PARTNER34

Doga aj mjeseca SADRŽAJ 4 INTERVJU SA MINISTROM ODBRANE BOROM VU INI EM: RAZMIŠLJAMO O RACIONALIZACIJI VOJSKE 7 KOMENTAR: VOJSKA BEZ ZAŠTITE I PAKOSTI Ilija Despotovi 9 TEMA: TRE I KONTIGNET VCG STIGAO U AVGANISTAN SPREMNI ZA SVA ISKUŠENJA Gligor Boji 11 HARVARD VOJNOG ŠKOLSTVA maj T. Si 13 CRNA GORA USPJEŠNO ISPUNJAVA OBAVEZE: OEBS IMA ODLI NO PARTNERSTVO SA MINISTARSTVOM ODBRANE 15 CRNA GORA OVE GODINE DOMA IN TAKMI ENJA „ALIANTE” DOLAZI 40 EKIPA IZ 12 ZEMALJA 17 USPJEŠNA OBUKA ZA VODI A U ZIMSKIM USLOVIMA 18 OBALSKA STRAŽA ILI SLI AN MODEL N. Hanjali 20 VIJESTI 21 DIREKCIJA ZA ZAŠTITU TAJNIH PODATAKA: TAJNI PODACI IZ NATO VE STIŽU 22 IZ ISTORIJE NAORUŽAVANJA CRNOGORSKE VOJSKE: BE KI GASERI I RUSKE BERDANKE ppr T. Goranovi 23 PROMOCIJA KNJIGE O HEROJU MILOVANU ŠARANOVI U PARTIZANSKI VITEZ IZ PODKRAJA 24 STAV: SPECIFI AN INSTITUCIONALNO-USTAVNI DIZAJN I. Joveti 26 FELJTON: MITAR MARTINOVI - DIVIZIJAR I VOJNI PISAC I. Despotovi

IMPRESSUM Partner - mjese nik o evroatlantskim integracijama, odbrani i Vojsci BROJ: 34 - Februar 2011. godine IZDAVA : Ministarstvo odbrane Crne Gore ZA IZDAVA A: mr Boro Vu ini URE IVA KI ODBOR: Draško Jovanovi , Olivera ukanovi , Tamara Popovi , Ilija Despotovi , puk Zoran Lazarevi i Krsto Perovi REDAKCIJA: Irena Radoman, Gligor R. Boji i Ivana Perovi TEHNI KI UREDNIK: Miodrag Kankaraš FOTO: Ivan Petrovi i arhiva Ministarstva odbrane KONTAKT: Portparol TEL/FAX: +382 20 241 375 E-MAIL: pr@mod.co.me WEB: www.odbrana.gov.me ADRESA: Jovana Tomaševi a 29 ŠTAMPA: Pobjeda, Podgorica TIRAŽ: 5.000

Regionalni dogovor o zajedni koj jedinici za Avganistan

S

astanak načelnika štabova zemalja Američko-jadranske povelje (A-5) održan je u Ministarstvu odbrane.

Učešće su uzeli predstavnici generalštabova Crne Gore, Bosne i Hercegovine, Hrvatske, Makedonije i Albanije, kao i oružanih snaga Sjedinjenih Američkih Država, koje su, takođe, potpisnik te Povelje. Na sastanku je ocijenjeno da inicijativa o zajedničkom učešću oružanih snaga zemalja Američko-jadranske povelje u međunarodnoj misiji ISAF u Avganistanu, predstavlja interesantan projekat. Predloženo je formiranje zajedničke jedinice instruktora, koja bi obučavala avganistansku vojsku i policiju. Crnogorski doprinos bio bi slanje nekoliko naših instruktora u školu vojne policije u Kabulu.

“O angažmanu crnogorskih instruktora posljednju riječ daće Skupština. Učesnici skupa saglasni su da bi slanje zajedničke jedinice bio pokazatelj za povezivanje regiona, odnosno, da su zemlje koje su nekada bile u političkim i drugim konfliktima spremne da daju zajednički doprinos rješavanju svjetskih problema”, kazao je načelnik štaba Generalštaba VCG pukovnik Zoran Lazarević.

Zamjenik načelnika Generalštaba oružanih snaga Hrvatske kontraadmiral Zdenko Simičić, istakao je da je upravo dobra regionalna saradnja u okviru A-5 podstakla Zagreb da inicira mogućnost zajedničkih instruktora za obuku avganistanske vojske.

“Inicijativa na planu regionalne saradnje je dobro prihvaćena i mi očekujemo da će škola za obuku avganistanske vojne policije u punoj operativnoj upotrebi biti za dvije godine”, rekao je Simičić.

Prema njegovim riječima, 2011. je u Avganistanu proglašena godinom tranzicije, odnosno akcenat će biti stavljen na obuku avganistanske policije i vojske. “Ubuduće, težište će isključivo biti na obuci, kako bi avganistanske snage sigurnosti preuzele kompletan nadzor nad čitavom teritorijom te države”, kazao je Simičić.

Sastanak u Podgorici načelnici štabova A-5 iskoristili su za razmjenu mišljenja i iskustava po temama od zajedničkog interesa u okviru programa Partnerstvo za mir i NATO, a posebno za održavanje prijateljskih odnosa sa zemljama u regionu. Takođe, bilo je riječi i o logističkoj podršci oružanim snagama tokom njihovog angažovanja u međunarodnim misijama.

I.R.

februar 2011.

PARTNER

3

Intervju

Ministar odbrane Crne Gore Boro Vučinić

Razmišljamo o racionalizaciji vojske Neophodno je da se sagleda racionalizacija kroz novu formaciju Vojske Crne Gore, kako bi pokušali da napravimo efikasniji sistem odbrane i efikasniju vojsku sa obavezama koje treba da servisira kao dio kolektivnog sistema bezbjednosti, najavio je ministar Vučinić

U

okviru misije ISAF, u Avganistan je stigla treća grupa crnogorskih vojnika. Ovog puta misija je, izgleda, riskantija od prethodnih - strijepite li ili vjerujete da su pripadnici Vojske Crne Gore spremni za izazove?

Suština vojne operacije se nije promijenila, iste su uloge i aktivnosti naših vojnika kao i u slučaju prethodna dva kontingenta, ali je sada delikatnija i složenija situacija u Avganistanu. Iz tog ugla posmatrano, veći je stepen naše odgovornosti i naše brige oko njihovog boravka tamo. Ministarstvo odbrane će pažljivo pratiti situaciju na terenu, mi ćemo - kao i do sada - biti u stalnom kontaktu sa našim vojnicima koji obavljaju poslove u bazi Pol e Komri na stacionarnom obezbjeđenju objekta. Nacionalna ograničenja su takva da oni ne mogu izlaziti iz baze, tamo je naš medicinski tim, a u Mazar E Šarifu, u komandi Sjever, su i četiri naša oficira. Svi će oni biti u fokusu naše pažnje.

Kako se od naših partnera iz NATO vrednuje angažman naših vojnika u Avganistanu?

Tokom moje posjete drugom kontingentu naših vojnika uvjerio sam se lično, ali i kroz stručne vojne analize, da naši vojnici veoma kvalitetno obavljaju poslove i zadatke.

Iz razgovora sa komandantom za sjever Avganistana, njemačkim generalom Fricom, utisak je zaista dobar. Takođe, ocjene vojnih eksperata su afirmativne - što se tiče sposobnosti i angažmana ali i ukupne profesionalnosti i ponašanja naših vojnika i na sve te pohvale smo jako ponosni.

Ipak, nama je najvažnije da se svi naši vojnici - osim profesionalnosti koju ispoljavaju i za koju smo bili sigurni da će je pokazati - iz vojnih misija zdravo vrate svojim kućama.

Kako se, po Vama, učešće u vojnim misijama odražava na politički položaj Crne Gore jer mnogi osporavaju ideju slanja naših vojnika u međunarodne misije?

Sve ocjene koje dobijamo od naših partnera zemalja

4

PARTNER

februar 2011.

članica Alijanse, kao i zemalja članica Partnerstva za mir, ukazuju da učešćem Crne Gore u ISAF misiji u Avganistanu značajno doprinosimo kredibilitetu zemlje na međuna-

Intervju rodnom planu. Rekao bih da je to značajno doprinijelo - ne samo našem evroatlanskom putu - nego smo time dali i doprinos punopravnom članstvu Crne Gore u Evropskoj uniji. Ovo je još jedan pokazatelj da NATO i EU blisko sarađuju i da je svaki korak u evroatlantskim integracijama veoma pozitivan signal i prema EU. Želim da podsjetim da Crna Gora danas ima snage angažovane i pri misiji UN u Liberiji; takođe, tri pripadnika Vojske Crne Gore su u misiji Atalanta koja je vođena od strane EU. Na taj način participiramo i u evropskim i u evroatlanskim bezbjednosnim strukturama. Uvjeren sam da time najbolje dokazujemo da je Crna Gora odgovoran partner i pokazujemo utemeljenost naših ambicija da uskoro postanemo članica evroatlantskog saveza.

Za razliku od pohvala koje primate iz inostranstva, ovdje u Crnoj Gori su mnogo češće kritike rada Ministarstva, sistema reorganizacije.

U napornom i sveobuhvatnom procesu reorganizacije Vojske Crne Gore radili smo potpuno transparentno. Kako ja gledam na stvari, dvije su mogućnosti da uradite reorganizaciju vojnog aparata. Jedan način je da prihvatite standarde koje imaju evroatlanske strukture i da Vojsku Crne Gore prilagodite tom savremenom konceptu. Drugi način je da vojsku reorganizujete po starom modelu – koji mnogo više košta a upitan je sa stanovišta principa. Modernizacija našeg sistema odbrane je naša nacionalna potreba i obaveza, bez obzira na to da li će Crna Gora ući u NATO ili ne.

da je teško održati sistem pristojnih plata pri sadašnjem obimu vojske?

Jedna od bitnih obaveza iz programa Vlade Crne Gore jeste reorganizacija Vojske. Upravo u konsultacijama sa našim partnerima iz država članica NATO i konsultacijama sa ekspertima našeg strateškog partnera u reformi VCG – Sjedinjenim Američkim Državama – pravili smo analizu kapaciteta i obima Vojske Crne Gore. Pri tom smo vodili računa i o potrebama i o mogućnostima Crne Gore, ali i sadašnjoj situaciji. Posljedice globalne ekonomske krize su prisutne i u Evropi i u SAD ali i ovdje kod nas, u regionu.

U tom dijelu neophodno je da se sagleda racionalizacija kroz novu formaciju Vojske Crne Gore, kako bi pokušali da napravimo efikasniji sistem odbrane i efikasniju vojsku sa obavezama koje treba da servisira kao dio kolektivnog sistema bezbjednosti. To ćemo i uraditi u narednom periodu.

Pomenuli ste plate. Naravno da sada plate nijesu na nivou koji bismo mi željeli i to je svima u Vladi Crne Gore

Iluzorno je u savremenom svijetu razvijati model vojske koji se bazira na ideji da garantuje svakoj zemlji individualnu bezbjednost.

Riječ je o prevaziđenom konceptu. Biti u okruženju NATO a pokušavati graditi individualni sistem odbrane - to prosto nije izvodljivo.

Znam da ima ljudi u Crnoj Gori koji kritikuju sadašnji model reorganizacije Vojske Crne Gore. No, kada uporedimo dva modela, ukoliko sagledamo posljedice, ako napravimo cost benefit analizu - vidjeće se da je efikasniji i jeftiniji model standardizacije u skladu sa NATO standardima.

Uzgred, važno je napomenuti da Alijansa danas ima dobar balans između vojnih programa saradnje i uzajamne podrške u drugim oblastima, kao što su naučni programi, pomoć u kriznim situacijama i brojne druge aktivnosti.

