Guidestar 03-2009

Guid e s tar Ste rre nk unde , k l im atol ogie e n ruim te vaartvoor ie de re e n

H e tGRATIS e -z ine van de As tro Eve ntGroup vz w - Jaargang 4 - M aart2009

Be z oe k ook de Be l gis ch e w e bs ite op w w w .as tronom y2009 .be

Editoriaal Dit GRATIS e -z ine is e e n non-profit product van de As tro Eve nt Group vz w e n h e e ft tot doe l om s te rre nk unde , kl im atol ogie e n ruim te vaart te prom ote n naar e e n z o bre e d m oge l ijk publ ie k .

Ve rantw oorde l ijk e uitge ve r Patrick Jae cq ue s , As tro Eve ntGroup vz w , Prof. J. Ve rcoul l ie s traat38, 8400 O os te nde . Te l .: 059 /51.83.88.

W e rk te n m e e aan dit num m e r: K urt Ch ris tiae ns , M arl oe s M ul de rs , David Vans te e l ant, Ph il ip Corne il l e , Nancy Ve rm e ul e n, Sjoe rd Dufoe r e n Patrick Jae cq ue s . Z in om ook e e n artik e lte s ch rijve n of rubrie k te onde rh oude n voor dit e -z ine ?Contacte e r ons dan via patrick jae cq ue s @ gm ail .com Sam e nw e rk ing De re dactie van de z e publ icatie w e rk t nauw s am e n m e t oa de w e bs ite s w w w .as tros tart.nl , w w w .de s te rre n.ne t, w w w .as tronom ie .be e n w w w .s pace page .be e n k w am tot s tand dank z ij de te ch nis ch e onde rs te uning van vol kss te rre nw ach t As trol ab Iris . M e t dank aan w w w .s k ym aps .com voor h e t ge bruik van de s te rre nk aart. Door de s te un van de dive rs e aute urs , e n natuurl ijk de s pons ore n, k unne n w e de z e publ icatie GRATIS ve rs pre ide n.

Voorpagina O p 5 m aart w as h e t pre cie s de rtig jaar (19 79 ) ge l e de n dat de Voyage r 1 s onde voorbij de pl ane e t Jupite r s ch e e rde e n e e n re s e m indruk w e k k e nde be e l de n m aak te n die tot op de dag van vandaag tot de ve rbe e l ding bl ijve n s pre k e n. Bron: NASA. Inh oude l ijk

Re dactione e l

Inh oud stab e l Artik e l

Aute ur

04 - As tronom ie : H e tl e ve n z oal s h e tis ...

06 - Doe e ve n h e tl ich tuit...

07 - Van O diISSe a totO as ISS. 09 - Earth h our 10 - De M aan (1/3) 14 - Inte rnational e jaar van de s te rre nk unde .

16 - Be l angrijk jaar voor aardobs e rvatie .

18 - Ne de rl ands e ontde k tdrie radiopul s ars .

21 - H e m e l s e nanote ch nol ogie .

26 - W h e re is M 13 ?

28 - Be l gis ch GPS m e e ts tation op antarctica.

29 - Nach tvan de duis te rnis .

32 - Educatie ve e xpe rim e nte n voor O as ISS. 33 - Bots ing in de ruim te .

34 - Langs te z ons ve rduis te ring van de e e uw .

36 - M ijnbouw op de M aan.

Patrick Jae cq ue s .

Re dactione e l .

Re dactione e l .

Re dactione e l .

M arl oe s M ul de rs .

Ph il ip Corne il l e.

Re dactione e l .

Re dactione e l .

Re dactione e l .

David Vans te e l andt Re dactione e l .

Re dactione e l .

Re dactione e l .

Re dactione e l .

Nancy Ve rm e ul e n.

Re dactione e l .

Rubrie k 08 - M ul tim e dia: K ijk e n naar de s te rre n.

08 - M ul tim e dia: Googl e Earth 5.

13 - Fil m tip.

17 - De AEG k al e nde r.

19 - H e tAEG nie uw s .

20 - Z oe k e rtje s .

22 - Die p in ...

24 - H e m e l k al e nde r.

30 - Activite ite nk al e nde r.

35 - w is tje dit?

37 - Uitde oude doos ...

38 - Eve n ge te s t: De vixe n 114m m te l e s coop.

Re dactione e l .

Re dactione e l .

Patrick Jae cq ue s .

Re dactione e l .

Re dactione e l .

Re dactione e l .

K urtCh is tiae ns .

Re dactione e l .

Re dactione e l .

Re dactione e l .

Re dactione e l .

Sjoe rd Dufoe r.

Voorw oord Z oal s u ze l fw e l l ich t re e ds h e bt opge m e rk t is de z e e ditie , voor h e t e e rs t in z 'n ge s ch ie de nis , w at aan de l ate k ant. En h ie rvoor w il l e n w e ons al vas t ve ronts ch ul dige n. Ande rz ijds h e bbe n w e h ie rvoor ook e e n h e l e goe de re de n, z ijnde de re al is atie van onz e tw e e de grote s te rre nk undige e n ruim te vaartge rich te be urs die l e tte rl ijk alonz e tijd in be s l ag nam . Nu de z e ach te r de rug is k unne n w e ons opnie uw te n vol l e s torte n op onz e dage l ijk s e w e rk ing, w aaronde r ook dit e -z ine val t. Ee n digitaalm aandbl ad dat bl ijk baar h oe l ange r h oe m e e r m ag re k e ne n op de s te un van de s te rre nk undige ge m e e ns ch ap. W ant ook de z e m aand h e bbe n w e e nk e l e prach tige artik e l aange bode n ge k re ge n. En datdoe tie de re e n goe d...

De As tro Eve nt Group vz w noch e nige ande re pe rs oon die in z ijn naam optre e dt is ve rantw oorde l ijk voor h e t ge bruik dat z ou k unne n w orde n ge m aak t van de inform atie in de z e publ icatie of voor e ve ntue l e foute n die e r, ondank s de uite rs te z org bij de voorbe re iding van de te k s te n, nog in z oude n s taan. Te ve ns h e e ft de re dactie al l e nodige m oe ite ge daan om te vol doe n aan de w e tte l ijk e voors ch rifte n inz ak e aute urs re ch te n e n om contact op te ne m e n m e t de re ch th e bbe nde n. El k e pe rs oon die be nade e l d m e e nt te z ijn e n z ijn re ch te n w il l ate n ge l de n w ordt ve rz och tz ich be k e nd te m ak e n.

O ok e e n e nth ous ias te l e z e r van ons e -z ine ? Ste un ons dan door l id te w orde n van onz e dynam is ch e ve re niging. H e t l idge l d, op jaarbas is , be draagt ove rige ns s l e ch ts 15 e uro. En al s u z ich NU l id m aak t, k rijgt u de k om e nde tw e e m aande n e r GRATIS bij ! K ortom , s tort h e t be tre ffe nde be drag op re k e ning nr.: 380-019 5842-70 m e t ve rm e l ding van l idge l d 2009 + je vol l e dige naam e n e -m ailadre s . Z o k unne n w e onz e dive rs e GRATIS die ns te n bl ijve n garande re n. Al vas tbe dank t!

Vol l e dig ontw orpe n m e t gratis ope ns ource e n/of fre e w are s oftw are z ijnde Scribus , Foxit Re ade r, Paint.ne t e n Gim p.

Dit e -z ine k an m e n h e t be s te raadpl e ge n m e t de com pacte , ve e l z ijdige e n s tabie l e FoxitRe ade r. De GRATIS PDF l e z e r die m e n k an te rugvinde n e n dow nl oade n op:

Patrick Jae cq ue s , Voorz itte r e n h oofdre dacte ur.

w w w .foxits oftw are .com .

8 M e e r inform atie w w w .as tro-e ve nt-group.be

Th e guide s tar | 03

H oofdartik e l

A stronom ie : H e tl e ve n z oal s h e tis...

Nu m e t de AE-2009 onz e tw e e de grote s te rre nk undige e n ruim te vaartge rich te be urs ach te r de rug is k unne n w e e ve n ach te rove r in onz e l uie z e te le e n concl us s ie form ul e re n.

Financië l e onde rs te uning De e e rs te z e s m aande n van onz e voorbe re idinge n z ijn ge gaan in h e t z oe k e n naar de nodige financië l e m idde l e n. W ant h oe m e e r financië l e m idde l e n w e bije e n z oude n k rijge n, h oe grote r e n vooralprofe s s ione l er w e h e t e ve ne m e nt z oude n k unne n gaan aanpak k e n. Z oal s s te e ds z ijn w e e e rs t bij de s tad O os te nde gaan aank l oppe n. Daar w e m e t de AEG, al s advis e re nde partij van de M il ie ue n Natuurraad, re ch t h e bbe n op h e t indie ne n van e e n proje cts ubs idie dos s ie r h e bbe n w e - in s am e ns praak m e t de ande re l e de n van de z e raad - e e n dos s ie r inge die nd w aarbij w e z o'n 9 0% van de total e be groting z oude n aanvrage n. Dit om de grote profe s s ione l e k ade rte nt te w aarborge n. W ant z onde r dit onde rde e ll e e k ons de de e l nam e van de ruim te vaartindus trie z o goe d al s onm oge l ijk .

Dank z ij onz e goe de contacte n m e t de l e de n van de z e raad, al s ook m e t de s ch e pe n e n burge m e e s te r van de s tad O os te nde , is ons dit ge l uk t e n k onde n w e op z oe k gaan naar bijk om e nde financië l e s te un. Dat bl eek e ch te r een s ch ie r onm oge l ijk e taak . Bij z ow at e e n tie ntalbe k e nde e n m inde r be k e nde m oge ndh e de n die al l e rh ande z ak e n s pons ore n vie l e n w e uit de boot om dat ons w e te ns ch ape l ijk e ve ne m e nt ge e n cul ture l e of toe ris tis ch e w aarde z ou h e bbe n. O ok bij de provincie (w e s t-vl aande re n) al s ook bij de de parte m e nte n van de

04 | Th e guide s tar

Vl aam s e - e n Fe de ral e ove rh e de n bl e k e n w e uit de boot te val l e n.

O ndank s h e t fe it dat w e ons in e e n k e nnis m aats ch appij be vinde n bl ijk t s te un h ie raan z o goe d al s onbe s taande . Toch via de re gul ie re w e ge n. Z ow e l de m inis te r van innovatie (Patricia Ce ys e ns ) e n w e te ns ch ap (Sabine Larue l l e) bl e k e n nie t e e ns te re age re n op onz e vrage n. Daare nbove n z ijn w e ze l fs , tot onz e ve rbaz ing, te w e te n ge k om e n dat w e ze l fs een am bas atrice h e bbe n in de re ge ring te n voorde l e van s te rre nk unde e n ruim te vaart (M argrie t H e rm ans ).

O ok z ij re age e rde e ch te r nie t op onz e oproe pe n. Daarnaas t w e rd ons l ijvige dos s ie r bij h e t EW I nie t goe dge k e urd om dat de datum van uitbe tal ing pl ots op e ind aprilvie le n w e z o onz e groots te m oge l ijk e s te un aan onz e ne us z age n voorbij gaan. K ortom , tie n jaar na datum is e r op pol itie k vl ak nog s te e ds ge e n ruim te voor s te un aan s te rre nk undige e n/of ruim te vaartge rich te initiatie ve n ge organis e e rd door vrijw il l ige rs . En dat te rw ijl h e t vrijw il l ige rs w e rk re ce nt nog al s ze e r be l angrijk w e rd om s ch re ve n. Toch e e n z e e r be droe ve nde e vol utie , of ge bre k h ie rvan.

Toch h e bbe n w e ge l uk k ig nooit de m oe d opge ge ve n e n z ijn w e vol ove rgave op z oe k ge gaan naar de nodige s pons ore n. W e ge ns de h uidige w e re l dw ijde cris is w as dit e ch te r nog m oe il ijk e r dan ge w oonl ijk . W e h e bbe n dan ook nie t z oz e e r ge l d, m aar vooral die ns te n aange bode n ge k re ge n. En dat is w at ons be tre ft ale ve n be l angrijk .

Sam e n m e t de s tandge l de n e n h e e l w at k l e ine re s pons ore n z ijn w e e r uite inde l ijk ne tuitge raak t.

Al ge m e ne onde rs te uning Z oal s ve rw ach t h e bbe n w e van de ove rk oe pe l de nde ve re niging, de Ve re niging Voor s te rre nk unde , z o goe d al s ge e n s te un m oge n ve rw ach te n. Ak k oord, w e z ijn dan ze l f nie t aange s l ote n aan de z e ve re niging, m aar h e t pl aats e n van e e n 'l ink ' naar onz e w e bs ite of h e t de ge l ijk ve rm e l de n van de z e unie k e activite it onde r h un l e de n is toch h e t m ins te w at je k an of m ag ve rw ach te n van z o'n ins tituut. En inde rdaad, e r h e bbe n h e e lw at JVS / VVS k e rne n e n w e rk groe pe n de e l ge nom e n, m aar dat k w am doordat we hen al l e m aal pe rs oonl ijk h adde n uitge nodigd.

Daare nbove n die nde n de z e , om dat w e m e de -am ate urs te rre nk undige n te n vol l e w il l e n onde rs te une n, ge e n s tandge l d te be tal e n. Dus e e n ide al e m oge l ijk h e id om z ich z e l f te profil e re n. Enfin, de aanw e z ige e n vooral 'ope n-m inde d' JVS / VVS k e rne n e n afde l inge n w are n al vas t z e e r opge toge n. En daarvoor doe n w e h e t nu e e nm aal . O ok de re actie s van h éél w at ande re s tandh oude rs w are n bijz onde r h artve rw arm e nd. Z e k e r van e nk e l e s tandh oude rs die in e e rs te ins tantie nie t m e te e n re ch ts tre e k s te m ak e n h e bbe n m e t s te rre nk unde e n ruim te vaart. Z o oa de m e ns e n van VDB Engine e ring die s pe ciaal vanuit Duits l and de 'M onotrace r' h e bbe n m e e ge brach t, e e n unie k e m oto de e l s be s taande uit com pos ie tm ate rial e n die ook ge bruik t w orde n inde ruim te vaart.

O ok de m e ns e n van 'Se gw ay', e e n ande r boe ie nd trans portm idde l , w are n m e te e n be re id om ons bij te s taan. En dat z ijn s l e ch ts e nk e l e van de ve l e s tandh oude rs ...

K ortnie uw s Ve rs ie vijf van Googl e Earth l aat u voortaan e e n be e tje tijdre iz e n. De al om ge k e nde w e re l dbol h oudt voortaan ook oude re s ate l l ie tbe e l de n bij. Z o k unt u z e l f ontde k k e n h oe de w e re l d e vol ue e rt. Ee n ande re nie uw e fe ature van Googl e Earth is de optie om de oce aanbode m te be k ijk e n. Tot nu toe w are n de be e l de n be pe rk t tot de oppe rvl ak te , m aar voortaan k unt u dus z e l f op z oe k naar onde rw ate rge be rgte s . Googl e ge e ft ook al l e rl ei inform atie . Z o k unt u z oe k gaan naar h e t w rak van de Titanic, of toont h e t program m a ge ge ve ns ove r h e t e cos ys te e m . Naas t de Aarde is ook de pl ane e t M ars voortaan in 3D te be k ijk e n. H ie rvoor w e rk t Googl e s am e n m e t de NASA. Die toe voe ging m oe t e ne rz ijds inte re s s e opw e k k e n bij h e t grote publ ie k . Ande rz ijds h ope n be ide organis atie s dat w e te ns ch appe rs h un inform atie de l en via Googl e Earth . Bron: Cne t.

Nadat h ij e ind januari nuk k igh e de n h ad ve rtoond, h e e ft de Am e rik aans e M ars je e p Spirit z ich opnie uw in be w e ging ge z e t op h e t oppe rvl ak van de Rode Pl ane e t. Tijde ns z ijn 1.800s te M ars dag bl e e k dat de z e s w ie l ige je e p z ich op 25 januari nie t h ad ve rpl aats t, h oe w e l h ij daartoe opdrach t h ad ge k re ge n van de vl uch tl e iding.

Bove ndie n bl eek de robot de dagactivite ite n nie t te h e bbe n opge s l age n in z ijn pe rm ane nt ge h e uge n.

Drie dage n l ate r rapporte e rde de Spirit de s ge vraagd de Z on te h e bbe n ge vonde n, m aar op de ve rk e e rde pl aats . De z e s w ie l ige robot h e e ft z ich intus s e n w e e r in be w e ging ge z e t. M aar te rw ijle e n l ange rit w as be vol e n, s tond de Spirit na 30 cm w e e r s til om dat h e t nie t m e e r draaie nde re ch te rvoorw ie l te ge n e e n s te e n w as opge bots t. De vl uch tl e iding be s tude e rt h oe dit obs tak e l te ve rm ijde n is . Bron: Be l ga / BDR / 0602-2009 .

Ee n Am e rik aans e com m e rcië l e s ate l l ie t is ve rnie tigd bij e e n bots ing m e t e e n Rus s is ch e s ate l l ie t. Dit is e e n uite rs t z e l dz am e ge be urte nis , z o m e l dt het be drijf Iridium , dat het Am e rik aans e toe s te l uitbaatte . De ope ratione l e Am e rik aans e s ate l l ie t k w am dins dag in de ruim te in bots ing m e t e e n Rus s is ch e k uns tm aan die buite n ge bruik w as . Dit is e e n "e xtre e m ze l dz aam " en "z e e r onw aars ch ijnl ijk " incide nt, be nadruk t Iridium . De onde rne m ing h e e ft "de nodige actie onde rnom e n om de be s ch adigde s ate l l ie t te ve rvange n", al dus de w oordvoe rde r. Iridium be z it 66 te l e com s ate l l ie te n. De im pact van h e t onge val z al m inim aal z ijn, al dus h e tbe drijf. Bron: Be l ga /JV. As tronaut Andre w Th om as , e e n ve te raan van m aar l ie fs t vie r s h uttl e m is s ie s , h e e ft e e n z e l fge m aak te Youtube fil m onl ine ge z e t w aarin w ordt ge toond h oe bure aucratie bij NASA innovatie vaak in de k ie m s m oort. De fil m toont h oe m oe il ijk h e t is bij NASA's Joh ns on Space Ce nte r, h ét ce ntrum voor be m ande ruim te vaart, m anage m e ntl age n te doorbre k e n e n ie ts nie uw s tot bl oe i te bre nge n. Bron: EDF. De fil m k an te rugge vonde n w orde n op: h ttp://w w w .youtube .com / w atch ?v=_ 424Ys k Afe w .

Le e s ve rde r op de vol ge nde pagina...

W at w e vooral te n z e e rs te appre cië re n is h e t e nth ous ias m e w aarm e e h e t ove rgrote de e lvan de s tandh oude rs , van am ate urve re niginge n tot profe s s ione l e organis atie s , h un s tand h e bbe n voorz ie n van al l e rl e i bijk om e nd m ate riaal .

Som m ige n h e bbe n e r l e tte rl ijk w e k e n aan ge w e rk t te rw ijlw e ook w e e t h e bbe n van m e ns e n die z e l fs vanuit h e t buite nl and om m ate riaal z ijn ge w e e s t. En dat is bijz onde r l ove ns w aardig. H e t is dan ook l ogis ch dat al l e s tande n e r pie k fijn uit z age n. O ok de inz e t van e nk e l e W aal se ve re niginge n die de e l uitm aak te n van ons e ve ne m e nt is m e e r dan l ove ns w aardig te noe m e n. De contacte n ove r de taal gre ns z ijn ge l e gd, e n de toe k om s t voor e e n m e e r 'ope n' s te rre nk undig Be l gië z ie t e r pos itie f uit. Z e k e r w e te nde dat e e n be z oe k aan h e n nie tuitge s l ote n is ...

De w ilom s am e n te w e rk e n Vanuit de AEG h e bbe n w e alal tijd ge probe e rd om s am e nw e rk inge n m e t ande re s te rre nk undige e n/of ruim te vaartge rich te organis atie s te re al is e re n. Vaak m e t s ucce s , m aar ale ve n vaak z onde r. Z o ook m e t de VRI, de Vl aam s e Ruim te vaartindus trië l e n, w aarm e e w e de s tijds in '06 nog de dive rs e w ork s h ops h adde n voorz ie n e n w aar w e toe n re e ds onz e pl anne n van e e n tw e e de be urs be k e nd h adde n ge m aak t. W e h e bbe n, doordat w e op voorh and goe d inge l ich t w are n dat te ge n e ind '08 - w anne e r de vol ge nde e ditie van de Vl aam s e Ruim te vaartdage n opnie uw z oude n pl aats vinde n - h e t M e dia Ce nte r te O os te nde nie t l ange r be s ch ik baar z ou z ijn. Daarom h e bbe n w e h e n uitge nodigd om , e nk e l e m aande n l ate r dan voorz ie n, s am e n te w e rk e n aan één grote be urs .

K ortom , door de k rach te n te bunde l e n z oude n w e e r be ide n be te r van w orde n. H e l aas bl e e k de inte re s s e om dit s am e n te doe n z o goe d al s onbe s taande vanuit h e t VRI e n w e rd e r, tot onz e ve rbaz ing, be s l is t om dan toch e e n vijfde e ditie van de Vl aam s e Ruim te vaartdage n te h oude n z o'n tw e e m aande n na ons e ve ne m e nt.

En dat te rw ijl e r van h un z ijde s te e ds s prak e w as om dit jaar nie ts te organis e re n. O ok de ve rantw oorde l ijk e n van de 'Earth Expl ore r' nabij h e t O pe nl uch tce ntrum Duin e n Z e e , w aar w e ons e ve ne m e nt h ie l de n, w il de n in e e rs te ins tantie m e t ons s am e nw e rk e n. M e e r nog.

W e h e bbe n z e l fs e e n ge s ch re ve n be w ijs tot s am e nw e rk ing. Enk e l e m aande n voor h e t e ve ne m e nt z ijn z e e ch te r van m e ning ve rande rd.

K ortom , h oe cons tructie f s am e nw e rk e n in Be l gië éch t e e n z e e r m oe il ijk e z aak bl ijk tte z ijn.

Al ge m e ne prom otie Naas t de prom otie via onz e ruim ve rde e l de tw e e tal ige pe rs m ap, bij l e tte rl ijk al l e k rante n, tijds ch rifte n, s tude nte nbl ade n, radio's , l ocal e en l ande l ijk e te l e vis ie z e nde rs , e nz ... ove r gans Be l gië h e bbe n w e ook al l e s te de n m e t m e e r dan 20.000 inw one rs e e n pak k e t toe ge s tuurd m e t daarin vol doe nde pos te rs e n fl ye rs om te ve rde l e n ove r h un grondge bie d. Daarnaas t h e bbe n w e ook al l e cul ture l e w e b-age nda's voorz ie n van al l e nuttige inform atie e n voorz age n w e onz e vol l e dig ze l fge m aak te w e bs ite van vol doe nde inform atie . Z ak e n w aar e r h éél w at tijd is in ge gaan... En m e t s ucce s . Voor z ove r w ij w e te n h e bbe n w e in m ins te ns e l f k rante n ge s taan w aarvan tot tw e e vol l e pagina's in 'De Z e e w ach t'. O ok op Radio2 w as e r e e n uitvoe rig inte rvie w te h ore n e n k w am e n w e ook op 'Focus ', de W e s t-Vl aam s e re gional e te l e vis ie .

Via onz e w e bs ite h e bbe n w e z o'n 9 .254 unie k e be z oe k e rs m oge n ontvange n. Sam e n h e bbe n de z e z o'n 58.452 pagina's be k e k e n m e t e e n ge m idde l de van 6,32 pagina's pe r be z oe k e r. Da's s tatis tis ch be tre k k e l ijk ve e lz e l f. Dit z orgt e r ook voor dat de ge m idde l de tijd die m e n doorbrach t op onz e w e bs ite z o'n 4,16 m inute n be droe g.

W at vooral opval t is dat e r ook vanuit h e t buite nl and ve e linte re s s e w as voor dit e ve ne m e nt. Vanuit Ne de rl and k re ge n w e de m e e s te aandach t, na Be l gië natuurl ijk . In totaalh e bbe n Ne de rl ande rs vanuit z o'n 132 ve rs ch il l e nde l ocatie s onz e w e bs ite be z och t. Duits e rs be z och te n ons virtue e l vanuit 21 l ocatie s , Frans e n vanuit 19 l ocatie s e n Enge l s e n vanuit 18 l ocatie s .

Vanuit Be l gië , e n dus z ow e l uit Vl aande re n al s W al l onië , k re ge n w e be z oe k e rs van m aar l ie fs t 214 l oactie s . En dat is in fe ite bijz onde r ve e l . Vooral vanuit de s te de n O os te nde , Iz e ge m , Le uve n, Brugge , Antw e rpe n e n Brus s e l h e bbe n w e ve e lbe z oe k e rs ge h ad.

Vre e m d ge noe g z ijn de z e cijfe rs e ch te r nie t in ve rh ouding tot h e t w e rk e l ijk aantalbe z oe k e rs op ons e ve ne m e ntz oal s z ou bl ijk e n.

Th e guide s tar | 05

H e te ve ne m e ntz e l f

De e inconcl us s ie

Logis tie k ge z ie n w as de organis atie bijz onde r com pl e x. Z e k e r om dat z e s w e k e n voor h e t e ve ne m e nt de toe gangs w e g tot h e t dom e in ope nge brok e n w e rd, z onde r dat w e h ie rvan op de h oogte w e rde n ge s te l d, e n w e al l e te ch nis ch e l ogis tie k e - e n ve il igh e ids pl anne n m oe s te n h e rz ie n.

O m dat de budge tte n ook bijz onde r k rap w are n m oe s te n w e ove rige ns vol l e dig z e l f ins taan voor alh e t l ogis tie k e w e rk .

Z o m oe s te n w e m e de w e rk e rs voorz ie n om al l e te nte n op te z e tte n, ze l f ins taan voor de e l e ctricis ch e be nodigh e de n e n tal l oz e k e re n om m ate riaal rijde n bij al l e rh ande die ns te n. K ortom , e e n k l e ine m aar h arde k e rn l e e fde re e ds vanaf m aandag de 23e te r pl aats e . Noe m h e t ge rus t k am pe re n op s partaans e w ijz e . H e t vooropge s te l de s ch e m a w e rk te e ch te r z o goe d al s pe rfe ct e n m ooi op tijd k onde n w e vanaf w oe ns dag de e e rs te s tandh oude rs ontvange n. O ok de de rtig m e de w e rk e rs , uit de AEG e n aange vul d met l e de n van de JW R e n JVS Quas ar al s ook e nk e l e be vrie nde pe rs one n, k re ge n e l k e e n vas te taak die z e m e e r dan naar be h ore n h e bbe n uitge voe rd. W e m oge n dan ook trots z ijn dat e r éch t ge e n be duide nd grote probl e m e n w are n.

Toch nie t m e t onz e m e de w e rk e rs , m aar h e l aas w élm e t de W C dam e .

M aar datis e e n ve rh aalop z ich ...

W e h e bbe n duide l ijk , e n dat w il l en we ge rus t toe ge ve n, m inde r be z oe k e rs ge h ad dan de s tijds op onz e e e rs te e ditie . O ndank s h e t fe it dat w e h éél w at m e e r re cl am e ge m aak t h e bbe n. En dat ove r gans hetl and, e n daarbuite n. O ok w as ons e ve ne m e nt nog s te e ds GRATIS te be z oe k e n, w at w e doe l be w us t h e bbe n ge daan.

O ndank s h e t z e e r k rappe budge t.

O m nog m aar te z w ijge n van de dive rs ite it e n h e t aantal s tande n.

O nbe grijpe l ijk w at ons be tre ft... Er z ijn e ch te r e nk e l e m oge l ijk h e de n.

Z o is e r de cris is , w at e ch te r ge e n invl oe d z ou m oge n h e bbe n op e e n e ve ne m e nt dat GRATIS te be z oe k e n is . Na rondvraag bij de profe s s ione l e s tandh oude rs , z oal s oa M e ade e n Be rl e bach , bl eken be urz e n de l aats te jare n h e t s te e ds m e t m inde r be z oe k e rs te m oe te n s te l l e n. Z o bl e k e n e r tot 40% m inde r be z oe k e rs op 'Ph otok ina' te z ijn, de groots e fotografie be urs in de w e re l d. O ok 'Ce bit', één van de groots te com pute rbe urz e n in de w e re l d bl e e k tot 25% m inde r be z oe k e rs ove r de vl oe r te k rijge n.

Al s w e h e tl ok aalh oude n, in Be l gië , dan k unne n w e h e t 'W e te ns ch aps fe e s t' al s voorbe e l d aanh al e n w aar e r e ch t h éél w e inig vol k op afge k om e n is . K ortom , h e t tijdpe rk van de be urz e n is , dank z ij h e t inte rne t, ve rm oe de l ijk ve rl e de n tijd.

Al s w e ons dan ve rge l ijk e n m e t h e t 'W e te ns ch aps fe e s t', w at w e z e k e r nie t poge n te e ve nare n, dan h e bbe n w e h e t z e k e r nog nie t z o sl e ch t ge daan. W ant, z o bl ijk t uit e e n rondvraag, dat z ow at al l e van de onge ve e r 2.200 be z oe k e rs , bijz onde r ge ïnte re s s e e rd w are n in s te rre nk unde e n/of ruim te vaart.

Te rw ijl w e in '9 9 ook h e e l w at be z oe k e rs h adde n die ge w oon e e n uits tap m aak te n naar ons e ve ne m e nt.

En w atm e tde toe k om s t?

Ee n de rde be urs , van de z e om vang, z it e r h oogs tw aars ch ijnl ijk nie t m e e r in. Nie t om dat w e h e t nie t l e uk vonde n, m aar om dat de druk op de ve re niging - voornam e l ijk door h e t cons tante ge bre k aan fonds e n - e ch t te h oog is e n w e ge e n tijd h adde n voor de e ige nl ijk e w e rk ing. M e t de nodige fonds e n k an m e n z ak e n uit h ande n ge ve n. En die l uxe h adde n w e e ch t nie t. Dus gaan w e k ijk e n h oe w e op ande re w ijz e n s te rre nk unde e n ruim te vaart k unne n prom ote n.

Te nz ij de ove rh e de n toch nog ove r de brug k om e n m e t de nodige fonde n. W at h e t ook w ordt... h e t z al ve rnie uw e nd z ijn. En jul l ie z ijn al vas tal l e m aalvan h arte w e l k om !

8 M e e r inform atie w w w .ae 2009 .be

Artik e l

D oe e ve n h e tl ich tuit...

Vl aande re n e n W al l onië z ul l e n de ve rl ich ting op de autos ne l w e ge n op 28 m aart dove n. M inis te rs Cre vits , Sm e t e n Dae rde n gaan daarm e e in op de vraag van W W F. Tus s e n 20u30 e n 21u30 ne e m t ons l and dan de e l aan Earth H our, e e n initiatie f w aarbij ove r de h e l e w e re l d s te de n h e t l ich t e e n uurtje dove n. In Vl aande re n z ul l e n de l ich te n l angs de s ne l w e ge n e e n h e l e avond nie t w orde n aange s tok e n. In W al l onië gaan de l ich te n alom 20u30 uit in pl aats van 0u30, h e t ge bruik e l ijk e tijds tip.

Kl im aatve rande ring H e t Brus s e l s ge w e s t h ad ale e rde r be s l ote n Earth H our te s te une n.

M e t de actie w ilW W F de aandach t op de k l im aatve rande ring ve s tige n.

"H e t is e e n goe de z aak om ge z inne n, ve re niginge n, onde rne m inge n e n ove rh e de n w e re l dw ijd 06 | Th e guide s tar

atte nt te m ak e n op h e t be l ang van ve rl ich ting in ons e ne rgie ve rbruik , ook op de w e g", z e gt Vl aam s m inis te r van Ene rgie e n Le e fm il ie u H il de Cre vits . "H e t Vl aam s ge w e s t trach t al l e s z ins , m e t inach tne m ing van ve il igh e ids ve re is te n, om ook bij de m obil ite it e n h e t trans port ove r s trate n e ne rgie be s paring te re al is e re n via h e t be w ak e n van de w e gve rl ich ting."

Be l gië al s e e n tre in. Al68 s te de n h e bbe n h un de e l nam e be ve s tigd.

W W F h oopt ook 500.000 Be l gis ch e ge z inne n te be re ik e n.

Brus s e l

Nota: O nz e ve re niging, de As tro Eve nt Group vz w , z al tijde ns de nach t van de duis te rnis ge z ante n s ture n naar ve rs ch il l e nde l ocatie s (O os te nde , Aal te r e n Ge nt) z odoe nde w e optim aalh e t publ ie k k unne n inform e re n. In O os te nde , onz e th uis h ave n, s taan w e m e t onz e te l e s cope n opge s te l d nabij h e t voge l opvangce ntrum in de nie uw poorts e s te e nw e g 642. M e e r inform atie ve rne e m je op w w w .nach tvande duis te rnis .be .

In Brus s e l z ul l en h e e l w at be l angrijk e ge bouw e n e n m onum e nte n e e n uurtje donk e r gaan: de VRT-RTBF-tore n, de Bas il ie k Van K oe k e l be rg, de Sint-M ariak e rk in Sch aarbe e k , de brugge n ove r h e t k anaal , h e t Com m unicatie ce ntrum Noord (Noords tation), h e t Atom ium , h e t Stadh uis , de Grote M ark t, de M adou-tore n e n de De xia-tore n. De actie l ooptin h e e l

8 M e e r inform atie w w w .e arth h our.be

K ortnie uw s De Am e rik aans -Europe s e H ubbl e Ruim te te l e s coop (H ST) h e e ft e e n ge de tail l e e rde bik ge w orpe n op e e n onge w oon s piraal vorm ig s te rre ns te l sel dat e r w at al s e e n k w aluitz ie t, z o h e e ft h e t H ubbl e Ce ntrum in Garch ing (nabij M ünch e n) be k e ndge m aak t. H e t gaat om e e n foto van s te rre ns te l s e l NGC 49 21 in de Com a Gal axy Cl us te r in h e t s te rre nbe e l d Com a Be re nice s , te rw ijl de ach te rgrond rijk is aan ve e l ve r ve rw ijde rde s te rre ns te l sel s , in al l e s oorte n vorm e n, k l e ure n e n grootte s .

Van s om m ige is h e t l ich t afk om s tig uit de vroe ge jare n van de k os m os . De Com a Gal axy Cl us te r, die ook be k e nds taat al s Abe l l1656, s taat op onge ve e r 320 m il joe n l ich tjaar van ons e n te l t m e e r dan 1.000 s te rre ns te l sel s e n is daarm e e e e n van dich ts bijz ijnde col l e ctie s te rre ns te l sel s uit h e t nabije unive rs um . De h e l de rs te e rvan, z oal s NGC 49 21, z ijn re e ds op h e t e inde van de ne ge ntie nde e e uw ontde k t.

Ste rre ns te l sel s in rijk ge vul de cl us te rs onde rgaan tal rijk e inte ractie s en s am e ns m e l tinge n m e t de ne iging dat gas rijk e s piral e n z onde r ve e l actie ve s te rvorm ing in e l l iptis ch e s ys te m e n ve rande re n. Vandaar dat e r in de Com a Cl us te r ve e l m e e r e l l iptis ch e dan s piraal vorm ige s te rre ns te l sel s te vinde n z ijn dan in rus tige r ge bie de n, z e gt h e t H ubbl e Ce ntrum . NGC 49 21 is een van de ze l dz am e s piraal vorm ige s te l sel s in de Com a e n ook e e n onge w oon e xe m pl aar. H e t is e e n voorbe e l d van e e n "ane m is ch e s piraal " w aar de norm al e h e vige s te rvorm ing, die z orgt voor de be k e nde h e l de re arm e n van h e t s te l sel , ve e l m inde r inte ns is . H e t re s ul taat is e e n de l icate w e rve l ing van s tof in e e n ring rondom het s te rre ns te l sel , ve rge z e l d van s om m ige jonge bl auw e s te rre n die h e t s ch e rpe oog van de H ubbl e nie t z ijn ontgaan.

Bron: Be l ga /VSV/05-02-2009 .

Te rw ijl de k om e e t Lul in de Aarde nade rt, h e e ft de s taarts te r door de z onne w ind e e n de e l van h aar s taart ve rl ore n, m e l dt de ge s pe cial is e e rde w e bs ite s pace w e ath e r.com . De in jul i 2007 ontde k te k om e e t Lul in z alop 24 fe bruari h aar dich ts te punt tot de Aarde be re ik e n, nam e l ijk 61 m il joe n k il om e te r, z o voors pe l de de NASA. Ee n w inds toot van de z onne w ind, de s troom van ge l ade n de e l tje s die van de Z on k om t, h e e ft al vas t e e n de e l van de s taart afge ruk t. De k om e nde w e k e n m oe t de activite it in de atm os fe e r e n de s taart van C/2007 N3, z oal s het obje ct w ordt ge catal oge e rd, be te r e n be te r te z ie n z ijn. De k om e e t z alook m e t h e t bl ote oog w aar te ne m e n z ijn. Bron: Be l ga / VSV/06-02-2009 .

