Simiosis

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

ΓΡΑΦΙΣΤΙΚΗ ΜΕ Η/Υ 1 Του Αποστόλου Παπαποστόλου Επίκουρου Καθηγητή του ΤΕΙ Αθήνας

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι γραφικές παραστάσεις µε υπολογιστές έχουν προχωρήσει πολύ από τότε που οι επιστήµονες που δούλευαν για τον αµερικανικό στρατό αποπειράθηκαν, για πρώτη φορά, να εµφανίσουν µαθηµατικά δεδοµένα σε µια οθόνη. Το πεδίο έχει επεκταθεί πολύ πέρα από το χώρο των οπλικών συστηµάτων, στην επιχείρηση, την ψυχαγωγία, την τέχνη, τους σχεδιαστές. Η εύρεση, αποθήκευση, επεξεργασία και µετάδοση της πληροφορίας είναι σηµαντικότατο θέµα που απασχολεί την καθηµερινή ζωή. Η κοινωνία της πληροφορίας είναι ένας γενικότερος όρος που χρησιµοποιείται για να περιγράψει την λειτουργία των παραπάνω διαδικασιών. Η είσοδος των ηλεκτρονικών υπολογιστών στην καθηµερινή ζωή ανέδειξε την χρησιµότητα της επεξεργασίας της. Κοινωνία της πληροφορίας και ηλεκτρονικοί υπολογιστές είναι έννοιες στενά συνδεδεµένες. Σκοπός της κοινωνίας της πληροφορίας είναι να κάνει την ζωή του πολίτη πιο εύκολη. Η χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών (στην εργασία και όλο και περισσότερο και στο σπίτι) για την επίτευξη του σκοπού αυτού κρίνεται αναπόφευκτη. Οι υπολογιστές µπορούν να πάρουν πολλές διαφορετικές µορφές. Μας επιτρέπουν να επεξεργαζόµαστε πληροφορίες και να εκτελούµε συγκεκριµένες διαδικασίες πολύ πιο γρήγορα, απ’ ότι αν τις κάναµε µόνοι µας. Τα τελευταία χρόνια ο όρος Ηλεκτρονικός Υπολογιστής επαναλαµβάνεται συνεχώς και µε αυξανόµενο ρυθµό. Σήµερα ο Η/Υ έφτασε να πουλιέται ακόµα και στα super-market, να βρίσκεται στα σπίτια µας, στην εκπαίδευση, στις τράπεζες, στα καταστήµατα, στη βιοµηχανία. ∆εν θα ήταν καθόλου υπερβολικό να πούµε πως δεν υπάρχει ουσιαστικά τοµέας της επιστήµης, στον οποίο να µη γίνεται εκτεταµένη χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών.

1

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ Ο άνθρωπος, από τα πρώτα βήµατα του πολιτισµού του εφεύρισκε διαρκώς διάφορους τρόπους και µηχανές για να διευκολύνει τη διαβίωσή του. Άρχισε πρώτα να µετρά και από ότι γνωρίζουµε αυτό ξεκίνησε χιλιετηρίδες πίσω. Για την εκτέλεση απλών υπολογισµών επινόησε το αριθµητάριο (άβακας) από το 2000 π.Χ. το οποίο χρησιµοποιείται ακόµα και σήµερα στις πρώτες βαθµίδες της εκπαίδευσης. Οι πρώτες µηχανές ήταν βασισµένες στις ανάγκες των Μαθηµατικών Επιστηµών, γι’ αυτό και οι µαθηµατικοί ήταν οι επινοητές των πρώτων υπολογιστικών συσκευών. Στα µέσα της δεκαετίας του ‘40 κάνει την εµφάνισή του ο πρώτος Ηλεκτρονικός Υπολογιστής. Ήταν η εποχή που η τεχνολογία στάθηκε ικανή να πραγµατοποιήσει την κατασκευή του.

1η ΓΕΝΙΑ Η/Υ Ο πρώτος Η/Υ λειτούργησε το 1945 στο Πανεπιστήµιο της Πενσυλβάνια. Το όνοµα αυτού ENIAC. Ήταν ένας τεράστιος Ηλεκτρονικός Υπολογιστής ο οποίος ζύγιζε 30 τόνους και καταλάµβανε περίπου 140m2 χώρο. Απαιτούσε δε 300KW ρεύµα και µπορούσε να εκτελεί το πολύ 5.000 προσθέσεις & αφαιρέσεις και 300 πολλαπλασιασµούς το δευτερόλεπτο. Αποσύρθηκε από την κυκλοφορία το 1955 και χρησιµοποιήθηκε µέχρι τότε για στρατιωτικούς σκοπούς.

2η ΓΕΝΙΑ Η/Υ: Με την ανακάλυψη των ηµιαγωγών (transistors) γύρω στα µέσα της δεκαετίας του ‘50 τα πράγµατα βελτιώθηκαν κάπως. Οι ηλεκτρονικές λυχνίες αντικαταστάθηκαν από τους ηµιαγωγούς µε αποτέλεσµα να αυξηθεί η ταχύτητα εκτέλεσης υπολογισµών και να µειωθεί ο όγκος. Οι Ηλεκτρονικοί Υπολογιστές αυτοί αποτελούν τη δεύτερη γενιά υπολογιστών. Το 1955 η bell Laboratories κατασκεύασε τον πρώτο υπολογιστή εξ ολοκλήρου από ηµιαγωγούς. Τον ονόµασε TRADIC και είχε τη δυνατότητα να εκτελέσει περίπου 62.00 πράξεις το δευτερόλεπτο.

3η ΓΕΝΙΑ Η/Υ: Από τις αρχές του 1960 οι εξελίξεις ήταν ταχύτατες και οι τεχνολογικές εφευρέσεις βοηθούσαν στην εξέλιξη και βελτίωση των Η/Υ. Καθοριστικό σηµείο στην εξέλιξή τους αποτέλεσε η χρήση των ολοκληρωµένων κυκλωµάτων. Το 1958 η Texas Instruments κατασκεύασε τον πρώτο υπολογιστή µε ολοκληρωµένα κυκλώµατα. Με τη χρήση αυτής της τεχνολογίας ο όγκος των υπολογιστών µειώθηκε σηµαντικά.

2

4η ΓΕΝΙΑ Η/Υ: Με την εφεύρεση των µικροεπεξεργαστών, ολοκληρωµένων δηλ. κυκλωµάτων µπαίνουµε στην τέταρτη γενιά υπολογιστών. Οι υπολογιστές αυτοί είναι πολύ γρήγοροι, οικονοµικότεροι και καταλαµβάνουν πολύ µικρότερο χώρο σε σχέση µε τους υπολογιστές των προηγούµενων γενεών. Η εταιρία που κατασκεύασε πρώτη ένα τέτοιο µικροεπεξεργαστή ήταν η Intel. Οι υπολογιστές που κατασκευάστηκαν τότε ήταν οι άµεσοι πρόγονοι των σηµερινών υπολογιστών.

5η ΓΕΝΙΑ Η/Υ: Φυσική εξέλιξη από εδώ και στο εξής ήταν η δηµιουργία µικροεπεξεργαστών µε µεγαλύτερη ταχύτητα. Τα χαρακτηριστικά των Η/Υ της 5ης Γενιάς που άρχισε το 1985 και εξελίσσεται ακόµα είναι: • Τροµακτικές ταχύτητες επεξεργασίας • Τεράστιες αποθηκευτικές ικανότητες • ∆υνατότητα άµεσης σύνδεσης του µηχανήµατος µε το ανθρώπινο περιβάλλον και προσπάθειες για κατασκευή «έξυπνων» µηχανών, δηλαδή µηχανών που σκέπτονται παρόµοια µε τον ανθρώπινο νού.

3

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗΣ Οι Ηλεκτρονικοί Υπολογιστές είναι ένα σύνολο από ηλεκτρικά και ηλεκτρονικά εξαρτήµατα, όπου επεξεργάζονται και αποθηκεύουν δεδοµένα. Οι Η/Υ δηµιούργησαν µια νέα επιστήµη στην Πληροφορική, η οποία έχει αντικείµενο τη συλλογή, αποθήκευση, µετάδοση και επεξεργασία δεδοµένων, για την παραγωγή πληροφοριών και τη λήψη αποφάσεων. Ο γενικός τρόπος λειτουργίας των Η/Υ, για την επίλυση προβληµάτων ή εκτέλεση εφαρµογών, φαίνεται στο παρακάτω σχήµα. Εισοδος δεδομένων

Επεξεργασία δεδομένων

Εξοδος πληροφοριών

∆εδοµένα είναι το σύνολο των πρωτογενών στοιχείων, τα οποία συλλέγονται για την επίλυση του εκάστοτε προβλήµατος. Επεξεργασία είναι η διαχείριση των δεδοµένων µας για την παραγωγή πληροφοριών, που εκτελεί η Κεντρική Μονάδα Επεξεργασίας του Η/Υ. Πληροφορία είναι η εµφάνιση, στην οθόνη ή σε χαρτί εκτύπωσης, των αποτελεσµάτων της επεξεργασίας των δεδοµένων. Θα πρέπει να ξέρουµε ότι οι υπολογιστές από µόνοι τους δεν µπορούν να κάνουν τίποτα, γιατί απλά δεν υπάρχει η γνώση. Οι υπολογιστές δεν γνωρίζουν µαθηµατικά, για παράδειγµα, απλά έχουν προγραµµατιστεί να κάνουν κάποιες συγκεκριµένες ενέργειες ή λειτουργίες, εφόσον τους δοθεί η ανάλογη εντολή. Αυτό είναι ως συνέπεια το γεγονός ότι όποιο λάθος αποτέλεσµα παράγεται συνήθως είναι αποτέλεσµα λανθασµένης χρήσης από ανθρώπινο παράγοντα (εκτός από τις µηχανικές βλάβες που µπορεί να προκαλέσουν κάποιο σφάλµα κατά τη χρήση ενός υπολογιστή). Κάθε υπολογιστικό σύστηµα αποτελείται από το υλικό (hardware) και το λογισµικό (Softwaare). Το υλικό (hardware) του υπολογιστή είναι το σύνολο των συσκευών που απαρτίζουν το υπολογιστικό σύστηµα. Το υλικό περιλαµβάνει την οθόνη, τον εκτυπωτή, το ποντίκι, το πληκτρολόγιο κ.α. Υλικό λοιπόν είναι οποιοδήποτε τµήµα ενός υπολογιστή που µπορείτε να δείτε και να αγγίξετε. Το λογισµικό (Software) ορίζεται ως το σύνολο των προγραµµάτων, τα οποία µπορούν να «τρέξουν» από το υπολογιστικό σύστηµα.

4

ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ Η/Υ Οι µεγάλοι υπολογιστές (mainframes): Είναι τα µεγάλα συστήµατα υπολογιστών γενικής χρήσης. Χρησιµοποιείται για την αποθήκευση µεγάλου όγκου δεδοµένων, όπως λογαριασµούς τραπεζών, φορολογικά δεδοµένα, λογαριασµούς πελατών και πληροφορίες µισθοδοσίας. Οι υπολογιστές αυτοί έχουν µεγάλη ταχύτητα επεξεργασίας, δισεκατοµµυρίων εντολών ανά δευτερόλεπτο. ∆ιαθέτει τεράστια υπολογιστική ισχύ, κύρια µνήµη της τάξεως των Gigabytes, πολλές µονάδες µαγνητικών δίσκων, πολλές τερµατικές µονάδες. Οι µικροϋπολογιστές (microcomputers): Είναι οι γνωστοί προσωπικοί υπολογιστές (PC) που τα τελευταία χρόνια έχουν φέρει επαναστατικές αλλαγές στο χώρο της Πληροφορικής. Σε αυτούς, η Κ.Μ.Ε., βρίσκεται µέσα σ΄ ένα και µόνο ολοκληρωµένο κύκλωµα. Η εξέλιξη στην κατασκευή και στις δυνατότητες των σύγχρονων µικροεπεξεργαστών είναι τέτοια ώστε οι µικροϋπολογιστές να ανταγωνίζονται σε λειτουργίες τους υπολογιστές µεσαίου µεγέθους. Οι Φορητοί υπολογιστές (Notebook). Μας δίνουν πολλές δυνατότητες εξαιτίας της εύκολης µετακίνησής τους. Οι βελτιώσεις στους φορητούς Η/Υ είναι ραγδαίες και η υπολογιστική ισχύς τους αυξάνει συνεχώς. Εξαιτίας του µικρότερου µεγέθους τους, είναι ακριβότεροι από ένα προσωπικό υπολογιστή ιδίων δυνατοτήτων. Χρησιµοποιούνται από επιστήµονες, ερευνητές, διευθυντές ή στελέχη επιχειρήσεων και από όσους ταξιδεύουν συχνά και χρειάζονται τον υπολογιστή τους. Η τάση για ολοένα µικρότερους υπολογιστές έχει σαν αποτέλεσµα, να κατασκευάσουν φορητοί υπολογιστές, οι οποίοι ανάλογα µε το µέγεθός τους διακρίνονται σε υπολογιστές παλάµης (palmtop) και στους προσωπικούς ψηφιακούς βοηθούς (PDA - Personal Digital Assistant). Χρησιµοποιούνται κυρίως σαν ατζέντες, σηµειωµατάρια, αριθµοµηχανές και παρέχουν, επίσης, πρόσβαση στο Internet.

5

ΚΥΡΙΑ ΜΕΡΗ ΕΝΟΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗ Οι υπολογιστές αποτελούνται από πολλά εξαρτήµατα. Τα περισσότερα από αυτά είναι εσωτερικά, που βρίσκονται µέσα στο κουτί του υπολογιστή. Ωστόσο, µερικά εξαρτήµατα συνδέονται εξωτερικά, χρησιµοποιώντας θύρες που συνήθως βρίσκονται στο πίσω µέρος του υπολογιστή. Μια θύρα (port) είναι µια υποδοχή στην οποία µπορείτε να συνδέσετε ένα εξωτερικό εξάρτηµα στον υπολογιστή. Τα κύρια µέρη ενός προσωπικού υπολογιστή είναι τα εξής:

ΕΣΩΤΕΡΙΚA ΜΕΡΗ Κεντρική µονάδα επεξεργασίας (CPU - Central Processing Unit) Είναι το σηµαντικότερο τσιπ σε όλους τους προσωπικούς Η/Υ ο επεξεργαστής ή CPU (Central Processing Unit, Κεντρική Μονάδα Επεξεργασίας) είναι κυριολεκτικά ο εγκέφαλος του Η/Υ. Αποτιµά κι αποτελεί κάθε εντολή που δέχεται από το λογισµικό. Τα υπόλοιπα ολοκληρωµένα κυκλώµατα που βρίσκονται µέσα στους Η/Υ απλά υποβοηθούν τον επεξεργαστή στο έργο του. Η λειτουργία της CPU συντονίζεται από ένα κύκλωµα, που λέγεται ρολόι (clock). Οι παλµοί, τους οποίους δηµιουργεί ανά τακτά χρονικά διαστήµατα, φροντίζουν ώστε να συγχρονίζεται η εκτέλεση των εντολών από την κεντρική µονάδα επεξεργασίας. ∆ηλαδή, να πηγαίνουν οι εντολές προς εκτέλεση µε το ρυθµό και τη σειρά, που πρέπει. Η συχνότητα του ρολογιού µετράται σε GHz, δηλαδή σε δισεκατοµµύρια παλµούς το δευτερόλεπτο.

Μητρική Κάρτα Μητρική κάρτα (Motherboard), είναι το κεντρικό εξάρτηµα του υπολογιστή. Είναι η κύρια πλακέτα - βάση, η οποία υποδέχεται τα άλλα εξαρτήµατα. Όλες οι άλλες συσκευές συνδέονται σε αυτήν και παρέχει την διασύνδεση µεταξύ τους.

6

Μνήµη Ένα άλλο είδος ολοκληρωµένου κυκλώµατος είναι το τσιπ µνήµης (memory chip). Αν θεωρήσουµε ότι ο µικροεπεξεργαστής σκέφτεται, τότε τα τσιπ µνήµης θυµούνται.

•Οι δύο κύριοι τύποι µνήµης είναι η Read Only Memory (ROM - µνήµη µόνο ανάγνωσης) και η Random Access Memory (RAM - µνήµη τυχαίας προσπέλασης).

•Η ROM περιέχει µόνιµες πληροφορίες, όπως τα προγράµµατα µε τα οποία επικοινωνούν µεταξύ τους τα εξαρτήµατα του υπολογιστή σας. ∆εν µπορεί να διαγραφεί, αλλά οι σύγχρονες ROMs (EPROMs), µπορούν να τροποποιηθούν ή ν’ αναβαθµιστούν.

•Η RAM είναι µία µνήµη προσωρινής αποθήκευσης. Περιέχει τα δεδοµένα που χειρίζεται η κεντρική µονάδα επεξεργασίας, µέχρι να µετακινηθούν σε µία µόνιµη µνήµη, όπως σε ένα δίσκο. Για παράδειγµα, όταν δηµιουργείτε ένα έγγραφο (όπως ένα γράµµα), το έγγραφο αποθηκεύεται στη RAM του υπολογιστή σας, µέχρι να το αποθηκεύσετε στον δίσκο. Όταν σβήσει ο υπολογιστής η µνήµη RAM καθαρίζει, δηλαδή χάνονται όλα τα δεδοµένα που είχαν διατηρηθεί σ’ αυτήν.

Σκληρός ∆ίσκος Ο σκληρός δίσκος (hard disk) είναι συνήθως µια συσκευή προσαρµοσµένη µέσα στον υπολογιστή, που αποθηκεύει µεγάλες ποσότητες δεδοµένων που µπορούν να προσπελάσουν και να ανακληθούν γρήγορα. Ένας σκληρός δίσκος αποτελείται από οµοαξονικούς δίσκους, που έχουν στην επιφάνειά τους λεπτή στρώση από µαγνητικό υλικό. Πολύ κοντά στην επιφάνεια κάθε δίσκου υπάρχει µια κεφαλή, η οποία µε τη βοήθεια ενός ηλεκτροµαγνήτη µπορεί να διαβάζει αλλά και να γράφει πάνω στο µαγνητικό υλικό.

Κάρτες Γραφικών Η κάρτα γραφικών είναι το µέρος του υπολογιστή που είναι κατευθείαν συνδεδεµένο µε την οθόνη. Στέλνει ένα σήµα στην οθόνη που ελέγχει τι εµφανίζεται σ’ αυτήν. Οι κάρτες γραφικών, διαθέτουν επιπρόσθετη µνήµη RAM και επεξεργαστή γραφικών για να υποβοηθά τον Η/Υ.

ΣΥΣΚΕΥΕΣ ΕΙΣΟ∆ΟΥ (INPUT DEVICES) Η επικοινωνία του ηλεκτρονικού υπολογιστή µε το περιβάλλον επιτυγχάνεται µε ορισµένες συσκευές, οι οποίες ονοµάζονται περιφερειακές συσκευές. Σήµερα, υπάρχουν πολλές τέτοιες µονάδες οι οποίες, ανάλογα µε την εργασία που κάνουν, χωρίζονται σε µονάδες εισόδου και µονάδες εξόδου. Συσκευές εισόδου θεωρούνται όλα εκείνα τα εξαρτήµατα ενός υπολογιστή µέσω των οποίων εισάγουµε δεδοµένα προς τον υπολογιστή. Συσκευές εισόδου είναι: 7

8

Πληκτρολόγιο Το πληκτρολόγιο είναι η πιο κλασική µονάδα για την εισαγωγή εντολών και δεδοµένων. Αποτελείται από ένα σύνολο πλήκτρων, τα οποία αντιστοιχούν στα γράµµατα του αλφαβήτου, στα αριθµητικά ψηφία και στα διάφορα σύµβολα. Επίσης, υπάρχουν πλήκτρα ελέγχου, τα οποία λειτουργούν σε συνδυασµό µε κάποια άλλα όπως το [Ctrl], το [Shift] και το [Alt]. Τα πλήκτρα [F1] έως [F12] είναι πλήκτρα ειδικών λειτουργιών και έχουν διαφορετική χρήση σε κάθε πρόγραµµα. Το πλήκτρο [Enter] είναι ένα πλήκτρο, το οποίο ξεχωρίζει για τη λειτουργία του. Όταν πατηθεί, ειδοποιεί τον Η/Υ να αρχίσει να εκτελεί την εντολή, η οποία µόλις πληκτρολογήθηκε. Υπάρχουν επίσης πληκτρολόγια εργονοµικά καθώς και πληκτρολόγια για άτοµα µε ειδικές ανάγκες. Τελευταία οι χρήστες προτιµούν και τα ασύρµατα πληκτρολόγια.

Ποντίκι Το ποντίκι (mouse) είναι µία µονάδα η οποία χρησιµοποιείται για τον έλεγχο, την οδήγηση και την ενεργοποίηση του δείκτη της οθόνης. Περιλαµβάνει µια µικρή σφαίρα η οποία έρχεται σε επαφή µε ένα ζεύγος τροχών οι οποίοι είναι προσαρµοσµένοι κατά τη φορά των δύο αξόνων. Υπάρχουν, συνήθως, δύο πλήκτρα και ένα ροδάκι πάνω στο ποντίκι. Το αριστερό πλήκτρο έχει την ίδια λειτουργία µε το πλήκτρο [Enter] του πληκτρολογίου και το δεξί πλήκτρο εµφανίζει ένα µενού συντόµευσης, απ’ όπου επιλέγουµε κάποια διαταγή. Κυλώντας το ροδάκι προς τα πάνω ή προς τα κάτω, µπορούµε να κινηθούµε γρήγορα µέσα σ’ ένα έγγραφο. Τελευταία χρησιµοποιούνται ποντίκια χωρίς σφαίρα τα οποία λειτουργούν µε δέσµες Laser, καθώς και ασύρµατα ποντίκια.

