verandering niet tegen te houden. Wij zien dit als een stimulans voor innovatie. Een uitdaging voor overheden, aannemers en architecten om samen de richting te bepalen waarin de sector uitgaat en bij te dragen aan een duurzamere wereld.

BBM 88 | www.belgianbuilding.be

Wanneer de spelregels wijzigen, is verandering niet tegen te houden.

Projectreportage

De Annonciaden Een prijzenswaardig mixed use-project

BBM 88 | www.belgianbuilding.be

Het project de Annonciaden van Veelaert Architecten combineert op intelligente en speelse wijze schijnbare contradicties: opvallende architectuur die zichzelf toch niet opdringt, hedendaagse vormentaal die niet invasief is, massaliteit die toch frivool blijft.

De oude site van de voormalige school van de zusters Annonciaden in het centrum van Wijnegem is nu ingenomen door een indrukwekkend complex dat 89 assistentiewoningen, kantoren, winkels, een restaurant en een medische praktijk huisvest. Dat unieke architecturale project is elegant verankerd in het bestaande dense stedenbouwkundige weefsel. Het ontstond na een offerteaanvraag waarvoor de architect inschreef samen met Costermans Projecten, de promotor die verantwoordelijk was voor de ontwikkeling en de verkoop van het project.

Wonen in de toekomst Veelaert Architecten maakte een logische mix van design, architectuur, duurzaamheid en stedenbouw met een verfrissende kijk op hoe wonen in de toekomst zou kunnen zijn. Goed voor de Special Prize Mixed Use tijdens de European Architecture Awards 2017. Jan Veelaert en projectarchitecte Veerle Duyck vertellen.

Jan Veelaert: “De oude school was prominent aanwezig in het centrum van Wijnegem, niet alleen geografisch. Ook sociaal had het complex een belangrijke waarde voor de dorpsgemeenschap. Het complex groeide en evolueerde samen met de dorpsgemeenschap dankzij de sterke sociale en historische verankering.” Om al die redenen was het meteen duidelijk dat het ontwerpen van een nieuw gebouw voor deze plaats geen gemakkelijke opdracht zou worden, stelt Veelaert. “Herbestemming was gezien de typologie van de bestaande gebouwen onmogelijk, op enkele historisch waardevolle gebouwen na. De integratie van die panden, het benodigde volume om het gevraagde programma te realiseren, de stedenbouwkundige eisen van het nieuwe masterplan en de delicate wisselwerking tussen private en openbare functies dwong ons als architect heel inventief aan de slag te gaan. Inderdaad moesten wij ook met het budget rekening houden.”

BBM 88 |

ÂŠ Bart Gosselin ÂŠ Bart Gosselin

Veelaert Architecten maakte een logische mix van design, architectuur, duurzaamheid en stedenbouw met een verfrissende kijk op hoe wonen in de toekomst zou kunnen zijn.

BBM 88 | 6

De unieke samenstelling van de gipskern is bepalend voor de bijzondere eigenschappen van de Habito®-platen van Gyproc. Habito® is tot vijfmaal sterker dan de traditionele bouwmaterialen en biedt een grotere weerstand aan herhaaldelijk stoten. Daarnaast beperken deze platen de geluidsoverlast en is het bovendien mogelijk om zelfs voorwerpen tot 15 kilogram per ophangpunt op een heel eenvoudige manier te bevestigen door simpelweg een spaanplaatschroef met een diameter van 5 millimeter te gebruiken. Er is geen speciaal gereedschap of speciale plug meer nodig. Door deze karakteristieken voldeed Habito® aan de hoge eisen voor het project Annonciaden.

IJZERSTERKE PLAAT

Projectreportage

Masterplan (bis) Het ontwerp van Veelaert Architecten is geïnspireerd door de volledige integratie van het gebouw in de omgeving. Veerle Duyck: “De eerste stap was voor ons dan ook een diepgaande analyse, niet alleen van de omgeving, maar ook van de gehele site met de oude kloostertuin en de bestaande bebouwing. Voor ons was het vanzelfsprekend dat het een niet-afgesloten complex zou worden. Dat was echter contradictorisch met de in het bestaande masterplan voorgestelde te bebouwen volumes en het strakke frame waarin alle bebouwing moest passen. Een gesprek met de provinciale en gemeentelijke overheden drong zich op om te zien in hoeverre dat masterplan aangepast kon worden aan onze visie. Een gezamenlijke boeiende zoektocht van hoe het in de plek aanwezige potentieel kon gebruikt en uitvergroot worden, en dat bracht ons tot een nieuw masterplan.” Het aangepaste masterplan werd als uitgangspunt genomen voor het ontwerp van de volumes. “In samenwerking met

Stedenbouw en Erfgoed werd beslist enkele bestaande gebouwen te behouden”, vertelt Duyck. “De voorbouw van huis D’Arippe (genoemd naar de vroegere bewoner, de schoonzoon van burgemeester Meeus), huis Meeus, en het tuinpaviljoen in Engelse landschapsstijl van het klooster. Huis d’Arippe biedt plaats aan drie appartementen, in het paviljoen is een artsenpraktijk ondergebracht en huis Meeus is het kantoor van Costermans N.V. De overige bebouwing werd afgebroken om een nieuwbouw te realiseren.”

Speelsheid Op de hoek van de Turnhoutsebaan en de Schoolstraat werd geopteerd voor een zekere grandeur door te werken met drie volwaardige bouwlagen en een extra dakverdieping. Op subtiele wijze wordt die bouwhoogte in de Turnhoutsebaan verminderd om aan te sluiten op de kroonlijst van woning Meeus. Een schitterende vondst is om zowel het schuine dak als de gevels in hetzelfde materiaal – een bleke, gevlamde natuursteen – uit te

De maatschappelijke relevantie van architectuur wordt vaak onderschat. tuinpaviljoen en huis Meeus zo veel mogelijk zon bleven houden.

• LOCATIE: Wijnegem • OPDRACHTGEVER: Costermans Projecten nv • ARCHITECT: Veelaert Architecten • AANNEMER: Kumpen

Meer informatie over de producten van Gyproc? Stuur een mail naar bbm@gyproc.com

BBM 88 |

Al wandelend over de site wordt duidelijk dat Veelaert architecten een bijzondere realisatie heeft neergezet. De uniforme kleur van gevel en dak, de schuine lijnen in plan en volume, het frivole spel van gevelopeningen en uitsparingen, het respect voor de bestaande bebouwing, de integratie van het park en de natuur,… Het geheel straalt een bijna sacrale rust uit. In geen enkel opzicht valt op dat er op deze plaats zoveel mensen wonen. Veelaert: “De maatschappelijke relevantie van architectuur wordt vaak onderschat. De Annonciaden is een typevoorbeeld geworden van hoe wij architectuur zien. We zetten meer en meer in op het exploreren van nieuwe woon- en samenlevingsvormen. Grootschalige architecturale en stedenbouwkundige projecten zullen in de toekomst meer rekening moeten houden met de vermenging van verscheidene leeftijdsgroepen en hun specifieke noden.”

PROJECTGEGEVENS

Sacrale rust

INFO

voeren en de overgang van de gevel naar het schuine dak niet te accentueren met een dakgoot. Op die manier vervaagt de grens tussen gevel en dak en krijgt de helling van het dak meer de allure van een schuine wand als onderdeel van het totale volume. Ook in de Schoolstraat wordt datzelfde principe toegepast, met dit verschil dat daar de nokhoogte over de gehele lengte dezelfde blijft maar de ‘kroonlijsthoogte’ verandert. Dat geldt immers voor het hele project: de schuine vlakken en lijnen worden nooit echt geaccentueerd maar geven het volume een speelsheid en een lichtheid die voor zo’n groot gebouw uniek zijn. Voor het bouwvolume in de parkzone werd vertrokken van de bouwhoogte van de oorspronkelijke bebouwing. Door zijn vrijstaande positie tussen grote bomen leek de ontwerper een volume met zes bouwlagen gepast. Ook hier werd echter het aantal bouwlagen richting Schoolstraat met twee verminderd. Het bouwblok werd langs twee zijden afgeschuind, zodat het

ersteunt al d n o o les, it b a H uts t z

sto w u s elf

e drom en.

Met de nieuwe HabitoÂŽ-platen van Gyproc worden zelfs uw stoutste dromen waar. Want ze hebben een uitzonderlijke draagkracht tot 30 kg per ophangpunt, ze zijn stootvast en geluiddempend. Al uw ambitieuze projecten worden gerealiseerd. Vol van passie,â&#x20AC;Ś zoals uw nieuwe woonkamer. Laat uw verbeelding de vrije loop.

www.gyproc.be

Aannemersperikelen

Het isolatietekort: Bart d’Hont, algemeen directeur Willemen General Contractor

Philippe Lathouwers, sales director Derbigum

De bouwsector kreunt onder een nijpend tekort aan PURen PIR-isolatiemateriaal. De prijzen swingen de pan uit en de leveringstermijnen lopen op. De gevolgen blijven niet uit. Werven liggen stil of lopen vertraging op, waardoor aannemers hun omzet zien dalen. Volgens de Vlaamse Confederatie Bouw (VCB) is er pas tegen het einde van het jaar verbetering in zicht.

De boosdoener is het tekort aan MDI, de belangrijkste grondstof van polyurethaan. Naast de stijgende vraag die het aanbod al onder druk zette, deden zich incidenten voor bij enkele MDI-producenten waaronder een explosie bij BASF in Duitsland. “Hierdoor konden fabrikanten minder PUR/PIR produceren”, legt Marc Dillen, directeur-generaal van de VCB, uit. De gevolgen voor aannemers bleven niet uit. “Wij konden na het bouwverlof terug aan de slag, maar alleen omdat de werven die in het voorjaar waren uitgesteld door het isolatietekort, dan pas konden worden opgestart”, vertelt Rudy Evens, CEO van Tectum Group.

Hoog oplopende prijzen Naast langere leveringstermijnen, die kunnen oplopen tot twaalf weken, krijgt de sector ook met prijsstijgingen te kampen. “Sinds november 2016 zijn er prijsstijgingen die oplopen tot 60 procent”, zegt Dillen. “In september 2017 was er opnieuw een prijsstijging van 8 procent. Aannemers die vandaag offertes opvragen voor aanbeste-

BBM 88 | www.belgianbuilding.be

Rudy Evens, CEO Tectum Group

Marc Dillen, directeur-generaal Vlaamse Confederatie Bouw

hoe groot zijn de gevolgen?

