Pasażerka

Rozdział 1 Niesamowite było to, że za każdym razem, gdy Etta spojrzała na obrazy, odkrywała coś nowego, czego wcześniej nie zauważyła.

Wisiały w salonie od lat, w tych samych punktach nad sofą, ułożone w równiutki rządek niczym taśma filmowa, której poszczególne kadry przedstawiały najwspanialsze chwile w życiu jej matki. Od czasu do czasu, spoglądając na nie, Etta czuła uścisk w żołądku.

Nie była to zazdrość czy tęsknota, lecz jakiś płytszy, mniej wyrazisty kuzyn obu tych uczuć.

Sama też sporo podróżowała z Alice, wzięła nawet udział w międzynarodowym konkursie skrzypcowym, ale w życiu nie widziała cudów uwiecznionych na tych niepozornych płótnach.

Jak choćby tej góry, po której wspinała się spiralą lśniąca ścieżka, klucząca między drzewami w stronę chmur, w których krył się niebotyczny wierzchołek.

Dopiero teraz, rozparta na sofie, Etta zauważyła, że Rose namalowała na szlaku dwie postacie, schowane pod powiewającymi powyżej jasnymi flagami.

Podążyła wzrokiem do obrazów poniżej: widoku z pierwszego studia Rose na rogu Sześćdziesiątej Szóstej i Trzeciej Alei i wiszących zaraz obok schodów Muzeum Brytyjskiego upstrzonych turystami i gołębiami, gdzie kiedyś, przeprowadziwszy się do Londynu, malowała na poczekaniu portrety. (Etta od zawsze lubiła ten obraz, bo jej matka uwieczniła na nim chwilę, gdy Alice ujrzała ją po raz pierwszy i szła ku Rose marszowym krokiem, by ochrzanić ją za wagary). Dalej był obraz przedstawiający ciemną, gęstą dżunglę, zagarniającą wilgotne kamienie Słoniowego Tarasu w Angkor Thom. Do osiemnastych urodzin Rose uzbierała dość pieniędzy, by polecieć do Kambodży, gdzie słodkimi słówkami przekonała archeologów, by pozwolili jej wziąć udział w ekspedycji badawczej i wykopaliskach, choć nie miała o tym zielonego pojęcia. Kolejne dzieło przedstawiało Ogród Luksemburski w letnim rozkwicie tego dnia, gdy dostała się wreszcie na Sorbonę. A niżej, na oparciu sofy, wsparty o ścianę po lewej przycupnął zupełnie nowy obraz: pustynia o zachodzie słońca powleczona jasnym, różanym światłem i poznaczona nieregularnym deseniem kruszejących ruin.

Była to opowieść o życiu jej matki. Jedyne jego fragmenty, którymi Rose zgodziła się podzielić. Etta zachodziła w głowę, jaką też opowieść może snuć to najnowsze dzieło. Minęły lata, odkąd mama znalazła chwilę, by coś namalować, a jeszcze więcej od czasu, gdy posiłkując się obrazami, opowiadała małej Etcie historyjki na dobranoc. Etta ledwie pamiętała matkę z tamtych dni, z okresu sprzed niekończących się podróży, gościnnych wykładów o najnowszych technikach restauracji zabytków oraz uczestnictwa w niezliczonych

projektach naukowych wydziału konserwacji zabytków Metu, czyli Metropolitan Museum of Art, w ramach których czyściła i odnawiała dzieła dawnych mistrzów.

Zachrobotał klucz w zamku. Etta zerwała się z sofy na równe nogi, poprawiając pogniecione poduszki.

Rose, nim weszła do środka, ostatni raz strząsnęła deszcz z parasola. Pomimo wczesnojesiennej ulewy wyglądała prawie nieskazitelnie. Falujące jasne włosy miała związane w ciasny kok. Jej obcasy były mokre od wody, ale nie zniszczone. Prochowiec zapięła pod samą szyję. Etta z zakłopotaniem przygładziła włosy, żałując, że zamiast przebrać się w suknię na występ pozostała w swojej tęczowej piżamie. Kiedyś znajdowała przyjemność w tym, że jest podobna właśnie do matki – były jak laleczki z jednego zestawu. To oznaczało, że w mniejszym stopniu przypomina ojca, nie musi więc, patrząc do lustra, odnajdywać jego rysów w własnej twarzy. Lecz teraz wiedziała już, że podobieństwo między nią a mamą jest zaledwie powierzchowne.

– Jak ci minął dzień? – zagadnęła, gdy matka omiotła szybkim spojrzeniem jej piżamę i uniosła brew.

– Jeszcze nieubrana? – odparła Rose z czystym angielskim akcentem, ignorując pytanie i samym tylko tonem sprawiając, że żołądek Etty fiknął koziołka. – Alice będzie tu lada moment.