Ιχνόσφαιρα (Trackball) Μια ιχνόσφαιρα µπορεί να χρησιµοποιηθεί σαν εναλλακτική λύση του ποντικιού. Αυτή η συσκευή έχει κουµπιά παρόµοια µε αυτά του ποντικιού, αλλά έχει µια µεγάλη περιστρεφόµενη σφαίρα στο πάνω µέρος του, που χρησιµοποιείται για να µετακινείται ο δείκτης. Μερικοί βρίσκουν την ιχνόσφαιρα πιο εύχρηστη από τα ποντίκια. Ένα πλεονέκτηµα είναι ότι καταλαµβάνει λιγότερο χώρο απ’ ότι η περιοχή που χρειάζεται ένα ποντίκι. Για αυτό το λόγο, συνήθως περιλαµβάνεται σε φορητούς υπολογιστές.

Χειριστήριο (Joystick) Το joystick συνδέεται άµεσα, για χρήση µε παιχνίδια στον Η/Υ. Αποτελείται από έναν κινούµενο µοχλό, στηριζόµενο σε µεταλλική ή πλαστική βάση µε δυνατότητα κίνησης προς όλες τις κατευθύνσεις. Μπορεί να συµπληρώνεται µε ένα ή περισσότερα πλήκτρα ή κουµπιά, από τα οποία άλλα είναι προσαρµοσµένα πάνω στη βάση του και 9

άλλα πάνω στο µοχλό κίνησης. Τα χειριστήρια εξελίσσονται, συνεχώς, ανάλογα µε το σκοπό για τον οποίο προορίζονται και η φαντασία του κατασκευαστή του.

Σαρωτής Οι σαρωτές (scanners) είναι ειδικές συσκευές που κατασκευάστηκαν για την εισαγωγή στον υπολογιστή εγγράφων, χειρόγραφου κειµένου, εικόνων και σχεδίων για αποθήκευση και περαιτέρω επεξεργασία. Η λειτουργία του βασίζεται στην ανάκλαση και την απορροφητικότητα του φωτός. Υπάρχουν βασικά τρεις τύποι σαρωτών: Οι επίπεδοι, οι κυλίνδρου ή έλξης και οι χειρός. Επίπεδοι σαρωτές: Είναι οι πιο διαδεδοµένοι, καθώς προσφέρουν ικανοποιητική ποιότητα σάρωσης ενώ ταυτόχρονα µπορούν να σαρώσουν οτιδήποτε. Ως προς την εµφάνιση, µοιάζουν µε µικρά φωτοτυπικά µηχανήµατα, καθώς αποτελούνται από µία γυάλινη επιφάνεια, πάνω στην οποία τοποθετείται η σελίδα που θέλουµε να σαρώσουµε και από ένα σκέπασµα µε λευκή συνήθως εσωτερική επιφάνεια, το οποίο συγκρατεί τη σελίδα και µειώνει το φως από τις εξωτερικές πηγές φωτισµού. Σαρωτές έλξης ή κυλίνδρου: Προσφέρουν κατώτερη ποιότητα σάρωσης από τους επίπεδους, αλλά λόγω των µικρών τους διαστάσεων τους συναντάµε συνήθως σε πολυσυσκευές, δηλ. σε περιφερειακά τα οποία ενσωµατώνουν σε µία συσκευή τον εκτυπωτή τον σαρωτή και προαιρετικά το Fax. Το µεγαλύτερο µειονέκτηµά τους είναι ότι δεν µπορούν να σαρώσουν σελίδες από περιοδικά ή βιβλία και γενικά µεγάλου πάχους µέσα. Σαρωτές χειρός: Ουσιαστικά έχουν εκλείψει από την αγορά επειδή προσφέρουν χαµηλή ποιότητα σάρωσης. Σαρώνουν µικρή επιφάνεια και απαιτούν από τον χρήστη να τους µετακινεί µε αργό ρυθµό επάνω από την επιφάνεια που σαρώνουν. Οι περισσότεροι σαρωτές πωλούνται µαζί µε ειδικό λογισµικό, το οποίο τους επιτρέπει να αναγνωρίσουν και να διαχωρίσουν τους χαρακτήρες από τα γραφικά, δίνοντάς µας τη δυνατότητα, στη συνέχεια, να τα επεξεργαστούµε µε ένα πρόγραµµα επεξεργασίας κειµένου. Η τεχνολογία αυτή ονοµάζεται OCR (Optical Character Recognition - Οπτική Αναγνώριση Χαρακτήρων). Μια ειδική κατηγορία σαρωτών είναι οι αναγνώστες ραβδωτού κώδικα (bar code reader). Ο ραβδωτός κώδικας αποτελείται από παράλληλες γραµµές διαφορετικού πάχους, οι οποίες αντιπροσωπεύουν αριθµούς και χρησιµοποιούνται ευρέως σε µεγάλα εµπορικά καταστήµατα.

Πινακίδα Αφής (Touchpad) Είναι µια συσκευή κατάδειξης που χρησιµοποιείται εναλλακτικά του ποντικιού. Σήµερα, πινακίδα αφής διαθέτουν οι περισσότεροι φορητοί υπολογιστές. Η λειτουργία του βασίζεται στην κίνηση του δαχτύλου µας επάνω του που αυτό ανιχνεύει καθώς και στην πίεση που ασκούµε στο δάχτυλό µας.

10

Φωτοπένα (Light Pen) Άλλη µια συσκευή εναλλακτική του ποντικιού. Η διαφορά της µε το ποντίκι είναι πως µε την φωτοπένα σηµειώνεις τα αντικείµενα που θέλεις να διαχειριστείς κατευθείαν επάνω στην οθόνη. Η φωτοπένα στην συνέχεια ανιχνεύει την θέση του στοιχείου στην οθόνη και στέλνει τις απαραίτητες πληροφορίες στον υπολογιστή.

Ψηφιακή φωτογραφική µηχανή (digital camera) Μια ψηφιακή φωτογραφική µηχανή δεν χρησιµοποιεί φιλµ αλλά αποθηκεύει τις φωτογραφίες σε ειδικές κάρτες µνήµης τύπου flash ή σε δισκέτες ή σε CD-ROM, DVD-ROM. ∆ηλαδή, δηµιουργεί ψηφιακά αρχεία που εύκολα µπορούν να επεξεργαστούν από τον υπολογιστή. Γι αυτόν ακριβώς τον λόγο πάντα µε την αγορά µιας τέτοιας µηχανής παίρνουµε ένα ειδικό καλώδιο που φροντίζει για την σύνδεση η/υ - φωτογραφικής µηχανής και την µεταφορά των εικόνων. Οι περισσότερες ψηφιακές φωτογραφικές µηχανές έχουν µια µικρή οθόνη στην οποία προβάλλεται συνεχώς το «κάδρο» που «συλλαµβάνει» αλλά και µετά τη λήψη προβάλλονται οι φωτογραφίες που έχουµε τραβήξει, τις οποίες µπορούµε να διαγράψουµε αν δεν µας ικανοποιούν.

Μικρόφωνο Το µικρόφωνο είναι µια συσκευή εισόδου για ήχους. Το µικρόφωνο δέχεται ηχητικά κύµατα και τα µετατρέπει σε µεταβαλλόµενα ηχητικά ηλεκτρονικά σήµατα. Για την µετατροπή αυτή υπάρχει ένα µικρό, ελαφρύ υλικό εσωτερικά στο µικρόφωνο που ονοµάζεται διάφραγµα (diaphragm). Όταν οι ηχητικοί παλµοί φτάνουν µέσω του αέρα στο διάφραγµα, προκαλούν µια δόνηση στο διάφραγµα, οι οποίοι µετατρέπονται σε ηχητικά ηλεκτρονικά σήµατα. Υπάρχουν πολλά είδη και µεγέθη µικροφώνων στην αγορά και συχνά παρέχονται µαζί µε ακουστικό(ά) που επιτρέπουν την χρήση µε «ελεύθερα χέρια» (hands free).

ΣΥΣΚΕΥΕΣ ΕΞΟ∆ΟΥ Μια συσκευή εξόδου λαµβάνει δεδοµένα από έναν υπολογιστή (ή αν προτιµάτε ο υπολογιστής «εξάγει» σε αυτήν δεδοµένα) και τα µετατρέπει σε µια άλλη µορφή. Συσκευές εξόδου είναι:

Οθόνη: Μία από τις σηµαντικότερες συσκευές εξόδου ενός υπολογιστή είναι η οθόνη. Τα αποτελέσµατα της επεξεργασίας των δεδοµένων µέσω του επεξεργαστή εµφανίζονται στην οθόνη και µε βάση τα αποτελέσµατα αυτά καθορίζονται τα επόµενα βήµατα. Η οθόνη λειτουργεί σε συνδυασµό µε την κάρτα γραφικών, η οποία µετατρέπει το ψηφιακό σήµα σε α11

ναλογικό ώστε να µπορέσει η οθόνη να τα παρουσιάσει. Οι οθόνες χωρίζονται σε διάφορα µεγέθη. Το µέγεθος µίας οθόνης µετριέται σε ίντσες µε βάση τη διαγώνιο. Με βάση λοιπόν τη διαγώνιο έχουµε οθόνες 14, 15, 17, 19, 21 ιντσών. Οι πιο κοινές οθόνες πλέον είναι οι οθόνες των 15 και 17 ιντσών. Οι οθόνες των 19 και 21 ιντσών θεωρούνται επαγγελµατικές οθόνες και χρησιµοποιούνται για επεξεργασία εικόνας και αρχιτεκτονικό-µηχανολογικό σχεδιασµό. Υπάρχουν διάφοροι τύποι οθονών, ανάλογα µε την τεχνολογία που εφαρµόζουν: Οθόνες CRT, Οθόνες LCD, Οθόνες TFT, Οθόνες Touchscreen, Οθόνες πλάσµατος. Η πιο διαδεδοµένη τεχνολογία οθονών είναι εκείνη του καθοδικού σωλήνα (Cathode Ray Tude CRT). Η οθόνη διαθέτει µία επιφάνεια της οποίας η εσωτερική πλευρά καλύπτεται από τρία διαφορετικά είδη φωσφόρου. Όταν µία δέσµη ηλεκτρονίων χτυπήσει επάνω στο φώσφορο, αυτός ακτινοβολεί ανάλογα µε την ένταση του ρεύµατος των ηλεκτρονίων. Το ένα είδος φωσφόρου ακτινοβολεί κόκκινο, το δεύτερο πράσινο και το τρίτο µπλε. Σε κάθε σηµείο της επιφάνειας φωσφόρου κατευθύνονται τρεις δέσµες ηλεκτρονίων, οι οποίες ανάλογα µε την έντασή τους παράγουν το χρωµατισµό που θέλουµε ως συνδυασµό των τριών χρωµάτων. Με αυτόν τον τρόπο παρουσιάζεται στην οθόνη το σχήµα και το χρώµα που επιθυµούµε.

• Οθόνες υγρών κρυστάλλων (Liquid Crystal Display - LCD). Η λειτουργία τους βασίζεται σε ένα πλέγµα υγρών κρυστάλλων οργανωµένων σε γραµµές και στήλες που ελέγχονται από τρανζίστορ. Οι κρύσταλλοι στρέφονται ανάλογα µε την ένταση του ρεύµατος που διοχετεύεται στο τρανζίστορ. Το πλέγµα αυτό τοποθετείται ανάµεσα σε δύο φίλτρα οριζόντιας και κατακόρυφης πόλωσης, αντίστοιχα, ενώ το όλο σύστηµα βρίσκεται µπροστά από µία φθοριούχο πλάκα που ακτινοβολεί φως. Το πλέγµα των κρυστάλλων καθορίζει την ποσότητα του φωτός που θα φτάσει στην επιφάνεια της οθόνης. Οι οθόνες υγρών κρυστάλλων χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: Τις οθόνες παθητικής µήτρας (passive matrix) και τις οθόνες ενεργής µήτρας (Active matrix). Οι active matrix οθόνες ονοµάζονται και TFT (Thin Film Transistor).

• Άλλη κατηγορία οθονών είναι η οθόνη πλάσµατος (Plasma). Η κατηγορία αυτή των οθονών βασίζεται στην τεχνολογία των λαµπτήρων µε αέριο νέον. Είναι πλήρως αναπτυσσόµενη κατηγορία οθονών και πολλά υποσχόµενη. Αναµένεται να κυριαρχήσει και να χρησιµοποιείται ακόµα και στους προσωπικούς υπολογιστές.

12

Όταν λέµε ανάλυση της οθόνης, εννοούµε τον αριθµό των εικονοστοιχείων (pixels), τα οποία ο Η/Υ έχει τη δυνατότητα να φωτίσει. Η ανάλυση εκφράζεται σαν το γινόµενο του αριθµού των pixel µιας οριζόντιας γραµµής της οθόνης επί τον αριθµό των pixel µιας στήλης της. Οθόνη, µε ευκρίνεια 1024Χ768 έχει τη δυνατότητα εµφάνισης 786.432 σηµείων, διατεταγµένων σε 1024 γραµµές και 768 στήλες. Ένα άλλο σηµαντικό στοιχείο σε µία οθόνη είναι ο ρυθµός ανανέωσης ή η συχνότητα σάρωσης. Η τιµή της µετριέται σε Ηz και όσο µικρότερη είναι αυτή η τιµή, τόσο περισσότερο είναι εµφανές το τρεµούλιασµα της οθόνης. Η τιµή κάθετης συχνότητας σάρωσης, για µία οθόνη 17’ µε ανάλυση 1024 Χ 768 pixels, δεν θα πρέπει να είναι χαµηλότερη από 85Hz.

ΕΚΤΥΠΩΤΕΣ Το συνηθέστερο περιφερειακό µηχάνηµα εξόδου που συνδέεται στους προσωπικούς Η/Υ είναι οι εκτυπωτές. Με τους εκτυπωτές µπορείτε να τυπώσετε στο χαρτί αντίγραφα της εργασίας σας όπως καταλόγους, γράµµατα, γραφήµατα ή ό,τι άλλο σας επιτρέπει το λογισµικό σας. Αν έχετε τον κατάλληλο τύπο εκτυπωτή, µπορείτε να τυπώστε σχεδόν όλα όσα βλέπετε στην οθόνη του υπολογιστή. Τα τεχνικά χαρακτηριστικά που αναζητούν οι χρήστες στους εκτυπωτές είναι η ανάλυση, η ταχύτητα, η ποιότητα, και το κόστος εκτύπωσης. Η ανάλυση υπολογίζεται σε κουκίδες ανά ίντσα (Dot per inch) και όσο πυκνότερη είναι τόσο καλύτερη απόδοση έχει. Η ταχύτητα εξαρτάται είτε από τον αριθµό σελίδων που τυπώνει ανά λεπτό (Page per minute) είτε από τον αριθµό χαρακτήρων που τυπώνει σε ένα δευτερόλεπτο (Character per second). Υπάρχουν πολλών ειδών εκτυπωτές, ειδικά διαµορφωµένοι για κάθε είδος εργασίας. Όπως: εκτυπωτές ακίδων (Dot Matrix), laser ink jet, εικονοθέτες (φωτοστοιχειοθετικά), θερµικοί, σχεδιαγράφοι (plotters) κλπ.

Εκτυπωτές ακίδων (Dot Matrix) Οι περισσότεροι εκτυπωτές χαµηλού κόστους είναι οι εκτυπωτές ακίδων (Dot Matrix printer). Είναι µικροί, ελαφροί, γρήγοροι, φθηνοί και παράγουν ανεκτή ποιότητα γραφής. Ένας εκτυπωτής ακίδων χρησιµοποιεί απλό χαρτί και µελανοταινίες, όπως µια γραφοµηχανή. Αντί όµως των µεθόδων που χρησιµοποιούνται στη γραφοµηχανή, οι εκτυπωτές αυτοί χρησιµοποιούν µια σειρά από λεπτά σύρµατα, τις ακίδες (pins), για να σχηµατίσουν τα γράµµατα και τους αριθµούς στο χαρτί. Υπό τον έλεγχο του υ13

πολογιστή, οι ακίδες εκτινάσσονται µε δύναµη, αφήνοντας ένα µικρό σηµάδι στο χαρτί. Με σωστή κατανοµή των ακίδων και της στιγµής εκτίναξής τους, καθώς κινούνται από αριστερά προς τα δεξιά, ο εκτυπωτής ακίδων σχηµατίζει γραµµή κειµένου ή γραφικών κατά πλάτος της σελίδας. Η ποιότητα εκτύπωσης είναι πολύ χαµηλή και στον µόνο τοµέα που χρησιµοποιούνται σήµερα είναι να εκτυπώσουν πολλαπλά αντίγραφα µε καρµπόν. Αυτό είναι το µοναδικό τους πλεονέκτηµα έναντι των άλλων εκτυπωτών. Η ποιότητα της εκτύπωσης εξαρτάται από τα χτυπήµατα σηµείων ανά τετραγωνική ίντσα (Count Per Inch).

Εκτυπωτές Laser Οι εκτυπωτές Laser είναι η τελευταία εξέλιξη στην τεχνολογία των εκτυπωτών. Παρά το φουτουριστικό τους όνοµα, οι εκτυπωτές αυτοί τείνουν να γίνουν οι πιο πρακτικές συσκευές εκτύπωσης. Είναι γρήγοροι, παράγουν εξαιρετικής ποιότητας αποτέλεσµα και είναι σχεδόν αθόρυβοι. Μπορούν να παράγουν καλής ποιότητας γραφή µαζί µε γραφικά. Ένας εκτυπωτής Laser λειτουργεί µε την ίδια αρχή που λειτουργεί το φωτοαντιγραφικό. Αντί για µελάνι, χρησιµοποιεί µια ειδικά επεξεργασµένη µαύρη σκόνη (toner). Αυτή φυλάσσεται σε ένα δοχείο µέσα στη συσκευή. Ένα λείο µεταλλικό τύµπανο περιστρέφεται µέσα στον εκτυπωτή περνώντας µέσα από το toner. Κανονικά, το toner δεν επικολλάται στο τύµπανο, αλλά, αν µέρη του τυµπάνου είναι φορτισµένα µε ηλεκτρικό πεδίο, το toner έλκεται από αυτό, όπως οι καρφίτσες στο µαγνήτη. Υπό τον έλεγχο του υπολογιστή, µια µικρή ακτίνα Laser «ζωγραφίζει» ηλεκτρονικά µια εικόνα της σελίδας στο τύµπανο, φορτίζοντας ηλεκτρικά την επιφάνεια που φωτίζει. Καθώς περιστρέφεται το τύµπανο, στις φορτισµένες επιφάνειες επικάθεται το toner, το οποίο µεταφέρεται στο χαρτί µε το οποίο έρχεται σε επαφή το τύµπανο. Τέλος, το χαρτί πιέζεται από ένα κυλινδρικό στοιχείο σε υψηλή θερµότητα (fuser), και βγαίνει από την άλλη άκρη του εκτυπωτή. Με τους εκτυπωτές τύπου Laser επιτυγχάνεται εκτύπωση υψηλής ανάλυσης που κυµαίνεται στα 600Χ1200dpi (Dots Per Inch - κουκίδες ανά ίντσα). Συνήθως χρησιµοποιούνται οι ασπρόµαυροι εκτυπωτές Laser αλλά λόγω της µείωσης κόστους υπάρχουν ήδη και οι έγχρωµοι.

14

Εκτυπωτές Ink Jet Ένα άλλο πολύ διαφορετικό είδος είναι οι εκτυπωτές ψεκασµού (Ink Jet). Όπως φαίνεται κι από το όνοµά τους, η σελίδα δηµιουργείται µε τον ψεκασµό µικρών ποσοτήτων (jets) µελάνης (ink) κατευθείαν στο χαρτί. Οι εκτυπωτές αυτοί είναι εξίσου αθόρυβοι µε τους εκτυπωτές Laser. Ακόµη, µπορούν να παράγουν κι έγχρωµη εκτύπωση. Είναι επίσης σχετικά φθηνοί. Αυτό τους έχει κάνει δηµοφιλείς για οικιακή χρήση, αλλά και όπου το χρώµα είναι απαραίτητο. Τα µελάνια που χρησιµοποιούν όµως και σε κάποιες περιπτώσεις το ειδικό χαρτί, ανεβάζουν σηµαντικά το κόστος εκτύπωσης σελίδας.

Θερµικοί Εκτυπωτές Οι θερµικοί εκτυπωτές (thermal printers) χρησιµοποιούνται κυρίως στις συσκευές FAX, ταµειακές µηχανές κλπ. Είναι πολύ γρήγοροι, πολύ φθηνοί αλλά παράγουν πολύ κακής ποιότητας εκτύπωση. Για να µπορέσουν να εκτυπώσουν, χρειάζονται ειδικό θερµοευαίσθητο χαρτί. Το χαρτί αυτό συνήθως έχει µια λευκή επικάλυψη και παράγει µαύρους χαρακτήρες όταν εκτίθεται στη θερµότητα του εκτυπωτή. Το τελικό αντίγραφο µπορεί εύκολα να καταστραφεί από κάποια άλλη πηγή θερµότητας ή ακόµα και σε µακροχρόνια έκθεση στον ήλιο.

