PARTNER 47

SADRŽAJ 4 VIJESTI 6 KOMENTAR: POPULISTIČKE ETIKETE I AKADEMSKE FLOSKULE Ilija Despotović 8 INTERVJU: PBB ZORAN SAMARDŽIĆ O UTISCIMA IZ MISIJE EU NAVFOR ATALANTA 10 VAZDUHOPLOVNA BAZA KAO TEATAR: ATAK PROMOVISAO SARADNJU SA VCG 12 MIROVNE MISIJE KROZ ISTORIJU: ODBRANA MIRA - POSMATRANJEM, DIPLOMATIJOM, ORUŽJEM...

15 POČASNA GARDA VCG: DRŽAVA SE I PO NJIMA POZNAJE 17 VOJNA TEHNIKA: JURIŠNA PUŠKA G36 HEKLER I KOH T.Goranović 19 DNEVNIK: CRNOGORCI U BAZI PANONIJA NE DOPUŠTAJU PROPUSTE I.Mrkaić 20 KO SU TALIBANI II: ZABRANJUJU UZIMANJE DROGE, A PROIZVODE JE M.Jokanović 22 VIJESTI IZ VOJSKE 23 USKORO NA SNAZI INOVIRANI PROTOKOL O ZABRANI UPOTREBE MINA V.Radmilović 24 STAV: CIVILIZACIJA VARVARSTVA EVROPE 26 FELJTON: IVAN PODGORIČANIN RATNIK PROTIV PRUSA, POLJAKA I TURAKA I. Despotović

IMPRESSUM Partner - mjesečnik o evroatlantskim integracijama, odbrani i Vojsci BROJ: 47 - April 2012. godine IZDAVAČ: Ministarstvo odbrane Crne Gore ZA IZDAVAČA: prof. dr Milica Pejanović-Đurišić UREĐIVAČKI ODBOR: Ivan Mašulović, puk Zoran Lazarević, Ilija Despotović REDAKCIJA: Irena Radoman, Gligor R. Bojić, major Velimir Obradović TEHNIČKI UREDNIK: Miodrag Kankaraš FOTO: Ivan Petrović i arhiva Ministarstva odbrane KONTAKT: PR služba MO TEL/FAX: +382 20 241 375 E-MAIL: pr@mod.gov.me WEB: www.odbrana.gov.me ADRESA: Jovana Tomaševića 29 ŠTAMPA: Pobjeda, Podgorica TIRAŽ: 5.000 april 2012.

PARTNER

3

Vijesti

Ministar Pejanoviþ-Ðurišiþ na sastanku ministara odbrane država Ālanica A5

M

inistar odbrane prof. dr Milica Pejanović-Đurišić učestvovala je na sastanku ministara odbrane članica Američko-jadranske povelje (A5) na temu „Zajednički izazovi i zajednička rješenja“ koji je održan u Skoplju.

uspostavljanjem veoma dobre saradnje sa svim državama regiona. Ministar je istakla da je priključenje zemalja Zapadnog Balkana Sjevernoatlantskoj alijansi najbolja garancija mira i bezbjednosti u ovom dijelu Evrope.

Ministar Pejanović-Đurišić naglasila je da se Crna Gora od samog početka zalaže za jačanje regionalne saradnje i stabilnosti i za rješavanje otvorenih pitanja mirnim putem i ovakvo opredjeljenje rezultiralo je

Pejanović-Đurišić naglasila je da članstvo u A5 ima dvostruki značaj, Vojska Crne Gore ima više mogućnosti da sarađuje sa drugim državama članicama u zajedničkim vježbama, a sa druge strane

članstvo u ovoj Povelji u velikoj mjeri doprinosi uspjehu Crne Gore na putu ka članstvu u NATO. Na sastanku je potpisana Zajednička izjava u kojoj se pozdravlja jačanje regionalne saradnje i ističe napredak Crne Gore, Makedonije i BiH na putu ka NATO.

Ministar Pejanoviþ-Ðurišiþ na sastanku SEECP M inistar odbrane prof. dr Milica Pejanović-Đurišić učestvovala je na sastanku ministara odbrane Procesa saradnje u jugoistočnoj Evropi (SEECP) koji je održan u Beogradu na temu ,,Jačanje međusobne saradnje u regionu u cilju rješavanja viškova naoružanja i municije’’.

Ministar Pejanović-Đurišić naglasila je da je strateško opredjeljenje Crne Gore članstvo u NATO i EU i da se ulažu veliki napori u reformi sistema odbrane i ostalih sektora. Polazeći od uvjerenja da su u pitanju procesi od suštinskog značaja za građane Crne Gore posebno se vodi računa o unapređenju dobrosusjedskih odnosa, istakla je ministar Pejanović-Đurišić.

Na sastanku je posebno bilo riječi o problemu viškova naoružanja i municije koji

je istaknut kao jedan od najvećih unutrašnjih bezbjednosnih izazova svih zemalja u regionu. Crna Gora će ostati potpuno posvećena tom zadatku u interesu svih

je budućnost regiona u evropskoj i evroatlantskoj zajednici, jer jedino tako se može obezbijediti održivi mir i stabilnost, kao i ukupan prosperitet cijelog regiona.

građana Crne Gore, pri čemu će tragati za načinom koji će biti ekološki održiv kako bi se u najvećoj mogućoj mjeri sačuvala životna sredina.

Na sastancima je posebno istaknuto da

Usvojena je Zajednička izjava u kojoj se pozdravlja jačanje regionalne saradnje i napredak zemalja regiona ka evropskim i evroatlantskim integracijama.

Ministar Pejanoviþ – Ðurišiþ sastala se delegacijom Atlantskog savjeta iz Vašingtona

M

inistar odbrane Prof. dr Milica Pejanović-Đurišić sastala se sa delegacijom Atlantskog savjeta iz Vašingtona koja je boravila u studijskoj posjeti Crnoj Gori od 16. do 20. aprila.

Ministar Pejanović-Đurišić upoznala je goste sa dostignutim aktivnostima na planu evroatlantskih integracija uz očekivanje da će Crna Gora na predstojećem Samitu u Čikagu dobiti poruke ohrabrenja

4

PARTNER

april 2012.

za nastavak tih procesa.

Pejanović-Đurišić istakla je značaj aktivnosti partnera koje imaju za cilj objektivno informisanje svih slojeva društva o procesu evroatlantskih integracija i koje utiču na afirmaciju Vladinih napora u tom procesu.

Potpredsjednik Atlantskog savjeta Demon Vilson izrazio je punu podršku

Atlantskog savjeta crnogorskom putu ka NATO i ocijenio da je naša zemlja za kratak period ostvarila veliki uspjeh.

Zajednički je konstatovano da je od posebnog značaja informisanje javnosti o procesu evroatlantskih integracija, ulozi i značaju NATO danas, kao i povećanju podrške građana za ulazak Crne Gore u NATO.

Vijesti

Odbor za bezbjednost i odbranu posjetio Ministarstvo odbrane

O

dbor za bezbjednost i odbranu posjetio je Ministarstvo odbrane i Direkciju za zaštitu tajnih podataka u cilju vršenja nadzora nad primjenom bezbjednosnih standarda.

Ministar odbrane Milica Pejanović-Đurišić ocijenila je, nakon sastanka sa članovima skupštinskog Odbora za bezbjednost i odbranu, da je u Ministarstvu odbrane i Vojsci Crne Gore, u pogledu procedura

zaštite tajnih podataka postignut „visok stepen standarda“.

Ministar Pejanović-Đurišić istakla je da kada je u pitanju zaštita podataka „nije ostalo ništa nerazjašnjeno u Ministarstvu odbrane i VCG“.

Zaštita, razmjena i čuvanje ličnih podataka je specifična materija koja je visoko na listi prioriteta koje treba prihvatiti i implementirati kada su evroatlantske in-

tegracije u pitanju, ali i kad je u pitanju izgradnja i funkcionisanje sistema u državi - naglasila je Pejanović-Đurišić. Takođe, navela je da je do sastanka „došlo u trenutku kada se priprema set zakona koji se odnose na oblast zaštite tajnih podataka“.

Viceadmiral Samardžiþ na sjednici NATO Vojnog komiteta operaciji ISAF u Avganistanu koje je održana u Glavnom sjedištu NATO u Briselu.

Sjednica NATO Vojnog komiteta posvećena je pregledu trenutne operativne situacije u Avga-

N

ačelnik Generalštaba Vojske Crne Gore viceadmiral Dragan Samardžić učestvovao je u radu NATO Vojnog komiteta sa ne-NATO kontributorima u

nistanu i startegijskim diskusijama o uspješnoj realizaciji procesa tranzicije do kraja 2014. godine, kao i angažovanju NATO u Avganistanu u post-ISAF perio-

du nakon 2014. godine.

Definitivna odluka i strategijske smjernice o angažovanju NATO tokom realizacije procesa tranzicije u post-ISAF periodu biće donijete na NATO Samitu u Čikagu.

Na marginama sjednice Vojnog komiteta viceadmiral Samardžić sastao se sa načelnicima generalštabova zemalja regiona u cilju dogovora i koordinacije predstojećih, zajedničkih vježbovnih aktivnosti.

Crna Gora zaslužuje poruke ohrabrenja i podsticaja

P

omoćnik generalnog sekretara Alijanse za politička pitanja i bezbjednosnu politiku Dirk Bregelman boravio je u zvaničnoj posjeti Crne Gore i naveo da Crna Gora zaslužuje poruke ohrabrenja i podsticaja za članstvo u Sjevernoatlantskom vojnom savezu.

žovanje Crne Gore i posvećenost, mnogo dobrih stvari je urađeno. Ima još dosta posla, ali za sada vidimo da postoji istinska posvećenost reformama koje su važne za NATO”, kazao je Bregelman.

On je rekao da su ambasadori u Savjetu NATO pohvalili učešće Crne „Uvjerili smo se da postoji anga- Gore u ISAF misiji. april 2012.

PARTNER

5

Komentar

PopulistiĀke etikete i akademske floskule K

ako se primiče novi samit NATO-a, planiran u drugoj polovini maja, u Čikagu, tako se ovdje kod nas, reklo bi se, nakon izvjesnog zatišja, ponovo pokušava podgrijati kampanja protiv članstva Crne Gore u toj Alijansi. Štaviše, ima se utisak kao da se i to članstvo nastoji ugurati u „paket“ aktuelnih prigovora vlasti, zajedno sa socijalno-ekonomskim zahtjevima organizatora uličnih protesta. Nikako da se strateški interesi države ostave „na miru“, kao da je to nešto što treba mijenjati sa svakim novim izbornim ciklusom, pa i tokom jednog mandata. Iz jedne nevladine organizacije je ovih dana, čak, poručeno da bi članstvo Crne Gore u NATO trajalo koliko i sadašnja vlast. Ali, nažalost, takvih stavova ima i u nekim opozicionim političkim partijama koje pretenduju da postanu vladajuće. Njihova je logika, izgleda, razlikuj se od vlasti u svemu,bez obzira na to da li te državni interesi upućuju na potrebu da se relevatne političke snage usaglase bar o pitanjima dugoročne bezbjednosne pozicije zemlje. Za okorele domaće antinatovce, jednostavno, ne važe nikakvi argumenti u prilog članstvu, ni oni koje nudi sam život, realnost sa kojom se suočavamo, kod kuće, u regionu, svijetu - nevolje s ćudima prirode, žarišta nestabilnosti u samom našem regionu, terorizam.

Crna Gora je tek minule zime iskusila, za svoje prilike i ekonomske mogućnosti, pravu prirodnu stihiju, sniježno

6

PARTNER

april 2012.

nevrijeme koje je u jednom trenutku zaprijetilo da „porobi“ stanovništvo u dobrom dijelu zemlje. A sada znamo da ekonomske posljedice za našu nemoćnu privredu nijesu baš ni male.Sniježna blokada, naravnom, ima sasvim konkretnu finansijsku cijenu. Pomogle su, svakako, u toj nevolji, ne vlasti, nego stanovništvu, konkretnim gra-

dovima i selima, ljudima, i neke članice NATO-a. Helikopteri Grčke, Slovenije, Hrvatske, SAD, uključili su se u dopremanje hrane i lijekova krajevima u više opština na sjeveru Crne Gore. Ostali su koliko je trebalo. Ljudi koji su bili zarobljeni u sniježnim smetovima dočekali su ih kao spasioce. A helikopterske posade se nijesu štedjele.

Nama je pomoć bila potrebna i u situaciji kad je snijeg bio poklopio, takoreći cijelu Crnu Goru. Tako je bilo i u vrijeme poplava, na početku 2011. godine. Reljefna kon-

Komentar figuracija Crne Gore i njene klimatske ćudi su, svakako, takvi da mogu vrlo lako da izazovu prirodne katastrofe, sa čijim posljedicama bi se teško nosile i mnogo bogatije i tehnički opremljenije države.

Dakle, nije nikakav naš hendikep tražiti pomoć saveznika i prjatelja. Mi smo je dobili oba puta-u vrijeme poplava i u ovogodišnjem nadprosječno sniježnom februaru. I, naravno, prije svega, uljudnost nalaže da se ta činjenica uvažava, da se gestovi drugih zemalja poštuju.

Ne obazirući se na činjenice, kao ni na crnogorsko čojstvo, jedna NVO se nedavno u jednim novinama oglasila svojom optužbom-NATO je okupaciona sila. Članstvo u NATO je „veleizdaja“, a ako Crna Gora uđe u Alijansu, to će, navodno, trajati koliko i vlast koja to bude aminovala.