Rose odwiesiła płaszcz do małej garderoby ich niewiele większego mieszkania, a Etta pognała do swojego pokoju, cudem nie ślizgając się na zalegających na dywanie partyturach.

Niewiele brakowało, a wpadłaby do starej szafy służącej za jej prywatną garderobę. Zdjęła z wieszaka rubinową sukienkę koktajlową. Wybrała ją na tę okazję już kilka tygodni temu, lecz teraz wahała się, czy ją włożyć. Czy mama nie pomyśli, że jest zbyt frywolna na występ?

Albo czy nie uzna wstążek na ramionach za zbyt figlarne, nielicujące z powagą wydarzenia?

Wybierały się na prywatne przyjęcie charytatywne do Metropolitan Museum of Art i Etta chciała, by przełożeni mamy myśleli o niej wyłącznie jak o profesjonalistce w każdym calu.

I bardzo chciała zobaczyć na ustach matki uśmiech, gdy będzie grać przed pełną salą.

Podjąwszy decyzję, odwiesiła suknię do szafy i wyjęła czarną, nieco bardziej stonowaną, po czym usiadła przy biurku, by nałożyć makijaż. Po kilku minutach mama zapukała do drzwi.

– Nie potrzebujesz pomocy z fryzurą? – zaoferowała, patrząc na odbicie córki w lustrze wiszącym na ścianie.

Etta potrafiła sama okiełznać swoje włosy, lecz pomimo tego skinęła głową i wręczyła matce pęk spinek oraz starą szczotkę. Usiadła prosto, pozwalając się uczesać.

– Nie robiłam tego, odkąd byłaś małą dziewczynką – rzekła cicho Rose, zbierając jasnoblond fale w dłoni.

Etta pozwoliła opaść powiekom, przypominając sobie, jak to było być małą dziewczynką i siedzieć po kąpieli na kolanach mamy, która rozczesywała jej włosy i opowiadała o swoich licznych podróżach. Teraz nie wiedziała, jak odpowiedzieć, by nie wywołać u matki chłodnego milczenia. Spytała więc zamiast tego: – Powiesisz ten nowy obraz? Świetnie wyszedł.

Rose posłała jej jeden ze swoich nad wyraz rzadkich uśmiechów.

– Dzięki, kochanie. Przypomnij mi, żebym w weekend kupiła do niego ramkę. Chcę powiesić go zamiast tego z Ogrodem Luksemburskim.

– Dlaczego? – zdziwiła się Etta. – Uwielbiam ten z ogrodem.

– Bo kolorystycznie bardziej pasuje do pozostałych – wyjaśniła mama, poskramiając spinką szczególnie niesforny lok. – Przejście od światła do ciemności będzie nieco bardziej oczywiste. Nie zapomnisz?

– Nie zapomnę – obiecała, a potem, zebrawszy się na odwagę, spytała: – Co on przedstawia?

– Pustynię w Syrii… Nie byłam tam od wielu lat, ale przyśniła mi się kilka tygodni temu i nie mogłam wyrzucić jej z głowy. – Rose przygładziła ostatnie swawolne pasma i spryskała fryzurę lakierem. – Ten sen przypomniał mi o czymś. Jest pewna rzecz, którą od dawna chciałam ci podarować.

Sięgnęła do kieszeni znoszonego rozpinanego swetra, a potem otworzyła dłoń Etty i umieściła w niej parę delikatnych złotych kolczyków.

Dwie piękne perły potoczyły się po jej dłoni, stukając o drobne złote listki w kształcie serc. Złoto zwijało się jak bluszcz i formowało misterny, przyjemny dla oka wzór. Etta miała szczerą nadzieję, że ciemnoniebieskie kamienie wprawione w niewielkie obręcze to tylko paciorki, a nie prawdziwe szafiry. Po sposobie wykonania i delikatnej asymetrii drucików poznała, że kolczyki wykonano dawno temu. Kto wie, czy nie przed kilkoma wiekami.

– Pomyślałam, że będą pasować do sukienki. Musisz pięknie wyglądać, w końcu niebawem twój debiut – tłumaczyła Rose, wspierając ręce na biurku.

Etta uważnie studiowała podarunek, nie wiedząc, czy jest bardziej zdumiona nadzwyczajną urodą kolczyków, czy może niespodziewaną troską matki o jej pierwszy wielki występ, wykraczającą poza codzienną dbałość o to, by nic nie zaburzyło jej harmonogramu pracy.

Etta i jej nauczycielka skrzypiec, Alice, rozpoczęły polowanie na odpowiednią tkaninę i koronki na suknię w Garment District już dobry miesiąc przed debiutanckim koncertem dziewczyny w charakterze solistki. Było to kilka dni po tym, gdy dowiedziały się, że Etta zagra koncert skrzypcowy e-moll Mendelssohna w Avery Fisher Hall w Filharmonii Nowojorskiej.