Aannemersperikelen

dingen in 2018, krijgen geen vaste eenheidsprijs van de leveranciers. Hoe kunnen ze dan correcte offertes opmaken?” De prijsstijgingen kunnen bovendien niet worden doorgerekend aan de klant bij lopende projecten waarvoor de contracten al zijn opgemaakt. “Hierdoor hebben we in de maanden april tot juni een omzetverlies geleden van 20 tot 25 procent”, zegt Evens. “Dat begon zich pas na het bouwverlof te compenseren omdat we bij nieuwe contracten de hogere prijzen wel kunnen doorrekenen.” Ook bij DSB nv blijven de gevolgen niet uit. “De planning moet bijna dagelijks bijgestuurd worden om een oplossing te vinden voor al onze arbeiders”, vertelt directeur Willy Coenen. “We hebben nog voor niemand de technische werkloosheid moeten aanvragen, maar alles hangt af van de leveringen. Als dakdekker is de periode van april tot september de beste periode van het jaar. Dat dit tekort zich voordoet uitgerekend in deze periode, is nefast voor onze sector.” De Vlaamse regering zou tegen de verschijning van dit magazine een omzendbrief versturen waarin ze Vlaamse besturen oproept om geen boetes uit te delen omdat bouwwerken te laat klaar zijn. Voor aannemers is er meer nodig. “De overheid zou dit beter uitroepen tot een geval van overmacht zodat iedereen, zowel publiek als privaat, de situatie moet aanvaarden. Dan kan er geen sprake meer zijn van boetes”, stelt Coenen.

Bieden alternatieve isolatiematerialen dan geen soelaas? “Daar proberen we rekening mee te houden bij nieuwe projecten maar dit is geen evidentie”, zegt Bart d’Hont, algemeen directeur van Willemen General Contractor. “Die varianten vereisen meestal een grotere dikte om aan de huidige EPBnormen te voldoen. Dat heeft ook bouwkundige consequenties waardoor ze in sommige gevallen zelfs geen optie zijn of duurder zijn. Als PUR of PIR als type isolatie in het lastenboek staan, kunnen we daar niet onderuit.” Ook bij fabrikanten Derbigum en ISOVER, partners van BBM, laat het isolatietekort zich voelen. “Er zijn heel wat werven waar

BBM 88 |

Zijn er alternatieven?

“Als dakdekker is de periode van april tot september de beste periode van het jaar. Dat dit tekort zich voordoet uitgerekend in deze periode, is nefast voor onze sector.”

Gelet op de oorzaak van het recente tekort aan PUR en PIR, is er geen structureel probleem aan aanbodszijde.

Om aan de stijgende vraag naar PUR en PIR te voldoen zijn twee nieuwe MDIfabrieken gepland.

2050 indachtig zal de vraag naar isolatiemateriaal alleen maar stijgen. Toch verwacht de VCB geen tekorten op lange termijn. “Gelet op de oorzaak van het recente tekort aan PUR en PIR, is er geen structureel probleem aan aanbodszijde”, zegt Dillen. “Om aan die stijgende vraag te voldoen zijn twee grote nieuwe MDI-fabrieken

Op de BBM-website vind je een uitgebreide versie van dit magazine met meer aannemersperikelen. Surf naar www.belgianbuiding.be.

BBM 88 |

Geen structureel probleem

gepland van BASF in Duitsland en Dow Chemicals in Saudi-Arabië.” Op korte termijn verwacht de VCB problemen tot het einde van het jaar. “We weten niet wanneer de leveringen terug op peil zullen zijn, maar tegen dan zullen de bedrijven zich hierop organiseren en het tekort incalculeren bij de opstart van nieuwe projecten”, aldus Dillen.

BBM ONLINE

de waterdichting van het platte dak uitgesteld werd omdat de beschikbaarheid van de isolatie niet kon worden gegarandeerd”, zegt Philippe Lathouwers, sales director bij Derbigum. ISOVER ondervindt een verhoogde vraag naar alternatieven, in zijn geval glaswolisolatie. “Er zijn zeker volwaardige alternatieven voor PUR en PIR”, klinkt het. “ISOVER heeft een topproduct in zijn spouwmuurgamma met een zeer goede lambdawaarde dat kan gebruikt worden in bestaande constructies, zonder verbreding van de fundering en aan een competitieve prijs.”

Productinfo

De kleipan als gevelbekleding

evr-architecten, Gent

BBM 88 | www.belgianbuilding.be

Kleipannen worden van oudsher ingezet voor de bescherming van dakkappellen en wachtgevels van rij- en koppelwoningen. Tegenwoordig zetten architecten kleipannen ook creatief in als gevelbekleding, want die keuze levert hen veel voordelen op.

Zo is een gevelbekleding met kleipannen een uitstekend isolatiesysteem. De pannen vormen een buitenschil die door een verluchte spouw is gescheiden van de binnenruimte. Tussen de dragende structuur en de keramische gevel kan je grote isolatiediktes plaatsen zonder de fundering noodzakelijk breder â&#x20AC;&#x201C; en dus duurder â&#x20AC;&#x201C; te maken. Zo voldoe je gemakkelijk aan de strengste maximale U-waarden voor verticale wanden. Dat maakt een kleipangevel ook bijzonder geschikt voor renovatieprojecten. Gevelbekleding verbergt niet alleen een onregelmatige ondergrond, maar vormt ook de

OSAR Architects, Antwerpen

De pannen in de gevel zijn dezelfde als die op het dak. Een creatieve en budgetvriendelijke oplossing.

Eenvoudige plaatsing en creatieve mogelijkheden: de kleipan heeft veel voordelen als gevelbekleding.

ideale oplossing voor slordig opgebouwde spouwmuren met vochtbruggen tussen binnen- en buitenspouwblad en niet-geĂŻsoleerde muren. Renovatie in opbouw van Architecten De Vylder Vinck Taillieu, Gent

Eenvoudige plaatsing Dakdekkers kunnen de volledige buitenafwerking op zich nemen, want de plaatsing gebeurt op vrijwel dezelfde manier als die van pannen op een hellend dak. Voor de meeste kleipannen bestaan accessoires om buitenhoeken en overgangen van gevel naar dak perfect af te werken. Alle mogelijke aansluitingen voor ramen en deuren en dergelijke kan je zowel keramisch als nietkeramisch afwerken, afhankelijk van het beoogde effect of het gewenste resultaat.

Creatief en budgetvriendelijk

Kleipannen komen tot stand via de verwerking van natuurlijke materialen: klei, water en zand. Dat zorgt voor een perfecte integratie in de omgeving, met aangename en rustgevende patines. Dankzij engobes en glazuren blijft die gevel ook kleurvast en mooi. Kleipannen hebben trouwens een garantie op vorstbestendigheid van dertig jaar. Veiligheid staat trouwens op de eerste plaats: dankzij verankeringselementen blijven de kleipannen zonder verpinken op hun plaats, zelfs tot op 40 meter hoogte of pal aan de kust. Omdat alle Koramic-verankeringsmiddelen onzichtbaar zijn aangebracht, boet je ook niet in op esthetiek.

Meer informatie over de producten van Koramic? Stuur een mail naar bbm@koramic.com of surf naar www.wienerberger.be

BBM 88 |

Natuurlijk en veilig

INFO

De pannen in de gevel zijn dezelfde als die die op het dak worden gebruikt en die Koramic in grote series produceert. Dat maakt een scherpe prijszetting mogelijk. De pannen zijn beschikbaar in alle vormen en maten, van een grootformaat kleipan tot een hedendaags ogende stormpan, een tegelpan of de vlakke FaĂ§atile, die speciaal voor gevelbekleding werd geconcipieerd en dezelfde voordelen biedt als een oplossing met traditionele kleipannen. Wie voor het dak en de gevel dezelfde bekleding gebruikt, vergroot zijn of haar creatieve mogelijkheden nog meer. Ook de eenvoudige opbouw draagt bij tot het budgetvriendelijke karakter van de kleipan als keuze voor de gevel.

Productinfo

Hoogwaardige oplossingen voor vloervoegen

BBM 88 | www.belgianbuilding.be

Het afdichten van voegen neemt een belangrijke plaats in in de afwerking en functionaliteit van een gebouw. Niet enkel om esthetische redenen, maar ook om het insijpelen van water, vuil en andere vloeistoffen te voorkomen.

Een goede voegkit is onontbeerlijk om bewegingen tussen bouwelementen op te vangen.

Met de Soudaflex 33SL en 36FL brengt Soudal twee voegkitten die garant staan voor een kwaliteitsvolle en duurzame afwerking van vloervoegen.

Met de Soudaflex 33SL en 36FL brengt Soudal twee voegkitten die garant staan voor een kwaliteitsvolle en duurzame afwerking van vloervoegen. De hoge elasticiteit maakt dat grotere bewegingen kunnen opgevangen worden. Dat is bij heel wat plasto-elastische alternatieven veel minder het geval. De combinatie van deze hoge elasticiteit en de uitstekende hechting, onder andere op beton, zijn twee belangrijke

Self levelling Soudaflex 33SL is een self levelling voegkit. Na een correcte voorbereiding wordt de kit in de voeg gegoten. Doordat de voegkit zichzelf nivelleert, moet er niet meer worden afgemest met de vinger of een spatel. Dat versnelt het aanbrengproces aanzienlijk, zeker wanneer er vele meters voeg afgekit moeten worden. Dankzij deze tijdsbesparing is het dan ook een zeer interessant product voor toepassing in parkings, infrastructuurwerken, publieke gebouwen, productieruimten en depots, enzovoort. De Soudaflex 33SL is dus een uitstekende keuze wanneer self levelling een vereiste is.

Bestand tegen chemicaliĂŤn Zowel Soudaflex 33SL als Soudaflex 36FL zijn bestand tegen chemische vloeistoffen zoals benzine, olie, zout water en antivriesmiddel. Zelfs bij intensief contact blijven de elastische en mechanische eigenschappen behouden. Voor toepassingen waar voertuigen over de voeg passeren, zoals bijvoorbeeld loskades en parkings, is dat niet onbelangrijk.

Meer informatie over de producten van Soudal? Stuur een mail naar bbm@soudal.com

BBM 88 |

Elasticiteit en hechting

voordelen. Daarnaast is er ook geen blaasvorming, zelfs niet bij warm of vochtig weer.

INFO

Een gebouw bestaat uit diverse constructieelementen die onafhankelijk van elkaar bewegen. Dat gebeurt onder invloed van temperatuurverschillen en belasting. Bewegingsvoegen in het bouwproces zijn daardoor onvermijdelijk. Elastische voegen zorgen voor het luchten waterdicht afdichten van bewegende onderdelen van een constructie: tussen betonelementen, tussen muur en raamkader, tussen raamkader en glas, enzovoort. Een kwalitatieve elastische voeg zal bewegingen opvangen zonder breuken of verlies van hechting. Wanneer hiermee al van bij het ontwerp rekening wordt gehouden, het juiste product wordt gekozen en de applicatie correct gebeurt, zal een voegkit uitstekende prestaties koppelen aan een lange levensduur.

Productinfo

Gebogen glas biedt talloze voordelen

Het platdakvenster heruitgevonden Met de platdakvensters van VELUX kunnen architecten elke ruimte transformeren en verbeteren. Ze brengen zenitaal licht naar binnen en zorgen voor een betere lichtspreiding.