Ne ge n as tronom is ch e onde rz oe k s organis atie s uit de VS, Aus tral ië e n K ore a doe n officie e l m e e aan de tots tandk om ing van de Giant M age l l an Te l e s cope (GM T). De e l ne m e rs z ijn h e t K ore an As tronom y and Space Scie nce s Ins titute , h e t Carne gie Ins titution for Scie nce , de unive rs ite it van Ariz ona, de H arvard-unive rs ite it, h e t Sm ith s onian Ins titution, de Te xas A& M -unive rs ite it, de unive rs ite it van Te xas in Aus tin, de Aus tral ian National Unive rs ity e n As tronom y Aus tral ia Lim ite d. De GM T is e e n 25-m e te r te l e s coop, m e t e e n h oofds pie ge l be s taande uit z e ve n l os s e s pie ge l s, die op de Las Cam panas -s te rre nw ach t in h e t noorde n van Ch il i w ordt ge pl aats t. De bouw gaat in 2012 van s tart e n de te l e s coop m oe t om s tre e k s 2019 ge re e d z ijn. Aan h e t proje ct h angt e e n prijs k aartje van 700 m il joe n dol l ar.

Le e s ve rde r op de vol ge nde pagina...

Artik e l

Van O d ISSe a totO asISS De tw e e de ruim te m is s ie van de Be l gis ch e as tronaut Frank De W inne z alO as ISS h e te n, m e l dt h e t Europe s e Ruim te vaartbure au ESA. De W inne vl ie gt in m e i naar h e t Inte rnationaal Ruim te s tation, w aar h ij z e s m aande n w e te ns ch appe l ijk onde rz oe k voor vors e rs uit Europa e n de h e l e w e re l d z aldoe n.

In ok tobe r w ordt de Be l g ook de e e rs te nie t-Am e rik aans e of nie tRus s is ch e ge z agvoe rde r van h e t com pl e x w aarvan de bas is m odul e in 19 9 8 is ge l ance e rd e n w aarin ook Be l gië participe e rt. Tijde ns die tw e e de l ange duurvl uch t van e e n Europe s e as tronaut m e t h e t ISS ve rdubbe l t de pe rm ane nte be m anning van drie naar z e s opvare nde n.

W aar z ijn door Be l gië be taal de e e rs te m is s ie in najaar 2002 O dISSe a h e e tte , vie lde k e uz e van ESA voor de nie uw e m is s ie op O as ISS. Dit ge be urde na e e n door ESA ge organis e e rde com pe titie w aarbij e r bij de dire ctie Be m ande Ruim te vaart van ESA 520 s ugge s tie s binne nl ie pe n.

De w inne nde s ugge s tie k w am van Ge nte naar Jan Puyl ae rt. "Ik be n h e e lbl ij ove r de be l angs te l l ing die de com pe titie h e e ft ge k re ge n bij ve e l m e ns e n in de l ids tate n van ESA. H e t toont aan dat be m ande ruim te vaart aans l aat bij e n be l ang h e e ft voor ve l e Europe ane n", z o w ordt de tw e e de Be l g in de ruim te door ESA ge cite e rd.

"De ge s e l e cte e rde naam w e e rs pie ge l t de ge e s t van de m e ns e l ijk e e xpl oratie e n s pe e k t al l e as pe cte n uit van de om s ch rijving voor de com pe titie , m e t inbe grip van h e t be l ang van w ate r voor h e t l e ve n van de m e ns . Ik w il ie de re e n be dank e n die tijd h e e ft uitge trok k e n e n cre atie f is ge w e e s t om e e n

bijdrage te l e ve re n voor h e t vinde n van e e n naam . Ik be n e r fie r op dat m ijn m is s ie e e n naam draagt die door e e n Europe aan is ge k oz e n", z e gt de Be l gis ch e as tronaut.

Vol ge ns ESA re fe re e rt O as ISS naar "ve l e as pe cte n van h e t ISS al s ook naar de e xpl oratie door de m e ns , van h e t e xpl ore n van de w oe s tijne n op Aarde door Europe s e onde rz oe k e rs tot de w oe s tijne n die w ij op ande re pl ane te n z ul l e n vinde n, w aar de m e ns e e n oas e z al k unne n s ch e ppe n e n e e n pe rm ane nt be w oonde pl aats z alcre ë re n om te l e ve n op die pl ane e t. H e t ISS k an w orde n be z ie n al s e e n oas e in de ruim te voor as tronaute n en k os m onaute n, te rw ijl de Aarde dik w ijl s de Bl auw e Pl ane e t w ordt ge noe m d e n e e n oas e vorm t voor de m e ns in h e t unive rs um . De naam ve rw ijs t ook naar de uitdaging om e e n oas e te vinde n, te rw ijlbe m ande ruim te vaart op z ich e e n uitdaging is ", al dus ESA. O as ISS s l aat vol ge ns h e t Europe s e ruim te vaartbure au ook op de rol van De W inne al s am bas s ade ur van Unice f e n de cam pagne van VN-k inde rfonds voor w ate r, s anitaire voorz ie ninge n e n h ygië ne .

Tijde ns z ijn m is s ie z ul l en er m e e rde re e ve ne m e nte n aangaande de z e probl e m atie k w orde n inge l as t. "W ate r is s ch aars aan boord van h e t ISS. Ee n ve rantw oord ge bruik e n re cycl e re n in de ruim te k an bijdrage n tot h e t ontw ik k e l e n van m e th ode s om e fficië nt m e t w ate r om te gaan op Aarde , w at van bijz onde r be l ang is voor de ontw ik k e l ings l ande n", al dus De W inne in h e t com m uniq ué van ESA. Bron: Be l ga / VSV / 0502-2009 .

8 M e e r inform atie w w w .e s a.int

Th e guide s tar | 07

M ul tim e dia

K ijk e n naar d e ste rre n De s te rre nh e m e l z it vol ve rh al e n.

Ve rh al e n die de oude Grie k e n el k aar ve rte l de n, of de e e rs te is l am itis ch e as tronom e n, of 17de e e uw s e ontde k k ings re iz ige rs . Ve rh al e n die s te e ds opnie uw door m ode rne s te rre nk un - dige n w orde n aange vul d. Z o gaat ach te r e l k e s te rre nnaam e e n ge s ch ie de nis s ch uilvan e e uw e nl ange obs e rvatie en onde rz oe k , al l e s in e e n poging om onz e l e e fw e re l d te doorgronde n.

Lange tijd w as h e t de im m e ns e popul arite it van de as trol ogie , die de as tronom ie l e ve nd h ie l d. Late r gave n boe k e n e n s pe l l e tje s ove r s te rre nk unde ge s tal te aan e e n ge l ie fde vorm van 'inte l l e ctue l e re cre atie '. O oit w as h e t z e l fs h e e l m odie us om 's avonds de nam e n van s te rre n e n s te rre nbe e l de n e n de bijbe h ore nde ve rh al e n uit h e t

h oofd te l e re n, e n de h e m e laf te s pe ure n naar de be k e nde vorm e n.

H e t is de z e traditie die Em il y W inte rburn m e t K ijk e n naar de s te rre n nie uw l e ve n probe e rt in te bl az e n. H aar boe k voe rt ons l angs de m yth ol ogis ch e , h is toris ch e e n w e te ns ch appe l ijk e ve rh al e n die bij de s te rre nh e m e lh ore n, aange vul d m e t toe gank e l ijk e il l us tratie s die ons h e l pe n de s te rre nbe e l de n te vinde n. W ant s te rre nk ijk e n is l e uk .

O f je nu 's avonds voor h e t s l ape n gaan m e t je k ind naar s te rre nbe e l de n z oe k t, of op e e n z om e ravond m e t je vrie nde n w ach t op h e t m om e nt dat O rion aan de h oriz on ve rs ch ijnt. Advie s prijs : 17,50 e uro.

Uitge vrijBal ans . Pape rback .

8 M e e r inform atie w w w .bruna.nl

M ul tim e dia

Googl e Earth 5 Googl e Earth is e e n ge w e l dig program m a om s ate l l ie tbe e l de n m e e te be k ijk e n. Vl ie g ove r de w e re l d e n ne e m e e n k ijk je in uw e ige n ach te rtuin, of be k ijk uw ge boorte pl aats vanuit de l uch t. O ok k an Googl e Earth de s te rre nh e m e l en de oce aanbode m ve rk e nne n.Ve rde r z ijn h is toris ch e be e l de n be s ch ik baar.

H e t program m a w e rk t h e e ls im pe l : u k rijgt s ate l l ie tbe e l de n van de aarde op uw pc te z ie n (h e t be gint m e t de aardbol ), ve rvol ge ns typt u e e n pl aats e n e e n l and in (bijvoorbe e l d: Am s te rdam , Ne th e rl ands ). Googl e Earth z oe k t de z e pl aats op e n 'vl ie gt' e rh e e n. Al s h e t de pl e k ge vonde n h e e ft gaat h e t program m a s ch e rp s te l l en en z ie t u de ge w e ns te s ate l l ie tbe e l de n.

Inz oom e n k an tot op h e t nive au van auto's onge ve e r. Bij de l aats te update van Googl e Earth in s e pte m be r 2006 z ijn de be e l de n van Be l giĂŤ e n Ne de rl and nam e l ijk e e n s tuk s ch e rpe r ge w orde n.

08 | Th e guide s tar

Vanaf Googl e Earth 4.2 k unt u ook de s te rre nh e m e l be k ijk e n m e t de inge bouw de Googl e Sk y. Ga h ie rvoor naar W e e rgave O ve rs ch akel e n naar Sk y. Ee n l e uk e xtraatje is de fl igh t s im ul ator w aarm e e u ove r de Aarde k unt vl ie ge n. De z e z it onde r h e t m e nu Extra Vl uch ts im ul ator ope ne n.

s pre k e n bij e e n route die u via Googl e Earth afl e gt. Ee n s oort virtue l e s igh ts e e ing dus .

In Googl e Earth 5 is de m oge l ijk h e id toe ge voe gd om de oce aanbode m te ve rk e nne n. Dit k unt u doe n door in de l ink e rz ijbal k van Googl e Earth onde r de k op Lage n 'O ce aan' aan te vink e n. Dan k unt u s ch e e ps w rak k e n, re iz e n van Jacq ue s Cous te au e n nog ve e l m e e r z ie n.

O ok k unt u 'tijdre iz e n' door oude be e l de n van e e n l ocatie te be k ijk e n.

De z e optie s ch ak e l t u in onde r W e e rgave H is toris ch e be e l dm ate riaal . Ee n ande re ve rnie uw ing is 'Googl e M ars ' w aarm e e u de rode pl ane e tk untontde k k e n.

Googl e Earth is e e n l e uk s pe e l tje om h e e l w at ure n m e e door te bre nge n. Ee n inte rne tve rbinding is w e l nodig om de s ate l l ie tbe e l de n m e e op te h al e n.

Te n s l otte k unt u z e l f e e n 'tour' opne m e n door com m e ntaar in te

8 M e e r inform atie h ttp://e arth .googl e .nl /

K ortnie uw s Te ge n 2020 m oe t h e t aande e l van groe ne s troom in Vl aande re n 13 proce nt be drage n. Dat h e e ft de Vl aam s e re ge ring be s l is t. O pval l e nd is dat w ie z e l f groe ne s troom opw e k t m e t z onne pane l e n, daarvoor vanaf 2010 w e l s te l sel m atig m inde r s te un z al k rijge n. Nu k rijgt m e n daarvoor nog 450 e uro/M W h . In 2010 z ak t dat naar 350 e uro/M W h e n in 2020 gaat h e t nog om 10 e uro/M W h . Die dal ing h e e ft onde r m e e r te m ak e n m e t h e t fe it dat de k os te n voor h e t pl aats e n van z onne pane l e n s te rk ge daal d z ijn. De Europe s e Unie l e gt aan Be l gië op om te ge n 2020 13 proce nt van h aar el e k tricite it uit h e rnie uw bare e ne rgie bronne n z oal s z on, w ind, w ate r e n biom as s a te h al e n. De Vl aam s e re ge ring ne e m t dat s tre e fcijfe r ove r e n m ik t op 13 proce nt groe ne s troom te ge n 2020. Nu be draagt h e t aande e l groe ne s troom 5,25 proce nt. W ie groe ne s troom opw e k t, k rijgt daarvoor groe ne s troom ce rtificate n. Dat s ys te e m w ordt nu bijge s tuurd e n te ge l ijk re ch ts z e k e r ve rank e rd. Z o z al de s te un m e e r afh ange n van de m e e rk os t van de inve s te ring voor groe ne s troom . Ee n voorbe e l d: de k os te n voor h e t pl aats e n van z onne pane l e n z ijn de afge l ope n jare n s te rk ge daal d.

Daarom w ordt de s te un ook ge l e ide l ijk afge bouw d. O m ge k e e rd ne e m t de s te un ook toe al s de m e e rk os t ve rh oogt. Z o s tijgt de s te un voor groe ne s troom via biom as s a e n w ind van 80 naar 9 0 e uro/M W h . Nog e e n nie uw igh e id is dat e r ge e n s te un m e e r w ordt ge ge ve n voor z onne pane l en indie n h e t dak nie t ge ïs ol e e rd is . "M e t 350 e uro pe r 1.000 k W h k unne n toch nog re ndabe l e proje cte n w orde n ge ïns tal l e e rd," z e gt Jo Ne ye ns van Be l PV, de s e ctorfe de ratie voor fotovol taïs ch e z onne -e ne rgie Be l PV. "De te rugve rdie ntijd bl ijft onde r de tie n jaar". De s e ctor ve rw ach t e e n s torm l oop van m e ns e n die in 2009 nog z onne pane l e n w il l e n pl aats e n.

Bron: Be l ga /SAM /06-02-2009 .

Fijn Sah araz and e n voor de tijd van h e t jaar onge w oon h oge te m pe rature n s pe l e n de m e ns e n parte n in h e t z uidoos te n van Europa. O p K re ta re gis tre re n m e te orol oge n 23 grade n Ce l s ius , in M idde n-Grie k e nl and be re ik t h e t k w ik 21 grade n. Ge l ijk aardige w e e rs om s tandigh e de n z ijn aan de h and op Cyprus .

H e vige z uidw e s te nw inde n h adde n bove ndie n re us ach tige w ol k e n fijn z and uit Afrik a ove r h e t z uidoos te n van h e t Europe e s contine nt ge bl az e n.

"M ijn oge n brande n. H e t s tof dringt ove raldoor", z e i e e n voorbijgange r op de Grie k s e te l e vis ie . H e t onge w one w e e r z alook de k om e nde dage n aanh oude n, l uidt h e t op de w e e rk undige die ns t (EM Y).

Bron: Be l ga /VSV/06-02-2009 .

W e ge ns de aanh oude nde droogte h e e ft de Ch ine s e re ge ring de noodtoe s tand in de Ce ntraal -Ch ine s e provincie s H e nan e n Anh ui e n l angs de Ge l e Rivie r in de h oogs te fas e ge brach t. Al15 provincie s z ijn door de e rgs te droogte van de afge l ope n 50 jaar ge troffe n. H e t uitbl ijve n van re ge n be dre igt de oogs te n op m e e r dan 10 m il joe n h e ctare l and. Ve rw ach t w ordt dat vijf proce nt van de graanproductie ve rl ore n gaat. In e nk e l e re gio's al s H e nan e n Anh ui k an m oge l ijk tot tw intig proce nt m inde r dan vorig jaar ge oogs t w orde n. In de m e e s te de l en van Noord- e n Ce ntraal -Ch ina val ter 50 tot 70 proce nt m inde r re ge n dan norm aal . O nge ve e r 4,29 m il joe n m e ns e n e n m aar dan tw e e m il joe n s tuk s ve e gaan ge buk t onde r e e n te k ort aan drink w ate r. (Bron: Be l ga / BDR /06-02-2009 .

Artik e l

Earth h our Op 28 m aart z ul l e n s te de n w e re l dw ijd e e n uurtje de l ich te n dove n. Op initiatie f van W W F gaan de l ich te n die avond tus s e n 20u30 e n 21u30 e ve n uit. Ook vijf Be l gis ch e s te de n h e bbe n z ich alop de l ijs t m e t de e l ne m e rs l ate n re gis tre re n: Brus s e l , Antw e rpe n, Ge nt, Luik e n Nam e n. H e tis de ide al e m anie r om te tone n datw e s am e n ie ts aan de k l im aat-ve rande ring w il l en doe n. Eind 2009 vindt in Kope nh age n e e n cruciaalove rl e g pl aats ove r e e n opvol ge r voor h e t Kyoto-protocol .

W W F-Be l gië h e e ft alh e e lve e ls te un ge k re ge n voor de actie . Eén van de de e l ne m e rs is Ol ym pis ch k am pioe ne Tia H e l l e baut. In Brus s e lz ul l en het Atom ium , de Grote Mark t e n de VRTtore n in duis te rnis ge h ul d w orde n.

H e tz e l fde ge be urt bij Be l gacom aan h e t Brus s e l s e Noords tation e n de s ite van Coca-Col a in Ande rl e ch t. In Antw e rpe n dooft de k ath e draal h e t l ich t, e n in Luik z aldat ge be ure n op de Pl ace St-Lam be rt. Naas t de vijf grote s te de n, h e bbe n ook h e e lw at ande re grote re e n k l e ine re s te de n e n ge m e e nte n z oal s onde r ande re Brugge , Sint-Nik l aas , Z w e ve ge m , W uus tw e z e l , Be rtogne , Ove rpe l t, H e rs e l t, Boch ol t, Le s s e n, H am m e , Aal te r, Laarne , Ette rbe e k , e n Sch ote n alh un de e l nam e be ve s tigd.

W e re l ds te de n Earth H our k an ook w e re l dw ijd op h e e lw at bijvalre k e ne n. Me t nog ie ts m inde r dan één m aand voor de boe g h e e ft W W F al377 grote s te de n in 74 l ande n aan boord, z oal s Brus s e l , Londe n, Pe k ing, Rom e , Mos k ou, Los Ange l e s , Rio de Jane iro, H ong Kong, Dubai, Singapore , Ath e ne , Bue nos Aire s , Toronto, Sydne y, Me xico-Stad, Is tanboe l , Kope nh age n, Manil a, Las Ve gas , Kaaps tad e n H e l s ink i. Maar dat is nie t al l e s . H e e lw at be k e nde ge bouw e n e n m onu-m e nte n z ul l e n in h e t donk e r ge h ul d z ijn: het Ch ris tus be e l d in Rio de Jane iro, de Tafe l be rg in Kaaps tad, h e t Ope ra H ous e in Sydne y, h e t Mil l e nium Stadium in Cardiff e n h e t groots te ge bouw te r w e re l d, de Taipe i 101.

Cate Bl anch e tt O ok h e e l w at be k e nde nam e n h e bbe n h un s te un ve rl e e nd. De m e e s t be k e nde z ijn m is s ch ie n w e l Nobe l prijs w innaar Aarts bis s ch op De s m ond Tutu e n Acade m y Aw ardw innare s Cate Bl anch e tt. Sh e pard Faire y, de k uns te naar die Barack O bam a m e e naar de ove rw inning te k e nde in de re ce nte Am e rik aans e ve rk ie z inge n, z al ook z ijn s te un ve rl e ne n aan Earth H our.

K ope nh age n 2009 "W anne e r de w e re l dl e ide rs in de ce m be r 2009 s am e nk om e n in Kope nh age n om te onde rh ande l en ove r e e n nie uw k l im aatve rdrag, dan m oe te n z e de oge n van de h e l e w e re l d op h un rug voe l e n. Earth H our is e e n ins pire re nde m anie r voor het grote publ ie k om de w e re l dl e ide rs te l ate n w e te n dat de burge rs z e l f tot actie w il l e n ove rgaan e n vooralook actie ve rw ach te n van de pol itici," z e gt Dam ie n Vince nt, dire cte ur van W W F-Be l gië .

"Ook in Be l gië die ne n de be l e ids m ak e rs dringe nd w e rk te m ak e n van e e n am bitie us nationaal kl im aatbe l e id. Om in l ijn te bl ijve n m e t w at nodig is om e e n ge vaarl ijk e kl im aatve rande ring te ve rm ijde n, m oe t Be l gië e e n re ductie doe l s te l l ing opne m e n van 3% m inde r broe ik as gas s e n pe r jaar. De gl obal e e conom is ch e e n financië l e cris is m oe t al s opportunite it aange gre pe n w orde n om ge l ijk tijdig opl os s inge n voor h e t kl im aatvraags tuk te re al is e re n. De tijd is nu rijp voor e e n prope re , e ne rgie e fficië nte e conom ie m e t k os te nbe s paringe n in al l e s e ctore n." Earth H our h e e ft ook de w e g naar Face book ge vonde n. Al 2.000 Be l ge n h e bbe n z ich e r ge re gis tre e rd.

Bron: W W F /GB /05-02-2009 .

8 M e e r inform atie w w w .e arth h our.be

Th e guide s tar | 09

Curs us

D e M aan (d e e l1/ 3) W aar je ook be nt, m e t w ie je ook s pre e k t, e n alh e b je nog nooit ie ts van s te rre nk unde ge l e ze n of ge h oord, ove r de m aan w e e t ie de re e n w e lw at te ve rte l l e n. De m aan is m e t h e t bl ote oog goe d z ich tbaar. H ij is na de z on de hel de rs te ve rs ch ijning aan de hemel . H ij is ook h e t e nige hemel l ich aam buite n de aarde dat door de m e ns is be z och t. De z e broch ure gaat ove r de m aan. Je k om t te w e te n h oe w e de nk e n dat de m aan onts taan is , h oe h e t k om t dat de m aan e r s te e ds ande rs uitz ie t, te rw ijlw e toch s te e ds al l een de voork ant van de m aan z ie n. O ok w at je z oalm e t e e n s te rre nk ijk e r op de m aan k unt z ie n e n de m aanl andinge n k om e n aan bod.

Eivorm ige m aan?

m aan e n de z on s pe e l de n ook e e n be l angrijk e rol bij ve e l gods die ns te n. Nie t al l e e n al s ze z ich tbaar w are n, m aar vooral ook al s ze tijde ns e e n z ons - of m aans ve rduis te ring pl ots e l ing ‘ ve rdw e ne n’ . Al s de prie s te rs in bijvoorbe e l d h e t oude Egypte e rin sl aagde n een z ons of m aans ve rduis te ring te voors pe l l e n, w as h e t vol k z o onde r de indruk dat z e al l e s de de n w at de prie s te rs vroe ge n. M aar h e t ge be urde ook dat de prie s te rs h e t nie t goe d voors pe l de n: in z o’ n ge valw e rde n z e s om s onth oofd. De prie s te rs ge bruik te n h un k e nnis van de m aan e n z on nie t al l e e n om indruk te m ak e n op de be vol k ing, m aar ook om k al e nde rs te m ak e n. O ok nu nog vorm e n de be w e ginge n van m aan e n z on de bas is van onz e k al e nde r.

De m aan op de voork ant van de z e broch ure z ie t e r ge k uit. H ij l ijk t w e l e e n be e tje e ivorm ig e n s taat op z ijn k op! H ie ronde r is de com pl e te foto, die op 8 augus tus 2001 vanuit h e t inte rnational e ruim te s tation ISS is ge m aak t, afge be e l d. W at je z ie t is de rand van de aarde (l ich tbl auw ), m e t daarbove n de vaagbl auw e aardatm os fe e r. De ve rvorm ing van de m aan onts taat doordat h e t m aanl ich t door de aardatm os fe e r w ordt afge boge n. Die afbuiging is h e t s te rk s t w aar de m e e s te l uch t z it: onde rin dus ! H e t bove ns te de e l van de m aan s te e k t bove n de l uch t uit e n h e e ft z ijn norm al e vorm .

M aar w aarom s taat de m aan onde rs te bove n, e ige nl ijk ?

Sinds paus Gre gorius XIII (1582) vol gt onz e k al e nde r pre cie s h e t z onne jaar. De inde l ing van dat jaar is ge bas e e rd op de be w e ging van de m aan: be h al ve jare n k e nne n w e nam e l ijk ook m aande n. Ee n m aand w as oors pronk e l ijk de tijd tus s e n tw e e ope e nvol ge nde vol l e m ane n.

Die tijd is ge l ijk aan 29 e n e e n h al ve dag. O m dat tw aal f van de z e m aande n (12 x 29 ,5 = 354 dage n) dus nie t h e l e m aal ge l ijk z ijn aan e e n z onne jaar (de aarde h e e ft 365,25 dage n nodig om één k e e r rond de z on te draaie n), h e e ft de Rom e ins e h e e rs e r Jul ius Cae s ar de m aande n ie ts aange pas t. De m aande n k re ge n om e n om 30 e n 31 dage n, be h al ve fe bruari, die 28 dage n in e e n ge w oon e n 29 dage n in e e n s ch rik k e l jaar k re e g.

O nts taan van de m aan O ors pronk e l ijk w are n e r al l e rl ei ve rs ch il l e nde th e orie ë n ove r h e t onts taan van de m aan – w e le e n s tuk of vijf. De e e rs te th e orie w as dat de m aan z ich h e e ft afge s pl its t van de aarde . Toe n de aarde ne t w as onts taan w as z ij e e n vl oe ibare l avam as s a.

Ze draaide toe n ontz e tte nd s ne lrond h aar as , z o s ne ldat z e e e n uits tul ping k re e g.

Uite inde l ijk z ou de z e uits tul ping z ich afge s pl its t h e bbe n. Vol ge ns e e n tw e e de th e orie z ou de z e uits tul ping z ich w e e r h e bbe n opge de e l d in e e n s tuk m aan e n e e n s tuk M ars . De de rde e n vie rde th e orie l ijk e n ook op e l k aar. Vol ge ns de z e th e orie ë n is de m aan apart van de aarde onts taan, ne t al s de aarde uit k os m is ch e s tof. De e ne th e orie z e gt dat doordat de aarde grote r w as , e n daardoor m e e r aantre k k ings k rach t h ad, de m aan in e e n baan om de aarde k w am (e n nie tande rs om ).

Ee n s tuk je ge s ch ie de nis Er w ordt al h e e l l ang ‘ ge bruik ge m aak t’ van z on e n m aan. De m aan w e rd bijvoorbe e l d ’ s nach ts ge bruik t al s l ich tbron. H ij w as h e t e nige dat ’ s nach ts e e n be e tje l ich t gaf. Nou ja, l ich t ge ve n? W at m e n toe n nog nie t w is t, is dat de m aan ze l f ge e n l ich t ge e ft, m aar dat h ij h e tl ich t van de z on w e e rk aats t. De

Foto: Tw e e van de e e rs te te k e ninge n die m e t be h ul p van e e n te l escoop z ijn ge m aak t door de Ital iaans e s te rre nk undige Gal il e o Gal il e i.

W is tje dat... ...de m aand Quintil is (ve rtaal d: de ‘ vijfde ’ m aand) te r e re van Jul ius Cae s ar l ate r in Jul ius (jul i) is ve rande rd?

Jul ius Cae s ar w as de ge ne die de e e rs te tw e e m aande n van h e t jaar (januari e n fe bruari) be dach t. De re s t van de m aande n h e e ft van de Rom e ins e k oning Rom ul us e e n naam ge k re ge n: h ij l e e fde vóór Jul ius e n ging nog uit van tie n m aande n. De e e rs te vie r m aande n w e rde n ge noe m d naar M artis , de oorl ogs -god, April is , e e n onbe k e nde god, M aius , e e n pl aats e l ijk e godin, e n de godin Junius . De vol ge nde z e s m aande n – num m e rs 5 tot e n m e t 10, k re ge n nam e n die van Latijns e ge tal l e n z ijn afge l e id: Quintil is (l ate r dus Jul ius ), Se xtil is (l ate r Augus tus , naar de Rom e ins e k e iz e r die Jul ius opvol gde ), Se pte m be r, O ctobe r, Nove m be r e n De ce m be r.

10 | Th e guide s tar

K ortnie uw s Na een grondige te s tcam pagne ve rl aat ESA’ s nie uw s te ruim te te l escoop H e rs ch e l de te s tfacil ite ite n van ESTEC in Noordw ijk . Via de w e g w ordt de s ate l l ie t m orge navond ve rvoe rd naar Sch iph ol . O p 11 fe bruari ’ s och te nds gaat de re is ve rde r pe r vl ie gtuig naar de Europe s e l ance e rbas is K ourou in Frans Guyana.

De l ance ring van H e rs ch e l s taat ge pl and op 16 april . H e rs ch e lis de groots te ruim te te l e s coop die tot nu toe w e rd ge bouw d. M e t e e n s pie ge lvan 3,5 m e te r doors ne e gaat h ij op ande rh al f m il joe n k il om e te r van de aarde infraroods tral ing opvange n van k oude e n ve r w e g ge l e ge n obje cte n in het heel al . H e rs ch e l is de e nige ruim te te l e s coop die k an ‘ k ijk e n’ in gol fl e ngte n van ve r infrarood tot s ubm il l im e te r. H ie rm e e onde rz oe k t h ij e e n vrijw e lonontgonne n ge bie d voor de s te rre nk unde . H IFI in H e rs ch e l Eén van de drie ins trum e nte n aan boord van H e rs ch e l is ge bouw d door e e n cons ortium onde r l e iding van h e t Ne de rl ands ins tituut voor ruim te onde rz oe k SRO N. Dit ins trum e nt, H IFI, gaat w e te ns ch appe rs uit de h e l e w e re l d m e e r ve rte l l e n ove r de aanw e z igh e id van m ol e cul e n in h e t heel al , z oal s w ate r, e n ove r h e t onts taan van s te rre n e n pl ane te n.

De NASA h e e ft vie r te am s ge s e l e cte e rd die h e t ins l aan van de 'M aan K rate r O bs e rvatie e n Se ns ing Sate l l ie t' (LCRO SS) gaan obs e rve re n tijde ns de m is s ie die op z oe k gaat naar ijs e n w ate r op de M aan. De LCRO SS is e e n k l e ine re is ge noot van de Lunar Re connais s ance O rbite r, die in h e t voorjaar van 2009 ge l ance e rd z alw orde n vanaf Cape Canave ralin Fl orida. De ins trum e nte n aanboort de s ate l l ie t z ijn ontw orpe n om aanw ijz inge n te vinde n ove r w ate r ijs op de M aan, w anne e r het ruim te vaartuig in e e n k rate r ins l aat die al tijd in de s ch aduw l igt nabij één van de pool e n van de M aan. H e t ops tijge nde puin z al w aars ch ijnl ijk vanaf de Aarde z ich tbaar z ijn m e t e e n te l e s coop van 10 tot 12 inch in diam e te r of grote r. H e t ge s e l e cte e rde obs e rvatie te am z al aanvul l e nde ge ge ve ns ve rz am e l e n e n e e n anal ys e m ak e n van de be s ch aduw de k rate r om w e te ns ch appe rs te h e l pe n m e t h e t be pal e n of e r w ate r op de M aan aanw e z ig is e n in w e l k e vorm . De LCRO SS m is s ie e n de Unive rs itie s Space Re s e arch As s ociation (USRA), uit Col um bia, M aryl and, h e bbe n de s pe cificatie s opge s te l d voor de z w are sel e ctie ronde voor de obs e rvatie te am s . "H e t LCRO SS te am is z e e r bl ij m e t de k w al ite it van de voors te l l e n die z ijn binne nge k om e n," z e gt Je nnife r H el dm ann, h oofd van de LCRO SS O bs e rvation Cam paign op NASA's Am e s Re s e arch Ce nte r in M offe tt Fie l d, Cal ifornië . "De voors te l l e n van de ge s e l e cte e rde obs e rvatie te am s z ul l e n e e n be l angrijk e aanvul l ing z ijn voor de LCRO SS m is s ie ." Bron: NASA.

Le e s ve rde r op de vol ge nde pagina...

De ande re th e orie z e gt dat de m aan e rge ns ande rs is onts taan e n door de aantre k k ings k rach t van de aarde in e e n baan om onz e pl ane e t is ‘ inge vange n’ . De vijfde th e orie h e e ft h e t ove r e e n bots ing. Toe n de aarde nog e rg jong w as , e n op e e n dunne k ors t na h e l e m aalvl oe ibaar, is vol ge ns de z e th e orie e e n groot obje ct inge s l age n. Bij de z e bots ing k w am e e n h oop m as s a l os van de aarde e n de z e w e rd de ruim te in ge s l inge rd. Dat opge w orpe n puin is l ate r s am e nge k l onte rd totde m aan.

De z e l aats te th e orie w ordt m om e nte e l door w e te ns ch appe rs al s de juis te ge z ie n. Dat vol gt onde r m e e r uit onde rz oe k van de door de Apol l o-as tronaute n m e e ge brach te m aans te ne n (z ie ve rde rop). De m aan bl ijk t in grote l ijne n uit de z e l fde s toffe n te be s taan al s de aarde , m aar h e e ft e e n ve e l l age r ijz e rge h al te . Dit k an ve rk l aard w orde n door aan te ne m e n dat h e t obje ct nie t frontaal m e t de aarde bots te , m aar e r l angs s ch am pte .

H ie rdoor z ou bij de bots ing al l een ge s te e nte van de ijz e rarm e buite nk ant van de aarde z ijn vrijge k om e n.

H e tonts taan van m aank rate rs Be h al ve ove r h e t onts taan van de m aan be s tonde n er ook ve rs ch il l e nde th e orie ë n ove r h e t onts taan van de m aank rate rs .

Vroe ge r dach t m e n dat k rate rs onts tonde n vanuit h e t binne ns te van de m aan. M e n dach t dat e r vul k aanuitbars tinge n w are n ge w e e s t, w aarbij grote ge bie de n m e t l ava onde rl ie pe n. Te ge nw oordig de nk t m e n dat bijna al l e k rate rs z ijn onts taan door m e te orie tins l age n.

De z e k rate rs k unne n e e n m idde l l ijn van m e e r dan 20 k il om e te r h e bbe n.

Al s e e n m e te orie t bij e e n ins l ag h e t m aanoppe rvl ak binne ndringt, onde rvindt h ij grote w rijving. De z e w rijving w ordt om ge z e t in w arm te .

H e t k an daarbij z o h e e t w orde n dat e e n groot ge de e l te van de

inge s l age n m e te orie t ve rdam pt. O p e nk e l e k il om e te rs die pte w ordt dan e e n bolve rdam pte s te e n e n ande r m ate riaalge vorm d, die onde r grote druk s taat. De z e bole xpl ode e rt e n ve roorz aak t de k rate r. Door de z e e xpl os ie z ijn bijna al l e k rate rs op de m aan ringvorm ig, ook als l aat de m e te orie t vaak s ch uin in. Al l e e n al op de naar de aarde ge rich te m aanh e l ft z ijn al 300.000 k rate rs m e t e e n diam e te r van m e e r dan e e n k il om e te r te z ie n. Natuurl ijk z ijn e r nog onte l bare k rate rs k l e ine r dan e e n k il om e te r. En e r z ijn ook e nk e l e uits ch ie te rs m e t e e n diam e te r van m e e r dan 200 k il om e te r!

H e tonts taan van de ‘ z e e ë n’ H e t m aanoppe rvl ak is be h al ve m e t k rate rs voor e e n groot de e l be de k t m e t donk e rgrijz e vl ekken die w e m aanz e e ë n of m aria noe m e n. In de oudh e id dach t m e n dat de grijz e vl e k k e n oce ane n w are n, ne t al s op aarde ge vul d m e t w ate r. Nu w e te n w e dat de z e vl e k k e n ge e n z e e ë n z ijn: h e t z ijn droge vl ak te n be z aaid m e t k l e ine k rate rs .

De z e vl ak te n z ijn onts taan doordat na grote m e te orie tins l age n l ava naar de l aags tge l e ge n de l e n van de m aan s troom de e n de z e opvul de . De bove nl aag van de vl ak te n is door tal rijk e k l e ine m e te orie tins l age n ve rpul ve rd e n be s taat nu uit e e n s oort fijn z and. De e e rs te die m e t e e n te l e s coop naar de m aan k e e k , w as de Ital iaan Gal il eo Gal il e i in de 17de e e uw . H ij w as dus ook de e e rs te die z ag dat de m aanrand nie t gl ad e n rond is , m aar bobbe l ig. Daaruit l e idde Gal il e i af dat e r ook op de m aan be rge n m oe te n z ijn (z ie z ijn te k e ninge n h ie rnaas t).

Sch ijnge s tal te n Al s je ’ s avonds naar buite n k ijk t, z alh e t je opval l e n dat de m aan nie t al tijd te z ie n is , e n dat h ij s om s

Th e guide s tar | 11

Curs us

D e M aan (d e e l1/ 3) rond is , e n s om s h al f of e e n k l e ine s ik k e l . O ok de pl aats van de m aan tus s e n de s te rre n ve rande rt. De z e ve rs ch il l e n onts taan doordat de m aan om de aarde draait. Door de z e draaiing ve rs ch uift h ij ie de re dag een s tuk je l angs de s te rre nh e m e l . Na onge ve e r e e n m aand s taat de m aan w e e r op de z e l fde pl e k aan de h e m e l . De m aan draait dus in onge ve e r één m aand om de aarde . (Daar k om t h e t w oord m aand ook vandaan!)