Eto, kakav „argument“ i koju „sigurnost“ i „stabilnost“ nudi ta nevladina organizacija, najvjerovatnije, pod patronatom neke političke partije.U istim novinama, otprilike u isto vrijeme, objavljena je i jedna „akademska“ percepcija NATO članstva Crne Gore. Jedna Ruskinja, čija mišljenja nerijetko i rado prenose i drugi mediji koji podupiru prevaziđene populističko-politikantske i stereotipne ideološke poglede na savezništva i bezbjednost u Evropi, a posebno našeg regiona, obraća se građanima Crne Gore svojom „analizom“ posljedica njenog ulaska u NATO. Veli ona – guraju vas da nas zavade, to Crnogorce i Ruse. Crnogorcima se, po logici 19. Vijeka, opet nudi neko pokroviteljstvo, kao da današnja Crna Gora nije zrela država, sa sviješću o svojim interesima. Kao da Crna Gora ne umije sama odabrati svoje saveznike!Na kraju krajeva, sami zvaničnici Rusije su više puta rekli da poštuju spoljnopolitička opredjeljenja Crne Gore. Mogu Crna Gora i Rusija i nemati identičan pogled na sva pitanja, ali to ne može pokvariti njihovo trovjekovno savezništvo i prijateljstvo. Pa nijesu Crnogorci djeca - da bi ih neko „zavadio“ sa bilo kime, pa ni s Rusima.

U svojoj poruci, ruska akademkinja pokušava da Crnogorce odvrati od NATO, a da im preporuči „neutralnost“, upravo kroz primjer Makedonije. Ona, bar kako je preneseno, tvrdi da Makedonija nije o tome razmišljala i da će se zbog toga ta država raspasti. Nije li upravo suprotno? Da je Makedonija postala članica NATO-a, a na to čeka više od deset godina, možda sada u njoj i ne bi bilo međuetničkih tenzija koje, ruku na srce, prijete državnom integritetu i suverenitetu te zemlje. Na Balkanu, sa etničkim mozaikom, u kome traume prošlosti još žive, nema sumnje, stabilnost i bezbjednost i regiona, i država

pojedinačno, mogući su samo u njegovim integracionom vezivanju za moćnu evroatlantsku alijansu koja neće biti tutor nikome, već bezbjednosni okvir u kome će sve zemlje regiona prihvatiti i poštovati pravila funkcionisanja kooperativne bezbjednosti i kolektivne odbrane, ona koja već postoje u NATO-u.

Samo u NATO-u, zemlje Balkana mogu umanjiti međusobne sopstvene animozitete i, naravno, strah jednih od drugih. Kad je riječ o Makedoniji, a posebno u svijetlu najnovijih međuetničkih gibanja u toj zemlji, uvažavajući neke specifične okolnosti, vezane za njen spor sa Grčkom oko zvaničnog imena države, možda bi se i samom NATO-u u ovom slučaju moglo i prigovoriti - zašto nije ubrzao proceduru ulaska te zemlje u Alijansu. Makedonija je, uostalom, posebno, učešćem u međunarodnim mirovnim misijama, više nego dokazala čvrstinu opredjeljenja da slijedi ulogu NATO-a u oćuvanju i stabilizaciji mira u svijetu i u borbi protiv globalnih bezbjednosnih izazova, kakav je terorizam.

Na značaj „uvezivanja“ regiona u jedinstveni bezbjednosno-odbrambeni sistem ovih dana ukazali su crnogorski premijer Igor Lukšić i ministarka odbrane Milica Pejanović Đurišić. Lukšić je rekao da sjeverni Mediteran neće biti bezbjednosno pokriven bez članstva Crne Gore u NATO-u. Pejanović-Đurišić je na jednom skupu u Beogradu, takođe, pozvala na koordinisano djelovanje u regionu, recimo, u domenu preveniranja posljedica viškova zastarjelog naoružanja u zemljama Balkana. Na ovim prostorima ima mnogo baruta, i u istorijskom, metaforičnom, smislu, ali i stvarno. Bilo gdje da pukne, od Crnog do Jadranskog mora, od Panonske nizije do egejskog arhipelaga, bilo istorijski ili stvarni barut, niko ovdje ne može biti bezbjedan. NATO, svakako, može biti institucionalni okvir, sistem, u kome će se svi osjećati lagodnije, komotnije, bezbjednije-u svakom pogledu. I države regiona, naravno, i njihovo stanovništvo. Tvrdnje o NATO-u kao „okupacionoj sili“ i da bi članstvo u toj Alijansi vodilo „zavadama“, nijesu ništa drugo do jeftine populističke etikete i floskule. Zagovaranje navodne neutralnosti, upravo na području Balkana, a pogotovu kad se to čini sa akademskog nivoa, može se tumačiti kao odsustvo elementarne analize istorije tog regiona i njegove savremene realnosti koja je još itekako opterećena recidivima dramatične prošlosti.

Ilija Despotović april 2012.

PARTNER

7

Intervju

Iskustvo i utisci Zorana Samardžiþa iz misije “EU NAVFOR – ATALANTA” u vodama Somalije

Uvijek nešto novo što ubije dosadu PoruĀnik bojnog broda Mornarice Vojske Crne Gore boravio je od 27. januara do 16. marta na brodu Ratne mornarice GrĀke, kao savjetnik komandanta broda. Samardžiþ koji je dobio medalju za uĀešþe u toj misiji, priĀa nam o svom boravku u Indijskom okeanu.

K

akve utiske nosite nakon skoro dva mjeseca provedena u misiji na brodu Ratne Mornarice Grčke, „HYDRA“?

Prije svega, ponosan sam na uspješno obavljene zadatke tokom misije i što sam savladao izazove. Tokom učešća u operaciji ATALANTA susreo sam se sa kulturološkim i civilizacijskim razlikama, različitim klimatskim uslovima, ali upečatljive su siromašne zemlje koje sam posjetio u Africi, kao ljubaznost i gostoljubljivost stanovnika.

Utisci su pozitivni, od prijema na HS “HYDRA”, vremena provedenog na tom brodu, te zajedničkih aktivnosti. Utisak da dan na brodu traje beskonačno možda je “objektivan”, jer je sva posada tog mišljenja. Što god radili, na brodu dan nikako da prođe.

Ipak, najupečatljiviji su somalijski “ribari” (pirati) koji na otvorenom moru ostaju duži period bez normalnih uslova za život, na ribarici sa kozom koja nekad predstavlja jedini izvor hrane, uz žbun droge “kat”, koju žvaću i koza i ribari.

Bili ste angažovani kao savjetnik komandnog tima broda u mirovnoj operaciji “EU NAVFOR- ATALANTA” u vodama Somalije. Koje aktivnosti je podrazumijevao vaš posao?

Tokom priprema broda za predstojeće aktivnosti u centru za CPO (Operacije protiv pirata) u NMIOTC-u, postavljene obaveze uspješno sam obavio. To je ostavilo traga na BO (boarding oficira) iz OYK-a (specijalna jedinica HN), koga sam inače poznavao sa vježbi ove jedinice u Grčkoj. On je dobro poznavao moje sposobnosti i prezentovao ih komandantu broda. U početku u pripremi broda za misiju, a kasnije aktivno, učestvovao sam u radu “mosta”, komandnom dijelu broda. Koristeći se stečenim znanjem i iskustvima sugerisao sam na što boljim postupcima i radnjama posade u CPO i borbi protiv asimetričnih prijetnji te boarding operacijama.

Moja uloga tokom misije bila je savjetodavna. Pomagao sam zamjeniku komandanta broda u organizovanju i realizaciji FP

8

PARTNER

april 2012.

(zaštita broda), što je podrazumjevalo unapređenje postupaka i radnji posade, boarding tima posebno, u svim segmentima.

Brod „HYDRA“ je na Rogu Afrike izvodio antipiratske operacije i operacije specijalnih snaga. Da li ste imali kontakta sa piratima?

Kontakata sa piratima je bilo – direktnih i indirektnih. U Somaliji, pirati kontrolišu osim grada Mogadiša, teritoriju pograničnih dijelova prema Keniji i Džibutiju. Njihovi stalni i privremeni kampovi jasno se vide iz helikoptera.

Osim što antipiratske operacije pokrivaju prostorno ogromnu oblast, one podrazumijevaju složene operacije i procedure. U čemu se one sastoje i koliko su važne za ovu oblast?

U potpunosti ste u pravu. To su veoma složene operacije koje podrazumjevaju angažovanje vazdušnih, pomorskih snaga, te logistike na moru (RAS - popuna na moru), uz jake INTELOP (obavještajne operacije).

Na morskom prostranstvu veličine Evrope, potrebno je najracionalnije iskoristiti resurse, biti na najoptimalnijoj poziciji za akciju ili reakciju. Organizovanje broda i posade iziskuju određene postupke i radnje gdje je veoma značajan timski rad koji je posebno bio izražen na brodu “HYDRA”.

Najvažniji dio broda je svakako BOC (borbeni operativni centar), “oči, uši i mozak” broda koji upotrebljava “alat” posade, vođen rukom komandanta. Potrebno je adekvatno upotrijebiti znanje, umijeće i sposobnosti posade, kao i borbenih sistema broda usmjerenih putem SOP-a (standardne operativne procedure) u čemu sam aktivno učestvovao i dao određeni doprinos.

Koliko su operacije rizične za učesnike misije?

Svaka aktivnost, u bilo kom poslu, bilo gdje, nosi određeni rizik koji se može svesti na minimum dobrom obukom, pripremom i poštovanjem procedura. Plovidba brodom i obavljanje dužnosti na njemu nosi određenu dozu rizika, pa je, svakako, potreban oprez. Tokom misije posada broda “HYDRA” se postavljala zaštitnički prema meni, vodeći računa da ne dođem

Intervju u nepotrebni rizik, na čemu sam im posebno zahvalan. Mogu da rezimiram, da i pored plovidbe od 10.500 NM, susreta sa piratima, teškoj klimi, napornoj obuci, ovu misiju ne smatram rizičnom.

Da li je Vaš angažman pored savjetnika komandnog tima broda u vezi sa asimetričnim ratovanjem podrazumijevao i druge aktivnosti?

U redovnim aktivnostima bio sam asistent boarding oficira, pri čemu sam razmijenio iskustva u organizaciji boarding tima, uvježbavajući se u CQB (bliska borba), borbenim postupcima na brodu, radu sa vertikalnim nosiocem u prekrcaju koristeći se tehnikama HOIST i “fast rope” (spuštanje iz helikoptera u pokretu na brod), izvodeći gađanja te boarding procedure. Let

koj, na brodu „HYDRA“, uručena vam je medalja EU za službu u misiji. Koliko je učešće u mirovnoj operaciji važno za Mornaricu, ali i vas lično?

Komandant EU NAVFOR ATALANTA Admiral Duncan L. Potts je posjetio brod “HYDRA” po povratku iz misije pri čemu su mu prezentovane aktivnosti na Rogu Afrike. Grčki admiral Mazorakis me predstavio pomenutom admiralu uz konstataciju da sam predstavnik Crne Gore i da sam je dostojanstveno predstavljao, izvršavajući zadatke i obaveze uz pohvale. Admiral Danakan bio je zadovoljan sa prethodnim angažovanjem mornara iz naše zemlje i zaželio je da ih gleda i na ostalim brodovima koalicionih partnera. Zamjenik Komandanta broda KF Anagnostopoulos, nakon ceremonije mi je uručio medalju uz zahvalnost za saradnju koja je po njegovim riječima imala veliki značaj za njega, a za mene predstavljalo valorizaciju prethodnih napora i čast za Crnu Goru. Učešće pripadnika MVCG je od velikog značaja, jer se oni obučavaju u realnim uslovima i dokazuju svoja znanja i sposobnosti, uz to pozitivno predstavljajući svoju zemlju u svijetu. Za mene je imala višestruko značenje, da provjerim i upotpunim znanja i da na dostojanstven način reprezentujem jedinicu, MVCG, VCG i Crnu Goru.

Komandant grčkog broda „HYDRA“ kapetan fregate Panagiotis Papanikolaou istakao je da ste se pokazali kao odličan ambasador svoje zemlje i da je bilo zadovoljstvo biti vaš domaćin. Imate li ambicija da se ponovo angažujete u nekoj misiji?

Grčka fregata “HYDRA” helikopterom se najviše koristio za RECON, termin koji označava opservaciju i izviđanje, pri čemu bi se uvježbavali postupci sa snajperistom i prikupljali podaci. Posao je, takođe, podrazumijevao svakodnevno praćenje situacije u regionu i obradu svih informacija što se pokazalo od značaja za operacije. Vremena je bilo i za fizičku obuku što je veoma važan faktor pri izvođenju ovakvih aktivnosti. Sve navedeno sam iskoristio da upotpunim znanja koja ću prenijeti kolegama. Šta smatrate najvećim izazovima tokom boravka u misiji?

Tokom misije bilo je izazova koji su se smjenjivali. Prije svega, za najveći izazov smatrao sam moje reprezentovanje Pomorskog odreda i MVCG, odnosno VCG. Da li sam dorastao izazovu, da li ću se pokazati i dokazati? Međutim, koristeći prethodno stečena znanja i iskustva odolio sam ovom izazovu.

Poslije se javio izazov “sjeta” za porodicom, kolegama, ali i njega sam prevazišao kroz obaveze i rad. Izazov je predstavljalo i ranije pomenuto “vrijeme”, odnosno kako ga racionalno utrošiti na brodu od 100 m, 15 dana na otvorenom moru, gdje su 24 časa duga. Uvijek se pojavljivalo nešto novo i interesantno što nam je privlačilo pažnju i “ubijalo” dosadu.