Σχεδιογράφοι (Plotters) Ένας άλλος τύπος συσκευής εξόδου, είναι οι σχεδιογράφοι (plotters). Οι σχεδιογράφοι, όπως προκύπτει κι από το όνοµά τους, χρησιµοποιούνται κυρίως για µηχανολογικά, αρχιτεκτονικά ή ηλεκτρολογικά σχέδια. Ο σχεδιογράφος µπορεί, κατευθυνόµενος από τον Η/Υ να σχεδιάσει υψηλής ποιότητας σχέδια ή γραφικά πάνω σε χαρτί, χρησιµοποιώντας µονόχρωµες ή έγχρωµες πένες. Οι σχεδιογράφοι λειτουργούν πάνω σε µια εκπληκτικά απλή αρχή. Αποτελούνται από ένα µικρό µεταλλικό βραχίονα που κρατά µια πένα και σχεδιάζει το σχέδιο. Η πένα κινείται πάνω στο ακίνητο χαρτί ή τη διαφάνεια υπό τον έλεγχο του υπολογιστή. Οι σχεδιογράφοι µπορούν να σχεδιάσουν σε πολλά χαρτιά διαφόρων µεγεθών, από το τυποποιηµένο χαρτί Α4 µέχρι και πολλά µέτρα χαρτιού. Μερικοί σχεδιογράφοι κρατούν µόνο µια πένα, ενώ άλλοι έχουν έναν κύλινδρο που δέχεται πολλές. Οι διαφορετικές αυτές πένες µπορούν να έχουν διαφορετικά χρώµατα ή διαφορετικό πάχος γραµµής. Οι σχεδιογράφοι διακρίνονται σε: •Επίπεδους σχεδιογράφους. Αυτοί σχεδιάζουν πάνω σε χαρτί, µε κίνηση της πένας, σε όλο το µήκος και το πλάτος του επιπέδου σχεδίασης.

15

•Σχεδιογράφους µε κινούµενο χαρτί. Αυτοί επιτυγχάνουν τη σχεδίαση, µε συνδυασµό κίνησης του χαρτιού και της πένας.

ΗΧΕΙΑ Αν και οι υπολογιστές διαθέτουν ένα µικρό µεγαφωνάκι (βοµβητής), η ποιότητα του ήχου που παράγεται µε αυτό δεν µπορεί να χρησιµοποιηθεί σε καµιά πολυµεσική εφαρµογή. Έτσι απαραίτητο εξάρτηµα αποτελούν τα εξωτερικά µεγάφωνα ηχεία. Συνδέονται απευθείας µέσω καλωδίου µε την κάρτα ήχου στην κατάλληλη θύρα που είναι διαθέσιµη γι αυτό το σκοπό.

16

ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ ∆Ε∆ΟΜΕΝΩΝ Η αποθήκευση των δεδοµένων µπορεί να συµβεί σε δύο επίπεδα. Προσωρινά ή µόνιµα. Η προσωρινή αποθήκευση των δεδοµένων διαρκεί όσο η επεξεργασία τους και γίνεται σε ειδική µνήµη του υπολογιστή µας που λέγεται κύρια µνήµη ή µνήµη RAM. Σε περίπτωση που διακοπεί η λειτουργία του υπολογιστικού συστήµατος (π.χ. κλείσει η παροχή ρεύµατος) τα περιεχόµενα της κύριας µνήµης χάνονται. Αν θέλουµε να διατηρήσουµε τα δεδοµένα µας για µελλοντική χρήση µπορούµε να τα αποθηκεύουµε µόνιµα σε κάποια συσκευή αποθήκευσης όπως ο σκληρός δίσκος, κάποιο CD ROM, δισκέτα και πολλά άλλα.

ΜΟΝΑ∆ΕΣ ΜΕΤΡΗΣΗΣ ΟΓΚΟΥ ∆Ε∆ΟΜΕΝΩΝ Η βασική λειτουργία του υπολογιστή είναι απλή. Στηρίζεται σε ηλεκτρονικά κυκλώµατα τα οποία έχουν ακροδέκτες από τους οποίους ή περνάει ρεύµα ή δεν περνάει. Όταν δεν περνάει ρεύµα η κατάσταση χαρακτηρίζεται ως «0» και όταν περνάει ρεύµα η κατάσταση χαρακτηρίζεται ως «1». Άρα το µόνο που καταλαβαίνει ένας υπολογιστής είναι το µηδέν «0» και το ένα «1». Ενώ λοιπόν όλους τους υπολογισµούς ο άνθρωπος του εκτελεί µε βάση το δεκαδικό σύστηµα ο υπολογιστής εκτελεί όλους τους υπολογισµούς µε βάση το δυαδικό σύστηµα. Με βάση λοιπόν το δυαδικό σύστηµα µετράµε τον όγκο των δεδοµένων που αποθηκεύονται και µετακινούνται προς επεξεργασία. Το πιο µικρό τµήµα µνήµης, που σ’ αυτό µπορεί να τοποθετηθεί ένα από τα ψηφία του δυαδικού συστήµατος (0, 1), ονοµάζεται bit. Οκτώ bits αποτελούν τη µονάδα µέτρησης χωρητικότητας της µνήµης που είναι το byte. Πολλαπλάσια του Byte είναι: • 1 ΚΒ (Kilo Byte) = 1.024 Bytes=210 Bytes • 1 MB (Mega Byte) = 1.024 KB = 1.048.576 Bytes=220 Bytes • 1 GB (Giga Byte) = 1.024 MB = 1.048.576 KB = 1.073.741.824 Bytes=230 Bytes • 1 TB (Tera Byte) = 1.024 GB = 1.048.576 MB = 1.073.741.824 KB = 240 Bytes

ΣΥΣΚΕΥΕΣ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗΣ Οι µονάδες αποθήκευσης ή βοηθητικής µνήµης λειτουργούν σαν µονάδες εισόδου αλλά και εξόδου. Πρόκειται για µονάδες στις οποίες γίνεται η αποθήκευση των δεδοµένων. Τα δεδοµένα που υπάρχουν σε µία συσκευή αποθήκευσης δεν παθαίνουν τίποτα. Αυτό συµβαίνει διότι τα δεδοµένα που αποθηκεύονται σε µία συσκευή αποθήκευσης αποθηκεύονται µε µαγνητικό ή ψηφιακό τρόπο. Όταν λέµε ότι η αποθήκευση γίνεται µε µαγνητικό τρόπο εννοούµε ότι η επιφάνεια της αποθηκευτικής συσκευής µαγνητίζεται αρνητικά ή θετικά µε τη 17

βοήθεια µίας µαγνητικής κεφαλής. Όταν λέµε ότι η αποθήκευση γίνεται ψηφιακά εννοούµε ότι τα δεδοµένα αποθηκεύονται υπό µορφή 0 & 1.

ΜΑΓΝΗΤΙΚΑ ΜΕΣΑ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗΣ ∆ισκέτα (Floppy Disk) Η δισκέτα είναι ένας µαλακός δίσκος (Floppy Disk Drive - FDD) µε πολύ περιορισµένο χώρο αποθήκευσης. Παλαιότερα ήταν σε χρήση οι δισκέτες µεγέθους 5,25 ιντσών και χωρητικότητας 1,2 ΜΒ. Σήµερα κυκλοφορούν αποκλειστικά οι δισκέτες µεγέθους 3,5 ιντσών και χωρητικότητας 1,44 ΜΒ. Η χρήση των δισκετών είναι πλέον περιορισµένη. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι το µαλακό περίβληµά τους δεν εγγυάται την ασφάλεια των δεδοµένων και βεβαίως ο χώρος αποθήκευσης των δεδοµένων είναι µικρός και δεν βολεύει τις περισσότερες φορές.

Σκληρός ∆ίσκος (Hard Disk) Ο σκληρός δίσκος (Hard Disk Drive - HDD) είναι το κυριότερο αποθηκευτικό µέσο. Ονοµάζεται έτσι διότι η µαγνητική επιφάνεια στην οποία αποθηκεύονται τα δεδοµένα αποτελείται από σκληρό µεταλλικό δίσκο, σε αντίθεση µε τη δισκέτα στην οποία η αποθήκευση των δεδοµένων γίνεται σε πλαστική µεµβράνη. Η βασική λειτουργία ενός σκληρού δίσκου είναι απλή. Αποτελείται από ένα µοτέρ το οποίο κινεί τις µεταλλικές πλάκες. Στην επιφάνεια της κάθε πλάκας εφάπτεται µία µαγνητική βελόνα η οποία κάθε φορά µαγνητίζει την επιφάνειά της. Με αυτό τον τρόπο αποθηκεύονται τα δεδοµένα. Οι πρώτοι σκληροί δίσκοι είχαν χωρητικότητα περίπου 10ΜΒ. Σήµερα η χωρητικότητα των σκληρών δίσκων κυµαίνεται µεταξύ 30-300 και πλέον GB. Μαγνητοταινία (Tape Drive) Η µαγνητική ταινία χρησιµοποιείται από µεγάλα συστήµατα ηλεκτρονικών υπολογιστών. Παρά τη µεγάλη τεχνολογική πρόοδο που έχει σηµειωθεί και η οποία κατέληξε στην αύξηση της πυκνότητας αποθήκευσης στις µαγνητικές ταινίες, ο µεγάλος χρόνος που απαιτείται για την αναζήτηση και ανάκληση των δεδοµένων περιορίζει τη χρήση τους στην αποθήκευση αντιγράφων ασφαλείας δεδοµένων (Backup). Παλαιότερα τα µεγάλα συστήµατα χρησιµοποιούσαν καρούλια, σήµερα η µαγνητική ταινία χρησιµοποιείται και σε προσωπικούς υπολογιστές σε µορφή κασέτας (cartridge).

18

Zip δίσκος Ο δίσκος zip είναι ικανός να κάνει ανάγνωση και εγγραφή σε δισκέτα zip των 100 ΜΒ και 250 ΜΒ. Πλεονέκτηµα της δισκέτας αυτής είναι η µεγάλη αποθηκευτική ικανότητα και το χαµηλό της κόστος. Χρησιµοποιείται ως µέσο µεταφοράς προγραµµάτων και δεδοµένων.

USB Flash οδηγός Συνδέονται απευθείας σε µια USB θύρα του υπολογιστή και προσφέρουν εύκολη µεταφορά δεδοµένων, καθώς η τροποποίηση και προσθήκη πληροφοριών είναι απλούστατη. ∆ιαθέτουν χωρητικότητα από 128ΜΒ - 8 GB. Μεγάλο ατού της συσκευής αυτής είναι το µέγεθος της καθώς είναι πολύ µικρό. Οι µονάδες αυτές έχουν µεγάλη απήχηση στους χρήστες Η/Υ και νέων τεχνολογιών και οι εταιρίες κατασκευής τους τις έχουν εµπλουτίσει τελευταία ταυτόχρονα και µε άλλες λειτουργίες. Έτσι έχουµε µια παραλλαγή αυτών που εκτός από την µνήµη διαθέτουν και ΜΡ3 Player, ενσωµατωµένο ραδιόφωνο, συσκευή καταγραφής ήχου κ.α. Τελικά έχουν κατακλύσει την αγορά µε το εµπορικό όνοµα ΜΡ3 Player.

ΟΠΤΙΚΑ ΜΕΣΑ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗΣ Οπτικοί ή συµπαγείς δίσκοι (CD) Οι οπτικοί δίσκοι χρησιµοποιούν ακτίνες LASER για την ανάγνωση των δεδοµένων που είναι αποθηκευµένα σ’ αυτούς. ∆ιακρίνουµε 2 κατηγορίες οπτικών δίσκων: • CD ROM (Compact Disk Read Only Memory): ∆ίσκοι µόνο ανάγνωσης από το χρήστη.

• Rewritable: Οπτικοί δίσκοι µε δυνατότητα διαγραφής και επανεγγραφής πολλές φορές από το χρήστη. Η αποθήκευση δεδοµένων σε συµπαγείς δίσκους (Compact Disk - CD ROM) γίνεται µε ειδική συσκευή η οποία χρησιµοποιεί ακτίνες LASER υψηλής ενέργειας που προκαλούν µόνιµες παραµορφώσεις στην επιφάνεια του οπτικού δίσκου. Πλεονεκτήµατα είναι η µεγάλη αποθηκευτική ικανότητα (650MB ή 700 ΜΒ), η σχετικά γρήγορη προσπέλαση στα δεδοµένα, καθώς και η χαµηλή τιµή δίσκων (CD) που χρησιµοποιεί. Χρησιµοποιείται ως µέσο µεταφοράς και διανοµής έτοιµων προγραµµάτων - εφαρµογών.

Ψηφιακοί Βίντεο ∆ίσκοι (DVD) Η τεχνολογία των Ψηφιακών Βίντεο ∆ίσκων ή Ψηφιακών ∆ίσκων Πολλαπλών Χρήσεων (Digital Video Disk ή Digital Versatile Disk - DVD), είναι από τις πλέον πρόσφατες στο χώρο των νέων τεχνολογιών της πληροφόρησης. Η εµφάνισή τους οφείλεται αποκλειστικά στη µεγαλύτερη χωρητικότητά τους γεγονός που επιλύει το πρόβληµα τοποθέτησης των κινηµατογραφικών ταινιών σε ένα µέσο.

19

Με την τεχνολογία αυτή γίνεται δυνατή η αποθήκευση µεγάλου όγκου πολλαπλής µορφής δεδοµένων σε ενιαίο µέσο, τους δίσκους DVD. Η χωρητικότητά τους ξεκινά από τα 4,6 GB και φτάνει στα 17GB. Για να παίξουν όµως τα DVD χρειαζόµαστε τις ειδικές συσκευές που ονοµάζονται οδηγοί DVD (DVD players) και έχουν ήδη αντικαταστήσει τους CD Players. Στον παρακάτω πίνακα εµφανίζονται κατά σειρά προτεραιότητας χωρητικότητας τα διάφορα αποθηκευτικά µέσα. ∆ισκέτα 3,4’’

1,44 και 2,88 ΜΒ

Συσκευές αποθήκευσης ταινίας 10 GB και πάνω Zip Disk

100 MB, 750 MB

CD ROM

650 - 700 MB

DVD ROM

4,6 - 17 GB

Σκληροί δίσκοι

<200 GB

20

ΛΟΓΙΣΜΙΚO

Το λογισµικό είναι το τµήµα εκείνο του υπολογιστή το οποίο δεν µπορούµε να δούµε και να αγγίξουµε. Είναι αποθηκευµενο σε κάποιο αποθηκευτικό µέσο (π.χ. σκληρός δίσκος) και µας βοηθάει να εκτελέσουµε συγκεκριµένες εργασίες. Το λογισµικό χωρίζεται σε δύο κατηγορίες, στο λογισµικό του συστήµατος και στο λογισµικό εφαρµογών.

ΛΟΓΙΣΜΙΚO ΣΥΣΤHΜΑΤΟΣ (ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚO ΣYΣΤΗΜΑ) Το Λειτουργικό Σύστηµα αποτελεί τον διερµηνέα ανάµεσα στον άνθρωπο και τη µηχανή. Είναι το πιο σηµαντικό λογισµικό του υπολογιστή αφού συντονίζει τις άλλες εφαρµογές και επίσης εκτελεί τις βασικές λειτουργίες του. Οι βασικότερες εργασίες ενός λειτουργικού συστήµατος είναι: • Να διαχειρίζεται την κεντρική µονάδα επεξεργασίας και την κεντρική µνήµη • Να διαχειρίζεται τις περιφερειακές οµάδες και τα αρχεία.

• Να εκτελεί και να εποπτεύει τα προγράµµατα των χρηστών.

• Να παρέχει ένα εύχρηστο περιβάλλον επικοινωνίας χρήστη - υπολογιστή. Αυτό µπορεί να γίνει είτε µε εντολές που πληκτρολογεί ο χρήστης είτε µε τη βοήθεια ενός γραφικού περιβάλλοντος και το ποντίκι. Υπάρχουν δύο βασικοί τύποι λειτουργικών συστηµάτων - συστήµατα µε γραµµή εντολών (command line) και συστήµατα γραφικού περιβάλλοντος χρήστη (graphical user interface - GUI).

ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚA ΣΥΣΤHΜΑΤΑ COMMAND LINE Ένα σύστηµα γραµµής εντολών εκτελείται πληκτρολογώντας εντολές σε µια γραµµή αναµονής (command prompt) π.χ. C:\> σε µια κατά τ’ άλλα κοινή οθόνη.

21

MS-DOS (Microsoft Disk Operated System) Το πρώτο λειτουργικό σύστηµα για προσωπικούς υπολογιστές.

MS-DOS καθιερώθηκε ως το µοναδικό λειτουργικό για PC´s για αρκετά χρόνια και όλες οι εφαρµογές σχεδιάζονταν µε βάση αυτό το λειτουργικό. Για να µπορέσει κάποιος να χειριστεί το MS-DOS θα πρέπει να θυµάται απ’ έξω όλες τις απαραίτητες εντολές καθώς και τη σύνταξή τους. Τα πάντα γίνονται µε το πληκτρολόγιο και το ποντίκι είναι ανύπαρκτο.

Unix Το UNIX είναι ίσως το παλαιότερο λειτουργικό σύστηµα για προσωπικούς υπολογιστές. Προήλθε από ένα ακόµη παλιότερο λειτουργικό σύστηµα, το Multics, το οποίο χρησιµοποιούνταν σε µεγάλα συστήµατα τη δεκαετία του ‘60. Είναι όµως ακόµα και σήµερα το αδιαµφισβήτητο λειτουργικό σύστηµα για µεγάλα συστήµατα. Επιχειρήσεις και οργανισµοί µε µεγάλη εγκατεστηµένη βάση υπολογιστών συνδεδεµένους µεταξύ τους εµπιστεύονται το Unix για την ασφάλεια και τη σταθερότητά του.

Linux Είναι ένα νέο λειτουργικό σύστηµα το οποίο βασίζεται στην αρχιτεκτονική του Unix αλλά έχει και γραφικό περιβάλλον. Επειδή το Linux διατίθεται δωρεάν η εξάπλωσή του µέχρι στιγµής είναι γρήγορη.

ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚA ΣΥΣΤHΜΑΤΑ GUI (GRAPHICAL USER INTERFACE) Συστήµατα γραφικού περιβάλλοντος λειτουργούν µε τη χρήση µιας συσκευής κατάδειξης (π.χ. ποντίκι) για την κατάδειξη και το κλικάρισµα σε αντικείµενα στην οθόνη. Όπως υπονοεί και το όνοµά τους, ένα γραφικό περιβάλλον επικοινωνίας χρήστη, έχει γραφικά στοιχεία, όπως παράθυρα και εικονίδια, που αντιπροσωπεύουν εντολές, αρχεία και εφαρµογές. Αυτό σηµαίνει ότι ο χρήστης δεν χρειάζεται να θυµάται ή να πληκτρολογεί περίπλοκες εντολές και µπορεί εύκολα να δει τι είναι διαθέσιµο. Το πρώτο GUI σχεδιάστηκε από τη Xerox τη δεκαετία του 1970 αλλά έγινε δηµοφιλές ως ιδέα και εφαρµόστηκε στους υπολογιστές τη δεκαετία 1980, αρχικά από την Apple στους Macintosh. Τα βασικά συνθετικά µέρη ενός GUI είναι: Ο δείκτης (pointer), η συσκευή ένδειξης (pointing device), τα εικονίδια (icons), η επιφάνεια εργασίας (desktop), τα παράθυρα (windows) και τα µενού.

Windows Το λειτουργικό σύστηµα της Microsoft γνώρισε τεράστια επιτυχία. ∆όθηκε αυτό το όνοµα λόγω του γεγονότος ότι όλες οι λειτουργίες εκτελούνταν σε πλαίσια, τα παράθυρα. Η µαύρη οθόνη τους MS-DOS αντικαταστάθηκε από ένα γραφικό περιβάλλον µε κουµπιά και µενού κάνοντας πανεύκολη πλέον τη χρήση ενός υπολογιστή. Βέβαια για να φτάσει στη σηµερινή του µορφή χρειάστηκε να περάσουν περίπου 10 χρόνια. Η εξάπλωση των υπολογιστών οφείλεται ως ένα σηµείο και στο γεγονός ότι η χρήση τους έγινε πολύ πιο εύκο22

λη µε τη βοήθεια των windows. Το ποντίκι πλέον παίζει κυρίαρχο ρόλο και δεν χρειάζεται να θυµάται κάποιος τις εντολές για να εκτελέσει µία εργασία.

Mac OS Το λειτουργικό σύστηµα των υπολογιστών Apple είναι το Mac-OS. Από τα καλύτερα λειτουργικά συστήµατα που κυκλοφορούν αυτή τη στιγµή. Γραφικό περιβάλλον µε τεράστιες δυνατότητες.

ΛΟΓΙΣΜΙΚO ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ Το λογισµικό εφαρµογών είναι προγράµµατα τα οποία βοηθάνε τους χρήστες στην εργασία τους. Μπορεί κάποιος µε µία εφαρµογή να γράψει µία επιστολή, µε µία άλλη να ακούσει µουσική ενώ µε µία τρίτη να επεξεργαστεί µία εικόνα. Το λογισµικό εφαρµογών ονοµάζεται και λογισµικό ή εφαρµογή ή πρόγραµµα.