Te rw ijlde m aan tus s e n de s te rre n ve rs ch uift, ve rande rt h ij ook van vorm . De ve rs ch il l e nde vorm e n van de m aan w orde n s ch ijnge s tal te n ge noe m d. De m aan z e l f ge e ft e ige nl ijk ge e n l ich t, m aar w e e rk aats t h e t l ich t van de z on. Ne t al s op aarde is ook op de m aan

s prak e van dag e n nach t. Doordat de m aan rond de aarde draait, ve rl ich t de z on s te e ds e e n ande r s tuk van de m aan. Z o onts taan de s ch ijnge s tal te n. Ne t al s de aarde draait ook de m aan om z ijn e ige n as .

Bij de aarde ge be urt dat in één dag, m aar de m aan doe t e r bijna vie r w e k e n ove r om één k e e r rond z ’ n as te draaie n. H e t bijz onde re is dat de z e tijd pre cie s ge l ijk is aan de tijd die de m aan e rove r doe t om rond de aarde te draaie n. Dus al s de m aan éém aalrond de aarde is ge draaid, is h ij ook éénm aal om z ’ n e ige n as ge draaid. Dit h e e ft tot ge vol g dat w ij al tijd te ge n de z e l fde k ant van de m aan aank ijk e n. H ie rdoor k rijge n w e h e t ove rgrote de e l van de ‘ ach te rk ant’ van de m aan nooit te z ie n!

Foto: Sch e m atis ch e w e e rgave van de s ch ijnge s tal te n van de M aan.

W is tje dat... ...de m aan van invl oe d is op onz e ge tijde n (e b e n vl oe d)? Eb e n vl oe d w orde n ve roorz aak t door de z w aarte k rach ts aantre k k inge n die de m aan e n de z on op h e t aards e oce aanw ate r uitoe fe ne n. Daar w aar de afs tand tot de z on/m aan h e t groots t is , is de k rach t h e t k l e ins t. En daar w aar de afs tand h e t k l e ins t is , tre k t de z on/m aan h e t h ards t. H ie rdoor onts taat aan w e e rs z ijde n van de aardbole e n ‘ w ate rbe rg’ . De w ate rbe rge n die door de z on ve roorz aak t w orde n, z ijn k l e ine r dan die van de m aan. Al s z on, aarde e n m aan onge ve e r op één l ijn s taan te l l e n de h oogte ve rs ch il l e n op: w e s pre k e n dan van s pringtij. M e e r inform atie op h ttp://nl .w ik ipe dia.org/w ik i/Ge tijde _ (as tronom ie ).

12 | Th e guide s tar

K ortnie uw s Ie rs e w e te ns ch appe rs h e bbe n be re k e nd dat op 37.9 64 pl ane te n in de Me l k w e g buite naards e , inte l l ige nte w e z e ns z oude n k unne n l e ve n. Dat mel de n dive rs e Brits e m e dia. Vol ge ns de BBC is h e t w e rk ge publ ice e rd in h e t tijds ch rift Inte rnational Journal of As trobiol ogy. De Ie rs e As trobiol oog Duncan Forgan, w e rk z aam aan de Th e RoyalO bs e rvatory in Edinburgh , m aak te e e n com pute rprogram m a dat al l e ge ge ve ns van 330 pl ane te n onde rz och t op ge s ch ik th e id voor 'inte l l ige nt l e ve n'. H e t program m a h e e ft re k e ning ge h oude n m e t factore n al s te m pe ratuur, de be s ch ik baarh e id van w ate r e n m ine ral e n. Vol ge ns Forgan gaat h e t nie t om k l e in l e ve n, z oal s am oe be s , m aar om s oorte n m ins te ns z o ontw ik k e l d al s de m e ns .

De Ie r ge l ooft dat h e t nog z e k e r 300 jaar duurt voordat de m e ns contact z al m ak e n m e t h e t de ruim te w e z e ns . Ve e l van de pl ane te n die de w e te ns ch appe rs h e bbe n be s tude e rd z ijn ve e loude r dan de aarde e n op bas is daarvan be w e e rt Forgan dat de be s ch avinge n daar 'nog ge avance e rde r z ijn'. Vorig jaar cons tate e rde n Am e rik aans e w e te ns ch appe rs nog dat er l e ve n m oge l ijk is op h onde rde n pl ane te n. Bron: M aartje W il l ems.

O ve r ruim de rtig jaar vl ie gt e r e e n rots bl ok m e t e e n doors ne e van 300 m e te r rak e l ings l angs de aarde . De s te e nk l om p pas s e e rt de aarde op e e n afs tand van bijna 32 duiz e nd k il om e te r. Dat is m inde r dan tie n proce nt van de afs tand van de aarde tot de m aan, m e l dt de w e bs ite Al l e s ove rs te rre nk unde .nl . H e t rots bl ok h e e ft de naam '2009 BD81' ge k re ge n e n is ge e n be dre iging voor onz e pl ane e t. Er is s l e ch ts e e n k ans van één op tw e e m il joe n dat h e t hemel l ich aam m e t de aarde in bots ing k om t. De k ans dat h e t rots bl ok de m aan raak t, is nóg k l e ine r. De w oordvoe rde r van Al l e s ove rs te rre n k unde .nl noe m t h e t z e l fs "bijna uitge s l ote n." M óch t dit ge be ure n, dan h e e ft h e t w e l e rns tige ge vol ge n.

M ins te ns e e n com pl e e t w e re l dde e l z ou h ie rdoor ve rw oe s t k unne n w orde n. De 2009 BD81 w e rd op 31 januari toe val l ig ontde k t door de Am e rik aans e as tronoom Robe rt H ol m e s . H ol m e s h ie l d op dat m om e nt e e n ande re pl ane toïde in de gate n. H ij ontde k te e e rde r al 250 ande re pl ane toïde n, ze s s upe rnova’ s (e xpl ode re nde s te rre n) en een k om e e t. Bron: NU /M onie k Z uide m a.

H e t Vaticaan h e e ft de natuurk undige Gal il eo Gal il e i, ooit al s k e tte r ve roorde e l d, ge ë e rd met een m is vie ring.

Dat ge be urde naar aanl e iding van z ijn ge boorte dag, 445 jaar ge l e de n. Voor tal rijk e ve rte ge nw oordige rs van de w e te ns ch appe l ijk e organis atie W orl d Fe de ration of Scie ntis ts vie rde de voorz itte r van de paus e l ijk e cul tuurraad, Gianfranco Ravas i, de m is in de Santa M aria de gl i Ange l i bas il ie k . H e t ging om de e e rs te m is ooit te r e re van Gal il e o. "Ik ge de nk vol be w onde ring Gal il e o Gal il e i, e e n godde l ijk e m an van h e tge l oof", h e e tte h e t in e e n voorge l e z e n brie f van k ardinaal s taats s e cre taris Tarcis io Be rtone . Gal il e i onde rs ch e idde alin de 17de e e uw de "w e te ns ch appe l ijk e w aarh e de n" van die ge ne n die voor "ons z ie l e h e il " nodig z ijn, al dus Ravas i nog. Aan de vie ring nam ook e e n de l e gatie de e l van Ch ine s e w e te ns ch appe rs . Die s ch e nk e n de bas il ie k e e n bronz e n be e l d van de natuurk undige . Bron: DPA / GB / 15-022009 .

Le e s ve rde r op de vol ge nde pagina...

Fil m tip

W atch m e n M e t de 'Gre e n l ante rn', w at m ij be tre ft één van de m e e s t obs cure com ic re e k s e n ooit, bre ngt H ol l yw ood opnie uw e e n s upe rh e l d op h e t w itte doe k . H e t ve rh aal gaat ove r H alJordan, e e n Am e rik aans e te s tpil oot, die van e e n s te rve nd buite naards w e z e n e e n ring k rijgt w aarm e e je s upe rk rach te n k rijgt.

W e die ne n nog te w ach te n tot e ind vol ge nd jaar om te w e te n of w e z e l f groe n z ul l e n z ie n... Nie t z oz e e r s cie nce fiction m aar e e rde r m yth ol ogis ch e fantas ie is 'De ryni ris ing' naar h e t ge l ijk nam ige boe k van K ath e rine K urts uit de jare n '70.

H e t ve rh aal is e e n m e nge l ing tus s e n 'Lord of th e rings ' e n 'H arry potte r' e n gaat ove r e e n prins die z 'n ove rl e de n vade r m oe t opvol ge n en een l ange m agis ch e q ue s te m oe t onde rgaan. Vraag is of w e nog nie t ge noe g h adde n aan de 'Th e gol de n com pas s ', 'Th e s pide rw ick cronicl e s ' e n 'Th e ch ronicl e s of Narnia'... W at w as h e t e ve n s ch rik k e n toe n w e ve rnam e n dat Arnol d Sch w arz e ne gge r de h oofdrol z ou gaan s pe l e n in de re m ak e van 'W e s tw orl d'. Ee n pre tpark w aar robots de s te e nrijk e gas te n h e t e r naar h un z in m oe t m ak e n totdat z e pl ots op h ol sl aan... Naar al l e w aars ch ijnl ijk h e id k om t de z e re m ak e e ind dit jaar uit.

W ie de h oofdrolz als pe l e n is nie t l ange r duide l ijk , be h al ve dat Arnol d Sch w arz e ne gge r ve rde r de rolvan 'Gove rnator' ve rde r z al s pe l e n...

Vooral l e e r al dit m oois uit k om t h e bbe n w e ook nog dit jaar h e t ve rvol g op 'Donnie Dark o'. Eén van m 'n favorie te s cie nce fictions fil ms van de afge l ope n tie n jaar. H e t ve rvol g, m e t de nam e 'S. Dark o' gaat opnie uw ove r h e t e inde van de w e re l d w aar e ch te r ve rs ch il l e nde m e ns e n h e t "voe l e n" aank om e n.

De te as e r trail e r is al vas t ne t uit.

Voor de re s t ge e n baanbre k e nde nie uw e s cie nce fiction fil m s die w e m oge n ve rw ach te n...

Be h al ve natuurl ijk de nie uw e 's tar Tre k ' fil m die vol ge nde m aand onz e Aarde be re ik t...

Fil m be s pre k ing Sinds de tw aal fde l ige W atch m e n com ic s trip in de tw e e de h e l ft van de jare n tach tig ve rs ch e e n, h e bbe n re gis s e urs ge probe e rd de z e ‘ h e il ige graal van de graph ic nove l s ’ te ve rfil m e n. Ee n fl ink e k l us , m e t e e n ge l aagde fil m al s de z e . Te rry Gil l iam de e d e e n poging, m oe s t ook toe ge ve n dat je W atch m e n

al l e e n re ch t doe t m e t m inim aale e n vijfde l ige s e rie .

O ok Darre n Aronofs k y (Th e W re s tl e r) e n Paul Gre e ngras s (Th e Bourne Supre m acy) z age n e r uite inde l ijk vanaf. De re gis s e ur die het uite inde l ijk w e l h e e ft vol brach t, Z ack Snyde r, is e e n groot fan van W atch m e n. H ij w is t dus ook h oe fe l z ijn col l e ga-fans z oude n re age re n w anne e r h ij h e t z ou ve rpruts e n.

M aar Snyde r h ad m e t de z e e r s ucce s vol l e s tripve rfil m ing van '300' be w e z e n dat h ij e e n s tripunive rs um naar h e t grote doe k k on ve rtal e n. Voor W atch m e n is h ij z e e r trouw aan de bron ge bl e ve n, h oe inge w ik k e l d h e tve rh aalook is .

W atch m e n s pe e l t z ich af in e e n z oge naam d paral l e lunive rs um : h e t z ie t e ruit al s h e t Ne w York van de jare n tach tig, m aar Nixon is nog s te e ds pre s ide nt e n Am e rik a h e e ft de oorl og in Vie tnam ge w onne n.

Dat l uk te m e de dank z ij de inz e t van tw e e s upe rh e l de n, Dr. M anh attan e n Th e Com e dian. Daarvan h e e ft ove rige ns al l e e n de e e rs te e ch te s upe rk rach te n.

Th e Com e dian m aak te in de jare n ve e rtig de e luit van e e n groe pje ge m as k e rde w re k e rs die z ich Th e M inute m e n noe m de , m aar h ij w e rd uit h e t ge z e l s ch ap ge gooid nadat h ij de s e xy Sil k Spe ctre aanrandde .

De rtig jaar l ate r s abote e rt h ij de vorm ing van een nie uw ge noots ch ap van w re k e rs , m e t daarbij onde r m e e r Sil k Spe ctre II – de doch te r van de e e rs te Sil k Spe ctre . Eind jare n z e ve ntig h e e ft de Am e rik aans e re ge ring ge noe g van anonie m e re ch ts h andh ave rs , dus vaardige n z e e e n ve rbod uit op ve rm om m inge n. Eén w re k e r, de ve rk nipte Rors ch ach , gaat s tug door m e t z ijn m is s ie . W anne e r Th e Com e dian w ordt ve rm oord, ve rm oe dt h ij m e te e n e e n com pl ot om al l e ge m as k e rde w re k e rs af te m ak e n. H ie rm e e is h ooguit h e t e e rs te k w artie r van de bijna drie uur dure nde fil m k ort s am e nge vat – z o ge l aagd is W atch m e n. Al l e e n al de bril jante ope nings s e q ue ntie be vat ge noe g ve rw ijz inge n – van H e t Laats te Avondm aal tot Andy W arh ol - om e e n artik e l aan te w ijde n. K ortom , w at ons be tre ft m oe t e l k e s cie nce fiction l ie fh e bbe n de z e ge z ie n h e bbe n...

8 M e e r inform atie w w w .k ine pol is .be Th e guide s tar | 13

Artik e l

Inte rnational e jaar van d e ste rre nk und e O p Vrijdagnam iddag 16 Januari, w e rd h e t Inte rnational e Jaar van de As tronom ie voor Be l gie ge ope nd in h e t Pl ane tarium te Brus s e l door M inis te r vanW e te ns ch aps be l e id Sabine Larue l l e . H ie rm e e w e rd h e t s tarts ch ot ge ge ve n voor de activite ite n om h om m age te bre nge n aan Gal il e o Gal il e i die in 1609 de e e rs te as tronom is ch e w aarne m inge n de e d.

H et Inte rnational e Jaar van de As tronom ie (IYA 2009 ) z alin 136 l ande n w orde n ge vie rd onde r aus picin van de Ve re nigde Natie s e n de UNESCO in h e t bijz onde r. De M inis te r, in h e t ge z e l s ch ap van Se nator M argrie t H e rm ans , w e e rm an Frank De Boos e re e n Sas k ia H e k k e r, as tronom e aan de K onink l ijk e Ste rre nw ach t van Be l gi, be nadruk te dat be roe ps en am ate ur-as tronom e n h un pas s ie k unne n ove rm ak e n aan de je ugd via e e n uitge bre id pak k e t van activite ite n in Vl aande re n en W al l oni.

Ste rre nk unde w ordt w e l e e ns be s ch ouw d al s de ouds te w e te ns ch ap van de m e ns h e id e n s taat tijde ns h e t IYA 2009 s am e n m e t de e ruit voortge k om e n as trofys ica, k os m ol ogie e n ruim te vaart ce ntraal . Inz ak e ruim te vaart z al2009 e e n be l angrijk jaar w orde n w ant Frank De W inne z al ge dure nde Zes m aande n aan boord van h e t Inte rnational e Ruim te s tation ISS ve rbl ijve n e n e r de taak van com m andant ove r ne m e n van z ijn Am e rik aans e e n Rus s is ch e col l e gas !

In w e re l dpre m ire s te l de M inis te r Larue l l e de 'Gal il e os coop' voor, e e n actue l e re pl ica van de k ijk e r ge bruik t door Gal il e o Gal il e i (1609 ), ontw orpe n door be roe ps as tronom e n, inge nie urs op h e t vl ak van optica en pe dagoge n.

De z e te l e s coop z al onde r de vorm van e e n goe dk ope k it m e t e e n opl age van duiz e nd e xe m pl are n voor de jonge Be l ge n be s ch ik baar z ijn.

Sch ol e n, ins titute n e n ve re niginge n van as tronom e n k unne n e r gratis ve rk rijge n, h e t grote publ ie k k an e r voor am pe r 10 e uro één k ope n in h e t Pl ane tarium van de K onink l ijk e Ste rre nw ach t van Be l gië op de H e iz e l .

Bijz onde r z ijn onde r m e e r de 'Ste rre nk ijk dage n' op 30 e n 31 januari, de 'AE-2009 ' as tro be urs van 27 fe bruari tot 1 M aart, de 14 | Th e guide s tar

'Nach t van de duis te rnis ' op 28 m aart (om h e t fe nom e e n van de l ich tve rvuil ing in de aandach t te bre nge n), de '100 ure n s te rre nk unde ' op ve rs ch il l e nde w aarne m ings pl aats e n van 2 tot 5 aprile n op 24 e n 25 jul i de 'Nach t van de s te rre n' m e t bijz onde re aandach t op de 40 jaar die s inds de e e rs te pas s e n van e e n m e ns op de m aan (Apol l o 11) z ijn ve rl ope n.

Brus s e l w e rd ve rh oogd te ne inde de proje ctore n te m ode rnis e re n te r ve rvanging van de bijna h al ve e e uw oude Z EISS s te rre n proje ctor, z odat de pe dagogis ch e voors te l l inge n voor s ch ol en en het grote publ ie k in de toe k om s t al l een nog m aar be te r k unne n w orde n.

Bron: Ph il ip Corne il l e /AEG.

Tot s l ot be ve s tigde de M inis te r dat de dotatie voor h e t Pl ane tarium te

8 M e e r inform atie w w w .as tronom y2009 .be

K ortnie uw s Eil ande n in de M idde l l ands e Z e e , m e t Cyprus op k op, dre ige n ve e l s ne l l er dan ve rm oe d onl e e fbaar te w orde n door e e n com binatie van s te e ds h oge re te m pe rature n en m inde r ne e rs l ag. Studie s l ate n z ie n dat h e t ge bie d de z e e e uw tw e e tot vie r grade n w arm e r z al z ijn dan in de pe riode tus s e n 19 60 e n 19 9 0. "Ik vre e s dram atis ch toe ne m e nde ve rw oe s tijning", z e gt M annfre d Lange , dire cte ur van h e t ce ntrum voor e ne rgie , m il ie u e n w ate r van h e t Cyprus Ins tituut. Te ge n h e t e ind van de e e uw k an Cyprus tw e e vol l e dige e xtra m aande n m e t te m pe rature n bove n de 35 grade n Ce l s ius ve rw ach te n, buite n de h uidige h e te m aande n van juni, jul i e n augus tus .

Daarnaas t w ordt e e n afnam e van de ne e rs l ag ve rw ach t e n e e n toe nam e van de ve rdam ping, m e t droogte tot ge vol g. "Cyprus z alin fe ite m e e r gaan l ijk e n op Abu Dh abi, of ande re k l e ine w oe s tijns tate n met s tructure l e w ate rte k orte n", al dus Lange . H e t e il and ge bruik t nu al ontz il tings ins tal l atie s om e e n de e l van h e t be s taande z oe tw ate rte k ort op te h e ffe n. M aar h e t proce s om z out uit z e e w ate r te h al e n is e rg e ne rgie inte ns ie f e n de m e th ode w ordt al l een ge bruik t om drink w ate r te w inne n e n nie t om ak k e rs e n natuur te irrige re n.

De be vol k ing van één m il joe n Cypriote n l e e ft op w ate rrants oe ne n, te rw ijl tuins l ange n e r bijvoorbe e l d ve rbode n z ijn. Naas t Cyprus k am pe n ook ande re M e dite rrane e il ande n, z oal s K re ta, M al ta e n Sicil ië m e t toe ne m e nde w ate rte k orte n e n, bij voortz e tte nde k l im aatve rande ring, h e t ris ico van ve rw oe s tijning. O ok grote re l ande n rond de M idde l l ands e Z e e , z oal s Spanje , z ul l en vol ge ns voors pe l l inge n van h e t Inte rnational e Kl im aatpane l van de VN (IPCC) te m ak e n k rijge n m e t s te e ds grote re droogte n, een toe nam e van bos brande n en ve rm inde re nde l andbouw opbre ngs te n. Bron: H LN / 1102-2009 .

Ee n prom ine nte , Brits e m il ie uw e te ns ch appe r Jonath on Porritt pl e it voor k l e ine re fam il ie s te n guns te van h e t m il ie u. Vol ge ns Porritt z ijn s te l l en m e t m e e r dan tw e e k inde re n onve rantw oorde l ijk be z ig. Dat m e l dt Brits e k rant Th e Guardian vandaag.

H e t h e bbe n van m e e r dan tw e e k inde re n pe r ge z in is vol ge ns Porritt e e n ondraagl ijk e l as t voor h e t m il ie u.

Pol itie k e l e ide rs k unne n nie t l ange r w e gl ope n voor ‘ h e t fe it’ dat s ch ade aan h e t m il ie u ve roorz aak t w ordt door e e n groe ie nde popul atie , al dus Porritt.

M e ns e n z ul l e n ze l f ve rantw oording m oe te n ne m e n voor h e t m il ie u dat z ij ach te rl ate n, Porritt is e rvan ove rtuigd dat m e n z ich be w us t z alw orde n van h e t 'ge vaar van voortpl anting'. Porritt z ie t in dat h ij z ich m e t dit s oort uitl atinge n op ge vaarl ijk ge bie d be vindt, om dat de m e ninge n van w e te ns ch appe rs h ie rove r nogal uite e nl ope n.

Th e orie ë n ove r de invl oe de n van e e n groe ie nde popul atie gaan te rug naar de Enge l s e e conoom Th om as M al th us . In z ijn e s s ay ove r de gronds l age n van de popul atie , uit 179 8, be argum e nte e rt M al th us dat groe ie nde popul atie s uite inde l ijk ve rantw oorde l ijk z ul l e n z ijn voor h e t fe it dat de w e re l d z ich z e l f nie t m e e r z alk unne n voe de n. H e t l ijk t e rop dat Porritt e e n ‘ groe ne ’ draai h e e ft ge ge ve n aan h e t s tandpunt van M ath us .Bron: M e re lvan Son.

Le e s ve rde r op de vol ge nde pagina...

Artik e l

H e tw e e r is om z e e p Vorige m aand h e e ft de z on pre cie s 33 uur e n 5 m inute n ge s ch e ne n.

Voor fe bruari is dat "z e e r uitz onde rl ijk " w e inig. Sinds h e t be gin van de m e tinge n is e r z e l fs nooit m inde r z onne s ch ijn ge w e e s t, bl ijk t uit h e t m aande l ijk s k l im atol ogis ch ove rz ich tvan h e tK M I voor Uk k e l .

Nie uw l aagte re cord O nde r "z e e r uitz onde rl ijk " ve rs taat h e t K M I dat e e n ve rs ch ijns e lm aar één k e e r in e e n pe riode van h onde rd jaar be re ik t of ove rtroffe n w ordt. De norm al e z onne s ch ijnduur voor Uk k e lin fe bruari is 89 ,5 uur.

M e t de 33,1 uur van vorige m aand is dus e e n nie uw re cord ge ve s tigd.

Ve rde r bl eek de ge m idde l de w inds ne l h e id in fe bruari 2009 z e e r abnorm aall aag, m e t 3,2 m e te r pe r s e conde in pl aats van de norm al e 4,0 m /s .

van 0,8 grade n. Fe bruari te l de ook 20 ne e rs l agdage n, goe d voor e e n ne e rs l agtotaalvan 57,1 m il im e te r.

Norm al e w inte r De k l im atol ogis ch e w inte r 20082009 w as kl im atol ogis ch ook norm aal , zo bl ijk t uit h e t s e iz oe ns ove rz ich t van h e t K M I voor Uk k e l . De ge m idde l de te m pe ratuur in de m aande n de ce m be r, januari e n fe bruari be droe g 2,4 grade n.

Tijde ns 45 ne e rs l agdage n vie l e r 163,3 l ite r ne e rs l ag pe r vie rk ante m e te r. De z on s ch e e n 181 uur e n 55 m inute n. Bron: Be l ga / VSV / EDP /02-03-2009 .

20 dage n ne e rs l ag

8 M e e r inform atie w w w .k m i.be

Al l e ande re w aarde n bl e k e n norm aal . Z o be droe g de ge m idde l de te m pe ratuur 3,6 grade n Ce l s ius , m e t e e n ge m idde l de m axim um te m pe ratuur van 6,3 grade n e n e e n ge m idde l de m inim um te m pe ratuur

Nota: Te ge n de z e z om e r z al h e t digital e AEG w e e rs tation vol l e dig ope ratione e l z ijn e n vooral e rg h andig z ijn voor de l ocal e s te rre nk undige n al s ook de toe ris te n die naar onz e bads tad w il l e n afz ak k e n.

Artik e l

Th ink gre e n !

De groe ne te ch nol ogie s e ctor is de voorbije jare n te l k e ns m e t 25 proce nt ge groe id. O ndank s e e n ve rtraging dit jaar door de cris is ve rw ach t Agoria, de fe de ratie van de te ch nol ogis ch e indus trie , dat de s e ctor te ge n 2020 onge ve e r 40.000 w e rk ne m e rs z alte l l e n.

Nu alz ijn de Vl aam s e be drijve n e rg aanw e z ig in de w e re l d. Z o be vat w e re l dw ijd één op de drie grote w indturbine s Vl aam s e te ch nol ogie .

"Vl aande re n k an z ich profil e re n al s te ch nol ogie l e ve rancie r e n proje ctontw ik k e l aar", z e gt W il s on De Pril , dire cte ur-ge ne raal van Agoria Tie n k e e r z ove e l w e rk ne m e rs in Vl aande re n. "O nz e be drijve n h e bs e ctor al s nu Agoria m aak te de z e be n re e ds ve e l m ooie w e re l dcijfe rs andaag be k e nd op e e n prim e urs ge l e ve rd. De z e grote s e m inarie van de Vl aam s e ove rh e id be drijve n k unne n bove ndie n in h un rond h e rnie uw bare e ne rgie . De z og k l e ine re be drijve n de w e g fe de ratie s ch at dat de tone n naar de grote proje cte n. De te w e rk s te l l ing in ontw ik k e l ing e n ve rs ch il l e nde innovatie ve binne nproductie van te ch nol ogie voor l ands e proje cte n z ijn h ie rbij h e rnie uw bare e ne rgie van 4.600 be l angrijk al s s h ow cas e om te vandaag naar 39 .200 in 2020 z al tone n w at w e k unne n." Bron: Be l ga s tijge n. "H ie rbij z ijn de jobs van /TW /28-02-2009 . ins tal l ate urs e n de e xpl oitatie van e ne rgie opw e k k ing ze l fs nie t 8 M e e r inform atie m e e ge re k e nd", k l ink th e t. w w w .k l im aat.be Th e guide s tar | 15

Artik e l

Be l angrijk jaar voor aard ob se rvatie 2009 be l ooft voor ESA e e n topjaar te w orde n op h e t vl ak van de aardw e te ns ch appe n.

Me t de l ance ring van drie Earth Expl ore rs ate l l ie te n dit jaar, drie ande re k uns tm ane n die ge bouw d w orde n e n de sel e ctie van nie uw e proje cte n in h e t ve rs ch ie t h e l pt de Europe s e ruim te vaartorganis atie be te r be grijpe n h oe onz e pl ane e t functione e rt.

H oe functione e rtde aarde ?H oe re age re n de natuurproce s s e n op de gl obal e kl im aatve rande ring?

Antw oorde n op de z e vrage n z oe k e n is m om e nte e le e n van de groots te uitdaginge n van de w e te ns ch ap. De m is s ie s van h e t ESA-program m a Earth Expl ore r w orde n vanuit e e n nie uw e be nade ring ontw ik k e l d. Z e m oe te n de aarde w aarne m e n al s een re ch ts tre e k s antw oord op e e n re e k s uitdaginge n van onde rz oe k e rs .

De be doe l ing is m is s ie s te de finië re n, te ontw ik k e l e n e n uit te voe re n in nauw e s am e nw e rk ing m e t de w e te ns ch appe l ijk e ge m e e ns ch ap e n op die m anie r z o e fficië nt m oge l ijk de vrage n die de aardw e te ns ch appe rs z ich s te l l en aan te pak k e n. Bove ndie n l e gge n die w e te ns ch appe l ijk e probl emen ook nog e e ns de bas is voor de ontw ik k e l ing van nie uw e toe pas s inge n van aardobs e rvatie ge ge ve ns .

De z e aanpak , m e t h e e l ve e l oog voor de w e ns e n van de ge bruik e rs van de z e ge ge ve ns , h e e ft al s een e e rs te re s ul taat z e s z oge naam de Earth Expl ore rs opge l e ve rd, w aarvan e r drie dit jaar de ruim te in m oe te n gaan.

Bove ndie n z ijn e r nog e e ns z e s ide e ë n voor nie uw e m is s ie s , die in januari in Lis s abon w e rde n voorge s te l d. De z e s nie uw e k andidate n z ul l e n aan e e n s e l e ctie proce dure w orde n onde rw e rpe n al vore ns de e ige nl ijk e ontw ik k e l ings fas e be gint.

De e e rs te ESA-Earth Expl ore r die ge l ance e rd w ordt is de Gravity fie l d and s te ady-s tate O ce an Circul ation Expl ore r (GO CE). Norm aal m oe s t GO CE al vorig jaar ge l ance e rd w orde n m aar w e ge ns een probl eem m e t de Rus s is ch e l ance e rrak e t is de l ance ring nu voor m aartvoorz ie n.

16 | Th e guide s tar

GO CE z aluite rm ate nauw k e urig de gl obal e ve rande ringe n van h e t z w aarte k rach tve l d be s tude re n. Dat is cruciaal om nauw k e urige m e tinge n te k unne n uitvoe re n van de z e e s trom inge n e n de s tijging van h e t nive au van de oce ane n, tw e e ve rs ch ijns e l e n die door de k l im aatve rande ring w orde n be ïnvl oe d.

Na GO CE vol gt norm aalge z ie n in jul i de s ate l l ie t Soil M ois ture and O ce an Sal inity (SM O S).

De k uns tm aan be vindt z ich m om e nte e l bij Th al e s Al e nia Space in Canne s , Frank rijk . SM O S m oe t ge ge ve ns opl e ve re n die h e t h uidige ge m is aan gl obal e w aarne m inge n van de voch tigh e id van de bode m e n h e t z outge h al te van de oce ane n m oe te n goe dm ak e n.

De z e ge ge ve ns z ijn nodig voor e e n be te re k e nnis van de w ate rcycl us en een be te re voors pe l l inge n van h e t k l im aat, natuurram pe n e n h e t w e e r in de ve rs ch il l e nde s e iz oe ne n.

Eind 2009 is h e t de be urt aan de ESA-ijs m is s ie Cryos at 2.

De ijs k appe n k al ve n af e n Cryos at 2 is ontw orpe n om e xact de ve rande ringe n van de dik te van h e t ijs te m ate n, dat drijft in de oce ane n e n van de ijs k appe n die h e t l and be de k k e n. De z e ge ge ve ns m oe te n dan w e e r h e l pe n ve rk l are n w at h e t ve rband is tus s e n h e t pool ijs dat ve rl ore n gaat, de s tijging van h e t z e e nive au en de kl im aatve rande ring.

Na de drie l ance ringe n dit jaar vol ge n in 2010 de Atm os ph e rics Dynam ics M is s ions (ADM -Ae ol us ) e n Sw arm , die h e t m agne tis ch ve l d van de aarde gaat onde rz oe k e n.

De l ance ring van de Earth Cl ouds , Ae ros ol s and Radiation Expl ore r, k ortw e g Earth CARE is ge pl and voor 2013. De z e s ate l l ie t onde rz oe k t de w is s e l w e rk inge n tus s e n w ol k e n, s tral ing e n ae ros ol s , die e e n rols pe l e n bijh e tk l im aat.

De z oe k toch tnaar e e n nie uw e Earth Expl ore r O nde rtus s e n w ordt aan nie uw e m is s ie s voor aardobs e rvatie ge dach t. Tw e e jaar l ang w e rde n z e s nie uw e conce pte n onde rz och t.

Z e w e rde n in januari in Lis s abon door 250 vooraans taande onde rz oe k e rs be k e k e n.

H e tgaatom de vol ge nde m is s ie s : A-SCO PE: de w aarne m inge n van k ool s tofdioxide voor e e n be te r be grip van de k ool s tofcycl us .

BIO M ASS: de w aarne m ing van de gl obal e biom as s a van bos s e n voor e e n be te r be grip van de k ool s tofcycl us .

CoRe H 2O : de w aarne m ing van s ne e uw e n ijs voor e e n be te r be grip van de w ate rcycl us .

FLEX: de w aarne m ing van fotos ynth e s e voor e e n be te r be grip van de k ool s tofcycus .

PREM IER: de w aarne m ing van de s am e ns te l l ing van de atm os fe e r voor e e n be te r be grip van de w is s e l w e rk ing s ch e ik unde -k l im aat.

TRAQ: de w aarne m ing van de s am e ns te l l ing van de tropos fe e r voor e e n be te r be grip van de l uch tk w al ite it.

Uit de z e s voors te l l e n z ul l e n tot drie m is s ie s w orde n ge k oz e n voor baarh e ids onde rz oe k . Ee n ADM -Ae ol us z al voor h e t e e rs t e e n h aal w indprofie l e n op gl obal e s ch aal van die drie w ordt dan ESA's z e ve nde Earth Expl ore r m e t e e n m e te n. Daardoor w ordt de nauw voorz ie ne l ance ring rond 2016. k e urigh e id van num e rie k e w e e rs voors pe l l ing ve rbe te rd en Alm e t alh e e ft 2009 dus h e e lw at z ul l e n w e be te r de dynam ica van de uitdaginge n in pe tto voor de atm os fe e r en de proce s s e n van be grijpe n die ve rande ringe n van h e t aardobs e rvatie program m a's ESA. Bron: ESA. kl im aat te w e e gbre nge n. Er z ul l en ook be te re k l im aatm ode l l e n k unne n w orde n opge s te l d.

Sw arm z al w aarne m inge n uitvoe re n van rich ting van h van de aarde .

uite rs t nauw k e urig m e t h oge re s ol utie de grootte e n de e t m agne tis ch ve l d

8 M e e r inform atie w w w .e s a.int

K ortnie uw s As tronom e n van Durh am Unive rs ity in Groot-Brittannië h e bbe n m e t be h ul p van k rach tige s upe rcom pute rs de vorm ing van de al l e re e rs te s te rre ns te l sel s in h e t h e e l alge s im ul e e rd. De re s ul tate n w orde n ge publ ice e rd in M onth l y Notice s of th e Royal As tronom ical Socie ty . De s te rre nk undige n onde rz och te n h oe donk e re m ate rie k ort na de oe rk nalonde r z ijn e ige n ge w ich t s am e nk l onte rde . Uit de s im ul atie s bl ijk t dat e r e e rs t e e n ge ne ratie e xtre e m z w are s te rre n onts tond, die al na k orte tijd e xpl ode e rde . Ve rvol ge ns k l onte rde de m ate rie s am e n tot de e e rs te grote s te rre ns te l sel s . Uit de s im ul atie s bl ijk t ook w anne e r s te rre ns te l sel s van ve rs ch il l e nde afm e tinge n de groots te s te rvorm ings activite it ve rtoonde n. De re s ul tate n van de be re k e ninge n k unne n nu ve rge l e k e n w orde n m e t w aarne m inge n van h e t jonge h e e l al .

O p die m anie r h ope n de onde rz oe k e rs m e e r te w e te n te k om e n ove r de w are aard van donk e re m ate rie . 11-02-2009 .

Dank z ij w aarne m inge n van de Sw ifts ate l l ie t e n de Fe rm i Gam m a-ray Space Te l e s cope is e e n nie uw e 's oft gam m a re pe ate r' (SGR) ontde k t. H e t gaat h ie r om een com pacte ne utrone ns te r m e t e e n e xtre e m s te rk m agne tis ch ve l d (e e n z oge h e te n m agne tar) die m e t e nige re ge l m aat uitbars tinge n op röntge nen gam m agol fl e ngte n ve rtoont.

SGR J1550-5418, z oal s h e t nie uw e e xe m pl aar h e e t, is pas de z e s de s oft gam m a re pe ate r die be k e nd is . H e t hemel l ich aam s taat op ca. 30.000 l ich tjaar afs tand in h e t z uide l ijk e s te rre nbe e l d Norm a (W ink e l h aak ). H e t w as al l ange re tijd be k e nd al s bron van röntge ns tral ing. Be gin ok tobe r 2008 w e rd e r voor h e t e e rs t e e n re e k s uitbars tinge n w aarge nom e n. O p 22 januari w e rd de bron opnie uw z e e r actie f. In e e n pe riode van nog ge e n tw intig m inute n trade n ruim h onde rd uitbars tinge n op, w aarvan de hel de rs te e ve nve e l e ne rgie produce e rde al s de z on in tw intig jaar.