Po rozrysowaniu kilku szkiców i pomysłów Etta z pomocą lokalnej krawcowej wzięła się do pracy. Złote koronki wszyte w przepyszny deseń liści i kwiatów okrywały jej ramiona, po czym z wyczuciem zsuwały się po grantowym szyfonie gorsetu. Była to doskonała sukienka na doskonały debiut „najpilniej strzeżonej tajemnicy muzyki klasycznej”.

Ettę brało na mdłości, ilekroć ktoś wspomniał o tej wyświechtanej łatce, którą jej przyczepiono, a która przylgnęła do niej na długie miesiące po wydrukowanym w „Timesie” artykule o jej zwycięstwie w Międzynarodowym Konkursie im. Czajkowskiego w Moskwie.

Bo podkreślał tę jedną rzecz, której nie miała.

Jej debiut solowy z orkiestrą zbliżał się wielkimi krokami od ponad trzech lat, a mimo to Alice nie spieszyła się z rozpoczęciem przygotowań ani popędzaniem Etty do wytężonych ćwiczeń. Jako dziewczynka z paraliżującą tremą sceniczną, z którą musiała walczyć ze wszystkich sił, by w ogóle wyjść na scenę podczas swoich pierwszych konkursów, Etta była jej wdzięczna za niewywieranie presji. Lecz szybko wyrosła z tremy i nagle okazało się, że ma już piętnaście lat, potem szesnaście i siedemnaście, a teraz zbliżały się jej osiemnaste urodziny, ona zaś musiała patrzeć na to, jak bezlitośnie pokonane przez nią w konkursach dzieci odbywają po kolei swoje debiuty w domu i za granicą, wyprzedzają ją w wyścigu, w którym od lat wiodła prym. Zdążyła się nabawić obsesji na punkcie debiutów swych idoli, które miały miejsce o wiele wcześniej niż w jej przypadku: Midori zadebiutowała w wieku lat jedenastu, Hilary Hahn dwunastu, Anne-Sophie Mutter trzynastu, Joshua Bell czternastu.

Alice uznała jej dzisiejszy występ w Mecie za „koncert próbny”, ale Etta myślała o nim jak o przeszkodzie na drodze ku szczytowi wysokiej góry, którego osiągnięcie postanowiła uczynić swoim sposobem na życie.

Rose nigdy nie próbowała odwieść jej od tego zamiaru, skłonić do skupienia się na innych dziedzinach, i na swój sposób, to jest z pewną rezerwą, wspierała córkę w jej wysiłkach. Etcie powinno było to wystarczyć, a jednak zawsze wypruwała sobie żyły, by zapracować na uznanie w oczach matki. Walczyła o nie, jak mogła, a pogoń za matczyną atencją raz po raz budziła w niej dojmujące uczucie frustracji. „Nigdy jej to nie obejdzie, choćbyś padła na scenie. Czy ty w ogóle jeszcze grasz dla siebie? A może tylko dlatego, że istnieje cień szansy, że może kiedyś twoja matka będzie chciała cię posłuchać?”

Pierce, jej najlepszy przyjaciel, który z czasem stał się jej chłopakiem, wykrzyczał te słowa, gdy wreszcie z nim zerwała, by mieć więcej czasu na ćwiczenia. Powracały do niej regularnie, rozbrzmiewały jej w głowie, sykliwe i jadowite, zasiewając ziarna zwątpienia przez sześć miesięcy, jakie minęły od rozstania. Gdy wreszcie wykiełkowały, Etta sama zaczęła się zastanawiać, co tak naprawdę popycha ją do tak wytężonych starań.

Raz jeszcze przyjrzała się kolczykom. Czy to dowód na to, że jej matkę obchodzi jej kariera skrzypaczki? Czy pochwala i wspiera ją w realizowaniu marzeń?

– Mogę założyć je również dzisiaj? – spytała Etta.

– Oczywiście – odparła Rose. – Należą teraz do ciebie. Możesz nosić je, kiedy tylko zechcesz.

– Komu je ukradłaś? – spytała żartobliwie, zakładając podarunek. Szczerze wątpiła, by w którymkolwiek momencie swego czterdziestoczteroletniego żywota mama mogła sobie pozwolić na zakup takich cacek. Czyżby je po kimś odziedziczyła? A może ktoś je jej podarował?

Rose zesztywniała na te słowa. Zgarbiła się, jej ramiona zbiegły się ku sobie niczym rogi starych zwojów, którymi zasłane było biurko. Etta w napięciu czekała na śmiech, który jednak nie zabrzmiał. Zamiast tego dostrzegła na twarzy matki beznamiętną maskę. Cisza między nimi przeciągała się w nieskończoność, aż Etta odczuła niemalże fizyczny ból.