Παραδείγµατα Λογισµικού Εφαρµογών ΤYΠΟΙ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ

Επεξεργασία κειµένου: δηµιουργία εγγράφων κειµένου (π.χ. επιστολές, φαξ, υποµνήµατα, εκθέσεις)

Microsoft Word, WordPerfect - Corel Perfect, Star Office Writer

Λογιστικά Φύλλα: υπολογισµός αριθµητικών δεδοµένων (π.χ. στατιστική ανάλυση, προϋπολογισµοί)

Microsoft Excel, Lotus 1-2-3, Quattro Pro. Star Office Calc

Βάσεις ∆εδοµένων: συλλογή/οργάνωση σχετικών δεδοµένων (πχ πληροφορίες πελατών, πληροφορίες προϊόντων, κλπ)

Microsoft Access, Microsoft Fox Pro, Paracox, Oracle, D-Base, Star Office

Παρουσιάσεις: Παρουσίαση διαφόρων πληροφοριών µε ελκυστικό τρόπο ώστε να κινήσουν την προσοχή και το ενδιαφέρον του ακροατηρίου

Microsoft PowerPoint, Freelance, Jarvard Graphics, Star Office Impress

Εφαρµογές περιήγησης Ιστοσελίδων: επιτρέπουν την πρόσβαση σε δικτυακούς τόπους

Netscape Navigator, Internet Explorer, Safari

Λογιστικές εφαρµογές: διαχείριση προσωπικών ή εταιρικών λογαριασµών (πχ. τιµολόγηση, αποθήκη κλπ)

ΚΕΦΑΛΑΙΟ, EUROFASMA, QuickBooks, Great Plains

Επιτραπέζιες Εκδόσεις: δηµιουργία εκδόσεων που απαιτούν συγεκριµένη διάταξη και/ή γραφικά (πχ. φυλλάδια, διαφηµιστικά κλπ)

Microsoft Publisher, Quark Express, Page Maker, In Design, Adobe Illustrator

Επεξεργασία εικόνας

Corel Draw, Photo Paint, PhotoShop

Πολυµέσα: συνδυασµός γραφικών. βίντεο, κίνησης και ήχου

Adobe Premiere. Macromedia Flash, 3D Studio Max 23

ΑΡΧΕΙΑ Αρχείο είναι ένα σύνολο δεδοµένων ή πληροφοριών, το οποίο είναι αποθηκευµένο, σε ψηφιακή µορφή, σε µια µονάδα περιφερειακής µνήµης. Κάθε αρχείο στο δίσκο πρέπει να έχει ένα όνοµα, που τόσο εσείς, όσο και ο Η/Υ, να µπορείτε να αναγνωρίσετε. Η επιλογή του ονόµατος γίνεται την πρώτη φορά που αποθηκεύετε τις πληροφορίες στο δίσκο. Από τη στιγµή εκείνη και µετά, αναφέρεστε στη συλλογή αυτών των πληροφοριών µε το όνοµα που δώσατε. Το όνοµα αυτό είναι το όνοµα αρχείου (filename). Τα ονόµατα των αρχείων καλό είναι να περιγράφουν το είδος των πληροφοριών που περιέχονται στο αρχείο. Η ονοµατολογία των αρχείων όµως, θέλει προσοχή. Είναι καλό να δώσετε όνοµα που είναι εύκολο για να το θυµάστε αργότερα. Το όνοµα του αρχείου αποτελείται από δύο µέρη. Το πρώτο µέρος είναι το όνοµα του αρχείου, ενώ το δεύτερο µέρος είναι η επέκταση του ονόµατος του αρχείου. Το όνοµα του αρχείου το επιλέγει ο δηµιουργός του αρχείου. Η επέκταση του ονόµατος καθορίζεται από το πρόγραµµα, µε το οποίο έχει δηµιουργηθεί το αρχείο. Για παράδειγµα, αν σε κάποιο φάκελο υπάρχει ένα αρχείο µε επέκταση doc και ο χρήστης διπλοπατήσει επάνω του τότε θα φορτωθεί η εφαρµογή που το δηµιούργησε, δηλαδή το Microsoft Word. Αν ενεργοποιήσουµε ένα αρχείο xls τότε θα φορτωθεί η εφαρµογή Microsoft Excel. Παρακάτω βλέπουµε τις επεκτάσεις µερικών τύπων αρχείων που χρησιµοποιούνται και τις εφαρµογές που το δηµιουργούν.

• Επεξεργασία κειµένου: .DOC • Λογιστικά φύλλα: .XLS • Παρουσίαση γραφικών: .PPT • Βάση δεδοµένων: .MDB • Κείµενο: .ΤΧΤ, .CSV • Εικόνες - Γραφικά: .JPG, .GIF, .BMP, .TIF, .WME, .EPS • Ιστοσελίδες Web: .HTML, .HTM • Εφαρµογές: .ΕΧΕ • Συµπιεσµένα αρχεία: .ΖΙΡ • Αρχεία ήχου: .WAV, .MP3 • Αρχεία Βίντεο: .MPEG, .AVI

24

ΦΑΚΕΛΟΙ

Πάνω στο σκληρό δίσκο βρίσκονται εκατοντάδες χιλιάδες αρχεία. Σκεφτείτε την αναρχία που θα επικρατούσε αν δεν υπήρχε τρόπος ταξινόµησης και τοποθέτησης αυτών των αρχείων. Εκείνο λοιπόν που προέχει είναι να γνωρίσει ο χρήστης το οικοδόµηµα του συστήµατός του. Θα πρέπει δηλαδή να γνωρίζει πολύ καλά (όπως το σπίτι του) τους χώρους που διαθέτει ο δίσκος του, καθώς και να µπορεί να τους οργανώνει ανάλογα µε τις ανάγκες του. Για να κάνουµε το σύστηµα αρχειοθέτησης του υπολογιστή µας πιο ευέλικτο, δηµιουργούµε φακέλους. Για να κατανοήσουµε τον όρο φάκελος, πρέπει να φανταστούµε το δίσκο µας χωρισµένο σε διαµερίσµατα όπου το καθένα ονοµάζεται φάκελος και περιέχει συγκεκριµένα δεδοµένα. Οι φάκελοι αποθηκεύονται σύµφωνα µε κάποια ιεράρχηση. Είναι πιθανόν οι φάκελοι να έχουν υποφακέλους, οι οποίοι επίσης είναι δυνατόν να έχουν τους δικούς τους υποφακέλους.

25

ΤΟ ΧΡΩΜΑ - ΧΡΩΜΑΤΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ

Το ανθρώπινο µάτι αντιλαµβάνεται το χρώµα ανάλογα µε το µήκος του κύµατος του φωτός που φθάνει σ’ αυτό. Το φως που διαθέτει όλο το φάσµα των χρωµάτων γίνεται αντιληπτό σαν λευκό. Η έλλειψη φωτός είναι το µαύρο. Τα αντικείµενα που διεγείρουν την όρασή µας έχουν διάφορες οπτικές ιδιότητες ως προς το αίσθηµα που προκαλούν, γιατί οι ακτίνες που φτάνουν στα µάτια µας διαφέρουν τόσο στην ισχύ όσο και στη φασµατική τους σύνθεση. ∆ιαφορές στην ισχύ µας δίνουν την εντύπωση των διαφορών στη λαµπρότητα ή τη φωτεινότητα των αντικειµένων και χαρακτηρίζονται από τη φωτεινή αντίθεση (κοντράστ). ∆ιαφορές στο φασµατικό περιεχόµενο µας δίνουν την εντύπωση διαφορών στο χρώµα και χαρακτηρίζονται από τη χρωµατική αντίθεση. Έτσι, για κάθε ορατή ακτινοβολία έχουµε την αίσθηση της λαµπρότητας ή της φωτεινότητας και την αίσθηση του χρώµατος, το οποίο χαρακτηρίζεται από την απόχρωση και τον κορεσµό του. Τα χαρακτηριστικά ενός χρώµατος είναι λοιπόν η φωτεινότητα (ή λαµπρότητα), η απόχρωση και ο κορεσµός. Η φωτεινότητα εξαρτάται από την ισχύ των φωτεινών ακτίνων που φτάνουν στο µάτι µας, η απόχρωση εξαρτάται από το µήκος κύµατος της ακτινοβολίας και ο κορεσµός καθορίζεται από το ποσοστό ανάµιξης του καθαρού (φασµατικού) χρώµατος µε το λευκό φως. Ο κορεσµός δίνει, δηλαδή, το βαθµό καθαρότητας ενός χρώµατος. Για παράδειγµα, ένα φωτεινό ροζ χρώµα έχει µεγάλη φωτεινότητα, κόκκινη απόχρωση και µικρό κορεσµό, γιατί το ροζ είναι αποτέλεσµα ανάµιξης κόκκινου και λευκού. Το χρωµατικό φάσµα είναι το σύνολο όλων των χρωµάτων που µπορεί να διακρίνει το ανθρώπινο µάτι. Όλοι, από τους επιστήµονες, µέχρι τους καλλιτέχνες ή τους προγραµµατιστές, έχουν προσπαθήσει για αιώνες να καταλήξουν σε ένα γενικό µοντέλο για τον προσδιορισµό και την αναπαραγωγή των χρωµάτων. Μόνο στα τελευταία πενήντα χρόνια, έχουν δηµιουργηθεί και αυτά τα είδη χρωµατικών µοντέλων: HSB, NTSC, CMYK, YIQ, CIE, PAL, HSL, FGB, CCIR, RS-170, UVL και HIS, ανάµεσα σε πολλά άλλα. ∆ύο όµως από αυτά τα χρωµατικά µοντέλα είναι άρρηκτα συνδεδεµένα µε την εκτύπωση και τις άλλες µεθόδους αναπαραγωγής. Το RGB και το CMYK. 26

RGB Το χρωµατικό σύστηµα RGB αποτελείται από τρία πρωτεύοντα χρώµατα: το κόκκινο, το πράσινο και το µπλε (ονοµάζεται RGB, από αρχικά των χρωµάτων στην αγγλική γλώσσα, Red, Green, Blue). Στηρίζεται στην αρχή της προσθετικής µίξης των τριών χρωµάτων, κόκκινο, πράσινο και µπλε. Τα χρώµατα αυτά προβάλλονται από µία φωτεινή πηγή (π.χ. λαµπτήρας) και αποκαλούνται προσθετικά, αφού, όταν προστεθούν και τα τρία, δίνουν άσπρο. Οι συνδυασµοί των τριών χρωµάτων σε διαφορετικές εντάσεις µπορούν να αποδώσουν σχεδόν όλα τα χρώµατα του φάσµατος. Χρησιµοποιείται κυρίως από τα συστήµατα οθονών (τηλεοράσεις, υπολογιστές κλπ).

CMYK Το χρωµατικό σύστηµα CMYK (παίρνει το όνοµά του από τα τέσσερα χρώµατα Cyan, Magenta, Yellow και Black) και αυτό αποτελείται από τρία πρωτεύοντα χρώµατα, το κυανό, το µατζέντα το κίτρινο αλλά και το µαύρο. Το CMYK είναι γνωστό και ως αφαιρετικό χρωµατικό σύστηµα. ∆ηλαδή τα πρωτεύοντα χρώµατα του χρωµατικού αυτού συστήµατος γίνονται πιο φωτεινά όταν αφαιρείται χρώµα από αυτά. Όσο περισσότερο κυανό, µατζέντα και κίτρινο προστίθεται, σε κάποια περιοχή, τόσο πιο πολύ τείνει στο µαύρο το χρώµα που προκύπτει. Εάν αναµείξουµε ίσα ποσοστά από τα τρία χρώµατα (κυανό, µατζέντα, και κίτρινο), θα δηµιουργηθεί ένα σκούρο καφέ χρώµα, και όχι το απόλυτο µαύρο. Έτσι χρειάσθηκε να προστεθεί το Μαύρο (black) ως τέταρτο χρώµα. Στο CMYK βασίζονται οι διαχωρισµοί τετραχρωµίας στις εκτυπώσεις. ∆ηλαδή το κάθε ένα από τα τέσσερα χρώµατα του CMYK (κυανό, µατζέντα, κίτρινο και µαύρο) αντιπροσωπεύει ένα από τα τέσσερα µελάνια των εκτυπώσεων.

Χρώµατα τετραχρωµίας (Process) και Spot Η διαφορά ανάµεσα στα τυπογραφικά χρώµατα process και τα spot (pantone) έγκειται στο γεγονός ότι τα χρώµατα process φτιάχνονται χρησιµοποιώντας αποχρώσεις των τεσσάρων διαχωριζόµενων χρωµάτων, τα οποία τυπώνονται το ένα πάνω στο άλλο, ενώ τα χρώµατα spot τυπώνονται χρησιµοποιώντας µόνο ένα ειδικά κατασκευασµένο χρωµατιστό µελάνι (το χρώµα που προσδιορίσατε). Είναι προφανές ότι τόσο τα χρώµατα CMYK όσο και τα spot αποδίδονται σωστά στην εκτύπωση, και µόνον κατά προσέγγιση στην οθόνη που εκπέµπει φωτισµό και λειτουργεί φυσιολογικά µε το RGB.

27

ΕΠΙΤΡΑΠΕΖΙΑ ΕΚ∆ΟΤΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ (DTP)

Είναι γενικώς αποδεκτό ότι οι κύριες δυνάµεις που είναι υπεύθυνες για την υποκίνηση της επανάστασης της επιτραπέζιας έκδοσης έχουν, σχεδόν αποκλειστικά, προκύψει από τη βιοµηχανία υπολογιστών. Ο προσωπικός υπολογιστής είναι η εµπροσθοφυλακή σε αυτή την επανάσταση. Ο όρος DTP - στα ελληνικά αποδίδεται σαν Επιτραπέζιο Εκδοτικό Σύστηµα - χαρακτηρίζει ένα σύνολο εργαλείων που χρησιµοποιούνται για την παραγωγή έντυπου υλικού µέσω των ηλεκτρονικών υπολογιστών. Είναι η παλιά εργασία της στοιχειοθεσίας της σελιδοποίησης και της εκτύπωσης ειδοµένες από διαφορετική οπτική. Όπως γνωρίζουν οι απασχολούµενοι µε την βιοµηχανία εκδόσεων ότι είναι µέρος της συνολικής διαδικασίας έκδοσης. Ο όρος επιτραπέζιες εκδόσεις αρχικά δηµιούργησε ένα κοµφούζιο, γιατί ήταν ένας συνδυασµός αντιφατικών όρων. Της έκδοσης, που όποια έννοια και να της δώσεις, δεν µπορεί να περιοριστεί σε ένα γραφείο. Και ένα πράγµα το οποίο δεν δίνει να καταλάβουµε είναι η «στοιχειοθεσία», η «σελιδοποίηση ή η «εκτύπωση». Ο όρος είναι συνεπώς παρατσούκλι το οποίο φαίνεται ότι το έβγαλαν οι τεχνικοί της βιοµηχανίας µικροϋπολογιστών στους οποίους οφείλεται το φαινόµενο της εισβολής του κόσµου του αυτοµατισµού γραφείου στον κόσµο της στοιχειοθεσίας. Υπάρχουν τρία βασικά στοιχεία - εργαλεία στην επιτραπέζια έκδοση.

• Ο προσωπικός υπολογιστής ή το εµπρός µέρος (front end) - µέσω του οποίου κείµενο ή και γραφικά εισάγονται, ή µέσα στο οποίο κείµενο ή γραφικά µεταφέρονται από άλλες πηγές. Αυτό συµπεριλαµβάνει την εισαγωγή αρχείων από άλλους υπολογιστές, καθώς και την εισαγωγή εικόνων διαµέσου σαρωτών (scanners).

• Λογισµικό που επιτρέπει την εργασία επί της οθόνης από µία ποικιλία πηγών λογισµικού (προγράµµατα επεξεργασία κειµένου, επεξεργασίας εικόνας, σχεδιαστικά, σελιδοποίησης) • Μια ποικιλία συσκευών εξόδου. Συνήθως είναι ένας εκτυπωτής laser που υποστηρίζει µια γλώσσα περιγραφής σελίδας, που επιτρέπει την εκτύπωση συνδυασµών κειµένων και γραφικών. Τα τρία αυτά εργαλεία προσφέρουν τη δυνατότητα παραγωγής ποιοτικού εντύπου υλικού οποιασδήποτε µορφής, από ένα και µόνο άτοµο. Ο υπολογιστής και το πρόγραµµα σελιδοποίησης χρησιµοποιούνται για τη δηµιουργία της µορφής του έντυπου, ενώ ο εκτυπωτής 28

ΕΠΙΤΡΑΠΕΖΙΑ ΕΚ∆ΟΤΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ (DTP)

Είναι γενικώς αποδεκτό ότι οι κύριες δυνάµεις που είναι υπεύθυνες για την υποκίνηση της επανάστασης της επιτραπέζιας έκδοσης έχουν, σχεδόν αποκλειστικά, προκύψει από τη βιοµηχανία υπολογιστών. Ο προσωπικός υπολογιστής είναι η εµπροσθοφυλακή σε αυτή την επανάσταση. Ο όρος DTP - στα ελληνικά αποδίδεται σαν Επιτραπέζιο Εκδοτικό Σύστηµα - χαρακτηρίζει ένα σύνολο εργαλείων που χρησιµοποιούνται για την παραγωγή έντυπου υλικού µέσω των ηλεκτρονικών υπολογιστών. Είναι η παλιά εργασία της στοιχειοθεσίας της σελιδοποίησης και της εκτύπωσης ειδοµένες από διαφορετική οπτική. Όπως γνωρίζουν οι απασχολούµενοι µε την βιοµηχανία εκδόσεων ότι είναι µέρος της συνολικής διαδικασίας έκδοσης. Ο όρος επιτραπέζιες εκδόσεις αρχικά δηµιούργησε ένα κοµφούζιο, γιατί ήταν ένας συνδυασµός αντιφατικών όρων. Της έκδοσης, που όποια έννοια και να της δώσεις, δεν µπορεί να περιοριστεί σε ένα γραφείο. Και ένα πράγµα το οποίο δεν δίνει να καταλάβουµε είναι η «στοιχειοθεσία», η «σελιδοποίηση ή η «εκτύπωση». Ο όρος είναι συνεπώς παρατσούκλι το οποίο φαίνεται ότι το έβγαλαν οι τεχνικοί της βιοµηχανίας µικροϋπολογιστών στους οποίους οφείλεται το φαινόµενο της εισβολής του κόσµου του αυτοµατισµού γραφείου στον κόσµο της στοιχειοθεσίας. Υπάρχουν τρία βασικά στοιχεία - εργαλεία στην επιτραπέζια έκδοση.

• Ο προσωπικός υπολογιστής ή το εµπρός µέρος (front end) - µέσω του οποίου κείµενο ή και γραφικά εισάγονται, ή µέσα στο οποίο κείµενο ή γραφικά µεταφέρονται από άλλες πηγές. Αυτό συµπεριλαµβάνει την εισαγωγή αρχείων από άλλους υπολογιστές, καθώς και την εισαγωγή εικόνων διαµέσου σαρωτών (scanners).