Da li će reorganizacija dovesti i do smanjivanja broja vojnika u Vojsci Crne Gore jer se čini sasvim izvjesno

poznato. Sa druge strane, želim da naglasim kako Vlada i Ministarstvo odbrane nastoje da to nadomjeste kroz neke druge oblike socijalnih povoljnosti. Kada to kažem, mislim na stambenu politiku: u relativno kratkom periodu Ministarstvo je obezbijedilo stanove za značajan broj pripadnika Vojske i drugih ljudi koji su egzistencijalno vezani za sistem odbrane. Vodimo maksimalno računa da popravimo socijalnu sliku pripadnika VCG, i tako će biti ubuduće.

Nezadovoljnih ipak ima, a neki tvrde da su i zakonska rješenja problem. Tako je predsjednik Nove Andrija Mandić najavio inicijativu za izmjenu člana 8 Zakona o februar 2011.

PARTNER

5

Intervju vojsci, tvrdeći da se pripadnicima Vojske Crne Gore ne isplaćuju nadoknade za rad. Istovremeno, mediji spekulišu sa brojkom od 2.000 tužbi protiv Ministarstva odbrane. Kako na to gledate?

Važnija od brojki, od pogrešnog licitiranja zahtjevima, je naša namjera da se riješe problemi, da se otklone suštinski nedostaci ukoliko postoje. Jedan broj pripadnika VCG se direktno obratio sudu, dok je jedan dio pripadnika VCG to uradio kroz obraćanje Ministarstvu odbrane. Njihovi zahtjevi su zasnovani na dva osnova. Smatraju da je, osim vojnog dodatka, njima pripadao još jedan dio prihoda po osnovu raznih aktivnosti, dežurstava i slično. Drugi osnov zahtjeva su isplate zbog kursnih razlika.

Oba načina komunikacije su legitimni ali je moja intencija kao ministra bila da sve što možemo razriješimo unutar Ministarstva odbrane i Vojske. Vjerujem da je to nejefikasniji i najbolji model - ukoliko je postojala neka greška, da se ona ispravi, ukoliko je bilo neispravnosti u dodjeli stanova - da to razriješimo. Ministarstvo odbrane će naći načina da riješi sve nesporazume i mi smo u tom smjeru već imali komunikaciju sa Sindikatom Vojske Crne Gore.

Oni su iznijeli prijedlog da jedan broj aktivnosti i zahtjeva zajedno sagledamo. Naše ministarstvo je pozitivno reagovalo i već smo formirali radne grupe kako bi se svi slučajevi izučili i razriješili, zavisno od određenih oblasti, sve do kriterijuma za buduću raspodjelu stanova...

Kako gledate na zahtjev Nove za Vašom smjenom i smjenom čelnih ljudi Generalštaba VCG?

6

PARTNER

februar 2011.

Skupština Crne Gore, kao i Vlada Crne Gore su, još od dana nezavisnosti, opredijelili dva ključna strateška cilja Crne Gore - evroatlanske i evropske integracije. Na tom planu i planu kolektivnog sistema bezbjednosti kojem Crna Gora teži - uloga sistema odbrane je veoma važna.

U skladu sa tim, kroz matricu poruke koje šalju određene političke partije, koje ste i Vi u pitanju pomenuli, mogu da prepoznaju konačan cilj - da se negativno utiče na dio reformi neophodnih na putu evroatlanskih integracija.

Drugim riječima, oni pokušavaju da zloupotrijebe i instrumentalizuju Vojsku u namjeri usporavanja tog evroatlantskog pravca Crne Gore. U resoru odbrane ne bi smjelo biti politizacije, što podrazumijeva odgovoran odnos svih poli-

tičkih subjekata čiji zajednički cilj treba da bude adekvatan sistem odbrane države bez obzira na pripadnost pojedinim političkim grupacijama.

Otuda pokušaji određenih stranaka - koje se oštro protive učlanjenju Crne Gore u sistem kolektivne bezbjednosti - da se prikaže neka vrsta „uniformisanog haosa“. Strah od integracija, bojazan od toga da Crna Gora konačno postane dio evropske porodice - to su politički razlozi da se pokuša zaustaviti proces reorganizacije Vojske ali i sveukupnih reformi u Crnoj Gori. Zato se udara na ono što je lokomotiva reformskih procesa. Istini za volju, to je njihov legitiman cilj, kao što su legitimne i naše odlučne namjere da nastavimo proces reformi i prilagođavanja sistema odbrane međunarodnim standardima.

Draško Đuranović

Komentar

Vojska bez zaštite i pakosti O

sporavanje Vojske Crne Gore (VCG) sa političkim motivima, čini se, pripada prošlosti.

Više nema onih politikantskih “peckanja”, u stilu-gdje je ta vojska, ne vidimo je, kakva je to vojska i tome slično. Čak i u parlamentu smo slušali omalovažavajuće prigovore i opaske, recimo, onu da vojske nema na poplavljenom području, kada je jedan poslanik, obraćajući se čelnicima Ministarstva odbrane (i VCG), izgleda, zlurado, rekao - vi nemate čime da komandujete. Bez obzira na to što je takva žaoka došla iz redova opozicije, teško je prihvatiti kao konstruktivnu kritiku. Vojska, svakako, nije nedodirljiva, ona je dio ovog društva, i u svemu treba, i mora, da dijeli njegove vrijednosti. Ako su svi društveni segmenti pod lupom javnosti, dakle, izloženi mogućnosti kritičke opservacije, nema razloga i da vojska ne dijeli takvu “sudbinu”.

Prema tome, apsolutno nije sporno da se kritički govori i o vojsci. Ona ne može biti zaštićena, kao što je bilo nekad, kada je imala oreol države u državi, kada je bila pod ideološko-političkim plaštom. Crnogorska vojska nije ni politička, ni bilo kakva partijska snaga i organizacija, već isključivo dio bezbjednosnog sistema države. Kao takva, VCG, dakle, nije povlašćena, ali ono što se ne može prihvatiti kao dobra namjera, je kritika Vojske koja nema mjere, koja ne uspijeva da razgraniči vojsku kao instituciju koja se ne može dovoditi u pitanje i ono što u njoj, eventualno, može biti predmet nedoumica , pa i kritičkog razmatranja. Kritički pogledi na Vojsku su, nerijetko, njeno svojevrsno nipodaštavanje. Ima, katkad, u tome i neke vrste pakosti koja nije upućena samo prema Vojsci, već se u tome može prepoznati i određeni odnos prema državi. I neke me-

dijske interpretacije pojedinih pitanja u Vojsci nijesu daleko od takvog utiska. Ovih dana smo imali priliku da ponovo čitamo o nekim ocjenama o tome kako bi trebalo da izgleda VCG, a vidjeli smo i kako su predstavljena neka konkretna, personalna, nezadovoljstva jednog broja pripadnika Vojske. I jedno i drugo, čini se, nije oslobođeno onoga što bi se moglo označiti kao zluradost.

S jedne strane, Crnoj Gori se osporava da ima mornaricu. Postojanje tog roda se predstavlja ne samo kao loša odluka, već, gotovo, kao glupost. Intonacija kojom se iznosi takav pogled, i to od strane vojnog profesionalca, suviše je opterećena nekim ličnim stavovima, nezadovoljstvom, nekom pakošću- da se mornarica u VCG pokušava predstaviti kao nešto apsolutno nelogično. Kao da Crna Gora nema more, a, zaboga, ima mornaricu! Eto, naša mornarica se doživljava kao apsurd! A znamo da neke zemlje koje i nemaju more, imaju neku vrstu mornarice. Crna Gora, pomorska zemlja, mediteranska, država sa veoma dugom pomorskom tradicijom, da nema mornaricu!? Kako da mornaricu nema država sa Bokeljskom mornaricom, starom više od milenijuma? Ali crnogorska mornarica se ne mora braniti tradicijom. I laicima je jasna svrsishodnost njenog postojanja u savremenim uslovima.

Ako ništa drugo, danas je i more, gotovo kao i kopno, toliko prometno, u svakom pogledu, da se državna akvatorija mora bezbjednosno pokriti kao i teritorija.

Medijska promocija sindikalnog organizovanja u Vojsci i tužbi njenih pojedinih pripadnika zbog nezadovoljstva nekim statusnim pitanjima, takođe, reklo bi februar 2011.

PARTNER

7

Komentar omentar se, nije sasvim oslobođena nepotrebnog senzacionalizma. Ali ne samo toga, nego ni svojevrsne zajedljivostieto, sindikat i u Vojsci, eto, i u Vojsci “nezadovoljnici”, “tužbe protiv države”! Jeste - i jedno i drugo - nešto su na što javnost nije “navikla”. Ali, ne može ni vojska biti neko ostrvo u društvu, pogotovu, ne ostrvo pod “blokadom” od ideja koje uveliko žive u drugim oblastima društva. Sindikat u vojsci, u policiji - objektivno, i to je pitanje došlo na dnevni red. Možda se, u početku u tome neće najbolje snaći ni “poslodavac”, ni “zaposleni” u Vojsci. I za to treba vremena i stoga ne treba te odnose ni medijski podgrijavati, osobito ne uticati na stvaranje konfliktne situacije. Razumije se, i “suprotstavljene strane” u ovom slučaju, moraju da pokažu strpljenje i, u najmanju ruku, korektan odnos jedna prema drugoj. Ipak, to, valjda, nije sporno - i sindikat i tužbe “protiv države” moraju uvažavati sve specifične okolnosti, prije svega, činjenicu da je vojska, uvijek, u svakom društvu, dio sistema u kome baš i ne važe pravila kao što važe za “obične” društvene oblasti.

Na kraju krajeva, pojava sindikata u Vojci, pa i slučajevi pomenutih tužbi, u neku ruku, mogu se uzeti i kao dokaz zrijevanja sistema odbrane. Vojska Crne Gore, odbrambeni sistem, u cjelini, prešli su put institucionalizacije, organizacijskog utemeljenja i operativno-formacijske konsolidsacije, pa se, sada, objektivno, otvaraju nova pitanja u unutrašnjim odnosima u tom sistemu. Vojska Crne Gore, možemo slobodno reći, i ponovimo, izašla je iz faze vizuelne i identitetske identifikacije. Ona se sasvim dobro “vidjela” na poplavljenim područjima. Bukvalno, svuda je bila prisutna, stigla je i u Zetu, Ulcinj, Andrijevicu, Plav, Gusinje, Berane. Pokazalo se da je ima dovoljno.

Oni koji su govorili -gdje vam je ta vojska, sada su dobili odgovor. Naša Vojska i hoće, i može, i umije, da pomogne ljudima u nevolji. Ima i čime da pomogne.

Njeno pojavljivanje u nekim mjestima Crne Gore, štaviše, bilo je i svojevrsni događaj. U Gusinju, na primjer.

I tamo su vojnici pomagali ugroženom stanovništvu.

8

PARTNER

februar 2011.

U jednom momentu, vojniku je prišao jedan 12-godišnji dječak. Upitao je-jesi li ti vojnik? Kad je dobio potvrdan odgovor-dječak, očigledno, radostan, uzvratio je - ja prvi put vidim vojnika uživo. I to je priznanje Vojsci Crne Gore, i to je njena misija. Nije VCG samo za misije u inostranstvu. Štaviše, važnija je ova unutrašnja misija. Vrijedjelo je u Gusinje doći i radi tog dječaka. On je “prvi put vidio vojnika uživo”! A što se tiče mirovnih misija, Vojska Crne Gore više nije autsajder u tome. Već šalje treći kontingent u Avganistan.

