PAN Magazine 2019 by PAN Amsterdam

Beurs voor kunst, antiek en design 1

PAN Amsterdam 22 â&#x20AC;&#x201C; 29 november 2020 Opening 21 november 2020 (op uitnodiging)

Beurs voor kunst, antiek en design PAN Amsterdam 2019

Hoofdsponsor

Sponsoren

PA N M a g a z i n e | I n h o u d

De dialoog tussen tijden en stijlen is het feest van PAN Amsterdam 04 Voorwoord algemeen directeur Mark Grol, Algemeen directeur PAN Amsterdam 06 08

In gesprek met Jan Taminiau

Een privĂŠbank met diepgewortelde waarden J. Safra Sarasin Verleden, heden, toekomst Interview Jan Taminiau en Roberto Payer

Gent viert in 2020 zijn grootste Vlaamse Meester

In bed met Residence

26 4

PA N M a g a z i n e | I n h o u d

18 Een voorproefje van de collectie Nardinc Singer Museum Laren

Een voorproefje van de collectie Nardinc

20 Interview John Fentener van Vlissingen

24 Gent viert in 2020 het werk van Jan van Eyck 26 In bed met Residence 32 Programma PAN Podium 38 Pretty Brilliant 40 Terugblik PAN Amsterdam 2018

PAN Podium 32

42 De keuze vanâ&#x20AC;Ś

Interview John Fentener van Vlissingen

43 Unieke vertoning levensechte tekening Johan Cruijf ArenA tijdens PAN Amsterdam 44 PAN Amsterdam deelnemers

169 Deelnemerslijst 176 Colofon

PA N M a g a z i n e | Vo o r w o o r d

VOORWOORD D o o r Mark Grol, algemeen directeur PAN Amsterdam

Kunst-, antiek- en designbeurs PAN Amsterdam brengt jaarlijks 110 handelaren uit heel Nederland gedurende negen dagen samen in RAI Amsterdam. De rest van het jaar zijn deze kenners te vinden in hun panden verspreid over heel Nederland en daarbuiten, variërend van galeries in oude loodsen, boerderijen in rurale gebieden tot statige panden in stadscentra. Deze ondernemingen worden met grote zorgvuldigheid open uitgebouwd en elk zoekt naar het best mogelijke decorum voor de collecties kunst, antiek en/of design. Als recent aangetreden algemeen directeur van PAN Amsterdam ben ik de afgelopen maanden veelvuldig onderweg geweest om zo veel mogelijk van onze deelnemers te bezoeken. Ter plaatse krijg je werkelijk een kijkje in de keuken en wordt de diversiteit in soorten ondernemingen duidelijk. Het blijft me elke keer het meeste bij: de diversiteit, kwaliteit en expertise die in de Nederlandse kunstmarkt aanwezig zijn. Dat stemt positief voor onze beurs in het bijzonder en het Nederlandse kunstklimaat in zijn geheel. Na acht jaar ben ik na omzwervingen in het buitenland terug in Amsterdam, de stad die bruist van kunst, ondernemerszin en innovatie. Ik ken de stad goed en heb er met veel plezier gewerkt, onder andere als algemeen directeur van Sotheby’s. Nu ik terug ben, zie ik hoe de stad is gegroeid en wat een geweldige kansen er liggen. Het is ook de stad waar wij voor de 33ste keer PAN Amsterdam organiseren. Dit kunnen wij alleen doen dankzij de 40.000 bezoekers, onze keurmeesters, sponsoren, de vele belangrijke partners en deelnemers. Eén van die

belangrijke partners is RAI Amsterdam. Met hun geweldige organisatie, de goede locatie en prachtige hal met daglicht, maakt de RAI de beurs elk jaar weer een kunstfeest met een vaste plaats op de Nederlandse kunstkalender. In dit Rembrandtjaar 2019, waarin de kunstenaar een jaar lang centraal staat, werkt PAN Amsterdam samen modeontwerper Jan Taminiau (1975, Goirle). Ambacht, materiaal en kwaliteit vormen de basis van zijn werk. Een van Nederlands meest gevierde modeontwerpers staat bekend om zijn stukken voor Koningin Máxima, Beyoncé en Lady Gaga, en groeide op in een familie van antiquairs waar hij al op jonge leeftijd in aanraking kwam met vakmanschap en geschiedenis. Wij hebben Taminiau gevraagd zijn visie te geven op de kwaliteit en het brede aanbod dat op de beurs te vinden is. In ‘De wereld van Jan Taminiau’ zal hij zijn ontwerpen combineren met objecten van onze deelnemers en zo verleden, heden en toekomst samenbrengen. Onderdeel van de opdracht was tevens het maken van het campagnebeeld, waarin de ontwerper verleden, heden en toekomst met elkaar verweeft. Hij maakte op een met de hand beschilderd en met kralen en pailletten bewerkt doek een voorstelling die bestaat uit bomen – verwijzend naar Franse gobelins – en kleurvlakken die refereren aan het modernisme van Bauhaus. Zij worden samengebracht in een geometrisch grit. In de programmering van PAN Podium staat de kunstenaar centraal. De dialoog die we met ons publiek aangaan heeft als doel inzicht te geven in kunst en kunst-

markt. Dit jaar slaan de hoofdredacteurs van See All This, Harper’s Bazaar, Elle Decoration en de organisatie van TEDxAmsterdamWomen de handen ineen in een gesprek over vrouwen in de kunst. Museum voor Schone Kunsten Gent vertelt over de spectaculaire tentoonstelling Van Eyck: Een optische revolutie die in 2020 opent. Verder verwelkomen we Museum Kranenburgh uit Bergen en De Kremer Collectie, die een voortrekkersrol heeft in het digitaliseren en toegankelijk maken van hun collectie. Ook onze vertrouwde partners Vereniging Rembrandt, Koninklijke VHOK en RkD hebben een geweldig programma voor ons samengesteld. Dit jaar wordt tijdens de beurs ook de indrukwekkende schaaltekening van het interieur van de Johan Cruyff ArenA getoond. De tekening is gemaakt door de autistische Kees Momma, tevens de hoofdpersoon in de bekroonde documentaire Het beste voor Kees. Documentairemaker Monique Nolte startte een crowdfunding voor een vervolgfilm en wij willen haar helpen deze te realiseren. Een ander initiatief dat wij dit jaar lanceren is een samenwerking met een museum, om te vertellen over diens collectie en het belang van verzamelaars die werk aan musea schenken. Dit jaar komen topstukken uit de Collectie Nardinc, die zijn geschonken aan het Singer Laren, naar de beurs. Een grote klapper in de presentatie is een nieuwe aanwinst die voor het eerst op de PAN aan het Nederlandse publiek wordt getoond. Voor PAN Magazine spraken we tevens verzamelaar en entrepreneur

PA N M a g a z i n e | Vo o r w o o r d

John Fentener van Vlissingen, die aan de wieg stond van PAN Amsterdam. Hij spreekt in dit openhartige interview over zijn liefde voor kunst, zijn omvangrijke kunstverzameling en de totstandkoming van deze geweldige beurs. PAN Amsterdam verwelkomt dit jaar zes nieuwe en negen terugkerende deelnemers: De Backker Art (BE), Bodes & Bode Juweliers, Boon Art Gallery (BE), Gallerie Caroline O’Breen, Le Coin Perdu, Sabine Eekels: Artist – Goldsmith, Epoque Fine Jewels (BE), De Expeditie / Zsa-Zsa Eyck, Saskia Kattenburg Fine Art, Kunstconsult 20 th century art | objects, Francis Maere Arts (BE), Guus Röell Fine Art & Antiques, Paul Ruitenbeek Chinese Art, Kunsthandel Bob J. Shimanovich (DE) en Ubbens Art. De laatste woorden gaan uit naar onze sponsoren en partners. Allereerst danken wij Banque J. Safra Sarasin (Luxembourg) SA, die zich dit jaar als hoofdsponsor aan de beurs heeft verbonden. Dankzij de uitstekende reputatie van deze internationaal opererende private bank die staat voor kwaliteit, voelen we ons door deze verbinding fantastisch gesteund. Ook danken wij Paardekooper Private Insurance, Kwast Wijnkopers met Laurent Perrier en het Prins Bernhard Cultuurfonds voor hun genereuze steun. Namens het hele team wensen wij u een prachtige editie van PAN Amsterdam toe.

PA N M a g a z i n e | H o o f d s p o n s o r

Een private bank met diepgewortelde waarden J. Safra Sarasin, de private bank die recent een vestiging in Amsterdam opende, verbindt zich vol trots aan de 33ste editie van PAN Amsterdam. De J. Safra Sarasin Group is van oudsher zeer betrokken bij de ondersteuning en promotie van kunst en cultuur. Onze 175 jaar ervaring in private banking combineren we ook in Nederland graag met kunst, antiek en design van het hoogwaardige niveau zoals PAN Amsterdam dat aanbiedt. Vermogende Nederlandse particulieren die op zoek zijn maatwerk, persoonlijke aandacht en privacy in combinatie met duurzame beleggingsmogelijkheden, kunnen sinds kort in eigen land terecht bij J. Safra Sarasin. Hieronder een gesprek met Jules Moor (CEO Banque J. Safra Sarasin (Luxembourg) SA), Jan Poser (Chief Strategist & Head Sustainability) en Marvin Kreuger (Directeur Nederland Banque J. Safra Sarasin (Luxembourg) SA - Dutch Branch). J. Safra Sarasin is een internationale Private Banking Group. De bank heeft recent een kantoor in Nederland geopend. Kunt u ons meer vertellen over de groep?

‘If you choose to sail upon the seas of banking, build your bank as you would your boat, with the strength to sail safely through any storm’

Jules Moor: 'De J. Safra Sarasin Group is in 1841 opgericht en heeft haar hoofdkantoor in Zwitserland. Daarnaast hebben wij kantoren op meer dan 25 locaties in Europa, Azië, het Midden-Oosten en LatijnsAmerika.

Jacob Safra (1891 – 1963) F o t o Jules Moor en Marvin Kreuger

PA N M a g a z i n e | H o o f d s p o n s o r

Als wereldwijd symbool voor traditie in private banking en vermogensbeheer, is de bank toegewijd aan duurzaamheid en leggen wij voor onze relaties de nadruk op conservatieve, beheerste groei. Per eind juni 2019 beheerden wij een totaal vermogen van meer dan CHF 170 miljard met ongeveer 2200 medewerkers en een eigen vermogen van CHF 5,3 miljard. De bank is een familiebedrijf en eigendom van de familie Safra. Zij zijn niet alleen een voorbeeld van succesvol ondernemen in bankieren, maar ook goede investeerders met zakelijke belangen in meerdere sectoren, waaronder vastgoed. Dit geeft de bank een unieke positie en levert voordelen op voor onze relaties. Wij beheren het vermogen van onze cliënten als ons eigen vermogen. Dit betekent dat wij samen met onze relaties denken, investeren en beheren vanuit dezelfde gedeelde uitgangspunten. Met dit inzicht in de wensen en verwachtingen van onze relaties, zijn wij sterk gepositioneerd om aantrekkelijke beleggingsoplossingen te creëren.

werd benaderd. Zodoende lanceerden wij ons eerste duurzame mandaat in 1989 en ons eerste duurzame beleggingsfonds in 1994.'

F o t o Hoofdkantoor van J. Safra Sarasin in Bazel, duurzaam gebouwd met eikenhout en steen uit Zwitserland en uitgerust met groot zonne-energiesysteem

Als private bank evalueren wij risico's grondig en houden wij zaken graag eenvoudig en efficiënt. Wij richten ons volledig op private banking en hebben geen belangenconflicten of risico’s die kunnen voortvloeien uit andere bancaire activiteiten. Verder zijn wij op basis van Tier 1 kapitaal – de ultieme maatstaf voor financiële zekerheid van een bank – de vijfde grootste bank van Zwitserland.'

Waarom hebben jullie een kantoor in Nederland geopend?

Marvin Kreuger: 'Om historische redenen is Nederland voor ons een zeer bekende markt. Daarnaast beschouwen wij Nederland al jaren als één van de markten met grote groeimogelijkheden, dankzij de toename van het aantal vermogende particulieren en de goede economische ontwikkelingen. Wij geloven tevens in de kracht van een sterke lokale aanwezigheid, waardoor onze bankiers dicht bij hun cliënten staan.'

Duurzaam beleggen is tegenwoordig een standaardvereiste voor zowel particuliere als institutionele klanten. Hoeveel ervaring hebben jullie op dit gebied?

Wat kunnen vermogende Nederlanders verwachten van J. Safra Sarasin?

Jan Poser: 'Duurzaamheid is als waarde diep geworteld in onze geschiedenis. J. Safra Sarasin combineert twee gerespecteerde namen. Beide staan voor traditie, levensduur en zekerheid. Samen vormen ze een groep die zich inzet voor duurzaam denken en handelen in al haar activiteiten.

Marvin Kreuger: 'Wij bieden een alternatief voor vermogende Nederlandse particulieren die op zoek zijn naar maatwerk, persoonlijke aandacht en privacy, evenals duurzame beleggingsmogelijkheden, onderbouwd door een bewezen staat van dienst en jarenlange kennis en ervaring. Naast vermogensbeheer maakt persoonlijk beleggingsadvies een belangrijk deel uit van onze dienstverlening. Door overnames en het sluiten van (internationale) kantoren is het aantal gespecialiseerde private banks in Nederland beperkt. Met onze nieuwe vestiging van Banque J. Safra Sarasin (Luxembourg) SA in Amsterdam willen we in deze behoefte voorzien. Als familiebedrijf kunnen wij dit doen met een langetermijnvisie en een sterke financiële basis.' Meer informatie

Voor een persoonlijke kennismaking en meer informatie over onze duurzame beleggingsmogelijkheden ontvangen wij u graag in onze stand (nr. 80). Via de wereld van kunst en antiek voeren we u graag mee naar ons nieuwe thuis in Amsterdam. Marvin Kreuger en zijn team staan voor u klaar, ook na de beurs.

F o t o Het eikenboomkunstwerk boven de deur van het vroegere Sarasin-hoofdkantoor

Wij zijn meer dan 30 jaar geleden begonnen met het evalueren van bedrijven met het oog op duurzaam beleggen. In 1986 vond een grote milieuramp plaats in de buurt van ons hoofdkantoor in Bazel; een traumatische gebeurtenis voor de hele regio. Dit was voor onze analisten en cliënten haast een openbaring en deed ons heroverwegen hoe het beleggingsrisico tot dan toe

→ +31 6 40 43 74 56 → Nederland@jsafrasarasin.com → www.jsafrasarasin.nl

B e e l d Jan Taminiau, handpainted story of silk organza embellished with beads and sequins, inspired by the Robotic Nature collection (detail)

PA N M a g a z i n e | I n t e r v i e w

Verleden, heden, toekomst Te k s t Alja Bakker F o t o g r a f i e Aad Hoogendoorn

Jan Taminiau is â&#x20AC;&#x2122;s lands bekendste couturier en dit jaar de gastkunstenaar van PAN Amsterdam. Roberto Payer is als general manager van Waldorf Astoria en Hilton Amsterdam wereldberoemd in zijn vakgebied. Tevens is hij president commissaris van PAN. Een gesprek tussen twee pioniers die alleen voor het allerbeste gaan.

P o r t r e t Jan Taminiau

PA N M a g a z i n e | I n t e r v i e w

Jan Taminiau (1975, Goirle) en Roberto Payer (1950, Pordenone) verschillen op het eerste gezicht als dag en nacht. Jan de einzelgänger, in stilte werkend aan zijn ambacht vanuit zijn atelier tussen de weilanden van Baambrugge. Zijn werk wordt bejubeld door velen en met verve gedragen door onder meer Koningin Máxima; het was zijn postzakjas waarmee de toenmalige prinses onze harten stal en zijn blauwe robe met mantel die Máxima droeg tijdens de inhuldiging in 2013. Ondanks het succes blijft hij bescheiden. Interviews geeft hij niet vaak, praten over zichzelf is geen favoriete bezigheid. Dan Roberto Payer. Een Italiaan in hart en nieren: extravert, hartelijk en bij vlagen hilarisch. Met verve runt hij de sterrenhotels Waldorf Astoria en Hilton in hartje Amsterdam, de stad waar hij sinds 1969 woont en inmiddels op zijn duimpje kent.

‘Het samensmelten van verschillende stijlen en tijden is wat mij drijft; zo komt schoonheid tot stand’

‘Thuis’ bij Roberto Payer in het Waldorf Astoria, met uitzicht op een schitterende grachtentuin en omringd door achttiende eeuwse Rococo in de Maurer-kamer, ontvouwt zich een gesprek over wat de twee heren scheidt, maar vooral ook bindt: schoonheid, kwaliteit en vakmanschap. Roberto Payer: ‘Jan, wij kennen elkaar inmiddels een hele tijd. Het begon met je werk; dat leerde ik kennen via een gezamenlijke kennis, de stylist Frans Ankoné. Toen me gevraagd werd het Waldorf Astoria te starten in Amsterdam, zei ik tegen Frans: als dit allemaal doorgaat, wil ik graag dat je me in contact brengt met Jan. Want ik wist meteen dat jij de aangewezen persoon was om de kledij voor het hotelteam te ontwerpen. Ik belde je en je stemde meteen in.’

PA N M a g a z i n e | I n t e r v i e w

Jan Taminiau: ‘Ja, zo ging het. Heel makkelijk!’

PAN bevat handgeschilderde bomen, klassiek borduurwerk, een cybergrid dat verwijst naar de toekomst en Bauhaus-patronen. Het samensmelten van verschillende stijlen, tijden en werelden is wat mij drijft; alleen zo komt ware schoonheid tot stand. Naast het wandkleed richten we een beursstand in, waarin diezelfde visie in 3D-vorm naar voren komt.’

Roberto: (Lachend) ‘Nou, makkelijk…?’ Jan: ‘Ach, een dergelijke samenwerking gaat altijd gepaard met uitdagingen. Maar het contact tussen ons is van meet af aan prettig geweest. Effortless. Het Waldorf voelt voor mij inmiddels als thuis.’

Roberto: ‘Veel van wat je maakt, ook dit wandkleed voor PAN, is handgemaakt. In hoeverre doe je dat eigenlijk nog zelf?’

Roberto: ‘Al je plannen waren meteen raak; ik vond alles wat je me toonde mooi. Het was interessant dat er een gesprek tussen ons ontstond over beweging en service. Ik weet nog goed dat we het eindeloos over mouwen hebben gehad.’

Jan: ‘Het ontwerp en de eerste collages die voorafgaan aan het uitwerken, doe ik zelf. En de technieken en kleuren bepaal ik. Maar het uitvoeren geef ik uit handen. Ik heb daar geen tijd meer voor. Missen doe ik het niet, want er is veel voor in de plaats gekomen; het is niet mijn missie om één jurk per jaar te maken, eerder om als ontwerper veel verschillende dingen vorm te geven. Maar ik controleer alles als een havik!’

Jan: ‘Heel boeiend was dat, ja. Jij kon me als geen ander vertellen over het werk dat je mensen doen en waar ze qua kleding behoefte aan hebben. Ik realiseerde me al snel: ze hebben dansmouwen nodig, waarin ze vrij kunnen bewegen.’ Roberto: ‘Nu treffen we elkaar weer, voor een prachtige samenwerking voor PAN Amsterdam. Vertel nog even: wat heb je precies gemaakt?’

Roberto: ‘Daarin lijken we op elkaar: ik ben net als jij een perfectionist. Voor mij telt alleen een negen of tien. Als een hotelgast zijn of haar verblijf achteraf in een review een acht geeft, heb ik gefaald. Voor Nederlanders is dat niet makkelijk te begrijpen; zij zijn tevreden met een acht. Ik nooit. Ik wil alleen het beste van het beste en zal nooit genoegen nemen met minder.’

Jan: ‘Net als op PAN komen in mijn couture heden, verleden en toekomst samen. Ik heb voor PAN een stuk wandtextiel gemaakt dat verwijst naar de zeventiende eeuwse Franse gobelins (wandkleden, red.) waar ik altijd een grote voorliefde voor heb gehad. In hun tijd waren ze het hoogtepunt van smaak en luxe, pas later namen schilderijen die rol over. Mijn wandkleed voor

F o t o Roberto Payer, general manager Waldorf Astoria en Hilton Amsterdam

‘In mijn couture komen verleden, heden en toekomst samen. Net als op PAN’

Jan: ‘Dat is precies hoe ik ook in het leven sta. Als je de keuze hebt, wil je je leven toch voor een tien invullen? Niet een acht, nee zeg.’

PA N M a g a z i n e | I n t e r v i e w

Roberto: ‘Veel mensen zijn tevreden met huisje-boompjebeestje. Dat is niets voor mij. Maar áls je dat huisjeboompje-beestje-leven kiest, zeg ik: doe dát dan voor een tien!’ Jan: ‘Precies! Wat je ook kiest, doe het met overgave. Stel dat ik een couturejurk maak voor een klant, voor een belangrijke gelegenheid in haar leven. Aan die jurk werken in mijn atelier, met grote toewijding, tussen de veertig en tachtig handwerklieden. En dan zou ze die jurk ‘wel oké’ vinden? Het idee alleen al kan ik niet verdragen.’ Roberto: ‘Het is een way of life. Nu iets anders: ik noem mijn beroep wel eens dienstbaar en heb jou ook ooit horen zeggen: mijn werk staat in dienst van de vrouw en haar figuur. Ben jij iemand die zelf makkelijk op de achtergrond opereert?’ Jan: ‘Nee, het is een misverstand te denken dat die twee dingen automatisch samengaan. Uiteindelijk ben ík degene die de beslissingen neemt en degene met de creatieve visie. De wensen van mijn klant neem ik uiterst serieus, want het zou belachelijk zijn als ik hen iets opdring uit pure eigenwijsheid. Maar daarna zijn de keuzes van mij. Net als bij jouw baan, Roberto: jij hebt voordat de gast binnenkomt al tal van uitstekende keuzes gemaakt, die ervoor zorgen dat je je gast op

topniveau kunt ontvangen. Daarna, als de gast eenmaal binnen is, gaan zijn of haar wensen tellen. Maar jouw signatuur staat in den beginne overal op.’ Roberto: ‘Klopt helemaal. We zijn nu bijvoorbeeld bezig met beddengoed; dat willen we upgraden. Dus verdiepen we ons in honderden soorten Egyptisch katoen, de dichtheid van de draden etcetera. Alles om een bepaald niveau te bereiken. Het uiteindelijke resultaat is mijn keuze en ik hoop dat de gasten het kunnen appreciëren.’ Jan: ‘Ben jij privé ook zo perfectionistisch, Roberto?’ Roberto: ‘Ja. Ik koop mijn kleding bijvoorbeeld al dertig jaar bij dezelfde kleermaker in Milaan. Ze hebben mijn maten en weten precies wat ik wil: de stof, de perfecte lengte van de broek, vier centimeter omslag en drie, hooguit vier knopen. Passen hoeft niet, want ze doen het in een keer goed.’ Jan: ‘Klinkt heerlijk! Ikzelf draag vrij eenvoudige kleding. Dat komt doordat ik me al snel verlies in de ander – de klant – en wat zij wil. Daar geniet ik zo van, dat ik weinig ruimte in mijn hoofd overhoud om na te denken over wat ik zelf eigenlijk graag draag. Ik heb dus voor feestjes en events vaak niets geschikt om aan te trekken. Daar moet ik toch eens tijd voor gaan maken…’

P o r t r e t Jan Taminiau

‘Kunst verschaft een blik op een wereld die anders wellicht verborgen zou zijn gebleven’

F o t o Roberto Payer, general manager Waldorf Astoria en Hilton Amsterdam

PA N M a g a z i n e | I n t e r v i e w

Roberto: ‘We hebben allebei een grote liefde voor kunst en design. Waar is die bij jou ontstaan?’ Jan: ‘Kunst heeft van jongs af aan voor verdieping in mijn leven gezorgd. Het verschafte een blik op een wereld of tijd die anders verborgen zou zijn gebleven. Mijn oma en tante waren antiquair, mijn overgrootvader zat in het antiek. Ik ben zelf ook een tijd naar de Europese school voor antiquairs gegaan, tot ik erachter kwam dat ik zelf graag wilde creëren. Kroonluchters, schilderijen, de erin gedrilde angst van altijd met je handjes op je rug lopen om niets stuk te maken – dat is mijn jeugd. Ik leerde al vroeg het oude te koesteren en waardering te hebben voor de ziel die in iets handgemaakts schuilt. En jij, kun jij je een moment herinneren waarop je misschien wel voor het eerst werkelijk geraakt werd door een kunstwerk?’ Roberto: ‘Alles wat ik weet over moderne kunst, heb ik in het Stedelijk geleerd. Toen ik twintig, dertig was kón je gewoon niet twee weken niet naar het Stedelijk gaan, want elke twee weken hingen er een aantal nieuwe werken die de toekomst van de hedendaagse kunst lieten zien. Mijn grote favoriet is David Hockney; ik ben idolaat van zijn werk en vlieg al mijn hele leven de wereld over om het te kunnen zien. In 1971 was zijn eerste tentoonstelling in Amsterdam, waar ik heel graag een bepaald werk wilde aanschaffen. Maar ja, het kostte drieduizend gulden en ik was eenentwintig. Ik heb alles geprobeerd, maar kon het bedrag niet bij elkaar krijgen. Waarom vertel ik dit: ik heb vorige week een David Hockney gekregen.’