• Λογισµικό που επιτρέπει την εργασία επί της οθόνης από µία ποικιλία πηγών λογισµικού (προγράµµατα επεξεργασία κειµένου, επεξεργασίας εικόνας, σχεδιαστικά, σελιδοποίησης) • Μια ποικιλία συσκευών εξόδου. Συνήθως είναι ένας εκτυπωτής laser που υποστηρίζει µια γλώσσα περιγραφής σελίδας, που επιτρέπει την εκτύπωση συνδυασµών κειµένων και γραφικών. Τα τρία αυτά εργαλεία προσφέρουν τη δυνατότητα παραγωγής ποιοτικού εντύπου υλικού οποιασδήποτε µορφής, από ένα και µόνο άτοµο. Ο υπολογιστής και το πρόγραµµα σελιδοποίησης χρησιµοποιούνται για τη δηµιουργία της µορφής του έντυπου, ενώ ο εκτυπωτής 28

αποτυπώνει τα αποτελέσµατα της προηγούµενης εργασίας στο χαρτί. Ένα DTP σύστηµα δουλεύει, σε γενικές γραµµές, ως εξής: τα κείµενα της σελίδας πληκτρολογούνται στο πρόγραµµα σελιδοποίησης (ή σε ένα οποιοδήποτε πρόγραµµα επεξεργασίας κειµένου), ενώ οι γραφικές παραστάσεις δηµιουργούνται σε ένα οποιοδήποτε σχεδιαστικό ή ζωγραφικό πρόγραµµα. Στη συνέχεια τα κείµενα και τα γραφικά µεταφέρονται στο πρόγραµµα σελιδοποίησης µε το οποίο καθορίζεται η µορφή που θα έχουν στη σελίδα. Τέλος, αν ο χρήστης είναι ικανοποιηµένος από τη συνολική σελίδα που δηµιούργησε, τα τυπώνει σε ένα laser εκτυπωτή. Η φιλοσοφία ενός DTP συστήµατος ενσωµατώνεται στις τέσσερις παρακάτω έννοιες: • Ταχύτητα • Χαµηλό κόστος • Ποιότητα και • ∆ηµιουργικότητα Η µεγαλύτερη ανάγκη που συνετέλεσε στην αστραπιαία διάδοση του DTP, ήταν η δυνατότητα παραγωγής ποιοτικών εντύπων µε µεγάλη ταχύτητα. Σήµερα χιλιάδες εταιρείες σε όλο τον κόσµο χρησιµοποιούν DTP συστήµατα αντικαθιστώντας πλήρως την πιο σύγχρονη φωτοσύνθεση, το µοντάζ και το διαχωρισµό των χρωµάτων. Ακόµη η µαζική αποδοχή των DTP συστηµάτων οφείλεται και στην ευχρηστία και τη φιλικότητά τους προς το χρήστη. Ένα DTP σύστηµα είναι πολύ εύκολο τόσο στην εκµάθησή του όσο και στον χειρισµό του, ώστε ένα τελείως ανειδίκευτο άτοµο να είναι σε θέση µέσα σε ελάχιστο χρόνο να παρουσιάσει ένα αρκετά ευπρεπές αποτέλεσµα. Όµως δεν ήταν µόνο η ταχύτητα παραγωγής εντύπων καθοριστικός παράγοντας στη διάδοση των DTP συστηµάτων. Το σηµαντικά χαµηλότερο κόστος ενός DTP συστήµατος από οποιοδήποτε άλλο εκδοτικό σύστηµα, σνετέλεσε κι αυτό. Σήµερα ένα DTP σύστηµα κοστίζει περίπου το 1/3 απ’ όσο κοστίζει ένα µέτριο εκδοτικό σύστηµα. Το σηµαντικότερο είναι το κόστος αγοράς ενός DTP συστήµατος έχει καθοδική τάση αφού κάθε φορά στην ίδια περίπου τιµή προσφέρεται τεχνολογία νεώτερης γεννεάς µε πιό πολλές δυνατότητες και τεχνικές προδιαγραφές. Εκτός από την προσιτή τιµή αγοράς, ένα DTP σύστηµα εξασφαλίζει την οικονοµική αναπαραγωγή του έντυπου υλικού, ακόµη και για περιορισµένο αριθµό εντύπων που θα ήταν ασύµφορο οικονοµικά σε άλλη περίπτωση. Ο τρίτος παράγοντας που συνεισέφερε στη µαζική αποδοχή των DTP συστηµάτων είναι η ποιότητα των εντύπων που παράγουν. Ενας µέσος Laser εκτυπωτής τυπώνει 300 κουκίδες ανά ίντζα (dpi) που πλέον φτάνει και τα 600 dpi. Παράλληλα, για κάποιον µε ακόµα πιό µεγάλες απαιτήσεις στην ποιότητα, ένα DTP σύστηµα µπορεί να συνδεθεί σε µια φωτοσυνθετική µηχανή µε πολύ µεγαλύτερη ανάλυση. Η «δηµιουργικότητα» αποτελεί µία κινητήρια δύναµη για την αναπαραγωγή εντύπων µε DTP συστήµατα. Τα εργαλεία που προσφέρονται για να δηµιουργηθεί ένα αξιόλογο αισθητικά έντυπο είναι πολλά. Συνήθως ένα DTP σύστηµα συνεργάζεται µε δεκάδες άλλα 29

προγράµµατα τα οποία παρέχουν διαφορετικά αισθητικά αποτελέσµατα. Ετσι, ο χρήστης µπορεί να δηµιουργήσει γραφικά µέσα από ένα πρόγραµµα δηµιουργίας γραφικών και να τα ενσωµατώσει στο πρόγραµµα σελιδοποίησης. Παράλληλα µπορεί κάποιος, µέσω µιας φωτογραφικής µηχανής, η οποία συνδέεται µε υπολογιστή - και του κατάλληλου προγράµµατος - να εισάγει εικόνες στα έντυπά του. Ακόµα, εικόνες µπορεί να εισαχθούν στον υπολογιστή µέσω ανηχνευτών (scanners). Οι ανιχνευτές µπορούν να ψηφιοποιήσουν φωτογραφίες, γραφικές παραστάσεις και σε ορισµένες περιπτώσεις ακόµα και κείµενα. Ολα τα παραπάνω, µπορούν να χρησιµοποιηθούν από τον χρήστη µε πολλή φαντασία και να δώσουν τελικά ένα πολύ καλό αισθητικό αποτέλεσµα. Ενα DTP σύστηµα όπως προαναφέρθηκε, αποτελεί ένα σύστηµα στοιχειοθεσίας, σελιδοποίησης και γραφικής επεξεργασίας, που χρησιµοποιεί έναν υψηλής ποιότητας εκτυπωτή για την εκτύπωση. Οι εργασίες της στοιχειοθεσίας, της σελιδοποίησης και της γραφικής επεξεργασίας είναι οι πιο δύσκολες για το σχεδιασµό µιας σελίδας, ιδίως όταν πρόκειται για σύνθετες σελίδες, µε κείµενα, γραφικά, φωτογραφίες κλπ. Ένα DTP σύστηµα αντιµετωπίζει όλα τα παραπάνω µε ικανοποιητικό τρόπο. Κατ’ αρχήν ένα DTP σύστηµα παρέχει τη δυνατότητα WYSIWYG (What you see is what you get). Η δυνατότητα αυτή παρέχει την ευχέρεια στο χρήστη να βλέπει στην οθόνη τις σελίδες του εντύπου όπως ακριβώς θα τις πάρει στην εκτύπωση. Έτσι διευκολύνονται οι διορθώσεις, οι αλλαγές, οι προσθήκες και αποφεύγονται οι ενδιάµεσες εκτυπώσεις. Σήµερα, πολλές εταιρείες διαθέτουν οθόνες υψηλής ευκρίνειας ώστε το αποτέλεσµα της εκτύπωσης ελάχιστα να διαφέρει από αυτό που βλέπει ο χρήστης στην οθόνη. Άλλες εταιρείες προσφέρουν οθόνες µεγέθους Α4 ή 2ΧΑ4 ή Α3 για να µπορεί ο χρήστης να βλέπει - πάλι σε WYSIWUG περιβάλλον - µία ολόκληρη σελίδα ή ένα σαλόνι δύο σελίδων µεγέθους Α4. Μία άλλη δυνατότητα ενός DTP συστήµατος είναι ότι επιτρέπει το συνδυασµό περίπλοκων γραφικών, παραστάσεων, εικόνων και κειµένων. Με τα προγράµµατα δηµιουργίας γραφικών που υπάρχουν στην αγορά, µπορεί κάποιος να δηµιουργήσει εφέ και σύνθετα γραφικά, µέσα σε σύντοµο χρονικό διάστηµα, τα οποία θα απαιτούσαν σηµαντικό χρόνο εργασίας ενός καλού µακετίστα. Το µόνο που χρειάζεται εδώ όπως και σε κάθε άλλο στάδιο επεξεργασίας της προς εκτύπωση σελίδας, είναι ολιγοήµερη εξάσκηση και πολύ φαντασία από το χρήστη. Τα νέα προγράµµατα γραφικών προσφέρουν πολλές ευκολίες και δυνατότητες για τη δηµιουργία ακόµη και των πιο σύνθετων, τρισδιάστατων και έγχρωµων γραφικών. Ακόµα, για πιο ολοκληρωµένα αποτελέσµατα, είναι δυνατόν να εισαχθούν εικόνες στις σελίδες που δηµιουργούνται µε ένα DTP σύστηµα. Με µια φωτογραφική µηχανή ή ένα scanner είναι δυνατόν να εισαχθεί στην προς εκτύπωση σελίδα µέσα σε λίγα δευτερόλεπτα οποιαδήποτε γραφική παράσταση και φωτογραφία. Παράλληλα τη γραφική παράσταση ή την εικόνα αυτή, επειδή ο υπολογιστής τη θεωρεί σαν γραφική παράσταση, µπορεί ο χρή30

στης να την επεξεργαστεί µε ένα από τα προγράµµατα γραφικών που διαθέτει έχοντας αποτελέσµατα που εναρµονίζονται µε τις δικές του αισθητικές αντιλήψεις. Ένα άλλο σηµαντικό πλεονέκτηµα των DTP συστηµάτων είναι ότι παρέχουν πλήρη ανεξαρτησία του οργανισµού ή της εταιρείας που το χρησιµοποιεί από τρίτες εκδοτικές επιχειρήσεις. Το χαµηλό κόστος ενός DTP συστήµατος και η ευκολία χρήσης του επιτρέπει την εγκατάστασή του σε κάθε εταιρεία ή οργανισµό µε αυξηµένες εκδοτικές εργασίες, χωρίς να επεµβαίνουν τρίτοι. Το µέλλον των επιτραπεζίων εκδόσεων συνδέεται µε τις τηλεπικοινωνίες. Συνδέοντας τους υπολογιστές σε δίκτυα, δίνεται η δυνατότητα σε ανθρώπους σε διαφορετικά σηµεία να εργασθούν «επιγραµµατικά» (on line) για την ίδια έκδοση. Αυτό σηµαίνει ότι ένας συγγραφέας, ένας συντάκτης και ένας σχεδιαστής, µπορούν όλοι να εργάζονται για την ίδια έκδοση από διαφορετικά γραφεία. Υπάρχουν όµως και µειονεκτήµατα. Αφού οι περισσότεροι άνθρωποι δεν έχουν εκπαιδευθεί ως σχεδιαστές γραφικών, µε συνέπεια οι επιτραπέζιες εκδόσεις να µην «παράγουν» τόσο καλά αισθητικά αποτελέσµατα. Ίσως η µεγαλύτερη επίπτωση των επιτραπεζίων εκδόσεων να σχετίζεται µε την εκπαίδευση. Χάρη στην επανάσταση των επιτραπεζίων εκδόσεων, πολύ περισσότεροι άνθρωποι τώρα γνωρίζουν πολύ περισσότερα για την τυπογραφία. Έχουν µια καλύτερη ιδέα για το τι χρειάζεται, προκειµένου να γίνει µια έκδοση από την αρχή µέχρι το τέλος. Αυτό σηµαίνει ότι ακόµη και αν επιλέξουν να αναθέσουν σε κάποιον άλλο την έκδοση, µπορούν να µεταφέρουν τις σκέψεις τους στον τυπογράφο καλύτερα από οποτεδήποτε στο παρελθόν.

31

ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ - ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΓΙΑ ΤΑ ΕΠΙΤΡΑΠΕΖΙΑ ΕΚ∆ΟΤΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ (DTP) Αν και πολλά προγράµµατα επιτραπέζιας έκδοσης ή προγράµµατα δηµιουργίας σελίδας, έχουν τις δικές τους ευκολίες πάνω στην επεξεργασία κειµένου και στην δηµιουργία γραφικών, οι περισσότεροι χρήστες θα ήθελαν να αποκτήσουν εξειδικευµένα προγράµµατα για να διαχειριστούν αυτές αλλά και άλλες λειτουργίες. Υπάρχουν δύο λόγοι για τους οποίους θα έπρεπε να είναι έτσι. Πρώτον, τα εξειδικευµένα προγράµµατα τείνουν να έχουν µεγαλύτερες ευκολίες από τα προγράµµατα δηµιουργίας σελίδας. ∆εύτερον, οι εξειδικευµένες λειτουργίες συνήθως θα εκτελούνται από διαφορετικό προσωπικό, και ακόµα και αν δεν είναι έτσι, κάποιος διαχωρισµός της δουλειάς είναι κανονικά µια καλή ιδέα. Είναι συνήθως δύσκολη η συγκέντρωση τόσο στη δηµιουργία του υλικού όσο και στο άπλωµά του στη σελίδα ταυτόχρονα. Οι εφαρµογές µπορούν να οµαδοποιηθούν κάτω από τους ακόλουθους τίτλους: • Επεξεργασία κειµένου • Γραφικά - εικόνα • Σελιδοποίηση • Παρουσιάσεις

ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΚΕΙΜΕΝΟΥ Η επεξεργασία κειµένου είναι το πιο διαδεδοµένο είδος προγράµµατος για προσωπικούς Η/Υ, σήµερα. Οι περισσότεροι προσωπικοί Η/Υ στο σπίτι και στο γραφείο χρησιµοποιούνται για επεξεργασία κειµένου, ακόµα κι αν αρχικά αγοράστηκαν για άλλο σκοπό. Είναι «συγγενής» µε τη δακτυλογράφηση. Η µεγαλύτερη διαφορά είναι ότι, αντίθετα µε τη δακτυλογράφηση, οι λέξεις δεν εµφανίζονται κατευθείαν στο χαρτί. Αντιθέτως, πληκτρολογείτε στον Η/Υ, ενώ οι λέξεις εµφανίζονται στην οθόνη του. Καθώς πληκτρολογείτε, µπορείτε να κάνετε διορθώσεις κατευθείαν στην οθόνη, χωρίς να χρειάζεται να σβήσετε τα λάθος γράµµατα ή σηµεία στίξης. Τελειώνοντας, µπορείτε να διαβάσετε αυτά που έχετε πληκτρολογήσει και να κάνετε πάλι διορθώσεις, χωρίς να χρειαστεί να τυπωθεί ούτε µία λέξη στο χαρτί. Μπορείτε να αλλάξετε τις λέξεις σε µία πρόταση, να διορθώσετε ορθογραφικά ή συντακτικά λάθη, ακόµα και να 32

αλλάξετε τη θέση ολόκληρων παραγράφων. Αν θέλετε να προσθέσετε προτάσεις ή παραγράφους, ο Η/Υ κάνει χώρο στην οθόνη για να τις προσθέσετε, κάνοντας αυτόµατα τις υπόλοιπες διορθώσεις στο υπόλοιπο κείµενο. Λέξεις, προτάσεις ή και παράγραφοι µπορούν να διαγραφτούν µε τον ίδιο τρόπο. Μπορείτε, ακόµα, να βάλετε τον Η/Υ να ελέγξει την ορθογραφία του κειµένου σας. Έτσι, αυτόµατα θα «διαβάσει» όλο το κείµενο, θα εντοπίσει τις λανθασµένες λέξεις και θα προτείνει τις σωστές. Μονάχα όταν το κείµενο πάρει ακριβώς τη µορφή που θέλετε, χρειάζεται να το τυπώσετε στο χαρτί. Τα προγράµµατα επεξεργασίας κειµένου είναι αυτά που έχουν σχεδιαστεί να είναι από µόνα τους συστήµατα παραγωγής κειµένου. Τα συνήθη χαρακτηριστικά σε αυτά τα προγράµµατα περιλαµβάνουν το συλλαβισµό, τις σελίδες πολλαπλών στηλών, την εισαγωγή γραφικών και λογιστικών αρχείων, τη δηµιουργία πινάκων, τον έλεγχο ορθογραφίας, λειτουργίες λεξιλογίου για στοιχεία που χρησιµοποιούνται τακτικά, µακροεντολές, δυνατότητες φύλλων καθορισµού στυλ (style sheet capabilities), αυτόµατη δεικτοδότηση και δηµιουργία του πίνακα περιεχοµένων, απεικόνιση πολλαπλών κειµένων, ευκολίες διαχείρισης κειµένων. ∆ηµοφιλέστερο και γνωστότερο όλων το Microsoft Word.

Ανίχνευση / ψηφιοποίηση του κειµένου Η προοπτική για ένα γραφείο χωρίς χαρτιά συζητείται εδώ και χρόνια, παρόλες τις τεχνολογικές εξελίξεις κάποιοι θα παρατηρούσαν ότι σήµερα υπάρχει πολύ περισσότερο χαρτί από ποτέ άλλοτε. Αν το χαρτί δεν προορίζεται να γίνει υπόθεση του παρελθόντος ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος να µετατραπούν έγγραφα, συµπεριλαµβανοµένων εφηµερίδων και άρθρων περιοδικών, σε ηλεκτρονικά αρχεία που ένας υπολογιστής µπορεί να χειριστεί; Η παραδοσιακή απάντηση σ’ αυτή την ερώτηση είΕγγραφο ναι η δακτυλογράφηση και η κατανοµή πληροφοριών. Αλλά αυτό απαιτεί µεγάλη προσπάθεια, για να µην αναφερθούµε στο χρόνο. Σήµερα, οι χρήστες µπορούν να εισάγουν το κείµενο στο computer χρησιµοποιώντας ένα ανιχνευτή / σαρωτή (scanner) και ειδικά λογισµικά προγράµµατα (software) για την αναγνώριση σελίδων (γνωστό εO. C. R. πίδοσης σαν Οπτικός Χαρακτήρας Αναγνώρισης ή OCR). Το πρόγραµµα OCR επιτρέπει στον υπολογιστή να διαβάσει σχεδόν οποιαδήποτε οικογένεια στοιχείων (font), ποικίλων µεγεθών και έπειτα να συνεργαστεί µε το αρχείο σαν να είχε γίνει µ’ έναν επεξεργαστή λέξεων. Αυτό δίνει στους συγγραφείς τεράστια δυνατότητα να χρησιµοποιήσουν τις υπάρχουσες πληροφορίες εύκολα. Αυτό επίσης σηµαίνει ότι συγγραφείς, ερευνητές και επαγγελµατίες µπορούν να αποθηκεύουν άρθρα, αναφορές και γενικές πληροφορίες για µετέπειτα χρήση ως πρωτογενή υλικά - ένα ουσιαστικό βήµα προς γραφεία δίχως χαρτί. Η ψηφιοποίηση κειµένων έχει υποστεί σηµαντικές βελτιώσεις τα τελευταία χρόνια, µε αποτέλεσµα την εισαγωγή ακριβέστερου δοκιµίου καθώς επίσης την ικανότητα να διαβάσει κανείς ένα πλήθος διαφορετικών οικογενειών και στοιχείων.

33

ΟΙ ΓΡΑΜΜΑΤΟΣΕΙΡΕΣ (FONTS) Ουσιαστικό κοµµάτι ενός εκδοτικού συστήµατος είναι οι γραµµατοσειρές, αφού η βάση κάθε εντύπου είναι η τυπογραφία. Έως την εµφάνιση του D.T.P., την «κατασκευή» του κειµένου αναλάµβαναν τα µεταλλικά στοιχεία της παραδοσιακής τυπογραφίας και κατόπιν οι «κλασσικές» στοιχειοθετικές µηχανές που χρησιµοποιούσαν η κάθε µία τις δικές της σειρές γραµµατοσειρών. Αν οι γραµµατοσειρές ενός συστήµατος δεν ικανοποιούσαν το χρήστη, τότε η µόνη λύση ήταν να διαλέξει ένα διαφορετικό σύστηµα. Βέβαια, όλα τα συστήµατα στοιχειοθεσίας υποστήριζαν µεγάλο αριθµό γραµµατοσειρών, για να ικανοποιήσουν όλες σχεδόν τις απαιτήσεις για κάθε είδους έντυπα. Αλλά δεν υπήρχε καµία επικοινωνία µεταξύ διαφορετικών συστηµάτων. Μόλις όµως εµφανίστηκαν τα επιτραπέζια συστήµατα, οι κατασκευαστές λογισµικού (software) κατάλαβαν ότι η συνεργασία των προγραµµάτων και των συστηµάτων ήταν αναγκαία και η ανάγκη αυτή έφερε την τυποποίηση των γραµµατοσειρών. Η τυποποίηση αυτή επετεύχθη κατ’ αρχήν µε τη γλώσσα PostScript, που εµφανίστηκε σχεδόν από τις πρώτες µέρες του DTP. Η Post Script (βλέπε επόµενο κεφάλαιο) είναι µια γλώσσα περιγραφής σελίδας, που δεν εξαρτάται από το συγκεκριµένο hard-ware. Ένα αρχείο PostSctipt µπορεί να χρησιµοποιηθεί εξίσου καλά σ’ ένα Macintosh, ένα εξειδικευµένο σταθµό εργασίας ή µια µηχανή στοιχειοθεσίας. Και η σελίδα που περιγράφει θα είναι πάντα η ίδια, ανεξάρτητα από τη συσκευή εξόδου - που µπορεί να είναι η οθόνη, ένας εκτυπωτής ή το φίλµ της στοιχειοθεσίας. Η τεχνολογία των επιτραπέζιων εκδόσεων έχει µεταµορφώσει την τυπογραφία, επιτρέποντας στους χρήστες να ελέγχουν πολλά από τα στοιχεία της τυπογραφίας από το επιτραπέζιο σύστηµα. Αυτό σηµαίνει ότι ο οποιοσδήποτε µπορεί να πειραµατιστεί µε διαφορετικούς τύπους γραµµατοσειρών γρήγορα και µε µικρό κόστος. Το αποτέλεσµα είναι µεγαλύτερος έλεγχος στη διάρκεια της διαδικασίας - και πολύ µεγαλύτερη ευελιξία να δηµιουργήσει κανείς αποτέλεσµα υψηλών επιδόσεων.