Po završetku misije, na prijemu za komandanta “EU NAVFOR - ATALANTA“ admirala Dankana L. Potsa u Grč-

Tokom boravka na brodu trudio sam se da na što bolji način prikažem Crnu Goru, njene vrijednosti i prirodne ljepote, ali je najviše cijenjen moj vojnički odnos i respekt posade u svakodnevnim aktivnostima. Svakako da imam. Želim i dalje da reprezentujem Vojsku i državu i neće mi biti problem bilo koja misija ubuduće, posebno jer sam svjestan da sam imao razumijevanje i povjerenje porodice i kolega. U sljedeću misiju bih krenuo, svjestan podrške koju sam imao od Komande MVCG i GŠ VCG, koji su se stavili na raspolaganje mojoj porodici.

U kojoj mjeri pripadnici Mornarice Vojske Crne Gore mogu ravnopravno obavljati zadatke u međunarodnim misijama?

Pripadnici MVCG su se istakli u predhodnim aktivnostima, vježbama i misijama ocjenjujući se kao dostojanstven partner za buduće izazove. Zapažene rezultate godinama ostvaruju i posade brodova tokom vježbi “ADRION” inicijative, pripadnici Pomorskog odreda tokom bilo koje aktivnosti međunarodnog karaktera, u zemlji i inostranstvu. To se najviše ogleda u dostignutom domenu obuke, postupcima i radnjama po NATO standardima, upotrebi engleskog jezika... Stoga smatram da pripadnici MVCG mogu da odole bilo kom izazovu kroz misije i da budu dostojanstveni reprezenti VCG i Crne Gore.

Na kraju bih zahvalio na razumijevanju porodice za moja htijenja u daljem angažovanju, zahvaljujem i kolegama iz MVCG i Pomorskog odreda na povjerenju i podršci te posadi HS “HYDRA” na odličnoj saradnji.

Gligor R. Bojić

april 2012.

PARTNER

9

Povod

Vazduhoplovna baza kao teatar ATAK promovisao saradnju sa Vojskom Crne Gore U ulici Jovana Tomaševića, ispred zgrade Ministarstva odbrane, preko puta spomenika Vladimiru Visockom, bilo je parkirano nekoliko vojnih kamiona i džipova. Vrijeme nam nije išlo na ruku. Kiša je padala već danima i upravo se spremao još jedan pljusak. Mislili smo: neće niko doći.

Uzdali smo se samo u jedan krug prijatelja. Ipak, skoro u posljednji minut (kako to kod nas obićno biva) ljudi su počeli da pristižu. Novinari iz nekoliko dnevnih listova, ljudi iz kulturnog miljea, nekoliko lica poznatih sa TV ekrana, izmiješali su se sa pripadnicima Vojske Crne Gore. Velika šarolika grupa. Prolaznici su se redom okretali, neki i zastajali, pokušavajući da shvate o čemu se radi. Odavno neki kulturni događaj nije izazvao ovakvu pozornost. Kamioni su bili puni i krenuli smo ka Vazduhoplovnoj bazi u Golubovcima.

Kada smo osnovali ovali NVO ATAK (Alternativnu teatarsku aktivnu kompaniju) tražili smo uzore na Zapadu.

Znamo da su tamo o mnogo odmakli u ovakvoj vrsti aktivnosti, ali isto tako znamo namo i da su oni jednom morali ali početi od nule. Zahvaljujući FIAT-u (Festivalu internacionalnog nalnog alternativnog teatra), Podgorica je imala tradiciju ove ve vrste, ali je ta tradicija ugašena. na. Sjećajući se tih vremena kada da su mnoga svjetska imena izz svijeta teatra gostovala u našem gradu, počeli smo da tražimo ažimo načine da stvari pokrenemo mo sa mrtve tačke. Članica ATAK-a, glumica Ana Vujošević, vić, prenijela nam je svoje iskustvo tvo sa boravka u velikom teatarskom arskom kampu u Njemačkoj, u Hamburgu.

Ti kampovi organizunizuju se u nekadašnjim njim

10 PARTNER

april 2012.

kasarnama i drugim vojnim objektima. Spajanje institucija koje imaju imidž konzervativnih, nepristupačnih struktura sa slobodnim umjetničkim asocijacijama doprinosi opštoj slici otvorenosti i pacifizmu jednog društva. To ima poseban značaj u područjima čiji građani još pamte etničke sukobe iz 90-ih. Tako smo došli na ideju da saradnju ponudimo Vojsci – i ostali fascinirani njihovom otvorenošću i gostoprimstvom. Kao mjesto za svoju prvu javnu promociju izabrali smo Vazduhoplovnu bazu u Golubovcima. Vojni kamioni i džipovi kojima je organizovan prevoz do Baze trebalo je da, osim simboličkog označavanja naše saradnje, u cijeli događaj unesu i malo avanture. Jer najbolja umjetnost uvijek i jeste neka vrsta avanture. Na to treba stalno zainteresaovanog, upućivati danas, za umjetnost sve slabije zainter mladog čovjeka. Sudeći po reakcijama ljudi koji ko su se strta pljivo truckali u kamionima, kam zamisao je uspjela.

Kad se iskrcasmo ispred Vazmajor Bojan duhoplovne baze, m bio od ogroBlagojević, koji je bi organizaciji mne pomoći u o ljude da uđu događaja, pozva lju unutra. U mračnom hodniku, koji se brzo ispuni ljljudima, već su stajali glumci u sslaboj svjebaterijskih lamtlosti nekoliko bater pi. Dvoje glumaca, Ana A Vujošević i Dejan Ivanić, kao k i Tijana Janković i Badema Sirotanović – članice Udruženja slabovidih, zajedno sa članicom ATAK-a izveli su mali Jelenom Janković, izv tekstu ,,Slijepi’’ dio predstave po teks Morisa Meterlinka. U mraku hodnika koji je učinio učin da i pu,,oslijepi’’, zablika na neki način ,,o glumaca: ,,Da čuli su se glasovi glu li iko stiže?’’, ,,Gdje je otišao?’’, ,,Da li je to on?’’.... Krećući se

Povod u mraku i dodirujući publiku glumci su učinili da se svako osjeti dijelom predstave. Jedan od ciljeva ovakvih izvedbi je učiniti da se pasivna pozicija gledaoca zamijeni njegovom integracijom u sam umjetnički čin – što je jedan od problema kojima se bavi savremena teatrologija. Učešće djevojaka sa hendikepom oštećenog vida od ogromnog je značaja za sam projekat. Osobe koje je društvo, bez ikakvog ozbiljnog razloga, ostavilo na marginama, mogu bez problema učestvovati u jednom kolektivnom teatarskom činu – a pozorište jeste umjetnost kolektiva i bez saradnje i solidarnosti je nemoguće. Svojim životnim iskustvom koje unose u predstavu oni joj daju dublji smisao, čine da se umjetnost i život isprepliću u jedinstvenu cjelinu. Granica između umjetnosti i stvarnosti pokušava se prevazići u savremenom tretmanu pozorišta i ovakav pristup teatru vrlo je aktuelan u svijetu (naša publika imala je priliku da vidi odličnu predstavu ,,Hipermnezija’’ koja je nedavno gostovala u Crnogorskom narodnom pozorištu). Dakle, nije uključivanje osoba sa oštećenim vidom samo stvar humanosti, nego i stvar potrebe – ovaj put mi od njih tražimo pomoć – jer predstava bi bez njih jednostavno bila slabija. A ovo će biti još jedan dokaz da ti ljudi bez problema mogu obavljati razne poslove, pa i učestvovati u složenom umjetničkom činu i da je njihova marginalizacija velika nepravda.

Poslije te kratke izvedbe publika je prešla u salu gdje su članovi ATAK-a predstavili svoje ciljeve i planove za naredni period. O tim planovima govorili su dramaturzi Dragana Tripković i Stefan Bošković, glumica Ana Vujošević i dizajnerka vizuelnih umjetnosti Jelena Janković. O iskustvu rada na prevodu Meterlinkovog teksta govorila je Mirjana Lekić-Velimirović. Ispred Vojske publici se obratio komandant Vazduhoplovne baze pukovnik Živko Pejović. On je govorio o saradnji Vojske i institucija kulture, rezultatima koji iz te saradnje proizlaze, osvrćući se na bogato iskustvo zapadnih zemalja i prisjetivši se kako je to izgledalo nekad, u vrijeme socijalizma. Za Vojsku, smatra on, značajno je i to što učešće u ovom projektu uzimaju osobe sa hendikepom, jer humani aspekt te saradnje čini da sa posebnim osjećajem zadovoljstva Vojska daje svoju podršku ovakvim događajima. Nakon predstavljanja, članovi ATAK-a objasnili su zašto je baš ovaj tekst belgijskog nobelovca Morisa Meterlinka izabran za prvi projekat. Drama ,,Slijepi’’ govori o grupi napuštenih slijepaca koji pokušavaju da shvate okolnosti u kojima su se našli i da pronađu izlaz iz te teške situacije. Čini se da ovaj komad u velikoj mjeri korespondira sa ak-

tuelnim trenutkom u svijetu, sa osjećajem velike depresije izazvanom teškim ekonomskim lomovima, rušenjem sistema koji su ulivali sigurnost. Čovjek, kao slijepac, nasumice traži nova uporišta, nove sisteme vrijednosti i, oslonjen na intelektualni potencijal, pokušava da pronađe prolaz ka boljoj budučnosti. Na kraju ovog dijela promocije, publici su se predstavile Tijana Janković i Badema Sirotanović, što je izazvalo posebno emotivnu reakciju i najsnažniji aplauz.

Nakon toga, druženje je nastavljeno na koktelu u restoranu Baze. Odlični vojni orkestar svirao je poznate džez i pop standarde. Bilo je veliko zadovoljstvo vidjeti na jednom mjestu poznate pozorišne reditelje, pisce, glumce, profesore i druge ljude iz javnog života, okupljene zahvaljujući ovom poduhvatu. Pripadnici Udruženja osoba sa hendikepom svojim prisustvom su dali poseban značaj ovoj večeri.

Imali smo priliku da upoznamo i nekoliko mladih ljudi koji

su, zainteresovani ovim projektom, prilazili i tražili dodatne informacije o tome kako se mogu uključiti u buduće akcije sličnog tipa. Mladi talentovani ljudi uvijek traže načine i prostor kako bi se predstavili društvu i ovo bi mogla biti dobra prilika za njih. Čini se da je na osnovu ovog iskustva saradnje sa Vojskom, saradnje koja je tek na početku, već sada moguće zaključiti kako ona ima svoj puni smisao i da se njen društveno-kulturni značaj ne može precijeniti. Ovim događajem, prvim ovakve vrste kod nas, neke stvari su pomjerene sa mrtve tačke. A vojni i umjetnički pozivi imaju bar nekoliko zajedničkih tačaka: nijesu li težak rad, red, disciplina, u skladu sa moralnim normama, isti uslovi neophodni u radu na umjetničkom djelu, uslovi bez kojih ono teško može preći granice prosječnosti.

Vasko Raičević, dramaturg

april 2012.

PARTNER 11

Tema

Mirovne misije kroz istoriju

Odbrana mira posmatranjem, diplomatijom, oružjem...

M nogi istoričari smatraju da korijeni operacija održavanja mira (peacekeeping operations) datiraju čak iz V vijeka prije nove ere, kada je u drevnoj Grčkoj stvorena „Delska liga“ (nazvana po grčkom ostrvu Delos, prim.aut.), uspostavljena kao savez grčkih polisa protiv Persijanaca. Kroz istoriju čovječanstva postojalo je još nekoliko sličnih primjera.

situacija dovela je do uvođenja koncepta „operacija održavanja mira.“ Ove operacije načelno se preduzimaju na osnovu Poglavlja VI Povelje UN, ali se u većini slučajeva u stvarnosti mogu svrstati između Poglavlja VI (mirno rješavanje konflikata) i Poglavlja VII (mjere u slučaju prijetnje miru, povrede mira ili u slučaju agresije), uz saglasnost strana u sukobu, a radi nadzora i olakšanja primjene mirovnog sporazuma. Početne operacije održavanja mira u idealizovanom smislu bile su zamišljene kao nenasilna upotreba vojnih snaga u cilju očuvanja mira između aktera u sukobu.

U početku su u ovakve operacije bili upućivani isključivo nenaoružani vojni posmatrači, da bi se kasnije počelo i sa uvođenjem naoružanih vojnih snaga.

Prva operacija u istoriji koja se može okarakterisati kao operacija održavanja mira uspotavljena je 1948. godine kao vojno-posmatračka misija, poznata pod nazivom UNTSO (United Nations Truce Supervision Organization in Palestine), nastala kao odgovor na rat između Major Rade Ćurčić Arapa i Izraelaca. Misija UNTSO ubraja Međutim, savremeno shvatanje onoga što danas zovese u takozvane tradicionalne operacije ili misije održavamo operacijama održavanja mira, potiče iz mehanizama nja mira, kao i mnoge koje su potom uslijedile i koje u implementacije kolektivne diplomatije i nametanja mira tom obliku i danas postoje, poput misije UNDOF (UN koji su bili karakteristični za Ligu naroda (poslije Prvog Disengagement Observer Force) na Golanskoj visoravni, svjetskog rata), a potom i Ujedinjene nacije (UN). OsniUNMOGIP (UN Military Observer Group in India and vači UN nijesu predvidjeli mogućnost angažovanja u Pakistan) u oblasti Kašmir, UNIFIL (UN Interim Force operacijama održavanja mira, pa zato ova vrsta operacija in Lebanon) u Libanu ili UNFICYP (UN Peacekeeping nije ni pomenuta u originalnoj Povelji UN. „Hladni rat“ Force in Cyprus) na Kipru. između Sjedinjenih Američkih Država (SAD) i Saveza NASTANAK I KARAKTERISTIKE Sovjetskih Socijalističkih Republika (SSSR) značajno je VIŠEDIMENZIONALNIH MISIJA uticao na suštinu operacija pod vođstvom UN. KonačZavršetak „hladnog rata“ uticao je na dramatične prono, ono što je danas poznato pod nazivom „održavanje mjene u međunarodnim odnosima. Priroda sukoba se mira“, suštinski je bila improvizacija odgovora na rastuće mijenja, pa umjesto sukoba između država (inter-state), napetosti između dvije supersile, SAD i SSSR. Do tada sve više preovlađuju oni unutar jedne države (intra-stakorišćeni kolektivni sistem bezbjednosti, koji se zasnite). Ovakvi sukobi do sada su najčešće vodili ka humavao na nametanju mira od strane Savjeta bezbjednosti i nitarnim krizama, ozbiljnom kršenju ljudskih prava, dogovora velikih sila, postao je nefunkcionalan. Ovakva

12 PARTNER

april 2012.