Jan: ‘Wauw, wat goed!’ Roberto: ‘Een prachtig cadeau van mijn bedrijf, omdat ik vijftig jaar in dienst ben. Het staat nu te shinen in mijn huis.’ Jan: ‘Wat je vertelt illustreert: kunst is emotie. Nederlanders zijn vaak klein in hun emoties. Ik woon tegenwoordig deels in Madrid, omdat mijn vriend Spaans is. Van hem en het land leer ik dat emoties ook groot mogen zijn. Maar klein of groot; we proberen hetzelfde te zeggen. Kijk naar Velázquez en Rembrandt: die werkten in dezelfde tijd en hadden overlappende boodschappen, maar hun stijl en vorm was zó anders.’ Roberto: ‘Je woont afwisselend in Madrid en Baambrugge. Ik vind Amsterdam, na er vijftig jaar gewoond te hebben, de mooiste stad ter wereld. Mis je Amsterdam wel eens?’ Jan: ‘Het mooie is: ik hoef niet te kiezen. Ik had mijn huidige woonsituatie van tevoren nooit kunnen verzinnen, maar ben er nu waanzinnig blij mee. De verschillende culturen, de drukte versus de rust – die afwisseling heeft mijn leven verrijkt. Juist door mijn rustige leven in Baambrugge, waardeer ik Amsterdam meer dan ooit. En jij, Roberto? Waar zoek jij de rust op?’ Roberto: ‘Dan ga ik naar mijn huis in Toscane. Als ik daar om me heen kijk zie ik niets dan olijfbomen, heuvels en niets. Heerlijk om te verblijven, maar ik zou Amsterdam nooit meer kunnen missen.’

PA N M a g a z i n e | S i n g e r M u s e u m L a r e n

EEN VOORPROEFJE VAN

DE COLLECTIE NARDINC Het is u vast niet ontgaan: vorig jaar ontving Singer Laren een omvangrijke schenking van Els Blokker-Verwer. De gift omvat een verzameling van ruim 100 schilderijen, werken op papier en beelden van Els en Jaap Blokker-Verwer: de Collectie Nardinc. Speerpunt is daarin het werk van Jan Sluijters, aangevuld met tijdgenoten als Leo Gestel, Kees van Dongen, Ferdinand Hart Nibbrig, Théo Van Rysselberghe, Piet van der Hem, Jan en Charley Toorop, Kees Maks, Dick Ket en Carel Willink. Om het publiek permanent van de collectie te laten genieten, stelt Els Blokker-Verwer Singer Laren in de gelegenheid het museum uit te breiden met een aantal nieuwe museumzalen in de nog te bouwen Nardinc-vleugel. Het streven is om deze in 2021 te openen voor het publiek.

later arriveren Els en Jaap Blokker – eveneens hartstochtelijke kunstverzamelaars – in het Gooi. De Collectie Nardinc ademt hun grote passie voor de vernieuwende schilderkunst uit de eerste helft van de 20ste eeuw en sluit naadloos aan op de oorspronkelijke Singer-verzameling. Door het samenvoegen van de collecties is Singer Laren in staat het ontstaan en de bloei van het Nederlands modernisme samenhangend en op het hoogste niveau te tonen. Singer Laren is daartoe bij uitstek geschikt omdat veel van de kunstenaars die in de collecties vertegenwoordigd zijn in Laren, de bakermat van het Nederlands modernisme, woonden en werkten.

Tijdens PAN biedt Singer Laren u een voorproefje van de indrukwekkende collectie. Kunst kopen, kunst delen De kunstverzameling van het Amerikaanse echtpaar Anna en William Singer-Brugh ligt ten grondslag aan het huidige Singer Laren. Het echtpaar vestigt zich kort na 1900 in Laren en verwerft een omvangrijke kunstcollectie. De focus in de verzameling ligt op de Franse schilders van Barbizon, de Haagse en Amsterdamse School en de Larense impressionisten. Ruim 75 jaar

F o t o Artist impression Nardinc-vleugel, Bedaux de Brouwer Architecten (Visualisatie 3D Studio Prins)

S i n g e r L a r e n | Oude Drift 1, 1251 BS Laren | Stand 21 | www.singerlaren.nl

PA N M a g a z i n e | S i n g e r M u s e u m L a r e n

Te zien op PAN Amsterdam 2019

Jan Sluijters, Portret van Greet van Cooten, 1910, olieverf op doek, Singer Laren, schenking Collectie Nardinc. Verworven bij Kunsthandel Ivo Bouwman in 1997

Jan Sluijters is smoorverliefd wanneer hij dit sublieme portret schildert van zijn geliefde Greet van Cooten. In januari 1909 leert Sluijters haar kennen tijdens de voorbereiding van een tentoonstelling met Piet Mondriaan en Cornelis Spoor in het Stedelijk Museum. Het is liefde op het eerste gezicht en ze vertrekken abrupt naar Heeze om door te reizen naar kunstenaarsdorp Laren, waar Jan en Greet van 1909 tot 1911 verblijven. Hier maakt Sluijters zijn meest vernieuwende werken, gekenmerkt door felle kleuren, aangebracht in korte parallelle streepjes.

Théo Van Rysselberghe, Een vrouw voor de spiegel, 1905, olieverf op doek, Singer Laren, schenking Collectie Nardinc. Verworven bij Kunsthandel Rueb, Amsterdam in 2002 Dick Ket, Zelfportret met baret, 1929, olieverf op paneel, Singer Laren, schenking Collectie Nardinc. Verworven bij Drs. Loek Brons BV, Amsterdam in 1996

In 1883 is de Gentenaar Théo Van Rysselberghe medeoprichter van de kunstenaarsvereniging Les Vingt, die als doel heeft de moderne kunst in Brussel te bevorderen. Drie jaar later ziet Van Rysselberghe in Parijs het nu wereldberoemde schilderij Un dimanche après-midi à l'île de la Grande Jatte van Georges Seurat. Getroffen door dit pointillistische meesterwerk, nodigt Van Rysselberghe Seurat uit om zich aan te sluiten bij Les Vingt en begint ook zelf met stippen, zoals op dit ‘toilet’ uit de Collectie Nardinc.

Vanwege zijn slechte gezondheid leeft Dick Ket grotendeels binnenshuis, afgesloten van de buitenwereld. Daar schildert hij uitsluitend stillevens en zelfportretten. Zo schept hij in afzondering een zeer persoonlijk en indringend oeuvre. Op dit zelfportret op paneel hanteert Ket nog een relatief losse toets, in lijn met het impressionisme van zijn vroege jaren. In de jaren ’30 verfijnt hij zijn stijl en trekt richting magisch realisten als Carel Willink en Pyke Koch, wier werk hij uitsluitend kent van reproducties.

Dit schilderij is te zien in de tentoonstelling Théo Van Rysselberghe. Schilder van de zon in Singer Laren van 19 mei tot 27 september 2020.

Leo Gestel, Portret van een vrouw met groene hoed (An Overtoom), 1911, olieverf op doek, Singer Laren, schenking Collectie Nardinc

Leo Gestel portretteert hier zijn toekomstige vrouw Gerritje (‘An’) Overtoom voor een donkere achtergrond, waardoor haar mysterieuze blik extra benadrukt wordt. Vanaf hun ontmoeting in 1910 schildert Gestel vele portretten van An. In het jaar dat hij dit portret maakt, gaat hij met An, Jan Sluijters en diens geliefde Greet van Cooten op studiereis naar Parijs. Hier pikken beide jonge kunstenaars de allernieuwste Franse stijlen op om die vervolgens in Nederland uit te proberen.

Primeur Opnieuw kan Singer Laren u deelgenoot maken van een grote verrassing. Een anonieme schenker verrijkt de museumcollectie met een werk van een wereldberoemde expressionist. Nieuwsgierig? Singer Laren toont het werk voor het eerst op de PAN.

PA N M a g a z i n e | I n t e r v i e w

INTERVIEW

JOHN FENTENER VAN VLISSINGEN Te k s t Alja Bakker F o t o g r a f i e Aad Hoogendoorn

BCD-zakenman, filantroop, mecenas en kunstverzamelaar John Fentener van Vlissingen (80) stond als voorzitter en grootaandeelhouder aan de wieg van zowel PAN Amsterdam als TEFAF. We spreken hem in zijn door groen omgeven kantoor in Zeist, over Monet, Van Gogh, Damien Hirst, de Spice Girls en Chanel. 22

PA N M a g a z i n e | I n t e r v i e w

‘Toen de voetbal van onze kleinkinderen vlak naast de Monet tegen de muur knalde, hield ik mijn adem in’ Meneer Fentener van Vlissingen, om te beginnen: dank voor uw tijd. Hoe gaat het met u?

U kocht op uw zestiende uw eerste kunstwerk. Hoe kwam het dat u op die jonge leeftijd besloot: ik koop een schilderij en niet een racefiets?

‘Het gaat uitstekend. Het afgelopen jaar is bij vlagen zwaar geweest (meneer Fentener van Vlissingen heeft lymfeklierkanker, red.) en als we elkaar een half jaar geleden zouden hebben gesproken, had ik nog met een kaal hoofd tegenover u gezeten. Maar ik kan met trots zeggen dat ik, mede door de voortreffelijke zorg van het VUmc, schoon ben. Mijn haar is grappig genoeg in een kuif terug gegroeid. Ach, kan mij het schelen. Ik word regelmatig grondig gescreend door een artsenteam en ben hooguit wat sneller vermoeid dan voorheen. Maar daar heb ik een oplossing voor bedacht: een hazenslaapje op de bank tussen half vier en vier uur. Daarna ben ik weer reuzefit.’

‘In die periode liet een tante me na haar overlijden enkele tienduizenden guldens na. Mijn vader drukte me op het hart er slim mee om te gaan. Ik was op dat moment heus met hockey, vrienden en vriendinnen bezig, maar ik besloot het geld te beleggen. En ja, ook kunst had mijn interesse, dus toog ik naar de veiling. Ik durfde nauwelijks mijn hand op te steken, had geen idee hoe het allemaal in z’n werk ging, maar daar heb ik dat eerste werk aangekocht.’ De jongste kunstkoper ooit op TEFAF was een jongen van dertien, die een Rembrandt-ets kocht van zijn Bar Mitsvah-geld.

U heeft eind jaren tachtig een aanzienlijk aandeel gehad in de oprichting van TEFAF en PAN. Wat was uw rol precies?

‘Geweldig! Want als hij op die jonge leeftijd al kunst koop, zal hij dat waarschijnlijk zijn leven lang blijven doen. Enthousiaste kopers zijn erg goed voor de kunstwereld.’

‘Destijds hadden zeven kunsthandelaren die samen antiekbeurs De Antiquairs International runden het met elkaar aan de stok gekregen. Er volgde een afsplitsing, waarna een deel in Valkenburg verderging en een ander deel in Maastricht. Toen de antiquairs uit Valkenburg mij vroegen voorzitter te worden heb ik één conditie gesteld: dat als het me gelukt was de partijen weer bij elkaar te krijgen, ik daarna meteen weer zou aftreden.’

Ik denk dan: wat heeft een mens nog te wensen, als hij op zijn dertiende al een Rembrandt koopt?

‘Een heleboel! Want een ets is nog geen tekening, en een tekening is nog geen schilderij. En een Van Gogh heeft hij waarschijnlijk ook nog niet.’ U heeft een omvangrijke kunstcollectie, bestaande uit oude tekeningen, zilver, Delfts blauw, impressionisten en werk uit de Haagse School. Welke werken liggen u bijzonder na aan het hart?

Kreeg u meteen alle neuzen één kant op, of liep u tegen strubbelingen aan?

‘Ik merkte direct dat ik de heren eerst moesten leren vergaderen. Want ze stonden steeds in paartjes met elkaar te smoezen. Dat kan zo niet, zei ik, als je iets voor elkaar wil krijgen, moet iedereen horen wat je te zeggen hebt. Meneer de voorzitter, mag ik het woord – dat werk. Op een gegeven moment raakte Jorge Guillermo erbij betrokken, de echtgenoot van wijlen Prinses Christina. Bij de eerste vergadering kwam hij meteen een half uur te laat. Tweede vergadering weer. Ik heb hem apart genomen en gezegd: luister, elk land heeft een andere cultuur. In Cuba is het wellicht gebruikelijk om te laat te komen, maar in Nederland komen we op tijd. Hij knikte wat en is daarna rechtstreeks naar Soestdijk gereden. En ja hoor, die avond kreeg ik Prins Bernard aan de telefoon. Die zei tegen me: “John, gewéldig! Ik zorg ervoor dat het nooit meer gebeurt.” (Lachend) Hij is daarna nooit meer te laat gekomen.’

‘Mijn zeilboten van Monet. Het stelt bijna niets voor; een paar veegjes op doek. Maar zó prachtig. Het was de eerste impressionist die mijn vrouw en ik kochten en ik zal het nooit verkopen. En het schilderij dat mijn grootmoeder voor me maakte tijdens onze eerste vakantie na de oorlog in Cornwall; een haventje met een zeilboot, waarop ze mijn initialen geschilderd heeft. U begrijpt, dat werk is me erg dierbaar.’ In hoeverre went het om omringd te zijn door kostbare meesterwerken?

‘Aan de ene kant went dat nooit, want ik blijf ervan genieten. Maar het is niet zo dat ik er telkens mee bezig ben en mijn leefwijze erop aanpas. Er is in het verleden bijvoorbeeld best een sigaar gerookt in de buurt van de schilderijen. En het is

PA N M a g a z i n e | I n t e r v i e w

Hij zal u eeuwig dankbaar zijn!

ook wel eens gebeurd dat een van de kleinkinderen een bal tegen de muur schopte, die vlak naast een Monet terecht kwam. (Lachend) Toen hield ik wel even mijn adem in!’

(Lachend) ‘Dat sluit ik niet uit.’ Heeft u zelf werken die op bijzondere wijze in uw bezit zijn gekomen?

Aankopen doet u veelal samen met uw vrouw Marine. Bent u het altijd eens?

‘Op een dag belde kunsthandelaar Robert Noordman me. “Je koopt vandaag nog een Van Gogh van me”, zei hij. Ik antwoordde: zoveel geld heb ik niet. Hij moest en zou langskomen, dus nodigde ik hem thuis uit. Wat bleek: hij had die Van Gogh gewoon in zijn kofferbak liggen! Met een dekentje eromheen. Het schilderij bleek in Japan in beslag te zijn genomen door de bank, waardoor ik het met een enorme discount kon kopen. Natuurlijk ging het nog steeds om een flink bedrag, dus stelde ik voor het in termijnen te betalen. Dat mocht. Ik ben er erg blij mee, want het is een prachtig werk dat Van Gogh schilderde aan het begin van zijn impressionistische periode in Parijs.’

‘Onze smaak komt veelal overeen, maar heus niet altijd. Zij houdt bijvoorbeeld ook van moderne kust, waar ik zelf minder mee heb. Omdat we puur op smaak en emotie kopen ontstaan er wel eens discussies, maar meestal gaat het goed. We ontmoetten elkaar in Parijs, tijdens onze studies aldaar. Jaren later liepen we samen over het Rokin en zagen een schilderij in een etalage hangen; een vensterbank met bloemstuk en de Eiffeltoren op de achtergrond. Mijn vrouw zei: dát moeten we kopen. Eerst maar eens kijken van wie het is, zeiden we tegen elkaar. Zo gaat het dus óók: dat we iets simpelweg heel mooi vinden, ongeacht wie het gemaakt heeft. Dat werk bleek trouwens van Bram van Velde te zijn, waar we destijds nooit van gehoord hadden. Tegenwoordig betaal je tonnen voor zijn werk.’

Schildert of beeldhouwt u zelf eigenlijk wel eens?

‘Nee, dat is hopeloos. Maar mijn zoon en vrouw wel. Robert-Jan fotografeert. Ooit heeft een van de Spice Girls een werk van hem gekocht. De Telegraaf kopte: Robert-Jan hangt boven het bed van een Spice Girl! Mijn vrouw Marine maakt vooral prachtige mode-illustraties. Mode is, naast kunst, een grote liefde van haar. Ze heeft me zelfs overgehaald volgende week tijdens fashionweek met haar mee te gaan naar een modeshow van Chanel, op uitnodiging van Alain Wertheimer (mede-eigenaar van Chanel, red.). Aan dat idee moet ik nog wat wennen. Dat zijn shows van belang, zegt u? Wel, ik ben benieuwd.’

Bent u zelf wel eens geportretteerd?

‘Ja, tweemaal. Eén keer door Sam Drukker, de andere keer door de Britse portrettist Jonathan Yeo, die ook George Bush portretteerde, en die actrice met het rode haar, hoe heet ze ook weer… ja, Nicole Kidman! Over Yeo heb ik trouwens wel een leuk verhaal. Hij vroeg me tijdens een van de poseersessies: “Ik ben gevraagd Damien Hirst te portretteren, maar weet niet goed wat ik daarvoor moet vragen; wat zou u doen?” Ik zei: dat is heel eenvoudig. In de kustwereld is het gebruikelijk te zeggen: een schilderij voor een schilderij. Hirst vond het prima! Yeo heeft een van diens ronde werken met vlinders gekozen.’

F o t o Sam Drukker, Portret John Fentener van Vlissingen, olieverf op doek, 130 x 80 cm, 2017

PA N M a g a z i n e | M u s e u m G e n t , J a n v a n E y c k

Gent viert in 2020 zijn grootste Vlaamse Meester In 2020 organiseert het Museum voor Schone Kunsten Gent (MSK) de grootste Jan van Eyck-tentoonstelling ooit. Wereldwijd zijn er van deze Vlaamse meester slechts een twintigtal werken bewaard gebleven, waarvan zeker de helft afreist naar Gent. Daar worden ze samengebracht met werk uit Van Eycks atelier, kopieën van intussen verdwenen schilderijen en meer dan 100 topstukken uit de late middeleeuwen. De acht gerestaureerde buitenluiken van De Aanbidding van het Lam Gods staan centraal in de tentoonstelling. Voor het eerst in de geschiedenis wordt buiten de Sint-Baafs kathedraal van Gent een tentoonstelling gewijd aan deze revolutionaire panelen. De panelen worden verdeeld over de tentoonstellingszalen, zodat je dichter bij Van Eycks meesterschap komt dan ooit tevoren. Mis deze kans niet, want na hun terugkeer naar de kathedraal zullen de panelen deze nooit meer verlaten. Van Eyck. Een optische revolutie wordt een absolute once in a lifetime-ervaring.

De revolutionaire blik en het genie van de meester worden tastbaarder dan ooit! Nooit eerder was het mogelijk zo veel Van Eycks op één plaats in detail bewonderen. Hiermee bieden we bezoekers eenzelfde soort verwondering als Van Eycks tijdgenoten ervaren moeten hebben bij de aanblik van zijn werk. Het genie van Jan van Eyck

Bijna 600 jaar na zijn overlijden heeft de optische revolutie van Jan van Eyck zijn actualiteit behouden en blijft zijn werk tot de verbeelding spreken. De baanbrekende kunstenaar had een gigantische invloed op de Westerse schilderkunst. Van Eyck was hofschilder, bewoog zich in de hoogste adellijke en stedelijke kringen en maakte diplomatieke reizen door Europa. Al die ervaringen verwerkte hij in zijn schilderijen. Met zijn wetenschappelijke kennis, ongeëvenaarde observatievermogen en verbluffende olieverftechniek schilderde hij de wereld zoals niemand vóór hem dat had gedaan.

F o t o Jan van Eyck, De Annunciatie (detail), ca. 1434-1436. National Gallery of Art, Washington, Andrew W. Mellon Collection

Hij maakte portretten waarbij enkel de adem ontbreekt, weidse landschappen die de wereld tot in het kleinste detail tonen, en zette zijn tijdgenoten – en ons vandaag – op het verkeerde been met de illusionistische weergave van sculpturen. Niet voor niets kwamen al in de vijftiende eeuw kunstminnende toeristen vanuit heel Europa naar Gent om zijn Lam Gods in het echt te bewonderen. Tegelijk blijft deze Vlaamse meester een enigmatische figuur: slechts een twintigtal van zijn werken en een handvol historische bronnen over zijn leven bleven bewaard. De tentoonstelling in 2020 ontrafelt de mythen rond de kunstenaar en dompelt de bezoeker onder in de wereld van Jan van Eyck. Internationale krachttoer

Om Jan van Eycks optische revolutie tastbaar te maken, plaatst het MSK zijn werken naast die van zijn meest getalenteerde tijdgenoten. Verschillende schilderijen uit internationale topcollecties komen voor het eerst naar België, of worden volgend jaar voor het eerst samen getoond. Absolute hoogtepunten zijn de schilders van de vroege Italiaanse renaissance, die zelden naast hun Vlaamse tegenhanger te zien zijn, en de kunstenaars die zich vanaf de zestiende eeuw door Van Eyck lieten inspireren. In totaal brengt het MSK meer dan 100 schilderijen, miniaturen, sculpturen en tekeningen uit de (late) middeleeuwen samen. Klinkende namen als de Vaticaanse Musea, het Museo Nacional del Prado in Madrid, de Gemäldegalerie in Berlijn, de National Gallery in Washington en het J. Paul Getty Museum in Los Angeles behoren tot de vele partners.

PA N M a g a z i n e | M u s e u m G e n t , J a n v a n E y c k

Gerestaureerd werk in primeur

Het uitzonderlijk karakter van de tentoonstelling wordt echter nog groter. Het publiek krijgt volgend jaar in het MSK namelijk de kans een aantal meesterwerken voor het eerst terug in hun oorspronkelijke toestand te zien, zoals alleen Van Eycks tijdgenoten ze konden bewonderen. Speciaal voor Van Eyck. Een optische revolutie ondergaan een aantal bruiklenen namelijk een conservatieen/of restauratiebehandeling. Het meest in het oog springend is ongetwijfeld de restauratie van Jan van Eycks Portret van Baudouin de Lannoy, een bruikleen uit de befaamde Gemäldegalerie in Berlijn (Gemäldegalerie der Staatlichen Museen zu Berlin – Preussischer Kulturbesitz). Het topwerk wordt op dit ogenblik gerestaureerd in Berlijn en het verbluffende resultaat van deze restauratie zal begin 2020 voor het eerst te zien zijn in Gent – een primeur voor de bezoeker. Net zoals de buitenluiken van De Aanbidding van het Lam Gods, die tijdens de restauratie (2012-2016) door het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium (KIK) een ware metamorfose ondergingen, is nu al duidelijk dat ook het Portret van Baudouin de Lannoy zijn originele uitzicht en karakter voor het eerst in 600 jaar zal herwinnen. OMG! Van Eyck was here: het Gentse themajaar

Wie Gent zegt, zegt het Lam Gods. Gent is de stad waar Van Eyck zijn wereldberoemde meesterwerk schilderde en waar al eeuwenlang miljoenen bezoekers van over de hele wereld het altaarstuk komen bewonderen. De Vlaamse meester gaf eigenhandig een nieuwe wending aan de Europese kunstgeschiedenis en drukte een onuitwisbaar stempel op Gent als vooruitstrevende cultuurstad.

F o t o Jan en Hubert van Eyck, De Aanbidding van het Lam Gods, 1432 (buitenluiken). Sint-Baafskathedraal, Gent. © www.lukasweb.be – Art in Flanders vzw

Met OMG! Van Eyck was here zet Gent de onbreekbare band tussen de stad en de grootmeester in de kijker. Verwacht een zinnenprikkelend programma vol beeldende kunst, theater, dans, design, mode, muziek, gastronomie, shoppen en meer in de sfeer van Van Eyck en zijn magistrale meesterwerk. Een niet te missen feest voor Gentenaren en bezoekers, dat de stad een jaar lang op zijn grondvesten zal doen schudden.

Praktisch ‘Van Eyck. Een optische revolutie’ → 01.02.20 – 30.04.20 → www.vaneyck2020.be OMG! Van Eyck was here: het Gentse themajaar Bekijk het volledige programma op www.vaneyckwashere.be en volg de Facebookpagina OMG! Van Eyck was here om op de hoogte te blijven van de laatste nieuwtjes.