Momci su, kažu, potpuno spremni za taj zadatak, kao i njihovi predhodnici. I , sigurni smo, vratiće se, kao i njihovi prethodnici, sa svim pohvalama. Iskustvo koje donose naši “avganistanci”, naravno, osjetiće se u čitavoj Vojsci Crne Gore.

To je najbolja obuka, škola za “učenje” standardima modernih armija. Naša Vojska je sve više interoperabilna, sposobna, obučena, spremna, da koordinirano djeluje, kad bude trebalo, sa drugim vojskama. Neće joj prepreka biti ni jezik, ni pravila, ni postupci u komandovanju. A u Danilovgradu je upravo počela obuka deklasiranih jedinica po NATO stanradima. Kad bude završena, biće i ocjenjivanje rezultata obuke po tim istim standardima.

Vojska se kao “kolektiv”, kao “zajednica”, sve više afirmiše i u socijalno-egzistencijalnom smislu. Intenzivnije se nastavlja dodjeljivanje stanova, a desetine novih se grade. Imaćemo uskoro “vojne zgrade” na više lokacija. Ali, nažalost, neprincipijelnih sumnjičenja na račun Vojske ima i dalje. Dio javnosti nikako da se oslobodi potrebe da Vojsku Crne Gore sumnjiči, recimo, zbog uništavanja viškova naoružanja. Čak se i zemljotresi na području Plužina pokušavaju dovesti u vezu sa time. Zemljotresi na dubini od osam kilometara-zbog eksplozija na površini zemlje prilikom uništavanja naoružanja! Oni koji iznose takve tvrdnje, valjda, ne vjeruju ni sami sebi. Ali - čudno je, neshvatljivo, da su, zarad sopstvene politike, spremni da se dijelu javnosti pokušavaju dodvoriti takvim glupostima.

Ilija Despotović

Tema

Tre i kontingnet VCG stigao u Avganistan

Spremni za sva iskušenja Ispra aj na platou kasarne u Danilovgradu reći put za godinu dana, na platou za svečani stroj, u danilovgradskoj kasarni “Milovan Šaranović” , u ISAF mirovnu misiju u Avganistanu ispraćen je kontingent Vojske Crne Gore. Oni su već stigli na odredište, u vojnu bazu na sjeveru zemlje, gdje su počeli sa obavljanjem zadakata koji su im povjereni. Ostaće na dužnosti šest mjeseci i, vjerujemo, vratiti se, kao i njihovi predhodnici, sa pohvalama. Na ispraćaju u Danilovgradu porodice, rodbina, premijer Igor Lukšić, ministar odbrane Boro Vučinić, načelnik Generalštaba VCG viceadmiral Dragan Samardžić, predsjednik opštine Danilovgrad Branislav Đuranović. Obraćajući se vojnicima i oficirima koji odlaze u Avganistan, premijer reče da cijeni njihovu spremnost i odluku da učestvuju u mirovnim misijama.

“Vaše angažovanje čini nas sve ponosnim”, kazao je Lukšić. Premijer se članovima porodica vojnika obratio sa riječima da će Vlada sa posebnom pažnjom pratiti razvoj događaja i preduzimati sve da se rizik njihovog angažovanja smanji na najmanju moguću mjeru. ,,Rizik nije mali, a vi ćete se često pitati da li su vaši najbliži donijeli ispravnu odluku. Nekada ćete pomisliti i kako nema ko-

T

risti od političkih govora dok su vaši najbliži nadomak ratišta, ali vaša podrška vašim roditeljima, supružnicima, kćerima, sinovima i rođacima jednako je važna, kao i njihovo učešće u ovim važnim mirovnim zadacima”, poručio je premijer. Lukšić je naveo da upućivanje crnogorskih vojnika u mirovne misije predstavlja kontinuitet nastojanja Crne Gore da ostvari cilj integracije u evroatlantske strukture i doprinese izgradnji kolektivnog mira.

“Učešćem u misiji koju dijelimo sa cijelim svijetom treba da doprinesemo izgradnji kolektivnog mira i stabilnosti.

Stabilan i bezbjedan Avganistan znači manju prijetnju terorizma, a sigurna somalijska obala bezbjednu plovidbu i našim moreplovcima”, rekao je Lukšić. Stoga, prema njegovim riječima, Crna Gora treba da bude prepoznata kao zemlja koja dijeli evropske vrijednosti i spremna je da nosi odgovornost za njih.

Na svečanosti je istaknuto da su vojnici u potpunosti spremni da profesionalno izvrše predstojeće zadatke i dostojanstveno predstave svoju državu i njene vrijednosti. Izgrađen je čvrst vojnički kolektiv koji karakterišu stabilni, međusobni odnosi i povjerenje, potrebni da se

februar 2011.

PARTNER

9

Tema odgovori na iskušenja koja ovaj zadatak nosi sa sobom.

Načelnik Generalštaba VCG Dragan Samardžić istakao je da Crna Gora, upućivanjem vojnika u ISAF misiju, u mjeri svojih mogućnosti, jasno i konkretno daje svoj do-

OTIŠLA I BRANKA BOŠKOVI prinos uspostavljanju mira i rješavanju kriznih situacija u svijetu. U prilog tome govore i izvještaji brojnih međunarodnih organizacija koji su potvrdili ispravnost odluke da se Crna Gora uključi u mirovne misije Ujedinjenih nacija, Evropske unije i NATO-a. “Prihvatanjem učešća u mirovnim misijama dokazujemo spremnost da se suočimo sa najvećim izazovima i zadacima i na taj način šaljemo poruku da smo pouzdan partner u sistemu kolektivne bezbjednosti”, naveo je Samardžić. On je kazao da čvrsto vjeruje u sposobnosti vojnika, te da je siguran da će na najbolji način predstaviti svoj narod, vojsku i državu.

Me u 36 pripadnika VCG koji su upu eni u ISAF misiju je i desetar Branka Boškovi . Upitana da li je upoznata sa svim šta je eka u Avganistanu ona je odgovorila da jeste, ali da je nije strah.

Kao razlog odlaska u misiju, ona je navela izvršenje važnog zadatka kako za Vojsku, tako i za državu. Novac nije bio presudan faktor kada su crnogorski vojnici odlu ivali da se priklju e tre em kontingentu u mirovnoj misiji ISAF. Desetar Nemanja Mrdak kaže da u Avganistan ide, prije svega, radi uspjeha u karijeri, i zbog toga što je vojnik. Kako kaže, novac manje-više nije bitan.

Isto mišljenje dijeli i potporu nik Dane Markovi . “Razlozi za odlazak u misiju nijesu nansijski. Ima tu i želje za dokazivanjem, napredovanjem u službi, kao i ponosa zbog uniforme koju nosim”, rekao je on.

“Poštujte tradiciju, vjerska opredjeljenja i kulturu zemlje u kojoj izvršavate zadatke, vodeći računa o ličnoj i zajedničkoj bezbjednosti“, poručio je Samardžić vojnicima. “Zahtijevam da budete savjesni i odgovorni u izvršavanju dodjeljenih zadataka“, “naredio” je načelnik GŠ VCG. Samardžić je porodicama rekao da im, kroz uspostavljeni program podrške porodicama vojnika u mirovnim misijama, stoje na raspolaganju.

U proteklih pola godine vojnici su se intenzivno obučavali i pripremali, da bi profesionalno i odgovorno izvršili predstojeće zadatake u misijama. Pred svečanim strojem komandant kontingenta major Zoran Vukadi-

10 PARTNER

februar 2011.

n nović istakao je kvalitet obučenosti i spremnost pripadnika kontingentta za izvršenje ovog odgovornog i ssloženog zadatka. “Duboko smo ssvjesni izazova koji nas na ovim zzadacima očekuju. U ime svih pripadnika, kao komadant kontingenp ta obećavam da b d ćemo učiniti sve da zadatak izvršimo na vojnički način kako to i priliči pripadniku Vojske Crne Gore”, istakao je Vukadinović.

Na kraju svečanosti gostima je prikazan taktičkotehnički zbor o najnovijoj opremi i naoružanju Vojske Crne Gore. Podsjetimo, VCG je u martu 2010. počela sa upućivanjem svojih jedinica u Avganistan. Crnogorski vojnici obavljaju zadatke na obezbjeđivanju vojne baze na sjeveru te zemlje i služe zajedno sa Mađarima i Nijemcima. Pored Avganistana, VCG ima svoje pripadnike i u mirovnim misijama u Somaliji i Liberiji.

Gligor R. Bojić

Povod

Pismo crnogorskog pilota iz akademije u SAD

Harvard vojnog školstva Klasu 2010/2011. Vazduhoplovno-komandno-štabne škole u Vazduhoplovnoj bazi Maxwell u Montgomeriju poha a 400 polaznika Oružanih snaga SAD-a i 78 studenata iz drugih zemalja. Me u njima je i pilot - major Toni Si iz Vojske Crne Gore.

Jednogodišnje školovanje zapo eo je u junu 2010. godine i ovom prilikom prenosi svoja zapažanja o navedenoj vojno-obrazovnoj ustanovi.

O

no što Harvard i Jejl predstavljaju u civilnom školovanju, to je Air Command and Staff College (ACSC) u vojno-vazduhoplovnom. Mogućnost školovanja na ovom prestižnom koledžu predstavlja privip j legiju i čast za svakog vazduhoplovca na svijetu, a biti nstvenu priliku za sticanje student ACSC-a pruža jedinstvenu rdima i izučavanje znanja po najvišim standardima evazilazi regiovojne problematike koja prevazilazi nalne okvire i otvara nove poglede na cio svijet. ff Air Command and Staff no College je vazduhoplovno oja komandno-štabna škola koja o mapriprema oficire - primarno jore, za položaje višeg rangaa i odgovornosti u okviru vojske ilii drugih anjem vjevladinih institucija. Izučavanjem ranje i izvoština neophodnih za planiranje mičkih operađenje vazduhoplovnih i kosmičkih enim kampanjama cija u okviru podrške združenim siran na formiranje i stvaraširom svijeta, ACSC je fokusiran trašnjice nje lidera i komandanata sutrašnjice.

čavanje redovnih predmeta baziranih na vojnoj istoriji, značaju i oblicima liderstva, kao i izučavanje vještina ratovanja, stranih jezika, kultura i regija cijelog svijeta.

Ovo je posebno važno s obzirom na značaj koji poznavaj kulture, jjezika i regiona g nje ima na izvođenje savremenih vojnih operacija u svijetu. Im Imperativ ACSC-a je edukacija studenata - budu budućih vojnih planera i lidera, razm da kritički razmišljaju o vazduhoplovnim, kosmičkim i sajber snagama kao strasna teškim snagama sadašnjosti i budućno kao i o načinu njihove nosti, up upotrebe za postizanje naciona onalnih ciljeva ili postavljenih ciljeva u okviru združenih ili multinac multinacionalnih operacija.

Pored n navedenog, koledž svakom

Ovo je tradicija čiji se početak vezuje za 1910. godinu u kojoj su braća Rajt, nakon samo sedam godina od prvog leta, osnovala i prvu civilnu školu letjenja koja 1931. godine prerasta u taktičku školu vazduhoplovnih snaga - Air Corps Tactical School (ACTS). Sa razvojem vazduhoplovstva i u skladu sa rastom, zahtjevima i očekivanjima koja su bila postavljena pred navedeni vid vojske, škola 1946. godine prerasta u Vazduhoplovni univerzitet. I nakon osam decenija od formiranja, škola je i dalje fokusirana na razvijanje oficira vazduhoplovnih snaga.

Današnji naziv, Air Command and Staff College, škola nosi od 1962. godine.

Program obrazovanja za redovne studente predstavlja 10-omjesečni ciklus usavršavanja, i razvija se paraleleno sa novonastalim izazovima u svijetu. On uključuje izu-

studentu pruža mogućnost sticanja dodatne širine u vojnom, vazduhoplovnom i opštem obrazovanju, kao i mogućnost sveobuhvatnog sagledavanja prethodnih, februar 2011.