Tema uništenju ili preotimanju postojećih državnih institucija i nasilju koje vodi u sveopštu anarhiju. Zastarjeli koncept tradicionalnih misija sve manje je bilo moguće uspješno primijeniti u novim strateškim okolnostima. Odgovor međunarodne zajednice na novonastalu situaciju bilo je proširenje djelatnosti i ovlašćenja operacija održavanja mira. One su prerasle iz tradicionalnih operacija, koje su obuhvatale vojnu komponentu podržanu od civilne administracije, u složene (kompleksne) ili višedimenzional-

misija koje se moraju prilagođavati političkoj realnosti i izazovima koje se pred njih postavljaju. Sa druge strane, povećanje broja pripadnika misija u svijetu znatno utiče na povećanje sredstava koja se u ovu svrhu izdvajaju.

Odjeljenje UN za mirovne operacije (UN Department of Peacekeeping Operations-UNDPKO), u ime Generalnog sekretara UN, odgovorno je za planiranje, upravljanje, podršku i pravilno usmjeravanje svih mirovnih misija pod okriljem UN, dok se specijalni predstavnici Generalnog sekretara (Special Representative of the Secretary General-SRSG) nalaze se na čelu višedimenzionalnih misija i oni su najodgovornija lica za ispravno i pravovremeno sprovođenje aktivnosti u misiji.

VOJNA KOMPONENTA MIROVNE MISIJE UN U LIBERIJI (UNMIL) Primjer uspješne višedimenzionalne misije je UNMIL, koji je svojevremeno bio jedna od najvećih misija u svijetu, sa više od 15.000 pripadnika, da bi se poslije više faza smanjenja, broj pripadnika u ovom trenutku sveo na oko 8.000. I pored toga što su u mandat savremenih višedimenzionalnih misija uključene brojne komponente, osobe i organizacije koje se bave različitim aktivnostima, vojna komponenta i dalje ostaje primarna karakteristika svake misije, pa i UNMIL-a. Na slici je prikazana struktura vojne komponente UNMIL-a, koja je umnogome slična strukturi ostalih višedimenzionalnih misija.

Major Željko Knežević ne misije, u kojima je zastupljen ogroman broj djelatnosti koje UN i inače sprovodi na međunarodnom planu i koje uključuju učešće mnogih UN organizacija.

PRIMJER ORGANIZACIONE STRUKTURE VIŠEDIMENZIONALNE MISIJE Pored sastavnih dijelova u navedenom primjeru, višedimenzionalne misije mogu obuhvatati i komponente za razoružanje, demobilizaciju, reintegraciju i pomirenje (DDRR), institucije pomoći prilikom održavanja izbora, za zaštitu djece, disciplinske organe, unutrašnju kontrolu i mnoge druge. Ovakve misije treba da imaju visok stepen legitimnosti, kako bi se postigao širok konsenzus među sukobljenim stranama i u međunarodnoj zajednici. Najčešće se uspostavljaju kao dio širih međunarodnih napora u slučaju sukoba unutar države i obično uključuju vojnu, civilnu i policijsku komponentu, a postoje i slučajevi kada vlasti države zahtjevaju pomoć u uspostavljanju vladavine prava ili kada je potrebno privremeno preuzimanje zakonodavnih i administrativnih funkcija do rješenja spora oko teritorije i slično. Proces transformacije postao je konstantna karakteristika višedimenzionalnih

STRUKTURA VOJNE KOMPONENTE MISIJE UNMIL Vojna komponenta obično obuhvata naoružane vojne snage i snage za podršku, vojne posmatrače UN, oficire za vezu i štabne oficire. Kao i u slučaju misije UNMIL, gde god se u sastavu misije nalaze naoružane vojne snage i snage za podršku, Komandant vojnih snaga (Force Commander-FC) nalazi se na čelu vojne komponente.

Mandati nekih misija u svijetu ne podrazumjevaju prisustvo ovih snaga, već samo vojnih posmatrača UN ili oficira za vezu, tako da su u tom slučaju Šef vojnih posmatrača (Chief Military Observer-CMO) ili Glavni oficir za vezu (Chief Liaison Officer-CLO) na čelu vojne komponente misije.

Veoma bitna karakteristika UNMIL-a kao višedimenzionalne misije je funkcionisanje dvije organizacione jedinice, Združenog operativnog centra (Joint Operations Centre-JOC) i Združenog analitičkog odjeljenja misije (Joint Mission Analysis Cell-JMAC), koje predstavljaju pravi primjer na koji način vojna komponenta sarađuje sa ostatkom misije.

Združeni operativni centar omogućava raspodjelu informacija i koordinaciju dnevnih operativnih aktivnosti april 2012.

PARTNER 13

Tema svih komponenti misije, uključujući vojnu, policijsku, političku, humanitarnu, civilnu, kao i informisanje javnosti. Svrha centra je da osigura usklađenost operativnih aktivnosti svake od zasebnih komponenti sa funkcijama misije, da bi oni djelovali kao jedna cjelina.

Pomenuta dužnost Oficira za personalne poslove za vojne posmatrače obavlja se u okviru Ćelije za vojne posmatrače (G1 UNMO Cell) koja ima tri člana i koja se nalazi u sastavu Odjeljenja za vojne personalne i administartivne poslove (G1 Section). Načelnik odjeljenja G1 u ovom trenutku je pukovnik Združeno analitičko odjeP Padam Kumar Angbo iz Neljenje misije je multidisciVOJNI POSMATRAÿI PRVI PUT U INDONEZIJI p pala, a zamjenik potpukovnik plinarna struktura, koja se UN su po prvi put u istoriji upotrijebile vojne poA Avgustin Asiedu iz Gane. sastoji od vojnih, policijskih smatraþe 1947. godine, prilikom sukoba u Indoneziji, i civilnih stručnjaka, koji Pored redovnih dužnosti izmeÿu Vojske Kraljevine Holandije i vojnih snaga nov imaju ulogu da vrše analizu vojnog posmatrača koje su voizabrane Vlade Indonezije. Misija je bila poznata pod i interpretaciju informacija svakako najvažnije i o kojima s skraüenim nazivom UNGOC (UN Good Offices Commijje bilo dosta riječi, za pripadiz svih izvora i da obezbjede ssion), a vojni posmatraþi su u stvari bili opunomoüeni n obavještajne preporuke koje nike Ministarstva odbrane i vojni atašei Australije, Kine, Francuske, Velike Britanije će pomoći rukovodstvu miVojske Crne Gore koji se upuV i SAD. Naravno, vojni atašei navedenih država mogu se posmatrati samo kao preteþe savremenih vojnih poććuju u misiju, interesantno sije pri donošenju odluka. smatraþa, jer su oni ipak bili þlanovi svojih nacionalnih jje pomenuti i dužnosti koje Odjeljenje sarađuje sa svim delegacija u Indoneziji i kao takvi nisu dobijali smjernice o bitnim funkcionalnim cjeliobavlja oficir za personalne samo i iskljuþivo od Generalnog sekretara UN. p nama misije, ali i sa spoljašposlove za vojne posmatrače, a koje obuhvataju: njim saradnicima, kao što su države članice UN i humanitarne organizacije koje mogu • Prijem novih posmatrača i pomoć prilikom prijavljivaimati neke samostalne izvore informacija. To je jedini nja u misiju i odjavljivanja iz misije na kraju mandata, mehanizam za prikupljanje i analizu informacija koji proslijeđivanje bitnih informacija u vezi sa dolaskom, nadgleda aktivnosti na nivou cjelokupne misije. odlaskom, rotacijama, dužnostima, ličnim podacima i broju posmatrača u misiji; DOPRINOS VOJNIH POSMATRAÿA IZ CRNE GORE Kao što je već poznato, Ministarstvo odbrane i Vojska Crne Gore upućuju do dva vojna posmatrača u misiju UNMIL, koja je uspostavljena na osnovu Rezolucije Savjeta bezbjednosti, broj 1509, od 19. septembra 2003. godine. Trenutno su u misiji major Rade Ćurčić, koji obavlja dužnost Oficira za personalne poslove za vojne posmatrače (UNMO Personnel Officer) u Odeljenju G1 u Glavnom štabu misije UNMIL i major Željko Knežević koji obavlja dužnost vojnog posmatrača u Timu 11 u Voindžami, gradu na sjeverozapadu Liberije.

Pored neke od dodijeljenih dužnosti, vođe ili zamjenika vođe tima, oficira za operacije, transport, komunikacije, personalne poslove, logistiku i civilno-vojnu saradnju, dužnosti vojnog posmatrača u bilo kom timu u Liberiji uglavnom su vezane za izvođenje patrola i dostavljanje izvještaja na osnovu prikupljenih podataka.

Kao nadzorni organi po pitanju dodijeljenih dužnosti nad timom, ali i kao podrška ljudstvu na terenu, pojavljuju se vojni posmatrači koji su raspoređeni na dužnosti u štabu misije. Od 133 vojna posmatrača, koliko ih je u ovom trenutku u misiji, ukupno 16 ih je raspoređeno na ove pozicije i čine ih iskusniji posmatrači koji su već bili postavljeni u neke od timova ili su u prethodnom mandatu bili u misiji UNMIL.

14 PARTNER

april 2012.

• Učešće na mjesečnim konferencijama Komandanta vojnih snaga misije UNMIL i učešće na kvartalnim konferencijama Zamjenika komandanta, ujedno Šefa vojnih posmatrača; • Izrada i održavanje prezentacija u sklopu uvodne obuke (Induction Training) za vojne posmatrače, kao i jutarnjih brifinga komandantu misije, njegovom zamjeniku, načelniku štaba i njihovim saradnicima u svojstvu predstavnika Odjeljenja G1;

• Izrada prijedloga naredbe za postavljenje vojnih posmatrača uzimajući u obzir nacionalnu zastupljenost i broj članova tima i izdavanje naredbe za postavljenje poslije potpisivanja i odobrenja od strane Šefa vojnih posmatrača; • Uređivanje baze podataka za vojne posmatrače i arhiviranje dokumentacije za sve vojne posmatrače u misiji; • Verifikacija platnih spiskova, listi posmatrača kvalifikovanih za medalje UN, listi dolaska posmatrača u misiju i putovanja po odjavljivanju iz misije; • Obavljanje dužnosti ostalih kolega u ćeliji u slučaju njihovog odsustva. major Rade Ćurčić

Tema

PoĀasna garda Vojske Crne Gore

Država se i po njima poznaje Njegoševi perjanici preteĀa današnjih gardista

D

ržavni protokol je ogledalo države, ističu iskusne diplomate i teoretičari diplomatije. Sastavni dio protokola su i počasti koje se ukazuju najvišim domaćim zvaničnicima i državnim gostima iz inostranstva. Vojska Crne Gore ima posebnu jedinicu - Počasnu gardu koja obavlja zadatke vojnog, ali i šireg, državnog, protokola. Istorija Počasne garde pri VCG seže još u prvu polovinu 19. vijeka.

Crnogorski vladar Petar I Petrović Njegoš je 1831. godine formirao prvu počasnu regularnu jedinicu, sa nazivom perjanici, mada je, prema nekim zapisima, neku vrstu počasne garde imao i vladika Danilo Petrović. Perjanici su imali za-

reformisan u Počasnu gardu. Sadašnju formaciju Garde čini 89 pripadnika, a raspoređeni su u tri gardijska voda i Vojni orkestar.

datak tjelesnog obezbjeđenja vladara i njegove pratnje, ali su dobili i šire zadatke - da učestvuju u održavanju javnog reda i mira, rješavanju različitih sporova, kao i funkciju vršenja povjerljivih misija.

U dijelu zadataka državnog protokola Počasna garda je angažovana na odavanju počasti predsjedniku Crne Gore, predsjedniku Skupštine i predsjedniku Vlade i njihovim gostima iz inostranstva, kao i novoimenovanim ambasadorima u Crnoj Gori. Nezaobilazan su učesnik obilježavanja državnih praznika, godišnjica značajnih bitaka i otkrivanja spomen obilježja, kao i prilikom održavanja značajnih kulturnih i sportskih svečanosti.

Perjanička služba se kasnije razvijala. Crnogorski perjanici su ostavili snažan utisak na austrougarskog cara Franja Josifa, prilikom njegove posjete Kotoru, 1875. godine, kada se sastao sa crnogorskim suverenom, knjazom Nikolom. ’’Nigda nijesam vidio ljepše garde...’’, rekao je tada car Franjo Josif.

Šefovi država, parlamenata i vlada, po dolasku u zvaničnu posjetu našoj zemlji, prvo ugledaju počasni stroj Vojske Crne Gore, koji im počasnim pozdravom i raportom komandira odaju prvu počast. Tom prvom utisku, s pravom, se pridaje ogroman značaj. Zato Počasna garda ne smije sebi dozvoliti grešku, jer je posmatraju svi prisutni, domaćin, gost, mediji, a podsredstvom medija, cjelokupna javnost. Tako su i kriterijumi pri odabiru gardista, slični onim iz perioda perjanika.