BBM 88 | www.belgianbuilding.be

CurveTech en glass-to-edge

Veel leefruimtes in huizen met een plat dak â&#x20AC;&#x201C; zoals keukens, woonkamers en werkplekken â&#x20AC;&#x201C; krijgen weinig daglicht. VELUX ontwikkelde platdakvensters met CurveTech-technologie om dat probleem op te lossen.

Met de CurveTech-technologie verbetert VELUX dit jaar zijn platdakvensters op meerdere vlakken. Doordat regenwater rechtstreeks van het gebogen glas naar het dakvlak stroomt, valt het licht optimaal naar binnen en garandeert de technologie zo een mooi uitzicht. Het krasvrije beschermglas verlengt bovendien de gebruiksduur van het venster. Ten slotte is het venster gemakkelijk te onderhouden; door de gebogen vorm neemt aflopend regenwater de vuildeeltjes mee. Installatie moet dus niet per se op een licht hellend plat dak gebeuren. VELUX rustte de platdakvensters ook uit met het glass-to-edgedesign zonder profielen. Dat zorgt voor een perfecte waterdichtheid. De drie glaslagen, een combinatie van dubbele beglazing en het gebogen beschermglas, bieden een uitstekende akoestische en thermische isolatie.

Installatiegemak De nieuwe toepassing laat zich gemakkelijk installeren op dakhellingen tussen 0 en 15 graden. Bovendien primeert het

Het venster is gemakkelijk te installeren en de verbindingen kunnen onmiddellijk worden gemaakt. Met de platdakvensters van VELUX kunnen architecten elke ruimte transformeren en verbeteren.

gebruiksgemak: het VELUX-platdakvenster met gebogen glas is beschikbaar in een vaste of in een elektrisch openende versie, beide zijn geschikt voor nieuwbouw en renovatie. Bij de elektrische variant levert VELUX een INTEGRA-afstandsbediening met voorgeprogrammeerde functies voor ventilatie. Dit gloednieuwe platdakvenster met gebogen glas is compatibel met de andere accessoires voor platte daken van het merk en kunnen gebruikers dus personaliseren met binnengordijnen en zonneschermen .

“Waar plezier”

Meer informatie over de producten van VELUX? Stuur een mail naar bbm@velux.com

BBM 88 |

Het VELUX-platdakvenster met gebogen glas is beschikbaar in een vaste of in een elektrisch openende versie, beide zijn geschikt voor nieuwbouw en renovatie.

INFO

Een van de allereerste plaatsingen van de nieuwste innovatie van VELUX vond plaats bij Christophe uit Waals-Brabant. De eigenaar van de woning uit de jaren 1970 koos bij de renovatie voor een transformatie van zijn hellend dak naar een plat dak, om zo aan ruimte en licht te winnen. Het VELUXplatdakvenster met gebogen glas bood volgens dakdekker Marc Briscot de ideale oplossing: “Het heeft niet alleen een prachtig design met optimale lichtinval, maar is ook een technologisch hoogstandje. De plaatsing nam nog geen twee uur in beslag. Het venster is gemakkelijk te installeren en de verbindingen kunnen onmiddellijk worden gemaakt. Voor mij is het een waar plezier om met dit product te werken.”

Productinfo

Duurzame innovatie De nieuwe Reynaers Campus bundelt technologie en beleving

BBM 88 | www.belgianbuilding.be

Sinds de oprichting in 1965 speelt Reynaers Aluminium een toonaangevende rol in de bouwsector. Het bedrijf is een autoriteit in het ontwerpen van innovatieve raam-, deuren gevelsystemen. Vandaag onderscheidt het zich in de ontwikkeling van hoogtechnologische tools ter inspiratie, ondersteuning en visualisatie van ontwerpen voor architecten en beslissingsnemers in het bouwproces. Kennis, technologie en beleving worden gebundeld in de nieuwe Reynaers Campus.

De Reynaers Campus in Duffel bundelt de kennis en ervaring van architecten, raamfabrikanten, aannemers en medewerkers van Reynaers Aluminium. Het is een internationaal communicatieforum en een bron van inspiratie voor al wie betrokken is bij het bouwproces.

Experience Centre Het Experience Centre van Reynaers is ontworpen om mensen samen te brengen en te inspireren met innovatieve technologieĂŤn voor architecturale bouwoplossingen. De Experience room overstijgt ruim het klassieke showroom concept. Je ziet en voelt er uiteraard de raam-, deuren gevelelementen maar het zijn tal van inspirerende

digitale toepassingen die de beleving compleet maken. Profielsecties worden geprojecteerd als hologram, geselecteerde producten worden gevisualiseerd in gebouwen op de led wall en zoveel meer. Bij thuiskomst beschik je ineens over alle verzamelde informatie in je mailbox. Dit belevingscentrum is de plek om knowhow te delen, overleg te plegen, beslissingen te nemen en partnerships te versterken. Voor een exclusieve meeslepende ervaring kan je een bezoek aan AVALON boeken, waar je toekomstige gebouwen kan verkennen in Virtual Reality. AVALON is een VR kamer die speciaal is geconfigureerd voor architecturale toepassingen. Elk project dat werd ontworpen in de courante 3D soft-

Geselecteerde producten worden gevisualiseerd in ‘the World of Reynaers’

Het Experience Centre van Reynaers is ontworpen om mensen samen te brengen en te inspireren met innovatieve technologieën voor architecturale bouwoplossingen. wareprogramma’s kan in AVALON opgeladen en geprojecteerd worden. In real time kunnen aanpassingen worden aangebracht aan het model. Meerdere personen bevinden zich in 1 virtuele realiteit en kunnen samen een project tot in de kleinste details bespreken.

met het softwareprogramma Reynapro. Daarnaast werd Reyna-Flow ontwikkeld, een intelligent systeem voor het beheer van de workflow dat via ‘smart manufacturing’ de productieprocessen optimaliseert en de kwaliteit en productietijd verbetert.

Training Centre

Het Reynaers Technology Centre is het grootste private innovatie- en testcentrum in Europa. Alle Reynaers-systemen worden streng getest op lucht-, wind- en waterdichtheid, thermische en akoestische isolatie, veiligheid,... om ervoor te zorgen dat ze voldoen aan de internationale normen. Een van de paradepaardjes van het testcentrum is de state-of-the-art 15 meter hoge testmuur voor het uitvoeren van lucht-, wind-en watertesten op verdiepingshoge gevels. Het Technology Centre huisvest ook het Onderzoekscentrum, met de R-cube en het R-lab. De R-cube is een roteerbare onderzoeksen testinstallatie ontworpen voor thermische prestatieanalyses. Het R-lab is een speciaal labo om oplossingen in een vroeg stadium te testen door middel van rapid prototyping en 3D-printing.

Reynaers biedt fabrikanten een compleet gamma ter automatisering van hun processen. Elk deel van het productieproces kan geoptimaliseerd worden door een geperfectioneerde combinatie van de juiste kennis, een zorgvuldig samengesteld machinepark, de nieuwste productietechnologieën en een geoptimaliseerde link

Meer informatie over de producten van Reynaers Aluminium? Stuur een mail naar bbm@reynaers.com

BBM 88 |

Automation Centre

Technology Centre

INFO

Reynaers hecht veel belang aan een kwaliteitsvolle productie en installatie voor de langdurige prestaties van zijn aluminiumsystemen. Het bedrijf organiseert tal van trainingssessies om de klanten de noodzakelijke vaardigheden en knowhow te leren, zodat ze hun eigen klanten op hun beurt een hoogwaardige dienstverlening kunnen bieden.

AVALON is een hoogwaardige, op projectie gebaseerde Virtual Reality kamer die speciaal is geconfigureerd voor architecturale toepassingen.

Productinfo

Natuurlijke cocon

Bepleisterbare luchtdichtingsfolie

BBM 88 | www.belgianbuilding.be

Gebouwen met één membraan luchtdicht maken, zonder nadien nog hoekjes en kantjes te moeten dichtnieten of afkleven? Het kan met Derbiskin, een zelfklevende, makkelijk te plaatsen folie die bovendien rechtstreeks bepleisterbaar is. Bijkomende troeven zijn de recycleerbaarheid en het unieke zelfhelende vermogen.

Nu de energieregelgeving alsmaar strenger wordt, wint niet alleen het isolatiepeil, maar ook de luchtdichtheid van gebouwen aan belang. Het is een evolutie die Derbigum als sterkhouder op het vlak van waterdichting niet ontgaan is. Het wendde zijn ruime expertise aan voor de ontwikkeling van een nieuw, revolutionair luchtdichtingsmembraan. Na een uitgebreid onderzoekstraject en een dito testfase die goed twee jaar in beslag namen, introduceerde Derbigum zijn nieuwe paradepaardje: Derbiskin.

Doorgedreven ontwikkeling “Het verhaal van Derbiskin begon in feite bij de ontwikkeling van Derbipure, een innovatieve dakbaan die volledig bestaat uit plantaardige componenten”, vertelt Patrick Jacobs, architect en Airtight Solutions Business Developer bij Derbigum. “We gingen na of Derbipure – mits een aangepaste formule – ook kan fungeren

als luchtdichtingsmembraan. Vermits aannemers doorgaans een veelvoud van luchtdichtingsproducten moeten gebruiken om een gebouw luchtdicht te krijgen (folies, accessoires, tapes, aansluitingsstukken … ) en plaatsingsfouten dus zeker niet uitgesloten zijn, leek het ons geen slecht idee om een nieuw systeem te bedenken dat slechts één product omvat. Dit mondde uit in de geboorte Derbiskin.”

Derde huid Derbiskin beschikt over een aantal sterke troeven die het membraan onderscheiden van de vele andere varianten. “De eenvoud en de gebruiksvriendelijkheid van het systeem – de DNA-principes van Derbigum – maken een belangrijk verschil”, weet Jacobs. “In tegenstelling tot bij klassieke luchtdichtheidsfolies hoef je niets meer samen te nieten of af te tapen. Derbiskin is zelfklevend, dampremmend en bruikbaar op elke ondergrond, zelfs wanneer het

Net zoals de menselijke huid herstelt het membraan kleine doorbrekingen op eigen kracht – vandaar de naam Derbiskin.

gesloten materialenkringloop.”

Intussen is Derbiskin met succes toegepast in een heel aantal projecten. “We verwachten de volgende vijf jaar belangrijke groeicijfers, om zo uiteindelijk een wezenlijk aandeel te verwerven in onze totale productenportefeuille”, geeft Jacobs aan. “Behalve in België willen we overigens ook in de rest van Europa voet aan grond krijgen. Qua basisprijs is Derbiskin misschien iets duurder dan andere luchtdichtingssystemen, maar op het eind van de rit kom je gezien het plaatsingsgemak een stuk voordeliger uit. Eén makkelijk te verwerken toepassing tegenover op maat te zagen platen of folies waarbij je nog tal van hoekjes en kantjes moet dichtnieten en afkleven: de rekening is snel gemaakt. Een volledige afwerking met een Derbiskin-folie en bepleistering kost je in principe 40 à 45 euro per vierkante meter, een zeer competitieve prijs.”