PA N M a g a z i n e | R e s i d e n c e

In bed met Residence B e e l d Residence Stand Noâ&#x20AC;&#x2030;50 I l l u s t r a t i e Antonia Collages F o t o interieur met bed: een ontwerp van artpartner.com.ua F o t o g r a f i e Alexander Van Berge, Eddy Wenting, sigurd kranendonk Te k s t Ellen Leijser, Hans Verstraaten

Residence vroeg interieurontwerper Jeroen van Zwetselaar hun stand op kunstbeurs PAN te ontwerpen. Met daarbij de opdracht: haal ons uit onze comfortzone. Wat volgde was een wild plan waarin, geheel onverwacht, een bed de hoofdrol vervult.

PA N M a g a z i n e | R e s i d e n c e

JEROEN VAN ZWETSELAAR

‘Ik volg mijn gevoel op z’n kop’ F o t o Alexander van Berge

Als hij iets in zijn hoofd heeft, gebeurt het ook. Al moet hij daarvoor de wereld op z’n kop zetten. Of een bed op de PAN. Jeroen van Zwetselaar is geen man van concessies.

Ga je dat echt doen, een bed in de Residence-stand? ‘Waarom niet? Maar niets is nog zeker. Residence heeft me de vrijheid gegeven mijn eigen invulling te geven aan het PAN-paviljoen en dat doe ik ook. Ik ben geen man van concessies, ik volg mijn gevoel. Van daaruit ontstaan ideeën. En als je dan ook nog tegen me zegt dat ik uit een comfortzone mag treden, doe ik dat ook.’ Waar eindigt voor jou een comfortzone? ‘Een project moet natuurlijk maakbaar zijn. Maar dat is dan ook meteen de enige grens die ik ken. Als iets niet haalbaar is, doe ik het niet. Waarom zou je het onmogelijke nastreven? Maar als je je grenzen opzoekt, blijkt er vaak meer

mogelijk dan je dacht. Met deze stand kan ik laten zien wie ik ben, wat ik doe en waar ik voor sta. Hierin kan ik een totaalbeeld van Jeroen van Zwetselaar neerzetten. Dus heb ik mijn intuïtie aan het werk gezet en kernwoorden bedacht die ik in het paviljoen terug wel zien.’ En die zijn? ‘Het moet natuurlijk wel spannend blijven dus ik geef niet alles prijs, maar ik wil de boel wel op z’n kop zetten. Met bomen die uit de hemel groeien of lopen over lucht. Dat bed is ook wel een lekker idee; een hemelbed ofzo. Omdat het paviljoen mijn signatuur krijgt en ik een grote liefde heb voor de kust, wil ik ook de schittering van de zee zien. En een barretje erbij, want dat hoort bij mij.

Maar als je precies wilt weten hoe het gaat worden, moet je zelf komen kijken. Ik ga niet bij voorbaat alles al prijsgeven.’ Je was ooit zeilinstructeur en hebt nu een succesvolle designstudio in Bloemendaal. Voel jij je thuis in dat nette dorp? ‘Ja, we hebben veel opdrachtgevers uit oudere, gegoede families. Wie met zijn snelle geld smaak wil kopen – "kijk eens hoe succesvol ik ben!" – moet niet bij ons zijn. In mijn ontwerpstudio staat niet het design op de eerste plaats, maar de ziel. Ik wil dat mensen werkelijk een gevoel van thuiskomen ervaren als ze hun huis binnen komen. Authenticiteit is voor mij heel belangrijk; bij mensen én in interieurs.’

PA N M a g a z i n e | R e s i d e n c e

Wat is jouw signatuur? ‘Ik laat historische elementen graag samensmelten met moderne architectuur. Dat spanningsveld vind ik interessant: strakke, grafische lijnen gecombineerd met bijvoorbeeld een antiek stuk dat al decennia van familielid op familielid wordt doorgegeven. Maar we beginnen altijd bij nul; we kijken nauwkeurig hoe de lijnen in een pand lopen en wat we daarmee kunnen. Ik schets graag en veel, op ouderwets papier. Vervolgens maken we een digitaal 3D-model, voor een duidelijke sfeerimpressie. Van daaruit vullen we stapje voor stapje het gehele interieur in. Het ontwerpproces is veelomvattend en kost minimaal een half jaar. Wij doen het totaalplaatje: binnen en buiten. Als we bijvoorbeeld het exterieur van een villa ontwerpen, doen we het interieur erbij; van de kunst aan de muur, tot de badkamers en het beddengoed.’ Je ontwerpt niet alleen woonhuizen, maar ook restaurants en kantoren. Hoe bepaal je welke opdrachten je aanneemt? ‘Ik zal er niet snel voor kiezen samen te werken met iemand die mijn signatuur en visie niet deelt. Soms heeft een opdrachtgever twijfels over mijn ideeën, soms zelfs grote twijfels. Het is ook nogal wat; om er echt voor te gaan. Er moeten immers veel knopen worden doorgehakt. Daarvoor is lef nodig, van onszelf én de opdrachtgever. Uiteindelijk is dat een van de grote redenen waarom mensen bij mij aankloppen: ik schrik niet terug voor een uitdaging. Nadien krijg ik regelmatig de reactie: "Dit voelt zó goed, het is alsof je mijn diepste dromen kent en uit hebt laten komen". Zoiets terughoren is zo mooi; daar doe ik het voor.’

STUDIO JEROEN VAN ZWETSELAAR Ruim twintig jaar geleden was Jeroen van Zwetselaar zeilinstructeur. Tussen het zeilen door maakte hij van een container een bijzonder strandhuis, dat deels boven het zand zweefde. Het werd een hit. Niet veel later kocht hij een penthouse in zijn geboortestad Utrecht. Hij was toen 21 jaar oud, het penthouse werd zijn eerste grote project. De ruimte van 90 vierkante meter kreeg maar liefst 54 ramen, zodat hij over heel Utrecht uit kon kijken. Jeroen hield ook toen al niet van concessies en compromissen. Twintig jaar en meerdere eigenzinnige projecten later leidt hij zijn eigen, succesvolle studio in Bloemendaal en ontwerpt hij niet alleen villa’s, maar ook restaurants en soms een kantoor. In zijn studio werkt Jeroen van Zwetselaar samen met zijn vriendin en rechterhand Laura, twee bouwkundig architecten en drie interieurarchitecten.

PA N M a g a z i n e | R e s i d e n c e

Residence en kunst, een verleidelijke cocktail Tien keer per jaar brengt Residence het mooiste op het gebied van interieur, design en kunst samen in een inspirerend tijdschrift. Niet voor niets zijn we alweer voor de zevende keer mediapartner van PAN Amsterdam. Modeontwerper Jan Taminiau is het boegbeeld van PAN 2019, couture is het thema van Residence 11 en in deze uitgave verschijnt ook weer onze jaarlijkse PAN-special. In november komen kunst, design en interieur samen in Residence ĂŠn PAN Amsterdam. Vrouwen in de kunst

Maar er is meer in Residence. In dit nieuwe nummer, dat vlak voor de opening van PAN in de winkels ligt, besteden we ook ruim aandacht aan vrouwen in de kunst. Zo zijn de Art Stories vrijwel helemaal gewijd aan vrouwelijke kunstenaars, portretteren we kunstenares Annemarie Terlage en brengen we een reportage over galeriehouder Alexandra Siebelink en haar dochter Leny-Marie Chabot, die ieder een eigen toonaangevende galerie leiden. Leny-Marie is ook nog eens de jongste galeriehoudster van Nederland. Jawel, women rule the (art)world! PAN-special

P o r t r e t Mary Hessing

Natuurlijk vindt u in deze uitgave ook weer onze PAN-special met daarin fraaie portretten van PAN-deelnemers en interviews met ontwerper Jeroen van Zwetselaar, Jan Taminiau en de nieuwe PAN-directeur Mark Grol. Maar boven alles hopen wij u persoonlijk te mogen begroeten â&#x20AC;&#x201C; tijdens de lezing van hoofdredacteur Mary Hessing of op een ander moment in het Residence-paviljoen tijdens de PAN.

COS M O P O L I TA N De klassieker onder de cocktail s en wereldberoemd dankzij Carrie Bradshaw in Sex and the City: de Cosmopolitan. De spannende rode kleur is te danken aan het cranberrysap. Ingrediënten • 30 ml wodka • 30 ml triple se c • 45 ml cranberrysap • 5 ml lim oensap • sinaasappelschil

F o t o g r a f i e : Sigurd Kranendonk, styling: Kamer 465, recept: Witte van der Stroom

Bereiding Doe de wodka, triple sec, het cranberrysap en limoensap in een shaker met ijs en shake. Trek met een dunschiller een dun stukje schil van een sinaasappe l. Schenk de cocktail in een glas en garneer met de sinaasappelschil.

PA N M a g a z i n e | PA N P o d i u m

PAN Podium PAN Podium biedt de bezoekers van PAN Amsterdam een afwisselend programma vol inspirerende en interactieve presentaties. De vele uiteenlopende aspecten van kunst en de kunstmarkt staan hierbij centraal. In het Rembrandt-jaar verzorgen tien partners een programma met als uitgangspunt: de kunstenaar. Alle beursbezoekers zijn van harte welkom bij dit dagelijks wisselende en gratis programma.

PA N M a g a z i n e | PA N P o d i u m

maandag

november 2018

VHOK PAN Podium over kunst & kennis Wat kun je allemaal doen met kunst en antiek in je huis? Wat voor variaties kun je maken en doe je dit alleen op gevoel of ook vanuit een inhoudelijk perspectief? De Koninklijke VHOK assembleert voor PAN Podium diverse interieurs waaronder klassiek, hedendaags en eclectisch. In de verscheidene interieurs zijn kunstwerken van leden van Nederlands gerenommeerde vereniging van kunsthandelaren geplaatst. Zo staat bijvoorbeeld onder een schilderij van Jan Schoonhoven een empire kandelaar op een designmeubel. Gedurende de dag staan kunstwerken in verschillende interieurs centraal. Leer tijdens de sessies met onze experts, met ieder een eigen discipline, alles over het werk. Zij gaan in gesprek met verzamelaars, conservatoren en designers. Tot slot komt spelenderwijs de know how van KVHOK aan de orde, met in de avond een programma gericht op de jonge koper. De Koninklijke VHOK, opgericht in 1911, vertegenwoordigt 65 leden uit alle denkbare kunsten antiekdisciplines. Alle leden zijn connaisseur op kunsthistorisch gebied, met veel praktische kennis en inzicht in de waarde van objecten. Het VHOK-logo fungeert dan ook als keurmerk.

zondag

november 2019

Vereniging Rembrandt Vereniging Rembrandt daagt je uit tijdens PAN Amsterdam op zoek te gaan naar kunst van betekenis. Niet alleen voor jezelf, maar voor heel Nederland. Welk kunstwerk raakt je en spreekt volgens jou ook vele anderen aan? Welk kunstwerk verdient het om in een publieke collectie te worden geĂŤxposeerd? Elke twee uur kiest de Vereniging Rembrandt de interessantste keuze uit en beloont deze met een goodiebag. Ga op PAN Podium met ons in gesprek over hoe we kunst beschikbaar maken voor iedereen en laat ons weten welk kunstwerk jij Nederland gunt. Vereniging Rembrandt vindt het belangrijk dat iedereen kan genieten van topkunst. Daarom steunen wij Nederlandse musea met kunstaankopen en maken ons sterk voor openbare collecties. Als een museum bij ons een aanvraag doet, wordt altijd naar drie criteria gekeken: is het van kunsthistorisch belang, is het een aanvulling voor het museum en is het een verrijking voor Nederland. Dit maakt Vereniging Rembrandt mogelijk met de steun van 16.000 leden.

PA N M a g a z i n e | PA N P o d i u m

dinsdag

november 2018

Pretty Brilliant Als feestelijke afsluiting van 2019, het jaar waarin het 100-jarig vrouwenkiesrecht werd gevierd, organiseert See All This kunstmagazine in samenwerking met Harper’s Bazaar, Elle Decoration en TEDxAmsterdamWomen een speciale Pretty Brilliant-dag in het teken van vrouwen in de kunst. Een dagprogramma op PAN Amsterdam met lezingen, een paneldiscussie en rondleidingen. Afsluitend een borrel met speciale genodigden, onder wie hopelijk jij!

13.00 uur Welkom door Nicole Ex, hoofdredacteur See All This-kunstmagazine 13.05 uur Harma van Uffelen (conservator Van Gogh Museum) geeft op uitnodiging van Marian Spier (oprichter TEDxAmsterdamWomen) een lezing over Jo Bonger, de vrouw van Theo van Gogh 14.00 uur Trendwatcher Monique van der Reijden vertelt op uitnodiging van Evelien Reich (hoofdredacteur Elle Decoration) over de opkomende tendens van meer vrouwelijke vormgeving in design 14.30 uur Evelien Reich (hoofdredacteur Elle Decoration) gaat in gesprek met de internationaal vermaarde designer Sabine Marcelis over haar werkwijze en verschillende projecten 15.00 uur Brilliant buys: kunst kopen op de internationale kunstmarkt. Miluska van ’t Lam (hoofdredacteur Harper’s Bazaar) in gesprek met art advisor Hélène van der Ven 15.30 uur Do’s & Don’ts: Vrouwelijke Entrepeneurs over hun ervaringen in de veranderende kunstwereld. Miluska van ’t Lam (hoofdredacteur Harper’s Bazaar) in gesprek met entrepreneurs Yvette van Caldenborgh en Ingrid Advaney 16:00 uur

Pauze

17.00 uur Lezing door Nicole Ex (hoofdredacteur See All This-kunstmagazine) over geniale vrouwen in de kunst en de officiële lancering van project Pretty Brilliant 17.30 uur

Rondleidingen door hoofdredacteuren over PAN Amsterdam*

18:30 uur

Pauze

19.00 uur Panelgesprek met Evelien Reich, Miluska van ’t Lam, Nicole Ex en Marian Spier over de positie van de vrouw in kunst en design, met als afsluiting van dit jubileumjaar een groepsportret

PA N M a g a z i n e | PA N P o d i u m

woensdag

november 2018

De Kremer Collectie Tijdens PAN Podium presenteert het team van de Kremer Collectie in het kort de geschiedenis van de collectie, alsook de missie, hoe die vandaag de dag gerealiseerd wordt en onze toekomstvisie. Aan bod komen het kunsthistorische onderzoeksprogramma, het Kremer Museum en de nieuwe doelgroepen die men bereikt door middel van het inzetten van digitale technologieën als VR, mobiele AR (Augmented Reality) en de zogenaamde digital playground-strategie. De Kremer Collectie werd door George en Ilone Kremer in 1994 opgericht. De privécollectie bestaat uit 84 Hollandse en Vlaamse meesters uit de 17de eeuw. De collectie groeit nog steeds en verschillende scholen en genres zijn vertegenwoordigd waaronder: Carravagisten/ Utrecht, Leiden, Delft, Haarlem en Amsterdam, genre-interieurstukken, landschappen, historiestukken, Italianiserende landschappen, zeegezichten en portretten. De collectie bevat topstukken van onder anderen Rembrandt, Abraham Bloemaert, Hendrick ter Brugghen, Gerrit Dou, Frans Hals, Meindert Hobbema, Gerrit van Honthorst, Pieter de Hooch, Jan Lievens, Paulus Moreelse, Michael Sweerts, Jan Baptist Weenix en Emanuel de Witte. De Kremer Collectie heeft als missie zo veel mogelijk mensen wereldwijd kennis te laten maken met de kunsten. Dit doen ze door een actief bruikleen-, onderzoeksen digitaliseringsprogramma.

F o t o André Smits, herman de vries, Eschenau 5 juli 2016

donderdag

november 2018

RKD - Nederlands Instituut voor Kunstgeschiednis Verhalen over grote en kleine meesters Vijf conservatoren van het RKD laten u elk uur kennis maken met een bijzondere Nederlandse kunstenaar. Natuurlijk kent u Rembrandt, maar wist u dat hij pas vanaf de 19de eeuw de volksheld werd die hij nu is? En wat weet u eigenlijk van het excentrieke leven van ZERO-kunstenaar herman de vries? En heeft u ooit van Cornelis Kruseman met de bijnaam ‘Raphael van het Noorden’ gehoord? Ook Pieter de Hooch en Vincent van Gogh komen aan bod. Vijf kunstenaars met verschillende levensverhalen en uiteenlopende artistieke carrières.

F o t o 3D Space

Het RKD – Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis is één van de belangrijkste kunsthistorische instituten wereldwijd, met een imposante collectie kunsthistorische documentatie en archieven over kunst van de Nederlanden van ca. 1200 tot nu. Deze verzameling biedt een schat aan informatie over grote en kleine, bekende en onbekende meesters.

PA N M a g a z i n e | PA N P o d i u m

vrijdag

november 2019

Museum Kranenburgh Museum Kranenburgh is idyllisch gelegen aan de rand van kunstenaarsdorp Bergen, de omgeving waar generaties Nederlandse kunstenaars inspiratie putten uit het rijke groen, het licht van zee en elkaar. Een dag lang deelt het museum inspirerende verhalen van gedreven makers: kunstenaar Charlotte Caspers vertelt over het museum als maakplek, fotografen Koos Breukel en Venus Veldhoen vertellen over hun tentoonstelling rondom levenskunstenaar Aat Veldhoen (te zien vanaf 1 december in Kranenburgh), museumdirecteur Mariette Dölle spreekt met Rudi Fuchs over het belang van de kunstenaar voor het museum en curator Colin Huizing vertelt over zijn bijzondere project voor Kranenburgh in 2020.

Museum Kranenburgh Museum Kranenburgh in Bergen is een museum voor moderne en hedendaagse kunst waar, in de geest van de kunstenaars van de beroemde Bergense School, creatieve vrijheid en vernieuwingsdrang voorop staan. Het verbindt binnen een eigentijds programma kunstenaars en bezoekers, jong en oud, historische verhalen en actuele thema’s. Met zijn sprookjesachtige beeldentuin en de nabijheid van bos, duin en de zee is het museum een plek met magische aantrekkingskracht. De intieme relatie met de natuur krijgt regelmatig een plek in het museumprogramma. F o t o Charlotte Caspers in haar atelier (Bergen), 2018 D o o r Michel Claus

zaterdag

Zondag

november 2019

december 2019

Gent viert Van Eyck in 2020 In 2020 organiseert het Museum voor Schone Kunsten Gent (MSK) de grootste Jan van Eyck-tentoonstelling ooit. Wereldwijd zijn er van deze Vlaamse meester slechts een twintigtal werken bewaard, waarvan zeker de helft afreist naar Gent. Daar worden ze samengebracht met werk uit Van Eycks atelier, kopieën van intussen verdwenen schilderijen en meer dan 100 topstukken uit de late middeleeuwen. De acht geres-taureerde buitenluiken van De Aanbidding van het Lam Gods staan centraal in de tentoonstelling. Tijdens PAN Amsterdam wordt een voorproefje getoond van deze spectaculaire tentoonstelling en het Gentse themajaar OMG! Van Eyck was here. Met bijdragen van onder anderen Matthias Depoorter (Tentoonstellingscoördinator MSK) en het Designmuseum Gent.

PA N M a g a z i n e | PA N P o d i u m

Programma PAN Podium Zondag 24 november Vereniging Rembrandt

12:00 – 21:00 uur

Maandag 25 november Koninklijke VHOK

12:00 – 21:00 uur

Dinsdag 26 november Pretty Brilliant

12:00 – 21:00 uur

Programma met:

F o t o Jan van Eyck Portret van een man met blauwe kaproen, ca. 1428–143. Muzeul National Brukenthal, Sibiu (Roemenië)

– See All This Kunstmagazine

– Harper's Bazaar

– Elle Decoration

– TEDxAmsterdamWomen

Woensdag 27 november De Kremer Collectie

12:00 – 21:00 uur

Donderdag 28 november RKD Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis

12:00 – 18:00 uur

Vrijdag 29 november Museum Kranenburgh

12:00 – 18:00 uur

Zaterdag 30 november Museum voor Schone Kunsten Gent

12:00 – 18:00 uur

Zondag 1 december Museum voor Schone Kunsten Gent

→

12:00 – 18:00 uur

Het Singer Laren toont op PAN Amsterdam een selectie uit de collectie Nardinc. Directeur Jan Rudolph De Lorm vertelt op woensdag 27 september om 14.00 en 16.00 uur over het belang van verzamelaars voor musea en de kracht van het geven. Dit programma vindt plaats in stand 21.

PA N M a g a z i n e | PA N P o d i u m

Pretty Brilliant Als feestelijke afsluiting van 2019, het jaar waarin het 100-jarig vrouwenkiesrecht werd gevierd, organiseert See All This kunstmagazine in samenwerking met Harper’s Bazaar, Elle Decoration en TEDxAmsterdamWomen een speciale Pretty Brilliant-dag in het teken van vrouwen in de kunst. Drie kwartiermakers aan het woord. Pretty Brilliant is onderdeel van PAN Podium en vindt plaats op dinsdag 26 november. Voor het volledige programma zie pagina 34 F o t o Nicole Ex, hoofdredacteur See All This (foto: Sanja Marusic)

See All This D o o r Nicole Ex

F o t o Miluska van 't Lam, hoofdredacteur Harper's Bazaar

Ik stond voor Love Sick van Marlene Dumas in Museum of Modern Art in New York toen me een onwennig gevoel van trots en nationalisme overviel – ze hoort bij mijn land, dacht ik – om niet veel later te beseffen dat er een diepere laag van verbondenheid aan ten grondslag lag. Eén die te maken had met Dumas’ talent om met niet meer dan wat waterverf de gelaagdheid van het vrouwzijn te treffen – het woest aantrekkelijke, ronde, kwetsbare, krachtige, sensuele en hopeloos wispelturige van haar wezen. Als kijker voelde ik me opgenomen in Dumas’ rijk, waar ik me thuis voelde en begrepen. Toen we in het voorjaar van 2018 werkten aan ons zomernummer over ’99 geniale vrouwen in de kunst’, kwamen bij de redactie de nagetrokken feiten harder aan dan verwacht, want de geschiedenis van vrouwen in de beeldende kunst blijkt, zoals in de film en de literatuur, een eeuwenlange kroniek van uitsluiting. Niet één vrouw wordt vermeld in de eerste edities van de twee belangrijkste standaardwerken over de Westerse kunstgeschiedenis van de vorige eeuw. Motivatie? Gebrek aan talent. See All This wil die hardnekkige overtuiging – bij mannen én bij vrouwen – graag weerleggen, door te beginnen aan een eindeloze ontdekkingsreis langs de oeuvres van talloze vrouwen die onze aandacht verdienen, want om met Susan Sontag te spreken: “Attention is vitality. It connects you with others. It makes you eager. Stay eager.”

PA N M a g a z i n e | PA N P o d i u m

TED

F o t o Marian Spier, oprichter TEDxAmsterdamWomen

D o o r Marian Spier

De D van TED staat voor ‘design’ en is altijd een belangrijk onderdeel geweest van het TEDxAmsterdamWomen programma. Het eerste TEDxAmsterdamWomen event in Nederland was in december 2010 en werd gehouden in Sotheby’s. De meest spraakmakende talk toen was van de Afrikaanse curator Sithabile Mlotshwa en ging over Afrikaanse kunst. Haar betoog richtte zich op de grote invloed van Afrikaanse kunst op de Europese moderne kunst. Dit zette ze in contrast met de massageproduceerde Afrikaanse beeldjes die veelvuldig worden aangeboden op vlooienmarkten. Nederlandse musea willen kunst veel toegankelijker maken. In mijn rol als lid van de Raad van Toezicht van het Van Gogh Museum wil ik hieraan meewerken. Juist in deze tijd is het belangrijk dat instituten als deze bijdragen aan een inclusievere samenleving, waarbij groepen die nog niet bekend zijn met musea de toegang krijgen en zich welkom voelen. Het verhaal van Jo Bonger-Van Gogh – tijdens PAN Amsterdam vertelt door een van de medewerkers van het Van Gogh museum, Harma van Uffelen – is hier een voorbeeld van. Met TEDxAmsterdamWomen willen we ons sterk blijven maken voor vrouwen in Technology, Entrepreneurship én Design. Dit doen we door deze vrouwen – die vaak achter de schermen werken, maar geweldig werk doen – veel zichtbaarder te maken.