34

POST SCRIPT H Postcrtipt, εκτός από τύπος γραµµατοσειράς, είναι και µια πολύ ισχυρή γλώσσα προγραµµατισµού που περιγράφει σελίδες προκειµένου να τυπωθούν. Είναι, στην πράξη, ένας τρόπος µε τον οποίο ένας υπολογιστής µπορεί να περιγράψει τα περιεχόµενα και τη διάταξη µιας σελίδας σε µια µορφή που µπορεί να καταλάβει ένας κατάλληλα εξοπλισµένος εκτυπωτής laser ή άλλη συσκευή εξόδου. Είναι στην πράξη µια γλώσσα προγραµµατισµού, αλλά αντί να «λέει» στον υπολογιστή πώς να την υπολογίζει «λέει» σε έναν µικροεπεξεργαστή στον εκτυπωτή πώς να εκτυπώσει τη σελίδα. Η PostScript αναπτύχθηκε, επειδή δηµιουργήθηκε η απαίτηση να υπάρξει µία πρότυπη µέθοδος περιγραφής των περιεχοµένων και της διάταξης σελίδας, που να ήταν ταυτόχρονα και ανεξάρτητη των ιδιαιτέρων χαρακτηριστικών κατασκευής και λειτουργίας του κάθε εκτυπωτή. Η ιδέα της Postscript έχει τις ρίζες της στο Ερευνητικό Κέντρο Palo Alto (Palo Alto Research Centre - PARC) που ιδρύθηκε από τη Xerox στις αρχές της δεκαετίας του 1970 και βρήκε έκφραση σε µια γλώσσα µε το όνοµα Press, η οποία αναπτύχθηκε για να ελέγχει τους - τότε - νέους εκτυπωτές laser της Xerox. Ωστόσο, η Xerox αποφάσισε να µην αναπτύξει την Press σαν εµπορικό προϊόν, και δύο από τους ερευνητές που είχαν ασχοληθεί, ο John Warnock και ο Chuck Geschke, έφυγαν από τη Xerox το 1982 και ίδρυσαν τη δική τους εταιρεία, την οποία ονόµασαν Adobe Systems. Εκεί, ανάµεσα και σε άλλα έργα, δούλεψαν περισσότερο αυτή την ιδέα και την ανέπτυξαν στην PostScript. Τον επόµενο χρόνο, τη δουλειά τους πάνω στο θέµα αυτό είδε ο Steve Jobs, ένας από τους ιδρυτές της Apple Computer. Η Apple αντιµετώπιζε τότε το πρόβληµα ότι ο νέος της υπολογιστής Macintosh µπορούσε να δηµιουργήσει καταπληκτικά κείµενα και γραφικά στην οθόνη, αλλά δεν υπήρχε τρόπος εξόδου του υλικού αυτού σε υψηλή ποιότητα. Ο συνδυασµός ενός καινούργιου εκτυπωτή χαµηλού κόστους από την Canon συνδεδεµένου µε έναν επεξεργαστή εικόνων raster, ο οποίος ήταν σε θέση να διερµηνεύει εντολές PostScript, διαµόρφωσαν τη βάση για τον εκτυπωτή Apple Laser Writer. Ακολούθησε η προσέγγιση της Linotype σαν πηγή γραµµατοσειρών για το νέο εκτυπωτή και τελείωσε µε το να γίνει η Apple κάτοχος της άδειας για την ίδια την PostScript.

SCREEN FONTS Τα γράµµατα που εµφανίζονται στην οθόνη του Η/Υ ονοµάζονται screen fonts. Για τους σκοπούς των επιτραπέζιων εκδόσεων, τα screen fonts λειτουργούν σαν σταντ στο µόνιτορ. Θεωρητικά, υπάρχει µια ακριβής σχέση µεταξύ των δύο ειδών των ψηφιακών fonts- τα fonts της οθόνης και του εκτυπωτή - αλλά το επίπεδο της τεχνολογίας είναι τέτοιο ώστε η ανάλυση των κουκίδων (pixels) στην οθόνη είναι πολύ χαµηλότερη από αυτή των εκτυπωτών, όταν πρόκειται 35

να επιδείξουν ποιότητα. Τα Screen fonts σχηµατίζονται µε τις κουκίδες της οθόνης (pixels).

PRINTER FONTS Τα fonts που χρησιµοποιούνται από τον υπολογιστή για την εκτύπωση ονοµάζονται printer fonts. Είναι κατασκευασµένα µε µαθηµατικά ανύσµατα (Berzier curves), όµοια µε τον τρόπο που δηµιουργούν σχέδια και σχεδιαστικά προγράµµατα και µερικές φορές ονοµάζονται «outline fonts». Μπορούν να εκµεταλλευθούν οποιαδήποτε ανάλυση είναι διαθέσιµη στον εκτυπωτή, από τα 300 dpi ενός laser µέχρι τα 2.500 dpi µιας φωτοσυνθετικής µηχανής και πέρα.

ΤΥΠΟΙ ΓΡΑΜΜΑΤΟΣΕΙΡΩΝ Οι τύποι - πρότυπα γραµµατοσειρών που καθιερώθηκαν µε την πάροδο του χρόνου είναι η Postscript (PS) Type 1, η True Type (TT) και η Open Type (CFF).

Τype 1: Αυτές είναι γραµµατοσειρές PostScript outline. Είναι οι πιο συµπαγείς γραµµατοσειρές ως προς το µέγεθος. Το πιο σηµαντικό στοιχείο στις γραµµατοσειρές Type 1 είναι το hinting τους. Το hinting είναι η διαδικασία εκείνη, η οποία έχει ως αποτέλεσµα την καλή εµφάνιση των χαρακτήρων, όταν αυτού έχουν µικρό µέγεθος και τυπώνονται σε εκτυπωτές χαµηλής ανάλυσης (όπως οι εκτυπωτές desktop laser).

True Type Τα True Type fonts είναι γραµµατοσειρές outline, οι οποίες βασίζονται σε ένα τελείως διαφορετικό σετ µαθηµατικών συναρτήσεων από τις αντίστοιχες PostScript. Χρησιµοποιούν και αυτές την τεχνική του hinting, αλλά αυτή εκτελείται µε διαφορετικό τρόπο απ’ ό,τι στις γραµµατοσειρές Type 1. Οι γραµµατοσειρές Type 1 βασίζονται σε έναν «έξυπνο» εκτυπωτή Post Script για να υπολογίσουν το ποσοστό του hinting, ενώ οι True Type έχουν ενσωµατωµένες µέσα τους τις πληροφορίες που χρειάζονται για το hinting.

Open Type (CFF) Είναι ένα νέο πρότυπο για ψηφιακά fonts Αν και υπάρχει στην αγορά από το 1996, µόλις τα τελευταία χρόνια έχει γίνει δηµοφιλής. Πρόκειται για Unicode γραµµατοσειρά που όµως έχει Postscript περιγράµµατα. Σε περιβάλλον Windows και Mac OS X είναι συµβατή µε τα προγράµµατα που υποστηρίζουν Unicode. Τα Open Type fonts πλεονεκτούν σε σχέση µε τα προηγούµενα επειδή περιέχουν πε36

ρισσότερους χαρακτήρες και µπορούν να υποστηρίξουν περισσότερες γλώσσες καθώς και επιπλέον τυπογραφικά χαρακτηριστικά όπως small caps, old-style figures, and ligatures - όλα σε ένα µοναδικό font.

Το πρότυπο κωδικοποίησης χαρακτήρων UNICODE Ένα σύγχρονο πρότυπο κωδικοποίησης χαρακτήρων είναι το Unicode, το οποίο αποτελεί τµήµα διεθνούς προτύπου ISO από το 1993. Το Unicode Χρησιµοποιεί κώδικα 16 bits (2 bytes), ο οποίος παρέχει δυνατότητα 65536 διαφορετικών χαρακτήρων, σε αντίθεση µε την κωδικοποίηση ΑSCII που χρησιµοποιεί 1 byte (8 bits) για κάθε χαρακτήρα και µπορεί να χειρισθεί µόνο 256 χαρακτήρες. Συνεπώς το πρότυπο αυτό παρέχει δυνατότητα µονοσήµαντης κωδικοποίησης των χαρακτήρων των πιο σηµαντικών γλωσσών και αλφαβήτων του κόσµου. Η σηµασία του για την ανταλλαγή αρχείων κειµένου ανάµεσα στις χώρες µε διαφορετικά αλφάβητα και την προσαρµογή λογισµικού σε τοπικές συνθήκες είναι µεγάλη. Το Unicode Standard περιλαµβάνει για παράδειγµα σε ενιαία κωδικοποίηση τους λατινικούς, τους ελληνικούς, τους κυριλλικούς αλλά και πολλούς άλλους χαρακτήρες από διάφορες γλώσσες. Επίσης καλύπτει τα κινέζικα, ιαπωνικά και κορεατικά ιδεογράµµατα. Συµπεριλαµβάνει επίσης τα σηµεία στίξης, διακριτικά, µαθηµατικά και τεχνικά σύµβολα, βέλη, τυπογραφικά σηµεία κλπ. Στη 2η έκδοσή του παρέχει σχεδόν 40.000 κωδικοποιηµένους χαρακτήρες από τα παγκόσµια αλφάβητα και σύµβολα, ενώ ένας σηµαντικός αριθµός θέσεων παραµένει αχρησιµοποίητος για µελλοντική χρήση.

37

ΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΝ Η/Υ Οι συνηθισµένες µέθοδοι για την προετοιµασία έργων και εικονογραφήσεων (µε το χέρι) απαιτούν χρόνο και υποµονή, και κάτω από χρονικούς περιορισµούς οι αλλαγές είναι περιορισµένες. Αντίθετα, ο υπολογιστής προσφέρει ένα γρήγορο και ικανοποιητικό πεδίο για δηµιουργία, έκδοση και επανεξέταση των εικόνων ηλεκτρονικά. Οι εικόνες και οι φωτογραφίες αποτελούν τα γραφικά των υπολογιστών. Για τα γραφικά υπάρχουν ειδικοί τύποι κωδικοποίησης (format). Οι τύποι αυτοί κωδικοποίησης των γραφικών αναγνωρίζονται από τις επεκτάσεις των αρχείων που αποθηκεύονται: .bmp, .tif, .gif, .jpg κτλ. Ανάλογα µε την κωδικοποίηση τα γραφικά κατατάσσονται σε δύο µεγάλες κατηγορίες: bitmap γραφικά και διανυσµατικά ή αντικειµενοστρεφή γραφικά (object - oriented ή rector graphics) Κατ’ επέκταση και τα προγράµµατα για τη δηµιουργία γραφικών µέσω Η/Υ χωρίζονται σε 2 κατηγορίες: ζωγραφική και σχέδιο. Αυτά χρησιµοποιούν διαφορετική τεχνολογία για τη δηµιουργία και την παρουσίαση των εικόνων. Στα προγράµµατα ζωγραφικής, το ποντίκι ενεργοποιεί µια «βούρτσα» που κινείται κατά µήκος της οθόνης, αφήνοντας ένα αυλάκι από κουκίδες (pixels) στο πέρασµά της. Επειδή τα pixels είναι τα δοµικά στοιχεία (blocks) της εικόνας, τα προγράµµατα ζωγραφικής παράγουν ψηφιακά (bit-mapped) γραφικά. Τα προγράµµατα σχεδίου (draw program), ερµηνεύουν τις εικόνες της οθόνης σαν µαθηµατικά ανύσµατα (αντικείµενα). Γι αυτό τα σχεδιαστικά προγράµµατα (draw programs) παράγουν αντικειµενοστροφεί (object - oriented) γραφικά (σαν να είναι κατασκευασµένα από γραµµές και στοιχεία περισσότερο, παρά από µεµονωµένες κουκίδες. Πολλά προγράµµατα σχεδίασης µπορούν να αποδεχτούν την εισαγωγή γραφικών ζωγραφικής και αντίστροφα.

38

ΨΗΦΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΓΡΑΦΙΚΑ (BITMAP GRAPHICS) Τα ψηφιογραφικά προηγούνται στην ιστορία της εξέλιξης των γραφικών για Η/Υ και θεωρούνται το θεµελιώδες είδος. Αποτελούνται από ένα κάναβο (raster) µικρών τετραγώνων, που αποτελούν τα εικονοστοιχεία (pixels). Η περιγραφή αυτών των εικόνων γίνεται pixel προς pixel και συνεπώς εξαρτώνται άµεσα από την ανάλυσή τους. Κάθε pixel αντιπροσωπεύει µία διαφορετική χρωµατική αξία. Το pixel είναι η µικρότερη µονάδα που µπορεί να χρησιµοποιηθεί για την απεικόνιση εικόνας στον υπολογιστή. Μια Bitmap εικόνα χαρακτηρίζεται από τρεις παραµέτρους:

Α) Ανάλυση (Resolution). Η ανάλυση εικόνας γενικά είναι ο αριθµός των εικονοστοιχείων (pixel ή dot), από τα οποία αποτελείται µια εικόνα. Κάθε εικόνα έχει µια ανάλυση, είτε είναι σε ηλεκτρονική µορφή είτε εκτυπωµένη. Σε εικόνες µε διερχόµενο φως (οθόνη) χρησιµοποιείται ο όρος pixel. Σε ανακλώµενο φως (προϊόντα εκτυπωτή) συνηθίζεται ο όρος κουκίδα ή dot. Το pixel είναι ένα φωτιζόµενο εικονοστοιχείο, ενώ το dot περιγράφει ένα εκτυπωµένο σηµείο.

Η ίδια εικόνα στα 72 ppi και 300 ppi, μεγέθυνση 200%

39

Οι bitmap εικόνες περιέχουν σταθερό αριθµό pixels, που συνήθως µετράται σε pixels ανά ίντσα (ppi). Μια εικόνα µε υψηλή ανάλυση αποτελείται από περισσότερα, και άρα µικρότερα, pixels από µια εικόνα µε ίδιες διαστάσεις εκτύπωσεις αλλά χαµηλή ανάλυση. Για παράδειγµα, µια εικόνα 1 ίντσας επί 1 ίτνσα και ανάλυση 72 ppi αποτελείται από συνολικά 5184 pixels (72 pixels πλάτος x 72 pixels ύψος = 5184). Η ίδια εικόνα της 1 ίντσας επί 1 ίντσα και ανάλυση 300 ppi αποτελείται από συνολικά 90.000 pixels. Η ανάλυση των εισαγµένων εικόνων bitmap καθορίζεται από το αρχείο προέλευσης. Για bitmap εικόνες, µπορείτε να επιλέξετε µια προκαθορισµένη ανάλυση. Για να καθορίσετε την ανάλυση εικόνας προς χρήση, λάβετε υπόψη το µέσο της τελικής διανοµής της εικόνας. Οι ακόλουθες οδηγίες µπορούν να σας βοηθήσουν να καθορίσετε τις απαιτήσεις σας για την ανάλυση εικόνας: Εµπορική εκτύπωση: Η εµπορική εκτύπωση απαιτεί εικόνες από 150 έως 300 ppi (ή περισσότερο), ανάλογα µε τη συχνότητα εκτύπωσης (dpi) και οθόνης (lpi) που χρησιµοποιείτε. Να συµβουλεύεστε πάντα τον παροχέα υπηρεσιών προεκτύπωσης πριν αποφασίσετε για ζητήµατα παραγωγής. Λόγω του ό,τι η εµπορική εκτύπωση απαιτεί µεγάλες εικόνες υψηλής ανάλυσης, των οποίων η απεικόνιση παίρνει περισσότερο χρόνο καθώς δουλεύετε µε αυτές, ίσως θελήσετε να χρησιµοποιήσετε εκδόσεις χαµηλής ανάλυσης για διάταξη και στη συνέχεια να τις αντικαταστήσετε µε εκδόσεις υψηλής ανάλυσης κατά το χρόνο εκτύπωσης. Επιτραπέζια εκτύπωση: Η επιτραπέζια εκτύπωσης (desktop printing) συνήθως απαιτεί εικόνες µεταξύ 72 ppi (για φωτογραφίες προς εκτύπωση σε εκτυπωτή 300 ppi) και 150 ppi (για φωτογραφίες προς εκτύπωση σε συσκευές έως 1000 ppi). Για τα γραµµικά γραφιά (εικόνες 1-bit), βεβαιωθείτε ότι η ανάλυση των γραφικών σας ταιριάζει µε την ανάλυση του εκτυπωτή. ∆ηµοσίευση Web: Λόγω του ό,τι η ηλεκτρονική δηµοσίευση απαιτεί γενικά εικόνες µε διαστάσεις pixel που ταιριάζουν µε την οθόνη απεικόνισης, οι εικόνες έχουν συνήθως λιγότερο από 500 pixels πλάτος και 400 pixels ύψος, ώστε να µείνει χώρος για τα στοιχεία ελέγχου του παραθύρου φυλλοµετρητή ή για άλλα στοιχεία διάταξης όπως λεζάντες. Η δηµιουργία µιας αρχικής εικόνας σε ανάλυση οθόνης—96 ppi για εικόνες Windows και 72 ppi για εικόνες Mac OS—σας επιτρέπει να δείτε τις εικόνες όπως θα εµφανίζονταν από έναν τυπικό φυλλοµετρητή ιστού. Όταν κάνετε ηλεκτρονική δηµοσίευση, οι µόνες περιπτώσεις που θα χρειαστείτε αναλύσεις που ξεπερνούν τις παραπάνω τιµές ανάλυσης είναι όταν θέλετε οι αναγνώστες να µπορούν να µεγενθύνουν ένα αρχείο PDFγια περισσότερες λεπτοµέρειες ή όταν παράγετε έγγραφο για εκτύπωση κατά παραγγελία.

Β) Χρωµατικό βάθος. Καθορίζεται από τον αριθµό των bit που χρησιµοποιούνται για τη χρωµατική περιγραφή ενός pixel. Λέγοντας λοιπόν βάθος χρώµατος εννοούµε πόσα bit χρειάζονται ώστε να περιγράψουν τη χρωµατική απόδοση µίας κουκίδας (pixel) στην οθόνη. Οι οθόνες του υπολογιστή µπορούν να δουλεύουν, µονόχρωµα, σε διαβαθµίσεις του γκρίζου ή RGB, δείχνοντας έτσι µία πλειάδα σκιάσεων και αποχρώσεων. Η οθόνη του υπολογιστή αποτελείται από εικονοστοιχεία (pixels) τα οποία στην απλούστερη περίπτωση έχουν δύο λογικές καταστάσεις µαύρο και άσπρο (on και off). Χρησιµοποιεί δηλαδή δύο µόνο σύµβολα το 0 και το 1. Κάθε ένα από τα σύµβολα αυτά ο40

νοµάζεται bit (binary digit ή «δυαδικό ψηφίο»). Μια διάταξη από 8 bits λέγεται byte. Το bit είναι η µικρότερη µονάδα πληροφορίας στον Υπολογιστή. Η απλούστερη περίπτωση είναι η εικόνα βάθους 1 bit. Οι εικόνες αυτές ονοµάζονται και bitmap. Στις bitmap εικόνες λοιπόν για τον έλεγχο του κάθε pixel χρησιµοποιείται 1 bit και οι πιθανοί συνδιασµοί στην περίπτωση αυτή είναι 2 (21=2). Το pixel στην περίπτωση αυτή θα είναι ή άσπρο ή µαύρο: ΟΘΟΝΗ Α/Μ ΒΑΘΟΥΣ ΧΡΩΜΑΤΟΣ 1 ΒΙΤ

Σε µια ασπρόµαυρη εικόνα βάθους 2 bit , για τον έλεγχο του κάθε pixel χρησιµοποιούνται 2 bits. Αυτό σηµαίνει ότι δηµιουργείται ένας κώδικας δύο 0 και 1, για κάθε τονική διαβάθµιση της εικόνας. Οπως βλέπουµε και στο σχέδιο υπάρχουν 4 πιθανοί συνδιασµοί των δύο 0 και 1 (22=4).

Εάν σε µια εικόνα για τον έγεγχο κάθε pixel χρησιµοποιηθούν 8 bits τότε υπάρχουν 256 πιθανοί συνδυασµοί των οχτώ 0 και 1 (28=256). Εποµένως το κάθε pixel µπορεί να πάρει 256 διαφορετικούς τόνους (άσπρο, µαύρο και 254 τόνους του γκρι). Επειδή το ανθρώπινο µάτι δεν µπορεί να ξεχωρίΑσπρόμαυρη σει τις πολύ µικρές διαφορές εικόνα 8-bit. Εδώ βλέµεταξύ των γειτονικών τόνων πουμε 5 συνη εικόνα αυτή µε βάθος χρώδιασμούς των µατος 8 bit εµφανίζεται σαν οκτώ 0 και 1 εικόνα συνεχούς τόνου.

41

Η εγχρωµη εικόνα «αποτελείται» από τρία ξεχωριστά κανάλια κλίµακας του γκρί, που το καθένα από αυτά είναι είναι εικόνα βάθους 8-bit. To κόκκινο (R-ed), το πράσινο (G-reen), και το µπλέ (Β-lue). Τα τρία χρώµατα του χρωµατικού συστήµατος RGB. H έγχρωµη εικόνα λοιπόν δηµιουργείται από την επαλληλία των τριών αυτών ξεχωριστών καναλιών. Επειδή το καθένα κανάλι από αυτά είναι βάθους 8-bit, θα έχει και 256 τονικά επίπεδα. Ητοι: RxGxB=256x256x256= 28x28x28=224=16.777.215 Αρα µε βάσει τα παραπάνω η έγχρωµη εικόνα έχει βάθος (8+8+8=24-bit) και εποµένως για το έλεγχο του κάθε pixel χρησιµοποιούνται 24 bits, και το κάθε pixel µπορεί να πάρει ένα από τα 16.777.215 χρώµατα. Αυτός ο αριθµός των χρωµάτων είναι πολύ µεγαλύτερος από αυτά που µπορεί να ξεχωρίσει το ανθρώπινο µάτι, γεγονός που κάνει τις εικόνες βάθους 24-bit να φαίνονται σαν εικόνες συνεχούς χρωµατικού τόνου.