Meer informatie over de producten van Derbigum? Stuur een mail naar bbm@derbigum.com

BBM 88 |

Financieel voordelig

INFO

complexe details betreft. Dat vergemakkelijkt de plaatsing en verkleint de foutenlast op de werf. Bovendien is het veelzijdige membraan rechtstreeks bepleisterbaar, waardoor Derbiskin een ideaal alternatief is voor de klassieke gipsvezelplaten. Vooral bij complexe dakvormen levert de makkelijk manipuleerbare Derbiskin-folie je een enorm voordeel op, wat zich vertaalt in tijdswinst en een bijhorende kostenbesparing. Een andere unieke eigenschap is dat het product zelfhelend is, ook na plaatsing. Net zoals de menselijke huid herstelt het kleine doorbrekingen op eigen kracht – vandaar de naam Derbiskin, de derde huid na onze lichaamshuid en onze kleding. Door het rubberachtige karakter van het harsresidu in de kern zal het membraan eventuele openingen automatisch opvullen. Tot slot is Derbiskin Cradle to Cradle-gecertificeerd, wat bewijst dat het louter uit plantaardige componenten bestaat, volledig recycleerbaar is en deel uitmaakt van een

Projectreportage

Schoolvoorbeeld van passiefbouw BBM 88 | www.belgianbuilding.be

Strak leipatroon in grijstint zorgt voor rust

Tussen 1950 en 1958 vond er een heuse ‘schoolstrijd’ plaats tussen het toenmalige rijksonderwijs en het katholiek onderwijs. In de jaren nadien bouwde het rijksonderwijs – in 1988 gedefederaliseerd tot het gemeenschapsonderwijs en sinds 1999 opererend onder de koepelnaam GO! – diverse scholen in traditioneel katholieke plattelandsgemeenten. Zo ook in Zandhoven, waar de plaatselijke kleuter- en basisschool dateerde uit 1966. Aangezien de gebouwen volkomen uitgeleefd waren, niet langer voldeden aan de energetische normen en de spectaculaire groei van het aantal leerlingen niet meer konden opvangen, werd de nood aan nieuwe onderwijsinfrastructuur alsmaar groter. Gelukkig nam het Team Vlaams Bouwmeester de GO!-school in Zandhoven op in het Scholen van Morgen-programma, meer bepaald als pilootproject voor passieve scholenbouw.

Na een Open Oproep kreeg a33 architecten de opdracht om de vele wensen, eisen en randvoorwaarden te vertalen naar een vooruitstrevend ontwerp. Het Leuvense collectief onder leiding van Ludo Bekker wist de hooggespannen verwachtingen perfect in te lossen.

Doordachte inplanting De nieuwe school kreeg de naam ’t Zandhofje. Ze is opgevat als een ‘leefschool’ met een projectmatige aanpak, geïnspireerd op ervaringsgerichte pedagogische visies. Dat impliceert dat het voor de leerlingen niet enkel een plek is om te leren, maar ook om te experimenteren en te ervaren. De school bevindt zich op een achtergelegen bosrijk terrein aan de rand van de bebouwde kom, verscholen in het groen. “Dat we het 2.233 m2 grote gebouw zo diep op het perceel gepositioneerd hebben, is

BBM 88 |

Het buitenschrijnwerk en de luifel in vergrijzende afzelia sluiten perfect aan bij de specifieke uitstraling van leien.

Op een bosrijk terrein in Zandhoven verrees een passieve methodeschool met dertien klassen, een refter en een polyvalente turnzaal. ’t Zandhofje getuigt van een vooruitstrevende educatieve visie en een dito architectuur, optimaal geïntegreerd in de natuurlijke omgeving.

BBM 88 |

Projectreportage

allerminst toeval”, vertelt Ludo Bekker. “Om het energieverlies maximaal te beperken, hebben we het volume zo compact mogelijk gemaakt. Langs de straat is het perceel erg smal, dus om het daar te kunnen inplanten, zou het een langwerpige vorm moeten hebben. Dat was uiteraard niet te verenigen met de torenhoge ambities op energetisch vlak. Om de schoolsite niet volledig van de rest van het dorpsleven te isoleren, hebben we de interne weg tussen de twee nabijgelegen uitvalswegen ingericht als een semipubliek verbindingspad.” Toch is die compacte vormgeving niet helemaal doorgetrokken. Een knik in de voorgevel fungeert als visueel accent. Een aantal uitstulpingen in het volume spelen in op de context, creëren overdekte (speel)plekken en verankeren het schoolgebouw zo in zijn omgeving. “Het in twee richtingen hellende sheddak is in een vloeiende beweging over de klaslokalen gelegd. Het begint laag aan de dorpskant (noorden), maar opent zich dubbelhoog in de richting van het achterliggende bos (zuiden)”, legt Bekker uit. "Alle zichtbare daken zijn bovendien aangelegd als extensieve groendaken. De niet-zichtbare daken staan in voor de regenwaterrecuperatie.”

Het strakke patroon en het monochrome uiterlijk van de leiengevel zorgen ervoor dat het gebouw mooi bij het omliggende groen aansluit. Monochrome gevel Een ander aspect dat sterk bijdraagt tot de optimale integratie van het schoolgebouw in de natuurrijke omgeving, is de keuze voor de gevelbekleding. De architecten opteerden voor vezelcementleien in een zachtgrijze tint, geplaatst in halfsteensverband. Het strakke patroon en het monochrome uiterlijk van de gevel doen elke vorm van contrast met het omliggende groen vervagen en resulteren zo in een gevoel van rust. “Dankzij de leien voldoet het gebouw meteen ook aan de brandnormen. Om ze resistent te maken tegen botsende ballen, hebben we geopteerd voor een dubbele dekking (3 leien boven elkaar ter hoogte van de overlap) en een korte afstand tussen de latten, geeft Bekker aan. Het buitenschrijnwerk (hout dat aan de buitenzijde bekleed is met aluminium) en de luifel in vergrijzende afzelia sluiten perfect aan bij de specifieke uitstraling van de leien, die bevestigd zijn op een houtskeletstructuur

De gangen fungeren letterlijk en figuurlijk als het verlengde van de klassen. Een lichtstraat in het sheddak garandeert een overvloedige natuurlijke lichtinval.

Als pilootproject voor passieve scholenbouw is ’t Zandhofje een schoolvoorbeeld van energetische performantie. De architecten

• LOCATIE: Zandhoven • BOUWHEER: GO! en DBFM Scholen van Morgen

• ARCHITECTEN: a33 architecten

• OMGEVINGSINRICHTING: Ontwerpbureau Pauwels

• STABILITEIT: Delta • TECHNIEKEN: Ingenium • HOOFDAANNEMER: Vanderstraeten

• GEVELBEKLEDING: Alterna 60 x 32, Lood, Halfsteensverband

Meer informatie over de producten van Eternit? Stuur een mail naar bbm@eternit.com

BBM 88 |

Energetische performantie

streefden niet enkel naar een compacte vormgeving en een uitmuntende isolatie en luchtdichtheid, maar ook naar maximale daglichttoetreding. Bekker: “Grote, zuidgerichte ramen en een lichtstraat in het sheddak garanderen een overvloedige natuurlijke lichtinval, terwijl automatisch gestuurde screens de school behoeden voor oververhitting. De kleuterklassen zijn zuidoostelijk georiënteerd omdat de kleuters zich in de voormiddag het actiefst tonen. De basisschoolklassen zijn dan weer naar het zuidwesten gericht omdat daar in de namiddag meer groepsgerichte activiteiten plaatsvinden. Elke klas telt twee ramen, die automatisch geopend kunnen worden in functie van nachtelijke freecooling. Ook het gesofisticeerde ventilatiesysteem draagt zijn steentje bij aan de klimatisatie van het geheel, zeker in de variabel bezette sporthal en de refter. Energiezuinige verlichting maakt het plaatje compleet.”

PROJECTGEGEVENS

(isolatiedikte 24 centimeter). Deze laatste is op zijn beurt bevestigd op het betonskelet, dat samen met de dragende binnenwanden fungeert als basisconstructie. Het sobere uiterlijk van het geheel contrasteert sterk met de uitgesproken tinten aan de binnenzijde. De kleuraccenten vormen een leidraad voor de kinderen. De gangen fungeren letterlijk en figuurlijk als het verlengde van de klassen. Refter, turnzaal en centrale gang vormen één compartiment en kunnen samen dienst doen als decor voor alle mogelijke schoolse en buitenschoolse activiteiten. “Door zijn specifieke vormgeving en typologie combineert het gebouw de (multi)functionaliteit van een atelier met de geborgenheid van een woning”, aldus Bekker.

INFO

De architecten opteerden voor vezelcementleien in een zachtgrijze tint, geplaatst in halfsteensverband.

Les Fossés - HP Architecture

NIEUW INSPIRATIEBOEK NU VERKRIJGBAAR

“BEST OF SLATES 5” Een boek vol inspirerende — Vraag snel aan via: www.eternit.be/BestofSlates projecten met leien. NU VERKRIJGBAAR

Eternit is een toonaangevend producent van toekomstgerichte en duurzame oplossingen voor dak en gevel. Meer dan een eeuw bouwervaring garandeert dat Eternit een betrouwbare en solide partner is voor al uw residentiële, industriële en agrarische bouwprojecten. Onze collectie voorziet in alle nodige bouwmaterialen gaande van het onderdak, leien, keramische en betonpannen, golfplaten tot en met zonnedaken.

LEIEN BETONDAKPANNEN KERAMISCHE DAKPANNEN ZONNEDAKEN GROENDAKEN

Eternit NV - Kuiermansstraat 1 - 1880 Kapelle-op-den-Bos - België - Tel. +32 (0)15 71 73 54 - Fax +32 (0)15 71 71 79 - info@eternit.be - www.eternit.be

Architectenportret

Het team van Stramien.

Stramien

Complexiteit als uitdaging

“We zijn erg tevreden over de bouw van Campus Zuid van de Karel de Grote Hogeschool (KdG) op de site van de voormalige koekjesfabriek Parein”, steekt Bart Verheyen van wal. “De school waar zo’n vijfduizend studenten zijn ingeschreven, bestrijkt bijna een volledig bouwblok.” Van de commentaar van sommigen dat het er niet als een schoolgebouw uitziet, wordt Verheyen alleen maar blij. “Dan zijn we geslaagd in ons opzet. Het is een gebouw in de wijk. De schaal en de ritmiek van de gevels zijn geënt op de oude fabrieken die er stonden. Aan de binnenzijde hebben we het verhaal bewust transparant gehouden. Er is een groot binnenplein dat heel uitnodigend is. We hebben er een stukje stad in de stad van gemaakt. We hebben voor dit project zeer goed samengewerkt met het bureau van de vernieuwende architect Thomas Rau uit Amsterdam, die op het aspect van duurzaam bouwen een heel specifieke kijk heeft.” Ÿ

BBM 88 | www.belgianbuilding.be

Bij het Antwerpse bureau Stramien, gevestigd in de iconische Watt-toren, gaan architectuur en stedenbouw hand in hand. BBM ging op de koffie bij vennoot/architect Bart Verheyen, voelde hem aan de tand over de visie van Stramien op duurzaamheid en erfgoed en polste naar enkele projecten die de architect met trots vervullen.