Biti perjanik, smatrano je za izuzetnu čast, a budući da su birani po visokim kriterijumima kod naroda su izazivali strah, poštovanje i zavist. Bili su izuzetno odjeveni, naoružani, izrazite fizičke ljepote, pa se u narodu do danas zadržala izreka: ,,Lijep kao perjanik’’.

Što se vojnog protokola tiče, Počasna garda odaje počasti ministru odbrane i načelniku Generalštaba Vojske Crne Gore i njihovim gostima iz zemlje i inostranstva, zatim, obiljezava vojne praznike, odaje počast u slučaju smrti pripadnicima Vojske i penzionisanim podoficirima, oficirima, admiralima i generalima.

Perjanička služba u Crnoj Gori ukinuta je 1899. godine, ali iako formalno nije postojala, perjanici su nastavili da obavljaju dužnost do nestanka crnogorske države 1918. godine.

Sastavni dio protokola jedinice je i Vojni orkestar, koji izvodi himne, koračnice i posebne koncerte prilikom značajnih datuma.

Nakon obnove državnosti Crne Gore, za izvršavanje zadataka državnog i vojnog protokola, u Vojsci Crne Gore formiran je Bataljon za počasti, kasnije formacijskim izmjenama

U zavisnosti od ranga ličnosti kojoj se počast odaje i od lokacije na kojoj se ukazuje, Garda određuje sastave (četu, vod, špalir, stražu, pratnju, zastavni vod). Vojni orkestar

april 2012.

PARTNER 15

Tema može uputiti i mali sastav.

GRÿKI VIJENAC NA SPOMENIK VASU BRAJOVIýU

Nije lako uvijek izvršavati zadatke odavanja počasti, iako je to naizgled jednostavno. Nekad se dogodi da vremenski uslovi, bilo da je to kiša, snijeg ili vjetar, ne dozvoljavaju da se protokolarni ceremonijal izvede po predviđenom redu, ali Počasna garda ne smije odustati od svog zadatka i njeni pripadnici uz maksimalne napore i angažovanje uspijevaju da ,,nadjačaju’’ vremenske neprilike. Koliko u tome uspijevaju svjedoče brojne pohvale dobijene od strane visokih zvaničnika kojima je ukazivana počast.

No, ne završava se dužnost pripadniku Počasne garde, prisustvom u počasnom stroju, kaže komandir Garde poručnik Predrag Lučić. On je osim dužnosti gardiste i vojnik kojem je i II misija vojske, dužnost i zadovoljstvo. Tako su, tokom trajanja vanrednog stanja u našoj zemlji, pripadnici Počasne garde raščišćavali površine zametene snijegom i asistirali građanima Prijestonice i Glavnog grada, kad god je to bilo potrebno. I te zadatke izvršavali su jednako kvalitetno kao one iz oblasti protokola.

Da bi stepen osposobljenosti konstantno unaprjeđivali, pripadnici Garde polaznici su brojnih kurseva u zemlji i inostranstvu. Trenutno su dva oficira na usavršavanju engleskog jezika u inostranstvu. Takođe, konstantan trening fizičke kondicije, provjeravaju na vojnim takmičenjima, gdje postižu dobre rezultate. Na fudbalskom prvenstvu Vojske prethodne godine osvojili su drugo mjesto, a prema riječima poručnika Lučića, ove godine nadaju se najsjajnijem odličju, kakvo Garda svojim renomeom i zaslužuje.

mbasador Grþke u Crnoj Gori Manolis Papadojorgakis položio je vijenac na spomenik Vasu Brajoviüu, Crnogorcu koji je uþestvovao u nacionalnom osloboÿenju Grka od Turaka, u prvoj polovini 19. vijeka. Vijenac je položen 25.marta, na grþki nacionalni praznik, u znak sjeüanja i poštovanja prema tom vrsnom ratniku i slobodaru koji je u Grþkoj upamüen po vojniþkim i ljudskim podvizima. Sveþanost su uveliþali Poþasna garda Vojske Crne Gore i Vojni okestar.

A

U toku ceremonije, Vojni orkestar je svirao fragmente iz Betovenovih kompozicija, a nakon minuta üutanja intonirao i himne Grþke i Crne Gore. Cjelokupno angažovanje je opisano rijeþima hvale od strane organizatora. ppor Milo Beleviü

Nemanja Đukanović

ZANIMLJIVOSTI IZ VOJNE MUZIKE

SUZAFON - MANJE POZNATI INSTRUMENT uzafon (sousaphone), je basov limeni duvaþki instrument. Dobio je ime po Džonu Filipu Sousi (John Fillipe Sousa, 1854-1932), ameriþkom kapelniku (nekadašnji naziv za dirigenta orkestra) i kompozitoru, prema þijim je sugestijama konstruisan. Pripada familiji flighorna. To je vrsta TUBE, varijanta HELIKONA. Taþnije, helikon je njegova preteþa u duvaþkim i vojnim orkestrima druge polovine XIX vijeka. Cijev mu je bila savijena u obliku kruga, koji se za vrijeme sviranja vješao koso, o jedno rame. Imao je veoma široku, lijevkastu zvuþnicu. Razlikovao se od porodice truba manjom menzurom i prodornijim zvukom. Helikoni su se gradili i u manjim dimenzijama kao tenorski, altovski, sopranski i pikolo instrumenti, ali

S

16 PARTNER

april 2012.

se nijesu zadržali u muziþkoj praksi. Suzafon, pored sliþnih vizuelnih karakteristika od svog starijeg roÿaka, ima ljepšu, tamniju, topliju i puniju boju tona. Zbog toga polako preuzima mjesto helikonu i to u ameriþkim vojnim i duvaþkim orkestrima poþetkom XX vijeka. Kratko je bio popularan u Evropi u ranim sastavima džeza, dok ga dvadesetih godina nije istisnuo kontrabas. Poþetkom 90-ih godina XX vijeka polako zamjenjuje tubu u vojnim orkestrima Evrope, zbog sliþne boje i tehnike sviranja, a praktiþnijeg nošenja u stroju.

Kod nas se odomaüilo da na pitanje zašto se zove suzafon, dajemo odgovor u šali, da svako ko ga svira proplaþe od muke. Kazano vojnim žargonom, suzafon je instrument koji stoji u drugoj liniji, artiljerac velikog kalibra koji svojom bojom i snagom, a u sadejstvu sa nekim manjim kalibrima, daje podršku pješadiji u napadu, tj. melodiji.

Vojna tehnika

Iz istorije naoružanja i vojne opreme

Jurišna puška G36 Hekler i Koh J

urišna puška G36 koja je našla upotrebu u većini savremenih armija, od 2008. godine je u upotrebi i u Vojsci Crne Gore. Riječ je o puški “Hekler i Koh”, kalibra 5,56x45mm, dizajniranoj početkom 90-tih godina od strane njemačke kompanije Hekler i Koh. Proizvedena je sa ciljem zamjene 7,62mm G3 borbene puške, koja je do tada bila vodeći model ove više nego uspješne kompanije. mpanije.

Već 1997. godine Ministarstvo odbrane brane Savezne Republike Njemačke-Bundesver desver je modelom G36 u potpunosti zamijenilo model odel G3. HiK G36 je puška koja radi na principu pozajmizajmice barutnih gasova (princip koji je doveden do savršenstva kod Kalašnjikova AK 47) i puni se promjenjivim okvirom od 30 metaka ili okvirom od 100 metakaa popularno nazvanim C-Mag (skraćenica enica iz engleske fraze „century magazine““ koja upućuje na 100 metaka koji ulazi u okvir). r).

RAZVOJ Rad na modelu koji bi zamijenio o u tom periodu neprikosnovenu G3 pušku započeo eo je u Njemačkoj još u drugoj polovini 70-tih godina. Kao posljedica ovih napora nastala je 4,73mm G11 jurišna puška koja je koristila municiju bez čaure (ovu municiju je dizajnirala kompanija Dinamit Nobel). Bilo je predviđeno da ovo novo oružje zamijeni (kada za to dođe vrijeme) model G3 i samim tim dalji razvoj HiK serija naoružanja predviđenih za 5,56x45mm NATO municiju je bio stopiran. Međutim, cijeli posao i rad na modelu G11 je iznenadno zaustavljen kada je Bundesver prekinuo nabavke zbog rebalansa budžeta do kojeg je došlo zbog ujedinjenja Istočne i Zapadne Njemačke. Sve veće interesovanje njemačkih oružanih snaga za modernom puškom koja bi koristila municiju NATO standard 5,56mm je dovelo do pokretanja „Projekta 50“ ili HK50, iz kog će i proisteći model G36. Nakon što se projekat pokazao više nego uspješnim, puška HK50 je ubačena u upotrebu u njemačkim oružanim snagama, ali pod posebnom oznakom G36.

DIZAJN G36 je jurišna puška promjenivog sistema paljbe sa rotirajućim zatvaračem koja koristi municiju kalibra 5,56 mm. S obzirom na to da se model G36 proivodi u vise varijanti, zajedničko svim varijantama su sklop kućišta i

usadnika, nosač zatvarača sa zatvaračem i povratni mehanizam sa vodilicom. Kao što je već rečeno radi na principu pozajmice barutnih gasova iz cijevi, koji kroz rupicu blizu usta cijevi ulaze u gasnu komoru odakle se pritisak gasova prenosi na nosač zatvarača. Na taj način dolazi do automatizma cijelog procesa jer se zbog pritiska na nosač zatvarača, zatvarač vraća u zadnji položaj, a to je upravo potrebno za ponovno opaljenje.

Na sa-

mom zatvamom raču se nalazi izvlakač sa čaure oprugom i izbacivač čaure. Čaure se izbacuju k t d j strani t i kućišta k ćišt i otvor t d ži kroz otvor na desnoj sadrži i metalni deflektor koji onemogućava da čaura udari u lice ljevorukog korisnika puške. Za opaljenje metka se koristi mehanizam sa uradnom iglom i okidačem sa selektorom režima paljbe. Takođe, tu još postoji i integrisani ručni sigurnosni mehanizam koji sprečava slučajno opaljenje. Što se selektora paljbe tiče on je prilagođen i dešnjacima i ljevacima, tj. nalazi se sa obje strane kućišta i režimi paljbe su označeni slovima gdje „S“ znači ukočeno, „E“ pojedinačno i „F“ rafalno. Neki modeli umjesto slova sadrže slikoviti prikaz odnosno piktogram režima paljbe.

Standardna verzija G36 njemačke vojske ima dvojni optički nišan ZF 3x40 koji kombinuje teleskopski nišan sa 3x uvećanjem i refleksni („red dot“) nišan koji je bez uvećanja i podešen je za daljinu od 200m. Teleskopski nišan je podešen za gađanje na udaljenosti od 200m i sadrži oznake za kompenzaciju pada zrna za 200, 400, 600 i 800m, ali i ljestvicu za određivanje daljine. Refleksni („red dot“) nišan za pozicioniranje crvene tačke koristi dnevnu svjetlost, dok tokom noći i u uslovima slabijeg osvjetljenja tu ulogu preuzima baterija koja ima ulogu da napaja nišanski sistem. april 2012.

PARTNER 17

Vojna tehnika mijenjena i ima integrisane šine za taktičke potrebe. Što se tiče nišana, ova varijanta posjeduje jedino mehanički nišan, ali zahvaljujući drški za nošenje koja ima šinu moguće je ugraditi optički ili refleksni nišan; • G36A2 je modernizovana verzija puške G36 koja se koristi u njemačkoj vojsci. Posjeduje lako odvojivi Karl Zajs refleksni „red dot“ nišan, prilično unaprijeđen u odnosu na onaj dvojni nišan kod G36 osnovnog modela.

Osim ovih HiK je napravio (bazirajući se na modelu G36) i poluautomatsku pušku SL8 kao i repertirajuću pušku R8 koje su namjenjene civilnom sportskom tržištu.

VARIJANTE MODELA G36 SU: • G36V koja je ranije bila i poznata pod oznakom G36E i ova varijanta je namijenjena za izvoz. G36V ima sve karakteristike standardnog modela osim sto posjeduje samo mehanički nišan i nema mogućnost za postavljanje bajoneta; • MG36 je laka mašinka sa pojačanom cijevi zbog mnogo većeg grijanja usled neuporedivo veće vatrene moći; • G36K je karabin varijanta koju karakteriše kraća cijev i kraću ručnu oblogu koja uključuje i jednu ili više šina na koje mogu da se montiraju različiti taktički dodaci. Cijev karabina nema mogućnost ispaljenja tromblonske mine, ali je moguće staviti i koristiti bacač granata; • G36C je proizvod daljeg razvoja varijante G36K i ova varijanta posjeduje kraću cijev i kraći skrivač plamena od G36K. Zbog skraćenja dužine cijevi gasna komora je postavljena bliže ustima cijevi, dok je i klip u gasnoj komori morao biti skraćen. Takođe je skraćena i ručna obloga dok je drška za nošenje u potpunosti pro-

18 PARTNER

april 2012.

S obzirom na to da se puška G36 pokazala jako zahvalnom u segmentu upotrebe kod regularnih jedinica njemačkih oružanih snaga, nije ni čudo zašto su na ovaj tip jurišnog oružja vrlo brzo prešle i mnoge druge armije širom svijeta. Međutim, zahvaljujući inventivnosti i inovativnosti inženjera iz HiK kompanije, G36 je našla primjenu i kod mnogih specijalnih jedinica, upravo zbog prilično velikog broja podvarijanti koje su razvijene na temelju osnovnog modela. HiK G36 je u upotrebi i u Vojsci Crne Gore od 2008. godine, nakon što je bilo potrebno preći na NATO kalibar 5,56mm zbog veoma bitnog koncepta interoperabilnosti sa NATO snagama. poručnik Todor Goranović

Avganistan

Pismo iz Avganistana

Crnogorci u bazi Panonija ne dopuštaju propuste P

ješadijski vod u sastavu V crnogorskog kontingenta u ISAF misiji u Avganistanu angažovan je kao dio Force Protecton Company (FPC), sa konkretnim zadatkom obezbjeđenja baze Panonija u gradu Pol-e-Khomri na sjeveru te zemlje.