PARTNER 11

Povod

trenutnih i budućih problema u svijetu, što daje novu dimenziju postojećem obrazovanju. Izuzetnu vrijednost ove škole predstavljaju analize trenutnih i budućih kriznih regiona u svijetu, izučavanje asimetričnih prijetnji i načina reagovanja na njih, kao i detaljno upoznavanje sa teorijom i osobenostima savremenog ratovanja koje prevazilazi klasične načine vođenja rata i otvara nove horizonte u reagovanju na savremene i buduće konflikte u svijetu.

Kada se govori o internacionalnim oficirima-studentima ACSC-a, neophodno je pomenuti i drugu, veoma važnu instituciju Vazduhoplovnog Univerziteta - International Officers School (IOS). Ova škola, tokom kursa koji traje sedam nedjelja, vrši pripremu internacionalnih oficira - polaznika ACSC-a, za pohađanje nastave. Kurs je u prvih 6 nedjelja fokusiran na izučavanje političke, vojne i social-ekonomske kulture SAD-a, a u poslijed-

njoj nedjelji realizuje se studijsko putovanje u Vašington tokom koga se studenti upoznaju sa istorijskim naslijeđem i trenutnom političkom i ekonomskom situacijom u zemlji.

U isto vrijeme, članovi porodica internacionalnih oficira mogu pohađati kurs upoznavanja kulture i života u SAD. Briga o porodicama pripadnika Vojske SAD-a

12 PARTNER

februar 2011.

jedan je od prioriteta sistema oružanih snaga, a međunarodni studenti i njihove porodice imaju privilegiju da uživaju identičan tretman. Dobrodošlica koja se može osjetiti na svakom koraku ne ograničava se samo na obezbjeđenje osobe koja je na raspolaganju za sva pitanja i probleme koji se mogu pojaviti u toku godine; za članove porodice organizuju se kursevi engleskog jezika, druženja i razne aktivnosti. Uvijek raspoloženi za upoznavanje novih kultura, domaćini će vam pružiti priliku da u mnogim oficijelnim i neoficijelnim prilikama budete ambasadori svoje zemlje predstavljajući njenu istoriju, kulturu, običaje i hranu, što je posebna čast, ali i odgovornost.

Sve u svemu, nameće se jasan zaključak da ACSC koledž zasluženo nosi epitet škole sa izuzetnom reputacijom u stvaranju vazduhoplovnih stručnjaka širokog obrazovanja i stručnosti. Razumjevanje globalne situa-

cije u svijetu, kao i načina organizacije i funkcionisanja zapadnih vojnih snaga, umnogome će pomoći svakom polazniku ove škole da postane dio savremenog svijeta.

Za Vojsku Crne Gore to je svakako dodatni kvalitet u stremljenju ka pridruživanju NATO-u, kroz kadar školovan po svjetskim standardima. major Toni Sič

Intervju

Šef Misije OEBS-a u Crnoj Gori Šarunas Adomavi ius

Crna Gora uspješno ispunjava obaveze OEBS ima odli no partnerstvo sa Ministarstvom odbrane

V

aša Ekselencijo, Organizacija za evropsku bezbjednost i saradnju (OEBS) aktivno promoviše transparentnost u okviru reforme sistema odbrane.

Recite nam nešto više o tome. Kakva je Vaša procjena napretka Crne Gore u ispunjavanju svojih obaveza iz glavnih dokumenta OEBS? Od svog prijema u članstvo OEBS-a, u junu 2006. godine, Crna Gora ispunjava niz obaveza koje proizilaze iz OEBS-ovih dokumentata u političko-vojnoj dimenziji, odnosno, ulaže napor da svoje aktivnosti upodobi Strategiji OEBS-a za odgovor prijetnjama po bezbjednost i stabilnost u 21. vijeku. OEBS pruža savjetodavnu i tehničku podršku u realizaciji ovih obaveza koje su dio tekućih procesa reforme sektora odbrane, a koje prom ov i š u veću otvorenost, transparentnost i saradnju.

OEBS-ova S doku-

menta, kao što su Bečki dokument iz 1999, Kodeks ponašanja u političko-vojnim aspektima bezbjednosti, Član IV Dejtonskog mirovnog sporazuma su važni primjeri OEBS-ovih Mjera za izgradnju povjerenja i bezbjednosti (MIPB) koje doprinose većoj transparentnosti u domenu vojnih pitanja i na taj način promovišu povjerenje izmedju svojih država članica.

U skladu sa Bečkim dokumentom iz 1999. države članice OEBS-a razmjenjuju redovno na godišnjoj osnovi informacije koje čine transparentnim njihovo srednjeročno i dugoročno planiranje u pogledu veličine, struk-

ture, obuke i opremljenosti svojih oružanih snaga, kao i planiranje politike odbrane, doktrine i budžeta. Razmjena ovih informacija doprinosi kvalitetu dijaloga zemalja članica. U skladu sa Kodeksom ponašanja, na primjer, sve države članice su se obavezale da, uz uvažavanje svojih nacionalnih bezbjednosnih prioriteta, obezbijede javnosti pristup informacijama koje se odnose na njihove oružane snage. Crna Gora je i jedna od potpisnica Ugovora o sub-regionalnoj kontroli naoružanja, u okviru kojeg svoje obaveze ispunjava pod pokroviteljstvom OEBS-a i u saradnji sa ličnim izaslanikom predsjedavajućeg OEBSa za Član IV aneksa 1-B Dejtonskog mirovnog ugovora.

Zadovoljan sam što Crna Gora uspješno ispunjava obaveze koje proističu iz OEBS-ovih dokumenata i što, uz niz regionalnih i bilateralnih sporazuma o odbrani koje je potpisala, uključujući i one sa svim svojim susjefebruar 2011.

PARTNER 13

Intervju dima, Crna Gora nastavlja da daje pun doprinos mjerama izgradnje povjerenja i bezbijednosti u cijelom regionu.

Jedan od glavnih projekata u koji je Misija OEBS uključena je MONDEM program. Kakva je informisanost javnosti o navedenom programu?

MONDEM je skraćenica za program Izgradnja kapaciteta za demilitarizaciju i bezbjedno skladištenje u Crnoj Gori. To je zajednički program Vlade Crne Gore, OEBS-a i UNDP-a. Vrlo

žajnijem informisanju javnosti i podsticanju njenog aktivnijeg učešća u pitanja reforme odbrane, kao i jačanju civilno-vojnih odnosa.

Kako ocjenjujete kvalitet reformi odbrane u Crnoj Gori?

Uspostavljanje nedvosmislenog ustavnog i zakonskog okvira, funkcionalnog mehanizma parlamentarnog nadzora i konstruktivan input civilnih i vojnih eksperata su ključni faktori u samoj biti procesa uspješne reforme

uspješno se bavi eliminacijom bezbjednosnog rizika od zaliha naoružanja i municije u Crnoj Gori. Kompleksni i visoko-rizični programi kao što je MONDEM sigurno da izazivaju zebnju javnosti kada je u pitanju njihova implementacija. I naravno da je izuzetno važno u potpunosti informisati javnost o relevantnosti takvih programa i svih rizika koji oni nose.

Da li Misija OEBS u Crnoj Gori podržava Ministarstvo odbrane u tome?

Zapravo je početak realizacije MONDEM programa podstakao Ministarstvo odbrane da dodatno ojača svoje aktivnosti u dijelu promocije transparentnosti svog rada, što je Misija u potpunosti podržala. Uslijedila je konferencija na temu Mediji i reforma sektora odbrane koju je Misija organizovala sa Ministarstvom odbrane 2009. godine. Konferencija je analizirala opcije za snaženje komunikacije između Ministarstva i medija, naravno imajući u vidu važnost koju mediji imaju u reformi sektora odbrane. U skladu sa zaključcima sa ove konferencije, Ministarstvo je krenulo sa realizacijom redovnih brifinga za medije čiju organizaciju Misija OEBS-a u Crnoj Gori podržava. Do sada su uspješno realizovana četiri brifinga za medije i njihova dalja realizacija će se nastaviti. A ovi brifinzi su zapravo još jedan forum koji doprinosi sadr-

14 PARTNER

februar 2011.

sektora odbrane. Takođe, učešće NVO sektora, medija i stalna javna debata o pitanjima odbrane je bitna. Crna Gora je već napravila suštinski progres u ovom kontekstu, mada predstoji još izazova pred njom u narednom periodu. Dok se dio reformi odvija u okviru evroatlantskog integracionog procesa, OEBS će nastaviti da pruža doprinos snaženju vojne sigurnosti u Crnoj Gori i promociji otvorenosti i saradnje u reformi sektora odbrane Crne Gore. OEBS će takođe nastaviti da pruža doprinos jačanju mehanizama za efikasan civilni nadzor oružanih snaga.

Misija OEBS-a u Crnoj Gori se sigurno raduje nastavku odličnog partnerstva sa Ministarstvom odbrane i stojimo na raspolaganju Ministarstvu za svaki dalji doprinos koji možemo pružiti u reformi sektora odbrane Crne Gore.

R.P.

Povod

Crna Gora ove godine doma in takmi enja „Aliante“

Dolazi 40 ekipa iz 12 zemalja Aleksandar Dedovi : Dosta mladih želi vojni ki poziv

C

rna Gora će ove godine biti domaćin finalnog takmičenja, pod nazivom „Aliante“, mladih iz većeg broja zemalja u više oblasti, a u prvom redu o ulozi NATO-a, kao i u različitim sportovima. Talentom i znanjem u tri kategorije, mladi se, prktično, bore za pobjedu koja im donosi putovanje u drugu zemlju. Riječ je o takmičenju, u kome učestvuju po dva predstavnika iz svake zemlje, uzrasta od 15 do 19 godina. Mladi ljudi se, osim takmičenja u znanju, upoznavaju, druže i takmiče i u streljaštvu, orijentacionom krosu, plivanju i savladavanju prirodnih prepreka. Tim povodom, razgovaramo sa predsjednikom nevladine organizacije „Alfa centar” Aleksandrom Dedovićem.

jasan signal svog spoljnopolitičkog oprijedjeljenja - članstvo u EU i NATO. Od kada se organizuje? „Prvo takmičenje „Aliante“ održano je 2001. godine u Češkoj. Prve godine je učestvovalo više od 1.000 mladih ljudi. Iz godine u godinu, broj zemalja članica i takmičara raste, pa je 2010. godine preko 4.000 mladih iz 12 zemalja pokušalo da pobijedi. Glavni koordinator takmičenja je češka organizacija JAGELLO 2000. Nažalost, kao i na sve, tako i na organizaciju ovog takmičenja utiče pomanjkanje finansijskih sredstava. Prošle godine je crnogorska ekipa učestvovala na svjetskom prvenstvu zahvaljujući razumjevanju i finansijskoj podršci Ministarstva odbrane i Ministarstva inostranih poslova.

Ove godine i JAGELLO najavljuje iste poteškoće, ali je u Crnoj Gori već napravljeni plan rada, radi održavanja takmičenja“. U svim zemljama članicama ovog takmičenja, postoje nacionalni koordinatori. U Crnoj Gori je to ALFA Centar. Crna Gora je prva i za sada jedina zemlja iz regiona članica ALIANTE takmičenja. Želja je Crne Gore da ove godine u takmičenje budu uključene sve zemlje regiona.

Povećava se broj učesnika takmičenja?

Koordinator ovogodišnjeg finalnog takmičenja „Aliante“ je nevladina organizacija Alfa centar, sa sjedištem u Nikšiću. Čime je to zasluženo?