Γ) Μέγεθος Το τελικό µέγεθος της εικόνας µετριέται σε bytes και καθορίζεται από τον αριθµό των pixels στα οποία διαιρείτε η εικόνα (πλάτος Χ ύψος), και το χρωµατικό βάθος (αριθµός bits που χρησιµοποιείται για το έλεγχο του κάθε pixel). Εύρεση µεγέθους εικόνας διαβαθµίσεων του γκρι: Πολλαπλασιάζοντας το ύψος σε pixel της εικόνας µε το πλάτος της σε pixels θα πάρουµε τον συνολικό αριθµό των pixels που αποτελούν την εικόνα. Στην εικόνα κλίµακας του γκρι για το έλεγχο του κάθε pixel χρησιµοποιούνται 8 bits, που είναι ένα byte. Ο αριθµός λοιπόν των pixel είναι ταυτόχρονα και ο αριθµός των bytes για την συγκεκριµένη εικόνα. Αρα µέγεθος εκόνας διαβαθµίσεων του γκρι: ύψος σε pixel Χ πλάτος σε pixel = αριθµός bytes :1024=µέγεθος αρχείου σε kilobytes. Εύρεση µεγέθους εγχρωµης εικόνας: H έγχρωµη εικόνα αποτελείται από τρία ξεχωριστά κανάλια που το καθένα από αυτά είναι βάθους 8 bit. Παίρνουµε λοιπόν το µέγεθος του αρχείου σε bytes όπως πιό πάνω, πολλάπλασιάζοντας το µέγεθος αυτό µε το 3. (Η έγχρωµη εικόνα έχει βάθος 8+8+8=24 bit και εποµένως για τον έλεγχο του κάθε pixel χρησιµοποιούνται 24 bits ή 3 bytes. Eτσι προκύπτει ο αριθµός 3 µε τον οποίο πολλαπλασιάζουµε το αρχικό µέγεθος αρχείου) Αρα µέγεθος εγχρωµης εκόνας: ύψος σε pixel Χ πλάτος σε pixel Χ 3= αριθµός bytes :1024=µέγεθος αρχείου σε kilobytes

42

Τα πλεονεκτήµατα των bitmap εικόνων είναι: • η ευχρηστία, • η απλότητα, • η συµβατότητα, • η επεξεργασία µε ψηφιακά φίλτρα Τα µειονεκτήµατα είναι ότι: • απαιτούν µεγάλη υπολογιστική ισχύ, • απαιτούν µεγάλη χωρητικότητα στο δίσκο (HD space), • απαιτούν µεγάλη µνήµη (RAM), • εξαρτώνται από το µέγεθός τους (resolution dependent).

Προγράµµατα ζωγραφικής Στα προγράµµατα ζωγραφικής τα εργαλεία που χρησιµοποιούνται είναι γενικά αρκετά εκτεταµένα. Περιλαµβάνουν τυπικά πινέλα που ποικίλουν σε πάχος, εργαλεία, µολύβια, airbrushes, έναν αριθµό σχηµάτων για επιλογή, υποδείγµατα για γέµισµα και κλίσεις. Επίσης έχουν ευκολίες παλέττας για επιλογή χρώµατος εργασίας, εργαλεία ανάµιξης και τα σχετικά. Γνωστά προγράµµατα ζωγραφικής µεταξύ άλλων είναι: Color Paint, Pixel Paint, Color Studio, Canvas κλπ.

Προγράµµατα επεξεργασίας εικόνας Για να βελτιώσουµε την ποιότητα των εικόνων και των φωτογραφιών µέχρι πριν λίγα χρόνια, µε την παλαιότερη τεχνολογία βασιζόµασταν στην χρονοβόρα διαδικασία των χρωµατικών διορθώσεων (ρετουσαρίσµατος) µε το χέρι. Οι διορθώσεις έπρεπε να γίνουν από ειδικούς τεχνικούς οι οποίοι αλλοίωναν το αρνητικό µιας φωτογραφίας (χρησιµοποιώντας χηµικά και εµπειρικές τεχνικές στο σκοτεινό θάλαµο). Γενικά οποιοδήποτε ρετουσάρισµα, απαιτούσε επιπλέον κόστος και καθυστερήσεις. Η πιο σηµαντική εξέλιξη στο χώρο του DTP τα τελευταία χρόνια είναι η δυνατότητα επεξεργασίας εικόνας, και µάλιστα έγχρωµης εικόνας. Τα πλεονεκτήµατα είναι εντυπωσιακά: τα αποτελέσµατα επιτυγχάνονται σε πολύ λιγότερο χρόνο και µε λιγότερο κόστος. Ο χρήστης µπορεί να πειραµατιστεί εύκολα µε επιλογές και µε πολύ µεγαλύτερο έλεγχο κατά την ηλεκτρονική διαδικασία. Μπορεί να αποθηκεύσει µια εικόνα και να αλλάξει διάφορα χαρακτηριστικά να τη φιλτράρει, να χρησιµοποιήσει ειδικά εφέ, να κάνει µίξη µε άλλες φωτογραφίες, να προσθέσει κείµενα κλπ. Ένα άλλο µεγάλο πλεονέκτηµα είναι η δυνατότητα ακύρωσης κάποιας ενέργειας, κάτι το οποίο δεν υπάρχει στην χειρονακτική επεξεργασία. Αν κάνετε κάποιο λάθος ή γίνει κάποια ενέργεια που δεν σας αρέσει, πολύ εύκολα µπορείτε να γυρίσετε ένα ή περισσότερα στάδια πριν και να προσπαθήσετε ξανά. Το δηµοφιλέστερο πρόγραµµα επεξεργασίας εικόνας είναι το Adobe Photoshop. Υπάρχουν όµως και άλλα προγράµµατα όπως: το Photo Styler, το Color PhotoPaint κλπ.

43

Τύποι bit map αρχείων Τα γνωστότερα είδη αρχείων (format) και διαχειρίζονται Bitmap εικόνες είναι: PSD: Είναι η προεπιλεγµένη µορφή αποθήκευσης αρχείων στο Photoshop. Είναι το µοναδικό format που υποστηρίζει όλα τα χρωµατικά µοντέλα των εικόνων και το µοναδικό format που διατηρεί όλες τις στρώσεις, τις µάσκες και τα κανάλια της εικόνας. ΒΜΡ: Είναι η προεπιλεγµένη µορφή αποθήκευσης αρχείων στα Windows. Είναι µία µη συµπιεσµένη µορφή αρχείων και µπορεί να διαβαστεί από οποιοδήποτε πρόγραµµα επεξεργασίας εικόνας.

EPS: Είναι η κατάλληλη µορφή αποθήκευσης για µετακίνηση αρχείων µεταξύ διαφορετικών εφαρµογών. Χρησιµοποιείται κυρίως για να ανοίξουµε µε το Photoshop αρχεία που έχουν δηµιουργηθεί µε το Corel Draw και αντίστροφα.

GIF: Είναι η κατάλληλη µορφή αποθήκευσης για εικόνες οι οποίες χρησιµοποιούνται σε ιστοσελίδες. Υποστηρίζει µόνο 256 χρώµατα. Το µέγεθος των εικόνων αυτού του τύπου είναι ιδιαίτερα µικρό.

JPEG: Είναι η κατάλληλη µορφή αποθήκευσης για φωτογραφίες λόγω του µεγάλου αριθµού χρωµατικών επιπέδων που υποστηρίζει. Το format αυτό υποστηρίζει συµπίεση µε απώλειες, µε αποτέλεσµα η ποιότητα της εικόνας να µην είναι καλή αλλά το µέγεθος των αρχείων να είναι ιδιαιτέρως µικρό. Η αποσυµπίεση γίνεται αυτόµατα. Εξαιτίας του µικρού τους µεγέθους, οι εικόνες αυτού του τύπου χρησιµοποιούνται ευρέως σε εφαρµογές του διαδικτύου.

RDF: Είναι η κατάλληλη µορφή αποθήκευσης για αρχεία κειµένου τα οποία περιέχουν και γραφικά.

PICT: Είναι η κατάλληλη µορφή αποθήκευσης για µετακίνηση αρχείων µεταξύ PC και Macintosh.

PNG: Όπως και η µορφή GIF χρησιµοποιείται κυρίως σε εφαρµογές διαδικτύου. Χρησιµοποιεί συµπίεση και το µέγεθος των αρχείων του είναι µικρότερο από αυτό των GIF. Αλλά δυστυχώς δεν υποστηρίζεται από αρκετούς browsers.

TIF: Είναι η κατάλληλη µορφή αποθήκευσης για αποθήκευση εικόνων λαµβανόµενων από scanner. Το format αυτό χρησιµοποιεί συµπίεση και είναι ανεξάρτητο του λειτουργικού συστήµατος.

44

∆ΙΑΝΥΣΜΑΤΙΚA Ή ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΣΤΡΕΦΗ ΓΡΑΦΙΚΑ (OBJECT ORIENTED Ή VECTOR GRAPHICS)

Τα γραφικά object oriented περιγράφουν την εικόνα ως µια συλλογή αντικειµένων, όπως γραµµές, κύκλοι και κείµενο. Αντί να περιγράφουν µια εικόνα µε bits, προσδιορίζουν κάθε στοιχείο της εικόνας µε βάση ένα σύστηµα συντεταγµένων. Έτσι, ενώ ένα αρχείο bitmap χρειάζεται ένα τεράστιο ποσοστό µνήµης για να περιγράψει έναν κύκλο, ένα αντικειµενοστρεφές αρχείο το περιγράφει σε µια γραµµή: π.χ. «Σχεδίασε έναν κύκλο αυτού του µεγέθους που έχει το κέντρο του στο σηµείο x, y». Για την δηµιουργία τους βασίζονται δηλαδή στην χρήση διανυσµάτων (vectors) Τα σχήµατα που έχουν δηµιουργηθεί µε διανυσµατική περιγραφή µπορούν να µεγεθυνθούν ή να σµικρυνθούν σε πολύ µεγάλο βαθµό χωρίς αλλοιώσεις. Τα κλειστά σχήµατα έχουν εσωτερικό (fill) και περίγραµµα (stroke). Τα περιγράµµατα των σχηµάτων µπορούν να µετατραπούν σε καµπύλες (καµπύλες Bezier) Κάθε καµπύλη berzier σε κάθε σηµείο αλλαγής της καµπυλότητας έχει δύο γραµµές διεύθυνσης οι οποίες είναι πάντοτε εφαπτόµενες στην καµπύλη. Τα πλεονεκτήµατα των διανυσµατικών γραφικών είναι: • απαιτούν µικρή υπολογιστική ισχύ, • έχουν µικρό µέγεθος ως αρχεία, • απαιτούν λίγη µνήµη, • δεν εξαρτώνται από το µέγεθός τους • διατηρούν την αρχική πληροφορία, Το σπουδαιότερο µειονέκτηµά τους είναι ότι: • ενώ µπορούνε να περιγράψουν πραγµατικές εικόνες, δεν ενδείκνυται η χρήση τους, λόγω του τρόπου περιγραφής.

45

Προγράµµατα σχεδίασης (vector) Τα προγράµµατα σχεδίασης δηµιουργούν αντικείµενα τα οποία είναι µαθηµατικώς ορισµένα, γνωστά ως διανύσµατα (vectors), προσφέρουν εργαλεία για τη δηµιουργία δοµηµένων γραφικών, όπως γραµµές ποικίλου πάχους, ευθείες και καµπύλες, ορθογώνια και ελλειπτικά σχήµατα, υποδείγµατα για γέµισµα, αποχρώσεις και χρώµατα. Υπάρχουν επίσης λειτουργίες χειρισµού των αντικειµένων όπως άπλωµα, κλίση και περιστροφή. Τα προγράµµατα σχεδίασης είναι ιδιαιτέρως χρήσιµα για τη δηµιουργία διαγραµµάτων ροής, τεχνικών. Τα βασικά εργαλεία των προγραµµάτων αυτών περιλαµβάνουν το εργαλείο ελεύθερου σχεδίου, την πένα (που µπορεί να σχεδιάσει ευθείες γραµµές ή να δηµιουργήσει καµπύλες Bezier), το ορθογώνιο (τετραγωνισµένο και στρογγυλοποιηµένο) και το οβάλ. Τα δύο τελευταία µπορούν να περιοριστούν ώστε να δηµιουργήσουν τετράγωνα και κύκλους. Υπάρχουν επίσης εργαλεία για zoom για την καλύτερη άποψη της εργασίας για την ανάµιξη (σχηµάτων, αποχρώσεων και χρωµάτων), τις αυξοµειώσεις, την περιστροφή, την αντανάκλαση και την επιλογή ειδών µολυβιού. Το κείµενο µπορεί να έχει ελεύθερη µορφή, ή µπορεί να ακολουθεί ένα εκ των προτέρων ορισµένο µονοπάτι, ή να εσωκλειστεί σε ένα σχήµα. Μπορεί επίσης να «τυλιχτεί» γύρω από ένα σχήµα. Ο έλεγχος του κειµένου περιλαµβάνει τη διαγραµµάτωση και την ιχνηλάτηση και µπορείτε φυσικά να το γεµίσετε µε αποχρώσεις ή χρώµατα. Τα αντικείµενα κειµένου µπορούν να αποτελέσουν αντικείµενο εργασίας όπως και κάθε άλλο αντικείµενο, αν όµως έχετε στο δίσκο σας τη γραµµατοσειρά του εκτυπωτή, µπορείτε να τη χρησιµοποιήσετε για να δηµιουργήσετε ένα διάγραµµα του κειµένου, έτσι ώστε να µπορείτε να διαχειριστείτε αυτό καθεαυτό το σχήµα των χαρακτήρων. Προγράµµατα σχεδίασης (vector programs) είναι: • Το Adobe Illustrator • Το Aldys Freehand • Το Micro graft Designer • Το Corel Draw 46

Τύποι αρχείων διανυσµατικών Γραφικών (vector graphics) Τα είδη αρχείων (format) που διαχειρίζονται τα διανυσµατικά γραφικά είναι: ΑΙ: Είναι η προεπιλεγµένη µορφή αποθήκευσης αρχείων στο Illustrator CDR: Είναι η προεπιλεγµένη µορφή αποθήκευσης αρχείων στο Illustrator BMP: Είναι η προεπιλεγµένη µορφή αποθήκευσης αρχείων στα Windows και µπορεί να διαβαστεί από οποιοδήποτε πρόγραµµα επεξεργασίας εικόνας.

EPS: Είναι η κατάλληλη µορφή αποθήκευσης για µετακίνηση αρχείων µεταξύ διαφορετικών εφαρµογών.

PSD: Είναι η προεπιλεγµένη µορφή αποθήκευσης αρχείων και στο Photoshop GIF: Είναι η κατάλληλη µορφή αποθήκευσης για αρχεία που χρησιµοποιούνται σε ιστοσελίδες. Υποστηρίζει µόνο 256 χρώµατα JPEG: Χρησιµοποιείται σε εφαρµογές διαδικτύου και κυρίως σε αρχεία που περιέχουν µεγάλο αριθµό χρωµάτων PICKT: Είναι η κατάλληλη µορφή αποθήκευσης για µετακίνηση αρχείων µεταξύ PC και Macintosh.

PNG: Χρησιµοποιείται κυρίως σε εφαρµογές διαδικτύου. Το µέγεθος των αρχείων αυτών είναι µικρότερο.

47

ΣΕΛΙ∆ΟΠΟΙΗΣΗ Η σελιδοποίηση είναι ο πυρήνας όλων των επιτραπέζιων εκδόσεων. Με αυτήν ελέγχουµε το συνδυασµό κειµένων και γραφικών (σχεδίων, εικόνων, πλαισίων κλπ). Σύµφωνα µε την παλαιότερη επαγγελµατική πρακτική, η δηµιουργία και η παραγωγή µιας σελίδας κειµένου απαιτούσε την ανάµιξη πολλών διαφορετικών τύπων µηχανηµάτων, από µια γραφοµηχανή µέχρι ένα φωτοσυνθετικό. Η ηλεκτρονική σελιδοποίηση απλοποιεί ή συγχωνεύει πολλά από τα στάδια που συνδέονται µε την παλαιότερη διαδικασία. Ψηφιοποιηµένες εικόνες, σχέδια και κείµενο µπορούν να εισαχθούν απευθείας σε τελική µορφή και να ολοκληρωθούν στην οθόνη του υπολογιστή. Η ολοκληρωµένη διαµόρφωση του τελικού εγγράφου εµφανίζεται στην οθόνη, όπου µπορεί να ελεγχθεί και να τροποποιηθεί. Γράµµατα, στήλες και γραφικά στοιχεία µπορούν ν΄ αλλαχθούν και η δουλειά µπορεί να ελεγχθεί πολύ νωρίτερα στη διαδικασία σχεδίασης. Πολλές έντυπες εκδόσεις βασίζονται πάνω σε µια ποικιλία οπτικών λύσεων από σελίδα σε σελίδα. Σχεδιαστές που χρειάζονται να παραλλάξουν την εµφάνιση των εκδόσεών τους θέλουν να ερευνήσουν πολλές σχεδιαστικές πιθανότητες και να είναι σε θέση ν’ αλλάζουν γνώµη χωρίς χρονοβόρες διαδικασίες.

48

Προγράµµατα σελιδοποίησης Τα προγράµµατα σελιδοποίησης των Η/Υ έχουν πολλά κοινά χαρακτηριστικά µεταξύ τους. Τα χαρακτηριστικά αυτά που έχουν καθιερωθεί στα προγράµµατα σελιδοποίησης είναι: • η ικανότητα χειρισµού και άλλων µεγεθών σελίδων εκτός από το Α4 ή το US Letter, συµπεριλαµβανοµένων και µεγεθών που ορίζονται από το χρήστη • αντικριστές σελίδες και άπλωµα σελίδας διπλής όψης • ξεχωριστός καθορισµός στυλ για αριστερές και δεξιές σελίδες • βασικά εργαλεία σχεδίασης γραµµές, ορθογώνια, οβάλ • µια ποικιλία µονάδων µέτρησης - ίντσες, χιλιοστά, στιγµές (picas) και στιγµές (points) κλπ.

• πλάτος οριζόµενου µεγέθους µε οδηγούς πλάτους και χάρακα (column and ruler guides) • κατόψεις σελίδας από 50% έως 200% (συν το ταίριασµα στην οθόνη) • έλεγχος του µεγέθους των τυπογραφικών στοιχείων σε αυξήσεις τουλάχιστον 0.1 στιγµών • αυτόµατος συλλαβισµός, και ο σχετιζόµενος έλεγχος της απόστασης µεταξύ γραµµάτων και λέξεων, µε έλεγχο του αριθµού των διαδοχικών παυλών • αυτόµατα ζευγάρια διαγραµµάτωσης (Kerning pairs) • χειροκίνητη διαγραµµάτωση σε αυξήσεις τουλάχιστον 0.1 cm.

• οριζόµενοι από το χρήστη στηλογνώµονες • ροή κειµένου γύρω από γραφικά, συµπεριλαµβανοµένων µη κανονικών γραφικών • η εισαγωγή κειµένου, γραφικών και αναπαραστάσεων από σχεδόν οποιαδήποτε µεγάλη πηγή • µια ποικιλία µονάδων µέτρησης - ίντσες, χιλιοστά, στιγµές pica και στιγµές, κλπ.

• οδηγοί πλάτους και χάρακα • υποστήριξη για πλακάτο χρώµα για κείµενο και γραφικά, µε έξοδο διαχωρισµών για πλακάτο χρώµα.

• εξαγωγή αρχείων κειµένων σε προγράµµατα επεξεργασίας κειµένου • ελεγκτής ορθογραφίας µε ευκολίες ψαξίµατος και αντικατάστασης (scarch and replace) • υποστήριξη εξόδου σε PostScript ή κάθε άλλο καθιερωµένο υλικό. Προγράµµατα επεξεργασίας σελίδας είναι: • Το Aldus Page Maker • To Bentura • To Quarkxpress • To In Design 49

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙΣ

Η επιτραπέζια έκδοση ενός Η/Υ δεν περιορίζεται σε παραγωγή σελίδων. Ακόµη και στα πρώτα συστήµατα Η/Υ τα σχεδιαστικά προγράµµατα χρησιµοποιούνταν συχνά για να δηµιουργήσουν προβαλλόµενες διαφάνειες για παρουσιάσεις σε συνέδρια, εκδηλώσεις κλπ. Αυτή η πρακτική έχει δηµιουργήσει µια εξειδικευµένη αγορά για µηχανήµατα (hardware) και προγράµµατα (software) για τη δηµιουργία εµφανίσεων. Αυτά τα προϊόντα καθιστούν ικανούς τους οµιλητές να ετοιµάσουν υψηλής πιστότητας µηνύµατα για συναντήσεις και γρήγορες εµφανίσεις, τόσο σε άσπρο - µαύρο όσο και πολύχρωµες. Όλα δίνουν δυνατότητες στην δηµιουργία και οργάνωση παρουσιάσεων, χρησιµοποιώντας Standars slide formats και γραφικά, ακόµη και στο σχεδιασµό διαγραµµάτων που µπορούν να χρησιµοποιηθούν για πολλαπλές εµφανίσεις. Μερικά δε σχηµατίζουν αυτόµατα διαφάνειες (σλάιντ). Είναι εύκολο να προσαρµόσετε µια επαγγελµατική παρουσίαση σε µια ποικιλία σχηµάτων, συµπεριλαµβάνοντας άσπρο-µαύρο ή έγχρωµα σλάιντς και διαφάνειες, εµφανίζοντας εικόνες στο µόνιτορ και σηµειώσεις του οµιλητή. Μπορείτε να ενισχύσετε την αποτελεσµατικότητα σε µια παρουσίαση µε Η/Υ µε κινούµενο σχέδιο και ήχο. Αυτή η σύγκλιση και ο συνδυασµός πολλών διαφορετικών τεχνολογιών που επιτρέπει στους χρήστες να επιτύχουν κινούµενα σχέδια (animation) στην οθόνη, συνδυασµένα µε ήχο ονοµάζεται σήµερα Multimedia «Πολυµέσα». Με βάση την πιο εξελιγµένη µορφή της πληροφορικής, τα πολυµέσα (Multimedia) 50

δηµιουργούν πρωτοποριακές εφαρµογές όπως: • Γραφικά (Graphics), ήχος και εικόνα δηµιουργούν ένα video - clip που προβάλλεται σε µεγάλες και µικρές οθόνες.