Uit de m e tinge n bl ijk t dat de ne utrone ns te r een rotatie s ne l h e id h e e ft van 2,07 s e conde n. H oe w e le r pul s ars be k e nd z ijn die ve e l s ne l l er rote re n, is SGR J1550-5418 daarm e e w e l de s ne l s t rote re nde s oft gam m a re pe ate r die m om e nte e l be k e nd is .

Rond h e t m ys te rie uz e obje ct z ijn ook röntge nl ich te ch o's w aarge nom e n: de röntge s tral ing van e e n uitbars ting w ordt daarbij ge re fl e cte e rd door inte rs te l l aire m ate rie tus s e n de bron e n de aarde . 11-02-2009 .

De M ars Re connais s ance O rbite r is weer h el e m aal h e rs te l d van de onve rw ach te com pute rs toring die h e m vorige week trof.

H e t w e te ns ch appe l ijk e onde rz oe k s program m a is h e rvat. Uit anal ys e bl ijk t dat de com pute r de s onde in 've il ige m odus ' s ch ak e l de nadat e e n afw ijk e nde el e k tris ch e s panning w as ge cons tate e rd.

M oge l ijk is die afw ijk ing ve roorz aak t door e e n tre ffe r van e e n k os m is ch s tral ings de e l tje .

Le e s ve rde r op de vol ge nde pagina...

De AEG k al e nde r

M aart& april Alde AEG activite ite n vinde n, te nz ij ande rs aange ge ve n, pl aats in h e t l ok aalge l e ge n in de O os ts traat 29 te 8400 O os te nde . Dit s te e ds vanaf 20.30 uur t/m 22.30 uur of l ate r.

De e l nam e is s te e ds GRATIS !

Vrijdag 13 m aart As tro Eve ntGroup vz w

Al ge m e ne opk uis H e tl ok aals taat m om e nte e lvolm e t doz e n m e t m ate riaal die w e ge bruik t h e bbe n tijde ns onz e be urs .

Tijd dus om al l e s grondig op te ruim e n e n te k uis e n w aar nodig...

Z ate rdag 14 m aart

Vrijdag 03 April As tro Eve ntGroup vz w

As tro Café Na e nige s til te , w e ge ns de w e rk e n aan de be urs , be ginne n w e opnie uw m e t h e t tw e e m aande l ijk s e As tro Café w aar e e n gas ts pre k e r l angs k om t om z 'n ding te doe n. Bij h e t te r pe rs e gaan van dit e -z ine w as nog nie t duide l ijk w ie w e m oge n ve rw ach te n. W e h oude n je op de h oogte via dive rs e k anal e n.

Vrijdag 10 April As tro Eve ntGroup vz w

W e rk groe pe navond

As tro Eve ntGroup vz w

Al ge m e ne l e de nve rgade ring De e e rs te al ge m e ne l e de nve rgade ring s inds w e e e n vz w z ijn k om t e r aan. Al l e l e de n z ijn natuurl ijk van h arte w e l k om . W e be ginne n e r aan vanaf14.30 uur (totong. 17.00 uur).

Vrijdag 20 m aart

Naas t h e t w e rk aan h e t w e e rs tation be ginne n w e ook al l e z ak e n in de bibl ioth e e k te inde xe re n z odoe nde w e de z e ge ge ve ns ook in onz e w e bs ite k unne n opne m e n.

Vrijdag 17 April As tro Eve ntGroup vz w

H emel s e m ys te rie s

As tro Eve ntGroup vz w

W e rk groe pe navond Vandaag be ginne n w e m e t de nie uw e w e rk groe p w e e rs tation e n e val ue re n w e de w e rk groe p te l escope nbouw . Be doe l ing is dat ons w e e rs tation te ge n e ind de z e z om e r ope ratione e le n onl ine z alz ijn.

Er be s taan nog h éélw at m ys te rie s rond s te rre nk unde . Vooralrond de uitge bre ide k e nnis die oude vol k e re n h adde n rond pre ce s s ie e n ande re com pl e xe s te rre nk undige ge ge ve ns . Ee n voordrach t rond m yth e s , fabe l s e n ove rl e ve ringe n gaande van m uurs ch il de ringe n totde bijbe l .

Vrijdag 27 m aart

Vrijdag 24 April

As tro Eve ntGroup vz w

As tro Eve ntGroup vz w

Prova V

Ste rre nk unde m e tde com pute r

Ee n voordrach t van Ste ve n Cuyl l e ove r de Prova V s ate l l ie t van Ve rh ae rt. Al s w e rk ne m e r bij Ve rh ae rt z al dit be s l is t de m oe ite w aard z ijn.

In onz e re gio is h e t vaak be w ol k , of e rge r. W e k unne n e ch te r ge bruik m ak e n van de com pute r e n h e t inte rne t om toch actie f aan s te rre nk unde te doe n. Door oa h oge re ol utie be e l de n van dive rs e s onde s z e l f te onde rz oe k e n. De z e voordrach t; van M ik e Ros s e e l , is dan ook e e n introductie tot w at ve rm oe de l ijk e e n nie uw e w e rk groe p z alw orde n.

Z ate rdag 27 m aart As tro Eve ntGroup vz w

Nach tv/d duis te rnis Om de z e actie optim aal te prom ote n z ijn onz e l e de n aanw e z ig op dive rs e l ocatie s z oal s Brugge , Aal te r e n Ge nt. O os te nde m ag natuurl ijk ook nie t ontbre k e n.

Norm aal ge z ie n s taan w e bij h e t vol ge l opvangaz ie l nabij de l uch th ave n. M e e r inform atie ve rne e m je op w w w .nach tvande duis te rnis .be .

Nota: Ve rge e t nie t je in te s ch rijve n voor onz e jaarl ijk s e uits tap naar de ATT m e s s e in Ne de rl and. Er z ijn m om e nte e l nog vie r pl aats e n vrij (op ne ge n). O pnie uw gaan w e m e t e e n m ini-bus je . Ee n l e uk e e n boe ie nde daguits tap. Inte re s s e ?

Contacte e r dan h e tAEG be s tuur.

Th e guide s tar | 17

Artik e l

Ne d e rl and se ontd e k td rie rad iopul sars De Am s te rdam s e s te rre nk unde prom ove nda Ge m m a Jans s e n h e e ft drie radiopul s ars ontde k t m e t de W e s te rbork Synth e s e Radio Te l e s coop (W SRT) in Dw inge l oo.

Z e publ ice e rt h aar re s ul taat binne nk ort in As tronom y & As troph ys ics .

In totaal z ijn nu 1800 pul s ars be k e nd. De re ce nt ontde k te pul s ars z ijn de e e rs te drie die vanuit Ne de rl and z ijn ge vonde n.

Pul s ars z ijn ne utrone ns te rre n, bol l e n ne utrone nm ate rie , m e t e e n doors ne de van z o'n tw intig k il om e te r, die na h e t s te rve n van z w are s te rre n onts taan. De z e e xotis ch e obje cte n h e bbe n e xtre e m s te rk e m agne e tve l de n e n vanaf de m agne tis ch e pol e n w orde n bunde l s radiogol ve n uitge z onde n, ve rge l ijk baar m e t de l ich tbunde l van e e n vuurtore n.

18 | Th e guide s tar

De drie pul s ars z ijn ontde k t m e t de nie uw e pul s arm ach ine PuM a II, die be gin 2006 in ge bruik is ge nom e n.

De W e s te rbork radiote l e s coop be s taat uit 14 aparte s ch ote l s op e e n rij. Door de s ch ote l s al s een inte rfe rom e te r te ge bruik e n k unne n ze e r s ch e rpe be e l de n van bijvoorbe e l d uitge s tre k te m e l k w e gs te l sel s w orde n ge m aak t. Voor onde rz oe k aan e ch te puntbronne n z oal s radiopul s ars , w e rde n tot nu toe de s ignal e n van al l e s ch ote l s dire ct bij e l k aar opge te l d. H ie rdoor h e e ft de te l e s coop w e l de grote ge voe l igh e id die nodig is om pul s ars w aar te ne m e n, m aar e e n e rg k l e in bl ik ve l d, e n dat is onguns tig al s je e e n groot s tuk van de h e m e lw il tafs pe ure n.

O m dit ‘ nade e l ’ van de W e s te rbork te l e s coop te com pe ns e re n h e e ft Jans s e n e e n nie uw e m e th ode ge bruik t, die e nk e l e jare n ge l e de n onde r l e iding van Jans s e ns coprom otor dr. Be n Stappe rs is ontw ik k e l d. Die m e th ode voe gt de binne nk om e nde s ignal e n van 12 te l e s cope n van de array m e t be h ul p van s pe cial e s oftw are s am e n. H e t re s ul taat is e e n m oz aïe k , w aarbij h e t grote be e l dve l d van de k l e ine afz onde rl ijk e s ch ote l s w ordt ge com bine e rd m e t de h oge re s ol utie e n ge voe l igh e id van de h e l e array (in dit ge val ve rge l ijk baar m e t e e n s ch ote lvan 74 m diam e te r).

H e t z oe k e n naar pul s ars is te ve rge l ijk e n m e t h e t z oe k e n naar e e n s pe l d in e e n h ooibe rg. O m dat de onde rz oe k e rs nie t w e te n w at de e ige ns ch appe n van de te vinde n pul s ars z ijn e n w aar z e z ich pre cie s be vinde n, is een inte ns ie ve z oe k m e th ode ve re is t. De s tandaard

m anie r om e e n pul s ar te vinde n w e rk t al s vol gt: de ge ge ve ns van de te l e s coop w orde n ge anal ys e e rd voor al l e m oge l ijk e com binatie s van pul s pe riode s van de pul s ar, e n afs tande n w aarop de pul s ar z ich be vindt.

H e t k os t daardoor ge m idde l d 24 uur re k e ntijd op de s pe cial e pul s arm ach ine om e e n w aarne m ing com pl eet te ve rw e rk e n. O ndank s de grote be nodigde com pute rk rach t h e e ft de z e z oe k toch t een unie k voorde e l : door de m oz aïe k -inde l ing van h e t total e be e l dve l d k unne n as tronom e n de pos itie s van nie uw e pul s ars alna tw e e w aarne m inge n m e t grote pre cis ie vas ts te l l e n. De ontde k k ing van de drie pul s ars be w ijs t dat de m e th ode ook e ch t w e rk t. H e t gaat om de e e rs te drie pul s ars die aan de h and van h un ge pul s te s ignaal met de W e s te rbork te l e s coop z ijn ge vonde n. In 19 9 5 w as bij toe valal e e n pul s ar ontde k t op e e n radiopl aatje van e e n w aarne m ing van W e s te rbork .

Ge m m a Jans s e n, die op 25 m aart aan de Unive rs ite it van Am s te rdam h aar proe fs ch rift ve rde digt, z ie t de ontde k k ing van de drie pul s ars al s h e t be gin van de z oe k toch t. “ W e ve rw ach te n nog ve e lm e e r pul s ars e n ande re , s oortge l ijk e radiobronne n te vinde n doordat de anal ys e nu ve rde r w ordt ve rbe te rd.” Bron: As tron.

8 M e e r inform atie w w w .as tron.nl

K ortnie uw s De s ucce s vol l e Europe s e pl ane e tve rk e nne r M ars Expre s s m ag nog ruim e e n h al f jaar in be drijf bl ijve n. De ruim te s onde w e rd in juni 2003 ge l ance e rd e n k w am in de ce m be r 2003 aan in e e n baan rond M ars . M e t ge voe l ige cam e ra's , s pe ctros cope n e n e e n radarins trum e nt w ordt onde rz oe k ge daan aan topografie en s am e ns te l l ing van h e t oppe rvl ak , e n naar de aanw e z igh e id van onde rgronds ijs . De M ars Expre s s m is s ie is tw e e m aal e e rde r ve rl e ngd, de l aats te k e e r tot m e i 2009 . Enk e l e dage n ge l e de n be s l oot de Europe s e ruim te vaartorganis atie ESA tot e e n de rde ve rl e nging, tot de ce m be r 2009 .

O ok Ve nus Expre s s , ge l ance e rd in nove m be r 2005, k an tot e ind dit jaar in be drijf bl ijve n. De ruim te s onde doe t s inds april 2006 onde rz oe k aan de dam pk ring e n h e t k l im aat van Ve nus ; de m is s ie w e rd één m aal e e rde r ve rl e ngd, tot m e i 2009 . Tot s l ot h e e ft ESA be s l ote n ook de Cl us te r-m is s ie tot de ce m be r 2009 te ve rl e nge n.

Cl us te r be s taat uit vie r ide ntie k e s ate l l ie te n die de w is s e l w e rk ing tus s e n de z onne w ind e n h e t m agne tis ch ve l d van de aarde be s tude re n. Cl us te r w e rd ge l ance e rd in de z om e r van h e t jaar 2000; h e t proje ct is tw e e m aal e e rde r ve rl e ngd, de l aats te k e e r tot juni 2009 . De ope ratione l e l e ve ns duur van s ucce s vol l e ruim te s onde s w ordt vaak ve rl e ngd, w aarbij s te e ds opnie uw e e n afw e ging ge m aak t m oe t w orde n tus s e n de te ve rw ach te n w e te ns ch appe l ijk e opbre ngs t e n de k os te n - m e t nam e pe rs one e l s k os te n van w e te ns ch appe l ijk e te am s en vl uch tl e ide rs . 11-02-2009 .

De Am e rik aans e pl ane e tve rk e nne r M e s s e nge r m aak t m om e nte e ljach t op z oge h e te n vul canoïde n kl e ine rots ach tige h e m e l l ich am e n die binne n de baan van M e rcurius om de z on be w e ge n. M e s s e nge r ve rk e nt de binne nde l e n van h e t z onne s te l sel , en z al uite inde l ijk in e e n baan rond de kl e ine , binne ns te pl ane e t M e rcurius ge brach t w orde n. Vandaag be re ik t h ij z ijn k l e ins te afs tand tot de z on: 46 m il joe n k il om e te r. Ee n w e e k l ang z ul l en de cam e ra's van de ruim te s onde w orde n inge z e t voor de s pe urtoch t naar vul canoïde n. Nie m and w e e t of die daadw e rk e l ijk be s taan, m aar in al l e ande re z one s in h e t z onne s te l s e lw aarin k l e ine rots bl ok k e n s tabie l e bane n k unne n be s ch rijve n, z ijn z e ook daadw e rk e l ijk ge vonde n.

O ok binne n de M e rcurius baan be vindt z ich z o'n s tabie l e z one . H e t z oe k e n naar pl ane toïde n binne n de M e rcurius baan is e ch te r z e e r m oe il ijk , om dat de h e m e l l ich am e n z ich - ge z ie n vanaf de aarde - al tijd h e e ldich t in de buurt van de z on aan de h e m e l be vinde n. M e s s e nge r be vindt z ich de z e w e e k ve e l dich te r bij de z on, w aardoor e ve ntue l e vul canoïde n e e nvoudige r z ijn w aar te ne m e n.

Ee rde re z oe k actie s h e bbe n uitge w e z e n dat e r in e l k ge valge e n vul canoïde n be s taan m e t afm e tinge n van m e e r dan z e s tig k il om e te r. De nie uw e s pe urtoch t m oe t die bove ngre ns om l aag bre nge n naar vijftie n k il om e te r. De ontde k k ing van vul canoïde n (of h e t uitbl ijve n daarvan!) bie dt inform atie ove r de onts taans pe riode van h e t z onne s te l sel . 11-022009 .

Le e s ve rde r op de vol ge nde pagina...

H e tAEG nie uw s

Eve n b e k om e n...

Na m e e r dan e e n jaar z e e r inte ns ie f ge w e rk t te h e bbe n aan onz e be urs z ijn w e e ch t toe om de re gul ie re w e rk ing te rug op te s tarte n. Ee rl ijk ge z e gd h e bbe n de tal l oz e ins panninge n, ve rz uch tinge n e n com prom is s e n ons ve rm oe de l ijk ze l fs e nk e l e l e de n ge k os t. W e gaan e ch te r onve rm oe ibaar ve rde r... e n w e z ul l e n tijde ns de re s t van dit jaar van de s te rre nk unde optim aal ge nie te n van de dive rs e initiatie ve n die ove r gans Be l gië ge organis e e rd w orde n...

W e h e bbe n be s l ote n, in s am e ns praak m e t de s tad O os te nde , om de ope ning van h e t pl ane te npad s am e n te l ate n val l e n m e t de dag van h e t park e n dat op z ondag 31 m e i aans taande . Vanz e l fs pre k e nd z ul l e n w e e nk e l e l e uk e s te rre nk undige activite ite n voorz ie n rond ons z e l f ontw ik k e l de pl ane te npad.

W e h oude n je al vas t via de z e w e g op de h oogte .

Vanaf vol ge nde w e e k be ginne n w e m e t de w e rk groe p w e e rs tation w aar w e e inde l ijk ons e ige n digital e w e e rs tation afw e rk e n e n on-l ine pl aats e n. De ge ge ve ns van dit w e e rs tation, m e t fis h -e ye w e bcam van de h e m e l bove n O os te nde , z ul l e n inge w e rk t w orde n in de gl oe dnie uw e AEG w e bs ite die te ge n h e t e inde van dit jaar ope ratione e lz ou m oe te n z ijn.

van de m ini-bus . Inte re s s e ? M ail dan patrick jae cq ue s @ gm ail .com .

W e z ijn m om e nte e laan h e t k ijk e n of w e m e t de m e ns e n van h e t voge l az ie l ce ntrum k unne n s am e nw e rk e n voor de nach t van de duis te rnis . Z ij h e bbe n nam e l ijk , al s natuurve re niging, ook baat om h ie raan de e l te ne m e n. Daare nbove n h e bbe n w e goe de contacte n m e t h e n e n k unne n w e z o, om be urte n, de z e l ocal e de e l nam e organis e re n.

W at voor be ide ve re niginge n e e n pl us puntis .

M oge n w e vrage n aan de l e de n die nog nie t h un l idge l d be taal d h e bbe n dit z o vl ug m oge l ijk in orde te bre nge n. Al vas tbe dank t!

W e s pe l e n m e t h e t ide e om e e ns e e n be z oe k te bre nge n aan de Uge nt e n m e e r be paal d bij de vak groe p s te rre nk unde e n de s te rre nw ach t. Z e k e r ook daar w e graag e e ns z o'n 3D voors te l l ing z oude n w il l e n m e e pik k e n.

O ok h e t totaal ve rnie uw de Pal ais de l 'unive rs s taat op h e t program m a om be z och t te w orde n s am e n m e t La Coupol e . M e e r inform atie ove r be ide l ocatie s k an je te rugvinde n op: w w w .l e -pl us .fr/intro .ph p e n w w w .l acoupol e -france .com .

W e z ijn opnie uw op z oe k naar ie m and die de functie van barm an Z oal s onde rtus s e n traditie is ge w orop z ich w ilne m e n. Na Stéph ane , de n z ul l e n w e ook dit jaar, op die h e t te druk h e e ft op z 'n w e rk , e n z ate rdag 16 m e i aans taande , e e n Stijn VS die ne t van w e rk is daguits tap m ak e n naar de ATT ve rande rd e n h ie rdoor ook al m e s s e in Es s e n (Duits l and). W e m inde r tijd h e e ft z ijn w e op z oe k gaan m e t e e n m ini-bus je die w e naar e e n ge pas te opvol ge r. h ure n e n w e h e bbe n m om e nte e l K andidate n z ijn l e de n die be s t z o nog e nk e l e pl aats e n vrij. W ie m e e ve e lm oge l ijk aanw e z ig z ijn op de w il , re age e rt be s t z o s ne lm oge l ijk . activite ite n. H e b je inte re s s e ?Laat De k os tprijs is de ve rde l ing van de h e t dan w e te n aan h e t be s tuur. w e rk e l ijk e be nz ine k os te n e n h uur Be nie uw d naar de re actie s ...

Uw s te un aan de s te rre nk unde !

Ge boe id door s te rre nk unde ?Dan m oe t u be s l is t l id w orde n van de As tro Eve nt Group vz w uit O os te nde . O ok alk an u m is s ch ie n nie t s te e ds aanw e z ig z ijn op onz e activite ite n, toch m aak t uw l idm aats ch ap e e n w e re l d van ve rs ch il . W ant dank z ij uw s te un k unne n w e onz e dive rs e gratis die ns te n, z oal s oa dit e -z ine , bl ijve n ve rw e z e nl ijk e n e n z e l fs uitbre ide n. K ortom , s tort vandaag nog 15 e uro op onz e re k e ning e n u k rijgt van ons m e te e n ook h e t l idm aats ch ap bij vol k s s te rre nw ach t As troLAB Iris e r GRATIS bove nop (te r w aarde van 30 e uro) ! Storte n k an op re k e ning nr.: 380-019 5842-70 m e t ve rm e l ding van 'Lidge l d 2009 ' + je vol l e dige naam e n e -m ailadre s . Z e k e r doe n !

Th e guide s tar | 19

Z oe k e rtje s

Van occul airs totte l e scope n...

Te k oop Z w are pe rtinax buis . K an rond z ijn as draaie n in gl ijringe n, z o k om t h e t ocul air te s taan w aar je z e l f w il .

Ide aalom bv. e e n 35 cm f/4 dobs on te m ak e n. Le ngte 128 cm .

Buite ndiam e te r 40 cm . W anddik te 9 m m . Ge bruik s s pore n (k ras s e n e n gate n). Prijs 20 e uro. W e lz e l f af te h al e n. E-m ail : as trofan@ s k yne t.be .

Te k oop O m dat ik be s l ote n h e b om m inde r inte ns ie f w aar te ne m e n s te lik m ijn 16" M e ade Ligh tbridge te k oop. Ik h e b dan ge e n be h oe fte m e e r aan z o'n grote k ijk e r. Bij inte re s s e s tuur e e n m ail tje . Prijs is ove re e n te k om e n. E-m ail : H ube rt.H aute cl e r@ te l e ne t.be

O nde r in de k is t is ruim pl aats voor acce s s oire s z oal s z oe k e r, ocul airs , adapte rs ,... M ag w e g voor 25 e uro.

Ve rde r nog e e n z w are e n z e e r s tabie l e m e tal e n z uil van 85cm h oogte e n e e n buite ndiam e te r van 11,5 cm (z onde r m onte rings adapte r). De pote n z ijn voorz ie n van nive l l e rings boute n in roe s tvrij s taal . H e t onde rs te le n de z uilz e l f z ijn e e nvoudig uit m e k aar te h al en om h e t ge h e e l trans portabe l e r te m ak e n. Al s prijs h ad ik 50 e uro in ge dach te n. E-m ail : e rw in_ de bock @ s k yne t.be .

Te k oop H e b nog e e n 50m m Carl Z e is s Contax F1.7 te k oop. Is in pe rfe cte s taat, z onde r ge bruik s s pore n. Prijs : 80 e uro + e ve ntue l e ve rz e ndk os te n. E-m ail : Lde be ck @ te l e ne t.be Te k oop Ik ve rk oop e e n ve rw arm ings l int van K e ndrick voor C11 . Nog m aar één k e e r ge bruik t. M ag w e g voor 60 e uro. Is nog e e n jaar onde r garantie . E-m ail : ve e rl e .h e ym an@ te l e ne t.be Te k oop H e b h ie r nog e e n h om e m ade h oute n opbe rgk is t voor e e n Vixe n R200SS Ne w ton. K an e ve ntue e l ook nuttig z ijn voor ande re 20cm k ijk e rs m e t e e n nie t te l ange tubus .

20 | Th e guide s tar

form aat groe ie n e n dan is e e n te l e s coop m e t e e n groot vl ak be e l dve l d onontbe e rl ijk voor m ooie as trofoto's . Ik h e b de k ijk e r te k oop s taan, om dat ik ove rcom pl e e t be n door de aans ch af van e e n Tak ah as h i FSQ-106ED e n vind h e t z onde dat de BO RG nu nie t ge bruik t w ordt. De k l e urcorre ctie e n s ch e rpte z ijn uitm unte nd. E.e .a. k an ik de m ons tre re n m e t dia's . H e t uitge bre ide pak k e t om vat: 101 m m obje ctie f (ED doubl e t), m e dium form at h e l ical focus e r, 335 m m l ange tubus voor F6.3 configuratie (F = 640 m m ), 149 m m l ange tubus voor F3.9 configuratie (F = 400 m m ), 6x7 m ul ti-fl atte ne r voor ge bruik op F6.3, s upe r re duce r 6x7s m e t ED-gl as voor ge bruik op F3.9 , 7x50 z oe k e rk ijk e r m e t z w al uw s taartk l e m , tubus ringe n 115 m m (Vixe n), Pe ntax 6x7 cam e raadapte r, 6x7 m ul ti-adapte r (o.a. voor ve rl oop naar T-draad), fil te r ve rl oopring 72 - 82 m m , 2" ocul airh oude r, e xtra grote dauw k ap.

Totaal w aarde ca. € 4000 (ge k och t in 2005, aank oopbonne n aan-w e z ig).

Gaat m e t € 2600 w e g te ge n 65% van de nie uw prijs . Gratis be z orging binne n Ne de rl and! E-m ail : m ftoe t@ gm ail .com .

Te k oop

Te k oop W ie k an ik bl ij m ak e n m e t de z e in Be l gië en Ne de rl and tam e l ijk ze l dz am e te l e s coop? O ntw ik k e l d voor 6x7 fotografie e n daarom ook uits te k e nd bruik baar voor grote CCD-ch ips of DSLR-cam e ras . CCDch ips z ul l e n de k om e nde jare n in

Ik h e b e e n EQ-6 m onte ring te k oop s taan. K an tot 20 k il ogram drage n e n k om t m e t e xtra tus s e ns tuk tus s e n s tatie f e n m ount z odat de te l e s coop 30 cm h oge r k om t te s taan, vraagprijs = Euro 600.00. Em ail : PH .CO RNEILLE@ s k yne t.be Nota: Ie ts s te rre nk undigs te ve rk ope n ?Laat h e t ons dan w e te n. W ij z e tte n h e tgratis in dite -z ine !

K ortnie uw s Enk e l e w e k e n nadat de e e rs te Japans e radios ch ote lvoor de Atacam a Large M il l im e te r Array (ALM A) is afge l e ve rd, is nu ook de e e rs te NoordAm e rik aans e ante nne kl aar voor ge bruik . ALM A w ordt h e t groots te e n h oogs t ge l e ge n obs e rvatorium te r w e re l d. Na vol tooiing z alh e t be s taan uit in totaal 66 s ch ote l ante nne s : 54 s ch ote l s m e t e e n m idde l l ijn van 12 m e te r (voor de h e l ft ge bouw d in NoordAm e rik a e n voor de ande re h e l ft in Europa) e n 12 Japans e s ch ote l s met e e n m idde l l ijn van 7 m e te r. De e e rs te Europe s e ALM A-ante nne w ordt l ate r dit voorjaar ve rw ach t. De Am e rik aans e bijdrage aan ALM A is een s am e nw e rk ings ve rband van de Ve re nigde State n, Canada e n Taiw an.

De ante nne die nu na e e n uitvoe rige te s tfas e officie e l is ove rh andigd aan h e t ALM A-obs e rvatorium is ge bouw d door Ge ne ral Dynam ics SATCO M Te ch nol ogie s . Late r dit jaar z ul l en onge ve e r e e ns pe r m aand nie uw e ante nne s w orde n afge l e ve rd. M e t grote , z w are trans portvoe rtuige n w orde n de ALM A-s ch ote l s naar h un de finitie ve l ocatie ve rvoe rd, op 5000 m e te r h oogte in h e t Ch il e e ns e Ande s ge be rgte . ALM A gaat h e t h e e l al w aarne m e n op m il l im e te rgol fl e ngte n, e n z alnaar ve rw ach ting ve e lnie uw e inform atie opl e ve re n ove r de ge boorte van s te rre ns te l sel s, s te rre n en pl ane te n. 10-02-2009 .

M e t ge voe l ige radiote l e s cope n in Ital ië e n Finl and, onde rl ing ge k oppe l d in h e t JIVE-ne tw e rk (Joint Ins titute for VLBI in Europe ) is w ate rdam p ontde k t op e nk e l e m ane n van de pl ane e t Saturnus .

W ate rm ol e cul en k unne n onde r be paal de om s tandigh e de n z oge h e te n m as e rs tral ing produce re n op e e n gol fl e ngte van 1,35 ce ntim e te r.

Die s tral ing is w e l is w aar z e e r z w ak (m e t e e n ve rm oge n van ca. 100 w att, op e e n afs tand van ruim e e n m il jard k il om e te r!), m aar k an door de JIVEte l e s cope n toch ge de te cte e rd w orde n.

Er bl ijk t nie t al l e e n w ate rdam p voor te k om e n op de Saturnus m aan Ence l adus (w aar de Am e rik aans e pl ane e tve rk e nne r Cas s ini w ate rge is e rs h e e ft ontde k t), m aar ook op Titan, H ype rion e n Atl as . De m as e rs tral ing van h e t k l e ins te m aantje Atl as is z e l fs h e t s te rk s t van al l e m aal .

De re s ul tate n z ijn ge pbul ice e rd in As tronom y & As troph ys ics . H e t h oofdk w artie r van JIVE, w aar de w aarne m inge n van radiote l e s cope n in h e e l Europa onde rl ing w orde n ge k oppe l d, is ge ve s tigd in Dw inge l oo.

11-02-2009 .

Artik e l

H em el se nanote ch nol ogie Nanote ch nol oog ir. Ch ris Lode w ijk is e rin ge s l aagd de m e e tnauw k e urigh e id van de toe k om s tige s upe rte l e s cope n in Ch il i fl ink te ve rh oge n. H ij prom ove e rde op m aandag 2 fe bruari op dit onde rw e rp aan de TU De l ft.

In de Ch il e e ns e Atacam a-w oe s tijn w e rk e n te ch nici e n as tronom e n uit de h e l e w e re l d m om e nte e laan de Atacam a Large M il l im e te r / s ubm il l im e te r Array (ALM A). De z e be s taat uit 66 ge avance e rde te l e s cope n die op e e n h oogte van 5000 m e te r k om e n te s taan e n s am e n e e n nog nauw k e urige r be e l d van h e t h e e l al z ul l e n ge ve n. Z e m oe te n vooral nie uw l ich t w e rpe n op de vraag h oe s te rre n e n pl ane te n z ijn onts taan. ALM A gaat naar ve rw ach ting in 2012 van s tart e n w ordt door as tronom e n ge z ie n al s e e n grote s tap voorw aarts voor h e tvak ge bie d.

Al um inium nitride Ne de rl ands e as tronom e n ijn e rg actie f in de ontw ik k e l ing van ALM A. M aar ook uit de h oe k van de nanote ch nol ogie z ijn e r be l angrijk e bijdrage n. De nie uw s te is afk om s tig van prom ove ndus Ch ris Lode w ijk e n te ch nicus Tony Z ijl s tra van h e t K avl i Ins titute of Nanos cie nce van de TU De l ft.

H ij w is t de m e e tnauw k e urigh e id van ALM A in een cruciaal fre q ue ntie ge bie d dras tis ch te ve rh oge n door de w e rk ing van een be l angrijk e com pone nt te ve rbe te re n. H e t draait daarbij om z oge noe m de s upe rge l e ide nde tunne l junctie s .

De z e m inus cul e s e ns ore n be s taan uit tw e e s upe rge l e ide rs die z ijn ge s ch e ide n door e e n 1 tot 2 nanom e te r dik k e is ol e re nde l aag, m e e s tal van al um inium oxide , m e t e e n oppe rvl ak van 500 bij 500 nanom e te r.

H et is e ch te r onve rm ijde l ijk dat e e n z e e r dunne l aag van 1 nanom e te r al um inium oxide h ie r e n daar ‘ l e k ’ is . Lode w ijk h e e ft daarom onde rz oe k ge daan naar de ve rvanging van al um inium oxide door al um inium nitride (Al N), m e t s pe ctacul aire re s ul tate n. M e t al um inium nitride bl ijk t de l aag nam e l ijk ve e l h om oge ne r en w ordt de m e e tnauw k e urigh e id, in h e t ge bie d van 602 tot720 GH z , ve e lbe te r.

H e rs ch e l H et onde rz oe k s ge bie d van Lode w ijk , s upe rge l e ide nde tunne l junctie s , is ove rige ns ook e s s e ntie e lvoor de w e rk ing van de H e rs ch e lSpace Te l e s cope , die in april w ordt ge l ance e rd.

De H e rs ch e l Space Te l e s cope is de opvol ge r van de H ubbl e -te l e s coop.

H e t K avl i Ins titute of Nanos cie nce van TU De l ft h e e ft e e n groot de e l van de crucial e tunne l junctie s voor de m e e tins trum e nte n van de H e rs ch e lTe l e s coop ontw ik k e l d.

Voor m e e r inform atie : Ir. Lode w ijk , facul te it Te ch Natuurw e te ns ch appe n. :C.F.J.Lode w ijk @ tude l ft.nl .

TuDe l ft/NRAO .

Ch ris nis ch e E-m ail Bron:

8 M e e r inform atie w w w .tude l ft.nl

W e te ns ch appe rs van h e t Pl ane tary Scie nce Ins titute in Ariz ona h e bbe n opnie uw aanw ijz inge n ge vonde n dat vl oe ibaar w ate r e e n grote rol h e e ft ge s pe e l d bij de vorm ing van h e t l ands ch ap op M ars . De pl ane e t z ou afw is s e l e nd ve rs ch e ide ne 'natte ' e n k oude kl im aatpe riode n h e bbe n doorl ope n. En m e t nam e in k rate rs l ijk e n de tijde l ijk e w ate rs trom e n h un s pore n te h e bbe n ach te rge l ate n. Ee n e n ande r bl ijk t uit onde rz oe k van e e n h onde rdtal k rate rs , grote r dan 20 k il om e te r, die door ve rs ch il l e nde M ars s onde s z ijn ge fotografe e rd.

Daarbij is s pe cifie k ge l e t op s tructure n die door s trom e nd w ate r of ijs gl e ts je rs ve roorz aak t k unne n z ijn. Ge bl e k e n is dat de w aarge nom e n ge ul en en ande re e ros ie k e nm e rk e n vooral te z ie n z ijn aan dié k ante n van k rate rs , die in h e t w arm e s e iz oe n de m e e s te z onne w arm te ontvange n. 11-02-2009 .

Le e s ve rde r op de vol ge nde pagina...

Th e guide s tar | 21

Foto: M 81 e n M 82 door Dom iniq ue Die rick .

Te l e s coop: As tro-Ph ys ics 130 EDF Apoch rom aat f/6.0 m e t SBIG ST-10 cam e ra. Locatie : Tal m a in Frank rijk op 09 -02-2005.

22 | Th e guide s tar

Rubrie k

D ie p in...m aart Vorige m aand k ondigde n w e re e ds aan dat de l e nte s til aan z ijn intre de aan h e t m ak e n is aan de s te rre nh e m e l : H et m ooie s te rre nbe e l d O rion ve rdw ijnt rich ting w e s te l ijk e h oriz on om pas te ge n be gin augus tus k ort voor z ons opk om s t opnie uw z ich tbaar te w orde n. De l e nte m e t z ijn typis ch e cons te l l atie s z oal s de Le e uw (Le o), de K re e ft (Cance r), de M aagd (Virgo), de O s s e nh oe de r (Boöte s ) e n de Grote Be e r (Urs a M ajor) w orde n de z e m aand m ak k e l ijk h e rk e nbaar. W at opval t is dat de z e s te rre nbe e l de n e e n e ind ve rw ijde rd z ijn van h e t m e l k w e gvl ak e n h un l ich tk rach t e e n s tuk m inde r is dan de opval l e nde w inte rs te rre nh e m e l : het l ijk t w e l e e n donk e r s tuk s te rre nh e m e l ...m aar daarom ve rre van m inde r inte re s s ant!

Voor de l ie fh e bbe rs van e xtragal actis ch e s te l sel s k an de pre t ge dure nde de k om e nde w e k e n nie t op w ant de gal actis ch e Noordpool k om t s te e ds h oge r bove n onz e h oriz on te s taan.

W anne e r die bijna z e nitaal k om t dan k ijk t u weg uit ons mel k w e gs te l sel .

Al s u een hemel k aart be s tude e rt dan z al u z ie n dat de M e l k w e g bijna de vol l e dige h oriz on om s pant.

Be k ijk de k om e nde w e k e n z e k e r h e t uitz onde rl ijk e duo m e l k w e gs te l sel s M e s s ie r 81 (NGC 3031) e n M e s s ie r 82 (NGC 3034), die u in de k op van de Grote Be e r k an te rugvinde n.