Organizacija ovog takmičenja predstavlja veliki korak u evroatlantskim integracijama u kojima se Crna Gora trenutno nalazi. Crna Gora je prvi put učestvovala na takmičenju u Gruziji. Boravak u Tbilisiju smo iskoristili da našu zemlju kandidujemo za domaćina svjetskog takmičenja ALIANTE 2011. Organizacija takmičenja nam je povjerena odlukom u Pragu, krajem prošle godine.

Ovo je veliko priznanje našem radu i skromnom doprinosu širenju evroatlantske misli u Crnoj Gori. Organizacijom svjetskog takmičenja, Crna Gora će biti vidljivija na sjevernoatlantskoj mapi i još jednom ćemo poslati

Broj zanteresovanih srednjoškolaca za takmicenje povećava se iz godine u godinu.

Smatramo da je razlog tome ne samo njihovo sve veće zanimanje za ove teme, već i lakša dostupnost informacija o ovoj oblasti. Smatramo da su i aktivnosti naše INFO NATO sobe u Nikšiću doprinijele toj informisanosti. Naravno, ne umanjujemo doprinos svih onih koji su marljivo radili na ovim aktivnostima.

Ko sve može učestvovati?

Za takmičenje se mogu registrovati srednjoškolci uzrasta od 15 do 19 godina i moraju biti državljani Češke, Gruzije, Mađarske, Litvanije, Latvije, Crne Gore, Holandije, Poljske, Slovačke i Velike Britanije. To su sadašnje zemlje učesnice. Mi se iskreno nadamo da će finalno takmičenje sljedeće godine okupiti i još sedam zemalja iz regiona. Svaka takmičarska ekipa se sastoji od dva člana.

Ukoliko postoji interesovanje škola, svaka od njih može sastaviti neograničen broj ekipa. Poželjno je izabrati i refebruar 2011.

PARTNER 15

Povod zervnog člana, u slučaju da jedan od članova ekipe treba biti zamijenjen.

Kakve su propozicije takmičenja?

Svaka ekipa mora imati svoju e-mail adresu i svi učesnici moraju znati da komuniciraju na engleskom jeziku. Znanje engleskog jezika biće provjereno prije finalnog takmičenja.

Potrebno je prvo uspješno savladati prvi krug takmičenja koji se obavlja putem interneta. On se sastoji od 20 pitanja.

Da bi se plasirali u drugi krug, takmičari moraju tačno odgovoriti na petnaest. Registracija i prvi krug traju od 1. do 28. marta . Tokom drugog kruga takmičari imaju zadatak da u pisanoj formi (esej) odgovore na pitanja iz četiri oblasti: istorija, međunarodni odnosi, struktura i funkcionisanje i geografija NATOa. Da bi uspješno uradili ovaj dio, takmičari moraju dobro proučiti dostupnu literaturu, posebno u dijelu odnosa NATO-svoja zemlja.

Oni su takođe u obavezi da navedu izvor, autora, naziv knjige, adresu sajta i sl.

Nakon toga posebno formirani ekspertski žiriji u svim zemljama evaluiraju radove, pristigle poštom, intervjuišu takmičare i proglašavaju pobjednike nacionalnog takmičenja. Interesantno je napomenuti da po propozicijama, na svjetsko takmičanje svaka zemlja upućuje onoliko ekipa srazmjerno broju koji je uspješno savladao drugi krug.

Da li se finale razlikuje od takmičenja po grupama?

Finale samog takmičenja je kompleksnije, zanimljivije.

Interesantno je reći da na finalnom takmičenju dolazi do spajanja dvije ekipe, različitih zemalja koje zajedno nastupaju kao tim. Svjetsko takmičenje održaće se od 4. do 10.jula ove godine u Crnoj Gori. Očekujemo učešće oko 40 ekipa. Svaku državu predstavljaće najmanje jedna ekipa – koja je ispunila zadate kriterijume i pokazala najbolje znanje po ocjeni ekspertskog žirija. Ostalih 30 ekipa biće izabrano shodno broju prijavljenih ekipa i kompletiranih odgovora iz druge runde u svakoj zemlji. Finalno takmičenje će se održati na Vučju, u Danilovgradu i Kumboru. U sklopu takmičenja učesnici Svjetskog takmičenja će obići i Podgoricu, Cetinje i Šćepan Polje. Sigurni smo da ćemo na ovaj način dodatno promovisati Crnu Goru. I to ne samo naše prirodne ljepote, već i našu mladost, znanje i vještinu.

Da li su, osim znanja, za takmičenje potrebne fizičke vještine?

Potrebna je dobra fizička i mentalna pripremljenost.

Sportske takmičarske discipline zahtjevaju visok stepen ozbiljnosti i opreza. Za to imamo puno razumijevanje i po-

16 PARTNER

februar 2011.

dršku Vojske Crne Gore. Realizujući prošlogodišnje nacionalno takmičenje, kontaktirali smo i razgovarali sa velikim brojem naših srednjoškolaca i njihovih profesora. Zaključili smo da je ovo takmičenje zaista interesantno, i omogućava istovremeno razvijanje i duha i tijela, unaprijeđenje znanja i takmičarskog duha. Poslije ukidanja školskog predmeta ONO i DSZ i ukidanja obaveze služenja vojnog roka, ostalo je veoma malo mogućnosti da zainteresovani mladi ljudi izraze svoj talenat, volju i vještinu u ovim oblastima. A onih koji su zaljubljenici u vojnički poziv i vojničke vještine u Crnoj Gori ima veliki broj.

Koji su, osim nagradnog putovanja, drugi motivi mladih da se prijave za ovo takmičenje?

Motivi su različiti i ima ih veliki broj. Pobjednici Aliante 2011 biće prvih sedam plasiranih ekipa na takmičenju. Oni će dobiti nagradno putovanje. Upoznavanje, druženje, razmjena znanja i iskustva, prihvatanje različitih kultura, stvaranje mreže mladih ljudi koja će im koristiti u budućnosti, kako u privatnom tako i na poslovnom planu dodatni su motivi. Očekujemo da će ove godine susret sa Crnom Gorom biti u vrhu motivacione liste mladih širom svijeta.

U skladu sa opredjeljenjem naše zemlje za članstvo u NATO savezu, koliko su mladi informisani o ovom procesu i samom savezu?

Kao što sam i rekao, interesovanje za ove teme među ovom populacijom je sve veće. Na REACTu 2010 je formirana i Evroatlantska Asocijacija mladih Crne Gore koju sačinjavaju srednjoškolci iz pet crnogorskih gradova. Ova Asocijacija je već počela realizovati različite projekte koji za cilj imaju veći stepen informisanosti o ovom pitanju.

Očekujete li da naša ekipa ove godine napravi neki značajan rezultat?

Interesovanje je već veliko i što nas posebno raduje, za sada se javljaju srednjoškolci iz srednjih škola van Podgorice. Veliki broj knjiga i literature o NATO iz naše kancelarije je posljednih dana različitim načinima došao do velikog broja škola i učenika. Što se naše ekipe tiče, mi očekujemo da će ostvariti dobar plasman na takmičenju. Očekujemo da na takmičenju budu četiri ekipe iz Crne Gore. Na kraju, posebno bih istakao veliko razumijevanje svih državnih institucija, partnera iz biznis sektora, medija i kolega iz nevladinih organizacija da ovo takmičenje bude dobro organizovano.

Gligor R. Bojić

Povod

Planinci se vratili sa kursa u Austriji

Uspješna obuka za vodi a u zimskim uslovima U

okviru bilateralne saradnje Oružanih snaga Austrije i Vojske Crne Gore, deset pripadnika Planinskog bataljona Brigade kopnene vojske, od 1. do 22. februara, u Austriji realizovalo je zimski kurs vojnog planinara. Kurs je realizovan u Centru za planinsko ratovanje u Salfelden-u, uz primjenu najsavremenijih metoda i tehničkih dostignuća koje je moguće koristiti u realizaciji obuke u zimskim uslovima. Naši vojnici i oficiri su

Vođa grupe major Miladin Čogurić je rekao da je obuka izvedena u dvije faze. Prvi dio kursa, u trajanju od devet dana, realizovan je u Centru za planinsko ratovanje u Salfendenu sa težištem na obuci u skijanju u dubokom snijegu i na neuređenim stazama, marševima na skijama sa promjenom nadmorske visine do 1.000m. U drugom dijelu kursa, u trajanju od 12 dana, obuka je realizovana u pokrajini Tirol, u zimskom poligonu za obuku u Licu-

zadovoljni prihvatom od strane austrijskih kolega, kao i organizacijom samog kursa. Instruktori ovog prestižnog Centra obučavali su naše pripadnike u ovladavanju vještinom skijanja na uređenim i neuređenim stazama, kao i u korišćenju različite alpinističke obuke. Takođe, na ovom kursu pripadnici Planinskog bataljona bili su u prilici da se obuče za ulogu vojnih lidera za misije na visoko planinskim terenima.

mu. Težište u obuci bilo je na osposobljavanju pripadnika plb za vođenje u planini u zimskim uslovima, što podrazumijeva obuku u skijanju na dubokom snijegu i na neuređenim stazama, orijentaciji u planini, izradi objekata (bivaka) u zimskim uslovima i boravak u njima i marševima na skijama. Na kraju realizacije kursa organizovano je polaganje završnog ispita koji su svi pripadnici uspješno položili.

Imajući u vidu karakter i zahtjevnost obučavanja naših pripadnika u zimskim uslovima, koja je zasigurno jedan od najsloženijih vidova obučavanja, u narednom periodu će se nastaviti sa ovakavim vidom obučavanja u centrima partnerskih zemalja koje su dostigle veće operativne sposobnosti u ovoj oblasti. Prevoz pripadnika Planinskog bataljona iz Austrije organizovale su OS Austrije lakim transportnim avionima tipa “PILATUS’’ PC-6.

Od devet pripadnika koji su pristupili ispitu, osam je uspješno završilo kurs za vodiča u zimskim uslovima, dok je jedan pripadnik završio kurs planinskog ratovanja.

U sklopu ovog kursa pet pripadnika je završilo zimski i ljetnji kurs i time dobilo zvanje vodiča u planini. Obuka u Austriji je završnica kursa vojnog planinarenja, čija je prva faza realizovana u Crnoj Gori. major Nenad Ivović februar 2011.

PARTNER 17

Stav

Kako osigurati bezbjednost na moru

Obalska straža ili sli an model M

ore predstavlja značajan prirodni resurs za zemlje koje ga imaju. Ali, od davnina, more je predstavljalo i izvor ugrožavanja njihove bezbjednosti. Savremene prijetnje bezbjednosti na moru sve više predstavljaju problem međunarodne zajednice. Svijet i danas ulaže velike napore da se suprostavi prijetnjama bezbjednosti koje dolaze sa mora. Borba protiv piratstva u vodama Indijskog okeana i Adenskog zaliva najbolji je primjer. Evropske pomorske zemlje su suočene sa prilivom ilegalne imigracije iz Azije i sjeverne Afrike, posebno Grčka, Italija i Španija.

be, pomoć brodolomnicima i nasukanim plovilima, traganje i spašavanje, medicinska podrška na moru i zaštita kritične infrstrukture na moru.