Architectenportret

Campus Zuid van de Karel de Grote Hogeschool. Een stukje stad in de stad.

Geen klassiek schoolgebouw.

De school bestrijkt bijna een volledig bouwblok.

We zijn ervan overtuigd dat werken in bouwteam de formule is voor de toekomst.

BBM 88 |

De legendarische Sky Hall.

Een gebouw en zijn omgeving Stramien benadrukt dat het een bureau voor architectuur én ruimtelijke planning is. “De projecten die op dat raakvlak zitten, zijn de projecten waarop we willen inzoomen. We vertrekken vanuit een opgegeven programma en gaan dan op zoek naar een creatieve vertaling en verbeelding. Zo ontstaat een eigen geïntegreerd verhaal met aandacht voor architectuur, interieur, publieke ruimte en stadsontwerp.”

Voorrecht Erfgoed bekleedt bij Stramien een belangrijke plaats. “Niet dat we een bureau voor erfgoedrenovatie zijn”, zegt Verheyen meteen. “Maar patrimonium vertelt het verhaal van de generaties voor ons. Die willen we onderzoeken, begrijpen, waarderen en aanvullen. In dat kader zijn we momenteel met een mooi project bezig, namelijk de renovatie van de Sky Hall op de nationale luchthaven. Dat gebouw uit 1958 van architect Brunfaut is zeer uitgesproken qua architectuur. Het is geen makkelijke opdracht omdat het gebouw moet voldoen aan de huidige normen. Maar het is natuurlijk wel een voorrecht om aan jong erfgoed te mogen werken. Het stamt uit de tijd dat luchtvaart nog iets heel avontuurlijks was.”

Architectenportret

Uiteenlopend en uitdagend

Veel doen met weinig

Bescheidenheid en vooruitkijken

“Vijftien jaar geleden zijn we gestart met het realiseren van projecten in bouwteam. We zijn ervan overtuigd dat dit een formule is voor de toekomst. We stappen af van het klassieke systeem met de bouwheer en de architect die alles bestuderen en lastenboeken schrijven. Iemand anders moet het dan zo goedkoop mogelijk uitvoeren. Daar komen heel vaak conflicten van. Het bouwteam vertrekt van een vertrouwensmodel waarbij de partners van in het begin rond de tafel zitten, nog voor het ontwerp gemaakt is. Zo komt de knowhow van de uitvoerders mee in het ontwerp, wat zorgt voor een vlottere uitvoering. BIM speelt hierin uiteraard ook een belangrijke rol. Het gebouw wordt op voorhand virtueel opgebouwd.”

INFO

“Als we een oud gebouw van 150 à 200 jaar oud renoveren, stellen we vaak vast dat dit zeer degelijke en robuuste gebouwen zijn. En dat terwijl daar maar weinig architectenwerk aan te pas is gekomen”, zegt Verheyen. “Dat noopt tot enige bescheidenheid en nederigheid. We moeten bij het ontwerp uiteraard kijken naar wat er vandaag nodig is. Maar, later moet het ook nog kunnen dienen. Die drang tot iets te maken wat nu goed is in combinatie met een zekere bescheidenheid vind ik iets om naar te streven.”

Bouwteam

De inplanting van Parkwijk Groeningen.

De parkzone is vanuit de hele wijk bereikbaar.

Toch zijn er een aantal zaken die steeds terugkomen. Duurzaamheid, bijvoorbeeld. “Het is een beetje een modewoord geworden, maar voor ons heeft het toch een paar belangrijke betekenissen. Omgaan met schaarste is er daar een van. Dan heb ik het niet alleen over grondstoffen en energie, maar ook over ruimte. Zuinig omgaan met wat er is, is een uitdaging waar we allemaal voor staan. Maar als je erover nadenkt, is het wel degelijk mogelijk om veel te doen met weinig middelen.”

BBM ONLINE

Complexiteit als uitdaging om ontwikkeling kansen te geven. Dat is iets waar Stramien naar op zoek gaat. “We fixeren ons niet op een bepaalde typologie. Elk soort project is interessant voor ons als er maar een zekere complexiteit in zit. Er zijn tal van uitdagingen waarmee we rekening moeten houden: samenleven, mobiliteit, energie, enzovoort. Zo hebben we een masterplan opgesteld voor Parkwijk Groeningen in Kontich met 650 woningen. Het plan is op een bijzondere wijze opgevat, gezien de ligging naast de E19. Er komt een lange woonwal van 600meter lengte die het hele woongebied vrijwaart van geluidsoverlast en fijn stof. Een uniek project voor Vlaanderen. De woonwijk is opgevat als groene woonzone met veel aandacht voor duurzaamheid, waterbeheer, groen en woonkwaliteit. Het is een autoluwe wijk waarin verschillende woontypologieën afgewisseld worden en zo een gevarieerd aanbod toevoegen aan de gemeente Kontich. Bijzondere aandacht gaat naar de parkzone die op alle plaatsen van de wijk bereikbaar is, maar ook voor alle inwoners van Kontich toegankelijk zal zijn. Ten slotte zorgt ook een nieuwe fietstunnel voor een vlotte en veilige verbinding met het centrum.”

Stramien Mechelsesteenweg 271 bus 5 2018 Antwerpen www.stramien.be

Op de BBM-website vind je een uitgebreide versie van dit magazine met meer architectenportretten en uitgebreide beeldreportages. Surf naar www.belgianbuiding.be.

Projectreportage

Residentie Silvae Beleef de natuur, voel de stad

BBM 88 | www.belgianbuilding.be

In Sint-Denijs-Westrem gaat tussen de bomen een bijzonder project schuil. Het groene kader, een voormalige private parktuin van 9.000 m2, een vijver en de architectuur zorgen voor een unieke woonbeleving in de nieuwbouwresidentie Silvae.

In de gegeerde zuidrand van Gent, op een terrein waar vroeger een grote villa stond - ’t Kasteeltje in de volksmond - vinden we drie discreet ingeplante gebouwen terug die samen 24 appartementen herbergen. Dankzij een opmerkelijke inplanting en de gekozen materialen gaat het project op in de groene omgeving. Door de opdeling in drie gebouwen heerst er een gezellige kleinschaligheid en genieten alle bewoners van veel licht en een optimale privacy. De appartementen hebben drie vrije gevels, een enorme troef voor de woonbeleving. “Bij ELBEKO starten we elk project met een visie”, steekt bouwadviseur en projectontwikkelaar Tim Schauwvlieghe van wal. “Zo ook bij residentie Silvae, waar we bij het bedenken van het concept in nauw overleg met Group O-Architecten rekening hielden met de specifieke terreineigenschappen van de authentieke parktuin. De stad Gent zelf ijverde voor appartementen,” vertelt Schauwvlieghe, “maar mét behoud van de bestaande parktuin met zijn statige bomen. Een relatief strak keurslijf waarin we het project succesvol gerealiseerd hebben.” Ÿ

BBM 88 |

ÂŠ Birger Stichelbaut

De stad Gent zelf ijverde voor appartementen, maar mĂŠt behoud van de bestaande parktuin met zijn statige bomen.

Projectreportage

Minimale circulatie

Stap één van de inplanting: de open zones bepalen tussen het groen en de bomen. Schauwvlieghe: “In de grootste open zone hebben we een volledige kelder ingeplant. Door deze ondergrondse straat herleiden we de circulatie in de private parktuin tot een minimum. De inrit bevindt zich bovendien dicht bij de straat. Aan beide zijdes kunnen de bewoners parkeren om van daaruit droog tot aan het gewenste gebouw te wandelen. Natuurlijke lichtinval via vides en zich droog kunnen verplaatsen: dat is het grote voordeel van deze circulatiezone. Bovendien behouden zo ook de gelijkvloerse appartementen maximale privacy.” Bovengronds staan de drie volumes haaks op de kelder. “Langwerpige volumes”, weet Schauwvlieghe. “Zo konden we de open zones optimaal benutten met behoud van alle bomen.”

De bijzondere oriëntatie resulteerde in smalle gebouwen van 40 meter lang en 9 meter breed, met veel ramen die zorgen voor overvloedige lichtinval. De leefruimtes bevinden zich telkens op de hoeken van de panden. “Daardoor heb je in zowel Silvae A (zes appartementen) als Silvae B (acht grote appartementen) geen horizontale buren. In deze appartementen circuleren de bewoners via een leefgang, een ruimte op zich. In Silvae C viel de keuze op een centrale lift- en trappenhal met daarrond telkens drie appartementen en op de bovenste verdieping een luxueuze penthouse”, stelt Schauwvlieghe. De terrassen zijn inpandig. “Tijdens de ontwerpfase streefden we een zo groot mogelijke voeling met de natuur na. Dat hebben we gerealiseerd door enerzijds een onbelemmerd zicht op het omliggende groen en anderzijds door de zogenaamde ‘buitenkamers’, oftewel inpandige terrassen, van waarop de bewoners kunnen genieten van de natuur”, aldus Schauwvlieghe.

BBM 88 |

ISOVER Multimax 30: ﬂexibiliteit troef

Voor de thermische isolatie van de buitenmuur ging ELBEKO aankloppen bij ISOVER. Schauwvlieghe: “We werken graag met glaswol omdat het een flexibel materiaal is dat een nauwe aansluiting met het buitenmetselwerk waarborgt. De isolatie

Voeling met de natuur

bestaat uit twee geschrankt geplaatste platen van respectievelijk 45 en 90 millimeter dik, aansluitend tegen het buitenmetselwerk geplaatst. Tussen de ontdubbelde gemene muren hebben we ISOVER Party Wall met een dikte van 50 millimeter geplaatst als akoestische isolatie.” Glaswolisolatie is flexibel, in elke zin van het woord. Het is geschikt voor zowel volledige als gedeeltelijke vulling van iedere spouwmuur, zonder dat de fundering

De ondergrondse straat herleidt de circulatie in de private parktuin tot een minimum.

Bij de constructie van de lange garagewanden en de wanden van de betonnen trappenkern paste ELBEKO NOEplast-structuurmatten toe die na het storten van het beton een houtnerfstructuur aan het beton meegeven. Opmerkelijke details zijn de gladde, verhoogde en geïntegreerde nummering van de verdiepingen en de betonnen naamsvermelding die voor het gebouw staat. “Zichtbeton kost meer dan functioneel beton. Maar we zijn geen doordeweekse ontwikkelaar”, poneert Schauwvlieghe. “Geldgewin staat niet voorop, wel duurzaamheid en kwaliteit. Heel goed wonen. Dat is onze eenvoudige maar niet mis te verstane doelstelling. Een gedreven team specialisten gaat onder dat moto dagelijks creatief aan de slag”, besluit hij.