Jedinica je sastavljena od odabranog ljudstva koje je prošlo napornu obuku i nekoliko selekcija, a sastoji se od četiri tima koji su konstantno u smjenskom režimu rada. To podrazumjeva povećana psihofizička naprezanja, jer se tokom smjenskog rada ritam obavljanja dužnosti i odmora mijenja naa svakih u ne nekoliko sati. Trenutna situacija u Avganistanu idozvoljava opuštanje. Eventualni propusti prilikom obavljanja dužnosti mogu da uzrokuju ogromne posljedice po svo ljudstvo koje je smješteno u bazi. Svjesni su toga naši pripadnici i svojim radom i profesionalnošću, svakim danom dokazuju, da nijesu slučajno ovdje došli.

Pred istek noćne smjene, trenutno zadej-ko stvovani tim, neprekidno prati situaciju oko dnost baze. Iako je neprospavana noć iza njih, budnost i oprez su prisutni sve do primopredaje dužnosti. Tim koji je u narednoj smjeni ustaje i priprema se za dužnost, pri tom se trudeći da ne remeti san ostalih timova koji u to vrijeme odmaraju. Čuje se zveckanje naoružanja i podešavanje vojničke opreme, priprema se i pije jutarnja kafa u crnogorskom klubu, provjerava spremnost svakog člana tima... Nakon toga komandir tima u besprekornom stroju predvodi ljudstvo na liniju punjenja i pražnjenja naoružanja. Tu se na bezbjedan način realizuje punjenje i pražnjenje pješadijskog naoružanja i to je obaveza svih lica koja ulaze ili izlaze iz baze (borbene jedinice iz sastava ISAF-a, obezbjeđenje VIP osoblja, Avganistanska nacionalna policija - ANP, Avganistanska nacionalna armija ANA…). Kontrola svih radnji i postupaka na ovoj liniji je jedan od zadataka naših pripadnika. Nakon izvršene primopredaje pripadnici zauzimaju svoja mjesta. Tako je počeo još jedan dan!

Jutarnji časovi su obično puni obaveza. Lokalni radnici koji dolaze na posao, konvoji u prolazu, UNAMA, VIP osobe, razne nevladine organizacije, seoske i vjerske vođe, stanovništvo kome je potrebna pomoć... Svi oni žele da obave neki posao u samoj bazi, ali postoje određene procedure koje moraju biti ispoštovane prilikom ulaska ili izlaska iz Panonije. One su veoma striktne i prvenstveno su usmjerene na sigurnost ljudstva koje je smješteno u bazi Panonija. O samom sprovođenju postupaka prijema, pretresa i evidencije lica i vozila koja dolaze, brine se komadir tima iz sastava crnogorskog kontingenta. On je dežurno lice koje u koordinaciji sa operativnim centrom Provincijskog rekonstrukcijskog tima (PRT) reguliše dosljednu primjenu

svih propisa i procedura prilikom ulaska u bazu. U tome mu pomažu pretresač i pripadnik koji je u pripravnosti - QRF (Quick Reaction Force ). Pretresač (searcher), kako mu samo ime kaže, vrši fizički pretres svih lica koja ulaze u bazu, a ne posjeduju posebne privilegije (ISAF, VIP i sl). Pripadnik koji je u pripravnosti (QRF) angažuje se po potrebi i njegov prvenstveni zadatak je da prilikom pretresa obezbjeđuje searchera.

Zadejstvo Zadejstvovani tim broji sedam pripadnika i preostala četvori su raspoređeni na tornjevima gdje vrše četvorica nep neposredno fizičko obezbjeđenje baze Panonija.

O njihove budnosti zavisi miran san svih ljudi Od koji žive i rade u bazi.

U toku dana, događaj posebnog rizika je dolazak lokalnih VIP osoba. Obično se takve posjete posebno najavljuju i VIP osobe ulaze u pratnji svog obezbjeđenja. Obezbjeđenje VIP ličnosti su uglavnom avganistanski vojn nici ili policija. Međutim, samo prisustvo naoruža ružanih lica u bazi povećava stepen rizika. U tim prilikam prilikama posebna jedinica iz sastava FPC vrši nadzor avganistanskog obezbjeđenja sve do odlaska VIP osoba.

Naši momci na tornjevima nadgledaju ostatak obezbjeđenja koje čeka van baze da se sastanak završi. Po njihovom odlasku nastavlja se sa redovnim procedurama. Ovako, u grubim crtama, prolazi jedan radni dan naših pripadnika.

Iako je situacija relativno mirna nikada se ne zna šta se može desiti u ovoj, još uvijek, nestabilnoj i turbulentnoj zemlji. Zato je ovdje, u Avganistanu, jačina kolektiva i psihička snaga ljudi, veoma bitna za funkcionisanje jedinice. Naravno, sve ovo ne bi bilo moguće bez moralne podrške od strane najdražih koji sa razumjevanjem i strijepnjom čekaju povratak V kontingenta u Crnu Goru.

Slobodni časovi prolaze u druženju, sportu, odmaranju...

Kako vrijeme odmiče, sve više shvatamo da izvršavati zadatak u jednoj relativno maloj bazi, daleko od najdražih, nije nimalo jednostavno. Ali, u jakom kolektivu sve obaveze lakše se podnose. Desetar Radoslav Dubak koji je svoju vojničku karijeru započeo vršeći zahtjevnu dužnost graničara na karauli Vusanje blizu Gusinja, u šali često zna da kaže kako bi, što se ljudi koji čine ovu jedinicu i samog izvršenja zadatka tiče, „ovako mogao do penzije“. Naravno, svi znamo da ćemo se po uspješno obavljenom zadatku vratiti kući, uzdignute glave i ponosni što profesionalno izvršavamo svoju dužnost kroz realizaciju jedne od misija Vojske Crne Gore.

Komandir pješadijskog voda poručnik Isak Mrkaić

april 2012.

PARTNER 19

Avganistan

Ko su talibani?

(drugi dio)

Zabranjuju uzimanje droge, a proizvode je Škole Āesta meta napada. Odgovorni za preko 80 odsto civilnih žrtava u 2011. godini

S

urova odlučnost da se cijena nepoštovanja šerijatskih pravila plaća ljudskim životima, kako u Avganistanu, tako i u čitavom svijetu, gdje god se bezvjernik zatekao, teroristički napad na svjetski trgovinski centar u Njujorku 11. septembra 2001. godine i odbijanje da predaju svoje i lidere svojih saveznika, uslovili su 7. oktobra

iste godine pokretanje operacije ,,Enduring Freedom” (SAD, Velika Britanija i Avganistan), a odmah zatim i NATO vođene ISAF. Angažovanje koalicionih snaga u Avganistanu radi obezbjeđenja stabilnosti i iskorijenjavanja ovdašnjeg terorizma značilo je i svrgavanje talibanske vlade u novembru iste godine. Talibani su tad pregrupisani u pobunjenički pokret koji dalje koristi terorizam kao taktiku radi ostvarenja svojih ideoloških i političkih ciljeva. Od prelaska u ,,ilegalu,, svoje aktivnosti jasno usmjeravaju u dva pravca: prvi - bezuslovno i neodložno povlačenje svih stranih trupa iz Avganistana i drugi - obnova Islamskih Emirata Avganistana.

Prema podacima Ujedinjenih nacija, talibani su dokazano odgovorni su za 76% u 2009, 75% u 2010. i za

20 PARTNER

april 2012.

preko 80% civilnih žrtava u Avganistanu u 2011. godini. Iako se terorističke aktivnosti u Avganistanu realizuju uglavnom pod vođstvom talibana, postoji i nekoliko savezničkih grupa koje se bore za ponovno uspostavljanje bivšeg režima i služe kao materijalna i moralna podrška u operacijama. Jedna od takvih je Haqqani mreza, predvođena bivšim mudžahedinskim liderom Jalalludinom Haqqanijem. Druga važna grupa u savezništvu sa talibanima je Hizb - i - Islami. Članovi i rukovodstvo ove grupe su više naklonjeni mirnom rješenju sukoba i integraciji u postojeću vladu nego talibani. Svakako je veoma značajno pomenuti blisko vojno i finansijsko savezništvo sa Al – Qaida militantima, koje datira još iz 1997. godine. Za razliku od talibana, Al – Qaida je svojom mrežom više transnacionalno orijentisana, dok su talibani striktno ograničeni na Avganistan.

Talibani prvenstveno koriste asimetrične taktike, sa težištem na gerilskim napadima, izbjegavajući direktne sukobe sa znatno nadmoćnijim ISAF snagama, zasjede na manji broj ljudi i veoma rasprostranjenu upotrebu improvizovanih eksplozivnih naprava i bombaša samoubica. Osim na vojnom planu, napadaju i brojne „mete” koje su u konfliktu sa njihovom ideologijom, prvenstveno na sektor obrazovanja. Podatak da je od 2006. godine izvršen napad na 176 škola u zemlji govori da su regrutna baza talibana uglavnom neobrazovani, nepismeni i ljudi iz ruralnih područja. Takođe, na meti su i infrastrukturni projekti, posebno iz oblasti izgradnje puteva, mostova i zelježničkih pruga.

Od naoružanja uglavnom koriste malo i lako ruske i kineske proizvodnje - AK serije, teške mitraljeze kalibra 12,7 i moguće 14,5mm, zatim, ručne lansere granata RPG-69, minobacače 81 mm, bestrzajne topove i u manjem broju protivavionske rakete malog dometa tipa

Avganistan ,,STINGER”, ,,IGLA” i ,,ŠILO”, kao oružje podrške. Od sredstava komunikacije posjeduju razvijenu mrežu putem faxa, e-maila i satelitsku telefoniju. Razvojem mobilne telefonije i povećanjem stepena geografske pokrivenosti, upotreba mobilnih telefona znatno mijenja ostale vidove komunikacije. Za koordinaciju prilikom napada na terenu koriste se radio stanice kratkog dometa.

Vrhovna rukovodeća struktura talibana je Savjet vođa („Rahbari Shura”), sastavljena od deset do dvanaest članova koji su u funkcijama zamjenika, načelnika, savjetnika i regionalnih komandanata. Članovi Rahbari Shura su pretežno bivši ministri, pomoćnici ministara i vojni komandanti u talibanskoj vladi. Lider, mula Omar se ve-

oma rijetko sastaje sa Savjetom vođa iz bezbjednosnih razloga. Naređenja se, uglavnom, distribuiraju preko njegovog zamjenika, a pretpostavlja se da trenutno funkciju zamjenika obavlja mula Abdul Zakir koji je ujedno odgovoran za vojne poslove. Prethodno je bio komandant snaga provincije Helmand. Osim Savjeta vođa, aktivan je i Centralni komitet koji smatraju vladom u sjenci. Ovaj komitet se bavi isključivo političkim pitanjima i u svom sastavu ima podkomitete koju su odgovorni za finansije, informativne, kulturne i propagandne poslove.

Talibanski rezim su do sada priznali samo Pakistan, Saudijska Arabija i Ujedinjeni Arapski Emirati. Kritičari posebno oštro zamjeraju talibanima na hipokriziji. Kao vrhunac cinizma navodi se podatak da se talibani pred-

stavljaju kao istinski muslimani i zabranjuju pušenje, kocku, konzumiranje alkohola, dok istovremeno ne samo što uzgajaju opijum čime finansiraju svoje svete ratove, već i prikupljaju ogroman harač od seljaka. Uz ,,tvrdnju” da islam zabranjuje konzumiranje opijata, ali ne i njegovu proizvodnju i trgovinu, pod režimom talibana proizvodnja opijuma dostiže svoj bum. Godišnje se u Avganistanu proizvede oko 400 tona ovog opijata koji služi kao osnovna sirovina za proizvodnju heroina sa početnom vrijednošću od 500 – 600 milijardi dolara. Glavna polja maka nalaze se u provincijama Helmand i Nangahar, koja su pod punom kontrolom talibana. Proces prerade sirovog opijuma u čisti heroin se inače obavlja u tajnim laboratorijama u pograničnoj liniji sa Pakistanom. Britanski premijer Toni Bler je u izjavi za Guardijan oktobra 2001. godine rekao da je ,,talibansko oružje plaćeno životima mladih Britanaca koji danas kupuju njihovu drogu na britanskim ulicama. To je dovoljan razlog zašto taj pokret treba iskorijeniti”.

Ne obazirući se na apele iz svijeta za civilizovanim rješenjem konflikta, talibani i dalje nastavljaju svoj destruktivni pohod.

U poslednje vrijeme SAD i NATO, preko pakistanskih kanala i predsjednika Hamida Karzaia, intenziviraju nastojanja da se pregovara sa talibanima, radi konačnog postizanja mira na ovom, preko tri decenije ratom zahvaćenom području. Teritorija koja pokriva južne i jugoistočne avganistanske provincije: Kandahar, Paktiku, Paktiu i Helmand predstavlja i pored ogromnog uspjeha u razbijanju talibanske mreže, još uvijek „osinje gnijezdo” za ISAF i Avganistanske snage bezbjednosti. Za 2014. godinu je planirano povlačenje koalicionih snaga iz Avganistana. Do tada se planira da Vlada Islamske Republike Avganistan preuzme kontrolu nad zemljom u svim segmentima. Da li će se do tog datuma izvršiti reinstitucionalizacija talibana u politički, neka vrsta resocijalizacije u društveni zivot, ili će talibani strpljivo gledati u štopericu koju su već aktivirali, ostaje da se vidi. stariji vodnik I klase Miodrag Jokanović april 2012.