Be ide obje cte n w e rde n de z e m aal nie t door Ch arl e s M e s s ie r ontde k t m aar door z ijn tijds ge noot Joh ann Bode (Be rl ijn). Bode obs e rve e rde de z e Me l k w e gs te l sel s de e e rs te m aal tus s e n K e rs t e n Nie uw in 1774. H ij be s ch re e f M e s s ie r 81 al s een oval e n ne ve l tje te rw ijl h ij M e s s ie r 82 al s e e n s igaartje z ag m aar daarove r s trak s m e e r.

Al s w e de nabije om ge ving van onz e Lok al e Groe p (ve rz am e l ing mel k w e gs te l sel s w aartoe onz e e ige n M e l k w e g be h oort) be k ijk e n, dan vorm t M e s s ie r 81 s am e n m e t e e n 15 talande re m e l k w e gs te l sel s, e e n ge l ijk aardige s tructuur op e e n afs tand van 12 m il joe n l ich tjaar.[1] M e s s ie r 81 is e e n duide l ijk s piraal s te l s e l dat in h e t re ce nte ve rl e de n door e e n nabije nade ring van z ijn buur M e s s ie r 82 toch e nige ve rvorm inge n onde rgaan h e e ft. In

ve e l opz ich te n l ijk t dit s te l s e l vrij goe d op onz e e ige n M e l k w e g: bijna e ve n groot e n e e n ve rge l ijk baar aantal obje cte n z oal s ope n- e n bol vorm ige s te rre nh ope n. In 19 9 3 w as e e n m ak k e l ijk e s upe rnova te obs e rve re n in ditm e l k w e gs te l sel .

M e s s ie r 82 daare nte ge n is e e n h e e l ande r ge val e n s taat ge catal oge e rd al s ‘ Starburs t’ Me l k w e gs te l sel , activite it ve rz e k e rd dus ! Al s je een l angbe l ich te opnam e van dit obje ct be k ijk t dan is e r e ige nl ijk w e inig te m e rk e n van e nige orde of duide l ijk vorm . H e t s te l sel l ijk t ce ntraal uite e n te bars te n e n de e ne pas ge vorm de s te rre nh oop s ch aart z ich naas t de ande re . De oorz aak h ie rvan is e e n z éér dich te nade ring m e t M 82 z o’ n 600 m il joe n jare n ge l e de n. Dit l e idde tot e e n h e l e re e k s van s te rvorm inge n: de k e rn van dit s te l s e l produce e rt ge m idde l d 3 m aalm e e r s te rre n dan onz e gans e Me l k w e g!

Zel fs m e t e e n k l e ine r ins trum e nt m oe t u de z e obje cte n k unne n w aarne m e n. Som m ige w aarne m e rs rapporte e rde n de z ich tbaarh e id e rvan in e e n 6x30m m z oe k e r e n e nk e l e Am e rik ane n s l aagde n e rin om M 81 m e t h e t bl ote oog te obs e rve re n.

In e e n 7x50m m ve rre k ijk e r z aldit duo onde r e e n re de l ijk donk e re h e m e lduide l ijk op te m e rk e n z ijn m aar h e t is pas in e e n te l e s coop dat de z e m e l k w e gs te l sel s meer de tail s gaan tone n.

Bij e e n l age ve rgroting pas s e n be ide obje cte n nog in 1 be e l dve l d e n dat ge e ft toch wel een bijz onde re indruk ; de ve rs ch il l en tus s e n de z e m e l k w e gs te l sel s z ijn dan e ch tw e lopval l e nd.

M 81 is m e t e e n m agnitude van 6.7 een hel de re ve rs ch ijning in e e n 115m m Ne w ton: ‘ e e rde r ovaal ach tig van vorm , z éér h e l de re k e rn m e t e e n w aas e r rond...'. H e t is pas m e t e ch t grote re te l e s cope n dat e r m e e r de tail s z ich tbaar w orde n. M e t e e n 32cm te l e s coop z ijn onde r e e n e ch t donk e re h e m e l de e e rs te indruk k e n van de s piraal s tructuur z ich tbaar e n z ijn in de z e arm e n ook ve rs ch il l e nde hel de re ge bie de n op te m e rk e n.

M 82 toont vl ugge r z ijn s pe cifie k e de tail s : m e t e e n 115m m te l e s coop k an je e e n dun, l angge re k t s te l sel opm e rk e n m e t e e n k l e ine , h e l de re k e rn. De z e k e rn toont e e n paar ve rs ch il l e nde z one s die in grote re te l e s cope n e ch t opval l e nd w orde n e n in aantal toe ne m e n. In te l e s cope n grote r dan 25cm w orde n de z e s tructure n s pe ctacul air e n l oont h e t z e k e r de m oe ite om dit k e rnge bie d m e t h oge re ve rgrotinge n te be s tude re n.

Me l k w e gs te l sel s z ijn e e n totaal ande r type obje ct dan de ope n s te rre nh ope n die de vorige m aande n de re vue pas s e e rde n. Z e vrage n ie ts m e e r te ch nie k van de w aarne m e r (donk e radaptie en pe rife e r k ijk e n), w at meer doorz e ttings ve rm oge n (m e e r ve rgrotinge n probe re n, l ange r obs e rve re n) m aar w ie z ich in dit s oort obje cte n vas tbijt z ale r nooit m e e r ge noe g van k rijge n. Ie de r s te l s e lis unie k e n h e e ft z ijn e ige n ‘ pe rs oonl ijk h e id’ .

De ge dul dige w aarne m e r z al de z e e ige ns ch appe n dan ook te z ie n k rijge n bij grondige vis ue l e obs e rvatie .

Laat M e s s ie r 81 e n 82 e e n goe de s tartz ijn! Totvol ge nde m aand.

[1] Stoyan R.: Atl as de r M e s s ie rO bje cte , p. 274 e v (2006) 8 M e e r inform atie w w w .de e ps k y.be Th e guide s tar | 23

Rubrie k

H em el k al e nd e r Dank z ij de K onink l ijk e Ste rre nw ach t van Be l gië k unne n w ij u de z e hemel k al e nde r aanbie de n. Le t w e l!

Al l e tijds tippe n z ijn aange ge ve n in UT (w e re l dtijd). M e n m oe t één uur bijte l l e n om de pl aats e l ijk e tijd te be k om e n.

1 : Be gin van de w e e rk undige l e nte M e rcurius (-0,1) in conjunctie – nie t w aarne e m baar – m e t M ars (+ 1,2) om 20 h .

4 : De s te r SAO 118806 (+ 6,6) in de buurt van Saturnus (+ 0,6) e n op z ijn k orts te afs tand, s l e ch ts 0°01’ , de 5 m aart om 3 h (M e t e e n s ate l l ie t van Saturnus nie t te ve rw arre n!). Ee rs te K w artie r van de M aan om 7 h 46 m . De M aan 2° te n z uide n van de s te r Bèta Tauri (+ 1,6) om 24 h .

5 : Ve nus (-4,6) s tationair in re ch te kl im m ing om 1 h .

6 : De M aan te n z uide n van de s te rre n Pol l ux (+ 1,2) e n Cas tor (+ 1,6) rond 22 h .

7 : De M aan in h e t pe rige um (op 367 017 k m van de Aarde – Sch ijnbare diam e te r : 32’ 33’ ’ ) om 15 h .

8 : Saturnus (+ 0,5) in oppos itie – dus de ge h e l e nach t z ich tbaar – m e t de Z on om 20 h e n ove rige ns op h e t dich ts t bij de Aarde op 8,39 45 as tronom is ch e e e nh e de n AE of 1255,79 9 m il joe n k il om e te r (Ring z o s m al dat bijna nie t z ich tbaar al s te ge n de z ijk ant aange k e k e n).

9 : De M aan 3° te n z uide n van de s te r Re gul us (+ 1,3) om 16 h .

11 : Vol l e M aan om 2 h 38 m . De M aan 7° te n z uide n van Saturnus (+ 0,5) om 3 h .

13 : Uranus in conjunctie – dus nie t w aarne e m baar – m e t de Z on om 1 h e n ove rige ns op h e t ve rs t van de

24 | Th e guide s tar

Aarde om 21,09 28 AE of 3155,438 m il joe n k il om e te r.

Aarde op 0,2815 AE of 42,112 m il joe n k il om e te r.

17 : Rak e nde be de k k ing van de s te r SAO 184365 (+ 7,3) aan de donk e re m aanrand in de onm idde l l ijk e nabijh e id van e e n l ijn l ope nde door K ok s ijde , Roubaix (F) en M acq ue nois e rond 2 h 02 m . De M aan in conjunctie m e t de s te r Antare s (+ 1,2) om 5 h (Te be k ijk e n m e t e e n binocul air k ort voor h e t aanbre k e n van de dag).

30 : De M aan 3° te n oos te n van de Pl e jade n om 20 h .

18 : Laats te K w artie r van de M aan om 17 h 47 m .

19 : De M aan in h e t apoge um (op 404 29 9 k m van de Aarde – Sch ijnbare diam e te r : 29 ’ 33’ ’ ) om 13 h .

20 : Le nte e q uinox : h e t m idde l punt van de z onne s ch ijf tre k t van z uid naar noord door h e t vl ak van de e q uator : l e ngte 0°00’ 00’ ’ , pe r de finitie h e t be gin van de as tronom is ch e l e nte , om 11 h 44 m . In h e t s te rre nbe e l d Aq uarius vanaf de 17 fe bruari e n in h e t s te rre nbe e l d Pis ce s vanaf de 13 m aart, tre e dt de Z on in h e t te k e n de Ram pre cie s op datoge nbl ik .

21 : De k l e ine pl ane e t (29 ) Am ph itrite (+ 9 ,2) in oppos itie m e t de Z on om 18 h .

22 : De M aan in conjunctie – nie t w aarne e m baar w ant onde r de h oriz on - m e tJupite r (-2,0) om 21 h .

25 : M e rcurius (-1,3) op h e t ve rs t van de Aarde op 1,3536 AE of 202,49 6 m il joe n k il om e te r.

26 : Nie uw e M aan om 16 h 06 m .

27 : Sm al l e m aans ik k e lbove n de w e s te l jk e h oriz on om s tre e k s 18 h 45 m , ruim 26 ½ ure n na h e t tijds tip van de Nie uw e M aan (Te ontw are n m e t e e n binocul air). Ve nus in be ne de nconjunctie – dus nie t w aarne e m baar – m e t de Z on om 19 h e n ove rige ns op h e t dich ts t bij de

31 : M e rcurius in bove nconjunctie – dus nie t w aarne e m baar – m e t de Z on om 3 h .

Z ich tbaarh e id van de pl ane te n Z ich tbaar m e t h e t bl ote oog: Ve nus , Jupite r e n Saturnus .

O nz ich tbaar : M e rcurius , M ars , Uranus e n Ne ptunus .

M e rcurius (-0,1/-1,9 ), in bove nconjunctie m e t de Z on op 31 m aart, k om t de 1 om 5 h 55 m , de 16 om 5 h 46 m e n de 31 om 5 h 30 m of re s pe ctie ve l ijk s l e ch ts 32 m in e n 8 m in voor, e n 9 m in na de Z on op, dus nie tw aarne e m baar.

Ve nus (-4,6/-4,0), in be ne de nconjunctie m e t de Z on op 27 m aart, ‘ s avonds bove n de w e s te l ijk e h oriz on tot de 23 m aart onge ve e r, gaat de 1 om 20 h 50 m , de 16 om 19 h 49 m e n de 31 om 17 h 59 m of re s pe ctie ve l ijk 3 h 26 m in e n 2 h 00 m na, e n 15 m in voor de Z on onde r.

M ars (+ 1,2/+ 1,2) k om t de 1 om 5 h 53 m , de 16 om 5 h 18 m e n de 31 om 4 h 41 m of re s pe ctie ve l ijk sl e ch ts 34 m in, 36 m in e n 40 m in voor de Z on op, dus nie t w aarne e m baar.

Jupite r (-2,0/-2,1), vanaf de tw e e de de cade van de m aand in de och te nds ch e m e ring l aag bove n de z uidoos te l ijk e h oriz on in het s te rre nbe e l d Capricornus , k om t de 1 om 5 h 34 m , de 16 om 4 h 43 m e n de 31 om 3 h 51 m of re s pe ctie ve l ijk 0 h 53 m , 1 h 11 m e n 1 h 20 m voor de Z on op.

Saturnus (+ 0,6/+ 0,6), in oppos itie m e t de Z on op 8 m aart e n dus de hel e nach t w aarne e m baar in h e t

s te rre nbe e l d Le o, gaat door de m e ridiaan de 1 om 0 h 29 m , de 16 om 23 h 22 m e n de 31 om 22 h 19 m door.

Uranus (+ 5,9 /+ 5,9 ), in conjunctie m e t de Z on op 13 m aart, gaat door de m e ridiaan de 1 om 12 h 36 m , de 16 om 11 h 41 m e n de 31 om 10 h 44 m door.

Ne ptunus (+ 8,0/+ 8,0) gaat door de m e ridiaan de 1 om 10 h 53 m , de 16 om 9 h 56 m e n de 31 om 8 h 59 m door Te k e ning v/d m aand O p de s ch itte re nde te k e ning h ie rnaas t, ge m aak t door Rony De Lae t, k an je M 81 e n M 81 te rugvinde n z oal s ge z ie n door e e n Bre s s e r 8x56 binocul air. De ge m idde l de afs tand tot be ide obje cte n is z o'n 13 m il joe n l ich tjaar. De z e te k e ning is ge m aak t op 31 m aart 2008 in Be k k e voort(Be l giĂŤ ).

8 M e e r inform atie w w w .de e ps k y.be

Nota: W e z ijn op z oe k naar e e n be te re m e e r grafis ch e m aande l ijk s e te k e ning van de s te rre nh e m e lz oal s h ie rnaas t w e e rge ge ve n. W ie ons e e n goe de tip k an ge ve n, re k e ning h oude nde m e t de aute urs re ch te n, z ale e n m ooi pak k e tontvange n !

Th e guide s tar | 25

M ul tim e dia

W h e re is M 13 ?

W e z ijn h e t s til aan z o ge w oon ge w orde n, al s we m e t de te l e s coop naar e e n be paal d obje ct z oe k e n, dat w e h e e lgoe d w e te n w aar h e t obje ct aan onz e h e m e l s taat, m aar bijna nooit vrage n w e ons af, h oe ve r h e t obje ct van ons vandaan l igt, e n w aar het obje ct in de s piraal arm e n van onz e m e l kweg ve rtoe ft. M e t h e t program m a "W h e re is M 13?" k rijg je voor al l e obje cte n e e n antw oord h ie rop.

Zel fs e e n h e l e re e k s h oofds te rre n z ijn op te s pore n!

"W h e re is M 13?" is opnie uw e e n vol l e dig gratis program m a, e n z e e r ge m ak k e l ijk te ge bruik e n.

O ok dit program m a k an je dow nl oade n voor 7 M b bij de gratis s oftw are op de AEG w e bs ite .

Surf naar 'w w w .digil ife .be /ae g' e n k l ik door naar 'Educatie f' e n 'Softw are '. De ins tal l atie van h e t program m a ve rl oopt vl ekkel oos .

H et program m a w aars ch uw t dat h e t Java 1.4 nodig h e e ft. Z oal s in m ijn ge val , brach t h e t m ij vanz e l f naar de officiĂŤ l e w e bs ite om de l aats te ve rs ie Java 1.6 offl ine voor 15 M b te ins tal l e re n, e n ook dit ve rl ie p z onde r m oe ite .

Van z odra h e t program m a ops tart, toont h e t m e te e n tw e e tabbl ade n.

O p h e t e e rs te tabbl ad h e b je e e n z ich t op onz e m e l k w e g, van bove naf ge z ie n, e n van opz ij ge z ie n, e n w orde n de pos itie s van onz e z on e n de ande re obje cte n e rop ge te k e nd.

H e t tw e e de tabbl ad is voor ons ze k e r h e rk e nbaar, w ant h e t toont de pos itie s van de obje cte n aan onz e s te rre nh e m e l . De s te rre n tot m agnitude 6 w orde n ge toond, e n e ve ne e ns w ordt de band van de mel k w e g k nap w e e rge ge ve n. M e t de k noppe n '+ ' e n '-' z oom je h e e l e e nvoudig in e n uit. Ste e ds w ordt ook ve rm e l d h oe ve e l l ich tjare n afs tand te z ie n is van de inge z oom de m e l k w e g.

O nde raan k an je obje cte n aan- e n uits tippe n. W ilje ook de obje cte n die ge e n M e s s ie r z ijn, bvb. de ve l e NGC's , ga dan naar h e t m e nu 'Fil te rs ', e n k ruis 'NGC' aan.

In dit m e nu 'Fil te rs ' z ie je ook m e te e n dat je k an opte re n om bvb. e nk e lde 'ope n cl us te rs ' w e e r te ge ve n. M aar h e e lboe ie nd h ie r is ook dat je 'Baye r s tars ' e n 'Fl am s te e d s tars ' k unt aank ruis e n.

26 | Th e guide s tar

Z o k an je de pos itie s van 700 Baye r s te rre n (de z e m e t e e n Grie k s e l e tte r) e n van 618 Fl am s te e d s te rre n (de z e m e t e e n num m e r) te z ie n k rijge n. De obje cte nl ijs t k an je l ate n s orte re n door op de ge w e ns te k ol om tite lte kl ik k e n.

O nde r de obje cte nl ijs t k an je e e n optie 'Sh ow Appare nt Data' aane n uitz e tte n. H e t toont ge w oon op tw e e m anie re n de inform atie ove r de obje cte n, m aar inte re s s ant z ijn vooralde abs ol ute h e l de rh e id, de afs tand in l ich tjare n, de grootte in l ich tjare n of in boogm inute n, e n de oude rdom . Le uk om w e te n is bvb. de w e rk e l ijk e s ch e iding in l ich tjare n van dubbe l s te rre n. O f bvb. van s te rre ns te l sel s , de w e rk e l ijk e grootte in l ich tjare n e n de afs tand tot ons . O nth ou dat je via "Fil e " e n "Pre fe re nce s " voor een ande re e e nh e id dan 'l ich tjare n' k an k ie z e n, z oal s 'AU' of 'pars e c'.

M e s s ie r-, NGC-, IC-, Col l inde re n Cal dw e l l -l ijs t. H e t inge ve n van e e n Grie k s e l e tte r e n e e n s te rre nbe e l d is ook m oge l ijk , al s je e e n s te r w ilops pore n.

Ee n m ooie optie in het program m a is h e t k ie z e n uit voorge de finie e rde obje ctl ijs te n.

Dit k an via h e t m e nu 'Pre s e ts '. Je k ie s t bvb. voor 'O pe n Cl us te rs ' e n daarbinne n voor 'O l d O pe n Cl us te rs '. De obje cte nl ijs t w ordt aange pas t, en de oude s te rre nh ope n w orde n op de mel k w e g w e e rge ge ve n.

Z o z ijn e r pre s e t-obje ctl ijs te n m e t de s te rre n van 1 be paal d s te rre nbe e l d. W il je w e te n w aar de s te rre n van Pe rs e us in onz e mel kweg l igge n?Probe e r m aar!

Eve ne e ns onde r de obje cte nl ijs t k an je k ie z e n voor 'Bl ack on W h ite ', h e tge e n de m e l k w e g z w artw it toont, m aar h e t is m is s ch ie n e e rde r e e n h andige optie om de s te rre nh e m e l op h e t tw e e de tabbl ad in e e n inve rs e k l e ur te z ie n.

Ee n ande re k nappe pre s e tobje ctl ijs t z ijn de 'Col l aps e d Core Gl obul ars '. H e t z ijn de bol h ope n w aarvan as tronom e n al h e bbe n vas tge s te l d dat de h e l de rh e id in de k e rn nie t afne e m t. H un l igging dich t bij h e t m e l k w e gvl ak is opval l e nd, e n dit is ook m ooi te z ie n in dit program m a. O ok de pre s e t-obje ctl ijs te n met s te rre ns te l sel -groe pe n, of m e t de dich ts te s te rre n tot onz e z on, m oe t je z e k e r e e ns uitte s te n.

W il je e e n obje ct opz oe k e n, k l ik dan onde r de obje cte nl ijs t op de k nop 'Find'. Je k an z oe k e n in de

Ve rde r z ijn e r nog tal van m oge l ijk h e de n in h e t m e nu 'Vie w '.

Z o k an je de nam e n van de

K ortnie uw s De door ve e l probl e m e n ge te is te rde Japans e ruim te s onde H ayabus a is be gonne n aan de th uis re is . H ayabus a ging in 2003 op w e g naar de aardappe l vorm ige pl ane toïde Itok aw a e n be re ik te de z e tw e e jaar l ate r ook .

M aar ove r h e t h oofddoe l van de m is s ie , h e t ne m e n van een bode m m ons te r van de pl ane toïde , be s taat onz e k e rh e id.

H ayabus a daal de wel is w aar af naar h e t oppe rvl ak , m aar of h ij daadw e rk e l ijk m ate riaal h e e ft ve rz am e l d, is nog m aar de vraag. Dat w ordt pas duide l ijk al s de ruim te s onde in juni 2010 te rugk e e rt bij de aarde e n de k l e ine caps ul e afs toot w aarin h e t m ate riaal z ou m oe te n z itte n. Dat is drie jaar l ate r dan aanvank e l ijk de be doe l ing w as .

M aar e e n h e l e re e k s te ch nis ch e probl e m e n - h e t uitval l e n van tw e e van de drie gyros cope n, e e n brands tofl ek e n com m unicatie s toringe n - m aak te dit uits te lonve rm ijde l ijk . 11-02-2009 .

Van op de bas is K ourou in Frans Guyana is vandaag e e n Europe s e Ariane -5 draagrak e t met tw e e com m e rcië l e te l e com m unicatie s ate l l ie te n e n tw e e k l e ine Frans e m il itaire de m ons tratie k uns tm ane n ge l ance e rd.

De e e rs te Ariane -5 van dit jaar ve rtrok om 23.09 uur Be l gis ch e tijd m e t e e n total e l ading van 8,5 ton. De "pas s agie rs " van de 187s te Ariane z ijn de H ot Bird 10 te l e com s ate l l ie t van de Europe s e ope rator Eute l s at, de NSS-9 te l e com s ate l l ie t van SES Ne w Sk ie s e n tw e e Spiral e -m icros ate l l ie te n voor h e t Frans e m inis te rie van de fe ns ie . De hel e nuttige l ading m oe t e e n k l e ine 34 m inute n na de l ance ring z ijn uitge z e t.

Bron: Be l ga /M VDB /12-02-2009 .

Iran is z e ve n nie uw e s ate l l ie te n aan h e t bouw e n. Dat be w e e rt de Iraans e m inis te r van Te l e com m unicatie , M oh am m e d Sol e im ani, al dus het Iraans e pe rs bure au Fars . De m inis te r k on nie t z e gge n w anne e r de s ate l l ie te n ge l ance e rd w orde n. De aank ondiging k om t tw e e w e k e n nadat Iran e e n z e l fge m aak te s ate l l ie t in e e n baan om de aarde h ad ge brach t. De l ance ring l e idde in h e t W e s te n tot nie uw e z orge n ove r de m il itaire pl anne n van de is l am itis ch e s taat.

M e e rde re re s ol utie s van de Ve il igh e ids raad van de Ve re nigde Natie s om de nucl e aire am bitie s van Iran in te tom e n, h e bbe n tot nu toe oge ns ch ijnl ijk nie ts uitge rich t. Bron: AFP /ADB /12-02-2009 .

M e t e e n ge control e e rde cras h van e e n s onde op h e t M aanoppe rvl ak z it na z e s tie n m aande n de e e rs te Ch ine s e M aanm is s ie e r op, m e l de n Ch ine s e s taats m e dia. De onbe m ande Ch ang'e 1 be gon om 08.36 uur s ne l h e id te ve rm inde re n e n l andde z ow at 40 m inute n l ate r op de M aan. De ge pl ande im pact w e rd w aarge nom e n door tw e e obs e rvatie s tations in de oos te l ijk e Ch ine s e h ave n Qingdao e n de w e s te l ijk e s tad K as h gar, al dus h e t officië l e pe rs bure au Nie uw Ch ina.

Pe k ing w il in 2012 e e n e ch te M aanl ande r l ance re n. Voor 2017 s taat e e n m is s ie op de age nda w aarbij e e n s onde s tal e n van de natuurl ijk e s ate l l ie t van de Aarde naar onz e pl ane e t bre ngt. Ch ina s l uit ook e e n be m ande m is s ie naar de M aan nie t uit. M aar ruim te vaartanal is te n h e bbe n ge e n m e l ding ge m aak t van s ignal en dat de grootm ach t daarvoor actie ve voorbe re idinge n tre ft. H e t Ch ine s e M aanprogram m a l oopt paral l e lm e t h e t be m ande program m a, dat ook e e n e ige n ruim te l abo te ge n 2020 om vat.

Bron: Be l ga /VSV. Le e s ve rde r op de vol ge nde pagina...

s piraal arm e n l ate n ve rs ch ijne n.

M aar natuurl ijk ook de nam e n van de de e ps k y obje cte n e n van de s te rre n z e l f. De k ijk rich tinge n in onz e m e l k w e g z ijn officie e l in s e ctore n opge de e l d, e n ge noe m d naar h un s te rre nbe e l de n. O ok de z e k unne n h ie r w orde n w e e rge ge ve n.

Be n je de url ve rge te n voor de al om be k e nde DSS Digitiz e d Sk y Surve y s te rre nfoto's , dan k an je ook h ie r re ch ts tre e k s voor e e n ge k oz e n obje ct e e n be e l dje l ate n oph al e n. M e t 'Us e Dark Th e m e ' k rijg je e e n catch y z w arte w e rk pl ek.

Nu h e t program m a ve rtrouw d is , k unne n w e e nk e l e obje cte n opz oe k e n die door h un pos itie ope e ns meer aandach t ve rdie ne n. W e be ginne n m e t e e n fil te r die e nk e l de ope n cl us te rs toont, e n gaan op z oe k naar de z e die h e t dich ts t bij ons s taan. Z o l ijk t op h e t e e rs te z ich t dat de ge k e nde h oop M e l otte 111 in Com a Be re nice s h e t dich ts t s taat, m aar op h e t be e l d van opz ij ge z ie n, s taat de h oop ve r bove n h e t m e l k w e gvl ak . Col l inde r 285 is in fe ite de grote be w e ge nde groe p w aartoe e nk e l e s te rre n van de Grote Be e r be h ore n, m aar l ate n w e die nu e ve n nie t al s e e n s te rre nh oop be s ch ouw e n.

De vol ge nde k andidaat is Col l inde r 50, e n dat z ijn de H yade n. Dit l ijk t nu te kl oppe n m e t de ve l e w e e tje s ove r de s te rre n, de 'H yade n' is onz e dich ts te cl us te r! Pas op de tw e e de pl aats k om t dan M e l otte 111. O nz e vol ge nde dich ts te buur is M 45, de 'Pl e iade n'. Daarna k om t de Bije nk orf M 44. Ge vol gd door Col l inde r 39 9 , onz e K aps tok . Dan is e r IC 2602. Voor onz e w aarne m e rs op h e t ande re h al frond z ijn dit de 'Z uide l ijk e Pl e iade n', ge l e ge n in Carina.

K ijk e n we e nk e l naar de M e s s ie rs , dan bl ijk e n naas t M 44 e n M 45, ook M 39 in de Z w aan e n M 7 in de Sch orpioe n dich t bij ons te l igge n. Z oom e n w e nog ve rde r uit, dan bl ijk t ope e ns dat M 36 e n M 37, tw e e be k e nde h ope n in Auriga, nie t z o h e e l ve r van el k aar s taan. M 103 in Cas s iope ia is de ve rs te M e s s ie r cl us te r, op 9 200 l ich tjaar afs tand.

H et ve rm e l de n w aard is ook M 67 van de K re e ft, e e n cl us te r w aarvan de onts napping ge k e nd is , e n h ie r goe d l os te z ie n is van h e t mel k w e gvl ak . Bij de nie t-M e s s ie r cl us te rs bl ijk t NGC 7419 in Ce ph e us , z e k e r h aal baar in je te l e s coop, op e e n afs tand van bijna 20000 l ich tjaar te s taan.

In de rich ting van h e t ce ntrum van

de m e l k w e g k unne n w e h e e l m oe il ijk naar onz e binne ns te s piraal arm e n k ijk e n, w ant ve l e obje cte n w orde n door donk e re s tofw ol k e n ve rborge n. In h e t program m a is in die rich ting M 24 te z ie n. Dit is inde rdaad de K l e ine Sagittarius Ste rre nw ol k , be k e nd al s h et sl e ute l gaatje in de Sagittarius s piraal arm , dat nog ne t e nk e l e s te rre tje s van de vol ge nde binne ns te arm l aat z ie n.

Al s e ch te s te rre nh oop is dus e e rde r M 11 de w innaar van ve rs te cl us te r in de rich ting van h e t ce ntrum . Ja, de z e W il d Duck Cl us te r is in onz e k ijk e r e ch t te z ie n al s e e n pare l tje in h e t im m e ns e s te rre nve l d van Scutum .

Late n w e e nk e l de s te rre n z ie n, dan bl ijk e n Rh o Cas e n Ph i Cas tw e e s te rre n van Cas s iope ia te z ijn die ve r van ons l igge n. Ph i Cas is de s te r w aarte ge n de m ooie s te rre nh oop NGC 457 l igt, de E.T.-cl us te r. En ook h ie r k an je m e te e n z ie n dat de z e am pe r ie ts ve rde r l igt. De s te r Rh o Le onis bl ijk t h oog bove n het mel k w e gvl ak te l igge n. En de s te r M u Sgr, ne t bove n de th e e potvorm , is de ve rs te h oofds te r voor ons z ich tbaar in de rich ting van h e t ce ntrum .

Late n w e e nk e l de pl ane taire ne ve l s van M e s s ie r z ie n, dan is h e t duide l ijk dat de Uil ne ve lM 9 7 h e e lh oog bove n h e t m e l k w e gvl ak s taat. Le tte n w e e nk e l op de M e s s ie r bol h ope n, dan val t M 53 in Com a op, ve r w e g van h e t mel k w e gvl ak .

M aar ze k e r opval l e nd is M 54 in Sagittarius !

De z e bol h oop l igt aan h e t ande re e ind van de m e l k w e g, m aar fl ink onde r h e t vl ak , z odat w e h e m toch nog k unne n z ie n om dat w e onde r h e t ce ntrum door k ijk e n. Bij de nie t-M e s s ie rs is NGC 2419 abs ol uut e e n aanrade r. In onz e k ijk e r z e k e r op te s pore n in de Lynx. Z ijn naam 'Inte rgal actic W ande re r' is nie t ge s tol e n, w ant de z e bol h oop s taat m aar e ve ntje s 275000 l ich tjaar van ons vandaan, dat is z e l fs nog ve e l ve rde r dan de M age l l aans e w ol k e n.

Z o z ijn e r z e k e r nog obje cte n te vinde n m e t e e n pos itie die w e nie t h adde n ve rw ach t. Nu is h e t aan jou om ve rde r uit te pl uiz e n! Bron: David ....

8 M e e r inform atie w w w .as tro-e ve nt-group.be Th e guide s tar | 27

Artik e l

Be l gisch GPS m e e tstation op A ntarctica De Be l gis ch e pool bas is Prins e s El is abe th in Uts te ine n op Antarctica w e rd op 15 fe bruari officie e linge h ul digd. De K onink l ijk e Ste rre nw ach t van Be l gië ins tal l e e rt e r tw e e gps -m e e ts tations .

De bas is Prins e s El is abe th bie dt onde rdak aan w e te ns ch appe rs die w aarne m inge n e n m e tinge n uitvoe re n op de Z uidpool .

Dank z ij dit w e te ns ch appe l ijk onde rz oe k m oe te n w e e e n be te r be grip k rijge n van de m e ch anis m e n die ons kl im aat aandrijve n e n be ïnvl oe de n e n dat is dan w e e r e e n be l angrijk e s tap in h e t ge ve ch t te ge n de k l im aatve rande ring.

De Konink l ijk e Ste rre nw ach t van Be l gië (KSB) ne e m t de e l aan de w e te ns ch appe l ijk e m is s ie s . KSBonde rz oe k e r Nicol as Be rge ot ve rtrok vorige w e e k om tw e e m e e ts tations m e t h oge pre cis ie van h e t Gl obal Pos itioning Sys te m (GPS) op de bas is te ins tal l e re n. De tw e e gps e xpe rim e nte n h e te n ELIS (ELISabe th ) e n ULUX (Uts te ine n LUXe m burg) e n k om e n re s pe ctie ve l ijk uit Be l gië e n Luxe m burg. Z e z ul l e n continu de pos itie van h e t s tation en ve rvorm inge n van de aardk ors t m e t m il l im e te rnauw k e urigh e id opm e te n.

De z e ge ge ve ns z ijn nodig om ge ofys is ch e fe nom e ne n be te r te be grijpe n.

Trage e n s ne l l e re ve rande ringe n De gigantis ch e m as s a van e e n ijs k ap is im m e rs in s taat om de aardk ors t te ve rvorm e n. Dat ge be urt ook op Antarctica. Ene rz ijds gaat h e t om e e n bijz onde r trage ve rande ring, ve roorz aak t door h e t s m e l te n van e e n e norm e ijs m as s a na de l aats te ijs tijd 10.000 jaar ge l e de n.

Ande rz ijds h e bbe n w e te m ak e n m e t s ne l l e re ve rande ringe n in het

28 | Th e guide s tar

oppe rvl ak te -ijs om w il l e van de opw arm ing van de aarde . Om de z e tw e e fe nom e ne n te onde rs ch e ide n m oe te n de gps -m e tinge n nog aange vul d w orde n m e t z w aarte k rach tm e tinge n, ve rz am e l d met een abs ol ute gravim e te r. Dit w e te ns ch appe l ijk onde rz oe k k ade rt in h e t proje ct Ge ode s y for Ice in ANTarctica, k ortw e g GIANT. H e t proje ct w ordt uitge voe rd door de KSB e n de Unive rs ite it van Luxe m burg. Z ij z ul l en jaarl ijk s tijde ns de z om e r op h e t z uide l ijk h al frond z ul k e z w aarte k rach tm e tinge n uitvoe re n. Dank z ij nog e e n toe pas s ing van de gps -m e tinge n k unne n w e ook onz e k e nnis ove r de w e rk ing van de atm os fe e r bove n dat ge bie d ve rgrote n.

Gps s te l t onde rz oe k e rs in s taat de pl aats e l ijk e atm os fe ris ch e param e te rs te be pal en z oal s de h oe ve e l h e id w ate rdam p e n de el e k trone ndich th e id in de ionos fe e r.

Dich te r ne tw e rk Er is nog e e n de rde re de n w aarom ELIS e n ULUX z o be l angrijk z ijn. O p Antarctica z ijn z e e r w e inig gps s tations . Dat k om t door de m oe il ijk e toe gank e l ijk h e id van h e t ge bie d, de barre w e e rs om s tandigh e de n e n dure com m unicatie die ge m ak k e l ijk w e gval t. ELIS e n ULUX z orge n voor e e n crucial e ve rdich ting van h e t ne tw e rk van pe rm ane nt obs e rve re nde gps -s tations op de Z uidpool .

Dank z ij de uitbre iding van dit ne tw e rk is h e t m oge l ijk om m e t nog m e e r nauw k e urigh e id w e re l dw ijd pos itie s te be pal e n. H e t de parte m e nt Com m unication, Inform ation Sys te m and Se ns ors (CISS) van de K onink l ijk e M il itaire Sch ool (K M S) z orgde in s am e nw e rk ing m e t de K SB voor de noodz ak e l ijk e te ch nis ch e aanpas -s ing van de

tw e e e xpe rim e nte n aan de e xtre m e conditie s op Antarctica. De w e te ns ch appe l ijk e ge ge ve ns k unne n nu ook op re ge l m atige tijds tippe n naar Be l gië w orde n ove rge brach t, w aar z e ge anal ys e e rd w orde n door w e te ns ch appe rs van de KSB. De gps ontvange r van ELIS is e ve ne e ns van Be l gis ch e m ak e l ij e n w e rd ge m aak t door de firm a Se pte ntrio te Le uve n.

Van de z on totde aarde Dr. Nicol as Be rge ot be h aal de z ijn doctoraat in 2007 aan de afde l ing Inte rne Ge ofys ica van h e t Ins titut de Ph ys iq ue du Gl obe in Parijs . H ij ve rz am e l de e n ge bruik te gps -data voor w e te ns ch appe l ijk onde rz oe k naar ve rande ringe n in de onde rgrond op pl aats e n w aar tw e e te k tonis ch e pl ate n ove r e l k aar s ch uive n (s ubductie ).

De z e ve rande ringe n w orde n ve roorz aak t door te k tonis ch e e n s e is m is ch e cycl i.