Harper's Bazaar D o o r Miluska van ’t Lam

Precies in het jaar dat PAN Amsterdam Pretty Brilliant organiseert, vieren we het vijfjarig bestaan van de Nederlandstalige Harper’s Bazaar. De afgelopen vijf jaar organiseerden we regelmatig events voor vrouwen die hun ambities waar willen maken. Onder meer de verkiezing Women of the Year; inmiddels een prestigieuze award, die op 25 november wordt overhandigd aan maar liefst zes vrouwen. Maar ook met de organisatie van Bazaar’s International Women’s Day Summit in samenwerking met Branded/U. Door dit soort initiatieven maakt Harper’s Bazaar ambitieuze vrouwen zichtbaar en brengt zij hen in contact met andere ambitieuze vrouwen. Dat deze vrouwen van alle leeftijden zijn en in alle segmenten hun professies of bedrijven hebben, is een geweldige constatering. Zij willen leren van elkaar, als pupil en mentor, en vice versa. Bazaar faciliteert dit. Onder meer met de nieuwe rubriek Mentor-pupil. Overigens hebben we in deze rubriek al drie kunstduo’s geïnterviewd en gefoto-

grafeerd. Van Sotheby’s en Rijksmuseum tot een jonge art consultant wier mentor een kunstverzamelaar is. In dit jubileumjaar startte in navolging van New York onze uitgever Hearst ook Hearst Lab in Nederland, dat investeert in vrouwelijke startups met een financiële injectie, coaching en een werkplek in ons nieuwe Hearst-kantoor in de Amsterdamse Houthavens. Bazaar’s hoofdredacteur Miluska van ’t Lam is een van de scouts van dit lab.

Sisterhood Dat wij als platforms nu op PAN Amsterdam de handen ineenslaan voor de onderwerpen ‘vrouwen’ en ‘kunst’, wijst erop dat we vanuit kracht veel verder komen dan door te praten vanuit een klacht. Zo zie je maar dat kunst niet alleen een startpunt kan zijn voor een gesprek – een conversation piece – maar ook verbroedert. Tja, alleen moeten we daar nog een wat universeler woord voor bedenken.

Terugblik PAN Amsterdam 2018

PA N M a g a z i n e | D e K e u z e v a n

De keuze van… Bekijk de beurs vanuit het perspectief van twee Bekende Nederlanders in ‘De keuze van…’ Loop met advocaat Oscar Hammerstein of voormalig D66-partijleider Alexander Pechtold over PAN Amsterdam en kom alles te weten over hun smaak en interesses. Vanuit hun passie voor kunst, antiek en design vertellen zij tijdens een rondleiding over verschillende favoriete objecten die dit jaar op de beurs te vinden zijn.

Oscar Hammerstein

Alexander Pechtold

PA N M a g a z i n e | J o h a n C r u i j f A r e n A

Unieke vertoning levensechte tekening Johan Cruijff ArenA tijdens PAN Amsterdam

Dit jaar wordt tijdens PAN Amsterdam een indrukwekkende schaaltekening van het interieur van de Johan Cruijff ArenA getoond. De tekening is gemaakt door de autistische Kees Momma, de hoofdpersoon van de bekroonde documentaire Het beste voor Kees. Op 10 oktober onthulde Kees zijn tekening vol trots aan tafel bij Matthijs van Nieuwkerk in De Wereld Draait Door. Zijn pronkstuk zal tijdens PAN Amsterdam voor het grote publiek te bewonderen zijn en er wordt aandacht gevraagd voor een crowdfunding.

ook meer sociaal contact. En nu is daar dan zijn spectaculaire weergave van de Johan Cruijff ArenA, naar eigen zeggen zijn moeilijkste opdracht ooit. Kees is erin geslaagd de immense en ingewikkeld geconstrueerde ArenA tot in perfectie te tekenen. Ruim zes en een halve week werkte Kees aan de tekening. Ondanks enkele tegenslagen, waaronder een mis-telling van het aantal zitjes, tekende hij verwoed door aan de complexe stalen buisconstructie. Het resultaat is verbluffend. Kees tekende de ArenA niet zonder reden: in een gedroomde wereld gaat de vervolgfilm over Kees, Kees vliegt uit, in diezelfde ArenA in première. Om dit vervolg, waar vanuit de grote groep volgers van Kees al geruime tijd vraag naar is, in eigen beheer te kunnen verwezenlijken is Doclines onder leiding van Monique Nolte een crowdfundactie gestart. De actie wordt ondersteund door HandicapNL, omdat de documentairemaakster met het opgehaalde bedrag en de aandacht voor haar film tevens betere zorg en huisvesting voor mensen met autisme wil realiseren.

In Het beste voor Kees (2014) volgt documentairemaakster Monique Nolte Kees in zijn dagelijkse leven. De film ontving niet alleen lovende recensies, maar ontketende ook een storm op social media. Het Facebook-account over het leven van de autistische Kees, die ook twee boeken over zijn autisme schreef, heeft inmiddels meer dan 82.000 volgers. Kort na het uitkomen van de documentaire ontving Kees zijn eerste tekenopdracht. Nu werkt hij als beroepstekenaar en tekent hij huizen en andere gebouwen in opdracht. Deze tekenopdrachten bieden hem niet alleen zingeving – waar hij ten tijde van Het beste voor Kees erg naar op zoek was – maar

Voor meer informatie over Kees Momma en de crowdfundactie voor Kees vliegt uit ga naar www.keesvliegtuit.nl of bezoek stand 52 tijdens de beurs.

110 galeri antiquair kunsthan 46

isten, rs en ndelaren 47

Stand 112 | Utrecht | Passage Arts 48

Art Nouveau damessecretaire door Emile Gallé, vervaardigd voor de wereldtentoonstelling te Parijs in 1900.

Emile Gallé | Sécretaire Intarsiatechniek in diverse fruitboomsoorten met decoraties van vlinders en bloemen, bronzen ladenknopjes en sleutel in bloemmotief 107 x 73 x 52 cm | Sierlijk ingelegde signatuur op een zijpaneel ‘Gallé, Exposition 1900’ | Parijs, circa 1900

Galerie De Rijk / Chabot Fine Art | Den Haag | Stand 81

Keisuke Matsuura (Kyoto, 1970) | JIBA GPG 18 Olieverf op doek met magneten die aan de achterkant zijn bevestigd | 118 x 80 x 18 cm | 2019

Stand 28 | Amsterdam | Kahmann Gallery 50

Dit werk is ontstaan door een hele nieuwe ervaring van Bastiaan met het fenomeen VR (Virtual Reality). Tijdens het maken van deze video (een naaktshoot) ontstond dit werk met zijn favoriete model Tinotenda.

Bastiaan Woudt (1987) | Mushore Archival Pigment Print | 90 x 120 cm | Editie 10 + 2 AP | 2019

Galerie Rob Koudijs | Amsterdam | Stand 124

Takashi Kojima (Kyoto, 1978) | MANDARA Broche van zilver, kwarts en topaas | 2016

Stand 146 | Zwolle | Heutink Ikonen

Christus is als Albeheerser afgebeeld op een troon in een hemelse omgeving en gehuld in een gouden gewaad. Rond Christus zijn een vierpuntige rode ruit (drie punten zijn zichtbaar) en een blauwe mandorla met cherubijnen en serafijnen zichtbaar. Met zijn voeten steunt Christus op de thronen, de vurige raderen met ogen. De serafijnen, cherubijnen en thronen zijn de engelen die het goddelijke bewaken. Het buitenste rode vierkant heeft in de hoeken de symbolen van de vier evangelisten, MatteĂźs de mens, Marcus de adelaar, Johannes de leeuw en Lucas de stier.

Christus Pantokrator Ei-tempera op gesso op hout | 95 x 74 cm | Noord Rusland, 17de eeuw

Gijs van Lith (1984) | Untitled (Catcher) no. 9 Olie-, acryl-, alkyd- en spuitverf op linnen | 80 x 60 cm | 2019

MPV Gallery | â&#x20AC;&#x2DC;s-Hertogenbosch | Stand 84

Het ontstaansproces van het kunstwerk staat centraal in het werk van Gijs van Lith. Dit kunstwerk toont de voorname rol die de keuze van schildersmateriaal en de werkwijze spelen.

Stand 121 | Amsterdam | Kunsthandel P.de Boer B.V. 54

Abraham Storck (1644–Amsterdam–1708) | Nederlandse schepen naderen de kust Olieverf op doek | 57,2 x 70 cm | Gesigneerd links onder ‘A.Storck:fecit’

Sybold van Ravesteyn (1889-1983) | Lage Buisframe fauteuil met armleggers Lage fauteuil uit de commissarissenkamer van verzekeringsmaatschappij 'Tiel-Utrecht'. Hoogglans verchroomd stalen frame met zwartgelakte houten armleggers. Zitting met binnen-vering, gestoffeerd met zwarte velours d ‘Utrecht. Uitvoering: H.P. Mutters&Zoon, Den Haag circa 1936 Herkomst: oud medewerker van de Brandwaarborg Maatschappij ‘Tiel-Utrecht’, Collectie Jan Juffermans Utrecht.

Galerie van den Bruinhorst | Kampen | Stand 5

De fauteuil werd ook toegepast in het Koninklijke jacht Piet Hein van prinses/koningin Juliana en prins Bernhard.

Stand 79 | Amsterdam | Kunsthandel Mieke Zilverberg

Zeer geliefd verzamelobject, typisch Egyptisch vanwege de koninklijke, fiere houding. Bijzonder vanwege de ruime afmeting (25 cm) en het prachtig groene patina.

Grote zittende kat Brons met donkergroen patina en op houten standaard | Hoogte 25 cm | Egypte, Late Periode, circa 600-500 voor Chr. 56

Beide rechtopstaande oren zijn twee keer doorboord voor gouden oorringen, ketting met amulet in relief om de nek geknoopt en de staart rechtsom gekruld tot aan voorpoten.

BorzoGallery | Amsterdam | Stand 37

Zes aarduitwrijvingen van de hand van herman de vries, bestaande uit grondmonsters genomen tijdens een van zijn recente reizen naar het Griekse eiland Gavdos; het zuidelijkste punt van het Europese continent en een bron van inspiratie voor de kunstenaar.

herman de vries | from earth: agia pavlos (gavdos) aarduitwrijving op papier | 50 x 70 cm | 2018

Stand 64 | Venlo | Galerie Wilms Suzanne Jongmans is interdisciplinair kunstenares. Ze is coupeuse, beeldhouwer, kostuumontwerper en fotografe. Ze studeerde textieldesign en fotografie aan de academie voor Beeldende Vorming in Tilburg. Naast een grote opdracht voor het Italiaanse modehuis Moncler i.s.m. Valentino verscheen een documentaire over haar op ‘Die Deutsche Welle’, kreeg ze aandacht op CNN, Washington Post, een solotentoonstelling bij het European Economic and Social Committee (EESC) en een expo in het Welt museum in Wenen.

‘She creates a tension and a meeting between the classical and the modern, the constant and the fugitive. Her images radiate an immanence, through the mundane scraps, we glimpse the divine.’ Karen Van Godtsenhoven, associate curator of the Costume Institute at the Metropolitan Museum of Art (New York)

Suzanne Jongmans (Breda, 1978) | Kindred Spirits, The Receptive Mode Canson print in verdiepte lijst met museumglas | 65 x 85 cm | Editie 10 + 2 A.P. | 2019

Slangenarmband 18 karaat geelgoud en diamant | Polsmaat is flexibel, gewicht 95 gram | ItaliĂŤ, Valenza, circa 2010

Verbeek-Schuttelaar Antiquair Juwelier | Amsterdam | Stand 109

Dergelijke armbanden stammen uit een rijke traditie, zoals het exemplaar dat Illario zeventig jaar geleden voor Bulgari ontwierp. De slang staat volgens Romeins gebruik symbool voor eeuwige liefde en was favoriet van Koningin Victoria.

Stand 54 | Amsterdam | Inter-Antiquariaat Mefferdt & De Jonge

Van de jaren 1630 tot het midden van de negentiende eeuw was Japan voor buitenlanders vrijwel afgesloten. De Nederlanders waren vanaf 1641 de enige Westerlingen die er mochten verblijven en handel drijven. Ze moesten zich wel aan strenge voorschriften houden, en mochten alleen op Dejima wonen, een kunstmatig eiland in de haven van Nagasaki. Elk jaar kwamen een of twee schepen in Nagasaki aan om handelswaren af te leveren en op te halen en om de bemanning van de handelspost af te lossen. De aankomst van de schepen was een welkome afwisseling op het eentonige leven op Dejima. De schepen zelf, met hun rijk versierde achterstevens en kleurige vlaggen, waren een bezienswaardigheid voor de Japanners. Indrukwekkend waren de snelheid waarmee de zeilen open afgerold konden worden, en de zware kanonnen die de schepen in rookwolken hulden als een saluutschot werd afgevuurd. Het hier afgebeelde schip met de naam “SAHR” op de spiegel, is van het type schepen waarmee de Nederlanders rond 1800 naar Japan voeren. Alleen de kunstenaar was geen groot kenner. Zo zien we een zgn. ‘blinde’, een dwarsscheeps zeil dat onder de boegspriet gevoerd wordt, maar dat in die tijd al lang niet meer werd gebruikt. Ook de giek (het

onderste rondhout aan de bezaansmast, de achterste mast) werd eigenlijk niet meer gevoerd. Verder zouden de drie lijnen die vanaf de giek naar de gaffel (het bovenste rondhout aan de mast) lopen, aan de verschansing moeten vastzitten en niet aan de gaffel. Hierdoor waait de Nederlandse vlag ook niet helemaal correct. De vlag met de omgedraaide A aan de grote mast lijkt geïnspireerd op de A in het wapen van de Amsterdamse kamer van de V.O.C., maar dat werd voor zover bekend nooit los gevoerd en al helemaal niet ondersteboven. Dit is een zgn. Nagasaki prent, een houtsnede betrekking hebbend op Nagasaki. Ze waren populair in de Edoperiode (1603-1868) en tonen vaak buitenlanders of hun vreemde voorwerpen, zoals schepen. De ‘roodharige barbaren’ waren een bezienswaardigheid en de prenten voorzagen in een behoefte. De Japanse overheid had op Dejima schilders aangesteld met de opdracht het dagelijks leven van de Nederlanders te documenteren. Hun werk is in prentvorm verschenen en werd gekocht als souvenirs door Japanse reizigers tijdens hun verblijf in Nagasaki. Vanwege de kwetsbaarheid van het dunne papier waarop ze gedrukt waren, zijn ze tegenwoordig zeldzaam geworden. Bunkindō was een van de vier grootste uitgeverijen van Nagasaki prenten in de Edoperiode.

Nederlands koopvaardijschip Houtsnede met originele kleuren | 32 x 45 cm | Uitgegeven door Bunkindo, circa 1840

Galerie de Vis | Harlingen | Stand 145

Een colorist op zoek naar de ultieme diepte en kleur. Gerrit Benner experimenteerde zijn leven lang met sterk geprononceerde kleuren. Hij maakte oneindig veel kleurstudies in een poging felle uitersten met elkaar te verzoenen en harmonie te vinden in tegenstellingen van blauw en oranje, rood en groen, geel en paars. Fries landschap weerspiegelt zowel die zoektocht als zijn intense verbondenheid met het Friese land.

Gerrit Benner (Leeuwarden 1897-1981 Nijemirdum) | Fries landschap Gouache | 66 x 50 cm | 1970

Stand 149 | Amsterdam | Gallery Zitzo Amsterdam 62

Kaare Klint (Frederiksberg 1888-1954 Kopenhagen) | Kaare Klint drie-zits sofa Origineel naturel/cognac leer op een acht-benig essen onderstel | 196 x 91 x 79 cm | Zithoogte 41 cm Model 5011 | Geproduceerd door Rud. Rasmussen Cabinetmakers, Denemarken | Ontwerp 1935

Kobayakawa Kiyoshi (Fukuoka 1899-1948 Tokio) | â&#x20AC;&#x2DC;Pupillen van de ogenâ&#x20AC;&#x2122;, Hitomi Houtsnede | 53,4 x 30,5 cm | Uitgegeven in 1931

Hotei Japanese Prints | Leiden | Stand 155

Een van de meest verbluffende Japanse prenten van de 20ste eeuw, door de kunstenaar die excelleerde in de weergave van hedendaagse schoonheden, die zich hulden in hedendaagse mode en onafhankelijk en moderniteit uitstraalden. Bovendien is deze prent een voorbeeld van de extreme drukkwaliteit die tijdens de eerste helft van de 20ste eeuw kon worden bereikt. De sjaal is bedrukt met een ingenieus patroon van zilveren lijnen. De prent is uiterst zeldzaam, gedrukt in een oplage van slechts 100 exemplaren, duur en verkeert in vlekkeloze staat.

Stand 18 | Laren | Janknegt Gallery

Bas Lobiks werk gaat over tijd, die op deze wijze opgeslagen is. Het schilderij ontstaat door het schilderen van talloze lagen naar binnen toe. De randjes van de lagen spaart hij uit, dat worden de lijntjes. Elke laag heeft tijd nodig om te drogen. Zo bouwt hij gestaag het werk op, naar het midden toe. Eenmaal dat benaderd, wordt het werk afgesloten, met de laatste laag. De laatste laag is causaal bepaald door de breedte van de penseel die hij gebruikt. En eigenlijk de enige echte streep die hij plaatst.

Bas Lobik (Berkel en Rodenrijs, 1965) | Zonder titel Acryl op linnen | 18 x 30 cm | 2019

Jaski | Amsterdam | Stand 36

Andy Warhol (Pittsburgh 1928 – 1987 New York) Queen Beatrix of the Netherlands (de complete set uit de serie ‘Reigning Queens’) Zeefdruk | 100 x 80 cm (ieder) | Editie AP 10/10 | 1985

Stand 55 | Rotterdam | Contempo Galerie

Dit schilderij is geëxposeerd in Museum Belvédère in Heerenveen, tijdens de solotentoonstelling van Tjibbe Hooghiemstra: Wâldman.

Tjibbe Hooghiemstra (Tytsjerk, 1957) | Wâldman Gemengde techniek op doek | 100 x 134 cm | 2018

Stand 106 | Ingen | Mentink & Roest 68

Pan is een uitstekende thuishaven voor deze unieke Amsterdamse chronometer Hohwü met originele houten foedraal.

Andreas Hohwü (1803-1885) | Scheepschronometer Messing platine-uurwerk met ‘Earnshaw’ chronometergang en compensatiebalans, aangedreven door een veer in een veerton voorzien van snek, verzilverde wijzerplaat met gouden uur- en minuutwijzers. Het uurwerk is cardanische opgehangen in zijn mahoniehouten kast. Het geheel bevindt zich in zijn originele mahonie draagkist met lederen band Loopduur 56 uur | 17 x 16 x 16 cm | Draagkist 21 x 22,5 x 28 cm Gesigneerd ‘Andr. Hohwü Amsterdam no. 164’ | Nederland, circa 1855

Marjan Sterk Fine Art Jewellery | Amsterdam | Stand 2

Van Cleef & Arpels | Hanger/broche met bijpassende oorbellen Achttien karaat geelgoud en diamanten | Gesigneerd â&#x20AC;&#x2DC;Van Cleef & Arpels, Parisâ&#x20AC;&#x2122; | Circa 1970

Stand 142 | Amsterdam | Bruijstens Modern Art 70

Tom Okker Art bv | Hazerswoude-dorp | Stand 6

‘Lynn Chadwick is één van mijn favoriete kunstenaars, de laatste vijftig jaar internationaal bekend en vertegenwoordigd in musea wereldwijd.’

Lynn Chadwick (1914-2003) | Sitting couple Brons | 33 x 47 cm | Editie 2 van 8 | 1973

Stand 24 | Amsterdam | Galerie Caroline Oâ&#x20AC;&#x2122;Breen Het werk van Anastasia Samoylova (geboren in Moskou, woonachtig in Miami) beweegt zich tussen documentairefotografie, studiofotografie en installatie. Met haar nieuwste serie FloodZone heeft zij in 2020 in het USF Contemporary Art Museum (Tampa, VS) een solopresentatie. Ook komt bij de gerenommeerde uitgeverij Steidl in september het gelijknamige boek FloodZone uit, met meer dan 80 fotoâ&#x20AC;&#x2122;s. FloodZone is een uitgebreid fotografisch project dat het probleem van de stijgende zeespiegel reflecteert en daarop reageert. Het project begon in 2016 in Miami. Samoylova verhuisde naar het gebied, haar eerste ervaring in een tropische omgeving. Het was de heetste zomer ooit. Door dagelijkse wandelingen begon ze zich te realiseren hoe het

verleidelijke tropische palet van de stad en de kwaliteit van het licht de groeiende dissonantie verborgen hielden tussen de bloeiende onroerendgoedmarkt en de aantasting van de oceaan aan de kustlijn. Zeegezichten worden gewaardeerd in de onroerendgoedwereld, met weinig aandacht voor het bouwen van projectlocaties in overstromingszones met een hoog risico. Beleggers lijken de ogen te sluiten voor de realiteit dat Miami gestaag onder water glijdt. Vooral Miami Beach is een opvallende case study: het kunstmatige eiland heeft enkele van de meest luxueuze eigenschappen, maar is onderworpen aan regelmatige overstromingen. Wonen in Miami is bitterzoet: het ziet eruit en voelt als een paradijs, maar de enige veilige wortels behoren tot mangrovebomen.

Anastasia Samoylova (Moskou, 1984) | Fountain (serie FloodZone) Fotografie | 102 x 127 cm | Editie van 5 | 2017

Daniel Bouman | Theepot Zilver met cut-card decoratie | 18 x 11 cm | 319 gram | Amsterdam, 1693

A. Aardewerk Antiquair Juwelier | Den Haag | Stand 122

Deze charmante bolvormige theepot heeft rondom de tuit, de aanhechting van de handgreep en op het deksel een cut-card decoratie in bladmotieven. Het is de vroegst bekende Nederlandse zilveren theepot vervaardigd in Amsterdam.

Stand 126 | Amsterdam | SmithDavidson Gallery

â&#x20AC;&#x2DC;Ik geloof in decadentie en gevoelens; het is waaraan men mijn beelden herkent. Daarom fotografeer ik alleen mensen met een verhaal. Ik wil niet zomaar een foto maken, maar een diepgaand narratief scheppenâ&#x20AC;&#x2122;

Marc Lagrange | White Nanou Archival pigment print into Diasec | 195 x 150 cm | Editie 7 + 2 AP | 2002

Mark Smit Kunsthandel | Ommen | Stand 16

Isaac IsraĂŤls (Amsterdam 1865-1934 Den Haag) | Lezend meisje op een sofa Olieverf op doek | 66 x 100,5 cm | Gesigneerd linksonder

Stand 19 | Amsterdam | Kunsthandel Inez Stodel 76

Een broche in de vorm van een Maltezer kruis Zilver en goud bezet met edelstenen (peridot, saffier, citrien en demantoiet granaat, almandien granaat, en spinel) open gezet en de geometrische gebogen lijnen zijn bezet met oud geslepen diamant, Ă double usage ook als hanger met inklapbaar oogje en afneembare brochering Gewicht 18,01 gram | 4 x 4 cm | Engeland, circa 1840

Galerie Fontana | Amsterdam | Stand 103

Yves Marchand & Romain Meffre | Lobby, Grand Central Station uit de serie 'The Ruins of Detroit' Ultrachrome Print | 92 x 73 cm | 120 x 150 cm | Editie 6 | 2008

Stand 82 | Utrecht | Le Coin Perdu 78

Dolf D. van Omme 19th-21st Century European Fine Arts | Amsterdam | Stand 53

Kees Maks (1876-1967) | Circus Medrano Olieverf op doek | 58,5 x 80,5 cm | Gesigneerd linksonder

Stand 85 | Eindhoven | De Galerie van Piet Hein Eek

Het werk van Tokihiro Sato is grensverleggend in de wereld van de hedendaagse fotografie. Sato studeerde beeldhouwen aan Tokyo University of the Arts en tijdens zijn studie begon hij, zoals de meeste beeldhouwers, met het creëren van stoffelijke objecten. Gaandeweg ontwikkelde hij echter een voorkeur voor het maken van sculpturen waarbij niet alleen vaste materialen, maar ook zijn eigen lichaam en de tijd samen de sculptuur vormden. Hij realiseerde zich dat het niet mogelijk was om met deze middelen op de traditionele manier een sculptuur te maken en dat fotografie het enige middel was om de sculpturen die hij wilde creëren tastbaar en zichtbaar te maken. Zijn werk moet dus niet gezien worden als fotografie, maar meer als een resultaat van zijn handelingen. Aanvankelijk maakte Sato beelden met materialen die we normaal niet kunnen zien: het licht en de atmosfeer. Later maakte hij gebruik van verschillende technieken in zijn werken, waardoor het maken van het beeld een meer passieve handeling werd. De werken die Sato maakt gaan over hemzelf, maar slechts ten dele; ze gaan ook over het universele bestaan.