• LOCATIE: Sint-Denijs-Westrem • BOUWHEER: ELBEKO

• ONTWERP: Group O-Architecten

• HOOFDAANNEMER: ELBEKO

• ISOLATIE: ISOVER Multimax 30

Meer informatie over de producten van ISOVER? Stuur een mail naar bbm@isover.be

BBM 88 |

ELBEKO bundelde de krachten met InterBeton, staalvezelproducent Bekaert en het Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf (WTCB). Samen zorgden ze voor een primeur: op de Silvae-site werd voor het eerst verpompbaar zelfverdichtend vezelbeton succesvol toegepast. ELBEKO kwam met het idee op de proppen om zelfverdichtend beton met staalvezels te combineren.

“Heel goed wonen”

PROJECTGEGEVENS

Primeur: zelfverdichtend beton met staalvezels

“Door de bosrijke omgeving waren veel plaatsen op de werf voor de betonpomp onbereikbaar”, legt verantwoordelijke uitvoering Bert Schauwvlieghe uit. “Bij de kelderwanden moest het stortklaar beton langs onder in de bekisting gepompt worden. De keuze viel daardoor al snel op zelfverdichtend beton.”

INFO

verbreed dient te worden. In alle omstandigheden sluiten glaswolplaten onderling én met de draagmuur mooi aan, zelfs bij onregelmatigheden van het binnenspouwblad. En dat is essentieel voor optimale prestaties. Om met glaswol een U-waarde te behalen die niet hoger is dan 0,24 W/m2K, volstaat in de spouwmuur 12 centimeter ISOVER Multimax 30 met een lambdawaarde van 0,030 W/mK. Het isolatiemateriaal valt eveneens onder brandklasse A, wat de allerhoogste is. Dat betekent dat glaswolisolatie niet bijdraagt aan de verspreiding van brand en geen giftige rook uitstoot.

magenta.be

ISOVER glaswol is gegarandeerd de beste oplossing voor het isoleren van elke gevel. Gebruiksvriendelijk, duurzaam en brandveilig, kortom geschikt voor elk bouwproject. Multimax 30 beantwoordt aan de strengste wetgeving en levert topprestaties door de jaren heen. Meer weten over beter isoleren van spouwmuren op www.isover.be/muurdossier

MULTIMAX 30, DE MAX IN SPOUWMUURISOLATIE

www.isover.be/muurdossier

Juridische column

Vanaf 1 juli 2018

Verplichte tienjarige aansprakelijkheidsverzekering

BBM 88 | www.belgianbuilding.be

Een nieuwe wet die onlangs in het Belgisch Staatsblad verscheen, roept een nieuwe verplichting in het leven voor alle aannemers, architecten en andere dienstverleners in de bouwsector. Zij zullen immers vanaf 1 juli 2018 hun tienjarige aansprakelijkheid verplicht moeten verzekeren in het kader van de aanbouw van een woning of appartement.

Juridische column

De bouwonderneming zal steeds voorafgaand aan het starten van de werkzaamheden een verzekeringsattest voorleggen aan de bouwheer en de architect.

De architecten kenden deze verplichte tienjarige aansprakelijkheidsverzekering natuurlijk al veel langer. Het is ook omwille van deze reden dat deze aansprakelijkheidsverzekering vanaf 1 juli 2018 ook verplicht wordt voor aannemers en andere dienstverleners in de bouw, de bouwpromotoren uitgezonderd. Op deze manier tracht de wetgever om de discriminatie tussen de architecten en andere bouwondernemingen weg te werken. Zoals gezegd is het de bedoeling dat de verzekering de tienjarige aansprakelijkheid dekt die een bouwonderneming zou kunnen oplopen. Deze verzekering beperkt zich volgens de Belgische wetgeving dus tot de stevigheid, stabiliteit en waterdichtheid van de gesloten ruwbouw.

BBM 88 |

Materiële en immateriële schade

Niet onbelangrijk zijn de minimum bedragen van de aansprakelijkheidsverzekering die de wet oplegt. De bedragen waarvan sprake gelden per schadegeval en omvatten zowel de materiële als de immateriële schade. De dekking van de aansprakelijkheid mag niet lager zijn dan 500.000 euro, indien de waarde van de wederopbouw van het gebouw hoger ligt dan 500.000 euro of de waarde van de wederopbouw van het gebouw indien die waarde lager ligt dan 500.000 euro. Het zal tevens niet voldoende zijn voor de betrokken onderneming om de aansprakelijkheidsverzekering af te sluiten, de nieuwe wet last ook een bewijsverplichting

in. De bouwonderneming zal steeds voorafgaand aan het starten van de werkzaamheden een verzekeringsattest voorleggen aan de bouwheer en de architect. De bouwonderneming is zelfs verplicht om dit voor te kunnen leggen op eerste verzoek van de ambtenaar die controles komt uitvoeren op bouwwerven met het oog op het opsporen van niet-verzekerde bouwondernemingen.

Commercieel voordeel Vooral kleinere ondernemingen actief in de bouw zullen deze verplichte tienjarige aansprakelijkheidsverzekering wellicht zien als de zoveelste verplichting met financiële gevolgen die hen wordt opgelegd. Dat is een begrijpelijke gedachtegang, maar er valt uit dit verhaal ook een commercieel voordeel te halen. Daar waar bouwheren bij sommige werken vooral een beroep zouden doen op grote aannemers omdat zij hun aansprakelijkheid makkelijker zouden kunnen dragen en de bouwheer dus een vorm van zekerheid had, wordt dat argument nu van tafel geveegd aangezien de bouwheer door middel van deze verplichte tienjarige aansprakelijkheidsverzekering nu ook de zekerheid heeft dat de kleinere aannemer zijn aansprakelijkheid kan dekken.

Alessio Terrasi Junior Legal Consultant | Tax & Legal Deloitte Accountancy

Projectreportage

Architecten tillen

Welzijnscampus Nieuwenbos

De nieuwe Dilbeekse Welzijnscampus valt op door de niet-alledaagse vorm. Met zijn hellend dakvlak en contrasterende gevelcombinatie vormt het een mooie overgang van het stedelijke centrum van Groot-Bijgaarden naar de woonwijk vlakbij. Ook uniek: de architecten trokken de kleiklinkers van de bestrating door over de gevel tot op het dak.

BBM 88 | www.belgianbuilding.be

uit de grond

Projectreportage

Het hellende dakvlak werd geïnterpreteerd als een vijfde gevel van het gebouw.

Welzijnscampus Nieuwenbos is een dienstencentrum voor de bewoners van de stad uit het Pajottenland. Het is de uitvalsbasis van verschillende sociale organisaties zoals Kind & Gezin, het Agentschap Integratie en Inburgering en de VDAB, en herbergt zes woningen voor de opvang van vluchtelingen. Er is ook ruimte voor informatieve, recreatieve en vormende activiteiten. Het gebouw heeft een oppervlakte van 3.200 m2 en bestaat uit drie bouwlagen.

BBM 88 |

Glooiing in het landschap

He t volume, een ontwerp van architectenkantoor Osk-Ar Architecten, vormt als een moderne vierkantshoeve een mooie overgang tussen de rustige woonwijk aan de ene kant en het meer verstedelijkte centrum van Groot-Bijgaarden aan de andere. “Daar zorgt het hellende dakvlak voor, dat we als een vijfde gevel van het gebouw interpreteerden”, zegt Ludo Leuwers, architect bij en oprichter van Osk-Ar. “Dat vlak begint hoog naast zijn

niet-residentiële buren zoals de school en het kerkhof, waar het een dialoog aangaat met het dorpscentrum. Vandaar daalt het zacht richting de woonwijk, uitmondend in een groenbuffer om afstand en ruimte te creëren. Op die manier vormt het gebouw een glooiing in het verkavelingslandschap van de Vlaamse Rand en is het een omhoog geplooid herkenningspunt in het lappendeken van de omringende bebouwde, groene en agrarische percelen.”

Landschap uit de grond tillen Het dakvlak is deels als groendak afgewerkt, deels beklinkerd. De Wienerberger Trendline Caesar-kleiklinkers lopen door over de gevel en monden uit in de bestrating. Leuwers: “Wij kozen de Wienerberger Trendline Caesar omdat deze qua formaat, kleur en textuur het beste bij het project voor de Welzijnscampus paste. Bovendien was het belangrijk voor ons ontwerp dat het materiaal geschikt was voor zowel terras,

Wij kozen de Wienerberger Trendline Caesar omdat deze qua formaat, kleur en textuur het beste bij het project voor de Welzijnscampus paste.

BBM 88 |

Het dakvlak is deels als groendak afgewerkt, deels beklinkerd.

Projectreportage

BBM 88 |

Sociale interactie

Bezoekers komen binnen op de campus via een poort aan de lage zijde van het gebouw. Inwendig heeft het centrumgedeelte een eenvoudige en heldere planopvatting en circulatiepatronen, afgewerkt met frisse en levendige kleuren. De vaste

gegevens van inkom, beide verticale circulatiezones en sanitaire installaties bepalen de natuurlijke loop- en zichtlijnen. Ook het restaurant bevindt zich aan de inkom, zodat er meer sociale interactie ontstaat. De binnenkoer, waarrond de publieke functies zich bevinden, is een rustpunt, een eerste ontmoetingszone.

Energiezuinig Met een E-peil van 22 krijgt de campus het etiket ‘laagenergiebouw’. Dat is het gevolg van een combinatie van maatregelen: driedubbele beglazing, goed geïsoleerde gebouwschil, verwarming en koeling door middel van een warmtepomp, een zonneboiler voor de aanmaak van sanitair warm water, doorzichtige zonneluifels met 21 geïntegreerde zonnepanelen op het zuidelijk dakvlak en de 138 fotovoltaïsche zonnepanelen op het dak. “Het resultaat: een flexibele, energiezuinige en architecturaal opvallende landmark voor de gemeente Dilbeek”, zegt Leuwers.

INFO

gevel als dakbedekking.” Het bureau wilde telkens hetzelfde materiaal terugzien in elk vlak: horizontaal als bestrating, verticaal in de gevel en schuin op het dakvlak. “Stel het je zo voor: je neemt een luchtfoto van een landschap en tilt dat uit de grond. Om wat er op dat vlak ligt dan ook zichtbaar te maken, maakten we een kanteling die dat concept verduidelijkt.” De klinkers lopen dus effectief over van de toegangspaden en terrassen, verlijmd tegen de gevel, tot op het dak. Met houten gordijngevels van padoek zorgde Osk-Ar voor afwisseling en contrast, de combinatie van de twee geeft de Welzijnscampus een innovatieve en futuristische look.

PROJECTGEGEVENS

De klinkers lopen over van de toegangspaden en terrassen, verlijmd tegen de gevel, tot op het dak.