PARTNER 21

Vijesti

Prošla zima idealna za vježbu Planinskog bataljona

V

ojska Crne Gore je i ove godine realizovala obuku u zimskim uslovima. Ni vremenske neprilike u februaru nijesu bile prepreka Planinskom bataljonu da, nakon pružanja pomoći građanima, realizuje i ovaj zadatak.

Ništa neočekivano u toj jedinici. U potpunosti su ostvarili zacrtani cilj-povezivanje svih dosadašnjih znanja i iskustava u jednu cjelinu i, na kraju, kroz realizaciju pokazne vježbe, demonstracija osposobljenosti jedinice. Sa druge strane, obuka je pokazala šta se mora dograditi u narednom periodu.

Na kraju obuke, u skijanju na uređenim stazama, po šumi i u dubokom snijegu, realizovana je pokazna vježba “ZIMA 2012”, na Jezerinama. Vrijeme je bilo, reklo bi se, idealno za ovakve sadržaje – kiša, vjetar, magla.

Vježbi su prisustvovali načelnik Generalštaba Vojske Crne Gore viceadmiral Dragan Samardžić sa saradnicima, komandant Brigade KoV potpukovnik Dragutin Dakić sa saradnicima i predsjednik Opštine Kolašin Darko Brajušković.

Takođe, bili su prisutni i predstavnici sredstava javnog informisanja, koji su iskoristili priliku da nakon vježbe

uđu u objekte za boravak u zimskim uslovima i da, nakratko, zajedno sa pripadnicima planinskog bataljona podijele užitak boravka u njima.

Bila je to prilika da se spoje veoma zahtjevni elementi u jednu cjelinu: skijanje, alpinistika, gađanje malokalibarskim naoružanjem, evakuacija povrijeđenog pomoću UT 2000 i motornih sanki, i naravno sve to uvezano u određenu taktičku pretpostavku sukobljenih strana. Nakon što su markiranti označili početak vježbe, otvaranjem vatre po vlastitim snagama, u pomoć pristižu grupe iz više pravaca.

Vožnja na skijama, sa naoružanjem u borbenom položaju, zatvaranje dva pravca, izvlačenja protivnika upotrebom motornih sanki koje na skijama vuku grupe, aktivno spuštanje niz stijenu i otvaranje vatre tokom veranja bili su samo dio prikazanih sposobnosti pripadnika Planinskog bataljona.

Jedan od pokazatelja dosadašnje obučenosti pripadnika bataljona u zemlji i u inostranstvu biće i realizacija zajedničke vježbe sa pripadnicima oružanih snaga Austrije, koja će se realizovati u drugom dijelu godine. major Miladin Čogurić

Završena obuka polaznika Osnovnog podoficirskog kursa

U

prethodna tri mjeseca, u Centru za obuku u Danilovgradu realizovana je osnovna obuka polaznika Osnovnog podoficirskoga kursa. Osnovni podoficirski kurs predstavlja prvu stepenicu u karijeri jednog podoficira. Tokom realizacije osnovne obuke, polaznici kursa su kroz realizaciju predmetnih sadržaja obučavanja osposobljavani za prve podoficirske dužnosti, komandir tima – odjeljenja. Polaznici su, takođe, osposobljavani za samostalnu i metodsku realizaciju pojedinih sadržaja obučavanja.

Obuka polaznika Osnovnog podoficirskog kursa završena je terenskom vježbom u trajanju od 20 sati u dnevno - noćnim uslovima, gdje su polaznici imali priliku da u rotirajućim ulogama lidera (komandir voda, odjeljenja i grupe) iskažu usvojena znanja i vještine stečene tokom

realizacije teorijsko – praktičnih sadržaja predviđenih Nastavnim planom i programom kursa.

Zamisao terenske vježbe je u potpunosti ostvarena. Polaznici su planiranu rutu kretanja u dužini od oko 90 km savladali kombinovanim maršem na vozilima (kretanje javnim putevima i u naseljenim mjestima) i pješke (kroz nenaseljene predjele), kroz prikazivanje sadržaja iz predmeta Taktika i Vojna topografija.

I pored velikih psiho-fizičkih opterećenja polaznici kursa su pokazali visok stepen motivacije da kroz dodijeljene uloge što kvalitetnije prikažu nivo usvojenih znanja i vještina. Polaznici su tokom realizacije kursa iskazivali veliki trud, želju i volju za usvajanje novih znanja i vještina i nadograđivanje stečenih što su i pokazali rezultati postignuti na kursu.

Po završenoj realizaciji osnovne obuke u Centru za obuku u Danilovgradu polaznici nastavljaju obuku u svojim matičnim jedinicama, gdje će sa istima biti realizo-

vana stručno-specijalistička obuka.

Instruktori stariji vodnik I klase Radojica Stojanović, stariji vodnik Drago Mijatović, stariji vodnik Dejan Korać

Kurs iz oblasti protivteroristiĀke taktike

P

ripadnici Čete specijalnih snaga Vojske Crne Gore uspješno su završili kurs iz oblasti protivterorističke taktike. Pokazna vježba ,,Borbeno gađanje i taktika specijalnih dejstava“ izvedena je u kasarni ,,Milovan Šaranović“ u Danilovgradu, uz prisustvo predstavnika Generalštaba i jedinica Vojske Crne Gore, a u sklopu nje su prikazana iskustva koja su polaznici kursa stekli tokom tronedjeljne obuke.

Tokom pokazne vježbe prikazano je gađanje u paru iz različitih stavova i položa-

22 PARTNER

april 2012.

ja, zatim prepad na vozilo, rješavanje više metnih situacija različitim naoružanjem iz zaklona i u pokretu, gađanje hladnim oružjem, upad u objekat, kao i gađanje

tima u formaciji i iz vozila, u pokretu, a osnovni cilj kursa, podizanje borbene gotovosti na viši nivo, kao i razvoj kolektivnog i timskog duha među polaznicima, uspješno je postignut.

Prema ocjenama komandira Čete specijalnih snaga majora Zorana Vukadinovića, polaznici kursa značajno su unaprijedili vještine, znanja i ukupne sposobnosti jedinice za izvršavanje dodijeljenih misija i zadataka.

Nemanja Đukanović

Povod

Uskoro na snazi inovirani Protokol o zabrani upotrebe mina U primjenu se, pored MO i VCG, moraju ukljuĀiti i drugi subjekti

N

akon obnove nezavisnosti, Crna Gora je samostalno pristupila ispunjavanju obaveza iz međunarodnih ugovora i samim tim i sporazuma, konvencija i ugovora Ujedinjenih nacija, koji se tiču razoružanja. Nezavisna Crna Gora je u skladu sa međunarodnim javnim pravom stekla uslove sukcesije u odnosu međunarodne ugovore koje je potpisala bivša Državna zajednica Srbija i Crna Gora.

Crna Gora je sukcesijom prihvatila Konvenciju o zabrani određenih vrsta konvencionalnog naoružanja (Convention Conventional Weapon-CCW), koja ima pet protokola, a među njima i Protokol II- o zabrani upotrebe mina, mina iznenađenja i drugih sredstava iz 1981. godine koji je naslijeđen od SFRJ.

minskih polja i područja kontaminiranih minama, minama iznenađenja i drugim sredstvima (član 10). Nakon oružanih sukoba može se tražiti pomoć drugih država i međunarodnih organizacija.

Protokol sadrži i odredbe koje se odnose na razmjenu informacija i tehničku pomoć, ukoliko se ne radi o tehnologiji za izradu oružja (član 11) i odredbe za zaštitu osoblja mirovnih misija, humanitarnih i misija za utvrđivanje činjenica od efekata gore navedenog oružja i obaveze o izvještavanju šefa misije o postojanju ovog oružja u regionu gdje se sprovode aktivnosti.

U tehničkom aneksu su propisane tehničke norme za upotrebu, korištenje i neutralisanje ovog oružja. Naprimjer, upotreba

Protokol II je bio stara verzija i izgubio je značaj u kontekstu novih standarda u oblasti razoružanja, nakon čega je adaptiran i usvojen je novi izmjenjeni Protokol II, aktivan od maja 1996. godine.

Nakon ratifikacije izmijenjenog Protokola II u Skupštini Crne Gore, ukazom Predsjednika Crne Gore donesen je Zakon o potvrđivanju Izmjenjenog Protokola II,objavljen u „Službenom Listu Crne Gore“.

Predstavnik Ministarstva vanjskih poslova i evropskih integracija je kasnije predao pristupnicu za navedeni Protokol, koja je prihvaćena od strane Generalnog sekretarijata UN i nakon isteka šest mjeseci stupiće na snagu posljednjeg dana juna ove godine.

Izmijenjeni Protokol II se sastoji iz 14 članova i tehničkog aneksa koji definišu: termine koji se obrađuju, opšta ograničenja u pogledu upotrebe mina, mina iznenađenja i drugih sredstava, način upotrebe, zabrane i ograničenja za upotrebu raznih vrsta mina, mina iznenađenja i drugih sredstava, transfere, način registracije i korišćenja informacija o minskim poljima, miniranim područjima, minama iznenađenja i drugim sredstvima, deminiranje i međunarodna saradnju, tehnička saradnju i pomoć, zaštitu od posljedica, konsultacije i izvještavanje,usaglašavanje i obaveze implementacije.

U tehničkom aneksu propisuju se registrovanje, određivanje uslova i podobnosti za otkrivanje, specifikacija samouništenja i samodeaktiviranja i izgled međunarodnih oznaka za minska polja i minirana područja.

Ovim protokolom se u potpunosti ili u tačno definisanim okolnostima zabranjuje upotreba gore navedenog naoružanja (npr. pješadijska mina MRUD koju VCG posjeduje može biti postavljena za dejstvo maksimalno 72 časa u blizini vojnih jedinica i uz obavezan nadzor vojnog osoblja (član 5 tačka 6), a duže samo ako je prostor propisno ograđen, obilježen i trajno definisan za primjenu, a u koji civili i neovlaštene osobe ne mogu da pristupe, (član 5 tačka 2a), uz obavezu čišćenja i uklanjanja

Standardni znakovi upozorenja za opasnost od mina u svijetu mina proizvedenih poslije stupanja Protokola na snagu zabranjena je, ako one nijesu obilježene na engleskom jeziku ili nacionalnom jeziku-jezicima sljedećim podacima: ime zemlje porijekla, mjesec i godina proizvodnje i serijski broj ili više brojeva.

Obilježavanje mora biti trajno, vidljivo, čitljivo i otporno na uticaj okoline koliko je to moguće. Svaka mina koja se upotrebljava mora imati u svom sastavu materijal koji daje signal na opštem detektoru , kao onaj koji odgovara signalu koji daje osam grama ili više čelika u jedinstvenoj kompaktnoj masi.

Izmijenjenom Protokolu II su pristupile i Albanija, Bosna i Hercegovina, Hrvatska i Srbija.

Imajući u obzir širok obim mjera koje treba preduzeti u implementaciji ovog Protokola, pored MO i VCG to zahtijeva angažovanje i drugih državnih resora.

Ministarstvo odbrane je nosilac za implementaciju Protokola na državnom nivou, Međutim, određene oblasti kao što su transfer naoružanja u nadležnosti su i drugih državnih institucija –policije, Uprave carina, drugih ministarstava.

Ministarstvo odbrane i VCG angažovaće se na propisivanju relevantnih vojnih instrukcija, operativnih procedura i postupaka, edukaciji, obuci osoblja i jedinica vojske za izvršavanje odredaba Protokola.

Prihvatanjem izmijenjenog Protokola II koji će stupiti na snagu 30. juna, Crna Gora će imati obavezu da podnese prvi izvještaj do kraja decembra ove godine.

Inspektor I potpukovnik mr Vladimir Radmilović

april 2012.

PARTNER 23

Stav

Civilizacija varvarstva Evrope E

dgar Moren u Evropskoj civilizaciji i evropskom varvarstvu smatra da su civilizacija i varvarstvo dva paralelna procesa. U tom kontekstu poziva se na Valtera Benjamina i Gastona Botula. Benjamin smatra da „ne postoji obilježje civilizacije koje nije istovremeno i varvarsko djelo“ dok Botul smatra da „da istorija velikih društava je istorija neprekidnih ratova“. Čini se da je makar Botul u pravu. I upravo se čini da niz neprekidnih ratova počinje sa civilizacijom. A što civilizacija jeste?

karakteristika helenske kulture bila dominacija mitova zavjera, ubistava, prevrata i posebnosti.

Ali što su mitovi? Pored toga što su to istinski posebna vrsta priča, oni su, bez sumnje, začeci kulture. Jung je smatrao da nam mitovi trebaju jer razjašnjavaju konfuziju našeg društva i naše psihe odnosno „čudovišta mita su čudovišta uma“. Čak iako nam trebaju, da li zaista raznjašnjavaju ili i pojačavaju konfuziju naših društava?

Jung dalje smatra da mitovi kazuju istine o psihi čovjeka. I to posebno o omnipotentnim impulsima i ponašanjima koja je teško kontrolisati U Āemu je razlika izmeāu civi- (više grupna nego pojedinačna). lizacije i varvarstva? U kakvom Ako je ponovo Jung u pravu, da li je mračan mit uvod u mračnu kontekstu nastaju civilizacije? psihu jedne kulture, jedne civilizacije? Zaista, da li je evropska Da li profil osnova civilikultura krvi i osvajanja, zacije može oblikovati njenu kultura, kultura mračne psihe? Da li je i buduþnost? Ko su bili varvari? to dio evropske vrijednosti? Ako I za koga su oni bili varvari? jeste, da li se smije zanemarivati?