Middels de interactie tussen oude hulpmiddelen en nieuwe technieken weet Sato de kijkers continu te verbazen en op het verkeerde been te zetten, door te spelen met tijd, licht, ruimte en beweging. Zijn foto’s zouden zodoende gezien kunnen worden als beeldhouwwerken waarin deze extra dimensies een belangrijke rol krijgen. Waar Sato in zijn eerdere werk analoge camera’s gebruikte en beelden maakte met een lange sluitertijd in een zorgvuldig gekozen opstelling, legt hij zich nu ook toe op digitale fotografie in combinatie met traditionele technieken en hulpmiddelen. Bij digitale fotografie is het resultaat direct zichtbaar en worden juist de vluchtigheid en het toeval een belangrijker aspect in zijn werk. In zijn Sakura on Sakura-serie weet Sato het fenomeen Sakura – de korte bloeiperiode van de kersenbomen, in Japan symbool voor vergankelijke schoonheid – in één beeld te vangen. Hiervoor gebruikt hij de camera lucida, een optisch hulpmiddel dat vooral door negentiende eeuwse kunstenaars werd gebruikt. Sato weet hiermee het hele fenomeen van de strakblauwe lucht, de bloeiende bloesem en de gevallen bloesemblaadjes op de grond vast te leggen – een metafoor voor de vergankelijkheid, het leven en de dood.

Tokihiro Sato (Sakata, 1957) | Sakura on Sakura #16 Inkt-jet kleurendruk | 111,8 x 161,5 cm | Editie van 12 | 2018

ARTITLEDcontemporary | Herpen | Stand 88

Formento + Formento | Son Subin VII, Paris â&#x20AC;&#x201C; Japan Diaries Fotografie / Archival pigment print achter Museumglas in een handgemaakte zwarte notenhouten lijst 104 x 155 cm | Oplage 10 | 2019

Stand 113 | Amsterdam | Kunstzalen A. Vecht

Marino Marini is een van de grote modernistische kunstenaars van de twintigste eeuw. Met archaïsche Griekse en Etruskische bronzen paardjes als inspiratiebron, legde hij zich met name toe op het onderwerp ‘paard en ruiter’.

Marino Marini (1901-1980) | Cavaliere e Cavallo (figure equestre) Inkt, aquarel en gouache op karton | 36,5 x 27 cm | Gesigneerd en gedateerd aan de achterzijde | 1944

Etienne Gallery | Oisterwijk | Stand 141

Stand 107 | Den Haag | Galerie Ramakers 84

De Zweedse kunstenaar Michael Johansson maakt voor het 25-jarig bestaan van Galerie Ramakers een â&#x20AC;&#x2DC;shelf made Christmas treeâ&#x20AC;&#x2122;. We zijn verheugd dat deze kerstboom op PAN Amsterdam 2019 getoond wordt!

Michael Johansson (1975) | Shelf made Christmas tree Groene, rode and witte alledaagse voorwerpen, BILLY Ikea kast | 180 x 80 x 28 cm | 2019

Galerie Carla Koch | Amsterdam | Stand 83

De glasobjecten van Susan Hammond zijn verstild, maar tegelijkertijd stralen zij een grote monumentaliteit uit. In de loop der tijd evolueerde haar werk van barokke schelpachtige vormen, naar stille landschappelijke staande objecten, waarin de horizon een grote rol speelt. Kleur wordt spaarzaam toegepast. Hammond zelf zegt over haar werk: 'Mijn inspiratie vind ik in de natuur, speciaal in patronen in de aarde en in rotsformaties, maar ook in planten en in vroeger werk in water.

Het is niet de bedoeling kopieën te maken, maar ik wil alleen de schoonheid benaderen. Mijn glasobjecten zijn resultaten van de emoties en de gevoelens die de natuur in mij teweegbrengt. Mijn huidige werk is door het landschap geïnspireerd, de contrasten in rotsstructuren, de horizon en het uitzicht van een klif bij de zee. Ook ben ik geïnteresseerd in de ruimte in en om het werk. Kleur wordt aangebracht als aanduiding zonder de vorm te domineren. Statische beelden, stilte maar ook overvloedige energie uitstralend.'

Susan Hammond (Birmingham, 1960) | Zonder titel Glas | 42 x 40 x 9 cm | Gesigneerd ‘sh’ | 2019

Stand 26 | Amsterdam | Gude & Meis Antieke Klokken

Deze klok is zeer stijlzuiver uitgevoerd in Louis XVI-stijl en in goede originele conditie. Verder is het uurwerk met de geskeletonneerde platines ook technisch interessant, met de slingerende lunet in combinatie met de schaargang. Zowel technische als decoratieve kwaliteiten zijn verenigd in één prachtig object. De cijferring De geëmailleerde 15,5 cm doorsnee cijferring heeft Romeinse cijfers voor de uren. Daaromheen staan in het rood Arabische cijfers voor de datum. Daar weer omheen staat de minutenrand die voor elke vijf minuten is genummerd en gemarkeerd met een vergulde punt. Boven de VI staat het signatuur voor de wederverkoper Vauderstaen A Bruselle. De zeer fijn ajour gezaagde en gegraveerde wijzers zijn van het type fleur-de-lys. De datum wordt aangeduid met een geblauwd stalen wijzer. Het uurwerk Het uurwerk wordt aangedreven door veertonnen en heeft een gangduur van veertien dagen. Door het open centrum van de cijfferring is de voorplatine mooi zichtbaar. Het uurwerk slaat de hele en halve uren door middel van sluitschijf op een bel. Het heeft pennegang ook wel schaargang genoemd, in combinatie met een slinger die opgehangen is aan de liervormige kast en waarvan de open lens rondom het uurwerk slingert. De vuurvergulde kast De kast is gemaakt van vuurverguld brons dat zeer fraai gegoten en geciseleerd is. De bovenkant van de ‘lier’ wordt bekroond door twee zeer fraaie adelaarskoppen met een guirlande in hun bek waartussen bloemen staan. De onderkant van de ‘lier’ is gevat in acanthusbladeren waaruit een bloementak komt. De armen van de ‘lier’ zijn uitgevoerd in geel en rosé vergulding en gedeeltelijk geskeletonneerd. Het geheel is geplaatst op een ovalen witmarmeren voet met ornamentale kettingen en een floraal ornament in de plint. Het geheel is geplaatst op platte poten.

Grote Louis XVI lierpendule Verguld brons en marmer | Hoogte 64 cm | Gesigneerd voor de wederverkoper ‘Vauderstaen A Bruselle’ | Frankrijk, circa 1780

Guus Rรถell Fine Art & Antiques | Maastricht | Stand 4

Lakschild Indiase buffelhuiden, gedecoreerd in zwart lak met goud en zilver Met het familie wapen van Balthasar Sweers (Amersfoort 1653 - Amersfoort 1703), Opperhoofd voor de VOC in Japan op het eilandje Decima van 1689 tot 1691 Diameter 53,5 cm | Japan, Edo periode, circa 1690

Stand 71 | Baarn | Hein A.M. Klaver Kunsthandel

Dit vroege schilderij van G.H. Breitner van rond 1878 is de eerste aanzet naar het impressionisme van zijn latere Amsterdamse werk. Het was lange tijd in particulier bezit en is historisch bijzonder omdat het een straatje in de Rotterdamse binnenstad is waar niets meer van over is.

Dit vroege schilderij van Breitner van rond 1878 is de eerste aanzet naar het impressionisme van zijn latere Amsterdamse werk. Breitners schilderijen worden steeds vrijer en losser in een virtuoze manier van werken, of juist groter en vaster van vorm. Als jongen wil George Breitner liefst historieschilder worden. Op aanraden van de Rotterdamse schilder Charles Rochussen gaat hij in 1876 naar de Academie in Den Haag. Reeds een jaar later behaalt hij zijn middelbare akte tekenen. Zijn emotionele en licht ontvlambare karakter zorgt ervoor dat hij in 1880 van de Academie wordt verwijderd. Breitners originaliteit uit zich vooral in de losse wijze van verf opbrengen en in de onconventionele composities.

In 1882 ontmoet hij Vincent van Gogh, met wie hij geregeld naar buiten trekt om te tekenen. In 1884 volgt hij intensief lessen in Parijs. Zijn invloed op generatiegenoten is groot, met name op Isaac Israëls. Met Willem Witsen deelt hij een passie voor fotografie. Zijn foto’s gebruikt Breitner als voorstudie voor zijn schilderijen. Breitner pakt het thema ‘buurtjes en straatjes’ weer op in Den Haag, Delft, Rotterdam en Schiedam. In dezelfde tijd ontstaan ook zijn imposante stadsgezichten van Amsterdam. Aan het eind van zijn leven richten zijn vrienden een fonds voor hem op, tot zijn dood in 1923. Voor hen is Breitner het grote voorbeeld van grenzeloze durf en overgave.

George Hendrik Breitner (Rotterdam 1857-1923 Amsterdam) | Straatje met vrouwen en spelend kind, Rotterdam Olieverf op paneel | 38,5 x 26,5 cm | Gesigneerd rechts onder

Arnold Ligthart Kunsthandel & Bemiddeling | Amsterdam | Stand 72

Adriaan Lubbers was één van de eerste Europese kunstenaars die gefascineerd raakte door New York. Hij bezocht de stad voor het eerst in 1916 en zou er geregeld terugkeren, soms voor langere tijd. Lubbers voelde zich aangetrokken door de overweldigende architectuur, de drukke straten

en het bruisende leven in de metropool. Zijn beste werken schilderde hij in 1953, toen hij – geïnspireerd op Gershwins Rhapsody in Blue – het stadsbeeld abstraheerde tot heldere, caleidoscopische kleurvlakken. De Brooklyn Bridge behoorde tot zijn favoriete onderwerpen.

Adriaan Lubbers (1892-1954) | Brooklyn Bridge, New York Olieverf op doek | 78 x 68 cm | Gesigneerd, getiteld en gedateerd verso | 1953

Stand 69 | Amsterdam | Galerie Roger Katwijk 90

Het werk van Tessa Verder combineert eigentijdse fotografie met klassieke schilderkunst. Deze beelden baseert Verder op een mix van door haarzelf op locatie gefotografeerde landschappen en fotografische uitsneden van bestaande schilderijen uit de kunstgeschiedenis. Na veel research en eindeloos gepuzzel op de computer ontstaat een allesomvattend digitaal beeld; een mogelijkheid tot een heel nieuw landschap.

Tessa Verder (1967) | Day 24 | C-print | 45 x 77 cm en 85 x 145,5 cm | 2019

Galerie Lieve Hemel | Amsterdam | Stand 9

De judaskus is een stokoud thema, in meerdere opzichten. De bijbel verhaalt ervan, voor Anneke van Brussel is het een van de themaâ&#x20AC;&#x2122;s die haar blijvend boeien, tot op de dag van vandaag. In 1977 en 1978 maakt zij een kleine serie van drie, geschilderd in aquarel en olieverf, met de uitgesproken kop van Christus dicht bij het oorspronkelijke verhaal. Deze eeuw moest negentien jaar wachten op de volgde serie. Zij neemt nu meer vrijheid, wat leidt tot de onuitgesproken opdracht aan de toeschouwer te bepalen wie van de twee de ware Judas is. Waarmee Van Brussel het thema reduceert tot de vraag welke waarheid voor wie leidend is.

Anneke van Bussel (Eindhoven, 1949) | Judaskus II Olieverf op paneel | 30 x 25 cm | 2019

Stand 44 | Amsterdam | Schulman BV 92

Muntgewichtdozen nemen binnen de numismatiek een bescheiden, doch fascinerende plaats in. Deze doos is vervaardigd door Paulus Dorsman, de gewichten en de balans zijn geijkt door Jacob l’Admiral, beiden werkzaam in de Kalverstraat te Amsterdam. Muntgewichtdozen waren bij uitstek hét instrument in het internationale handelsverkeer. Ze werden gebruikt door kooplieden en geldwisselaars om vreemde valuta te wegen en om te zetten in de vaderlandse geldsoort. De dozen waren vaak compact van formaat, waardoor zij mee op reis konden worden genomen. Aangezien muntgewichtdozen, net als munten, échte gebruiksobjecten waren komt het slechts zelden voor dat een muntgewichtdoos door de eeuwen heen volledig compleet is overgeleverd. Vaak zijn gewichtjes door hun kleine formaat verloren gegaan, is de naald van de balans afgebroken, of is het hout beschadigd. Dit exemplaar onderscheidt zich doordat alle gewichten en de balans dezelfde meesterkeuren en jaarletters vertonen en daarnaast eenzelfde patina dragen. De gewichten zijn zelfs na 250 jaar nog perfect op gewicht. Het betreft hier dan ook een vroeg staaltje Amsterdams vakmanschap.

Paulus Dorsman | Muntgewichtdoosje Perenhout, eikenhouten bodem, origineel schuifje en koperen stift aanwezig, 7 aasgewichten, deksel versierd met ingebrande motieven 3,9 x 7,2 x 3,3 cm Met ingekleurd etiket, type: Amsterdam’s stadswapen tussen Mercurius en Neptunus. In het cartouche Deze Gewigten maakt / en verkoopt / PAULUS DORSMAN / Essajeur / en Mr. Balansemaker, / tot / AMSTERDAM. IJzeren handbalans gesigneerd Jacob l’Admiral en jaarletter A (1760). Complete set van 22 muntgewichten, gesigneerd Jacob l’Admiral en jaarletter A (1760) waarvan 10 in onderlade

Armband met hart medaillon hanger en 2 bedels 18 karaat geelgoud | Gewicht 111 gram | Gesigneerd 'Louis Vuitton, Paris'

Bodes & Bode Juweliers | Amsterdam | Stand 147

Deze vintage armband is gesigneerd ‘Louis Vuitton’. Het hartvormige medaillon, twee sleutels en het slot maken deze armband een draagbaar ‘fashion statement piece of jewelry’.

Stand 25 | Lage Mierde | Het ware huis 94

Camille Fauré (Perigueux 1872-1944 Limoges) | Vaas met deksel Glasemaille op verzilverd koper | Hoogte 33 cm | Gesigneerd ‘C. Faure.’ | Limoges, 1929

Frides Laméris Kunst- en Antiekhandel | Amsterdam | Stand 1

Uitzonderlijk groot gelegenheidsglas met een diamantlijngravure van Asclepius, god van de geneeskunde en de genezing, die met een esculaapstaf in zijn hand, zijn vader, de god Apollo, een brandoffer brengt. Gesigneerd en gedateerd ‘H. van Gimnig Fecit Ao 1752’. Hendrik van Gimnig (data onbekend) was een textielontwerper in Haarlem. Daarnaast graveerde hij bokalen. De kenmerkende gravure op dit glas maakt het tot een sleutelstuk waardoor een aantal ongesigneerde glazen onmiddellijk aan het werk van deze originele en door zijn kleine oeuvre vrij onbekende graveur kan worden toegevoegd. Tot nog toe waren er slechts twee andere gesigneerde glazen van zijn hand bekend. Eén is 1755 gedateerd, met het wapen van Willem V (Museum Boijmans van Beuningen te Rotterdam, BVB 129) en één met een gravure van een landschap met apparatuur waarschijnlijk voor het distilleren van drank (Rijksmuseum Amsterdam, BK-1995-7-1). Dit is het derde gesigneerde glas dat we van Van Gimnig kennen.

Stand 45 | Amstelveen | Kunstconsult 20th Century Art | Objects 96

Kaori Kurihara creëert nieuwe levensvormen in keramiek. Delicaat en gedetailleerd. Als het licht ermee speelt lijken ze tot leven te komen: Imaginature.

Kaori Kurihara | Graine de télépathie Keramische sculptuur van aardewerk | Hoogte 28,5 cm | Diameter 15,5 cm | Parijs, 2019

Polak Works of Art | Amsterdam | Stand 41

Miniatuurschildering voorstellende Madhumadhavi Ragini, een vrouw die bescherming zoekt tijdens storm en onweer Natuurlijke pigmenten op papier | 20,8 x 15,2 cm | India, Deccan, eerste kwart 18de eeuw

Stand 93 | Goes | Galerie van den Berge Lovers is een werk bestaande uit twee smalle, staande panelen waarin twee magneten zijn verwerkt. EĂŠn paneel leunt tegen de muur, het andere paneel balanceert evenwijdig, op enkele centimeters afstand, van het andere paneel zonder het te raken.

Het werk van Jan van Munster gaat over energieĂŤn; over tijd en ruimte waarin tegenstellingen als licht en donker, warmte en koude, haat en liefde, aantrekken en afstoten, lawaai en stilte, een gegeven zijn.

Jan van Munster (Gorinchem, 1939) | Lovers (Tribute to Michelangelo Pistoletto) Gepolijst roestvrij staal en magneten | Twee delen van 230 x 20 x 5 cm | Editie 3 + 1 AP | 1972 - 2017

Francis Maere Fine Arts bvba | Deinze | Stand 74

Eugène Dodeigne (Rouvreux 1923-2015 Bondues) | Angel Houtskool op papier | 107 x 74 cm | Gesigneerd en gedateerd links onder ‘Dodeigne 80’ | 1980

Stand 153 | Groningen | Richard ter Borg

Dit schilderij is ĂŠĂŠn van de beroemdste werken van kunstenaar Johan Dijkstra.

100

Johan Dijkstra (1896-1978) | Vismarkt Groningen Olieverf op doek | 103 x 77 cm | Circa 1930

Paul Ruitenbeek Chinese Art | Amsterdam | Stand 48

Keizerlijke schotel Porselein | Diameter 25,2 cm | Qianlong merk | China, Jingdezhen, (1736-1795)

101

Stand 132 | Zwolle | drs. J.C. van Schaik 102

Iwill (Joseph LĂŠon Clavel) | Coucher de Soleil sur Venise Olieverf op paneel | 25,7 x 28 cm | Gesigneerd rechts onder

Deze afbeelding van Fay Dunaway, de ochtend na de Oscars genomen, is iconisch en bijna wereldwijd uitverkocht. Deze door Fay Dunaway mee-gesigneerde editie is uitzonderlijk zeldzaam en te verkrijgen in onze stand 131, samen met een exclusieve selectie van andere fotografen en Fine-Art fotografie.

Terry O’Neill (Londen, 1938) | The morning after the Oscars Fotografie | 40 x 50 cm | Dubbel gesigneerde editie 33/50 | 1976

Eduard Planting Gallery | Fine Art Photographs | Amsterdam | Stand 131

Terry O’Neill is één van de weinige nog levende fotografen die een wijde range van beroemdheden en koninklijke hoogheden uit de jaren zestig, zeventig en later gefotografeerd heeft.

103

Stand 86 | Amsterdam | Dr. Lennart Booij, Fine Arts – Rare Items 104

Kleurrijk en een feest voor het oog.

René Lalique | Drie vazen Geperst gesatineerd en gepatineerd glas | Hoogtes van 13 tot 27 cm | Circa 1927

TĂłth-Ikonen | Huizen | Stand 8

Aartsengel MichaĂŤl de Archistrateeg Eitemperaverf op levkas op hout | 31 x 26,7 cm | Rusland, gedateerd 28 oktober 1888

105

Stand 134 | Rotterdam | ZERP Galerie 106

Mary A. Waters | Girl with Parrot Olieverf op doek | 105 x 90 cm | 2019

Ans Hemke Kuilboer Juweliers | Amsterdam | Stand 12

Dit collier is voorzien van de originele aanhechting voor de linten waarmee het collier, in plaats van met een slot, werd bevestigd.

Collier Zilver en goud, volledig bezet met roosgeslepen diamanten. Het centrale motief met classicistische lijnen rond een assymetrische sunburst, is bevestigd aan drie rijen schakels, aan weerszijden onderbroken door ronde schildmotieven Laat 18de eeuw

107

Stand 10 | Hattem | Hamadi Oriental Art

Tegeltableau van vier tegels gedecoreerd in kobaltblauw, turkoois, bole-rood met een doorlopend patroon van dubbele saz-bladeren, palmetten, rozetten en hyacintenbloesem.

108

Een set van 4 Ottomaanse Iznik tegels Circa 52 x 52 cm | Iznik, Turkije, circa 1580

Sabine Eekels | Vier ringen | 18 karaat geel- en witgoud met v.l.n.r. mandarijn granaat met diamanten, blauwe saffier met diamanten, diamant, cape kleur en ‘hot pink’ saffier met diamanten | Vervaardigd in de periode 2015-19

Sabine Eekels – Goudsmid | Vlijmen | Stand 125

Goudsmid en kunstenaar Sabine Eekels heeft een voorliefde voor ringen. Deze set van vier is een mooie representatie van haar altijd kleurrijke oeuvre.

109

Stand 90 | Amsterdam | Galerie Mokum

‘Ik wil in mijn schilderijen alles wat het heden bezit van het eeuwige vastleggen’

De stillevens van de Spaanse Pedro Escalona zorgen er letterlijk voor dat je stilvalt. De geweldig weergegeven lichtval en de heldere composities maken dat de werken een bepaalde sereniteit uitstralen. Door het contrast tussen voorgrond en achtergrond, aanwezigheid en afwezigheid volledig te balanceren weet Escalona een harmonie te creëren die weinigen hem na doen. Zijn werk straalt tevens een bepaalde neutraliteit uit door middel van zijn subtiele kleurgebruik, voornamelijk aardetinten.

110

De voorwerpen in Escalona’s schilderijen refereren aan zijn dagelijkse leven en zijn dus autobiografisch, al is dit niet zijn bedoeling. Het zijn voorwerpen die voor ieder van ons herkenbaar kunnen zijn, maar Escalona geeft er een speciale betekenis aan. Het drukt voor hem een gevoel uit. Hij onderzoekt het mysterie van representatie met name door het schilderen van archeologische objecten. Zij herinneren aan een cultuur en een bestaan in het verleden. Om te kunnen genieten van het mysterie, dient men de objecten niet meer als triviaal en onbelangrijk te zien. Dan wordt de vaas opeens net zo belangrijk als de bloeiende rozen die erin staan.

Pedro Escalona (Fuengirola, Malaga, 1949) | Oboe II Olieverf op doek | 100 x 114 cm | 2019

ASAP Gallery | Rotterdam | Stand 42

Gwen Hardie was ooit de jongste levende kunstenaar die een soloshow kreeg in The Scottish National Gallery of Modern Art in Edinburgh in 1994.

In haar werk schildert Hardie sterk uitvergrote delen van huid. Hardie is gefascineerd door het licht en uiteenlopende tonen van huidskleur.Â

Gwen Hardie | Verge Olieverf op doek | 60 x 60 cm | 2019

111

Stand 150 | Den Haag | Rondom 1920 112

Jan Warnaar | Vaas Geheel met de hand gedreven massief zilver | Hoog 36,5 | Gewicht 1034 gram Ontwerp van Jan J. Warnaar, gemaakt door firma J.M. van Kempen & zn. | 1919

Huub Hannen Galerie | Maastricht | Stand 49

Carolein Smit | Staande Medusa Keramiek | 137 x 56 x 35 cm | Gesigneerd onderzijde ‘C. SMIT 2019 AUG-1’ | 2019

113

Stand 143 | Taipei | Per van der Horst Gallery 114

Bas Meeuws (1974) | Fallen (#02) C-print op dibond achter acryl | 80 x 120 cm en 120 x 180 cm | Editie van 8 en van 4 | 2019

Kunsthandel Studio 2000 | Blaricum | Stand 63

Jan Sluijters ('s-Hertogenbosch 1881-1957 Amsterdam) | Stilleven met tulpen Olieverf op doek | 130 x 115 cm | Gesigneerd rechts onder â&#x20AC;&#x2DC;Jan Sluijtersâ&#x20AC;&#x2122; | Circa 1927

115

Stand 11 | Den Haag | Angevaren Antiquairs 116

Toegeschreven aan Lambertus van Eenhoorn | Beeldjes van staande man met hoed en herder Delfts aardewerk | Hoogte 20 cm | Plateelbakkerij ‘de Metalen pot’ | Delft, circa 1700 Hoewel de beeldjes ongemerkt zijn kunnen ze op goede gronden worden toegeschreven aan de Plateelbakkerij ‘De metalen pot’ onder leiding van Lambertus van Eenhoorn. In Brussel bevindt zich een wat betreft de vorm identiek exemplaar in ‘zwart Delfts’ die wel beiden voorzien zijn van het ‘L V E’ monogram.