• LOCATIE: Dilbeek • BOUWHEER: Gemeente Dilbeek • ARCHITECT: Osk-ar

• HOOFDAANNEMER: Dethier

• GEVEL/DAK/BESTRATING: Wienerberger Trendline Caesar

Meer info over de producten van Wienerberger? Stuur een mail naar bbm@wienerberger.com of surf naar www.wienerberger.be

Bestratingsoplossingen

Kleiklinkers kleuren openbare ruimtes in

Het kleiklinkergamma van Wienerberger bestaat uit een breed palet van diverse formaten en stijlen, in zowel egale als genuanceerde tinten. Het zijn volstrekt natuurlijke materialen met een effen oppervlak dat de afzetting van vuil bemoeilijkt. Door hun duurzaamheid en bijzondere esthetische kwaliteiten zijn de kleuren maatvaste kleiklinkers van Wienerberger de ideale oplossing voor elk bestratingsproject. Ze zijn vorstbestendig, veilig bij regenweer en bestand tegen zware verkeersdruk. Bovendien vragen ze weinig onderhoud en kunnen ze door hun brede waaier aan varianten volledig in het straatbeeld worden geĂŻntegreerd. Wienerberger nv, Kapel ter Bede 121, 8500 Kortrijk T 056 24 96 16, F 056 22 87 11 info@wienerberger.be - www.wienerberger.be Bezoek onze showrooms in Kortrijk of Londerzeel

INFO

Welke architecturale parels verrijzen de komende jaren in het Belgische landschap? Esthetische hoogstandjes, duurzame krachttoeren of ingenieuze constructies: een overzicht

ÂŠ ION, Steenoven, Alheembouw

Projecten om naar uit te kijken

ARCHITECT: B2Ai, Wielfaert Architecten, BOGDAN & VAN BROECK

INFO

BBM 88 | www.belgianbuilding.be

ÂŠ Bontinck Architecture and Engineering

Multifunctioneel vastgoedproject Waregem

ARCHITECT: Bontinck Architecture and Engineering, Areal Architecten, denc!-studio

Ecowijk Gantoise Een woonwijk met een zo klein mogelijke ecologische voetafdruk dankzij een minimale CO2-uitstoot en lokaal opgewerkte hernieuwbare energie. Dat is wat Bontinck Architecture & Engineering gaat realiseren in de ecowijk Gantoise in Gentbrugge, in samenwerking met Areal Architecten en denc!-studio. De terreinen van het voormalige Ottenstadion en van de tennis- en hockeyclub La Gantoise in Gentbrugge maken plaats voor een nieuwe woonwijk met wijkpark.

Als een van de belangrijkste toegangspoorten tot het centrum wil het stadsbestuur de site nabij het Regenboogstadion in WaregemZuid op een kwalitatieve, duurzame en innovatieve manier klaarstomen voor de toekomst. Projectontwikkelaars ION, Alheembouw en De Steenoven overtuigden het stadsbestuur met hun masterplan waarin ze een attractieve mix van wonen, werken, verblijven en recreatie realiseren, naar een ontwerp van B2Ai, Wielfaert Architecten, en BOGDAN & VAN BROECK.

INFO

Centrum PEREX

ARCHITECT: UAU collectiv, Jaspers-Eyers Architects HOOFDAANNEMER: Artes Group

Tragel-site INFO

De stad Aalst heeft een samenwerkingsovereenkomst ondertekend met het consortium Tragel 8 voor de ontwikkeling van een volledig nieuw stadsdeel op het noordelijke deel van de Tragel-site. Het consortium – Vanhaerents Development, Zabra Real Estate, Artes Group, UAU collectiv en Jaspers-Eyers Architects – zal de komende jaren in opdracht van het Autonoom Gemeentebedrijf Stadsontwikkeling Aalst (AGSA) op het noordelijke deel van de Tragel een evenementencomplex en een winkelcentrum, gecombineerd met woningen en kantoren, realiseren.

ARCHITECT: Atelier de L’Arbre d’Or, Altiplan Architects HOOFDAANNEMER: Franki Construct

INFO

In 1999 opende het Waalse verkeerscentrum PEREX zijn deuren. Anno 2017 voldoen de faciliteiten van het gebouw niet langer aan de huidige normen. De uitbreinding van het Waalse verkeerscentrum PEREX 4.0, ontworpen door de tijdelijke architectenvereniging Atelier de l’Arbre d’Or – Altiplan met Greisch/Neo&Ides voor de structuur-, technieken en energiestudies, omvat een uitgebreide renovatie van het bestaande gebouw en het creëren van een uitbreiding met uitstekende prestaties.

ARCHITECT: ARCADE Archi HOOFDAANNEMER: WUST

Op de BBM-website vindt u een uitgebreide versie van dit magazine: meer projectreportages, meer productinformatie, de volledige interviews… Surf naar www.belgianbuilding.be

BBM 88 |

In Eupen zal weldra een nieuw gerechtsgebouwcomplex verrijzen. Het project situeert zich in het centrum van Eupen, op de Rathausplatz, juist naast het stadhuis. Het project strekt zich uit over een heel bouwblok waarbij enerzijds een nieuwbouw wordt opgetrokken en anderzijds de daaraan grenzende gerechtsgebouwen gerenoveerd zullen worden. Het concept van de nieuwbouw is resoluut hedendaags met grote glasvlakken die voor licht en transparantie zorgen, licht pleisterwerk en een combinatie van blauwe hardsteen en metaal.

BBM ONLINE

Justitiepaleis Eupen

Projectreportage

La Boverie in Luik, het enige reliek van de Wereldtentoonstelling van 1905, zag zijn expositieruimte onlangs verdrievoudigd. De markante uitbreiding in glas en beton is slechts het topje van de ijsberg. BBM trakteert je op een bezoek aan het vernieuwde complex, met Gilles HambĂźcken van architectenbureau p.HD als gids.

ÂŠ Mathieu Joiret

BBM 88 | www.belgianbuilding.be

Museum

La Boverie

Het licht als Muze

euro, waarvan 9,6 miljoen opgehoest werd door de Europese Unie (EFRO).

Een avant-gardegebouw… sinds 1905 Om bepaalde karakteristieke eigenschappen van het project te kaderen, herinnert Gilles Hambücken ons eerst aan de specifieke geschiedenis van de site: “De organisatie van de Wereldtentoonstelling in 1905 ging gepaard met een reeks belangrijke werken voor de kanalisering van de Ourthe, die op deze plek overvloeit in de Maas. De van

BBM 88 |

In 2009 werd de tijdelijke vereniging tussen de Luikse architecten van p.HD en de Franse architect Rudy Ricciotti verkozen tot laureaat van de internationale ontwerpwedstrijd die de Vurige Stede had gelanceerd om dit historische baken om te toveren tot een hedendaags artistiek centrum. Sindsdien kreeg het complex een enigszins andere bestemming aangezien het deze dagen een grote variatie aan tentoonstellingen huisvest, zowel van tijdelijke als permanente aard. De investering bedroeg 24 miljoen

nature grillige Ourthe veroorzaakte destijds heel wat zware overstromingen. Via het graven van een afleidingskanaal kon men dit probleem oplossen, waardoor er meteen ook een kunstmatig schiereiland ontstond: het park van la Boverie. Het bijhorende complex werd opgevat als een Museum van Schone Kunsten en is het enige expogebouw dat de tand des tijds heeft doorstaan. Het is niet beschermd omdat het niet-respresentatief geacht wordt voor de toenmalige tijdsgeest, hoewel het op technisch vlak revolutionair is vanwege zijn slanke en lichte staalstructuur. De fijne gietijzeren kolommen zijn bedekt met pleister, en het geheel is afgewerkt met een massieve gevel in natuursteen… alsof de ontwerpers het modernisme weigerden te omarmen. Zelfs de funderingen van het gebouw – de eerste heipalen op het hele continent – waren al zeer vooruitstrevend.”

Speciﬁek licht voor elke plek

BBM 88 |

Het project dat recent werd uitgevoerd omvatte de restauratie van het bestaande gebouw en de herinrichting van enkele zalen die plaats bieden aan werken en tentoonstellingen met internationale allure. Om dit laatste mogelijk te maken, is de plankenvloer boven op de kelder vervangen door een nieuwe, draagkrachtigere vloer in beton. Het kelderniveau is verlaagd, zodat de hoogte onder het plafond kon toenemen en het ondergrondse gedeelte voortaan ook als expositieruimte kan fungeren. De inrichting en de dimensies van de gelijkvloerse ruimtes zijn behouden, net zoals de koepels, die in de expositiezalen voor een uitzonderlijke zenitale natuurlijke lichtinval zorgen. Hambücken: “Het gerenoveerde en uitgebreide gebouw is opgedeeld in drie min of meer gelijke delen: de nieuwe ondergrondse ruimtes met kunstlicht (perfect voor het tentoonstellen van schilderijen), het aangepaste bestaande gedeelte (dat baadt in gefilterd zenitaal licht) en de nieuwe uitbreiding, waar de natuurlijke lichtinval op magnifieke wijze bijdraagt aan het unieke karakter van hedendaagse kunsttentoonstellingen.”

Open uitbreiding op de rechteroever Van de vijf teams die geselecteerd waren voor de tweede fase van de ontwerpwedstrijd was de tijdelijke vereniging Ricciotti – p.HD de enige partij die inzette op een uitbreiding

Projectreportage

Aangezien de site wel beschermd is, moest er toelating gevraagd worden om een reeks kleine bomen te kappen die zich min of meer op de plek van de huidige kolommen bevonden. De grotere bomen zijn bewaard en gesnoeid.

De oostelijk georiënteerde uitbreiding kan genieten van het ochtendlicht. Na een reflectie op het water van het afleidingskanaal volgt een afspiegeling op het plafond van het volume, wat resulteert in ongeziene, maar interessante effecten.

PROJECTGEGEVENS

Er werd geopteerd voor de toepassing van het VS-1-systeem van Saint-Gobain : een systeem zonder zichtbare profielen dat zich leent tot de realisatie van uiterst transparante glazen constructies die enkel ondersteund worden door verticale structuren.

• LOCATIE: Luik • BOUWHEER: Stad Luik • ARCHITECTEN: Agence Rudy Ricciotti Cabinet d’architectes p.HD

• SCENOGRAFIE : Scenarchie

• STABILITEIT, ENERGIE, SPECIALE TECHNIEKEN EN

EPB:

Bureau d’Etudes Greisch

Initieel dachten de ontwerpers te werken met ramen uit één stuk. Technisch gezien was Saint-Gobain Building Glass in staat om deze op maat te produceren, maar budgettaire overwegingen en moeilijkheden op het vlak van onderhoud beslisten er anders over. Eens je ter plaatse bent, begrijp je zeer goed waarom dit een erg complexe oplossing zou zijn geweest. Op de rand van het afleidingskanaal een grote kraan installeren om zulke omvangrijke glaspartijen van bijna een ton zwaar op hun plaats te krijgen: geen sinecure…

• HOOFDAANNEMER: Tijdelijke vereniging Moury-Wust

• GEVELS UITBREIDING: Glassolutions Boermans Construct (Group Saint-Gobain)

• GEVELSYSTEEM UITBREIDING: VS-1 van Saint-Gobain Building Glass. zonwerend hoogrendementsglas van het type CLIMAPLUS SKN 154. Exacte samenstelling: 10 mm PLANICLEAR gehard SKN 154 – 15 mm (ARGON) – PLANICLEAR 6 mm gehard/ 4 PVB/PLANICLEAR 6 mm gehard. Binnenzonwering op maat.