U arhaičnim društvima koja karakteriše mali broj međusobno povezanih i integrisanih jedinki, zavisnost od sakupljačke ekonomije i neprekidan nomadski život postoji zavisnost od prirode. Da li zatvorenost tih društava ista onemogućava da upoznaju varvare? Istorijski trenutak prelaska na poljoprivrednu ekonoHelenska mitologija i priča miju neće promijeniti samo oblik Da li civilizacija može biti o Olimpu je priča o zavjerama dominantnog privređivanja već i varvarska? Da li postoji veza i ubistvima. Haos, Niks, Gea i odnose u društvu uključujući i zavisnost. Koncentrisanje biv- izmeāu varvarstva i terorizma? Uran, Ereb, Kron i drugi. Dodatno, mit o otmici Evrope koji kao ših nomada oko izvora vode ili drugih strateških lokacija označava i početak zavisnosti da počinje sagu o (evropskoj) posebnosti, izabranosti čovjeka od ljudi. Označava početak stvaranja istorijskih (ipak je Zevs izabrao Evropu) ali i otmici i nasilju. Ridruštava. Upravo je zavisnost od drugih ljudi (Vukotić) mljani su asimilovali helensku kulturu (od tada i dilema prvi element civilizacije. Poljoprivreda će po prvi put koje zaista poražen u sukobu tih kultura) i dalje širili kreirati viškove hrane i po prvi put će doći do diferen- gotovo svaki njen oblik. Pored njih, keltska, germanska, cijacije u pogledu imovine. Upravo to vodiće željom za nordijska, finska i slovenska mitologija bile su takođe moći i željom za eliminisanjem gladi. Veoma čest metod obilježene borbom dualiteta. Nakon njih, romanska i iste bila su osvajanja. Još češće, varvarska. Navedeno će arturijanska mitologija će uvesti u igru još jednu dimenziju - monoteističke religije. Upravo će na monoteizmu kreirati drugi element civilizacije.

Ipak, važnim se čini pitanje u kakvom kontekstu dola- i njemu (ne)svojstvenoj netoleranciji izrasti idejat čiste zi do stvaranja istorijskih društava. U kakvom kontekstu nacije kao ključnog segmenta prvog koncepta nacije-drsu se tadašnji ljudi rađali, odrastali i ponašali? Iako nije žave (XV vijek). Možda će baš to uobličiti evropski izum najstarija, čini se da je evropska civilizacija zasnovana u varvarstu kako ga označava Moren. Imajući u vidu rena helenskoj kulturi najviše dala svijetu. Istina, to često čeno, čini se da od Grka nismo dobili samo Olimpijadu, nisu bili pozitivni doprinosi. Naprotiv, bilo je i veoma filozofiju i Eureku već i mračnu psihu Evrope. varvarskih doprinosa. Uprkos elementima civilizacija Starog Istoka u helenskoj, ista se prilično autonomno oblikovala. I u jednom dijelu bila veoma različita u odnosu na pređašnje. Čini se da je jedna od osnovnih

24 PARTNER

april 2012.

Međutim, ko su varvari? Analizirajući istoriju i promjene istorijskih društava uočava se da su to „oni drugi“, različiti, „ne-mi“, „ne Heleni“ i slično. Obično je linija razgraničenja bila drugojakost civilizacije u kontekstu,

Stav na primjer, svih „ne Rimljana“ bilo da je to jezik ili drugo nerazumijevanje. Da li svako nerazumijevanje nužno znači da je neko varvar? Da li je Evropa XV vijeka stvorila koncept netolerantnosti uvođenjem nacija-države i dominacijom čistoće etnosa i religija? Da li će dvoje etnički i religiozno različitih ljudi ovaj tekst doživjeti različito? Ako da, ko je varvar - prvi, drugi ili autor teksta?

Da li je upravo netolerancija različitosti helenske a potom evropske kulture (iako je prva jedan od elemenata druge) a potom netolerancija jedne pa druge monoteističke religije vodila totalitarizmima koji vijek kasnije? Da li su za Hitlera Sloveni, Jevreji, Romi i drugi bili varvari? Da li je to značilo da - čak iako jesu - može biti dozvoljen progon različitosti? Da li postoje slični primjeri u Evropi, na Balkanu? Da li je neobično što je baš Evropa stvorila sve totalitarizme globalnog svijeta?

Da li su i evropska osvajanja i kolonizacije bile podstaknute varvarstvom drugih? Na kraju, ko je zaista činio varvarstva?

Da li je Moren u pravu kada izjednačava civilizaciju i varvarstvo? Ako je civilizacija zavisnost od drugih ljudi a varvarstvo drugojakost (u odnosu na nešto, nekog) znači li da oni i vremenski nastaju istovremeno?

Arhaična (varvarska) društva su mala i integrisana a istorijska (civilizovana) društva velika, neintegrisana, podložna devijacijama i čine ih brojne različite grupe obilježene raznim mitovima. Čini se da se može smatrati da dodir sa drugim malim organizovanim varvarskim grupama začinje civilizaciju. Sa druge strane, čini se da dodir većeg broja različitih organizovanih grupa stvara varvarstvo. Kako ih onda ikada odvojiti?

U čemu je veza civilizacije, varvarstva, ekonomije i terorizma? Prva i treća su direktno nastale i zavise od odnosa sa drugim ljudima. Druga i četvrta su u direktnoj vezi sa različitošću. Ipak, da li je dovoljno? Čini se da, ipak postoje, makar četiri vida korelacije varvarstva i terorizma.

Prvo, evropska inovacija u varvarstvu, kako tvrdi Moren, bilo je stvaranje nacija-države i vjerska netolerantnost (Rimsko carstvo je bilo vjerski tolerantno).

Na osnovu toga nastali su brojni totalitarni režimi kao i dva svjetska rata. Istovremeno, u predvorju francuske revolucije počinjali su se kreirati teroristički - sa ciljem promjene stanja nasilnim putem - pokreti. Znači, korijen terorizma jeste u Evropi. Istina, možda je to bio drugačiji terorizam u odnosu na današnji u kontekstu

ciljeva akcije. Drugo, kao i varvarstvo, terorizam označava drugačije. Nijansa je da li je riječ o klasi, religiji, naciji, ideologiji, kriminalu ili slično. Povod je uvijek drugojakost i dezintegrisanost odnosno terorizam je usmjeren ka „nama“ različitim. Treće, varvarstvo i terorizam ne štede ni neaktivne u borbi. Primjeri su brojni od osvajanja Džingis kana, Trećeg Rajha, osvajanja Duklje 1183. godine, osvajanja Crne Gore 1918. godine, do bombaških napada IRA-e, ETA-e i brojnih drugih terorističkih organizacija ali i čina vojnika u Avganistanu nad nedužnim stanovništvom. Upravo je to razlika u odnosu na revolucionarne korijene terorizma u Evropi.. Četvrto, vjerski i nacionalistički terorizam predstavljaju dominantne oblike terorizma XXI vijeka. Zar upravo na netolerantnosti ideja nacije i čiste vjere nisu nastali gotovo svi oblici varvarstva? Konačno, odlika terorizma i varvarstva nisu ideje i ideologije već činovi i učinjeno. I najsjajnija ideja se posmatra kroz učinjeno.

Međutim, postoji i još jedna - tipično evropska - dimenzija problema i indirektne veze varvarstva i terorizma. O uzrocima a naročito o činovima terorističkih nedjela se ne govori. Prećutkuju se i stavljaju u kontekste.

Zaboravlja se da se u određenom kontekstu gotovo svaki čin može opravdati. Međutim, postoje nepromjenjive granice dobrog i lošeg i shodno tome onoga što treba osuditi bez obzira ko je počinilac. A Evropa kao da sebi najprije oprašta a potom i zaboravlja. Ako se već i taj vid oprosta - makar zbog hrišćanskog nasljeđa Evrope može i shvatiti, ostaje nejasno zašto Evropa zaboravlja?

Zašto ne govori o mitu psihe naslijeđenom od Starog Istoka i naročito helenske civilizacije? Zašto ne govori o tamnom dijelu evropskog para vrijednosti? Zašto ne govori o neplaniranim posljedicama revolucije? Zašto ne govori o evropskom terorizmu XX vijeka? Ako se zaboravlja i ne analizira, repeticija scenarija je moguća.

Shodno tome, ključno je definisati i profilisati stvari i događaje onakvim kakvi jesu bez obzira na počinioce i njihove razloge. A treba i nezaboravljati, promišljati o načinu tadašnjeg razmišljanja i mogućim evolucijama istoga. Ako je istorija zaista učiteljica života, neke lekcije će biti potrebne u razumijevanju i borbi protiv terorizma - ključnog izazova XXI vijeka. mr Ivan Jovetić Autor je analitičar na Institutu za strateške studije i projekcije (ISSP) i saradnik na UDG-Fakultetu za međunarodnu ekonomiju, finansije i biznis. april 2012.

PARTNER 25

Feljton

Ivan PodgoriĀanin - ratnik protiv Prusa, Poljaka i Turaka M

eđu ljudima sa prostora Crne Gore koji su vojniču Pruskoj. Sa Prusima (Nijemcima) već je imao iskustva, ku karijeru gradili u stranim vojskama ima i onih pa je učestvovao, u lakoj konjici, u sedmogodišnjem ratu koji su gotovo nepoznati široj javnosti, a o kojima priča protiv njih. Stigao je, čak, do Berlina. Pri zauzeću pruske nije nezanimljiva. Jedan od njih je i osoba koja se pominje prestonice, prema ruskim zapisima, pokazao je veliku hrakao Ivan Podgoričanin. U istoriografskim zapisima Dušabrost, zbog čega je dobio čin brigadira. Ali ne samo to prina Martinovića predstavljen je kao general-lajtnant ruske znanje, već i konkretnu materijalnu nagradu. Dobio je na vojske. Sin je žitelja stare Podgorice raspolaganje, takoreći u vlasništvo, dva Mihaila, po kome je u Rusiji dobio sela, sa mlinovima i pravom na ribolov, prezime Mihailovič. Rodio se negna području Ukrajine. Ali nije prestajao dje oko 1710. godine i pominje se da ratuje. Sad su mu protivnici bili Poljau više istoriografskih zapisa. Da li ci koji su težili osamostaljenju. Bilo je to se i gdje školovao, nije poznato, kao krajem 70-tih godina 18. vijeka. Na Ivašto se ne zna ni to kako je počela na Podgoričanina, u borbi sa poljskim njegova vojnička karijera. Prvo se pobunjenicima, računala je, prema zapiobreo u vojsci Austrije, i to kao sima, u pismima ruskim generalima, na dobrovoljac, najvjerovatnije nafrontu, i sama ruska carica Katarina. Štakon što je rodni kraj morao napuviše, Ivan Podgoričanin je njoj predstavio stiti zbog ubistva jednog Turčina. i neke vojne planove borbe sa Turcima.

Početkom 1745. godine pristupio Uvjerio je caricu u svoju sposobnost, pa je husarima u Slavoniji. Husari su je upućen na ruski front sa Turcima. U bili laka konjica koje je Austrija jednoj bici sa Osmanlijama, početkom angažovala za čuvanje svoje gra1770. godine, Ivan Podgoričanin ih ponice prema Osmanskom cartsvu, razio i oteo im zastavu. Bio se i sa Tataali i za oružane okršaje sa drugim rima na Krimu. Nakon tih bitaka, Ivan susjedima. U početku su to bile taPodgoričanin je zatražio penziju, što je koreći dobrovoljne vojne jedinice, uvaženo. Poslije penzionisanja živio je a kasnije su prerasle u regularne nepunih devet godina. Umro je 1779. govojne formacije. U njima su služili dine u selu Slobodsko, u Ukrajini. Kao i sinovi uglavnom bogatijih porošto priliči ovakvim ljudima, čiji su život dica, onih koje su mogle nabaviti i karijeru, pored realnih okolnosti, svai hraniti jahaćeg konja. Husarske kako, nosili i avanturistički porivi, tako jedinice su raspuštene tek pod kraj je i Ivan Podgoričanin bio sklon neobič18.vijeka. Ivan Podgoričanin je bio nim izazovima. On se, na primjer, bavio husar i stigao je do čina majora u i proizvodnjom vina, ali je bio i kockar. I tim formacijama. Ratovao je, kao služila ga je, kažu, sreća. Mletačka mu je, husar, čak, na prostoru Šlezije, protiv Austrijska husarska uniforma recimo, priznala grofovsku titulu. „Sve mu je Prusa. Prema sačuvanim zapisima, 1757. godine odlazi u išlo na ruku i on je iz svega izvlačio korist“, prenosi Dušan Rusiju, na intervenciju ruskog izaslanika u Beču. Kad je Martinović zapis Simeona Piščevića, rodom iz Paštrovića, sa kojim se Ivan Podgoričanin upoznao još dok su zajedno predstavljen vicekancelaru ruske vlade Voroncovu, kažu, vojevali u austrijskim husarima. Plemićki grb i grofovsku Ivan Podgoričanin se pozvao, čak, na navodnu preporuku titulu, Ivan Podgoričanin je dobio i od ruskog cara Pavla austrijske carice Marije Terezije koja je i sama bila obavijePrvog. Oženio se ruskom plemkinjom, sa kojom je imao štena o njegovom vojevanju u ćesarskoj vojsci. Ivan Podgodva sina. Jedan od njih je umro kao mladić, a drugi je pogiričanin se veoma blagonaklono predstavio ruskom dvoru, nuo u Otadžbinskom ratu Rusa protiv Napoleonove vojske pa ga je, prema zapisima, primila i ruska carica Jelisaveta 1812. godine.

Petrovna. Ona mu je, već prilikom prijema, dala pukovnički čin i Ivan Podgoričanin se odmah uputio na ruski front

26 PARTNER

april 2012.

Ilija Despotović