De vrienden Desnet en René Nauny stichtten Maison Desny in 1927 en vestigden zich aan de Champs Elysées in Parijs. Zij hadden vrijwel onmiddellijk succes en kregen vele

opdrachten (o.a. de koning van België) voor het inrichten van complete interieurs. Ze werkten samen met designers van het eerste uur, zoals Jean Michel Frank, Alberto en Diego Giacometti, Djo-Bourgeois en architect Robert Mallet-Stevens. Deze laatste ontwierp eveneens een prachtige villa in Mézy-sur-Seine, voor modeontwerper Paul Poiret. Maison Desny blonk uit en had het grootste succes, met de geometrische (avant-garde) lampontwerpen van metaal en glas. In 1933 overleed Desnet waarna het bedrijf tot kort voor de tweede wereldoorlog werd voortgezet door René Nauny. De lampen zijn zeer zeldzaam en gewild bij verzamelaars en bevinden zich in particuliere en museale collecties.

Maison Desny | Lamps modernism Vernikkeld koper en glas | 36 x 17 cm (elk) | Frankrijk, circa 1927-1930

Antes Art 1900 | Den Haag | Stand 89

De veiling Les collections du Château Gourdon in het Palais de Tokyo in Parijs (1911) gaf een overzicht van de meest prestigieuze stukken uit de Art Nouveau- en Art Decoperiode, alsook een collectie modernistische lampen van grote ontwerpers als René Herbst, Jean Perzel maar ook van Maison Desny. Deze industrieel vervaardigde objecten vallen op met hun rigoureuze symmetrische en architectonische vormgeving.

117

Stand 110 | Haarlem | E.J. van Wisselingh & Co

Dit is het spectaculairste werk van Gerrit Willem Dijsselhof op de markt in jaren; een echt meestwerk van zijn hand.

118

Gerrit Willem Dijsselhof (1866-1924) | Goudkarpers Olieverf op doek | 79 x 109 cm | Gesigneerd met monogram

Galerie Helga Hofman | Alphen aan den Rijn | Stand 102

Armando (Amsterdam 1929-2018 Potsdam) | BÃ¤ume Olieverf op doek | 150 x 150 cm | 3.1.17

119

Stand 87 | Nijmegen | Galerie Marzee 120

Vera Siemund laat zich in haar werk inspireren door architecturale vormen uit de klassieke oudheid, de gotiek en de renaissance. Voor dit halssieraad heeft zij ornamenten gemaakt van geĂŤmailleerd koper. Een prachtig detail is de zilveren sluiting die is ingelegd met donkerrood glas.

Vera Siemund (Essen, 1971) | Zonder titel Halssieraad van geĂŤmailleerd koper, zilver en glas | 26 x 37 x 0,6 cm | 2018

Flatland | Amsterdam | Stand 75

Kim Boske (Hilversum, 1978) | Amagoi no taki #1 Fotografie, washipapier, indigo dye | 163,5 x 110,5 cm Editie van 3 + 2 AP | Awagami fabriek, Kamiyama, Tokushima, Japan, 2018

121

Stand 129 | De Haag | Limburg Antiquairs De bijzondere vormgeving van het eierschaalporselein en de naturalistische gestileerde vloeiende beschildering in tere, subtiele kleuren wekt verwondering, nog net zo als bij de bezoekers van de wereldtentoonstelling in Parijs, waar het porselein voor het eerst werd getoond. Het was zo’n succes, dat binnen een week de voorraad was uitverkocht. Het kostbare eierschaalporselein werd een geliefd artikel voor verzamelaars, welgestelden en musea.

Het beschilderde eierschaalporselein is één van de hoogtepunten van de Jugendstil of Art Nouveau in Nederland. Tegenwoordig is het door de teerheid van het eierschaalporselein heel zeldzaam gave voorwerpen, zoals deze vazen en blaker, te vinden.

Literatuur: Rozenburg 1883-1917. Geschiedenis van een Haagse fabriek. Haags Gemeentemuseum, 1983

Kanalidarte | Brescia | Stand 14

As van boeken in verschillend gevormde glazen, ontworpen door kunstenaars uit Murano.

Antonio Riello | Ashes to Ashes Dit project werd gestart in 2009 en duurt nog voort tot vandaag de dag

123

Stand 67 | Rucphen | Galerie Dom â&#x20AC;&#x2DC;Arte, Gerry Broos 124

Marc Mulders (Tilburg, 1959) | PICTURE OF A GARDEN THIS SUMMER 20.07.19 Olieverf op doek | 100 x 50 cm | 2019

Hier gaat het om een mooi gegraveerde zilveren dobbelbeker. Onder de uitgezaagde onderzijde is een dobbelsteen aangebracht. Waarom? Om de uitdaging. Laat de dobbelsteen zijn werk doen, waarop de werper het aantal glazen moet drinken â&#x20AC;&#x201C; of rondjes geven â&#x20AC;&#x201C; dat de steen aanwijst. Succes en gelag verzekerd!

Lambert Muntinck | Een dobbelbeker Zilver | Hoogte 12,5 cm | Groningen, 1640-41

John Endlich Antiquairs | Haarlem | Stand 27

Een drankje doen is van alle tijden. Dat doe je bij het eten of tijdens een feest. Onze voorouders wisten er zelfs al bijzondere drinkspellen bij te verzinnen. Zo kennen we uit de zeventiende eeuw een aantal spectaculaire bekers die hielpen de feestvreugde enorm te verhogen.

125

Stand 76 | Bergen | Saskia Kattenburg Fine Art Deze zeekaart of ‘Pascaarte’ op vellum (perkament) van de Zeekusten van Europa is een zeer bijzondere en uiterst zeldzame eerste staat van Willem Jansz. Blaeu gedateerd ca. 1625. Van deze zeekaart, origineel met de hand gekleurd,

126

bevinden zich geen andere exemplaren in musea of particuliere collecties. Interessant genoeg is een soortgelijke kaart afgebeeld op het schilderij van Johannes Vermeer The geographer (1669) Städel Museum, Frankfurt, Duitsland.

Willem Jansz. Blauw (1571-1638) PASCAARTE van alle de Zècusten van/EUROPA / Nieulycx. befchreven door/ ./Men vintse te coop tot AMSTERDAM,/Op’t Water inde vergulde Sonnewÿser Vellum, origineel met de hand gekleurd | 68,7 x 86,8 cm | Circa 1625

Collectie Harms Rolde | Rolde | Stand 68

Ton Dubbeldam gebruikt in zijn schilderijen de werkelijkheid als uitgangspunt, maar zal daar altijd iets aan toevoegen. Een lijnenspel, bijvoorbeeld, of een decoratief patroon van stippen en vegen. Dit is goed te zien in dit schilderij.

Ton Dubbeldam (1957) | Dutch Design Olieverf op paneel | 100 x 110 cm | 2019

127

Stand 73 | Schoonhoven | Passì Galerie 128

Paul de Vries | ‘Spirals’, tulp vazen Sterling zilver (925/000) | Diameters 24, 16 en 9 cm | 2019

Galerie Martin Mertens | Berlin | Stand 140

Raquel Maulwurf (Madrid, 1975) | Aurora Borealis Houtskool en pastel op museumplaat, achter museumglas | 112 x 152 cm | 2018

129

Stand 148 | Den Haagn | Eigenmann Juwelen 130

Puck Eigenmann | Armband met diamanten sluiting Een 18-karaats geelgouden buis (45 gram) met diamanten, de middelste is een 'heart and arrow-geslepen' 0,60 crt F-VVS diamant die is omgeven door 0,42 crt diamanten, het uiteinde van de buis is gemarkeerd met een zoetwaterparel

Langart | Amsterdam | Stand 7

Lynne Leegte (Luton, 1965) | Willows Digital print on HahnemĂźhle paper | 80 x 102 cm | Uniek | 2019

131

Stand 30 | Goes | Creatie Art

Dit is een vroeg, belangrijk werk uit de Parijse periode van Jan Roëde.

132

Jan Roëde (Groningen 1914-2007 Den Haag) | Zonder titel Olieverf op doek | 92 x 73 cm | Gesigneerd rechts onder | Parijs, circa 1947

Kunsthandel Pygmalion | Maarssen | Stand 111

George Hendrik Breitner (Rotterdam 1857-1923 Amsterdam) | Gezicht op de Dam, Amsterdam Olieverf op doek | 60 x 99 cm | Gesigneerd rechts onder â&#x20AC;&#x2DC;G.H. Breitnerâ&#x20AC;&#x2122;

133

Stand 40 | Hamburg | Hidde van Seggelen

'Het belangrijkste uitgangspunt van Klaas Kloosterboer is schilderen op canvas, met 'improvisatie' als thema. Want als het gaat om uitdrukkingsmiddelen biedt Kloosterboers werkarsenaal een zeer breed scala aan mogelijkheden. Het werk is breed van geest en speels, met misschien het nadeel dat het soms ten koste gaat van de toegankelijkheid, alsof 'improvisatie' en zelfs 'experiment' het doel zijn. In werkelijkheid zijn de belangrijkste concepten in zijn werk visuele constructies (schilderkunstige concepten) en een materiële concreetheid als een vorm van abstractie. Het beeld verwijst niet naar de realiteit. Het combineren van schilderen met industriële objecten, zoals gipsplaten of kartonnen dozen, beschouwt Kloosterboer als een interessante toevoeging aan de pure handeling van het schilderen.' Citaat uit Ritual of occupation, 2002, Kees van Gelder.

‘Een kunstwerk bevat zelden de presence van een normaal object, dat geen vragen stelt maar vanzelfsprekend is. Mijn doel is een o bject te maken met betekenis, in de aanwezigheid van gemeenschappelijke en vanzelfsprekende objecten’ Klaas Kloosterboer

134

Klaas Kloosterboer | 04118 Foto collage, gestikt | 44 x 31 x 29 cm | Gesigneerd 'KK/C 1' | 2004

Galerie Bob Shimanovich | Berlijn | Stand 101

Chryselephantine figuur Hout en ivoor | Hoogte circa 28 cm | Duitsland, Ebach, circa 1860-1900

135

Stand 151 | Utrecht | Mark Haasnoot Fine Arts 136

Wim Oepts (Amsterdam 1909 - Parijs 1988 | Dorpsplein Olieverf op doek | 55 x 65 cm | Gesigneerd en gedateerd rechtsonder ‘72’

Dep Art Gallery | Milaan | Stand 144

137

Stand 130 | Bussum | Ubbens Art 138

Nicolaas van der Waay | Terras Tolhuis, Amsterdam Olieverf op doek | 66 x 105 cm | Gesigneerd | Circa 1890-91

Literatuur A. Glavimans, J.H. van Mastenbroek vertelt zijn herinneringen ter gelegenheid van zijn zeventigsten verjaardag. Aangevuld met een beschouwing over zijn werk door A. Glavimans met 153 reproducties, Rotterdam/Antwerpen 1946, afb. p. 91, no. 85; P. van Beveren, e.a., Johan Hendrik van Mastenbroek. Impressionist in de nieuwe tijd, Rotterdam 2005, afb. p. 147 als ‘na een drukke dag’

Kunsthandel A.H. Bies | Eindhoven | Stand 43

Hier heeft Van Mastenbroek de Leuvehaven in Rotterdam geschilderd. Opvallend zijn de vele stoomboten. Over de hele breedte van het schilderij dwarrelen rookpluimen door de lucht. Het is het toonbeeld van de vernieuwingsdrift, die kenmerkend is voor het begin van de 20ste eeuw. Door de industrialisering veranderen steden. Maar ook in de schilderkunst verandert er een hoop. Door zijn gedurfde penseelstreek, levendige compositie en frisse kleurgebruik, is dit schilderij een feest om naar te kijken. Dit werk is dan ook een van mijn favoriete nieuwe aanwinsten. Saillant detail: de schilder was zo tevreden over dit schilderij dat hij het niet verkocht maar in eigen bezit hield en later aan zijn vrouw schonk. Op zijn 60ste verjaardag werd een officiële portretfoto van hem gemaakt, zittend in zijn atelier. Voor die foto koos Van Mastenbroek dit schilderij uit om bij te poseren.

Johan Hendrik van Mastenbroek (1875-Rotterdam-1945) | Rotterdam, gezicht op de Leuvehaven Olieverf op doek | 70 x 130,3 cm | Gesigneerd en gedateerd rechtsonder ‘1927’ | Annotatie verso ‘Na een drukke dag’

139

Stand 15 | Utrecht | Kunsthandel Meijer 140

Alex Katsz (New York, 1927) | Good Morning Zeefdruk in 9 kleuren op Arches papier | 95,3 x 72,4 cm Gesigneerd en genummerd linksonder in potlood | Editie van 91 | Circa 1975

Daatselaar Fine Art & Antiques | Zaltbommel | Stand 154

Cassolettes zijn eyecatchers in het interieur, of dit nu modern is of juist klassiek. Daatselaar Fine Art & Antiques wil laten zien dat antieke objecten goed passen in huidige interieurs, door juist dit soort eyecatchers in de kamer te zetten. Naast het feit dat de cassolettes mooie objecten zijn, zijn ze ook nog

functioneel. Ze kunnen gebruikt worden om een heerlijke geur door de kamer te verspreiden door er geurige blaadjes in te stoppen, maar dienen ook als kandelaars wanneer de deksels worden omgedraaid.

Een paar Empire Casolettes Verguld brons | Hoogte 36 cm | Frankrijk, circa 1810

141

Stand 114 | Oosterbeek | Kunstgalerij Albricht

Een winters tafereel voor de winterbeurs.

142

Piet van der Hem (Wirdum 1885-1961 Den Haag) | Op de piste Olieverf op doek | 88 x 128 cm | Gesigneerd rechtsonder â&#x20AC;&#x2DC;P. van der Hemâ&#x20AC;&#x2122; | 1920

Een klein citaat uit ‘Van Suycker ende Kruydt’ uit Johan van Beverycks Schat der Gesontheyt, gepubliceerd in Dordrecht in 1636 spreekt voor zich: ‘Hier is geen Suycker-riet dat in de dalen wast, en noch wort hier de jeught met Sucker overlast. Het Indisch rijck gewas van Peper, Foely, Noten, wort hier, gelijck het graen, op solders uyt-gegoten; Men pluckt hier geen Caneel, geen ander edel kruyt, Wij deelen’t evenwel met gantsche Schepen uyt? De Chinoiserie maskers boven de voetjes van deze strooibus zijn een vroeg voorbeeld van deze kunststroming, die in het midden van de achttiende eeuw een hoogtepunt bereikte.

Kleine strooibussen als deze werden gebruikt als specerijenstrooiers, niet zo zeer als suikerstrooibussen, die aanmerkelijk groter waren. Specerijen werden aangevoerd door schepen van de VOC en waren destijds ‘peperduur’. Naast peper werden kaneel, kruidnagel, nootmuskaat en foelie aangevoerd uit de Oost.

Jacob J. Roosjen SRI® | Breukelen | Stand 46

Het betreft een uiterst zeldzaam vroeg Maastrichts zilveren schaaltje, dat qua vormgeving vermoedelijk is geïnspireerd op een Oosters porseleinen exemplaar. Het doet denken aan een lotusbloem met uitstaande bladeren. In de literatuur over Maastrichts zilver staat een dergelijk schaaltje niet vermeld. Aan het einde van de zeventiende eeuw kwam porselein uit het Verre Oosten in de mode en werd het met scheepsladingen naar de Lage Landen getransporteerd. Dit type schaaltje, dat ook wel ‘aardbeienschaaltje’ of ‘fruitschaaltje’ wordt genoemd, komt in het begin van de achttiende eeuw eveneens voor in andere steden.

143

Stand 13 | Den Bosch | Jan van Hoof Galerie 'De ontwerptekening voor dit wandtapijt maakte ik in het voorjaar van 2019 in een afgelegen atelier in ItaliĂŤ. Het wandtapijt heb ik uitgevoerd met Stef Miero van het Textiellab van het Textielmuseum in Tilburg, op een computergestuurd Dornier-weefgetouw. Met tien inslagdraden op een zwart/ witte ketting en een kleurkaart van 86 kleuren, is dit tapijt in

144

wol, mohair, linnen en katoen geweven. Nadien heb ik delen ervan met handborduursel aangezet, waarmee extra reliĂŤf, kleur en scherpte gerealiseerd konden worden.' Dichtbij de oorsprong van leven, zwemt Adam (alleman) daar met de dieren.

Janpeter Muilwijk | Adam zwemt Gouache en potlood op papier | 102 x 152 cm | 2019

Paar terrines in de vorm van een eend Gedecoreerd in polychroom, zogenaamd ‘grand-feu’ | 15 x 11 x 13 cm (elk) | Gemerkt ‘VH’ (Hendrick van Hoorn) Plateelbakkerij De Drie Verguld Astonnekens | Delft, 1760-70

Salomon Stodel Antiquités | Amsterdam | Stand 123

De terrientjes hebben afneembare deksels. Ze deden veelal dienst als botervlootjes, maar veel meer waren ze bestemd om er op de tafel mee te pronken. Oorspronkelijk bakten koks pasteitaarten, veelal in de vorm van een dier, soms met veren van het gevogelte erop als sier. Deze konden worden opengesneden, zodat de gasten zich te goed konden doen aan de warme vulling. Dit gebruik verdween met de komst van serviezen met terrines van porselein of aardewerk. De vorm herinnert daarmee aan een oude traditie die hoort bij de tafelcultuur in Nederland.

145

Stand 51 | Oss | Bastings Antiquairs 146

Charles Leickert (1816-1907) | Gestoffeerd zomers kustgezicht Olieverf op doek | 75 x 103 cm | Voluit gesigneerd en gedateerd rechtsonder â&#x20AC;&#x2122;56

Sue Ollemans Oriental Works of Art | Londen | Stand 22

Collier 24 karaat gouden kralen | Burma, Pyu dynastie, vroeg 9de eeuw

147

Stand 20 | Amsterdam | De Expeditie 148

Deze schedelvaas is één van Erik Andriesses meest wonderlijke stukken. Hoewel Andriesse vooral een schilder is toont hij ook hier zijn gedreven- en bekwaamheid in het werken met klei en glazuur. We zien een vaas in de vorm van een bavianenschedel, aan beide zijden in hoogrelief opgewerkt vol expressie en humor die zo typerend zijn voor zijn werk. Gevuld met bloemen komen in deze vaas dood en leven op een voor Andriesse kenmerkende wijze samen. Dit object behoort tot één van de laatste stukken die hij maakte.

Erik Andriesse (Bussum 1957-1993 Amsterdam) | Schedelvaas Geglazuurd steengoed met hoogreliëf | 25 x 24 x 12,5 cm | 1993

Rademakers Gallery | Amsterdam | Stand 3

Als net afgestudeerd kunstenaar aan de Koninklijke Academie Den Haag, bouwt Joana Schneider imposante maskers en installaties vanuit een duurzaam gedachtegoed: ze geeft hiermee afgedankte visserstouwen een nieuwe

bestemming. Door gebruik te maken van monumentale textiele technieken onderscheidt zij zich in zowel materiaalkeuze als kleurgebruik.

Joana Schneider (Duitsland, 1990) | Baby you know Visserstouwen en garen gemaakt van gerecycled plastic | 300 x 300 cm | 2019

149

Stand 133 | Amsterdam | Wonderwood 150

Joe Colombo (1930-1971) | Sellaâ&#x20AC;&#x2122; stoel Onderstel en schaal in wit gelakt plywood met verchroomd metalen verbinding, originele bekleding van koeienhuid 58 x 71 x 64 cm | 1964-65

Foumani Persian Gallery | Amsterdam | Stand 77

Farahan Tapijt met een bijzonder middenpatroon (mostofi design) | 198 x 131 cm | Circa 1880

151

Stand 127 | Kortrijk | Epoque Fine Jewels 152

Philippe Wolfers (1858–1929) | Art Nouveau Wisteria halssnoer Geelgoud 18 karaat en samengesteld uit vijf Wisteria bloemtrossen bezet met gegraveerde watermeloen toermalijnen en gegraveerde opalen, afgewisseld met paars-groene bladclusters in vensteremail, doorweven met de typische Art Nouveau zweepslag krullen, bezet met granaten en robijnen Gesigneerd ‘PW’ en ‘Ex:unique’ voor uniek exemplaar. ‘Catalogue des Exemplaires Uniques’ n° 126. Brussel, circa 1901

Bijl – Van Urk B.V. | Alkmaar | Stand 78

Jacob van Walscapelle was een van de meest succesvolle stillevenschilders die actief was in het laatste deel van de zeventiende eeuw. Hij werd geboren in Dordrecht als zoon van Elias Cruydenier en nam later samen met zijn broers en zussen de achternaam aan van zijn overgrootvader van moederszijde. Het schilderij in kwestie is een prachtig voorbeeld van zijn uitmuntende schilderskwaliteiten. Walscapelle plaatste het fruit in een helder en gelijkmatig verdeeld licht tegen een donkere achtergrond, waarbij

de textuur van elk stuk fruit zorgvuldig wordt weergegeven en hun frisheid briljant wordt vastgelegd. Opvallende voorbeelden zijn de citroen en de barstende druiven. Het schilderij is een lust voor het oog en Walscapelles scherp observerende oog is zichtbaar in de talloze minutieus uitgevoerde realistische details. Het werk kwam waarschijnlijk tot stand tijdens de vroege volwassenheid van de kunstenaar en kan worden gedateerd in de jaren 1670 of begin 1680.

Jacob van Walscapelle (Dordrecht 1644-1727 Amsterdam Olieverf op doek | 46,5 x 61 cm | Gesigneerd rechtsonder ‘Jacob. Walscapel./fecit’

153

Stand 29 | Antwerpen | De Backker Art 154

RenĂŠ Roche (Estressin 1932-1992 Lacoux) | Composition Acrylverf op hardboard | 143 x 125 cm | 1970

Advertenties

Meer dan 175

jaar

ervaring in

Private Banking Trots om in Nederland aanwezig te zijn J. Safra Sarasin – een private banking groep in familiebeheer – is een gevestigde naam in meer dan 25 locaties in Europa, Azië, het Midden-Oosten en Latijns-Amerika. Een wereldwijd symbool voor private banking en vermogensbeheer. De groep hecht sterke waarde aan duurzaamheid en benadrukt veiligheid en goed beheerde conservatieve groei voor haar klanten. We zijn geïnteresseerd in uw verhaal: Banque J. Safra Sarasin (Luxembourg) SA – Dutch Branch, Rembrandt Toren, 19e verdieping, Amstelplein 1, 1096 HA Amsterdam, T: +31 640 437 456, nederland@jsafrasarasin.com, www.jsafrasarasin.nl

2019 Award Winner: “World’s Best Private Bank for Social Responsibility”

Paardekooper Private Insurance is al ruim 25 jaar gespecialiseerd in het verzekeren van bijzondere bezittingen, zoals:

(rietgedekte) villaâ&#x20AC;&#x2122;s en woonboerderijen; herenhuizen en grachtenpanden; waardevolle inboedels; kunst, collecties en sieraden; klassieke en exclusieve autoâ&#x20AC;&#x2122;s; vakantiehuizen (in het buitenland); onroerend goed portefeuilles.

photographe Iris Velghe

Kijk voor verkoopadressen op kwastwijnkopers.nl

PAN Magazine LAURENT-PERRIER LA CUVEE oktober '19_DEF.indd 1

09-10-19 10:04

Cultuur is belangrijk, voor iedereen. Het overstijgt de waan van de dag en zorgt voor verbinding – met anderen, maar ook met de generaties voor en na ons. We moeten onze cultuur wel zélf levend houden. Als mecenas kunt u een unieke rol spelen, met een eigen fonds op naam of een andere vorm van schenken of nalaten. Niet alleen voor beeldende kunst, maar voor alle vormen van cultuur of natuur. Samen houden we cultuur levend!

Bestel vrijblijvend de brochure ‘De kunst van het geven’. Of laat u inspireren door ons gratis Magazine!

Vraag aan op cultuurfonds.nl/mecenas

Simone Post won in 2019 de Designprijs van het Cultuurfonds Noord-Brabant. Foto: Boudewijn Bollmann

Bent ú de mecenas die beeldende kunst levend houdt?

H Y D E P A R K I S H E R E 4 Minutes from Schiphol. Connected to the world.

N E W

H U B

F O R

L I V I N G

S U B S C R I B E N O W AT H Y D E PA R K I S H E R E . C O M

L E I S U R E

Bent u op zoek naar een origineel culinair cadeau? Kies voor een Alliance Cadeau Card. Dit biedt de ontvanger de keuze om bij toprestaurants te genieten van een bijzondere gastronomische ervaring. De cadeaucard kan op elk gewenst moment besteed worden bij een Alliance restaurant naar keuze.

Kijk op www.alliance.nl voor meer informatie

19100051_Alliance 195x275 adv.indd 1

17-10-19 08:54

Nr. 35, 2019 €9,95

Word abonnee

GESCHIEDENIS, ARCHEOLOGIE, KUNST EN ANTIEK

Of geef een abonnement cadeau* Vind is hét magazine op het gebied van geschiedenis, archeologie, kunst en antiek. Ontvang elk kwartaal 200 pagina’s voor slechts € 34,95 per jaar en profiteer van exclusieve aanbiedingen en win-acties.