Nicol as Be rge ot be s tude e rde de s ubductie z one in Vanuatu in de z uidw e s te l ijk e Stil l e Oce aan. Sinds 2007 m aak t h ij de e l uit van de (Gl obalNavigation Sate l l ite Sys te m (GNSS)-groe p van de KSB. H ij onde rz oe k t de ionos fe e r door ge bruik te m ak e n van h e t Europe e s pe rm ane nt ne tw e rk van gps -s tations EUREF. Dit is één van de e l e m e nte n w aarop h e t Sol ar-Te rre s trial Ce nte r of Exce l l e nce (STCE) s te unt. H e t STCE w ordt door de Be l gis ch e re ge ring ge financie rd e n is e e n 'k oe pe l ' die k now h ow com bine e rt van de Konink l ijk e Ste rre nw ach t van Be l gië (KSB), h e t Konink l ijk Me te orol ogis ch Ins tituut (KMI) e n h e t Be l gis ch Ins tituut voor Ruim te Ae ronom ie (BIRA) m e t be tre k k ing tot onde rz oe k van de fys is ch e ve rs ch ijns e l en hel e m aal vanaf de z on totde aarde . Bron: BIRA.

K ortnie uw s Gl obalw arm ing z ale rge r z ijn dan w e tot nu toe voors pe l d h e bbe n. Dat z e gt profe s s or Ch ris Fie l d, e e n be l angrijk e kl im aate xpe rt. Z ijn m e ning is de m e e s t re ce nte in h e t k l im aatde bat dat de l aats te w e k e n w e k e n w e e r fe ll ijk t te w oe de n.

Fie l d vre e s t dat voors pe l l inge n tot nu toe te braaf ge w e e s t z ijn e n dat de uits toot van CO 2 tus s e n 2000 e n 2007 ve e ls ne l l er is toe ge nom e n dan aanvank e l ijk ve rw ach t. W aar w e te ns ch appe rs de k om e nde e e uw e e n toe nam e in de te m pe ratuur tus s e n één e n z e s grade n voors pe l d h e bbe n, z al h e t s ce nario vol ge ns Fie l d e e n s tuk e rge r bl ijk e n.

De oorz aak l igt bij de s ne lgroe ie nde e conom ie ë n van Ch ina e n India.

Tropis ch e bos s e n z ul l e n uitdroge n e n vak e r h e t s l ach toffe r van bos brande n w orde n. De pe rm afros t z alook s ne l l er smel te n door de h oge re te m pe rature n.

Daardoor z ul l e n nog m e e r s ch ade l ijk e s toffe n de l uch t in w orde n ge s tuurd.

Z onde r actie z algl obalw arm ing e e n nog grote r probl e e m w orde n, al dus Fie l d. Bron: GB /15-02-2009 .

M e t e e n ge m idde l de te m pe ratuur van 10,9 grade n w as 2008 k l im atol ogis ch "z e e r abnorm aal ", z o bl ijk t uit h e t kl im atol ogis ch ove rz ich t van h e t K M I. De ge m idde l de te m pe ratuur l ag 1,2 grade n bove n de norm al e w aarde van de tw intigs te e e uw . O pval l e nd is ook dat Uk k e l vorig jaar ge e n e nk e l e w inte rs e dag k e nde . Daarm e e doe l t h e t K M I op e e n dag w aarbij de m axim um te m pe ratuur de 0 grade n nie t ove rs tijgt. Ge e n e nk e l e w inte rs e dag is z e e r uitz onde rl ijk , e e n fe nom e e n dat m aar één k e e r w ordt be re ik t of ove rtroffe n in 100 jaar. Er w are n daare nte ge n 25 z om e rs e dage n (m e t e e n te m pe ratuur vanaf 25 grade n), één h itte dag (vanaf 30 grade n) e n 9 5 onw e e rs dage n. Er w are n 209 dage n m e t ne e rs l ag. Bron: Be l ga /BDR /13-02-2009 .

Ee n w e te ns ch appe r de nk t dat w e gl obalw arm ing k unne n s toppe n door e e n e norm z onne s ch e rm voor de z on te s ch uive n. H e t s ch e rm m oe t tril joe ne n l e nz e n be vatte n, z odat w e m e e r dan 100.000 k m ² s ch aduw ove r de Aarde k unne n bre nge n. Dat m e l dt de Te l e graph . Profe s s or Roge r Ange l ge l ooft dat h e t z onne s ch e rm te ge n 2040 ope ratione e lz ou k unne n z ijn. De l e nz e n m oe te n op bas is van el e k trom agne tis ch e drijfk rach t de ruim te in w orde n ge s tuurd. "Dinge n die e e n paar de ce nnia dure n, z ijn nie t z o futuris tis ch ", z e i h ij. O nde rz oe k e rs van de Canade s e unive rs ite it van Victoria z ul l e n e xpe rim e nte n uitvoe re n om z ijn ide e ë n te te s te n. Ve e l kl im aatw e te ns ch appe rs be ginne n m oge l ijk h e de n te z ie n in een z onne s ch e rm . Profe s s or M artin H offe rt van de unive rs ite it van Ne w York h oopt dat e r s ne l proe ve n m e t z onne s ch e rm e n k om e n. "W e w e te n dat ve e l e xpe rim e nte n z ul l en m is l uk k e n. Z o w e rk t w e te ns ch ap nu e e nm aal . Je m aak t ie ts e n probe e rt h e t uit. W e rk t h e t nie t, dan probe e r je h e t opnie uw . De re de n w aarom w e nu ge e n vooruitgang boe k e n, is om dat w e h e t nie t probe re n." H e t bl ijft uite raard de vraag of e e n proje ct dat pas ove r de rtig jaar van s tart k an gaan, de ide al e opl os s ing is . De z e week w aars ch uw de een be l angrijk e kl im aate xpe rt nog dat gl obalw arm ing ve e ls ne l l e r e n e rge r z altoe s l aan dan ve rw ach t. Z o z ul l e n tropis ch e bos s e n droge r w orde n e n s ne l l e r brande n.

Daardoor k om t nog m e e r CO 2 in de atm os fe e r te re ch t. Bron: GB / 18-022009 .

Le e s ve rde r op de vol ge nde pagina...

Artik e l

Nach tvan d e d uiste rnis O p z ate rdag 28 m aart 2009 vindt voor de 14e m aalde Nach t van de Duis te rnis pl aats , e e n cam pagne die ge m e e nte n w il ove rtuige n om ratione e l om te s pringe n m e t ope nbare ve rl ich ting en om l ich th inde r z ove e l m oge l ijk te be pe rk e n. O p de z e nach t vrage n Bond Be te r Le e fm il ie u, vz w Pre ve ntie Lich th inde r e n de Ve re niging voor Ste rre nk unde aan de ge m e e nte be s ture n om de ope nbare ve rl ich ting e n k l e m toonve rl ich ting te dove n. En om s am e n met l ok al e ve re niginge n k nus s e activite ite n in h e t duis te r te organis e re n. K ortom , om m e ns e n te l ate n proe ve n van de ge z e l l igs te nach tvan h e tjaar.

In 2008 k w am e n naar s ch atting ruim 18.000 m e ns e n af naar l ok al e activite ite n in 109 (ge re gis tre e rde ) ge m e e nte n. BBL roe pt ge m e e nte n op om op 28 m aart2009 : - De ope nbare ve rl ich ting e n k l emtoonve rl ich ting te dove n.

- Ee n ge z e l l ige activite it te organis e re n die h e t be l ang van e e n duis te re nach tin de ve rfz e t.

- De activite it te re gis tre re n op w w w .nach tvande duis te rnis .be .

Tus s e n 20u30 e n 21u30 k unt u tijde ns de Nach t bove ndie n s pe cial e aandach t be s te de n aan h e t inte rnational e Earth H our van W W F. W anne e r u (e e n de e l van) uw ve rl ich ting s ym bol is ch dooft, k an u z ich e ve ne e ns re gis tre re n bij w w w .e arth h our.be . O p die m anie r ne e m t u de e l aan een inte rnational e oproe p aan s te de n, be drijve n e n burge rs om k l im aatve rande ring te ge n te gaan e n ge e ft u z o e e n s ignaalnaar de vol ge nde kl im aatconfe re ntie in K ope nh age n.

Ne e m tijdig contact op m e t de contactpe rs oon van uw ne tbe h e e rde r om te w e te n w at de m oge l ijk h e de n z ijn op de Nach t van de Duis te rnis . Z ow e l Eandis al s Infrax ve rl e ne n h un m e de w e rk ing aan de nach t van de duis te rnis e n voorz ie n e e n form ul e om de ve rl ich ting ge h e e lof ge de e l te l ijk te dove n. U ontvangt h ie rove r e e n re ch ts tre e k s e com m unicatie van h e n.

Er z ijn ve rs ch il l e nde re de ne n om de e l te ne m e n aan de Nach t e n w e rk te m ak e n van ratione l e ve rl ich ting: - Efficië nte ope nbare ve rl ich ting be s paart ve e lge l d op de ge m e e nte l ijk e factuur.

- U hel pt m e e aan h e t h al e n van de K yotonorm e n u ge e ft h e t (vis ue e l s te rk e ) goe de voorbe e l d aan burge rs .

- Lich tve rvuil ing w ordt al s h inde rl ijk e rvare n door burge rs , h e t ve rs toort de s l aap e n k an e e n ne gatie ve im pact h e bbe n op de ge z ondh e id.

O ok die re n w aarvan h e t broe d- of tre k ge drag w ordt ge re ge l d door h e t ritm e van dag e n nach t onde rvinde n h inde r.

- H e t is e e n ide aalth e m a om e e n l e uk e publ ie k s activite it voor burge rs te organis e re n.

Voor de be k e ndm ak ing van uw activite ite n k unt u e l e k tronis ch cam pagne m ate riaal dow nl oade n via onde rs taande 'l ink ' e n z e l f aanpas s e n aan de inh oud van uw activite it. Bron: BBL.

8 M e e r inform atie w w w .nach tvande duis te rnis .be

Th e guide s tar | 29

Rubrie k

A ctivite ite nk al e nd e r Naar aanl e iding van h e t inte rnational e jaar v/d s te rre nk unde h e bbe n w e de z e rubrie k uitge bre id m e t activite ite n uith e tgans e l and z oal s ...

11 m aart

14 m aart Provincie Brus s e l As troph ys iq ue : l ’ h éritage du 20e s iècl e e tl e s nouve aux h oriz ons du 21e

ULB

Au 3e top ils e ra... La m e s ure du te m ps de l 'antiq uité à nos jours De uxièm e l e çon (s ur 5) du q uatrièm e m odul e du cours publ ic d'as tronom ie , s ous l 'égide du cons e il de l 'éducation pe rm ane nte de l 'ULB, tout publ ic, e ntrée l ibre (200 pl ace s ). Date : m e rcre di 11 m ars , 18 à 19 h . Lie u: Auditoire H 1301, Bâtim e nt H , Ave nue H ége r, Cam pus du Sol bos ch , ULB, 1050 Bruxe l l e s . E-m ail : w w w .as tro.ul b.ac. be /CPA. 13 m aart Provincie Liège Confére nce «Le s ys tèm e s ol aire » Confére nce donnée dans l e cadre du cycl e d'introduction à l 'as tronom ie . Prix : 2,5 € , 1,5 € pour l es étudiants , gratuit pour l e s m e m bre s SAL. Grand publ ic, 178 pe rs onne s m ax. Date : ve ndre di 13 m ars , 20h .

Lie u : Ins titut d'Anatom ie , Rue de Pitte urs 20, Liège .

Inte rne t: w w w .s ocie te as tronom iq ue de l ie ge .be .

E-m ail : A.Laus be rg@ s k yne t.be .

13 m aart Provincie Nam ur Confére nce « Conte m pl ation cél e s te , 400 ans d'h is toire du tél e s cope » Gratuit. Tout publ ic, 300 pe rs onne s m ax. Date : 13 m ars 2009 à 20h .

Lie u : Nam ur, Facul tés Unive rs itaire s ND de l a Paix, s al l e Adam Sm ith .

E-m ail : As troNam ur @ gm ail .com - T. 0473 80 20 56.

13 m aart Provincie Brabant Confére nce « 40 ans du volAppol o 11 » M ich e lVan de r El s t e s t Fondate ur e t prés ide nt d'O rion As tronom ie .

Entrée l ibre . Date : 13 m ars à 20h .Lie u : Ce ntre cul ture lde Braine l ’ Al l e ud, 4 rue Jul e s H ans , Braine l ’ Al l e ud. T. 02/387.16.42. E-m ail : m ich e l _ vde _ as tro@ yah oo.fr.

30 | Th e guide s tar

As troph ys iq ue : l ’ h éritage du 20e s iècl e etl e s nouve aux h oriz ons du 21e (Al ain JO RISSEN). Date : s am e di 14 m ars , 16h 30. Lie u: IRM , Ave nue Circul aire 3, 1180 Bruxe l l es Inte rne t: h ttp://w w w .s rba.be .

17 m aart Vol k s s te rre nw ach tBe is broe k Boe k e n ove r h e tge oce ntris ch w e re l dbe e l d Naar aanl e iding van h e t inte rnationaal jaar van de s te rre nk unde 2009 e n de 400s te ve rjaardag van de e e rs te te l e s copis ch e w aarne m inge n, w ordt e e n l e s s e nre e k s ge organis e e rd m e t e e n h is toris ch e ins l ag. H e t gaat om drie avonde n, w aarbij talvan oude as tronom is ch e boe k e n z ul l e n be k e k e n w orde n (l e tte rl ijk e n figuurl ijk ). De z e curs us w ordt ge organis e e rd in s am e nw e rk ing met de O pe nbare Bibl ioth e e k Brugge . Vanaf 20 h .

Inte rne t: w w w .be is broe k .be . E-m ail : info@ be is broe k .be .

18 m aart ULB Au 3e top ils e ra... La m e s ure du te m ps de l 'antiq uité à nos jours

21 m aart K onink l ijk Pl ane traium Conce rtde m us iq ue : « Printe m ps » A l ’ occas ion de l ’ éq uinoxe de printe m ps , l e com pos ite ur e t pianis te Dario Scire vous propos e de ve nir as s is te r à l a création de l ’ oe uvre « Printe m ps ». Gratuit, m ax. 340 pe rs onne s . Date : s am e di 21 m ars , 20h 30. Lie u : Pl anétarium de l ’ O bs e rvatoire Royal de Be l giq ue , Ave nue Bouch out 10, 1020 Bruxe l l es.

Inte rne t: w w w .pl ane tarium .be .

21 m aart W ate rl oo As tronom ie Confére nce « Le s com ète s » Confére nce « Le s com ète s » par M ich e l M atis (W ate rl oo As tronom ie ). Entrée l ibre . Date : 21 m ars à 20h . Lie u : Ce ntre cul ture l de W ate rl oo, e s pace Be rnie r, rue François Libe rt, W ate rl oo. M ich e l m atis – 02/354.45.05.

21 m aart ULB Confe re nce "L’ as troph ys iq ue du 20e au 21e s iècl e" Date : s am e di 21 m ars , 10h . Lie u: Ce ntre de Cul ture Scie ntifiq ue (Cam pus de Pare ntvil l e / ULB), Rue de Vil l e rs 227, 6010 Ch arl e roi (Couil l e t) Tél .: + 32 (0)71 600 300.Inte rne t: w w w .ul b.ac.be /ccs .

Trois ièm e l e çon (s ur 5) du q uatrièm e m odul e du cours publ ic d'as tronom ie , s ous l 'égide du cons e il 21 m aart de l 'éducation pe rm ane nte de l 'ULB, Braine cul ture tout publ ic, e ntrée l ibre (200 pl ace s ).

Date : m e rcre di 18 m ars , 18 à 19 h .

Le crépus cul e de Gal il ée Lie u: Auditoire H 1301, Bâtim e nt H , Ave nue H ége r, Cam pus du Date : s am e di 21 m ars 2009 à Sol bos ch , ULB, 1050 Bruxe l l es.

20h 00. Lie u: ce ntre cul ture l de Inte rne t: w w w .as tro.ul b.ac.be /CPA. Braine -L'al l e ud, 4 rue Jul e s H ans , dans l e grand auditoire . Nom bre de 19 m aart pl ace s l im ite s : 280. Titre : Le K onink l ijk Pl ane traium crépus cul e de Gal il ée . Durée du s pe ctacl e : 01h 30. Prix: 08,00 e uros Confe re ntie : De bure n par pe rs onne e n pré-ve nte à partir de ce m ardi jus q ue l a ve il l e de l a Confe re ntie De Bure n: Gove rt pièce , l e ve ndre di 20-03. 10,00 Sch il l ing. Gratis , m ax. 340 m e ns e n e uros par pe rs onne l e s oir m êm e , W anne e r : donde rdag 19 m aart, l e 21-03 au s oir. Rés e rvation: au 19 u30-22u. W aar : Pl ane tarium van ce ntre cul ture l aux h e ure s de de K onink l ijk e Ste rre nw ach t van bure au, du l undi au ve ndre di de Be l gië , Boe ch outl aan 10, 1020 09 h 30 à 12h 30 au 02/384.24.00 ou Brus s e .lM e e r inform atie : de Bure n, au 02/384.59 .62. E-m ail : info@ T 02 212 19 30, info@ de bure n.e u, braine cul ture .be .

Inte rne t: w w w . w w w .de bure n.e u braine cul ture .be .

K ortnie uw s De ach te rz ijde van de m aan is l ange r vul k anis ch actie f ge w e e s t dan tot nu toe w as aange nom e n. Dat bl ijk t uit m e tinge n van de Japans e m aanve rk e nne r K aguya die vandaag ge publ ice e rd z ijn in h e t Am e rik aans e w e e k bl ad Scie nce . K aguya draait al ruim e e n jaar in e e n baan om de m aan, w aarbij m e tinge n w orde n ve rrich t aan de topografie e n h e t z w aarte k rach ts ve l d van de m aan. M e t radarins trum e nte n is te ve ns een ge de tail l e e rde h oogte k aart ge m aak t, e n is onde rz oe k ge daan naar de opbouw van de m aank ors t. Uit k rate rte l l inge n bl ijk t dat e r 2,5 m il jard jaar ge l e de n nog vul k anis ch e activite it voork w am op de ach te rk ant van de m aan. Rond die tijd m oe t onde r ande re de opval l e nd donk e re M are M os covie ns e (de M os k ou-z e e ) z ijn onts taan.

Tot nu toe w e rd aange nom e n dat de m aan alm ins te ns drie m il jard jaar ge e n vul k anis ch e activite it m e e r ve rtoont. M e tinge n aan h e t z w aarte k rach ts ve l d van de m aan, ve rrich t m e t be h ul p van de k l e ine h ul ps ate l l ie t O k ina, w ijz e n uit dat de l ith os fe e r (de buite ns te ge s te e nte nl aag) van de m aan aan de ach te rz ijde ve e ls tijve r e n dik k e r is dan aan de voorz ijde . Radarm e tinge n van K aguya doe n ve rm oe de n dat de bas al tl age n in de m aanz e e ë n op de voorz ijde h ooguit e nk e l e h onde rde n m e te rs dik z ijn. En h oogte m e tinge n h e bbe n h e t h oogs te e n h e t l aags te punt op de m aan aan h e t l ich t ge brach t. H e t h oogs te punt be vindt z ich aan de z uidrand van h e t oude Dirich l e t-Jack s on-ins l agbe k k e n op de ach te rz ijde van de m aan; h e t l aags tge l e ge n punt is de bode m van de 143 k il om e te r grote k rate r Antoniadi, die z ich in h e t South Pol e Aitk e n-be k k e n be vindt, e ve ne e ns op de ach te rz ijde . H e t h oogte ve rs ch il tus s e n h e t h oogs te e n l aags te punt op de m aan bl ijk t 19 ,81 k il om e te r te be drage n. 28-02-2009 .

O p 10 fe bruari h e e ft de Japans e m aans onde K aguya e e n s pe ctacul air fil m pje ge m aak t van een z ons ve rduis te ring. W ij k e nne n dat al s een hemel ve rs ch ijns e l w aarbij de m aan voor de z on s ch uift, m aar in dit ge val w as h e t de aarde die de ve rduis te ring ve roorz aak te . O p de be e l de n is al l e e n h e t e inde van de e cl ips te z ie n: vanuit K aguya ge z ie n s pe e l de h e t ve rs ch ijns e lz ich af rond z ons opk om s t. O p de be e l de n ve rtoont de aarde z ich al s e e n donk e re s ch ijf, om ge ve n door e e n dunne ring van l ich t. Die ring is nie ts ande rs dan de aardatm os fe e r, die h e t l ich t van de ach te r onz e pl ane e t ve rs ch ol e n z on ve rs trooit. 28-02-2009 .

Brits e s te rre nk undige n h e bbe n m e t be h ul p van e e n te l e s coop aan boord van de Am e rik aans e Sw ift-s ate l l ie t inform atie ve rz am e l d ove r het be gins tadium van e e n gam m afl its .

Sw ift k an de z e e norm e e xpl os ie s in h e t ve rre h e e l alve e ls ne l l e r ops pore n dan ande re ins trum e nte n. Dit m aak te h e t m oge l ijk om s l e ch ts 251 s e conde n na h e t be gin van de 'fl its ' h e t ul traviol e ts pe ctrum e rvan op te ne m e n. H ie rdoor k an albinne n e nk e l e m inute n na de ontde k k ing van e e n gam m afl its w orde n vas tge s te l d op wel k e afs tand de z e z ich afs pe e l t (in dit ge valin e e n s te rre ns te l s e lop 8 m il jard l ich tjaar van de aarde ) e n h oe ve e l e ne rgie daarbij vrijk om t. Ve rm oe d w ordt dat gam m afl its e n onts taan bij h e t ins torte n van de k e rn van e e n s ne l rote re nde , z w are s te r tote e n z w artgat.

02-03-2009 .

Le e s ve rde r op de vol ge nde pagina...

23 m aart ULG Printe m ps de s Scie nce s Printe m ps de s Scie nce s ave c 2 activités à th èm e "as tro", «L'Unive rs e n pl e ine évol ution» (s e condaire ) e t « Révol utions dans l e Sys tèm e s ol aire » (prim aire ). Sur rés e rvation l a s e m aine . Date : 2329 m ars 2009 . Lie u : Liège , Quai van Be ne de n. Inte rne t: w w w .ul g.ac. be /s cie nce s .

23 m aart Provincie Nam e n Expos ition Gal il e o Gal il ei Ce tte e xpos ition re trace l es principal e s découve rte s q ue fit Gal il ée durant toute s a vie . De puis l e m ouve m e nt du pe ndul e os cil l ant e t l e th e rm os cope jus q u'au principe d'ine rtie e n pas s ant par l e s m ul tipl es obs e rvations q u'ila réal is ée s grâce à sa l une tte as tronom iq ue . Ce géant de l a s cie nce q ui était convaincu par l e m odèl e h él ioce ntriq ue de Cope rnic a e s s ayé duranttoute s a vie de ch ange r l a vis ion du m onde . Ila final e m e nt dû abjure r à ge noux e te n publ ic e n 1633 s uite au procès q ue l ui fitl 'Egl is e . Ilfut al ors as s igné à rés ide nce jus q u'à l a fin de s a vie . Date : du 23 à 27 m ars . l ie u: Facul tés unive rs itaire s Notre Dam e de l a Paix. Pe dro Arrupe (Le Pe dro Arrupe par l a rue de Bruxe l l es étant e n travaux, l 'e ntrée du Printe m ps de s Scie nce s 2009 s e fe ra par de rrière , via une rue pe rpe ndicul aire à l a rue de Bruxe l l es) rue GrandGagnage (Se ntie r Th om as ), 5000 Nam ur 24 m aart Vol k s s te rre nw ach tBe is broe k Boe k e n ove r h e t h el ioce ntris ch w e re l dbe e l d Naar aanl e iding van het inte rnationaal jaar van de s te rre nk unde 2009 e n de 400s te ve rjaardag van de e e rs te te l e s copis ch e w aarne m inge n, w ordt e e n l e s s e nre e k s ge organis e e rd m e t e e n h is toris ch e ins l ag. H e t gaat om drie avonde n, w aarbij tal van oude as tronom is ch e boe k e n z ul l en be k e k e n w orde n (l e tte rl ijk en figuurl ijk ). De z e curs us w ordt ge organis e e rd in s am e nw e rk ing m e t de O pe nbare Bibl ioth e e k Brugge . Vanaf 20 h . Inte rne t: w w w .be is broe k .be .

25 m aart ULB

d'as tronom ie , s ous l 'égide du cons e ilde l 'éducation pe rm ane nte de l 'ULB, tout publ ic, e ntrée l ibre (200 pl ace s ). Date : m e rcre di 25 m ars , 18 à 19 h . Lie u: Auditoire H 1301, Bâtim e nt H , Ave nue H ége r, Cam pus du Sol bos ch , ULB, 1050 Bruxe l l e s . Inte rne t: w w w .as tro.ul b. ac.be /CPA. 27 m aart Vol k s s te rre nw ach tM ira As trocl ub m e tFrank De boos e re M ul tim e diavoors te l l ing: De Europe s e ruim te vaartorganis atie ESA, onz e trots . W aarne m ings avond + be z oe k te ntoons te l l ings ruim te n.

Toe gang: € 5,00. W anne e r : Vrijdag 27 m aart 2009 om 19 .30 uur. W aar : Vol k s s te rre nw ach t M IRA – Abdijs traat 22 – 1850 Grim be rge n.

M e e r inform atie : 02/269 .12.80.

Inte rne t: w w w .m ira.be .

28 m aart Dive rs e n Nach tvan de duis te rnis Proe f de ge z e l l igs te nach t van h e t jaar. W anne e r : 28 m aart. W aar : z ie l ink . Inte rne t: w w w .nach tvande duis te rnis .be .

28 m aart Dive rs e n Coolcos m os Ee n voordrach te nre e k s , w aarbij z e s Vl aam s e as tronom e n, w aarvan s om m ige met inte rnational e carrière , k om e n ve rte l l e n w at z ij ‘ cool ’ vinde n aan de cos m os . 28 m aart: Dr. H ans Van W inck e l ,‘ O ok s te rre n h e bbe n h e t e e uw ige l e ve n nie t’ . Bre e d publ ie k , 100 p/l e z ing W anne e r : 28 m aart. W aar : UGe ntVol k s s te rre nw ach t A. Pie n, Roz ie r 44 (ingang Ge z us te rs Love l ings traat), 9 000 Ge nt.

Inte rne t: w w w .arm andpie n.be .

31 m aart K ULe uve n Confe re ntie “ ESO and th e future ofas tronom icalre s e arch ” Confe re ntie "O ntde k je z e l f. Be gin bij h e t h e e l al (3/8)". Gratis , al ge m e e n publ ic, m ax. 200 m e ns e n.

W anne e r : 31 m aart. W aar : Z e ge r van H e e auditorium , K U Le uve n, Tie ns e s traat 41, Le uve n. Inte rne t: w w w .s te r.k ul e uve n.be /outre ach /iya2 009 /inde x_ nl .h tm l .

Au 3e top ils e ra... La m e s ure du te m ps de l 'antiq uité à nos jours Quatrièm e l e çon (s ur 5) du q uatrièm e m odul e du cours publ ic

8 M e e r inform atie w w w .iya2009 .be Th e guide s tar | 31

Artik e l

Ed ucatie ve e xpe rim e nte n voor O asISS Ne t al s voor de e rg s ucce s vol l e O dISSe a m is s ie in 2002, w e rd h e t K ruibe e k s e ruim te vaartbe drijf Ve rh ae rt Space ook nu w e e r ge vraagd om in opdrach t van ESA, het Europe e s Ruim te vaart Age nts ch ap, in e e n ijl te m po e e n aantale xpe rim e nte n te ontw ik k e l en voor de vol ge nde m is s ie (O as ISS) van Frank De W inne naar h e t Inte rnational Space Station (ISS).

O nz e Be l gis ch e as tronaut ve rtre k t in m e i a.s . vanop h e t Joe ri Gagarin l ance e rpl atform in Baik onur (K az ach s tan) e n z ale e n aantalvan de Ve rh ae rt Space e xpe rim e nte n voor z ijn m is s ie z e l f m e e ne m e n aan boord van de Rus s is ch e be m ande Soyuz caps ul e.

H e t FO AM STABILITY e xpe rim e nt be s taat bv. uit 5 ‘ arrays ’ w aarin in totaal 60 s pe cial e vl oe is tofm e ngsel s opge s l ote n z itte n. De W inne z al de z e vl oe is toffe n aan boord van h e t ISS m oe te n “ ops ch udde n” tot e r z ich s ch uim vorm t, w aarna h ij de s tabil ite it van h e t s ch uim (in afw e z igh e id van de z w aarte k rach t) in be e l d bre ngt m e t e e n h oge re s ol utie vide o cam e ra. H ij z al h ie rm e e in totaalz o’ n 5 uur be z ig z ijn. De w e te ns ch appe rs van de unive rs ite it van Luik (Ul g) z ul l en al z o de ge draginge n van h un vl oe is toffe n l ive k unne n be s tude re n op de grond e n ve rge l ijk e n m e t h un re fe re ntie m e ngs e l s in h un l aboratorium . Ee n aantal van de vl oe is tof-m e ngs e l s z ijn te ve ns voorz ie n voor e ducatie ve doe l e inde n (unive rs ite its s tude nte n ove rh e e lEuropa).

O ok aan de s ch ol ie re n m e t inte re s s e voor w e te ns ch ap e n te ch nie k uit h e t m idde l baar onde rw ijs w e rd ge dach t. In m e i 2008 h e e ft ESA h aar ‘ Tak e your cl as s room into s pace - cal l for ide as ’ afge s l ote n.

M e t de z e w e ds trijd k onde n k l as s e n uit h e e l Europa w e te ns ch appe l ijk e e xpe rim e nte n voors te l l e n om uit te voe re n aan boord van h e t ISS tijde ns de O as ISS m is s ie , te ne inde de e ffe cte n van ge w ich ts l oos h e id duide l ijk te m ak e n. Ee n inte rnational e jury van e ducatie e xpe rts en w e te ns ch appe rs (w aaronde r ook een inge nie ur van Ve rh ae rt Space ) k oz e n s am e n met as tronaut Frank De W inne de origine e l s te inz e n-dinge n uit e e n 60-tal voors te l l e n. Ee n tie ntal voors te l l e n vie l in de prijz e n.

32 | Th e guide s tar

Ech te r, m aar tw e e groe pe n van ide e ë n s l e e pte n h e t ul tie m e cade au in de w ach t: h un e xpe rim e nte n w orde n m om e nte e l ge bouw d e n ge k w al ifice e rd voor l ance ring naar h e t ISS door Ve rh ae rt Space e n De W inne ne e m t z e m e e aan boord van de Soyuz in m e i.

Bij de z e e nth ous ias te w innaars z ijn ook tw e e Vl aam s e k l as s e n: de k l as van M e vr. M ie k e Re cour van h e t O nz e Lie ve Vrouw e col l e ge in O os te nde (e e rs te prijs : h e t m e te n van m as s a in de ruim te m e t e e n h arm onis ch e tril l ing van e e n m as s a-ve e r s ys te e m ) e n de k l as van Dh r. Je f Luyte n van h e t Roz e nbe rg S.O . in M ol (tw e e de prijs , m e t s pe cial e ve rm e l ding van de jury: h e t be s tude re n van capil l arite it e n oppe rvl ak te s panninge n in ge w ich ts l oos h e id).

H e t m e te n van e e n m as s a in ge w ich ts l oos h e id k an natuurl ijk nie t ge be ure n door de z e te ‘ w e ge n’ , z oal s w e dat doorgaans op aarde doe n. H e t z alge be ure n door de z e m as s a een h arm onis ch e tril l ing te l ate n uitvoe re n m .b.v. 2 ve re n e n dit te re gis tre re n met een vide ocam e ra.

De W inne en de s ch ol ie re n op aarde m e te n dan de pe riode (tijds duur) van de tril l ing e n be re k e ne n z o de m as s a.

Bij h e t capil l arite its e xpe rim e nt w ordt e e n ge k l e urde vl oe is tof in contact ge brach t m e t tw e e gl az e n pl aatje s die e e n s ch e rpe h oe k vorm e n. O p aarde s tijgt de vl oe is tof h e t h oogs t om h oog op de pl e k w aar de afs tand tus s e n de pl aatje s h e t k l e ins t is (capil l arite its e ffe ct) tot e r e ve nw ich t onts taat

om w il l e van h e t ge w ich t van de vl oe is tof. Ech te r, w at e r in ge w ich ts l oos h e id pre cie s z al ge be ure n is voorl opig voor de s ch ol ie re n nog e e n raads e l... “ De z e e xpe rim e nte n z ijn natuurl ijk vanuit te ch nis ch s tandpunt re l atie f e e nvoudig” , z e gt ir. K yun Th ibaut, proje ct m anage r bij Ve rh ae rt Space . “ Ech te r, de grote uitdaging bij h e t ontw ik k e l en van de z e ins trum e nte n is de e xtre e m k orte l e ve rte rm ijn w aarin de tal l oz e k w al ificatie s , re vie w s , te s te n e n s tre nge s afe ty ins pe ctie s m oe te n uitge voe rd w orde n m e t de inte rnational e partne rs , binne n e e n s trak k e pl anning” .

Naas t bove ns taande e xpe rim e nte n gaan e r aan boord van h e t “ Ve rh ae rt pak k e tje ” ook nog be paal de e ducatie ve e xpe rim e ntje s e n ite m s m e e voor l age re s ch ol e n e n o.a. UNICEF, w aarvan Frank De W inne am bas s ade ur is . Ve rh ae rt Space z al bove ndie n, in opdrach t van ESA e n de Fe de ral e Die ns te n voor W e te ns ch appe l ijk e , Te ch nis ch e en Cul ture l e aange l e ge nh e de n (DW TC) in paral l e l duiz e nde n e xpe rim e ntk its m ak e n w aarm e e s ch ol ie re n in h e e lEuropa de e xpe rim e nte n ook th uis of in de k l as k unne n uitvoe re n.

VERH AERT SPACE is een Be l gis ch e Sys te e m Inte grator, die k l e ine s ate l l ie te n, dock ing s ys te m e n e n w e te ns ch appe l ijk e ins trum e nte n voor de ruim te vaart ontw e rpt e n bouw t. VERH AERT SPACE w e rd onde rde e l van de Qine tiQ groe p in 2005.

VERH AERT SPACE h e e ft e e n l ange te rm ijn s am e nw e rk ings ove re e nk om s t m e t VERH AERT Ne w PRO DUCTS & SERVICES dat actie f is al s innovatie ve productontw ik k e l aar.

Bron: Ve rh ae rt. Contact: Ir. Luc Vautm ans - Proje ct O ffice M anage r l uc.vautm ans @ ve rh ae rts pace .com Ve rh ae rt Space - H oge nak k e rh oe k s traat9 - 9 150 K ruibe k e - Be l gië .

8 M e e r inform atie w w w .ve rh ae rts pace .com

K ortnie uw s H e th e e l alw e m e l t van h e t s tof - k l e ine de e l tje s die uit z w are e l e m e nte n z oal s ijz e r, s il icium e n k ool s tof be s taan.

M aar w aar k om t h e t vandaan?

Ste rre nk undige n van de unive rs ite ite n van Ch icago e n Tol e do h e bbe n in e l k ge valéén m oge l ijk e bron ontde k t: h e t dubbe l s te rs ys te e m in e e n inte rs te l l aire ne ve l die be k e nds taat al s de Rode Re ch th oe k . Eén van be ide s te rre n is e e n z oge h e te n pos t-AGB-s te r, e e n re uz e ns te r die al l e w ate rs tof in z ijn k e rn h e e ft ve rbruik t e n inm idde l s be z ig is om h e l ium te 've rbrande n'. Bij h e t ove rs ch ak e l en op die ande re brands tof, een proce s dat tie nduiz e nde n jare n duurt, z w e l l en s te rre n al s de z e e norm op. M aar de re uz e ns te r in de Rode Re ch th oe k is ve e l te h e e t om de m ate rie in z ijn atm os fe e r tot s tof te l ate n conde ns e re n. Toch is e r ve e ls tof in z ijn om ge ving.

Vol ge ns de onde rz oe k e rs k om t dit, doordat e r m ate rie ove rs troom t van de re uz e ns te r naar z ijn be ge l e ide r.H ie rdoor h e e ft z ich rond de tw e e de s te r e e n s ch ijf van m ate rie ge vorm d. En dáár is de te m pe ratuur w éll aag ge noe g om de vorm ing van s tofde e l tje s m oge l ijk te m ak e n. W e l is w aar k om t e e n groot de e lvan de z e m ate rie uite inde l ijk op de s te r te re ch t, m aar e e n de e le rvan w ordt in de vorm van tw e e z oge h e te n 'je ts ' de ruim te in ge bl az e n. 15-022009 .

H e t is h aas t onm oge l ijk dat e r ne rge ns ande rs in h e t h e e l all e ve n be s taat. Dat is de m e ning van e e n be l angrijk e as tronoom die ge l ooft dat op l ie fs t 100 bil joe n tril joe n ande re pl ane te n l e ve n m oge l ijk is . Dat s ch rijft de Te l e graph .