Danas su najizraženije prijetnje bezbjednosti na

Asimetrične prijetnje bezbjednosti na moru mogu ugroziti i Crnu Goru. Zaštita suverenih prava Crne Gore u teritorijalnom moru i epikontinentalnom pojasu od suštinskog je značaja. Crna Gora nema obalsku stražu kao posebno tijelo, već postoji više državnih institucija i agencija čije je djelovanje vezano za sigurnost i bezbjednost na moru. Međutim, do sada nije postojao interresorni pristup pomorskoj sigurnosti i bezbjednosti.

moru: narušavanje režima plovidbe, nelegalni ribolov, ilegalna imigracija, krađa podmorskog blaga, trgovina ljudima, drogom i oružjem, zagađenje mora i uništavanje kulturnog blaga. Za otkrivanje, suprostavljanje i otklanjanje posljedica ovih prijetnji, mnoge zemlje su pomorske misije dodijelile obalskoj straži. Osim navedenih, funkcije obalske straže su: bezbjednost plovid-

Ministarstvo odbrane i Generalštab Vojske Crne Gore su organizovali više značajnih aktivnosti, radi uspostavljanja interresorne saradnje i postizanja sinergije napora u cilju povećanja bezbjednosti u crnogorskim vodama.

Eksperti Združene komande Kraljevine Danske izradili su Studiju za integrisani pomorski koman-

18 PARTNER

februar 2011.

Stav dno-informacioni sistem, koja razmatra i sposobnosti za nadzor mora i upravljanje morskim prostorom.

Američka kompanija MPRI, čiji su eksperti bili angažovani u Ministarstvu odbrane, sprovela je sveobuhvatnu studiju vezanu za morski prostor Crne Gore. U studiji se navodi da postoji niz misija i zadataka u crnogorskom morskom prostoru koje se trenutno ne izvršavaju, ili su dodijeljene agencijama koje nemaju potrebne kapacitete da ih adekvatno izvrše.

Vlada Crne Gore je u julu 2010. godine usvojila Strategijski pregled odbrane, koji daje smjernice za razvoj sistema odbrane Crne Gore.

U dokumentu se predviđa razmatranje osnivanja Obalske straže. Takođe, NATO i partnerske zemlje su preporučile Crnoj Gori da razmotri pitanje osnivanja Obalske straže. Sve zemlje u regionu su uspostavile obalsku stražu, zato bi i Crna Gora, zbog doprinosa regionalnoj bezbjednosti, trebalo da osnuje obalsku stražu ili “pokrije” njene funkcije. U Budvi je u oktobru 2010. godine održana konferencija “Regionalna saradnja i razvoj obalske straže u Jadranskom moru”.

Zaključak predstavnika zemalja iz regiona, Norveške, Danske i NATO može se shvatiti kao preporuka Vladi Crne Gore za razmatranje pitanja vezanih za morski prostor Crne Gore, uključujući moguće formiranje obalske straže. Crna Gora se zalaže za regionalni pristup bezbjednosti, pa je i u ovoj oblasti prepoznala potrebu regionalne saradnje. Kroz saradnju će učestvovati u traženju optimalnog regionalnog modela bezbjednosti na moru.

Osnovni preduslov za suprostavljanje prijetnjama bezbjednosti na moru je efikasan nadzor i kontrola mora. Postojeći sistemi za osmatranje mora ne mogu efikasno vršiti praćenje situacije na moru, u cilju otkrivanja mogućih prijetnji bezbjednosti na moru.

Ministarstvo odbrane i američka vojna kompanija “Raytheon” razmatraju tehničke aspekte nadzora mora. Zato je ekspertski tim kompanije “Raytheon” u januaru ove godine izvršio obilazak obalskih

osmatračkih položaja, kako bi se upoznao sa mogućnostima postojećih osmatračkih sistema i prikupio podatke za kreiranje novog modela osmatranja mora. Ministarstvo odbrane i Generalštab Vojske Crne Gore imaju viziju integrisanog sistema nadzora i zaštite mora. Sistem bi činili različiti državni resori i službe koji imaju nadležnosti u morskom prostoru Crne Gore. Ovako organizovan sistem onemogućio bi dupliranje nadležnosti i kapaciteta, a značajno bi se povećala efikasnost. Zbog kompleksnosti problema, Ministarstvo odbrane je pokrenu-

lo inicijativu da se upravljanje morskim prostorom uredi na inter-resornom nivou. Zbog toga Ministarstvo odbrane, u saradnji sa ostalim ministarstvima i agencijama čije djelovanje je vezano za morski prostor, priprema za Vladu Crne Gore informaciju o pomorskim misijama. Ključni sadržaj infomacije je predlog za formiranje inter-resorne radne grupe, koja bi trebalo da izvrši pregled postojećih pomorskih misija, nadležnosti, kapacitete i pravni okvir.

Na osnovu stanja postojećih pomorskih misija, potreba i mogućnosti Crne Gore, interresorna radna grupa treba da predloži model formiranja obalske straže ili izvršavanja funkcija obalske straže na neki drugi način, kao i uspostavljanje integrisanog sistema nadzora i pune kontrole morskog prostora. kapetan fregate mr Nusret Hanjalić februar 2011.

PARTNER 19

Vijesti

Crna Gora i Poljska ja aju saradnju

M

inistri odbrane Crne Gore i Poljske Boro Vučinić i Bogdan Klih potpisali su Sporazum o saradnji između vlada dvije zemlje u oblasti odbrane, čime je stvoren osnov za jačanje bilateralne saradnje na mnogim poljima. Poljska će biti naredna zemlja koja će predsjedavati Evropskoj uniji, a kako je Klih kazao, biće veoma posvećena pitanju evropske bezbjednosti. Takođe, poručio da je Poljska posvećena ideji da Evropa treba da bude kompletna, odnosno, da sve zemlje koje joj geografski i kulturološki pripadaju postanu članice EU. ,,Za nas će biti naročito značajna saradnja u dijelu odbrane i period njihovog mandata na čelu EU iskoristićemo kao priliku i povoljnost da se naš sistem bezbjednosti i odbrane što kvalitetnije pozicionira u okviru evropskog”, rekao je ministar Vučinić.

Ministri su razgovarali i o konkretnim vidovima saradnje. Vučinić je kazao da je Poljska zainteresovana da koristi usluge crnogorskog helikopterskog trening centra, nakon što sagleda mogućnosti za to. Takođe, bilo je riječi i o mogućoj saradnji mornarica, kao i iskustvima koja se mogu dobiti od Poljske.

Novinari pohvalili MO za otvorenost M

inistar odbrane Boro Vučinić održao je sa novinarima konsultativni sastanak, na kome ih je pozvao da otvoreno iznesu svoje ocjene o komunikaciji sa Ministarstvom odbrane, što je u interesu unapređivanja aktivnosti tog resora, kao i uopšte, jačanja javnosti rada u sistemu odbrane.

“Smatramo da odnos sa medijskim poslenicima treba da se izgradi kao partnerstvo, da komunikacioni kanali budu u najvećoj mjeri otvoreni u cilju koordinacije sa javnošću oko svih važnih obaveza koje imamo, ne samo na planu reforme Ministarstva odbrane, već i u okviru naše uloge u evroatlantskim integracijama Crne Gore”, kazao je ministar Vučinić. Ministar je upoznao novinare i urednike sa aktivnostima Ministarstva odbrane. Nakon kraćeg uvodnog obraćanja, ministar je prisutne više puta pozvao da sami daju kritički osvrt na aktivnosti Ministarstva.

“Objektivne i nepristrasne kritike medija služe da budemo uspješniji, na dobrobit svih građana”, rekao je ministar Vučinić i najavio slične susrete sa predstavnicima civilnog sektora i društvenih institucija, radi upoznavanja sa procesom evroatlantskih integracija.

Ministar Klih je naglasio da Poljska podržava evroatlantske integracije Crne Gore i da će učiniti sve da pomogne našoj zemlji na tom putu. ,,Crna Gora ima pravo da bude članica NATO, ne samo zbog vrijednosti koje promoviše taj savez, već i zbog toga što su njene susjedne zemlje članice Alijanse. Ako je u NATO-u bilo mjesta za Hrvatsku i Albaniju, sigurno ima mjesta i za Crnu Goru”, kazao je Klih. Tokom sastanka bilo je riječi i o stanju i regionu i regionalnoj bezbjednosti i posvećenosti Crne Gore da doprinosi stabilnosti i bude faktor mira na Balkanu.

20 PARTNER

februar 2011.

Predstavnici medija ocijenili su da je Ministarstvo odbrane veoma otvoreno i da je dostupnost informacijama najbolji put da se sve nedoumice i dileme razjasne. Više prisutnih su ocijenili da je Ministarstvo dobrane jedan od najotvorenijih resora za medije. Iznesene su i sugestije i predlozi i dogovoreno da se dobra saradnja razvija u smjeru još većeg približavanja javnosti procesa reformi, na putu ka članstvu u NATO. Dogovoreno je da ovakav vid susreta sa medijskim poslenicima, kao obostrano koristan, postane praksa.

Direkcija za zaštitu tajnih podataka

Tajni podaci iz NATO ve stižu S

porazumom o bezbjednosti informacija između Crne Gore i NATO, regulisani su osnovni principi za razmjenu i zaštitu NATO tajnih podataka. Sertifikacijom navedenog Sporazuma omogućena je razmjena tajnih podataka sa NATO do i uključujući nivo TAJNO. Uloga Misije Crne Gore pri NATO u Briselu, u dijelu koji se odnosi na implementaciju navedenog Sporazuma, kao i na razmjenu i zaštitu tajnih podataka od ključnog je značaja. Odmah po osnivanju Centralnog registra Direkcije, uspostavljen je i podregistar u Misiji, koji od samog osnivanja vode službenici odbrambeno-vojnog dijela Misije, a koji je prva tačka prijema NATO tajnih podataka koji se prosleđuju Crnoj Gori. Važno je napomenuti da je navedeni podregistar do sada obradio više hiljada NATO tajnih podataka koji su proslijeđeni Crnoj Gori, te potvrdio visoku profesionalnost osoblja angažovanog na vođenju podregistra.

Takođe je važno istaći svakodnevnu saradnju predstavnika Direkcije za zaštitu tajnih podataka i službenika vojnog dijela Misije po pitanjima razmjene NATO sertifikata za lica iz Crne Gore koja učestvuju u aktivnostima u NATO štabu u Briselu. Misija Crne Gore pri NATO je u dnevnom kontaktu sa NATO Kancelarijom za bezbjedbezbjed nost, u skladu sa potrebama i obavezama Direkcije, a u cilju adekvatne primjene NATO standarda u ovoj oblasti.

U proteklom period Misija je kroz obezbjeđivanje podrške Direkciji i drugim državnim organima, obezbijedila

donaciju kriptoopreme od strane SAD-a, kojom će se poboljšati i unaprijediti prenos tajnih podataka elektronskim putem. Doprinos Misije ogleda se i u iznalaženju rješenja za ekonomičniji i efikasniji način prenosa tajnih podataka većih stepena tajnosti, što je rezultiralo sačinjavanjem Predloga Kurirskog sporazuma sa SHAPE-om čije zaključivanje se očekuje uskoro. Cijeneći značaj razmjene tajnih podataka sa NATO i razumijevajući ograničene kadrovske i finansijske resurse Direkcije, vojni dio Misije, od osnivanja podregistra, pored redovnih dužnosti, rukovodi i podregistrom tajnih podataka.

Obuka i za pripadnike u ISAF misiji U okviru obuke pripadnika Vojske Crne Gore iz sastava III kontigenta za misiju ISAF, izvršena je i obuka u oblasti zaštite tajnih podataka. Obuka je realizovana u vidu dva seminara sa temama: Primjena Zakona o tajnosti podataka i Infomatička bezbjednost tajnih podataka. Na prvom seminaru pripadnici III kontigenta su upoznati sa sadržajem Zakona o tajnosti podataka i osnovnim mjerama i postupcima za zaštitu tajnih podataka, kao i sa djelokrugom rada, obavezama i dosadašnjim rezultatima Direkcije za zaštitu tajnih podataka postignutim na polju zaštite tajnih podataka. Na seminaru o informatičkoj zaštiti tajnih i postupcima koji se podataka su upoznati sa mjerama mj moraju sprovoditi prilikom informatičke obrade tajnih podataka. Posebna pažnja je bila posvećenja podizanju nivoa bezbjednosne kulture u primjeni savremenih načina komuniciranj komuniciranja putem elektronskih sredstava komunikac komunikacije i korišćenja Interneta u privatne svrhe.