PAN Amsterdam

De mooiste stukken van de beurs

Lodewijk van Gruuthuse De grandeur van zijn 15de-eeuwse stadspaleis

Storm, kou en grijze luchten Het Hollandse weer in schilderkunst en poëzie

*Een cadeau-abonnement stopt automatisch na de vierde uitgave Nr. 34, 2019 €9,95

GESCHIEDENIS, ARCHEOLOGIE, KUNST EN ANTIEK

Heksenjacht

Waldglas

Zilveren miniaturen

Duits expressionisme

De kunst van Euan Uglow

Rembrandt van alle tijden

Meedogenloze vervolgingen

Surinaamse bierfles met Amsterdamse historie

Het huis van art nouveau

Scheepswrakken uit de 20ste eeuw

Hollandse bollengekte Geert Mak over de tulpenhandel (1634-1637)

Geboorte van Nederland

Wat tachtig jaar oorlog teweegbracht

Parels van de Lage Landen

Over de waarderingsgeschiedenis van de meester-schilder BP BP

Archeologie onder water

Van Oldenbarnevelt zijn beul en het zwaard

Machtstekens en slagwapens

Nr. 31, 2018 €9,95

GESCHIEDENIS, ARCHEOLOGIE, KUNST EN ANTIEK

Moderne kunst aan de nazi’s onttrokken

Vrouwelijk naakt gesmeed in geometrische vormen

Rijk erfgoed onder water

Nr. 32, 2018 €9,95

Feestbeker uit de middeleeuwen

Over poppenhuizen en hun interieurs

Symboliek op slibaardewerk

Nr. 33, 2019 €9,95

GESCHIEDENIS, ARCHEOLOGIE, KUNST EN ANTIEK

Kampen en de IJsselkogge

Kijk op Nederlandse landschapsschilderkunst

Jan Sluijters en zijn wilde jaren

Afrikaans hoofdje uit Zeeuwse bodem

De ondergang van een Duitse vloot

BP BP

PAN Amsterdam

De topstukken van de beurs onthuld

Moderne Chinese kunst Tussen traditie en westerse invloed

Over Maria van Gelre

De hertogin en haar uitzonderlijke gebedenboek

Archeologie van de Noord/Zuidlijn

Oude traditie van Weense bronzen

Van Heemskerck en zijn altaarstuk

BP BP

Bestel ook onze boeken Gezocht en

Gevonden Bodemvond s ten u it G ent

Bestel via +31 (0)229 74 50 55 of www.vindmagazine.nl

cultoura

Academische Reizen organiseert jaarlijks zo’n zestig culturele reizen die geleid worden door

nr. 176 september 2019

specialisten op verschillende vakgebieden: archeologen, classici, historici, musicologen en kunsthistorici. Onlangs verscheen de september-uitgave van het magazine CULTOURA met een keur aan bijzondere kunstreizen. Voor meer culturele reizen en informatie

kijkt u op www.academischereizen.nl of bezoek onze stand op de PAN. Vraag gerust een gratis exemplaar van het magazine Cultoura aan. Bel met 020-589 29 40 of mail naar info@AcademischeReizen.nl

Salzburg Mozartwoche

Wolfgang Amadeus Mozart

Jaarlijks vindt er een prestigieus muziekfestival plaats in de geboorteplaats van Mozart rond 27 januari, zijn geboortedag. Wij zullen luisteren naar Händels Messiah als Messias, de Duitse versie die Mozart maakte, en een concertante uitvoering van Le Nozze di Figaro. Ook wonen wij twee kamermuziekconcerten bij in het Mozarteum. ek 6-daagse muziekreis rtr 23 t/m 28 januari 2020 a r a n ti o.l.v. dr. Eveline Nikkels Reissom € 2.095,- p.p.

Vijfhonderd jaar Rafael in Rome Het vijfhonderdste sterfjaar van Rafael is aanleiding voor een belangrijke tentoonstelling van zijn werk met bruiklenen van verschillende internationale musea. Naast uitgebreid bezoek aan deze expositie ontdekken we op vele plaatsen in de Eeuwige Stad de schilderkunst van deze lievelingsschilder van de Romeinen. 7-daagse kunstreis 15 t/m 21 maart 2020 o.l.v. prof. dr. Jeroen Stumpel Reissom € 2.095,- p.p.

Vaticaanse musea, Stanza della Segnatura, detail Parnassus

Japan, het land van Enku

Enku, beschermengelen van de Wet

Vanuit Kyoto bezoeken we beroemde tempels in een prachtige omgeving met bergen, meren en begroeide heuvels. We onderbreken dit verblijf met een driedaagse tocht in het land van de priester/ beeldhouwer Enku. In dit weinig door toerisme aangedane gebied geniet u tevens van het traditionele Japan. 13-daagse kunstreis 3 t/m 15 april 2020 o.l.v. drs. Jan Van Alphen Reissom € 4.975,- p.p.

ACADEMISCHE REIZEN | Hambakenwetering 8a | 5231 DC ’s-Hertogenbosch Telefoon 020-589 29 40 | www.academischereizen.nl | info@academischereizen.nl

AR-PAN_2019.indd 1

21-10-19 15:29

Pablo Picasso, Les demoiselles d’Avignon, 1907 Olieverf op doek, 244 x 233 cm Museum of Modern Art, New York, VS

OKT

JAN

Parmigianino, Madonna dal collo lungo, 1534-1540 Galleria degli Uﬀizi, Florence, Italie

|||||||||||||||

De teksten over kunstenaars en kunststromingen zijn geïllustreerd

Meester Heinrich von Constanz (toegeschreven), De visitatie, ca. 1310

600 representatieve kunstwerken uit collecties gratis bijlage bij museumtijdschrift met nr 7 zo’n / 2019 www.museumtijdschrift.nl

Walnotenhout, polychromie, verguld, bergkristal, h: 59,1 cm Metropolitan Museum of Art, New York, VS

nr 7 okt-nov 2019 • € 9,95 • verschijnt 8x per jaar

van origineel uit vijfde eeuw v.C.

Groningen

Marmer, h: 200 cm

Mendini

Delft

E RD V IE DE T TO

n ci | Ja Vin er de ür do tD ar ch on re lb | Le |A tto io

e us ab tM

er sa os G

ël ha ap |R

ck Ey

ni ni Ber

n t va

ub H

gratis

€ 49,.95

ge n

rD m hn er ei C Ste H nek un ay ua nin de a rt | Ig n Cur gh |W or am ry ill G ia ra m bar H . Jo hn so n

t.w.v

o| ay m Ta

Bill ax ffe M ee t| ’K le O el rjee ia or he rg M uk eo iM |G ar h ra ve o Ri eg Di

Abonneevoordelen: • Ontvang kortingen op kunstboeken, maak kans op prijzen en neem deel aan arrangementen • Inclusief de tentoonstellingsagenda op handig zakformaat met ruim 1000 exposities • Inclusief digitaal lezen

is ço an Fr

Museumtijdschrift, het grootste kunsttijdschrift van Nederland, biedt een unieke mix uit het tentoonstellingsaanbod, van kunst, fotografie tot erfgoed en design, en van vroeger tot nu.

ua H

8x Museumtijdschrift voor een actieprijs van € 60 (i.p.v. € 75)

WWW.WBOOKS.COM

oKunstInContext-RUG39mm-DEF.indd 1

Lewis Wyndham

32 pagina’s gratis bijlage

Orﬁsme Sonia Dealunay en Blaise Cendrars | Robert Delaunay

+ de tentoonstellingsagenda

D eg as

Afscheid van de gouden farao

|E dg ar

Toetanchamon

M on et

Londen

e Percy o Balla | Giacom Vorticism Boccioni Umberto Carrà Futurisme Chirico | Carlo sica Giorgio de Pittura metaﬁ | Duncan Grant | Roger Fry Bloomsbury Group Vanessa Bell

Het doorkijkje als handelsmerk

Wereldgeschiedenis van stromingen en bewegingen

Pieter de Hooch

Duizendpoot van het postmodernisme

Kunst in c ntext

Museo Archeologico Nazionale, Napels, Italië

van over de gehele wereld. Kunst in context, voorzien van vele foto’s, historische documenten, een glossarium en een index is een onmisbaar naslagwerk over kunst.

Wereldgeschiedenis van stromingen en bewegingen

Kleure

Olie op hout, 216 x 132 cm

Doryphoros (speerdrager) van Polykleitos, eerste-eeuwse kopie

CL AUDTE E MON xplosies

Kunst in context is opgebouwd als een tijdlijn. In een oogopslag wordt duidelijk hoe kunst en wereldgeschiedenis elkaar betrekking hebben NUNSPEET Noord-Veluws Museum DIEPENHEIMop Kunstvereniging Den Haag, m museu 05 21 gehad. De auteurs betrekken ookSEP stromingen en ontwikkelingen uitKunst OKT 15 05 Latijns in hun verhaal. Zo laat het MRTAmerika, Afrika en het Verre Oosten JAN boek niet alleen zien hoe kunststromingen elkaar in de tijd, maar ook in de ruimte hebben beïnvloed.

LONDEN Barbican Art Gallery

Gainsboroug

ROTTERDAM Kunsthal

Dekkende waterverf en goud op papier, 17 x 10,2 cm British Museum, Londen, Groot-Brittannie

so oi m es ea ap nç hn le an ss Ja ra Ingr ni Co ch Rou Jo g -F ue as Bo rs an in iq tin n e re om Je min ar eg ed t| do | Th | Re M Do be e bew bro Théo iong ur rand ste Du X Co gu m n Au ve is che che izon Ren ow ta an i in s r Br us | Je he lius m tis liti arb gha r | G As rne wis t| Co Lu the faë an B han umie Le ad von ick Es ra l v n S é Da erst ter er he rich | Pe oc rt Bi Pre hoo l va onor Fred Fried lar eck be vid erb Sc hoo e H e John r Da ol Al | Paul De Ov spa ho rich | Ca Sc lism lism rnet Fried r Sc ault EE UW ann Rea ënta Rive race Ve Geric ND E Joh TIE rr | édore Ori son eu Ho Pfo | Th AC HT nz roix Hud e Mili DE Fra lac rs De IN G: Taiga Just rene Eugène Ingres IC HT ō | Ike za inique kud Dom Na antiek VE RL uste i Gyo DE -Aug Rom a Uragam K VA N id | Jean s Dav ER Nang ues-Loui al-Din TIJ DP Jacq Zayn kh HE T ssicisme unst Shay Neocla nieschilderk J.M.W. Turner ough Compag e Claude Lorrain | | Thomas Gainsbor | Allan Ramsay Picturesqu r Joshua Reynolds Grand manne Sangram Singh st Sahib Din | Maharana Rajasthani-schilderkun Pahari-schilderkunst Kali Fighting the Demons Chanda and Munda Ukiyo-e Hishikawa Moronobu | Kitagawa Utamaro | Katsukawa Shunshō Rococo Jean-Honoré

Sultan Ibrahim Adil Shah II met castagnetten, ca. 1610-1620

EEUW

Kunsthalle, Hamburg, Duitsland

IEN DE

Olieverf op doek, 94,8 x 74,8 cm

||||||||||||||

Caspar David Friedrich, Der Wanderer uber dem Nebelmeer, ca.1817-1818

DE ZEV ENT

Art Institute of Chicago, Illinois, VS

Mogolschilde h rkunst Chitarm Qing-exce an | Bichitr | Ustad Mansur ntriciteit HET Shitao TIJ | Jin Nong School DPE RK VAN DE ON Decca van Rin

Olieverf op doek, 100 x 66 cm

|||||||||||||||

Kunst in context biedt een unieke kijk op kunstgeschiedenis. Het boek neemt de lezer aan de hand van kunststromingen, kunstenaars en hun inspiratiebronnen mee de geschiedenis in. De auteurs plaatsen 150 stromingen en bewegingen in hun sociale, culturele en politieke context. Zo ontstaat een fascinerend nieuw perspectief op de kunstgeschiedenis, die niet los is te zien van de tijd waarin zij tot stand komt.

Mary Cassatt, The Child’s Bath, 1893

Olieverf op doek, 117 x 153 cm Art Institute of Chigago, Illinois, VS

HET INFOR MATIE TIJDPE RK: DE EENEN Internetkun TWINT IGSTE st CALC en TOT Johannes Relation Gees ele kuns t Vanessa Young British Beecroft | Liam Abjec Artists Gillick te kun Damian | Pierre Huyge ’85 st Kiki Hirst Ne | Trac Smith ey Emin Cuba w Wave | Pau | Sara l McC Zan h Luca an g Pei arth se re He s | Jake y | And li | Gu dend naiss res Ser Wenda Ne ance rano o-G aagse | Gen | Rob Jos g Jian Po ert Gob Ab eo é Be st orig yi Jeﬀ er dia Düs mod Ko inalk | Fla on vio unst Garci Neo seld ernism s | Ashle and Em y Bi ia e Ci ily Sc -exp orf S Kame cker nd ch re ton Ne hoo y Sh Kn oo ss gw | Pe erm l Be arr ion La w T l of L ter eye an rn Ha d | Ri | Tim lley Fe nd opo ond ism ch e Ju en Hilla Leura | Ha gra ard on V min art im Prin id lia Tja Be R. Stein ph n Sc paltja eo is Chr B. ch ce ic ba er | Ya rri hn ku me isto ch s St Kita su ab j| en ns mas Ju el ep M Je |G icha aM t N dy he an eo

den ey W der n r va ie og |R

Grant Wood, American Gothic, 1930

Fragonard | Thomas

diap

Marian Goodman Gallery, New York, VS

pa Taw TDE KKI Scho ni-sch araya NG SRE ilderk Sota tsu IZE N: Orth ol van unst Tosa Kam Ne odox al Mu Tos e Qi de a Mit ham rla Sp me suy ndse ngpe d en aa osh Cha riode i en Fran ns nd Mu Go Tos eG a Mit Wa ud ham se V ou ng med la en suo Hu ki Eeuw Ital am baro den i | Do ng D iaan se ba k Nico Eeuw Ca Qic rel ha Di las ro Fa C ER ng se eg bri tiu S ontr E N bar k Pete Poussin o Veláz s | Re r Pa are A IS ok M ch qu mb | Lu ez Gia ul ran bin Ve an ool fo | Fr S Ru dt va an Ba be ne iëri van rm A N nloren cis n Rij ug ns co in n tia sm K atie C E zo | Ja de | Ge Be Zu co an e anō San : D orge rbar b Jo rn E ini se Jaco s de án ta K rd ZE | Ca ae di La sc po anō ns Ti ra ST To M | An to va ho da ur ot gg IE | Fr to Pon on ol io on N an ob |G va DE Pao to ci iova n Dy u rm sc | lo T K o nn ck o an O de Ve i Fr |P T ō Zu ro ar an Ta DE rb ne m ce n’ ar sc ig yū se VE án o Ba ia |K |G nin |S ER rb an eo te o ieri ō T IE fa |R gio Ei no os to N ne M ku so DE ad en Fi er or EE no en UW tn ti o en Fr an ce sc o Pri m at ic ci o

Performance met gemengde media, ﬁlm en video

Pierre Huyghe, Streamside Day, 2003

Kunst in c ntext

Illustraties achterkant (beginnend rechts boven, met de klok mee)

NOV

Klassieke kunst Noordelijke nomadische kunst Riemgesp | Gedreven bok

OKT

het meest complete overzicht

Tit ia

tentoonstellingsagenda

N en n IE i | Ja RT nn n DE va bei io E ol |G :D o sH x Jin el u au an ai EN et ng H Zo |D la W qu e en Ji he EU nc x Bo ic | Sh Lü au g sa e M LE e g in ster DE Zh nais anc men gm ee teit ID en es g Xi Bazel |M s an re an ng M nz maj l van |W ta l v jke nais en Zh E raa in gcha s o an ns D hed on W li tu Zh e kat N n Ku ris ho e e re u n Co | Fa Qiao ftomb n Ch Sc oord ans n W VA h vo gra fu | va o Xi ng el op Gu an inric N lia ol va E L D Me Eng pa en ng ao atheus us | Ita ho E R ster He t Tim izo Zh pp t-M n| | Hu t-Paul n | Sin ns Sc W Mee an Sin scha u Deru Qu en E ku g k ensbro us e D ie an land t Zh | Lev Hu ns t-Petr Lorsch Got aa entale erkuns kunst t Sin Brooch van e me agh er ium ld Rom um und Ard ld liar | hi hi nig gd Brooch Evange Mon rati-sc he sc en Ku s, Maa het s | Tara nry neno t van Lite emisc nst He II Kom k of Kell rpla nnes Voo het Boo W V.C. ng | Joha Acad onse ku kunst ina van DE EEU hofhoudi Otto ingische Chi Rho pag en haar DE VIJF dora . TOT Theo Karol he kunst W N.C Keizerin DE EEU Stijl Keltisc ijnse kunst l in de Tweede DE DER TIJD : Porta | Taferee Byzant uit Prima SSIE KE st Tuintafereel DE KLA os schilderkun Polydros en Athenodor Romeinse os, kunst Hagesandr Hellenistische van de fries van het Parthenon Polykleitos | Praxiteles | Taferelen

Word nu abonnee ! 20% korting & gratis kunstboek

In dit boek wordt de kunstgeschiedenis aan de hand van kunstenaars en hun inspiratiebronnen in de context van de tijd geplaatst. Honderdvijftig stromingen en bewegingen worden langs de sociale, culture en politieke lat gelegd, om zo een helder en overzichtelijk beeld te geven van de tijd waarin zij leefden en de invloed die zij daarop hebben uitgeoefend. Kunst in context is een onmisbaar naslagwerk over de kunst.

Word nu abonnee of geef een abonnement cadeau! Stuur de antwoordkaart achterin retour, bel 038-4673400 of ga naar museumtijdschrift.nl/winkel/PANincontext Deze actie is geldig tot 2 januari 2020

museumtijdschrift.nl/winkel/PANincontext

31-03-2015 10:54:44

NOVEMBER 201 PRIJS € , 5

ENGLISH SUMMARIES

PAN A’DAM In bed met Residence

SINDS 1987

DECORATE LIKE A PRO

Dossier

SCHIT TEREND

GL AM GAULTIER BAM L ACROIX

ssst...

slapen met een designer

INTERIOR

Couture

FASHION INTERIORS MISSONI DSQUARED MAT THEW WILLIAMSON

TOPLOCATIES: 21ST CENTURY LIVING

11 - Cover_deze.indd 1

02-10-19 09:20

Residence en kunst, een verleidelijke cocktail A B O N NE ME N T E N V I A R E S ID E N C E . NL /A B O N NE R E N

Word Ami de Tableau

Tab Tablealeua Tableau u u a e l b Ta M

D A W RIE DE ER EE IN EL UW H DW E IJD N D OL EL LA FT N S

MAD

DRIE E E IN HO WERE EUWEN DE LLAND LDWIJ LFTS D

P P RIX POOLIT DE EZ IE RO P IE K E M SP IET N E IN RO ER RE OK H M J R BR ES EN AN UIT K H IJK DT CO ET VO OFL SA ES NG OR EV K KL O GA ERA AD IC LE NC E HT D N A M R L IER L I O E H I S N E S I T F E L E MADEUWEN D DRIE ELDWIJD WERE

O BRAN DTE NGO

ALERIE S

MADE IN HOLLAND

DRIE EEUWEN DELFTS WERELDWIJD

PA N N ME 2 T J 01 AN 9 TA

MI NI AU

PAN 2 019

JO V D NG A E EK N P PRIX DE ROME UN A AR FRE E ST D POLITIEK ENUITV I PAL OEAEN POEZIE JONGEEKGPANAAR AKEFALRIRKEL A D UNNRSDATIRK A F OAEEGASNA AUIT RSARS PIETER HENKET VAN A N TENA DA S A N D U K N SPROOKJES N UITECONGO OEGA JO G UIT IN REMBRANDTESK LICHT

ME E RON E PRIXID OVER K E I T RIJKSAKADEMIE DE PA POL Z HOFLEVERANCIER E N MET POE I VOOR GALERIES J T A E N TAM HENK NGO INIA PIETER UIT CO HT

www.tableaumagazine.nl/ami IE KJES SK LIC SPROO BRANDTE IN REM

M KADE RIJKSVAERANCIER HOFLE GALERIES VOOR

41e jaargang nr. 3 winter 2019 € 9,95

41 win e ja te arga r2 01 ng n 9 € r. 9,9 3 5

PRIX POLITDE ROME POEZI IEK E E OVEN R PIETER HEN DE SPRO IN REMOKJES UIT CKET PA

SK LIC HT RIJK HOFLESAKADE V M I E VOOR ERANCIE R G

41e ja argang nr winter 2019 € . 3 9,95

nr. 3 argang 95 41e ja 9, 2019 € winter

0AN1T9AMINIAU 2 N A PE PAN MET J

DE PAREL VAN AFRIKA

JONGE KUNSTENAARS UIT OEGANDA

PAN 2019

OVER DE PAN MET JAN TAMINIAU

D OVER

BELANGRIJK: U participeert als Ami de Tableau ook in het TABLEAU FONDS U draagt hiermee automatisch € 20 bij aan dit onafhankelijke fonds. TABLEAU FONDS geeft geld aan kunstenaars en presentatie-instellingen en werkt zodoende aan eerlijke honorering van kunstenaars. Voor meer informatie ga naar: www.tableaufonds.nl.

Tableau F

Amsterdam en de wereld eromheen. Nu in ĂŠĂŠn app. Gratis voor abonnees

Voortaan heeft u al het nieuws, interviews en achtergrondartikelen altijd op zak.