O oit z age n w e te ns ch appe rs l e ve n op Aarde al s e e n onge l uk , ie ts w at m aar één k e e r k an ge be ure n. Intus s e n z ijn z e al op die m e ning te rugge k om e n.

H et wemel t van l e ve nde organis m e n in ons unive rs um . Vol ge ns Al an Bos s van h e t Carne gie Ins titute in W as h ington DC z oude n e r e ve nve e l Aarde s al s s te rre n k unne n z ijn. "Al s je e e n be w oonbare w e re l d e e n paar m il joe ne n jare n l aat e vol ue re n, m oe t z ich e r l e ve n ontw ik k e l e n", z e gt Bos s .

"H e t is e e n be e tje z oal s e e n k oe l k as t: z e t z e uit e n na e e n tijd be gint e r ie ts in te groe ie n." H ij ge l ooft dat z ijn ge durfde uits prak e n binne nk ort be w e z e n z ul l en w orde n door te l e s coop K e pl e r, die ove r drie w e k e n ge l ance e rd w ordt m e t al s doe l pl ane te n z oal s de Aarde te de de cte re n.

Bos s ge l ooft dat de te l e s coop binne n vie r jaar al e e n pl ane e t ontde k t z al h e bbe n. Daarna w il h ij grote re te l e s cope n bouw e n en een onbe m ande m is s ie naar die pl ane e t s ture n. Die k an e ch te r de rtig l ich tjare n ve r l igge n.

Daardoor z al h e t w aars ch ijnl ijk tw e e duiz e nd jaar dure n voor w e inform atie k rijge n. H ij de nk t dat e r ook inte l l ige nt l e ve n be s taat, m aar de k ans is h e e l k l e in dat w e uitge re k e nd op z o'n pl ane e t z ul l en s tote n. Inte l l ige nt l e ve n is im m e rs h e e l vl uch tig in h e t h e e l al . "De k ans is k l e in dat w ij e r ove r h onde rdduiz e nd jaar nog z ijn", s te l t de as tronoom . Bron: GB /15-02-2009 .

Artik e l

Botsing in d e ruim te Bij e e n bots ing in de ruim te tus s e n e e n Am e rik aans e e n e e n Rus s is ch e te l e com s ate l l ie t bove n h e t noorde n van Sibe rië is de e e rs te ve rnie l d, z o h e bbe n de Am e rik aans e s ate l l ie tope rator Iridium e n de Rus s is ch e autorite ite n be k e ndge m aak t. H e t is m e te e n een van de e rgs te onge l uk k e n ooit in de ruim te e n h e t e e rs te in z ijn ge nre , m aar de oorz aak e n de ge vol ge n z ijn onduide l ijk .

Iridium , dat m e t e e n vl oot s ate l l ie te n m obie l e te l e fonie aanbie dt, z e gt e e n k uns tm aan te z ijn ve rl ore n bij e e n bots ing dins dag m e t e e n Rus s is ch e s ate l l ie tbuite n ge bruik .

door de NASA z orgvul dig w orde n nage trok k e n, ook in ve rband m e t m oge l ijk e ris ico's voor het Inte rnationaal Ruim te s tation ISS dat e e n baan draait op onge ve e r 350 k m h oogte , m e t e e n incl inatie van 51,6 grade n te n opz jch te van de Eve naar.

Initie e l gaf de radar aan dat e r onge ve e r 600 brok s tuk k e n z ijn. H e tz al e e n dag oftw e e dure n om e e n s l uite nd be e l d te k rijge n van de s ch ade .

Late n afw e te n

Ge e n voorrangs re ge l s

Iridium z e gt de nodige m aatre ge l en te h e bbe n ge nom e n om de ve rnie l de s ate l l ie t te ve rvange n. H e t ve rl ie s z alde die ns tve rl e ning s l e ch ts "z e e r be pe rk t ve rs tore n".

H et onge l uk k an nie t te w ijte n z ijn aan fal e n van de Iridium -33, z e gt de ope rator. Iridium baat 66 s ate l l ie te n uit, s am e n m e t e e n re e k s re s e rve n.

Z ij draaie n e e n baan op z ow at 800 k m h oogte m e t e e n incl inatie van 86,4 grade n te n opz ich te van de Eve naar. Tus s e n 19 9 7 e n 2002 z ijn e r 9 5 Iridium s ge l ance e rd, w aarvan e r ove r de jare n h e e n e tte l ijk e h e t h e bbe n l ate n afw e te n.

Sinds de l ance ring van de Spoe tnik in 19 57 door de vroe ge re Sovje tUnie , z ijn albijna 6.000 s ate l l ie te n de ruim te inge brach t. O nge ve e r de hel ft daarvan is nog al tijd ope ratione e l , al dus de NASA. De e nige e ch te bots ing voorh e e n w as in juni 19 9 7 die van e e n onbe m ande Rus s is ch e Progre s s cargo m e t h e t Rus s is ch e ruim te s tation M ir, bij e e n e xpe rim e nte e l , h andbe die nd, k oppe l ings m anoe uvre . De vraag h oe de bots ing m oge l ijk w as , nie tte ge ns taande Am e rik ane n e n Rus s e n h e t ve rk e e r in de ruim te nauw l e tte nd in de gate n h oude n, bl ijft onbe antw oord.

"Z e ram de n e l k aar", al dus Nich ol as Joh ns on van de ge s pe cial is e e rde die ns t bij de NASA. "Nie m and h e e ft daar voorrang. In de ruim te is e r ge e n ve rk e e rs l e ide r. Er is ge e n unive rs e l e m anie r om te w e te n w at e r op u afk om t". Bron: O BDS.

Uit e e n m e m o van de NASA die door de W as h ington Pos t is inge k e k e n, z ou bl ijk e n dat h e t ris ico El k 550 k il o op be s ch adiging van h e t ISS door brok s tuk k e n van de bots ing "be pe rk t Vol ge ns ge ne raal Al e k s andr e n binne n de aanvaard-bare Jak oe ts jin, ge z agvoe rde r van de l im ie te n" is . H e t com pl e x is e rtoe in Rus s is ch e rak e ts trijdk rach te n, de e d s taat om z odanige m anoe uvre s uit de bots ing z ich op onge ve e r 800 te voe re n om s ch root te ve rm ijde n, k il om e te r h oogte voor. H e t be trof de ve rz e k e rde NASA-w oordvoe rde r 560 k il o w e ge nde Iridium -33 e n de Joh n Ye m brick .

W oordvoe rde r 9 00 k il o w e ge nde Rus s is ch e Al e k s andr Vorobjov van het m il itaire s ate l l ie t Cos m os -2251. Die Rus s is ch e ruim te vaartbure au l aats te is s inds 19 9 5 nie t m e e r in Ros cos m os be ve s tigde te ge n h e t ge bruik . Rus s is ch e bronne n z e gge n Rus s is ch e s taats pe rs bure au Ria dat be ide k uns tm ane n onge ve e r 550 Novos ti dat e r ge e n ge vaar is voor k il o w oge n. Vol ge ns h e t US h e t ISS. O f h e t s ch root e e n Strate gic Com m and is de Rus s is ch e be dre iging is voor ande re civie l e en k uns tm aan in 19 9 3 ge l ance e rd e n al m il itaire k uns tm ane n is onduide l ijk , een tie ntal jaar nie t m e e r al dus Am e rik aans e ruim te vaartope ratione e l . H e t Stratcom vol gt functionaris s e n op ge s pe cial is e e rde dage l ijk s z ow at 18.000 obje cte n in w e bs ite s . Spe cial is te n m e ne n dat de ruim te vanaf z ow at tie n h e tl e e uw e naande e lvan h e t s ch root ce ntim e te r grootte , in de e e rs te z al opbrande n in de atm os fe e r. pl aats om de ge vare n in te s ch atte n M aar in de be rich te n w ordt nie t voor be m ande ruim te vl uch te n. ge z e gd w anne e r ditz alge be ure n.

600 brok s tuk k e n Vol ge ns h e t ge s pe cial is e e rde m agaz ine Space Ne w s ge be urde h e t onge l uk dins dag om s tre e k s 17.55 uur Be l gis ch e tijd. Er onts tonde n tw e e w ol k e n van brok s tuk k e n die Le e s ve rde r op de vol ge nde pagina...

O pbrande n in atm os fe e r

Th e guide s tar | 33

Vak antie

Langste z onsve rd uiste ring van d e e e uw Van dins dag 7 jul i tot donde rdag 23 jul i 2009 Ee n re is doorh e e n Ch ina is e e n ontde k k ing van e e n be s ch aving die h aar cul ture l e e n fil os ofis ch e fundam e nte n alm e e r dan 5000 jaar intact w e e t te h oude n. H e t cul ture l e e rfgoe d is z o om vangrijk , de m onum e nte n, de ove rbl ijfs e l en en ande re w onde re n s pre k e n z o tot de ve rbe e l ding dat e e n re is al s de z e e e n fas cine re nde ontde k k ing z al w orde n, die u nie ts ne lz alve rge te n!

De cul ture l e be z ie ns w aardigh e de n van Ch ina z ijn al l e m aal e ve n indruk w e k k e nd al s de ge s ch ie de nis boe k e n e n re is gids e n ons be l ove n.

De h uidige s am e nl e ving is bijz onde r, l e ve ndig e n k e nt e e n onge k e nde e conom is ch e groe i m aar ande rz ijds w ordt m e n ook ge confronte e rd m e t de l itte k e ns die de ve l e m il itaire e n s ocial e confl icte n h e bbe n ach te rge l ate n.

Prijs pe r pe rs oon (voor e e n groe p vanaf20 pe rs one n): O p bas is van e e n tw e e pe rs oons k am e r /k ajuit 2.560 € O p bas is van e e n e e npe rs oons k am e r /k ajuit 2.9 35 € O nz e prijz e n om vatte n: H e t ve rvoe r pe r l ijnvl uch t in e conom y cl as s , de binne nl ands e vl uch te n m e t e e n Ch ine s e l uch tvaartm aats ch appij, de nach ttre in van Be ijing naar Xian in 1s te k l as , de vol l e dige re is in 3* e n 4* h ote l s , de vol l e dige re is in vol pe ns ion, l unch e n dine r in de s tad of in h e t h ote l , één drank pe r m aal tijd inbe gre pe n, h e t acrobatie s pe k tak e lin Sh angh ai, h e t Tang dans e n s pe k tak e l in Xian, e e n ope ra voors te l l ing in Be ijing, K ung Fu s pe k tak e l in Be ijing, h e t dine r “ Pe k inge e nd” , de trans fe rs , e e n l ok al e Enge l s tal ige gids voor al l e be z oe k e n, as tronom is ch e be ge l e iding door e e n e rvare n am ate ur as tronoom , e cl ips bril l e tje , e cl ips docum e ntatie , de BTW e n de l uch th ave ntak s e n.

O nz e prijz e n om vatte n nie t: De facul tatie ve ve rz e k e ringe n, de fooie n aan gids e n e n ch auffe urs , al l e pe rs oonl ijk e uitgave n.

Ins ch rijvinge n : O m al s de finitie f te m oge n w orde n be s ch ouw d, m oe t el k e ins ch rijving (ops ture n van h e t ins ch rijvings form ul ie r naar één van 346 | Th e guide s tar

de Al l W ays k antore n) ge paard gaan m e t e e n voors ch ot van 30% op de totaal prijs van de re is . H e t s al do die nt ons te n l aats te 4 w e k e n voor ve rtre k toe te k om e n.

Ve rpl ich te docum e nte n: De e l ne m e rs m e t de Be l gis ch e national ite it die ne n in h e t be z it te z ijn van e e n pas poort ge l dig tot m ins te ns 6 m aande n na re tour al s ook van e e n vis um voor Ch ina. W ij z orge n voor de vis um (± 50 € op 24/11/08) e n daarvoor die ne n w ij in h e t be z it te z ijn van uw ge l dig pas poort dat te n l aats te 4 w e k e n voor uw ve rtre k bij ons m oe t toe k om e n. De e l ne m e rs met een ande re national ite it: ge l ie ve ons te raadpl e ge n.

Annul e rings voorw aarde n : Tot 45 dage n voor ve rtre k : 30% van de re is s om . Van 44 tot 30 dage n voor ve rtre k : 55% van de re is s om . Van 29 tot 14 dage n voor ve rtre k : 65% van de re is s om . Vanaf 14 dage n voor ve rtre k : 100% van de re is s om .

Voor al l e uitge s ch re ve n trans porttick e ts z ul l e n de re ë l e k os te n w orde n ge facture e rd. De k os te n voor h e t vis um k unne n nooit w orde n te rugbe taal d.

O pge l e t: de annul e ring m oe t ons s ch rifte l ijk toe k om e n tijde ns de w e e k dage n, m e t uitz onde ring van z ate rdage n, z ondage n e n fe e s tdage n, e n tijde ns de ope nings ure n van onz e k antore n.

W ijz igings k os te n Bijie de re w ijz iging aan h e tdos s ie r ande rs dan e e n annul atie -, z ul l en € 75 w ijz igings k os te n w orde n aange re k e nd tot 1 m aand voor ve rtre k e n na de z e datum € 200.

Indie n de ge vraagde w ijz iging nie t k an w orde n uitge voe rd e n e e n annul e ring h e t ge vol g is , ge l de n bove nge noe m de annul e rings voorw aarde n. Voor al l e uitge s ch re ve n trans porttick e ts z ul l e n de re ë l e k os te n w orde n aange re k e nd.

Ve rz e k e ringe n Z ij die ne n bij ins ch rijving onde rs ch re ve n te w orde n. De Europe s e , Tw e e k e rk e ns traat14, 1000 Brus s e l : “ Annul e ring e n bagage ” ve rz e k e ring: annul e ring, vak antie onde rbre k ing e n bagage (€ 1.250): 5% van de re is s om , “ Ful l O ption” ve rz e k e ring: z ie k te , onge val l e n, bijs tand, m e dis ch e k os te n, re patrië ring, bagage (€ 1.250), annul e ring vak antie onde rbre k ing: 6% van de re is s om , “ Pre s tige ” ve rz e k e ring: de k t de garantie s van de ve rz e k e ring “ Ful l O ption” + s pe cifie k e uitbre iding w aarvan de l ijs t op ve rz oe k z al w orde n m e e ge de e l d (o.a. fam il ie tot3e graad): 7% van de re is s om .

Europ As s is tance , Triom fl aan 172, 1160 Brus s e l : “ NO GO ” , jaarl ijk s e re is annul e rings ve rz e k e ring: het hel e jaar door e e n de k k ing van € 2.500 pe r re is e n pe r be guns tigde (voor e e n totaal van € 12.500 re is boe k inge n pe r jaar). Individue e l € 129 - e ch tpaar € 149 - fam il ie € 179 . Be nt u al k l ant bij Europ As s is tance voor e e n bijs tandve rz e k e ring, dan ge nie t u van e e n voorde l ig tarie f. Vraag vrijbl ijve nd de prijz e n voor een bijs tandve rz e k e ring van Europ As s is tance .

De al ge m e ne voorw aarde n van de ve rz e k e ringe n z ul l en u bij ins ch rijving w orde n ove rh andigd of opge s tuurd w orde n m e t de be ve s tiging. Indie n u z e nie t ontvangt, ge l ie ve z e dan binne n de 7 dage n aan te vrage n. Al lW ays is aange s l ote n bij h e t Garantie fonds Re iz e n: M e trol ogie l aan 8, 1130 Brus s e l .

8 M e e r inform atie nancy.ve rm e ul e n@ s k yne t.be

K ortnie uw s Ee n Rus s is ch e Proton-K draagrak e t h e e ft van op de bas is Bajk onoe r m e t s ucce s een Rus s is ch e m il itaire s ate l l ie t ge l ance e rd, mel dt h e t Rus s is ch e s taats pe rs bure au RiaNovos ti. Ve e lm e e r nade re de tail s ove r de l ance ring z e l f w e rde n nie t ge ge ve n.

De baaninje ctor Bl ock DM k e nde m e e rde re ontbrandinge n om de nuttige l ading in e e n voorl opige ge os tationaire baan te bre nge n. H e t z ou gaan om een Ragoe dacom m unicatie s ate l l ie t die om 11.46 uur Be l gis ch e tijd is vrijge k om e n uit h e t Bl ock DM . De Ragoe da-s e rie s taat ook be k e nd al s Gl obus .

Z o'n k uns tm ane n s taan in voor h e t doorge ve n van k ritis ch e com m unicatie tus s e n de Rus s is ch e troe pe n e n de l e ge rl e iding. H e t be trof de tw e e de l ance ring van e e n Proton dit jaar. De draagrak e t van K roe nits je v l ance e rde ruim tw e e w e k e n ge l e de n tw e e Rus s is ch e civie l e com m unicatie s ate l l ie te n. O p 28 m aart m oe t e e n Proton de W 2A te l e com s ate l l ie t van de Europe s e ope rator Eute l s at l ance re n.

Bron: Be l ga /VSV/28-02-2009 .

Vanop de bas is Bajk onoe r in K az ach s tan h e e ft Land Launch voor de tw e e de k e e r in z ijn be s taan e e n l ance ring ve rrich t, mel dt het z us te rconce rn van Se a Launch . De Z e nith -3SLB ve rtrok om 19 .30 uur Be l gis ch e tijd. De nuttige l ading be s taat uit de Canade s e te l e com s ate l l ie t Te l s tar 11N van ope rator Te l e s at. De m is s ie van de rak e t duurt z ow at z e s uur. Bron: Be l ga / VSV / 2602-2009 .

De NASA h oopt na h e rh aal de l ijk uits te l om te ch nis ch -pre ve ntie ve re de ne n de s h uttl e Dis cove ry op 13 m aart naar h e t Inte rnationaal Ruim te s tation ISS te l ance re n. Dat h e e ft h e t Am e rik aans e ruim te vaartbure au w oe ns dag m e e ge de e l d.

Aanvank e l ijk die nde de Dis cove ry op 12 fe bruari te ve rtre k k e n.

De s tart w e rd e ch te r ale nk e l e k e re n ve rs ch ove n om w il l e van e e n ve rdach t brands tofve ntie l in de drie h oofdm otore n van de s h uttl e . H e t z ijn ve ntie l en w aardoor w ate rs tof in gas vorm naar de e norm e e xte rne brands toftank w ordt ge k anal is e e rd.

Eén ve ntie l w as be s ch adigd ge raak t tijde ns de l aats te m is s ie van de ruim te pe nde lEnde avour in nove m be r.

De vre e s be s taat dat brok s tuk k e n van h e t ve ntie l de s h uttl e tijde ns h e t ops tijge n k unne n rak e n. De NASA h oopt dat al l e ins pe ctie w e rk rond de drie ve ntie l e n z odanig is opge s ch ote n dat de s h uttl e nu op 13 m aart om 02.54 uur Be l gis ch e tijd k an ve rtre k k e n.

Ee n be s l is s ing val t norm aal op 6 m aart. Indie n de Dis cove ry e ffe ctie f op 13 m aart s tart, k om t de l ance e rdatum van de tw e e vol ge nde s h uttl e vl uch te n nie t in h e t ge drang. H e t be tre ft onde r m e e r de broodnodige opk napbe urt van de H ubbl e Ruim te te l e s coop.

De Dis cove ry m oe t tijde ns de e e rs te van vijf s h uttl e vl uch te n dit jaar e e n l aats te s e t z onne pane l e n naar h e t ISS bre nge n en een be pe rk te be m annings ruil doorvoe re n.

Bron: Be l ga /LPB /26-02-2009 .

Le e s ve rde r op de vol ge nde pagina...

W is tje dit?

W atis e e n k om e e t?

In 1705 publ ice e rde Edm ond H al l ey e e n catal ogus m e t de bane n van 24 k om e te n. H al l e y m e rk te op dat de k om e te n uit de jare n 1531, 1607, e n 1682 opval l e nd ge l ijk e bane n h adde n, e n dat e r onge ve e r 76 jaar tus s e n ope e nvol ge nde ve rs ch ijninge n l ag. H ij s ugge re e rde dat dit één e n de z e l fde k om e e t w as e n dat z e opnie uw z ou ve rs ch ijne n in h e t jaar 1758. O p k e rs tdag van dat jaar w e rd de k om e e t opnie uw ge z ie n e n ``de k om e e t van H al l e y'' ge doopt, te r e re van de s ucce s vol l e voors pe l l ing.

De k om e e t van H al l e y be w e e gt in een el l ips vorm ige baan rond de z on. De afs tand tot de z on al s ze de z e h e t dich ts t nade rt is 0.59 AE (1 AE is de ge m idde l de afs tand van de aarde tot de z on, 149 .7 m il joe n k il om e te r). Dit punt l igt binne n de baan van de pl ane e t Ve nus . H e t ve rs t ge l e ge n punt in de baan van de k om e e t l igt op 35 AE. Dit is voorbij de baan van Ne ptunus . De l aats te k e e r dat H al l e y de z on h e t dich ts t nade rde w as in 19 86.

Ee n aantal ruim te vaartuige n z ijn toe n de k om e e t tot op z e e r k orte afs tand ge nade rd e n h e bbe n te r pl ekke m e tinge n ge daan en foto's ge nom e n. H al l e y bl ijk t nie t e e n e rg rond obje ct te z ijn, m aar is m in of m e e r `aardappe l vorm ig' meteen l e ngte van 16 k il om e te r e n e e n m axim al e bre e dte van 8 k il om e te r. De z e k e rn be s taat uit een w aars ch ijnl ijk pore us ge s te e nte , opge vul d m e t w ate rijs , w aarin gas s e n ge vange n z itte n.

De k e rn k an nie t vanaf de aarde w orde n ge z ie n. Dit is z o voor e l ke k om e e t e n k om t om dat de k e rn is om ringd door e e n w ol k van gas e n s tof die w e de com a noe m e n, e n die e e n typis ch e afm e ting van 100,000 tot e e n m il joe n k il om e te r h e e ft. De z e com a onts taat pas al s de k om e e t m inde r dan onge ve e r 3 AE van de z on ve rw ijde rt is , w aar z onl ich t vol doe nde inte ns is om h e t w ate rijs te l ate n s ubl im e re n.

H e t m e e s t s pe ctacul aire aan e l ke k om e e t is z ijn s taart. Eige nl ijk h e e ft e e n k om e e t tw e e s taarte n: één die be s taat uit s tofde e l tje s , e n één die be s taat uit e e n pl as m a van ge l ade n de e l tje s (ione n e n el e ctrone n). De s tofs taart is ge l ig van k l e ur om dat s tofde e l tje s ge m ak k e l ijk z onl ich t (ge e l van kl e ur) re fl e cte re n. Z e h e e ft e e n typis ch e l e ngte van 1 á 10 m il joe n k il om e te r. De pl as m as taart h e e ft

e e n bl auw ige k l e ur, ve roorz aak t door fl uore s ce ntie van pos itie f ge l ade n k ool m onoxide ione n, w ijs t al tijd dire ct w e g van de z on, e n k an een l e ngte van 10 tot 100 m il joe n k il om e te r be re ik e n.

K om e te n w orde n opge de e l d in k ort-pe riodie k e n l ang-pe riodie k .

De k ort-pe riodie k e k om e te n m ak e n e e n om l oop in m inde r dan 200 jaar (z oal s bv. H al l e y) e n z ijn voornam e l ijk afk om s tig uit de K uipe rbe l t. De m e e s te k om e te n k om e n e ch te r s l e ch ts één k e e r l angs om daarna w e e r voor onbe paal de tijd te ve rdw ijne n naar h ún pl aats van h e rk om s t, de O ortw ol k . Dit z ijn de l angpe riodie k e k om e te n.

Ee n voorbe e l d uit de z e groe p is de uitz onde rl ijk grote k om e e t H al eBopp (m e t e e n k e rn van onge ve e r 35 k il om e te r doors ne de ), die in 19 9 7 fantas tis ch m ooi z ich tbaar w as .

De k ort-pe riodie k e k om e te n z ul l en nie t voor e e uw ig in het z onne s te l s e l h un baantje s bl ijve n tre k k e n.

Som m ige k om e n bijvoorbe e l d te dich t bij e e n re uz e npl ane e t e n w orde n óf h e t z onne s te l s e luitge s l inge rd (rich ting O ortw ol k ) óf s l aan in op de pl ane e t.

Ee n s pe ctacul air voorbe e l d van dit l aas te s ce nario is de ins l ag van k om e e t Sh oe m ak e r-Le vy 9 op Jupite r in jul i 19 9 4. Ande re k om e te n k om e n te dich t bij de z on e n ve rdam pe n.

K om e te n die nie t op één van de z e m anie re n ve rdw ijne n z ul l e n na ve l e om l ope n, al s alh e t w ate rijs ge s ubl im e e rd is , uite e nval l e n. H e t re s te re nde k om e e tpuin k unne n w e s om s z ie n al s e e n z w ak k e gl oe d aan de nach th e m e l , h e t z odiak aal l ich t. Som s , al s de aarde op z 'n weg door de ruim te door k om e e tpuin h e e nbe w e e gt, z ie n w e dat al s e e n m e te ore nre ge n. M och t de k om e e t e e n rots ach tige k e rn h e bbe n, dan bl ijft de z e in tact, e n w ordt de z e ve rde r pl ane toïde ge noe m d.

Me n s ch at dat m is s ch ie n w e l de h e l ft van al l e pl ane toïde n m e t bane n die in de buurt van de aarde k om e n oors pronk e l ijk k om e e t ge w e e s t z ijn.

8 M e e r inform atie h ttp://nl .w ik ipe dia.org /w ik i/K om e e t_ Lul in Th e guide s tar | 35

Artik e l

M ijnb ouw op d e M aan Ee n e norm e grondgraafm ach ine trok vandaag de aandach t op h e t te rre in van te s tce ntrum ESTEC in Noordw ijk .

De ge l e truck w as e r nie t voor bouw w e rk z aam h e de n of h e t trans port van e e n s ate l l ie t. H ij te s tte e e n innovatie f s ys te e m dat m e t be h ul p van s ate l l ie te n de conditie van z w aar m ate rie e lin de gate n h oudt. Z e l fs op de m e e s t afge l e ge n pl e k k e n in de w e re l d. H e t s ys te e m w e rd ontw ik k e l d door Es tre l l aSat, e e n Ne de rl ands be drijf dat onde rde e luitm aak t van de ESA Bus ine s s Incubator op ESTEC. De vol l e dige naam van h e t s ys te e m is Es tre l l aSat Mobil e Data Pl atform (EMDP). H e t k an bijvoorbe e l d w orde n ge bruik t in de m ijnbouw , w aar z w are truck s afe n aan rijde n om gronds toffe n te ve rvoe re n naar fabrie k e n. El k e truck w ordt voorz ie n van h onde rde n s e ns ore n die voortdure nd m e tinge n doe n aan h e t ol ie pe il , de re m l e idinge n e n ande re vital e onde rde l e n. De be s tuurde r van de truck draagt e e n Ts h irt w aarin ook s e ns ore n z itte n. Die h oude n e e n biom e tris ch oogje in h e t z e il .

Bre e dband s ate l l ie tve rbinding Al l e s e ns ore n s taan via e e n bre e dband s ate l l ie tve rbinding in contact m e t e e n control e ce ntrum . Ge e ft één van de s e ns ore n e e n w aarde aan die buite n de w e ns e l ijk e m arge s val t – bijvoorbe e l d e e n te h oge te m pe ratuur van de re m vl oe is tof– dan gaate r e e n al arm in h e t control e ce ntrum . Ope rators z ie n op h un s ch e rm al l e truck s die in e e n be paal d ge bie d rijde n. Z e z oom e n in op de truck m e t h e t probl e e m e n nog ve rde r: op h e t onde rde e ldat nie t goe d functione e rt. De ope rators s taan in dire ct contact m e t truck de al e rs , inge nie urs e n m onte urs . Sam e n k unne n z e ve e lprobl e m e n opl os s e n,

366 | Th e guide s tar

z onde r de w e rk z aam h e de n s til te h oe ve n l e gge n. ‘ Ons doe l is om e xpe rts van ove r de h e l e w e re l d bij el k aar te bre nge n, z odatz e z ich s am e n op h e t probl e e m k unne n focus s e n e n de truck s z onde r onde rbre k ing in be drijf k unne n h oude n’ , z e gt Je an Ve rh ardt, e ige naar van Es tre l l aSat. ‘ Dit proce s vraagt e norm ve e l re al -tim e datave rk e e r van m ach ine s die z ich in al l e uith oe k e n van de w e re l d be w e ge n.

Z oie ts l uk t al l e e n m e t e e n m obie l e bre e dband-ve rbinding via s ate l l ie te n.’

Incubator Voor de ontw ik k e l ing van h e t s ys te e m ge bruik te Es tre l l aSat s tate -of-th e -art ruim te vaartte ch nol ogie . De intuïtie ve virtue l e om ge ving w aarin de data w ordt uitge l e z e n is bijvoorbe e l d ge bas e e rd op h e t s ys te e m dat ruim te s onde s op grote afs tand van de aarde in de gate n h oudt. H e t T-s h irt m e t de biom e tris ch e s e ns ore n voor de ch auffe ur is e e n s pinoffvan h e ts h irtdatw e rd ontw ik k e l d om de fys ie k e e ige ns ch appe n van as tronaute n aan boord van het inte rnational e ruim te s tation ISS te m onitore n.

H e t ge bruik e n van ruim te vaartte ch nol ogie voor toe pas s inge n op aarde is pre cie s w aar h e tom draait bij ESA’ s Bus ine s s Incubators .

Manage r Bruno Naul ais : ‘ W ij onde rs te une n be ginne nde be drijve n die te ch nol ogie of s e rvice s uit de ruim te vaart w il l e n ve rw e rk e n in e e n nuttig product. De be drijve n uit de incubator ve rtal en ruim te vaarttoe pas s inge n naar de me e st uite e nl ope nde s e ctore n, van m ijnbouw tot m obie l e te l e fonie e n w ate rm anage m e nt.’ Al l e be drijve n in de incubator w orde n ge h ol pe n door h e t Te ch nol ogy Trans fe r Program m e Office van ESA. Bijvoorbe e l d op h e t ge bie d van juridis ch e e n z ak e l ijk e k w e s tie s . En z e

k unne n ge bruik m ak e n van de e xpe rtis e die s pe cial is te n en w e te ns ch ap-pe rs van ESA in h uis h e bbe n om h e t product te ve rvol m ak e n. Voor EMDP w e rk te Es tre l l aSat bijvoorbe e l d nauw s am e n m e t ESA’ s te l e com m uni-catie afde l ing.

Es tre l l aSat h e e ft ge bruik k unne n m ak e n van e xpe rtis e binne n ESA, m aar ook van ande re , Ne de rl ands e be drijve n in de incubator. EATOPS is ge s pe cial is e e rd in s ys te m e n die afge l e ge n ol ie - e n gas l ocatie s offs h ore m onitore n. Z ij l e ve rde n e e n ins trum e nt aan Es tre l l aSat dat h e tz e l fde k an m e t z w aar rijde nd m ate rie e l . En Em xys w e rk te m e e aan h e t T-s h irt dat l ich aam s functie s k an m onitore n. Z ij ontw ik k e l de n h e t product aanvank e l ijk om de fys ie k e param e te rs van atl e te n te vol ge n tijde ns h un training. Daarbij h e e ft Es tre l l aSat ook nog ge bruik t ge m aak t van de s e rvice s van e e n ande re s tart-up com pany 'Bl iin' door h un l ok al is e e r s e rvice s van de s k top e n h andapparatuur in h un s ys te e m te inte gre re n.

Mil joe ne n e uro’ s De te s t m e t de grote grondgraafm ach ine op ESTEC ve rl ie p vol ge ns pl an. Z o w e rd e e n nie uw e s tap ge z e t naar e e n s ys te e m dat in de toe k om s t grote be s paringe n m oe t opl e ve re n in de m ijnbouw . Ve rh ardt: ‘ Op dit m om e nt vind je de m e e s t e fficië nte m ijntruck s in k ol e nm ijne n in Borne o; die z ijn 9 2 proce nt van de tijd ope ratione e l inz e tbaar. Maar h e t w e re l dw ijde ge m idde l de l igt e e n s tuk l age r. Me t be h ul p van ruim te vaartte ch nol ogie w il Es tre l l aSat h e t ge m idde l de naar 9 5 proce ntbre nge n.

8 M e e r inform atie w w w .e s a.int

K ortnie uw s De k l im aatve rande ring z al te ge n h e t e inde van de e e uw h e t m e e s te l e ve n op onz e pl ane e t uitroe ie n e n de m e ns is te l aat om de z e catas trofe te ve rm ijde n. Dat z e gt de be l angrijk e Brits e k l im aatw e te ns ch appe r Jam e s Love l ock . Som m ige de l e n van de w e re l d z ul l e n vol ge ns de 89 -jarige Brit e e n w oe s tijn w orde n, te rw ijl ande re ge bie de n door h e t s tijge nde z e e nive au ove rs poe l d z ul l e n w orde n. Love l ock z ie t in z ijn apocal yptis ch e vis ie h onge rs nood, droogte e n dood op e e n nooit ge z ie ne s ch aal . Te rw ijlw e nu op h e t punt s taan om de k aap van z e ve n m il jard m e ns e n te ove rs ch rijde n, z al de w e re l dbe vol k ing te ge n 2100 tot sl e ch ts één m il jard m e ns e n te rugge val l e n z ijn. De ove rge bl e ve n Aardbe w one rs z ul l e n onde rl ing oorl og voe re n om de s ch ral e voorraad voe ds e l e n w ate r te be m ach tige n.

Love l ock onth ul de z ijn doe m be e l d vorige w e e k in e e n inte rvie w m e t h e t Brits e pe rs age nts ch ap Re ute rs . Te ge n 2040 z alde te m pe ratuur in de m e e s te Europe s e s te de n in de z om e r ge m idde l d rond 43 grade n l igge n, z e gt Love l ock . Dat is ve rge l ijk baar m e t h e t h uidige ge m idde l de in bijvoorbe e l d Bagdad of m e t de h itte gol f in de z om e r van 2003. "Land z alge l e ide l ijk aan in e e n w oe s tijn ve rande re n. H e t is al s of de Sah ara Europa l angz aam binne ntre k t", al dus de w e te ns ch appe r.

In de re s t van de w e re l d z ul l en ge l ijk aardige s ce nario's pl aats vinde n.

K unne n w e nog ie ts doe n om de z e ram p te ve rm ijde n? Vol ge ns Love l ock is h e t daar alte l aat voor. Z e l fs al s we onz e CO 2-uits toot aanpak k e n e n e e n nul tol e rantie invoe re n, dre ige n w e te m is l uk k e n. H e t is ge w oon te l aat om onz e pl ane e t nog af te k oe l e n.

Love l ock ge l ooft nie t in h e t nut van z onne -e ne rgie of w inde ne rgie , h oe w e l h ij toe ge e ft dat k e rne ne rgie k an hel pe n om de groe ie nde vraag naar e ne rgie te be antw oorde n. Love l ock is vooralbe z orgd om dat nie m and l ijk t te be grijpe n dat dit e e n dringe nd probl e e m is . "Je m oe t m ij de s ch ul d nie t ge ve n om dat ik z o'n dram atis ch e voors pe l l ing doe ", z e gt h ij. "In 2001 w aars ch uw de de VN al voor h oge re te m pe rature n te ge n de h e l ft van de z e e e uw . Ik probe e r al l e e n m aar de aandach t van de be vol k ing op h e t probl e e m te ve s tige n." Love l ock w e rd vooral be roe m d voor z ijn Gaiah ypoth e s e , w aarin h ij s te l t dat de Aarde functione e rt al s e e n s oort s upe rorganis m e . Bron: GB / 28-022009 .

De m inis te rraad h e e ft vijf ge val l e n van uitz onde rl ijk e w e e rs om s tandigh e de n in ons l and e rk e nd al s ram p. Z o m e l dt m inis te r van Binne nl ands e Z ak e n Guido De Padt. H e t gaat om de ove rs trom ing op 23 e n 24 jul i 2007 in Gis te l e n Jabbe k e , de ove rvl oe dige re ge nvalvan 19 e n 20 juni 2007 in Le de ge m , de s torm w inde n van 18 e n 19 januari 2007 s ch ade in h e t W aal sBrabants e H él écine e n de w indh oos van op 19 juni 2008 op h e t grondge bie d van de ge m e e nte Cl avie r.

Bron: Be l ga /SAM /28-02-2009 .

Uitde oude doos ...

Uitd e oud e d oos...

El k e m aand bl ik k e n w e te rug naar w at e r z ich in die z e l fde pe riode op s te rre nk undig of ruim te vaartge rich t ge bie d h e e ftvoorge daan...

2 M aart(19 9 4) 5e ve rjaardag

Ros e tta l ance ring Ros e tta is e e n ruim te s onde die w ordt ge financie rd door de ESA. Ros e tta z al z ich in 2014 in e e n baan om de k om e e t 67P / Ch uryum ov-Ge ras im e nk o pl aats e n e n z e be s tude re n. In de e e rs te jare n na de l ance ring in 2004 z al Ros e tta e e n aantalk e re n rond de z on vl ie ge n. Daarbij pas s e e rt h e t e e n aantalk e re n de Aarde e n M ars , e n m aak t bij h e t pas s e re n ge bruik van de z w aarte k rach t om s ne l h e id te m ak e n. Daarna gaat de ruim te s onde e nk e l e jare n in "w inte rs l aap", tot e nk e l e m aande n voor h e tbe re ik e n van de k om e e t.