Posredstvom Misije Crne Gore pri NATO, pribavljena su savremena sredstva kriptozaštite za elektronsku razmjenu tajnih podataka jedinica Vojske Crne Gore u ISAF sa Crnom Gorom, odabrani pripadnici kontigenta su u potpunosti obučeni za korišćenje i održavanje navedene opreme. februar 2011.

PARTNER 21

Iz istorije naoružavanja crnogorske vojske

Be ki gaseri i ruske berdanke C

rna Gora je pred početak završnih oslobodilačkih borbi sa Turskom bila u inferiornom položaju u odnosu na savremeno opremljenu tursku armiju. Da bi popravio bar donekle odnos u snagama, ministar vojni Ilija Plamenac je u maju 1876. godine u Beču kupio 6.000 zastarjelih ostraguša 14mm sistema Vencl M.1866 i dva miliona metaka 14.3x32.6R. Ostraguša je izraz koji se u to vrijeme koristio za puške i druge vrste vatrenog oružja koja su se punila otpozadi (straga), odnosno kroz zatvarač umjesto kroz cijev. Oružje je sa transportom do Kotora plaćeno 120.000 kruna. Ovo oružje je nabavljeno uz pomoć Rusije koja je odmah platila 42% troškova, a ostatak u dvije mjesečne rate.

Knjaz Nikola je prilikom posjete Beču, maja 1873. kod Johana Gasera, vlasnika poznate firme za proizvodnju naoružanja, naručio 7000 revolvera 11mm gaser M.1870 sa dužinom cijevi od 240mm. Ideja knjaza Nikole je bila da svi borci budu opremljeni ovim oružjem. Na taj način je održan kontinuitet sa vjekovnom tradicijom po kojoj je svaki muškarac za pasom nosio pištolj i njime se izuzetno spretno koristio u borbi u rasutom stroju i na malim distancama. Pravo nabavke i prodaje ovih revolvera pripadalo je isključivo državi, odnosno Ministarstvu vojnom i nabavna cijena gaser pištolja je bila oko 14 kruna. Revolveri su bili nepotpuna lična svojina; vlasnik je imao pravo držanja, nošenja i nasljedstva oružja po muškoj liniji, ali ne i pravo otuđivanja ili iznošenja iz zemlje.

Crna Gora je do 1914. godine nabavila 20.000 “gasera”. Ovo oružje je postalo simbol crnogorskog ratnika i sastavni dio folklora. Njegovu popularnost nijesu ugrozili ni “ruski revolveri” koji su u Cetinje stigli 1904. godine. Oni su stigli kao poklon Rusije ali su bili američki, tj. marke Smit i Veson M.1874. Novo oružje je vojnicima I klase aktivne vojske podijeljeno tokom

1905. godine. Međutim, Crnogorci se nikada nijesu navikli ni prihvatili “ruske revolvere”.

Crnogorska vojska je iz ratova 1876-1878. godine izašla opremljena najraznovrsnijim tipovima ostraguša i sprednjača.

Osim domaćih “krinki”, “venclovača” i starih sprednjača, Crnogorci su stekli i veliki plijen koji su činile turske ostraguše šnajder M.1866, henri-martini M.1871 i bezbroj tipova sprednjača. Ovakva situacija je nametnula hitno rješavanje problema nabavke jednoobraznog, modernijeg streljačkog oružja. Vojvoda Ilija Plamenac je otputovao u Štajer, gdje je sa Jozefom Verndlom ugovorio isporuku 20.000 najmodernijih pušaka verndl M.1877 i šest miliona metaka 11.2x58R. Za prijem i kontrolu oružja u Štajeru zadužen je Todor Denda. Vojvoda Ilija Plamenac je ugovorio transport željeznicom do Trsta, dok je vojvoda Đuro Matanović obezbijedio pomorski prevoz na liniji Trst-Kotor. Puške, municija i prateći pribor su u Cetinje stigli do decembra 1880. godine, a ukupna vrijednost posla iznosila je oko 920.000 kruna.

Zanimljivo je, kasnije će se ispostaviti, da su Austrijanci iskoristili Dendino neiskustvo, pa su mu umjesto novog oružja M.1877 podmetnuli i izvjesnu količinu starijih modela M.1873 adaptiranih na municiju M.1877. Kako se ovaj broj pušaka pokazao nedovoljnim, ruski ministar-rezident u Cetinju Argiropulo je januara 1894. Sankt Peterburgu prenio molbu Crne Gore da joj se pokloni 30.000 pušaka serije Berdan 2M.1870 (poboljšana verzija prvog modela Berdan puški) kalibra 10.66mm. Ruski car Nikola II je marta 1894. godine dao saglasnost da se realizuje poklon Crnoj Gori. U sklopu ruske pošiljke Crna Gora je dobila 30.000 pješadijskih “berdanki” sa 30 miliona metaka kalibra 10.67mm, 500 karabina istog sistema sa 200.000 metaka, četri aparata za elaboraciju municije, šest mitraljeza kao i nešto ostalog vojnog materijala.

Sl. 2. Jednometna puška 10.66 mm sistema Berdan 2M.1870 („berdanka“) Sl. 1. Revolver 11 mm sistema Gaser M.1870

22 PARTNER

februar 2011.

ppor Todor Goranović

Predstavljamo

Promocija knjige o heroju Milovanu Šaranovi u

Partizanski vitez iz Podkraja U

kasarni ,,Milovan Šaranović’’ u Danilovgradu obilježena je 100. godišnjica od rođenja narodnog heroja po kome je kasarna i dobila ime. U organizaciji Ministarstva odbrane i Saveza udruženja boraca NOR-a i antifašista Crne Gore, upriličeno je svečano polaganje vijenca na spomen bistu u krugu kasarne, nakon čega je promovisana knjiga kojoj su prisustvovali i članovi porodice Šaranović.

U sjećanje na istaknutog heroja iz Potkraja, njegovi saborci, poštovaoci i prijatelji objedinili su u zbirku tekstove koji govore o životnom putu Milovana Šaranovića. U knjizi se nalaze tekstovi više autora, u prvom redu Milovanovih saboraca. ‘’Pripadnici Ministarstva odbrane, Vojske Crne Gore i jedinica razmještenih u kasarni ,,Narodni heroj Milovan Šarano-

TRAJNO PO IVALIŠTE U SLOVENIJI

vić” sa ponosom će čuvati Milovanovo ime, a njegovo djelo biće nam trajna inspiracija’’, kazao je pomoćnik ministra odbrane dr Rajko Novićević i podsjetio da i pored niza obilježja podignutih u spomen i slavu ovog istaknutog revolucionara, vojnika, vojskovođe, komandanta i nadasve velikog čovjeka i na ovaj način trajno će se obilježiti njegov antifašizam i slobodarstvo.

Akademik Radoje Pajović dao je kratak osvrt na razvoj Narodno-oslobodilačkog rata i ulogu proslavljenog komandanta. ,,Milovan Šaranović bio jedan od najistaknutijih partizanskih komandanata u Crnoj Gori i jedno vrijeme bio je i zamjenik legendarnog Save Kovačevića’’, istakao je Pajović.

Na svečanoj promociji, ispred SUBNOR-a, o knjizi govorio je Branko Filipović, a u ime porodice na kraju je zahvalio sinovac narodnog heroja Ivan Šaranović.

S. Žiga

Crnogorski vitez koji je svoje ime krvlju ispisao na slobodarskoj zastavi Crne Gore Milovan Šaranovi , ro en je 20. septembra 1910. godine u selu Potkraj u Danilovgardu.

Osnovnu školu završio je u rodnom gradu, a više razrede gimnazije u Podgorici. Upisao je vojnu akademiju u Beogradu 1930. godine, a nakon tri godine dobio je in pješadijskog potporu nika. Uo i aprilskog sloma nalazio se u Bosni, a nakon kraha jugoslovenske vojske vra a se u rodni kraj i u estvuje u organizaciji trinaestojulskog ustanka. U estvovao je u svim borbama partizana u Crnoj Gori, a posebno se stakao u borbi protiv etnika. Krajem 1942. godine partizanski Vrhovni štab Šaranovi a šalje u Sloveniju, gdje postaje na elnik Glavnog štaba. Nekoliko mjeseci po prijemu ove nove dužnosti, ta nije 31. jula 1943. godine, poginuo je prilikom napada na neprijateljska uporišta u Žumberku. Zbog izvanrednih vojnih sposobnosti i li nog junaštva, kao i doprinosa uspjehu i razvoju NOV-a, svuda gdje se nalazio i stavio u službu NOB-a, me u prvim je partizanskim junacima. Tri mjeseca nakon smrti proglašen je narodnim herojem. Herojev živopis je veoma bogat. Oni koji su ga znali kažu da je bio lijep likom i duhom. Takva li nost morala je da ostavi pamtljiv trag za sobom. Milovan Šaranovi je sahranjen u Sloveniji. Njegova majka je poslije Drugog svjetskog rata pristala da sinovljeve kosti ostanu u toj zemlji, jer su i slovena ki partizani Milovana smatrali svojim komandantom.

februar 2011.

PARTNER 23

Stav

Institucije Evropske unije

Speci an institucionalnoustavni dizajn Evropska unija (EU) je od osnivanja do danas kreirala sopstveni pravni sistem. Izvori komunitarnog prava se mogu podijeliti na primarne (sve vrste ugovora EU, budžetski sporazumi, konvencije me u državama lanicama, ugovori sa tre im zemljama i opšta pravna na ela) i sekundarne (odluke organa EU). Razvoj i primjena ovog prava su se dešavali i u sistemu evropskih institucija. Me u njima su najvažnije Evropski parlament (EP), Evropski savjet (ES), Savjet ministara (SM), Evropska komisija (EK) i Sud pravde EU (SPEU).

EVROPSKI PARLAMENT Evropski parlament je nasljednik Zajedničke Skupštine koja je postojala od 1952. do 1958. godine. Rimskim ugovorom su njena ovlašćenja prenijeta i na EEZ i na EUROATOM, čime je stvorena jedinstvena Skupština za ova tijela.

Ona je 1958. promijenila ime u Evropska parlamentarna skupština, da bi nakon četiri godine dobila današnji naziv.

EP, zajedno sa SM, vrši zakonodavnu i budžetsku funkciju, sprovodi političku kontrolu i daje mišljenja u skladu sa uslovima predviđenim ugovorima, a bira i predsjednika EK. Nadležnosti EP se mogu podijeliti na šest ključnih moći, od-

nosno EP ima moć imenovanja i raspuštanja, zatim istražnu moć, zakonodavnu i budžetsku moć koju dijeli sa SM, potvrđuje međunarodne sporazume, a ima i političku moć.

Dugogodišnji trend je da sa novim ugovorima raste značaj EP. Lisabonskim ugovorom je pored povećanja moći i broj poslanika ograničen na 751, uključujući i predsjednika EP. Predstavljanje građana se vrši primjenom metoda degresivne proporcionalnosti i prema Lisabonskom ugovoru država članica ima najmanje šest, a najviše 96 poslanika. U

24 PARTNER

februar 2011.

strukturi poslanika EP prisutna je tzv. pozitivna diskriminacija u korist manjih država članica, što se najbolje ogleda u smanjenju broja mjesta po državi članici uslijed svakog novog proširenja, odnosno u EP se narušava i pravilo “jedan čovjek jedan glas”.