• ∆ηµιουργία εκπαιδευτικών προγραµµάτων που εικονοποιούν τις έννοιες και προσφέρουν στο χρήστη τη δυνατότητα συµµετοχής / διάδρασης µε αποτέλεσµα την άµεση και ευχάριστη εκµάθηση.

• Ηλεκτρονικό περίπτερο πληροφοριών. Ο επισκέπτης - χρήστης δέχεται τις πληροφορίες του συστήµατος, αγγίζοντας απλά την οθόνη στα σηµεία που ο ίδιος επιλέγει.

Προγράµµατα παρουσιάσεων Αυτά τα προγράµµατα έχουν τη δύναµη και την ευελιξία που χρειάζεται για τη δηµιουργία υψηλής πιστότητας παρουσιάσεις σε χαµηλότερο κόστος και µε µεγαλύτερη ταχύτητα από ό,τι οι προηγούµενες µέθοδοι. Πολλοί άνθρωποι χρησιµοποιούν τους υπολογιστές για να παρουσιάσουν τις ιδέες τους «ζωντανά» στην οθόνη. Τα προγράµµατα παρουσιάσεων επιτρέπουν να προσθέσετε ειδικά εφέ µεταξύ των σλάιντ. Γνωστές εφαρµογές παρουσιάσεων είναι: • Microsoft Powerpoint • Lotus Freelance Graphics • Star Office Impress Οι εφαρµογές πολυµέσων είναι προγράµµατα που ευνοούν την δηµιουργία αρχείων που περιέχουν συνδυασµούς ήχου, εικόνας, video και κίνησης. Οι περισσότερες εφαρµογές παρουσιάσεων είναι και εφαρµογές πολυµέσων. Κάποια άλλα γνωστά προγράµµατα πολυµέσων είναι: • Flash • Director • Dream weaver

51

ΛΕΞΙΚΟ ΟΡΩΝ Η/Υ @ : (At) ∆ιαβάζεται 'ατ', σηµαίνει 'στο' και µπαίνει στην διεύθυνση eMail ανάµεσα στο όνοµα του χρήστη και στο όνοµα φορέα πρόσβασης. Π.χ. stratos@foreas.com

A ACCOUNT : Λογαριασµός. Η συνδροµή µας σε κάποιον φορέα παροχής ηλεκτρονικών υπηρεσιών.

AND : (Advanced Digital Network) Προηγµένο ψηφιακό δίκτυο. Συνήθως νοικιασµένη γραµµή 56Κ ALGORITHM : Αλγόριθµος. Οµάδα εντολών-κανόνων για λύση συγκεκριµένου προβλήµατος σε προκαθοριζόµενα βήµατα.

ALIAS : Ψευδώνυµο. Χρησιµοποιείται συνήθως στο IRC Anonymous FTP : Πρωτόκολλο άµεσης επικοινωνίας µε διακοµιστή που δέχεται και µη εξουσιοδοτηµένες προσβάσεις.

Applet : Μικρό πρόγραµµα γραµµένο σε Java που καλείται απο σελίδα HTML. APM : (Advanced Power Management) Πρότυπο εξοικονόµησης ενέργειας ARP : (Address Resolution Protocol) Πρωτόκολλο διευθυνσιοδότησης χρηστών ARPANet : (Advanced Research Projects Agency Network) Ο πρόγονος του Internet. ∆ηµιουργήθηκε από το αµερικανικό υπουργείο άµυνας στα τέλη του '60 ως πείραµα για τη δηµιουργία δικτύου ευρείας περιοχής που θα µπορούσε να 'επιβιώσει' µετά από πυρηνική καταστροφή.

ASCII : (American Standard Code for Information Interchange) ∆ιαβάζεται 'άσκι'. Η κωδικοποίηση των γραφοµένων χαρακτήρων στα περισσότερα υπολογιστικά συστήµατα.

AVI : (Audio Video) Είδος συµπίεσης ψηφιακής κινούµενης εικόνας 52

B Backbone : Γραµµή υψηλών ταχυτήτων ή σειρά συνδέσεων που δηµιουργούν ισχυρό διάδροµο πρόσβασης σε ένα δίκτυο.

Bandwidth : Το εύρος χωρητικότητας µιας δικτυακής σύνδεσης. Μετριέται σε bits ανά δευτερόλεπτο (bps) Baud Rate : Μετράει τα bits ανά δευτερόλεπτο που µπορεί να στείλει ή να λάβει ένα modem.

BBS : (Bulletin Board System) Ένας υπολογιστής που προσφέρει υπηρεσίες eMail ή FTP BIOS : (Basic Input Output System) Το Βασικό Σύστηµα Εισόδου-Εξόδου της µητρικής BIT : (Binary Digit) ∆υαδικό ψηφίο (1 ή 0) BITMAP : Καθορισµός του χρώµατος κάθε εικονοστοιχείου της οθόνης.

BMP : (Windows Bitmap) Μέθοδος συµπίεσης ή/και κωδικοποίησης γραφικών BPS : (Bits Per Second) Μονάδα µέτρησης της ταχύτητας των modems. Bits ανά δευτερόλεπτο. Ένα modem 33.6 στέλνει και λαµβάνει δεδοµένα µε ρυθµό 33.600 bits ανά δευτερόλεπτο.

BROWSER : Φυλλοµετρητής. Το πρόγραµµα που µετατρέπει τη γλώσσα HTML που λαµβάνετε µέσω Internet, σε εικόνες και κείµενο.

BUG : Ένα σφάλµα που πέρασε απαρατήρητο από τους προγραµµατιστές και βασανίζει τους χρήστες.

BYTE : 8 bits ένας χαρακτήρας

C CAB : (Cabinet File) Είδος συµπίεσης αρχείων της Microsoft CACHE : Τµήµα της µνήµης ή του δίσκου που χρησιµοποιείται για προσωρινή αποθήκευση δεδοµένων κατά τη µεταφορά τους από περιφερειακές µονάδες αποθήκευσης.

CGI : (Common Gateway Interface) Πρότυπο συγγραφής σεναρίων (Scripts) για αυτοµατοποιηµένη εκτέλεση εντολών σε έναν server 53

CLIENT : Το λογισµικό που χρησιµοποιείται για πρόσβαση σε δεδοµένα κάποιου server (διακοµιστή) CLUSTER : Ο ελάχιστος χώρος στο δίσκο που µπορεί να καταλάβει ένα αρχείο.

COOKIE : Πληροφορίες που αποστέλλονται από έναν server στον φυλλοµετρητή (browser) του χρήστη που επισκέπτεται κάποια σελίδα. Ο browser συνήθως το αποθηκεύει και το επιστρέφει σε επόµενη επίσκεψη.

CPU : (Central Processing Unit) Ο επεξεργαστής (386, 486, Pentium, Pentium Pro) CYBERSPACE : Κυβερνοχώρος. Ο όρος επινοήθηκε από τον William Gibson στο βιβλίο του Neuromancer και χρησιµοποιείται για να περιγράψει τον χώρο όπου διακινούνται ή αποθηκεύονται οι πληροφορίες στα δίκτυα.

D DAC : (Digital To Analog Converter) Μετατροπέας ψηφιακού σήµατος σε αναλογικό DDE : (Dynamic Data Exchange) Μέθοδος µε την οποία διαφορετικές εφαρµογές επικοινωνούν µεταξύ τους.

DLL : (Dynamic Link Libraries) Κοινόχρηστες βιβλιοθήκες DMA : (Direct Memory Access) Απευθείας πρόσβαση στη µνήµη RAM DNS : (Domain Name System) Στατικό και ιεραρχικό σύστηµα διευθυνσιοδότησης των κόµβων του Internet DOMAIN NAME : Το αποκλειστικό όνοµα που χαρακτηρίζει κάθε τόπο στο Internet.

DOWNLOAD : Η διαδικασία απόκτησης (µέσω µεταφοράς) δεδοµένων από άλλον υπολογιστή.

DRAM : (Dynamic RAM) ∆υναµική µνήµη για motherboard

E EDO RAM : Μνήµη για motherboard email : (Electronic Mail) Ταχυδροµείο µέσω Internet EPS : (Encapsulated Postscript) Γλώσσα περιγραφής εικόνων για εκτύπωση Postscript 54

F FAQ : (Frequently Asked Questions) Συχνά ανακύπτουσες ερωτήσεις FIREWALL : Μηχανισµός ασφαλείας για αποτροπή ανεπιθύµητων επεµβάσεων σε δίκτυα.

FLAME WAR : Καυγάς σε προσωπικό επίπεδο µέσω eMail ή στο Usenet.

FTP : (File Transfer Protocol) Πρωτόκολλο µεταφοράς αρχείων µέσω δικτύου

G Gb : (Gigabyte) 1024 Megabytes GIF : (Graphic Interchange Format) Μέθοδος συµπίεσης ή/και κωδικοποίησης γραφικών GOPHER : (Go for...) Μέθοδος ιεραρχικής αρχειοθέτησης πληροφοριών GUI : (Graphical User Interface) Το γραφικό περιβάλλον του συστήµατος

H HIT : Η κλήση προς έναν server. Αν δείτε µια σελίδα στο Internet που περιέχει 4 εικόνες, έχετε κάνει 1+4=5 hits στον server.

HTML : (HyperText Markup Language) Γλώσσα δηµιουργίας σελίδων WEB HTTP : (HyperText Transport Protocol) Πρωτόκολλο Μεταφοράς Υπερκειµένου. Μέσω αυτού, βλέπουµε τις σελίδες γραφικών του WWW HYPERTEXT : Υπερκείµενο. Οποιοδήποτε κείµενο περιέχει συνδέσµους που παραπέµπουν αλλού.

I IDE : Πρωτόκολλο επικοινωνίας συσκευών INTERNET : ∆ιαδίκτυο. Τεράστιος αριθµός διασυνδεόµενων υπολογιστών και δικτύων που επικοινωνούν µε το πρωτόκολλο TCP/IP INTRANET : Τοπικό κλειστό δίκτυο που λειτουργεί παρόµοια µε το Internet. Χρησιµοποιείται κυρίως από εταιρίες.

55

IP : (Internet Protocol) Πρωτόκολλο πρόσβασης στο Internet IP address : (Internet Protocol address) ∆ιεύθυνση Πρωτοκόλλου Internet. Η κωδική διεύθυνση ενός υπολογιστή που είναι µέρος (κόµβος) του Internet. Αποτελείται από 4 αριθµούς 1-3 ψηφίων που χωρίζονται από τελείες. (ΧΧΧ.ΧΧΧ.ΧΧΧ.ΧΧΧ) IRC : (Internet Relay Chat) Υπηρεσία τηλεδιάσκεψης στο Internet IRQ : (Interrupt Request Line) Ο κωδικός αριθµός που λαµβάνει κάθε συσκευή του υπολογιστή ώστε να αναγνωρίζεται από τον επεξεργαστή όταν του ζητά χρόνο για να εκτελέσει µια λειτουργία.

ISA : (Industry Standard Architecture) ∆ιεθνής προτυποποίηση κατασκευής ΙΣΤΟΣΕΛΙ∆Α : Νεολογισµός που αναφέρεται στις σελίδες που είναι αναρτηµένες στο διαδίκτυο.

ISDN : (Integrated Services Digital Network) Τεχνολογία που επιτρέπει ταυτόχρονης µεταφοράς φωνής και ψηφιακών δεδοµένων από την ίδια γραµµή.

ISO : (International Organization for Standardization) Οργανισµός µε 89 µέλη-χώρες που θέτει προδιαγραφές σε ηλεκτρικά προϊόντα ISP : (Internet Service Provider) Παροχέας (προµηθευτής) υπηρεσιών Internet

J JAVA : Γλώσσα προγραµµατισµού εστιασµένη στα δίκτυα. ∆ηµιουργήθηκε από την Sun Microsystems και είναι σχεδιασµένη έτσι ώστε να µπορεί να χρησιµοποιηθεί µέσα από των κώδικα των ιστοσελίδων JPEG : (Joint Photographic Experts Group) Είδος συµπίεσης γραφικών

K Kb : (Kilobyte) 1024 bytes

L LAN : (Local Area Network) Τοπικό δίκτυο LOGIN : Το κωδικό όνοµα µε το οποίο αποκτάµε πρόσβαση σε διάφορες δικτυακές υπηρεσίες.

56

M MAILING LIST : Ηλεκτρονική λίστα αλληλογραφίας. Αυτοµατοποιηµένο σύστηµα που διακινεί µηνύµατα από και προς όλους τους εγγεγραµµένους σ' αυτήν.

Mb : (Megabyte) 1024 Kilobytes MCI : (Media Control Interface) ∆ιαχείριση Πολυµέσων ανεξάρτητα από το υλικό MIDI : (Musical Instrument Digital Interface) Πρωτόκολλο επικοινωνίας µουσικών οργάνων MIME : (Multi-purpose Intrnet Mail Extension) Σύστηµα για την αποστολή ηλεκτρονικού ταχυδροµείου που περιλαµβάνει και µη εκτυπώσιµους χαρακτήρες MIRROR : Καθρέφτης. Συνήθως το ακριβές αντίγραφο των περιεχοµένων ενός διακοµιστή. Οι εταιρίες που έχουν µεγάλη κίνηση στις ιστοσελίδες τους, δηµιουργούν συνήθως mirrors για καλύτερη πρόσβαση των χρηστών στα δεδοµένα τους.

MODEM : (MOdulator, DEModulator) Συσκευή που παρεµβάλλεται µεταξύ του υπολογιστή και της τηλεφωνικής γραµµής επιτρέποντας την ψηφιακή µετάδοση ή παραλαβή δεδοµένων.

MPEG : (Motion Picture Experts Group) Είδος συµπίεσης ψηφιακής κινούµενης εικόνας

N NICKNAME : Ψευδώνυµο. Χρησιµοποιείται συνήθως στο IRC. NETIQUETTE : Πρωτόκολλο κανόνων ευπρεπούς συµπεριφοράς στο διαδίκτυο. ΝΕΤΙΖΕΝ : O «πολίτης» του διαδικτύου.

NETWORK : ∆ίκτυο. Η διασύνδεση και επικοινωνία δυο ή περισσοτέρων υπολογιστών.

NEWSGROUP : Οµάδα συζήτησης στο Usenet

O OLE : (Object Linking and Embedding) Συµβατότητα διασύνδεσης αντικειµένων σας επιτρέπει, εκτός των άλλων, να αντιγράφετε τµήµατα ενός εγγράφου σε µια άλλη εφαρµογή.

57

P PASSWORD : Σύνθηµα. Συνήθως χρησιµοποιείται µαζί µε το Login ώστε να αποκτήσουµε πρόσβαση σε προφυλαγµένο δικτυακό χώρο.

PCI : (Peripheral Component Interconnect) Πρωτόκολλο επικοινωνίας συσκευών PCMCIA : (Personal Computer Memory Card International Association) Πρότυπο διασύνδεσης συσκευών PING : (Packet InterNet Groper) Ελέγχει τη σωστή λειτουργία του πρωτοκόλλου TCP/IP. Συνίσταται στην αποστολή ενός "πακέτου" δεδοµένων (συνήθως 64 bytes) και τη χρονοµέτρηση σε χιλιοστά του δευτερολέπτου (msec) του "ταξιδιού" των δεδοµένων από τον υπολογιστή σας προς τον παραλήπτη και ξανά πίσω.

PLUG-IN : Λογισµικό που προσθέτει νέες λειτουργίες σ' ένα µεγαλύτερο πακέτο.

POP : (Post Office Protocol) Πρωτόκολλο που επιτρέπει την ανάγνωση eMail από έναν server. Συνηθέστερο το POP3 POP : (Point Of Presence) Σηµείο παρουσίας. Ο τοπικός "υποσταθµός" ενός παροχέα υπηρεσιών Internet (ISP).

POP account: (Point of Presence account) Ο λογαριασµός χρήσης υπηρεσιών Internet. Μ' αυτόν αποκτάτε δικαίωµα πρόσβασης στο δίκτυο.

PORTAL : Πύλη. Όρος της αγοράς για κάποιον δικτυακό τόπο που είναι ή φτιάχτηκε για να είναι σηµείο εισόδου στο δίκτυο για τους χρήστες POSTSCRIPT : Γλώσσα περιγραφής περιεχοµένου σελίδων προς εκτύπωση PPP : (Point to Point Protocol) Πρωτόκολλο σύνδεσης στο Internet. Λέγεται και Dynamic.

R RAM : (Random Access Memory) Η µνήµη του υπολογιστή RDF : (Redistribution Disk Format) Μορφοποίηση δίσκου 1,7Mb της Microsoft RFC : (Request For Comments) Το αποτέλεσµα και η διαδικασία δηµιουργίας κάποιoυ standard (τυποποίησης) στο δίκτυο 58

ROM : (Read Only Memory) Ολοκληρωµένα µνήµης για ανάγνωση µόνο

S

SCSI : (Small Computer Standard Interface) Πρωτόκολλο επικοινωνίας συσκευών SERVER : ∆ιακοµιστής. Ισχυρός υπολογιστής που προσφέρει χώρο εγκατάστασης δικτυακών τόπων ή πακέτο λογισµικού µε το οποίο επικοινωνούν άλλα λογισµικά - πελάτες (clients) SIMM : (Single Inline Memory Module) Μικρή πλακέτα µε τσιπάκια µνήµης RAM SLIP : (Serial Line Internet Protocol) Πρωτόκολλο σύνδεσης στο Internet µέσω σειραϊκών συνδέσεων. Ο υπολογιστής του χρήστη γίνεται κόµβος του δικτύου.

SMTP : (Simple Mail Transfer Protocol) Πρωτόκολλο µεταφοράς eMail SPAM : Κακή χρήση του ηλεκτρονικού ταχυδροµείου. Συνήθως γίνεται όταν κάποιος αποκτά πρόσβαση στις ηλεκτρονικές διευθύνσεις µεγάλων οµάδων χρηστών και τους βοµβαρδίζει µε διαφηµίσεις.

SQL : (Structured Query Language) Ειδική γλώσσα προγραµµατισµού για αποστολή ερωτηµάτων σε βάσεις δεδοµένων.

T Τ1 : Νοικιασµένη γραµµή αποκλειστικής χρήσης, ικανή να µεταφέρει 1.544.000 bits ανά δευτερόλεπτο (1,4 Mb/δευτ). Τ3 : Νοικιασµένη γραµµή αποκλειστικής χρήσης, ικανή να µεταφέρει 44.736.000 bits ανά δευτερόλεπτο (42,6 Mb/δευτ).

TARGA : Μέθοδος συµπίεσης ή/και κωδικοποίησης γραφικών Tb : (Terrabyte) 1024 Gigabytes TCP : (Transmission Control Protocol) Πρωτόκολλο ελέγχου επικοινωνίας TCP/IP : (Transmission Control Protocol/Internet Protocol) Πρωτόκολλο ελέγχου επικοινωνίας Internet TELNET : Επιτρέπει τη σύνδεση την πρόσβαση σε έναν κόµβο από χρήστη που είναι συνδεµένος σε άλλο κόµβο 59

TIFF : Μέθοδος συµπίεσης ή/και κωδικοποίησης γραφικών TSR : (Terminate and Stay Resident) Προγράµµατα που, αφού εκτελεστούν, παραµένουν στη µνήµη.

TTF : (True Type Font) Ανυσµατική γραµµατοσειρά

U UNIX : Λειτουργικό σύστηµα σχεδιασµένο για ταυτόχρονη χρήση από πολλούς χρήστες. Το πιο κοινό λειτουργικό σε διακοµιστές.

UPLOAD : Η διαδικασία αποστολής δεδοµένων σε άλλον υπολογιστή.

URL : (Uniform Resource Locator) Ανεύρεση Οµοιόµορφων Πόρων. Η ονοµατολογία του Internet.

USENET : Παγκόσµιο δικτυακό σύστηµα που φιλοξενεί δεκάδες χιλιάδων οµάδες συζήτησης (newsgroups).

V VESA : (Video Electronic Standards Association) Πρωτόκολλο επικοινωνίας συσκευών VL-BUS : (Vesa Local) Πρωτόκολλο επικοινωνίας συσκευών VRAM : (Video RAM) Είδος µνήµης για κάρτες γραφικών

W WAV : (Waveform Audio) Αρχείο ψηφιοποιηµένου ήχου WEB : Βλέπε WWW Ιστός WRAM : (Windows RAM) Είδος µνήµης για κάρτες γραφικών WWW : (World Wide Web ή W3) Παγκόσµιος Ιστός. Το γραφικό περιβάλλον του Internet

60