Ee n k ruis ing m e t M ars w aarbij ge e n z onl ich t opge vange n k on w orde n, w as nie t voorz ie n m aar w e rd e ind fe bruari 2006 onve rm ijde l ijk toe n de ge pl ande l ance ring m oe s t w orde n uitge s te l d.

H ie rdoor h e bbe n batte rije n de s ys te m e n van e ne rgie m oe te n voorz ie n te rw ijlz e daarvoor nie t ontw orpe n w are n. Ee n k w artie r l ang w as e r ge e n contact tus s e n de s onde e n de Aarde . De s onde be vond z ich tijde ns de pas s age op z o'n 250 k il om e te r bove n de rode pl ane e t.

W anne e r Ros e tta z ich in e e n baan om de k om e e t h e e ft ge pl aats t z al h e t daar ruim e e n jaar onde rz oe k ve rrich te n. Te ve ns z al de s onde be s tude re n h oe de com a (de "s taart") van de k om e e t z ich ontw ik k e l t te rw ijlde k om e e t de Z on nade rt. Na e e n aantal m aande n m aak t z ich te ve ns van de ruim te s onde e e n l ande r l os , Ph il ae ge naam d. O m dat de k om e e t e e n z e e r ge ringe z w aarte k rach t h e e ft vuurt Ph il ae vl ak voor de l anding tw e e h arpoe ne n af, de z e m oe te n voork om e n dat de l ande r w e e r te rug s tuitin de ruim te .

3 M aart(19 69 ) 40e ve rjaardag

be s turingm odul e (CSM , Com m and Se rvice M odul e ) w e rde n in e e n baan om de aarde ge brach t door e e n Saturnus V rak e t. In de ruim te w e rd de k oppe l ing tus s e n de LM e n de CSM ge oe fe nd. O ok voe rde n de as tronaute n nog ruim te w ande l inge n uit e n te s tte n z e e e n nie uw ruim te pak .

De Apol l o 9 caps ul e l andde 29 0 k m te n oos te n van de Bah am a's in de Atl antis ch e O ce aan en de be m anning w e rd met een hel ik opte r opge pik t e n ve rvoe rd naar de U.S.S. Guadal canal .

H e t be m anningcom partim e nt van de m aanl ande r (de s ce nd s tage ) s tortte op 23 ok tobe r 19 81 ne e r, het l ance e rpl atform van de m aanl ande r (as ce nd s tage ) op 22 m aart19 69 .

De Com m and M odul e "Gum drop" w ordt te ntoonge s te l d in h e t San Die go Ae ros pace M us e um te San Die go, Cal ifornië .

5 M aart(19 9 4) 30e ve rjaardag

Voyage r 1 Jupite r fl yby Voyage r 1 is e e n onbe m ande ruim te s onde die op 5 s e pte m be r 19 77 k ort na de l ance ring van Voyage r 2 vanaf Cape Canave ral door m idde lvan e e n Titan III rak e t ge l ance e rd w e rd.

Voyage r 1 be re ik te al s e e rs te Jupite r e n fotografe e rde Jupite r van januari 19 79 totapril19 79 .

De 2 Voyage r-ruim te s onde s de de n e nk e l e inte re s s ante ontde k k inge n ove r Jupite r e n z ijn m ane n, onde r m e e r de ontde k k ing van h e t be s taan van z w ave l vul k ane n op de m aan Io, die nog nie t door voorgaande ruim te tuige n w as ve rk e nd.

Voyage r 1 ging ve rde r e n vl oog l angs Saturnus in nove m be r 19 80.

H ij be s tude e rde Saturnus e n z ijn m aan Titan en de te cte e rde com pl e xe s tructure n in de ringe n van Saturnus . Daarna vl oog h ij uit z ijn baan om de m aan Titan, w aarm e e de oors pronk e l ijk e m is s ie be ë indigd is .

Apol l o9 Apol l o 9 w as e e n te s tm is s ie m e t al l e m odul e s die nodig w are n voor e e n m aanl anding. De m aanl ande r (LM , Lunar M odul e ) e n de Le e s ve rde r op de vol ge nde pagina...

8 M e e r inform atie w w w .ae ros pace guide .ne t Th e guide s tar | 37

Eve n ge te s t

D e Vixe n 114m m F8 te l e scoop H e t m oe t nu onge ve e r e e n dik jaar ge l e de n z ijn dat ik op de ne de rl ands e s ite m ark tpl aats .nle e n Vixe n 114m m F8 ne w ton op e e n GP-E m onte ring z ag s taan. Ik w as op dat m om e nt op z oe k naar e e n ve rvanging voor de gam m e l e EQ-2 m onte ring w aar m ijn toe nm al ige ch ine s e 114m m F8 ne w ton op ge m onte e rd s tond. Ik h e b dan ook s ne l be s l is t om de h e l e s e tup te k ope n die aange bode n w e rd e n in te z e tte n al s “ grab & go” k ijk e r. Ee n paar dage n l ate r s tond de te l escoop opge s te l d in m ijn tuin...

Ee rs te indruk k e n Ee n 114m m ne w ton w as tot voor e e n paar jaar h ét be ginne rs ins trum e nt. Ik de nk dat bijna e l ke ie ts w at oude re am ate ur as tronoom be gonne n is m e t h e t typis ch e “ e l fje ” (=11cm ope ning). O m dat h e t e e n re l atie f trage te l e s coop is (F8) k an h ij naar m ijn inz ie ns ook uitge rus t w orde n m e t m inde r k w al itatie ve ocul airs .

H e de n te n dage z ijn s tandaard-ne w tons m e e s tal F6 of l age r; m aar goe dk ope ocul airs ge ve n e rg ve e lfoute n (oa com a) op de z e k ijk e rs . Daarom dat naar m ijn inz ie n een ins trum e nt met ope ningve rh ouding F8 of h oge r be te r ge s ch ik tis voor be ginne rs .

H e t e e rs te w at opval t al s je de vixe n 114m m te ge nove r de ch ine s e 114m m ve rge l ijk t is dat de vixe n ne w ton één e n albouw k w al ite it is .

De te l e s coop h e e ft e e n w itte tubus e n de m e tal e n afw e rk inge n z ijn ge daan m e t h e t typis ch e vixe n groe ne h am e rs l ag dat je vind op h un oude re ins trum e nte n.

H et ge h e e l s taat be s t w e l s toe r. De ch ine s e 114m m ne w on is vooral afge w e rk t m e t z w art pl as tic. Al s je binne nin de tubus k ijk t m e rk je dat de vixe n h éélw at be te r ge z w art is dan de ch ine e s . De vangs pie ge lis bij de vixe n te l e s coop be ve s tigd m e t 3 vane s te rw ijl die van de ch ine e s be ve s tigd is m e t e e n s taaf.

Foto: De Vixe n 114m m F8 Ne w ton op GP-E m onte ring De vorige e ige naar h ad h e t ins trum e nt al s be ginne r nie uw aange k och t om m e t as tronom ie e n s te rre nk ijk e n te be ginne n m aar na e r e e n paar k e e r m e e naar de m aan ge tuurd te h e bbe n h e bbe n is de te l e s coop op z ol de r be l and om dat h ijte w e inig ge bruik tw e rd.

te l e s cope n w e l k an h e bbe n. De focus s e r op de oude ch ine s e 114m m ne w ton be w e e gt e rg s troe f.

In pl aats van ve t ge bruik e n z e wel l ich t l ijm m oe t je de nk e n al s je aan de focus s e rw ie l tje s draait.

Goe de punte n voor de vixe n dus .

De h oofds pie ge l van de vixe n is ge m ak k e l ijk te col l im e re n m e t pus h e n pul l -s cre w s .

De vangs pie ge l m oe t afge re ge l d w orde n m e t de typis ch e inbus s l e ute l tje s . H e t k an e e n tijdje dure n te ge n dat de te l e s coop afge s te l d s taat m aar m ijn onde rvinding is dat - z e l fs na de ve l e k e re n h e t ding binne n e n buite n ge s l e e pt te h e bbe n - dat de vixe n 114m m ne w ton z ijn col l im atie goe d be h oud.

O nde r de nach te l ijk e h e m e l W at doe t e e n m e ns al s h ij voor h e t e e rs t e e n te l e s coop te s t ? Dan rich t h ij h e m op de m aan e n de pl ane te n natuurl ijk . H e t e e rs te w at opval t bij de vixe n ne w ton is dat h ij door h e t ocul air h e e l w at m e e r “ k oe l e” kl e ure n uits traal t.

Op s aturnus gaf de ch ine s e ne w ton e e n vaal ge l e indruk te rw ijl de ge ringde pl ane e t door de vixe n e e n m e e r ge e l w itte indruk nal ie t (w at ik pe rs oonl ijk m ooie r vind). Na w at h e e n e e n w e e r ge l oop tus s e n de tw e e te l e s cope n is goe d te z ie n dat de pl ane e t in de vixe n h e e l w at s ch e rpe r afs te e k t te ge nove r de hemel ach te rgrond én m e e r de tail in de ringe n e n h e t oppe rvl ak l aat z ie n dan door de ch ine s e ne w ton.

Dit be l ooft ! O p de m aan ge e ft de vixe n te rug m e e r w itte re en contras trijk e re be e l de n dan door de ch ine e s . K l e ine k rate rtje s e n be rgje s z ijn duide l ijk e r w aar te ne m e n dan in de ch ine s e ne w ton.

Ste rte s te n optie k

Ik be s l ootom h e tins trum e ntm aar e e ns grondig te te s te n e n voorale e ns te ve rge l ijk e n h oe de japans e Vixe n 114m m h e t doe t te ge n m ijn oude ch ine s e 114m m F8 ne w ton én te ge n e e n 12cm F8 ach rom aat van s k yw atch e r. De ins trum e nte n h e bbe n onge ve e r de z e l fde ope ning e n h e t ve rge l ijk e n is dan e rg obje ctie f. De ch ine s e ne w ton h ad ik ale e n paar jaar in m ijn be z it e n draagt h e t m e rk “ danubia dorr” . W e l l ich tis h ijge m aak tin de fabrie k e n van de ch ine s e fabrik ant s ynth a e n ve rk och t onde r e e n ande re m e rk naam in e uropa. Al s ocul airs h e b ik m e e s talTe l e vue pl os s l ’ s ge bruik t.

386 | Th e guide s tar

Foto: De vangs pie ge l oph anging.

Be m e rk de m ooi ge z w arte binne nz ijde van de tubus .

De z oe k e r die op de Vixe n 114m m ge m onte e rd s taat is e e n vol w aardige 25m m z oe k e r m e t re de l ijk e k w al ite it e n daarte ge nove r is de z oe k e r van de ch ine e s w aarde l oos pl as tic. W at ook opval t is dat de focus s e r van de vixe n ne w ton e rg s oe pe l draait e n prak tis ch ge e n s pe l ing ge e ft.

Sch e rps te l l e n op de tail ve rl oopt z onde r e nige probl e e m ; ie ts w at je bij ande re

Al s de te l e s coop op e e n h e l de re s te r ge rich t w ord z ie je 6 h e l de re s pik e s .

Dit w ord ve roorz aak t door de s pide r die drie arm e n h e e ft.

Dit ge e ft e s te tis ch e e n ve e lm ooie r e ffe ct dan door de ch ine s e ne w ton, w aar de vangs pie ge lm e t e e n dik k e bout is be ve s tigd aan de rand van de te l e s coop. Door de ch ine e s ge e ft e e n s te rbe e l d dus h oriz ontaaltw e e l el ijk e dik k e s tre pe n. Me t de vixe n door bijvoorbe e l d de pl e iade n k ruis e n ge e ftop die m anie r e e n m ooie indruk .

El k e s te r h e e ft z e s s pik e s w at e e n m ooi fotovis ue e le ffe ctge e ft.

K ortnie uw s Je z al h e t w e l l ich t nie t ge m e rk t h e bbe n, m aar gis te re n is e e n k l e ine as te roïde rak e l ings voorbij de aarde ge z oe fd. Enk e l e ch te as tronom ie fre ak s in h e t ge bie d van de Stil l e O ce aan h e bbe n h e t fe nom e e n w aarge nom e n. De rots van z o'n 70 m e te r bre e d vl oog op e e n h oogte van z o'n 64.000 k il om e te r, w at re l atie f dich t is . Aus tral is ch e as tronom e n h e bbe n de as te roïde al om ge doopt tot 2009 DD45. De afs tand van 64.000 k il om e te r tot de aarde m ag dan w e l ve raf k l ink e n, m aar is s l e ch ts e e n z e ve nde van de afs tand van de aarde tot de m aan e n s l e ch ts m inde r dan dubbe l z o ve r w e g al s s om m ige com m unicatie s ate l l ie te n.

Al s 2009 DD45 de aarde h ad ge raak t, dan z ou h e t e e n im pact ve rge l ijk baar m e t e e n nucl e aire e xpl os ie ve roorz aak t h e bbe n m e t e e n nie t te ove rz ie ne s ch ade tot ge vol g. De m oge l ijk h e id be s taat dat de as te roïde w ordt ge vange n in de z w aarte k rach t van de aarde , w aardoor h ij nog vak e r l angs onz e pl ane e t k an s ch e ure n in de toe k om s t. Bron: H LN / K H /28-02-2009 .

H et mel k w e gs te l s e l is e e n re us ach tige , afge pl atte ve rz am e l ing van s te rre n, gas e n s tof, draaie nd om e e n ge m e e ns ch appe l ijk ce ntrum . As tronom e n h e bbe n nu ontde k t dat dit al l es w at s ne l l e r draait dan tot nu toe w e rd ge dach t. En dat be te k e nt w e e r dat de total e m as s a van h e t m e l k w e gs te l sel grote r m oe t z ijn dan tot nu toe be re k e nd. Dit bl ijk t uit de e e rs te re s ul tate n van e e n l angl ope nd proje ct dat tot doe lh e e ft de s piraal s tructuur van h e t m e l k w e gs te l s e l ge de tail l e e rd in k aart te bre nge n. De re s ul tate n ve rs ch ijne n in de As troph ys ical Journal . Al l ang is be k e nd dat ons mel k w e gs te l s e l e e n s piraal s tructuur h e e ft, m aar om dat w ij e r z e l f in z itte n is die s tructuur h e e l m oe il ijk te ontrafe l e n. Vanuit onz e pos itie – in h e t h oofdvl ak van h e t s te l s e l – z ie n w e al l e s piraal arm e n nam e l ijk ach te r el k aar l igge n. Al l e e n door h e t m e te n van h un afs tande n k unne n de s piraal arm e n van e l k aar w orde n onde rs ch e ide n. Tot nu toe k onde n de z e afs tande n al l e e n op e e n indire cte m anie r w orde n be paal d, w at vrij grote onz e k e rh e de n m e t z ich m e e brach t.

Me t w e re l dw ijd ge k oppe l de radiote l e s cope n k an de pos itie van puntvorm ige radiobronne n in de s piraal arm e n nu zo nauw k e urig w orde n ge m e te n, dat h un s ch ijnbare ‘ w ie be l ing’ al s ge vol g van de be w e ging van de aarde rond de z on k an w orde n be paal d. De z e ‘ jaarl ijk s e paral l ax’ l e ve rt dire ct de afs tand op. O ok k an z o de ruim te l ijk e s ne l h e id e n be w e gings rich ting van de radiobronne n w orde n be paal d. De ge bruik te radiobronne n z ijn m e th anol m as e rs : gas w ol k e n die radios tral ing uitz e nde n. Uit de e e rs te m e tinge n van dit onde rz oe k s proje ct bl ijk t nu dat de om l oops ne l h e id van de s te rre n in de buurt van de z on nie t 220 m aar 250 k il om e te r pe r s e conde be draagt.

De z e s ne l l e re rotatie im pl ice e rt dat de total e m as s a van h e t s te l s e l onge ve e r 50 proce nt grote r m oe t z ijn om al l e s bije e n te h oude n.

Die m as s a is nu ve rge l ijk baar m e t die van h e t Androm e das te l sel , h et meest nabije s piraal s te l sel .

De s ubtie l e kl e ure n van de s te rre n l ijk e n in de vixe n be te r naar vore n te k om e n dan door de ch ine e s én de ach te rgrond l ijk t m e h e e l w at z w arte r. Ee n s te rte s t l aat in de vixe n in – e n uit- focus tw e e bijna ide ntie k e be e l de n te z ie n. M e t e e n be e tje fantas ie z ie je dat de obs tructie infocus ie ts k e grote r is dan uitfocus e n dat h ij e e n k l e in be e tje onde rge corrige e rd is .

Dit ve rs ch il is e ch te r bijna te ve rw aarl oz e n. De z e te l e s coop is Z EK ER diffraction l im ite d e n tik t wel l ich t bijna 1/7 l am bda optie k aan.

Aan h oge ve rgroting op s te rre n is te m e rk e n dat h e t be e l d ope e ns in focus s pringt e n de airydis k van e e n s te r be s taat uit een kl e in s ch e rp afge te k e nd s ch ijfje m e t e e n fl auw ringe tje om h e e n.

Tw e e e l e m e nte n die duide n op goe de optie k .

W aarne m e n De e ps k y: De e ps k y w aarne m e n is fantas tis ch m e t de z e te l e s coop. Ik w oon in oos tk am p vl ak bij brugge e n van éch t de e ps k y w aarne m e n k an je dan nie t s pre k e n. M aar ik de nk dat je m e t de z e te l e s coop toch w e l al l e m e s s ie rs k an w aarne m e n pl us e e n h e l e re s e m NGC obje cte n. Ge noe g om jare n be z ig te bl ijve n dus . H e t m e e s t m e m orabe l e m om e nt w as dat ik m e t e e n be e tje ave rte d vis ion ge m ak k e l ijk h e t de rde s te l s e lin h e t l e o tripl e t k on w aarne m e n. NGC3628 s tond m ooi in h e tz e l fde be e l dve l d m e t M 65 e n M 66.

De k e rne n van M 51 ge ve n ook ge e n e nk e lprobl e e m e n je be gint z e l fs een kl e ine h int van s piraal s tructuur te z ie n. De s pie ge l s van de vixe n 114m m ne w ton z ijn duide l ijk voorz ie n van s upe rie ure coatings .

Foto: M -105, NGC-3384 e n NGC3389 in h e t s te rre nbe e l d Le o.

Potl ood-te k e ning m e t 114m m F8 ne w ton vanuitBrugge .

Pl ane te n: Pl ane te n obs e rve re n is ook e e n fe e s t m e t dit japans ding.

Ik h e b e nk e l e fantas tis ch e m om e nte n ge h ad toe n op e e n nach t e r ge w oon fantas tis ch e s e e ing w as e n

Le e s ve rde r op de vol ge nde pagina...

ik e e n paar uur s aturnus h e b w aarge nom e n m e t m ijn h oogs t m oge l ijk e ve rgroting. Dat w as m e t e e n 6.3m m m e rk l oz e k e l l ne r e n m e t e e n 1.8x Te l e vue barl ow e n dan k om je aan e e n bijna onw aars ch ijnl ijk h oge ve rgroting van 257x. De pl ane e t s tond m e t e e n voor dit type te l e s coop onw aars ch ijnl ijk h oge ve rgroting h aarfijn afge te k e nd al s e e n 3D obje ct in de ruim te e n e r w as h e e l w at de tail te be s pe ure n in de ringe n al s ook m e e rde re s ubtie l e bande n op de pl ane e ts ch ijf z e l f.

O p z ul k e m om e nte n is h e t e ch t m oe il ijk te ge l ove n dat dit k l e ine ding z ul k e re s ul tate n l aat z ie n.

Jupite r s taat te l aag om de ftig w aar te ne m e n m aar e r is w e le e n h oge r contras t m e rk baar dan m e t de oude 114m m ne w ton.

M aan & Z on: Ik h e b de te l e s coop e ige nl ijk vooralge bruik t om de z on.

Ik h e b e e n h oude r ge m aak t m e t baade r-z onne fol ie die ik vooraan in de tubus s ch uif z odat ik de z on k an w aarne m e n in w it l ich t.

Op m om e nte n van goe de s e e ing is e e n foutvrij be e l d z ich tbaar m e t h e e lw at de tail s (granul atie ) op de z onne s ch ijf z e l f. Ik h e b toch nog be duide nd m inde r contras t op m aan e n z on dan m e t m ijn 12cm re fractor m aar h e t be e l d ve rtoont totaal ge e n k l e urfout door de ne w ton e n ik h e b dan ook e e n ie ts w at aange nam e r z e e r l ich tge e l be e l d op be ide obje cte n door de vixe n ne w ton.

De Ne w ton te ge nove r e e n ach rom aat Na ve rl oop van tijd k re e g ik e e n 12cm F8 ach rom aat van s k yw atch e r in m ijn be z it. Ik be n dan ook e e n avond be z ig ge w e e s t m e t de ach rom aat te ve rge l ijk e n m e t de ne w ton. De ach rom aat h e e ft e e n be duide nd h oge re l ich topbre ngs t om dat e r ge e n re fl e cte re nde oppe rvl ak k e n z ijn e n ge e ft ook e e n contras trijk e r én z e l fs ie ts s ch e rpe r be e l d. Ik h e b be ide te l e s cope n aan h oge ve rgroting op de m aan ge te s t e n z e ge ve n onge ve e r w e lh e tz e l fde de tail w e e r; m aar dit is m e e r uitge s prok e n in de re fractor dan in de ne w ton. Dit k om t om dat de ne w ton te k am pe n h e e ft m e t e e n ce ntral e obs tructie van de vangs pie ge l w at h e t contras t naar be ne de n h aal t.

Daar s taat te ge nove r dat de k l e ure n h e e lw at “ vie z e r” ove rk om e n w e ge ns de k l e urfout van e e n ach rom aat (dat inh e re nt is aan h e t de s ign) e n dat e l k obje ct e e n bl auw viol e tte w aas ve rtoont. Es te tis ch nie t e ch t m ooi dus . Krate rs ch aduw e n z ijn in de re fractor dan bijvoorbe e l d l ich tbl auw e n nie t z o m ooi z w art z oal s in de vixe n ne w ton.

Th e guide s tar | 39

De m onte ring De GP-E m onte ring van vixe n is e ige nl ijk e e n ve rh aalop z ich m aar s traal t ge w oon k w al ite it uit. Dit is de “ e conom y” ve rs ie van de be k e nde vixe n GP-DX m onte ring.

Ik h e b m ijn e xe m pl aar van de m onte ring nie t ge m otoris e e rd m aar e r z ijn tw e e draaik noppe n voorz ie n om de k ijk e r in RA e n DEC as te be w e ge n. Toe n ik de te l e s coop k och t w as e r ge e n pool z oe k e r m e e ge l e ve rd e n m oe s t je probe re n op de pool af te l ijne n door e e n gaatje in h e t de k s e ldat de ope ning onde raan afs ch e rm t. Dit is voor m ij ge e n probl e e m daar ik onge ve e r w e le e n paral actis ch e m onte ring op de poolk an afs te l l e n op h e t z ich t e n ik nie t van pl an be n de te l e s coop fotografis ch in te z e tte n.

Foto: De GP-E m onte ring.

As trofotografie M e t e e n be ginne rs te l e s coop m oe t je - naar m ijn m e ning - m e t onge ve e r al l e dicipl ine s van de am ate urs te rre nk unde k unne n k e nnis m ak e n e n daar h oort (vol ge ns m ij) O O K as trofotografie bij. Dat h oudt in dat de te l e s coop l ie fs t e q uatoriaal opge s te l d m oe t s taan om e e n k l e ine tijd te k unne n vol ge n of h e t vol ge n ge m ak k e l ijk te k unne n m ak e n. Ik h e b ge e xpe rim e nte e rd van h e t fotografe re n van m aan- e n pl ane te n m e t e e n 114m m F8 ne w ton dat e e n typis ch be ginne rs ins trum e nt is . Concl us ie w as dat h e t m oge l ijk is om k orte be l ich te n te m ak e n van de z e obje cte n e n h e t ze l fs nie t e e ns nodig is de te l e s coop te m otoris e re n. M e t e e n be e tje oe fe ning k an je te rw ijl je naar h e t l aptops ch e rm k ijk t h e t te fotografe re n obje ct ge m ak k e l ijk in h e t ce ntrum van h e t be e l dve l d h oude n. De z e foto’ s z ijn e nk e l e 416 | Th e guide s tar

re s ul tate n die ik op de z e m anie r h e b be h aal d. Ik h e b daarbij ge bruik ge m aak t van e e n w e bcam + e e n adapte r om de w e bcam op de te l e s coop te m onte re n. De m anie r van fotografe re n w as te l k e ns de z e l fde . M e n z e t h e t obje ct in be e l d dat je w il t fotografe re n. Dit m oe t m e n doe n op h e t s ch e rm van de pc (of l aptop) w ant al s de w e bcam ge m onte e rd is k an e r nie t door h e t ocul air ge k e k e n w orde n natuurl ijk . Dan m aak ik e e n fil m pje van onge ve e r 30s e conde n e n nade rh and ga ik al l e fram e s van h e t fil m pje gaan “ s tack e n” (of s tape l e n) met het fre e w are s oftw are program m a Re gis tax. Dat s tack e n z orgt e rvoor dat je van e e n h onde rtalm inde r ge l uk te foto’ s één goe de foto m aak t door te l k e ns de goe de de l e n van de foto te ge bruik e n.

Foto's : De al pe n e n de al pe nval l ei op de M aan (bove n). AR-10783 op 5 jul i 2005 op de Z on (m idde n). De Ve nus ove rgang van 8 juni 2004 (onde r). M e n m oe t w él in h e t ach te rh oofd h oude n dat op de z e m anie r fotografe re n e nige oe fe ning vraagt. M aar h e t IS m oge l ijk om m e t e e n be pe rk t budge t z ul k e foto’ s te m ak e n!

W aarne e m com fort H e t w aarne e m com fort door de vixe n 114m m F8 ne w ton ge m onte e rd op e e n vixe n GP-E m onte ring is “ te ge nie te n” .

O m dat h e t ocul air z ich bove naan aan de z ijk ant van de tubus be vindt; is h e t m e e s tal m oge l ijk om z itte nd w aar te ne m e n; m its je be re id be nt de te l e s coop voor el k e pos itie te “ tune n” . Ik be doe l daarm e e dat je de s tatie fpote n h oge r of l age r k an s ch uive n e n de ringe n w at l os s e r m ak e n z odat je de tubus k an ronddraaie n in de ringe n. H e t ocul air is op de z e m anie r m e e s tal w e l op oogh oogte te k rijge n m aar dit vraagt h e e lw at oe fe nw e rk e n is vaak nie t z o s im pe l .

Bove ndie n m oe t e rop ge l e t w orde n dat de z oe k e r ook in al l e m oge l ijk e pos itie s k an k om e n te s taan.

Bijvoorbe e l d onde r de te l e s coop e n dan vraagt het heel w at acrobate ntoe re n om com fortabe l door de z oe k e r én door h e t ocul air te k unne n k ijk e n. O m dat de te l e s coop op e e n e q uatorial e m onte ring s taat k an h e t ook ge be ure n dat je s om s een ande re pos itie m oe t z oe k e n om dat de te ge nge w ich ts taaf tus s e n je ribbe n port.

M aar dit is e e n probl e e m dat je m e t onge ve e r e l k e ne w ton h e bt. Ik h e b e r na ve rl oop van tijd m e e s talvoor ge k oz e n om re ch tops taand w aar te ne m e n.

Concl us ie De vixe n 114m m f8 ne w ton is e e n prach tig ins trum e nt om “ grab& go” in te z e tte n e n h e e ft e ige nl ijk nie t e rg ve e lm inpuntje s . De te l e s coop is prach tig afge w e rk t m e t oa e e n goe de focus s e r e n e e n goe de z oe k e r e n is ge m ak k e l ijk te col l im e re n.

Bove ndie n s taat de te l e s coop op e e n z e e r s tabie l e GPE m onte ring.

De optie k is be duide nd be te r dan z ijn typis ch ch ine s e broe rtje s m aar daar be taal je ook voor.

Dé grote m inpunte n die ik k an be de nk e n is z ijn l age ape rtuur naar h e de ndaags e s tandaarde n e n de oncom fortabl e w aarne e m pos itie dat h e t w aarne m e n m e t e e n ne w tonte l e s coop m e t z ich k an m e e bre nge n. Voor m ij bl ijft e e n k w al ite its 114m m ne w ton op e q uatorial e m onte ring dé pe rfe cte be ginne rs te l e s coop. Bron: Sjoe rd Dufoe r /AEG.

8 M e e r inform atie w w w .as tronom ie .be /s dufoe r

K ortnie uw s H ip, cool , de m ak s , e n aldie ande re adje ctie ve n die voork om e n in de w oorde ns ch at van de ge m idde l de pube r. Ste rre nk unde is z e al l e m aal .

Toch al s je h e t aan de Unive rs ite it Ge nt e n de UGe nt-Vol k s s te rre nw ach t Arm and Pie n vraagt. 2009 h e e ft de trots z ich h e t Inte rnational e Jaar van de Ste rre nk unde te m oge n noe m e n.

O m dit te vie re n, organis e re n de UGe nt e n de Vol k s s te rre nw ach t e e n re e k s l e z inge n die z e ‘ CoolCos m os ’ h e bbe n ge doopt. Z e s vooraans taande Vl aam s e s te rre nk undige n (inde rdaad érg inte rnationaal ) m oge n h un z e gje doe n ove r w at z ijn ‘ cool ’ vinde n aan de k os m os . Z ate rdag 21 fe bruari bijt dr.

Sve n De Rijck e de s pits af. In m aart vol ge n dr. Carl os De Bre uck e n dr.

H ans Van W inck e l . In h e t najaar van 2009 w ordt de l e z inge nre e k s ve rde rge z e t. Er w ordt ook e e n h e us e ‘ Star Party’ ge ge ve n. O p vrijdag drie aprile n z ate rdag vie r aprilope nt de Ste rre h aar de ure n voor al w ie e e n de m ons tratie s pie ge l sl ijpe n en k ijk e rbouw w il z ie n.De ge ïnte re s s e e rde n be ginne n ook be s t te s m e k e n bij de gode n voor e e n h e l de re h e m e l .

W ant bij h e l de r w e e r w orde n de te l e s cope n opge s te l d om de h ol e s to h e ave n te be w onde re n. M e e r info? h ttp://w w w .iya2009 .uge nt.be .

Pl ane tair ge ol oge n van Brow n Unive rs ity h e bbe n e e n ge ul e ns te l sel op M ars ontde k t dat jonge r m oe t z ijn dan 1 m il joe n jaar. H e t s te l s e lz ou z ijn onts taan door h e t om l aag s trom e n van smel tw ate r van nabijge l e ge n s ne e uw e n ijs afz e ttinge n (Ge ol ogy, m aart 2009 ). O p M ars z ijn w e lm e e r van die ge ul e ns te l sel s te z ie n, m aar in de m e e s te ge val l e n is w e inig be k e nd ove r h e t m om e nt w aarop de z e ge vorm d z ijn. M aar nu is m e t de M ars Re connais s ance O rbite r e e n ge ul e ns te l s e l ontde k t aan de binne nw and van e e n jonge ins l agk rate r w aarvan de oude rdom re de l ijk goe d ge s ch at k an w orde n. De ontde k k ing be ve s tigt dat e r in h e t ge ol ogis ch re ce nte ve rl e de n van M ars e e n ijs tijd is ge w e e s t, w aarbij h e t pool ijs z ich in de rich ting van de e ve naar uitbre idde . H e t ge ul e ns te l s e lz ou aan h e t e ind van die k oude pe riode - onge ve e r e e n h al f m il joe n jaar ge l e de n - z ijn onts taan. 2802-2009 .

De M ars Re connais s ance O rbite r is weer h el e m aal h e rs te l d van de onve rw ach te com pute rs toring die h e m vorige week trof.

H e t w e te ns ch appe l ijk e onde rz oe k s program m a is h e rvat. Uit anal ys e bl ijk t dat de com pute r de s onde in 've il ige m odus ' s ch ak e l de nadat e e n afw ijk e nde el e k tris ch e s panning w as ge cons tate e rd.

M oge l ijk is die afw ijk ing ve roorz aak t door e e n tre ffe r van e e n k os m is ch s tral ings de e l tje .

Artik e l

Vrouw e n e n ste rre nk und e O p 8 m aart 2009 - inte rnational e vrouw e ndag - nodigt h e t Pl ane tarium u uit voor e e n s pe ciaal e ve nt: O ntde k h e t unie k e van e e n Pl ane tarium e n ge nie t van de l e z ing van dr. Patricia Lam pe ns (K SB).

Dit e ve ne m e nt k ade rt in h e t inte rnational e proje ct «Sh e is an as tronom e r» te r ge l e ge nh e id van h e t Inte rnationaal Jaar van de Ste rre nk unde . O p 8 m aart rich te n w ij s pe ciaal de aandach t op de pl aats van de vrouw e n in de s te rre nk unde : 13.30u - De ure n ope n.

14.00u - Pl ane tarium voors te l l ing «Ee n k ijk op de h e m e l ». U l e e rt de s te rre nbe e l de n of ande re opm e rkel ijk e hemel obje cte n al l en z ich tbaar m e t h e t bl ote oog, ontde k k e n. Z odat u die z e l fde avond of de vol ge nde avonde n de s te rre nh e m e l - m e t k e nnis k an be w onde re n in alz ijn prach t.

15.00u - Le z ing «W at ve rte l l e n de s te rre n ons ove r onz e pl aats in h e t heel al ?» door dr. Patricia Lam pe ns , onde rz oe k e r aan de K onink l ijk e Ste rre nw ach tvan Be l gië .

16.30u - Drink .

In s am e nw e rk ing m e t: De Frans tal ige Vrouw e nraad van Be l gië , De Ne de rl ands e Vrouw e nraad e n De Cl ub Linte rnational .

Dit Inte rnationaalJaar, z alm e t de sl ogan « h e t h e e l al : s am e n ontde k k e n » e e n w e re l dw ijde vie ring w orde n van de s te rre nk unde e n h aar bijdrage aan de s am e nl e ving e n de cul tuur. Er w ordt s pe cial e aandach t be s te e d z ow e laan onde rw ijs e n je ugd al s aan h e t grote publ ie k , e n dat op l ok aal , re gionaale n nationaalvl ak , e n ze l fs inte rnationaal . M e e r dan 130 l ande n z ijn re ch ts tre e k s be trok k e n bij dit Jaar in h e t groots te ne tw e rk ooit ove r e n voor s te rre nk unde .

O p Be l gis ch nive au w orde n e r meer dan 170 activite ite n voorge s te l d door al l e Be l gis ch e actore n (am ate ur e n profe s s ione l e s te rre nk undige n, s cie nce ce ntra, ...) die h un m e de w e rk ing ve rl e ne n aan ditfe e s tvoor de s te rre nk unde .

8 M e e r inform atie w w w .s te rre nk unde 2009 .be .

Toe gang is vrij.

Re s e rve re n op 02/474.70.50.

W e ds trijd O ntw e rp je e ige n pos tz e ge lvoor h e tjaar v/d s te rre nk unde !

In h e t k ade r van h e t Inte rnationaal Jaar van de Ste rre nk unde , organis e re n w ij e e n te k e nw e ds trijd voor jonge re n tus s e n 6 e n 18 jaar m e t al s h oofdprijs e e n s ch itte re nde te l e s coop ! O m de e lte ne m e n, m oe t je e e n te k e ning (A4-form aat) m ak e n m e t al s th e m a “ Ee n pos tz e ge lom de s te rre nk unde te vie re n” . O p de ach te rk ant note e r je je naam , je ge boorte datum , je adre s (z ow e lpos t- al s m ail adre s ) e n je te l e foonnum m e r. De w innaars (één voor de cate gorie 6-12 jaar e n 1 voor de cate gorie 13-17 jaar) k rijge n h un prijs uitge re ik t tijde ns de publ ie k s voors te l l ing van de officië l e pos tz e ge ldie De Pos t uitge e ft te r e re van h e t Inte rnationaalJaar van de Ste rre nk unde , op z ate rdag 4 aprilin h e tPl ane tarium .

De e l ne m ings voorw aarde n: - Ge bore n tus s e n 01/01/19 9 7 e n 31/12/2003 voor de cate gorie 6-12 jaar.

- Ge bore n tus s e n 01/01/19 9 2 e n 31/12/19 9 6 voor de cate gorie 13-17 jaar.

De te k e ninge n m oe te n opge s tuurd w orde n naar: Pl ane tarium van de K onink l ijk e s te rre nw ach tvan Be l gië te r atte ntie van rodrigo Al vare z , Boe ch outl aan 10, 1020 Brus s e l .

Le e s ve rde r op de vol ge nde pagina...

Th e guide s tar | 42