EVROPSKI SAVJET Evropski savjet predstavlja najviše tijelo EU i njenu glavnu političku instituciju. U početku je zamišljen kao neformalan sastanak predsjednika država i(li) vlada država članica EEZ. Prvi takav sastanak je održan 1969. godine, ali je tek na Samitu u Parizu 1974. nazvan Evropskim savjetom (ES). Imajući u vidu da je nastao nakon stvaranja EZ i Briselskog sporazuma dugo je bio van prava EU. ES se tek 1986. sa Jedinstvenim evropskim aktom (JEA) institucionalno uvodi u političko-pravni sistem EZ i pozicionira kao tijelo koje treba da podstiče dalji razvoj evropskog sistema. Ovakvu ulogu mu potvrđuje i Lisabonski ugovor.

ES, iako formalno nije zakonodavno tijelo EU, usvaja značajne odluke koje naknadnom institucionalizacijom postaju dio komunitarnog prava. ES je posvećen riješavanju određenog broja vitalnih pitanja EU, poput razvoja EU i njene budućnosti, institucionalnog i “ustavnog” dizajna, proširenja, ekonomije Unije, odnosa na međunarodnoj sceni, ali i posebnih pitanja iz domena internih politika EU. Prema odredbama Lisabonskog ugovora uvodi se funkcija predsjednika ES, u cilju jednostavnijeg usklađivanja stavova i postizanja konzenzusa u ES. Istovremeno, predsjednik ES nakon svakog sastanka podnosi izvještaj EP.

Stav SAVJET MINISTARA Savjet ministara je i izvršna i zakonodavna institucija EU. U domenu izvršne vlasti SM možemo smatrati glavnom institucijom, imajući u vidu nestalnost zasijedanja ES. Prema Lisabonskom ugovoru, SM vrši zakonodavnu funkciju sa EP i ima ovlašćenja u oblasti budžeta, zatim, utvđuje politiku i koordinira aktivnosti. Drugim riječima, osnovne funkcije SM-a su da koordinira usklađivanje ekonomskih politika država članica EU, da donosi odluke i da zatim sprovođenje tih odluka prenosi na EK i da sa EP usvaja budžet. U SM-u se nalazi po jedan predstavnik svake države članice na ministarskom nivou. Odluke se u SM donose kvalifikovanom većinom osim kada ugovori drugačije predviđaju. SM je institucionalno jedinstveno tijelo, ali se njegov sastav mijenja, shodno oblastima koje su predmet diskusije. Ministri iz država članica kao i komesari EK prisustvuju sastancima SM shodno svojim resorima. Shodno tome, SM, zasijeda u 10 različitih sastava.

Savjetom, na osnovu sistema ravnomjerene rotacije, predsjedava država članica koja predsjedava Unijom. Od pravila predsjedavanja izuzeto je predsjedavanje Savjetom za inostrane poslove, kojim predsjedava visoki predstavnik Unije za inostrane poslove i politiku bezbjednosti.

EVROPSKA KOMISIJA Prva evropska zajednica, EZUČ, je imala Visokog predstavnika. dok su EEZ i EUROATOM imale svoje komesare.

Ugovorom iz Brisela 1967. Komisija postaje institucija EZ. Komisija je 1993. sopstvenim Zaključkom premeinovana u Evropsku komisiju. EK je kolektivno odgovorna EP koji i potvrđuje njen sastav. Osnovne funkcije EK se mogu podijeliti na legislativnu, kontrolnu, izvršnu i savjetodavnu. Legisla-

tivna znači da EK ima isključivo pravo da daje prijedloge za usvajanje propisa na nivou EU. Shodno specifičnim odredbama Ugovora o EZ ima pravo da donosi uredbe, direktive i odluke u domenu slobodne konkurencije, poljoprivredne i trgovinske politike. Kontrolna se odnosi na zadatak EK da obezbijedi primjenu ugovora i ostalih propisa EU (formu-

lisanjem prijedloga, tužbama protiv države članice pred SPEU i neposrednim izricanjem kazni kompanijama ili pojedincima). Izvršna znači da se brine o sprovođenju odluka SM. Savjetodavna znači da daje preporuke i mišljenja koja su neobavezujuća i koja mogu biti i van opsega djelovanja EK. Pored toga, EK ima pravo da pregovara u ime EU u vezi sa međunarodnim konvencijama ali i da ih potpisuje ako je to odobrio SM. Izuzimajući ZSBP i neke druge slučajeva predviđene Ugovorom iz Lisabona, EK predstavlja Uniju na globalnoj sceni.

EK se sastoji od predstavnika svake države članice. Ipak, od novembra 2014. će važiti sistem ravnomjerne rotacije predstavnika država članica. Predsjednik EK je zadužen za definisanje smjernica djelovanja EK, njenu unutrašnju organizaciju i imenovanje potpredsjednikâ i davanje saglasnosti na izbor visokog predstavnika i to iz redova komesara. Visoki predstavnik EU za inostrane poslove i politiku bezbjednosti se bira od strane ES i zadužen je za vođenje ZSBP Unije uključujući i politiku zajedničke bezbjednosti i odbrane.

SUD PRAVDE EU Najefikasniji način zaštite komunitarnog prava odnosno samog procesa izgradnje pravnog sistema EU je bilo stvaranje mehanizama zaštite, u vidu SPEU koji je osnovan 1953. sa sjedištem u Luksemburgu. SPEU obuhvata Evropski sud pravde, Sud prve instance i specijalizovane sudove. Sastoji se od dvadesetsedam sudija i osam opštih pravobranilaca i ima četiri osnovne funkcije. Prva, SPEU brine o sprovođenju ugovora i zakonskih propisa odnosno vodi računa o ispunjenju obaveza država članica prema EU. Druga, SPEU je krajnja instanca za riješavanje sudskih sporova u EU pokrenutih od strane država članica, insitucija, fizičkih i pravnih lica.

Treća, SPEU pruža pomoć nacionalnim zakonodavstvima u primjeni prava EU, jer on ima isključivu nadležnost tumačenja istog. I četvrta, SPEU razvija samô pravo EU odnosno ova funkcija je rezultat činjenice da u pravu EU postoji veliki broj pravnih praznina i stoga SPEU kreira odgovarajuće pravne norme. U svom radu SPEU se u značajnoj mjeri oslanja na rad nacionalnih sudova, jer oni predstavljaju mehanizam određivanja predmeta koji su u njegovoj nadležnost i sve što mogu oni prvo tretiraju kao svoj predmet, pa tek u narednim iteracijama upućuju na SPEU. Pravo i institucije EU proizvod su evropske integracije. Istovremeno, dalji razvoj evropskih integracija nije bio i neće biti moguć bez istih i njihovog prilagođavanja globalnoj tranziciji. Evropske institucije su nekada ograničavale proces integracija, a nekada ga podsticale. Bez obzira na prihvatanje jednih ili drugih uticaja, čini se da ove institucije imaju trend jačanja uloge, funkcije i značaja. Možda će upravo to uticati i na eroziju sličnu na nižem, nacionalnom nivou. Što god da jeste (ne)očekivani scenario, poznavanje ovih institucija i njihovog funkcionisanja na bazičnom nivou predstavlja jedan od mehanizama pokušaja razumijevanja budućnosti evropske ideje. mr Ivan Jovetić, saradnik na UDG - Fakultetu za međunarodnu ekonomiju, finansije i biznis; analitičar Instituta za strateške studije i projekcije

februar 2011.

PARTNER 25

Feljton

Mitar Martinovi - divizijar i vojni pisac Z

astupnika ministra vojnog Andriju Radovića, 4.aprila 1907. godine zamijenio je brigadir Mitar Martinović. Na toj dužnosti bio je do 1.septembra 1910. godine. Rođen je u Bajicama kod Cetinja, 8. novembra 1870. godine. Na Cetinju je završio osnovnu školu, a poslije toga upisao se na kadetsku vojnu školu u Milanu. Završio ju je 1886. godine, a onda je prešao u Torino, gdje je završio artiljerijsko-inženjersku školu i Vojnu akademiju. Martinović je smatran najškolovanijim crnogorskim oficirom u to doba. Kad se vratio u Crnu Goru, dobio je čin perjaničkog kapetana.

Njegova oficirska karijera, zatim, tekla je od brigadnog artiljerijskog đenerala do divizijskog đenerala (divizijara).

On je bio i predsjednik crnogorske kraljevske vlade, a jedno vrijeme i ministar vanjskih poslova. Obavljao je i funkciju člana Državnog savjeta Crne Gore, kao i ađutanta knjaza Nikole i šefa Dvorske kuće, ili, modernije rečeno, maršala Dvora. Osnivač je Oficirske škole na Cetinju, 1896. godine, kao i vojne štamparije 1907. godine.

biva primljen u vojsku te države. Iako sa visokim činom i bogate oficirske i ratne karijere, Martinovića je zapalo tek mjesto zamjenika komandanta Prve armijske oblasti u novoj državi. Na toj dužnosti ostao je nepune dvije godine, a penzionisan je 1921. godine. Sudbina slična gotovo svim Crnogorcma koji su se stavili u službu novoj državi.

I ratnička karijera Mitra Martinovića bila je bogata. Komandovao je u Prvom balkanskom ratu, posebno u opsadi Skadra, a u Prvom svjetskom ratu bio je komandant Lovćenskog, Hercegovačkog i Drinskog odreda. Tokom tog rata , 1915. godine, bio je predstavnik Crne Gore pri Vrhovnoj komandi ruske carske vojske.

Krajem 1915. godine ponovo je na ratnoj dužnosti, kao komandant Kotorskog odreda u odbrani Lovćena od Austrougara. Početkom 1916. godine, kada je crnogorska vojska kapitulirala, austrougarska okupaciona vlast internirala je Mitra Martinovića u logor Karlštajn u Austriji, gdje je proveo sve do pred kraj rata. Poslije rata, nestankom Crne Gore, odnosno, njenim utapanjem u Srbiju, pa ujedinjenjem u novu državu, Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca, crnogorski divizijar Mitar Martinović u junu 1919. godine, sa činom divizijslog generala,

Mitar Martinović, inače, bio je sin Boška Martinovića, komandira u crnogorskoj vojsci. Boško Martinović je bio brat od tetke kralja Nikole. Za Mitra Martinovića bila je udata kćer vojvode Stanka Radonjića, Milica. U njihovom braku rodio se sin Niko Martinović. On se oženio kćerkom serdara Janka Vukotića koji je bliski rođak kraljice Milene. Sve tri porodice, Vukotići, Radonjići i Martinovići, bile su rodbinski veoma isprepletane sa kraljevskom familijom Petrović, često i po muškoj i ženskoj liniji. Majka Mitra Martinovića bila je od Boškovića sa Orje Luke, koji su bili u rodbinskim vezama sa Vukotićima sa Čeva.

26 PARTNER

februar 2011.

Martinović se bavio i vojnom teorijom. Godine 1910. napisao je ,,Uputstvo vojničkom starješinstvu za vaspitanje vojske u vojnom duhu i disciplini”. Mitar Martinović se, ipak, nije isticao u rušenju crnogorske države, ali je i on nekim svojim stavovima i aktivnostima doprinio tome. On se za takozvano ujedinjenje Crne Gore i Srbije opredijelio još dok je bio u ausrijskom logoru, a posebno nakon povratka.

Martinović je bio u grupi visokih crnogorskih oficira koji su 1918. godine donijeli rezoluciju u kojoj su tražili suđenje za kapitulaciju Crne Gore, početkom 1916. godine, ali osudili su i crnogorskog kralja Nikolu, kako je navedeno, zbog njegovog “uskog separatizma”.

Mitar Martinović je umro 11. februara 1954. godine u Beogradu.

Ilija Despotović