Meer informatie over de producten van Saint-Gobain Building Glass? Stuur een mail naar bbm@saintgobain-glass.com

BBM 88 |

Unieke beglaasde gevels

Uiteindelijk werd er geopteerd voor de toepassing van het VS-1-systeem van SaintGobain: een systeem zonder zichtbare profielen dat zich leent tot de realisatie van uiterst transparante glazen constructies die enkel ondersteund worden door verticale structuren. Om tot een kolomhoogte van 7,4 meter te komen, zijn er twee ramen gebruikt die enkel van elkaar gescheiden worden door een siliconenvoeg van circa 2 centimeter dik. Aangezien de verticale elementen (ellipsoïdevormige aluminiumprofielen) uiterst slank zijn, zie je van buitenaf geen verschil met de horizontale voegen. In dit unieke gevelsysteem is circa 800 m2 zonwerend hoogrendementsglas van het type CLIMAPLUS SKN 154 gebruikt, goed voor een thermisch isolatieniveau van 1 W/m 2 .K. Samen met de vloerverwarming en de ventilatie zorgen de eigenschappen van de beglazing ervoor dat het geheel op klimatologisch vlak voldoet aan de museumnormen: een constante vochtigheidsgraad van 50 procent en een temperatuur van 20 °C. De glazen gevel en de slanke betonelementen, waaronder interne kolommen met een organische vorm, weerspiegelen de filosofie van de ontwerpers: een minimum aan materiaal gebruiken om de uitgestalde werken en de schoonheid van de site meer dan ooit in het oog te doen springen.

INFO

langs het afleidingskanaal. “Deze blinde gevel was de enige die was opgebouwd uit baksteen. Er bestonden overigens al oude schetsen voor een dergelijke ingreep. Voor ons was het evident dat we het geheel aan die kant zouden uitbreiden.” De drie gevels van de uitbreiding zijn quasi integraal beglaasd. De 7,4 meter hoge ramen zijn een technisch hoogstandje, net zoals het gebruik van performant nagespannen beton, dat het mogelijk maakte om de dikte van het dak te minimaliseren. “Het idee was om alle technische voorzieningen te bundelen in de vloer, met de bedoeling om het plafond zo slank mogelijk te houden. Van buitenaf bekeken lijkt het profiel van het nieuwe volume zo dun als een blad papier.”

ECLAZ ONE: revolutionaire generatie isolatieglas, bron van licht en welzijn • Haalt maximaal natuurlijk daglicht in huis • Esthetisch neutraal met een lage buitenreﬂectie • Top thermische isolatie en gratis zonne-energie SGG CLIMAPLUS

ECLAZ ONE voldoet compromisloos aan de hoogste eisen wat energiezuinigheid en comfort betreft.

glassinfo.be@saint-gobain-glass.com

Hamvraag

De vraag

In elk nummer van BBM leggen we een actuele bouwgerelateerde vraag voor aan vier bouwprofessionals.

De overheid moet elke aanbesteding voorzien van een welomlijnde en goed onderbouwde projectdefinitie.

De continue opvolging om aan kwaliteits- en normeringscriteria te blijven voldoen, vraagt heel wat inspanningen.

Els Trio Marketing Manager Derbigum

De overheid lanceert tal van campagnes omtrent renoveren en het gebruik van duurzame producten. De ontwikkeling van duurzame producten kost echter geld, en dat uit zich in de prijs. De integratie van secundaire grondstoffen vergt investeringen in mensen en specifieke installaties. De continue opvolging om aan kwaliteits- en normeringscriteria te blijven voldoen, vraagt heel wat inspanningen. De markt staat jammer genoeg nog steeds wantrouwig tegenover deze nieuwe duurzame producten. De overheid zou een voortrekkersrol kunnen spelen door ze op te nemen in haar bestekken, zij het op een evenwaardige manier op basis van een ratingsysteem, en niet meer louter op basis van prijssetting. Voorts is het ook aangewezen dat de overheid het voorbeeld geeft bij beslissingen inzake renovaties van haar eigen patrimonium, meer bepaald via de keuze voor duurzame materialen. Het kan niet dat ze zelf achterblijft terwijl ze alle anderen aanzet tot duurzame en milieubewuste keuzes. Ÿ

BBM 88 | www.belgianbuilding.be

Als de overheid een aanbesteding uitschrijft, moet ze beseffen dat ze de interesse van heel wat enthousiaste architecten wekt. Daarom is het cruciaal dat ze elke aanbesteding voorziet van een welomlijnde en goed onderbouwde projectdefinitie, zodat architecten kunnen evalueren of zij de geschikte partij zijn voor de bouwheer. Elke aanbesteding zou in twee fases moeten kunnen Edward verlopen: een eerste fase waarbij Sorgeloose de architecten op bondige wijze Voorzitter BVA hun deskundigheid en visie Zaakvoerder Edward kunnen communiceren en een Sorgeloose tweede fase waarbij een selectie Architecture van maximaal vijf architectenbureaus een concreet projectvoorstel opmaakt op basis van een welomlijnde en bezoldigde studieopdracht. In de eerste fase kan het aanleveren van tientallen pagina’s administratieve documenten teruggebracht worden op een verklaring op eer voor de respectievelijke vragen van de bouwheer. Bovendien zou de overheid beter vragen naar de visie en methodologie van de architect in plaats van zich te baseren op gelijkaardige referentieprojecten. Hierdoor is het immers mogelijk om creatieve en vernieuwende oplossingen aan bod te laten komen.

Wat moet de overheid veranderen aan de manier van aanbesteden?

In België wordt bij openbare aanbestedingen steeds de inschrijver met de laagste regelmatige offerte weerhouden. Dagelijks ondervinden alle actoren in de bouw hiervan de gevolgen: druk op de kwaliteit, discussies over meerprijzen, juridische zoektochten naar schuldigen, vergaderingen met experten, vertragingen op de werf,… Waarom het contract niet gunnen voor de prijs van het tweede laagste bod in plaats van aan de bieder met het laagste bod? In dat geval levert lager inschrijven geen voordeel op en leidt de aanbestedingsprocedure

tot een prijszetting conform de correcte inherente waarde van het project. Zo kunnen alle partijen zich ten volle richten op het welslagen van het bouwtraject: ontwerpers kunnen hun creativiteit opnieuw enten op het architecturale ontwerp, de uitvoerder kan het gebouw volgens de gewenste standaarden realiseren en de bouwheer kan met zekerheid en vertrouwen de voltooiing van zijn project tegemoetzien. Als alle spelers maximaal tot hun recht kunnen komen, wordt de (bouw)wereld weer een stukje beter….

Hamvraag

Bernard De Troch Managing Engineer CONIX RDBM Architects

Hilde Masschelein

BBM 88 |

Gedelegeerd bestuurder Bouwunie

Wanneer de overheid werken laat uitvoeren, is ze verplicht om ervoor te zorgen dat de werken op een correcte en kwalitatieve manier worden uitgevoerd, en dit voor een correcte prijs. Werken met aanbestedingen is nog altijd veruit de meest gebruikte formule. Toch ligt ze deze dagen regelmatig onder vuur. Nochtans is werken met de formule van de aanbesteding niet per definitie een slechte keuze, al moet er wel voldaan worden aan een aantal randvoorwaarden. Zo moet er sprake zijn van duidelijke, volledige en niet voor interpretatie vatbare lastenboeken. Voorts moet men de nodige kwaliteitseisen opleggen aan de aannemers en hun onderaannemers. De recente beslissing om te eisen dat alle onderaannemers erkend moeten zijn, is een stap in de goede richting. En de besturen moeten natuurlijk ook een en ander opvolgen en controleren. Werken met de formule van de offerteaanvraag is een andere optie. Dit vraagt echter meer voorbereiding en is niet realistisch voor elke opdracht. Toch biedt het een aantal voordelen, zoals het feit dat er niet automatisch voor de goedkoopste indiener moet worden gekozen.

De recente beslissing om te eisen dat alle onderaannemers erkend moeten zijn, is een stap in de goede richting.

BBM ONLINE

Waarom het contract niet gunnen voor de prijs van het tweede laagste bod in plaats van aan de bieder met het laagste bod?

Op de BBM-website vind je een uitgebreide versie van dit magazine met meer hamvragen. Surf naar www.belgianbuiding.be.

GYPROC +32 (0)3 360 22 11 | bbm@gyproc.be www.gyproc.be

KORAMIC 056 24 96 38 | bbm@koramic.com www.koramic.com

ETERNIT 0800 14 144 | bbm@eternit.be www.eternit.be

SOUDAL 014 42 42 31 | bbm@soudal.com www.soudal.com

ISOVER 03 360 23 50 | bbm@isover.be www.isover.be

VELUX BELGIUM 010 42 09 09 | bbm@velux.be www.velux.be | pro.velux.be

WIENERBERGER TERCA - DESIMPEL - POROTHERM 056 24 96 38 | bbm@wienerberger.com www.wienerberger.be

BBM ONLINE

Colofon

Meer bouwnieuws op

www.belgianbuilding.be Wil je nog meer weten over het reilen en zeilen in de Belgische bouwsector? Surf dan naar de website van BBM, het digitaal verlengstuk van dit vernieuwde magazine. Alle teksten uit het magazine vind je hier terug, vaak nog met extra fotomateriaal. Maar je kan er ook nog veel andere artikels lezen die specifiek gemaakt werden voor de website en de digitale nieuwsbrieven. Op de website kan je je gratis aanmelden voor de digitale nieuwsbrief die we vier keer per jaar zullen versturen.

www.belgianbuilding.be

REYNAERS ALUMINIUM 015 30 88 10 | bbm@reynaers.be www.reynaers.be

SAINT-GOBAIN BUILDING GLASS bbm@saint-gobain-glass.com www.saint-gobain-glass.com | www.glaskeuze.be

IMPERBEL Verantwoordelijke uitgever Anneleen Bossyns Sint-Jansweg 9 - Haven 1602 9130 Kallo

Redactie en vertaling www.palindroom.be

Lay-out, prepress en druk www.roularta.be

Oplage 35.000 exemplaren

BBM 88 | www.belgianbuilding.be

02 334 87 00 | bbm@derbigum.com www.derbigum.be

• ONTWERPEND & UITVOEREND ARCHITECT: Veelaert Architecten

BBM IS EEN INITIATIEF VAN DERBIGUM - ETERNIT - GYPROC - ISOVER - KORAMIC - REYNAERS ALUMINIUM - SAINT-GOBAIN BUILDING GLASS - SOUDAL - VELUX - WIENERBERGER