Parool.nl/app

en scan deze Qr-code

Plan een avondje /uit Uit in Amsterdam, ontdek het allemaal.

iamsterdam.nl/uit

MAAK KENNIS MET 7000 JAAR KUNSTGESCHIEDENIS 7 – 15 MAART 2020 MECC MAASTRICHT

OP UITNODIGING

5 & 6 MAART 11.00 – 19.00 UUR REGULIERE BEURSDAGEN

7 – 14 MAART 11.00 – 19.00 UUR 15 MAART 11.00 – 18.00 UUR TEFAF.COM #tefaf

Deelnemerslijst

PA N M a g a z i n e | D e e l n e m e r s l i j s t

BOON ART GALLERY Knokke-Zoute | België M +32 475 45 49 63 E boongallery@hotmail.com I www.boongallery.com Impressionistische, moderne en hedendaagse kunst Stand 47 | pagina 65

Deelnemerslijst A A. Aardewerk Antiquair Juwelier Den Haag T 070 324 09 87 E silver@aardewerk.com I www.aardewerk.com Antiek Nederlands zilver en antieke juwelen Stand 122 | pagina 71 Kunstgalerij Albricht Oosterbeek T 026 361 18 76 E info@albricht.nl I www.albricht.nl 19e- en 20e-eeuwse Hollandse en Franse schilderkunst Stand 114 | pagina 140 Angevaren Antiquairs ´s-Gravenhage T 070 356 10 58 M 06 51 49 57 91 E tom.angevaren@gmail.com I www.angevarenantiquairs.nl Algemeen antiquair Stand 11 | pagina 114 Antes Art 1900 ´s-Gravenhage M 06 41 81 02 53 E info@antes-artdeco.nl I www.antes-artdeco.nl Art Nouveau, Art Deco en design Stand 89 | pagina 115 ARTITLEDcontemporary Herpen M 06 47 12 18 00 E info@artitled.nl I www.artitled.nl Hedendaagse kunst Stand 88 | pagina 79 ASAP Gallery Rotterdam M 06 57 88 52 91 E info@asapgallery.nl I www.asap.gallery Art Projects Stand 42 | pagina 109

B De Backker Art Hoogstraten| België T +32 3 149 034 E debackker@skynet.be I www.debackker.be Stand 29 | pagina 152

Bastings Antiquairs Oss T 0412 62 61 38 E bastings@bastingsantiquairs.com I www.bastingsantiquairs.com Schilderijen, Chinees en Japans porselein, bronzen Stand 51 | pagina144 Galerie van den Berge Goes T 0113 25 04 99 M 06 51 80 57 93 E info@galerievandenberge.nl I www.galerievandenberge.nl Hedendaagse kunst Stand 93 | pagina 96 Kunsthandel A.H. Bies Eindhoven T 040 243 13 77 E info@kunsthandelbies.nl I www.kunsthandelbies.nl Belangrijke schilderijen uit de 19e en begin 20e eeuw Stand 43 | pagina 137 Bijl-van Urk BV Alkmaar M 06 53 42 54 32 E sander@bijlvanurk.com I www.bijlvanurk.com Gespecialiseerd in Nederlandse en Vlaamse oude meesters Stand 78 | pagina 151 Bodes & Bode juweliers Amsterdam | Den Haag T 020 341 51 25 M 06 41 31 24 24 E info@bodesenbode.com I www.bodesenbode.com Art Nouveau, Art Deco juwelen Stand 147 | pagina91 Kunsthandel P. de Boer bv Amsterdam T 020 623 68 49 M 06 21 52 00 44 M 06 29 01 61 60 E info@kunsthandelpdeboer.com I www.kunsthandelpdeboer.com 16e- en 17e-eeuwse Hollandse en Vlaamse meesters Stand 121 | pagina 52 Booij-Arts Fine Art - Rare Items Amsterdam M 06 55 86 28 62 E lennartbooij@bkb.nl I www.booij-arts.com Stand 86 | pagina 102

172

Richard ter Borg Groningen T 050 311 13 35 M 06 83 25 72 46 E galerie@terborg.com I www.terborg.com Moderne kunst, expressionisme, Groninger Ploeg en fotografie Stand 153 | pagina 98 BorzoGallery Amsterdam T 020 626 33 03 E info@borzo.com I www.borzo.com NUL/Zero, Minimalisme, Conceptuele kunst Stand 37 | pagina 55 Galerie Caroline O'Breen Amsterdam M 06 47 10 44 84 E galerie@carolineobreen.com I www.carolineobreen.com Nederlandse en internationale fotografie Stand 24 | pagina 70 Bruijstens Modern Art Amsterdam T 020 622 16 82 M 06 53 70 05 95 E contact@bruijstens-art.com I www.bruijstens-art.com Moderne kunst, 20e-eeuwse en hedendaagse kunst Stand 142 | pagina 68 galerie VAN DEN BRUINHORST Kampen T 038 332 36 74 M 06 15 66 85 04 E info@vandenbruinhorst.com I www.vandenbruinhorst.com Historisch design en toegepaste kunst Stand 5 | pagina 53

C Le Coin Perdu Utrecht T 030 233 10 06 M 06 81 53 55 55 E info@lecoinperdu.nl I www.lecoinperdu.nl Art Nouveau, Art Deco en toegepaste kunst Stand 82 | pagina 76 Contempo Galerie Rotterdam M 06 51 88 71 66 M 06 53 26 32 79 E info@contempo.info I www.contempo.info Hedendaagse en actuele kunst Stand 55 | pagina 64

PA N M a g a z i n e | D e e l n e m e r s l i j s t

CREATIE ART Goes M 06 53 36 35 47 E info@creatieart.com I www.creatieart.com Moderne en hedendaagse kunst, gespecialiseerd in Naoorlogse abstracte kunst en Nieuwe Parijse School Stand 30 | pagina 130

D Daatselaar Fine Art & Antiques Zaltbommel T 0418 71 23 00 M 06 54 39 41 08 E info@daatselaar.com I www.daatselaar.com Algemeen antiquair Stand 154 | pagina 139 Dep Art Gallery Milaan | Italië T +39 02 36 53 56 20 M +39 33 51 99 82 12 E art@depart.it I www.depart.it Moderne kunst Stand 144 | pagina 135 Galerie Dom 'Arte, Gerry Broos Rucphen T 0165 56 34 15 M 06 51 26 82 72 E info@galeriedomarte.nl I www.galeriedomarte.nl Hedendaagse kunst Stand 67 | pagina 122

E De Galerie van Piet Hein Eek Eindhoven T 040 285 66 10 E kunst@pietheineek.nl I www.pietheineek.nl Hedendaagse kunst en design Stand 85 | pagina 78 Sabine Eekels, Artist - Goldsmith Vlijmen T 073 511 16 85 E info@sabine-eekels.com I www.sabine-eekels.com Handgemaakte sieraden/juwelen met eigentijds design Stand 125 | pagina 107 Eigenmann Juwelen Den Haag T 070 365 52 55 M 06 42 08 82 51 E info@eigenmann.nl I www.eigenmann.nl Eigentijdse juwelen - ontwerp, vervaardiging en collectie advisering Stand 148 | pagina 128

John Endlich Antiquairs Haarlem M 06 51 22 53 53 E info@johnendlich.nl I www.johnendlich.nl Antiek Nederlands zilver Stand 27 | pagina 123 Epoque Fine Jewels Kortrijk | België M +32 475 616 831 E info@epoquefinejewels.com I www.epoquefinejewels.com Juwelen uit de 19de en de 20ste eeuw, met een uitgesproken voorliefde voor Art Nouveau en Art Deco Stand 127 | pagina 150 Etienne Gallery Oisterwijk T 013 529 95 99 M 06 53 89 05 81 E info@etiennegallery.nl I www.etiennegallery.nl Hedendaagse kunst Stand 141 | pagina 81 De Expeditie / Zsa-Zsa Eyck Amsterdam T 020 620 47 58 E galerie@de-expeditie.com I www.de-expeditie.com Moderne kunst. Stand 20 | pagina 146

H Mark Haasnoot Fine Arts Utrecht M 06 21 71 64 27 E info@markhaasnoot.nl I www.markhaasnootfinearts.nl 19de- en 20ste-eeuwse schilderijen Stand 151 | pagina 134 Hamadi Oriental Art Hattem T 038 444 72 31 M 06 51 15 10 69 E info@hamadiorientalart.com I www.hamadiorientalart.com Chinees en Japans keramiek en oriëntaalse kunstnijverheid Stand 10 | pagina 106 Huub Hannen Galerie Maastricht T 043 325 55 52 M 06 53 81 72 84 E galerie@huubhannen.nl I www.huubhannen.nl Hedendaagse kunst Stand 49 | pagina 111 Collectie Harms Rolde Rolde M 06 51 52 12 82 E info@collectieharms-rolde.nl I www.collectieharms-rolde.nl Hedendaags realisme Stand 68 | pagina 125

Flatland Amsterdam T 020 3305321 E info@flatlandgallery.com I www.flatlandgallery.com Hedendaagse kunst Stand 75 | pagina 119

Ans Hemke Kuilboer Juweliers Amsterdam T 020 624 62 85 E info@anshemkekuilboer.nl I www.anshemkekuilboer.nl Exclusieve juwelen, antiek en unieke ontwerpen Stand 12 | pagina 105

Galerie Fontana Amsterdam T 020 223 88 33 M 06 21 57 80 45 E joris@galeriefontana.com I www.galeriefontana.com Hedendaagse kunst Stand 103 | pagina 75

Heutink Ikonen Zwolle T 038 465 95 24 M 06 13 21 23 27 E info@heutinkikonen.nl I www.heutinkikonen.nl Ikonen Stand 146 | pagina 50

Foumani Persian Gallery Amsterdam T 020 679 74 30 E info@foumani.com I www.foumani.com Antieke tapijten, kelims en Midden-Oosterse kunst Stand 77 | pagina 149

Galerie Helga Hofman Alphen aan den Rijn T 0172 421 174 M 06 53 39 67 64 E helga@galeriehelgahofman.nl I www.galeriehelgahofman.nl Internationale hedendaagse kunst Stand 102 | pagina 117

Jan van Hoof Galerie ´s-Hertogenbosch T 073 614 23 43 M 06 52 78 92 52 E denbosch@janvanhoofgalerie.nl I www.janvanhoofgalerie.nl Hedendaagse kunst Stand 13 | pagina 142

Gude & Meis Antieke Klokken Amsterdam M 06 53 16 29 62 M 06 54 79 07 23 E info@gudemeis.com I www.gudemeis.com Klokken en barometers Stand 26 | pagina 84

173

PA N M a g a z i n e | D e e l n e m e r s l i j s t

Per van der Horst Gallery Taipei M +31 6 50 82 98 99 E info@pervanderhorst.com I www.pervanderhorst.com Moderne en hedendaagse kunst en design Stand 143 | pagina 112 Hotei Japanese Prints Leiden T 071 514 35 52 E ukiyoe@xs4all.nl I www.hotei-japanese-prints.com Japanse prenten, schilderingen, geïllustreerde boekjes en Japanse art deco. Japanse hedendaagse prentkunst en keramiek Stand 155 | pagina 61

J Janknegt Gallery Laren T 035 533 65 60 M 06 53 34 48 85 E janknegtgallery@gmail.com I www.janknegtgallery.com Hedendaagse kunst Stand 18 | pagina 62 Jaski Amsterdam T 020 620 39 39 E info@jaski.nl I www.jaski.nl Cobra en hedendaagse kunst Stand 36 | pagina 63

K Kahmann Gallery Amsterdam T 020 846 0770 E info@kahmanngallery.com I www.kahmanngallery.com Fotografie, zowel vintage fotografie als hedendaagse fotografie Stand 28 | pagina 48 Kanalidarte Brescia| Italië T +39 030 531 11 96 E info@kanalidarte.com I www.kanalidarte.com Moderne en hedendaagse kunst Stand 14 | pagina 121 Saskia Kattenburg Fine Art Bergen T 072 589 50 51 E s.kattenburg@gmail.com I www.robkattenburg.nl Maritieme kunst Stand 76 | pagina 124 Galerie Roger Katwijk Amsterdam T 020 627 38 08 M 06 16 95 48 49 E info@galerierogerkatwijk.nl I www.rogerkatwijk.com Hedendaagse kunst Stand 69 | pagina 88

Hein A.M. Klaver Kunsthandel Baarn T 035 543 52 96 M 06 50 27 89 05 E info@heinklaver.nl I www.heinklaver.nl Werken op papier en schilderijen uit de 19de en 20ste eeuw Stand 71 | pagina 86

Limburg Antiquairs ´s-Gravenhage T 070 34 55 103 M 06 10 75 56 32 E Limburgantiquairs@casema.nl I www.limburgantiquairs.com Algemeen antiquair Stand 129 | pagina 120

Galerie Carla Koch Amsterdam M 06 42 39 74 40 E ckoch@xs4all.nl I www.carlakoch.nl Hedendaags glas en hedendaagse keramiek Stand 83 | pagina 83

Galerie Rob Koudijs Amsterdam T 020 331 87 96 M 06 13 90 55 54 E info@galerierobkoudijs.nl I www.galerierobkoudijs.nl Hedendaagse kunstsieraden Stand 124 | pagina 49 Kunstconsult 20th century art | objects Amstelveen T 020 341 64 76 E info@kunstconsult.nl I www.kunstconsult.com 20ste-eeuwse kunst| objecten Stand 45 | pagina 94

L Frides Laméris Kunst- en Antiekhandel vof Amsterdam T 020 626 40 66 M 06 28 15 94 46 E info@frideslameris.nl I www.frideslameris.nl Glas, keramiek, objets de collection Stand 1 | pagina 93 Langart Amsterdam M 06 24 60 50 88 E info@langart.nl I www.langart.nl Contemporary art Stand 7 | pagina 129 Galerie Lieve Hemel Amsterdam T 020 623 00 60 M 06 29 03 90 95 E galerie@lievehemel.nl I www.lievehemel.nl Hedendaags realisme in schilderkunst en hedendaags zilver Stand 9 | pagina 89 Arnold Ligthart Kunsthandel & Bemiddeling Amsterdam M 06 53 32 51 58 E arnoldligthart@live.nl I www.arnoldligthart.com 19de t/m 21ste eeuwse schilderkunst Stand 72 | pagina 87

1 74

Francis Maere Fine Arts bvba Gent | België M +32 475 69 23 05 E info@francismaerefinearts.be I www.francismaerefinearts.be Stand 74 | pagina 97 Galerie Marzee Nijmegen T 024 322 96 70 E mail@marzee.nl I www.galeriemarzee.com Hedendaagse kunstsieraden Stand 87 | pagina 118 Inter-Antiquariaat Mefferdt & De Jonge Amsterdam T 020 664 08 41 M 06 53 73 74 22 E interantiquariaat@chello.nl I www.inter-antiquariaat.nl Antieke landen zeekaarten, stadsgezichten, prenten en tekeningen Stand 54 | pagina 58 Kunsthandel Meijer Utrecht T 030 233 25 03 M 06 42 36 01 48 E jsmeijer@hetnet.nl I www.kunsthandelmeijer.nl Internationale kunst vanaf 1900, pop-art, zero en minimal art Stand 15 | pagina 138 Mentink & Roest Ingen T 0344 60 36 06 M 06 29 04 85 15 E info@mentinkenroest.com I www.mentinkenroest.com Antieke klokken, horloges, barometers en meetkundige instrumenten Stand 106 | pagina 66 Galerie Martin Mertens Berlijn | Duitsland T +49 30 440 433.50 M +49 176 62 19 03 04 E info@martinmertens.com I www.martinmertens.com Moderne en hedendaagse kunst Stand 140 | pagina 127

PA N M a g a z i n e | D e e l n e m e r s l i j s t

Galerie Mokum Amsterdam T 020 624 39 58 M 06 51 54 99 96 E info@galeriemokum.com I www.galeriemokum.com Figuratieve schilderkunst, vooral van Nederlandse bodem Stand 90 | pagina 108 MPV Gallery 's-Hertogenbosch T 073 612 57 74 M 06 54 69 47 28 E info@mpvgallery.com I www.mpvgallery.com Hedendaagse kunst Stand 84 | pagina 51

O Tom Okker Art bv Hazerswoude-dorp T 0172 58 80 62 E info@tomokkerart.nl I www.tomokkerart.nl Galerie gespecialiseerd in Cobra, moderne en hedendaagse kunst Stand 6 | pagina 69 Sue Ollemans Oriental Works of Art Londen / Engeland M +44 7775 566 356 E info@ollemans.com I www.ollemans.com/ Oosterse juwelen en kunstnijverheid Stand 22 | pagina 145 Dolf D. van Omme 19th-21st Century European Fine Arts Amsterdam T 020 427 46 42 M 06 18 81 85 55 E info@dolfvanomme.nl I www.dolfvanomme.nl Europese schilderijen en werken op papier uit de 19de en de 20ste eeuw Stand 53 | pagina 77

P Passage Arts Utrecht M 06 53 51 60 91 E arts1900@xs4all.nl I www.arts1900.nl 20e eeuwse toegepaste kunst (int.) Stand 112 | pagina 46 Passì Galerie Schoonhoven M 06 22 71 85 53 E paul.de.vries@passi.nl I www.passi.nl Hedendaagse zilversmeedkunst Stand 73 | pagina 126

Eduard Planting Gallery | Fine Art Photographs Amsterdam T 020 320 67 05 M 06 53 29 30 00 E feiko@eduardplanting.com I www.eduardplanting.com 20e-eeuwse en hedendaagse fotografie Stand 131 | pagina 101 Polak Works of Art Amsterdam T 020 627 90 09 M 06 53 26 21 53 E info@polakworksofart.com I www.polakworksofart.com Algemeen antiquair Stand 41 | pagina 95

Guus Röell Fine Art & Antiques Maastricht M 06 53 21 16 49 E guus.roell@xs4all.nl I www.guusroell.com Koloniaal antiek en zeldzame kunstvoorwerpen van West Indië tot Japan, incluclusief meubelen, schilderijen en tekeningen, sculpturen, zilver, goud, textiel en ethnographica Stand 4 | pagina 85 Rondom 1920 ´s-Gravenhage M 06 17 06 60 01 E info@rondom1920.nl I www.rondom1920.nl Art nouveau, art deco zilver en antiek zilver Stand 150 | pagina 110

Kunsthandel Pygmalion Maarssen T 0346 55 67 36 M 06 49 42 15 02 E Jaap.Versteegh@pygmalion-art.com I www.pygmalion-art.com Schilderkunst, beeldhouwkunst en grafiek (1850-1950) Stand 111 | pagina 131

Jacob J. Roosjen SRI® Breukelen M 06 53 26 82 80 E info@jacobroosjen.com I www.jacobroosjen.com Europees zilver Stand 46 | pagina 141

Paul Ruitenbeek Chinese Art Amsterdam E paulruitenbeek.art@gmail.com Chinese keramiek en kunstnijverheid Stand 48 | pagina 99

Rademakers Gallery Amsterdam T 020 622 54 96 M 06 42 30 22 93 E info@rademakersgallery.com I www.rademakersgallery.com Hedendaagse kunst, fotografie, fashion en design Stand 3 | pagina 147 Galerie Ramakers Den Haag T 070 363 43 08 E info@galerieramakers.nl I www.galerieramakers.nl Hedendaagse kunst, zowel twee- als driedimensionaal Stand 107 | pagina 82 Residence Magazine Amsterdam T 020 7581000 E info@residence.nl I www.residence.nl Het interieurmagazine voor de kosmopoliet met een warm hart voor kunst. Stand 50 | pagina 26 Galerie De Rijk / Chabot Fine Art 's-Gravenhage T 070 356 02 74 E info@chabotfineart.com I www.derijk-chabot.com ZERO/NUL Stand 81 | pagina 47

175

S Banque J. Safra Sarasin (Luxembourg) SA Dutch Branch Amsterdam T + 352 45 47 81 499 M + 31 6 40 43 74 56 E Nederland@jsafrasarasin.com I www.jsafrasarasin.com Private Bank Stand 80 | pagina 6 drs. J.C. van Schaik Zwolle T 038 333 65 42 E schai132@planet.nl (Franse) schilderkunst 1840-1940 Stand 132 | pagina 100 Schulman BV Amsterdam T 020 320 91 01 E info@schulman.nl I www.schulman.nl Numismatiek Stand 44 | pagina 90 Scriptum Art Books Schiedam T 010 427 10 22 E art@scriptum.nl I www.scriptumart.nl Kunstboeken Stand 136

PA N M a g a z i n e | D e e l n e m e r s l i j s t

Hidde van Seggelen Hamburg | Duitsland M +49 172 836 6893 E info@hiddevanseggelen.com I www.hiddevanseggelen.com Hedendaagse kunst Stand 40 | pagina 132 Kunsthandel Bob J. Shimanovich Berlijn | Duitsland M +49 177 8524 458 E info@antik-glas.de I www.antik-glas.de Stand 101 | pagina 133 Singer Laren Laren T 035 539 3939 E info@singerlaren.nl I www.singerlaren.nl Werken uit de periode 1880-1950 Stand 21 | pagina 18 Mark Smit Kunsthandel Ommen T 0529 46 92 80 E info@marksmit.nl I www.marksmit.nl 19de- en 20ste- eeuwse schilderijen Stand 16 | pagina 73 SmithDavidson Gallery Amsterdam T 020 626 59 45 M +1 789 397 5546 E info@smith-davidson.com I smith-davidson.com Moderne en hedendaagse schilderkunst en fotografie Stand 126 | pagina 72 Marjan Sterk Fine Art Jewellery Amsterdam T 020 624 87 03 M 06 53 21 44 45 E info@marjansterk.nl I www.marjansterk.nl Antieke en vintage juwelen Stand 2 | pagina 67 Kunsthandel Inez Stodel Amsterdam M 06 21 87 80 71 E info@inezstodel.com I www.inezstodel.com Antieke juwelen, decoratieve objecten en micromozaïeken Stand 19 | pagina 74 Salomon Stodel Antiquités Amsterdam T 020 623 16 92 M 06 53 93 15 19 E stodel@wxs.nl I www.salomonstodel.com Algemeen antiquair Stand 123 | pagina 143

Kunsthandel Studio 2000 Blaricum T 035 640 94 32 E blaricum@studio2000.nl I www.studio2000.nl Schilderijen en werken op papier uit de 19de en 20ste eeuw Stand 63 | pagina 113

T Tóth-Ikonen Huizen M 06 53 46 82 36 E info@tothikonen.com I www.tothikonen.com Russische ikonen Stand 8 | pagina 103

U Ubbens Art Bussum M 06 57 20 22 92 E jop@ubbensart.com I www.ubbensart.com Schilderijen en tekeningen 1780-1970 Stand 130 | pagina 136

V Kunstzalen A. Vecht Amsterdam T 020 623 47 48 M 06 55 14 59 90 E a.vecht@planet.nl I www.kunstzalenavecht.com Sculpturen, works of art, glas, 19e/20e-eeuwse schilderijen Stand 113 | pagina 80 Verbeek-Schuttelaar Antiquair Juwelier Amsterdam T 020 330 43 43 M 06 53 23 01 10 E info@verbeekschuttelaar.nl I www.verbeekschuttelaar.nl Gesigneerde juwelen uit de 20ste eeuw Stand 109 | pagina 57 Galerie de Vis Harlingen T 0517 41 71 16 M 06 53 73 02 51 E info@galeriedevis.nl I www.galeriedevis.nl Hedendaagse kunstenaars, voornamelijk uit Nederland Stand 145 | pagina 59

176

W Het Ware Huis Lage Mierde T 013 509 28 11 M 06 50 95 57 28 E info@hetwarehuis.nl I www.hetwarehuis.nl Art Nouveau en Art Deco Stand 25 | pagina 92 Galerie Wilms Venlo M 06 43 59 94 07 E info@galeriewilms.com I www.galeriewilms.com Hedendaagse kunst Stand 64 | pagina 56 E.J. van Wisselingh & Co Haarlem T 023 531 05 05 M 06 54 70 65 55 E wdewinter@wisselingh.com I www.wisselingh.com Hollandse en Franse meesters uit de 19de en 20ste eeuw Stand 110 | pagina 116 WonderWood Amsterdam T 020 625 37 38 M 06 51 38 22 03 E info@wonderwood.nl I www.wonderwood.nl Vintage Plywood Design en hedendaagse kunst Stand 133 | pagina 148

Z ZERP Galerie Rotterdam T 010 846 3730 M 06 27 82 34 56 E info@zerp.nl I www.zerp.nl Hedendaagse kunst Stand 134 | pagina 104 Kunsthandel Mieke Zilverberg Amsterdam T +31 20 625 95 18 M 06 53832601 E info@miekezilverberg.com I www.miekezilverberg.com Archeologische Kunst en voorwerpen uit de Klassieke Oudheid, Egypte en West Azië, antieke munten uit de Griekse en Romeinse Oudheid Stand 79 | pagina 54 Gallery Zitzo Amsterdam Amsterdam M 06 27 31 13 96 E info@zitzo.com I www.zitzo.com Modern Design Stand 149 | pagina 60

PA N M a g a z i n e | D e e l n e m e r s l i j s t

Media Paviljoen The Art Loss Register London | Engeland T +44 207 841 5780 E info@artloss.com I www.artloss.com Internationale database voor herkomst onderzoek van kunst en antiek Stand P3 COLLECT / Kunst Antiek Design Schiedam T 010 473 93 91 E antiek@ips.be I www.collectkaj.nl COLLECT is hét magazine voor de kunstliefhebber en -verzamelaar Stand P1 Cultoura Academische Reizen Magazine 's-Hertogenbosch T 020 589 29 40 E info@academischereizen.nl I www.academischereizen.nl Magazine voor kunst, geschiedenis, archeologie Stand P5

Business Paviljoen powered by Pure Luxe Alliance Gastronomique Néerlandaise Utrecht T 085 902 2866 E info@alliance.nl I www.alliance.nl Culinair samenwerkingsverband in Europa met 38 restaurants in Nederland en België. Stand B2 Hyde Park T 020 520 95 60 E info@snippe.nl I www.snippe.nl Stedelijk wonen met allure in de Metropoolregio Amsterdam Stand B1

MasterArt Brussel | België T +32 2 627 00 00 I www.masterart.com Het online platform voor kunstobjecten, galerieën en de kunsthandel Stand P2 Vind Magazine Hoorn T 0229 82 02 14 I www.vindmagazine.nl Vind Geschiedenis, Archeologie, Kunst en Antiek Stand P4

177

PA N M a g a z i n e | C o l o f o n

Colofon Design

Deelname

Studio Enkelvoud

Aanvragen voor PAN Amsterdam 2020 kunt u indienen via onze site. Toelating geschiedt alleen na goedkeuring en op uitnodiging van de Raad van Commissarissen.

Productie Yvonne van den Eerenbeemt

Redactie

Bij het betreden van de beurs gelden onze algemene bezoekers voorwaarden. Deze vindt u op www.pan.nl/bezoek en zijn opvraagbaar bij de informatiebalie.

Jan Peter Verhagen | Coco Bannenberg | Frederique Hanssen

Druk Damen Drukkers, Werkendam

Uiterste zorg is besteed aan deze uitgave, de beschrijvingen en verwijzingen van de geïllustreerde objecten vallen geheel onder de verantwoordelijkheid van de deelnemers. Niets uit dit magazine mag worden gebruikt zonder schriftelijke toestemming van de organisatie.

PAN Amsterdam Barbara Strozzilaan 201 1083 HN Amsterdam T 020 303 64 50 E info@pan.nl I www.pan.nl

178

179