– Mamo… – odezwała się w końcu, wbrew sobie czując się tak, jakby miała się zaraz rozpłakać, jakby bezpowrotnie zniszczyła ten krótki moment wzajemnego porozumienia. – Żartowałam tylko.

– Wiem. – Rose uniosła głowę. – To dość bolesna sprawa. Minęły całe lata, odkąd zerwałam z życiem, jakie musiałam niegdyś wieść, ale spojrzenia, którymi niektórzy mnie wówczas obrzucali… Chcę, byś wiedziała, że nigdy w życiu niczego nie ukradłam. Choćby nie wiem jak źle mi się wiodło, choćbym nie wiem jak czegoś pragnęła, nigdy nie wyciągnęłabym ręki po cudzą własność. Ktoś próbował mnie kiedyś oszukać, a ja nigdy nie zapomniałam, jak się wtedy poczułam. Prawie straciłam wówczas coś, co należało do twojego pradziadka.

W jej słowach kryła się złość. Etta zdumiała się, że jej pierwszą reakcją nie była obawa czy chęć ucieczki. Jej matka bardzo rzadko wspominała o swojej rodzinie – jeszcze rzadziej niż o ojcu Etty, o którym nie mówiła prawie wcale. Raptem dziewczyna uświadomiła sobie, że bezwiednie sięga do tej wiszącej luźno nitki w tkaninie ich przeszłości i pociąga za nią w nadziei, że mama uchyli rąbka tajemnicy.

– Masz na myśli swojego przybranego ojca? Tego, który próbował cię okraść?

Na usta jej matki wypłynął smętny uśmiech.

– Trafiłaś w sedno.

Rodzice Rose zginęli w Boże Narodzenie w strasznym wypadku samochodowym. Jej prawny opiekun, to jest dziadek, zmarł ledwie rok później. A rodzina, do której trafiła…

Dziewczyna wiedziała, że przybrany ojciec matki nigdy nie dotknął jej palcem, ale z opowieści wyłaniał się obraz tyrana, który roztoczył nad Rose władzę tak absolutną, że mogła albo zostać w domu i dać się zadusić nakazami i zakazami, albo uciec.

– Co to było? – indagowała Etta, wiedząc doskonale, że poważa się na nie lada ryzyko. – Ta rzecz, którą próbował ukraść?

– Och, jakiś stary rodzinny spadek. Po prawdzie zachowałam go tylko z jednego powodu: wiedziałam, że mogę go sprzedać, a za pieniądze kupić bilet na pociąg, którym zdołam uciec od rodziny zastępczej. Wiedziałam, że twój pradziadek przeznaczył go mnie, bym miała jakiś wybór w kwestii swojej przyszłości. Nigdy nie żałowałam, że sprzedałam tamtą rzecz, bo dzięki niej znalazłam się tutaj. Chcę, byś to zapamiętała: koniec końców liczy się tylko nasz wybór. Nie marzenia, nie słowa i nie obietnice.

Etta obróciła głowę w lewo i w prawo, podziwiając kolczyki w lustrze.

– Wypatrzyłam je na starym arabskim rynku, tak zwanym suku, w Damaszku, kiedy byłam mniej więcej w twoim wieku. Sprzedawczyni miała na imię Samarah. Przekonała mnie, bym je kupiła, gdy wyznałam jej, że to moja ostatnia wyprawa i że wreszcie wracam do szkoły. Bardzo długo oznaczały dla mnie koniec podróży, lecz teraz myślę, że miały oznaczać początek twojej. – Rose schyliła się i pocałowała córkę w policzek. – Wszystkich dzisiaj zachwycisz. Jestem z ciebie dumna.

Etta poczuła, że łzy cisną jej się do oczu. Naszła ją myśl: czy to możliwe, by zatrzymać chwilę, tak by nigdy nie przeminęła? Każde gorzkie wspomnienie, całe rozczarowanie natychmiast wyparowały, a w ich miejscu pojawiła się radość.

Rozległo się pukanie do drzwi i szczęk kluczy, a zaraz potem wesołe: – Cześć!

– No, szykuj się – powiedziała Rose, strzepując kłaczek z ramienia Etty. – Potrzebuję kilku minut, żeby się przebrać, ale spotkamy się już na miejscu.

Etta wstała, nie mogąc się pozbyć ścisku w gardle. Uściskałaby matkę, gdyby ta nie odsunęła się i nie splotła rąk za plecami.

– Widzimy się na miejscu? – upewniła się.

– Dotrę tam zaraz po tobie. Obiecuję.