PC-Active 311 by PC-Active

M E -B VP ON IK N IT ES OR & EN

PC-ACTIVE APRIL / MEI 2020

Het antwoord op al je digitale vragen

EDITIE 311

VPN, MONITOREN & ELEKTRISCHE FIETSEN KOOPGIDS

EDITIE 311 APRIL / MEI 2020 € 5,40 KOOPGIDS 24- EN 27INCH MONITOREN, VPN-DIENSTEN & ELEKTRISCHE FIETSEN | WORDPRESS OP JE PI | WINDOWS TWEAKEN | GRATIS 3D-DESIGNSOFTWARE

RASPBERRY PI Met analoog apparaat

WINDOWS Opnieuw activeren

MOBIELE DATA DELEN In Android en iOS

ONLINE SPEL(L)EN 6 Leukste games

FACETIMEN Handig (video)bellen

SAMSUNG T7 SSD Touch, try, buy?!

24- en 27inch monitoren 50 Beste VPN-diensten 56 Elektrische fietsen 60

RASPBERRY PI DEEL 2 AANBIEDING P.87

6 FIETS-APPS Navigatie en oplaadpunten 64 ANDROID OP JE TV Spiegelen en AirPlay

HANDIGE LEZERSTIPS En win jij deze Moto g8? 26

Op je Rasperry Pi WORDPRESS-WEBSITE

T.W.V. € 229,99

Startmenu en taakbalk WINDOWS TWEAKEN

HCC

HCC!WINDOWS: BLOEIEND KENNISCENTRUM

PCA311_Cover.indd 1

6 Pakketten en tips GRATIS 3D-SOFTWARE

06-03-2020 11:04

Storage Storage Made New Made New

Super fast external storage Super fast external storage

The new Samsung Portable SSD T5 opens a whole new world of storage possibilities with The new Samsung SSD T5 aluminum opens a whole new of data storage possibilities with super-fast speeds, aPortable sleek and solid body, andworld secure protection. super-fast speeds, a sleek and solid aluminum body, and secure data protection.

Th su

For more information about Samsung PSSD T5, visit www.samsung.com/T5.

For more information about Samsung PSSD T5, visit www.samsung.com/T5. adv_PCA311.indd 2

06-03-2020 10:52

UPDATE

Voorwoord

Slim of niet? “De Cowboy is een e-bike die je met de smartphone ontgrendelt”

Enkele jaren geleden had PC-Active (296) als

kon winnen en dat hebben we geweten ook.

thema de slimme auto. Hierin schreven we dat

Mede daardoor vind je in dit nummer liefst zeven

elke enigszins moderne auto is uitgerust met

pagina’s met lezerstips en dat hadden er nog

minimaal een computer, maar dat veel moderne

meer kunnen zijn, maar door ruimtegebrek plaat-

auto’s zijn voorzien van veel meer elektronica. Ze

sen we een aantal tips door naar het volgende

worden dan ook steeds slimmer: zo kunnen

nummer. Alle inzendingen maakten natuurlijk wel

sommige auto’s automatisch inparkeren en ande-

kans op die 3D-printer die uiteindelijk is gewon-

re kunnen zelfs autonoom rijden. Slimmer worden

nen door Frans Dijkhoff, proficiat. En ook ditmaal

geldt ook voor dat andere populaire vervoermid-

kun je weer een mooie prijs winnen, namelijk de

del dat ook niet meer uit het straatbeeld weg

Motorola Moto g8 power ter waarde van

te denken is: de elektrische fiets. De Cowboy

€ 229,99! Dus stuur ons je beste lezerstip(s),

is zelfs een e-bike die je moet ontgrendelen en

waarbij je ook nog eens je medelezers helpt.

bedienen via een smartphone en bijbehorende app. Dat was voor ons dan ook de aanleiding om

HCC!KENNISDAG

een artikel aan elektrische fietsen te wijden. Dit is

Op 7 maart vond de HCC!kennisdag plaats in de

overigens slechts een van de liefst drie koopgid-

Expo Houten, die samenviel met de deadline van

sen in dit nummer.

deze PC-Active. Daarom zul je in het komende nummer hierover een mooie reportage vinden en

LEZERSENQUÊTE

waarover ik al wel kort het volgende kan melden:

Nu zijn we benieuwd wat jij als lezer vindt van

het was een succes, ondanks alle problemen

een artikel over elektrische fietsen: in hoeverre

rondom het coronavirus. Gelukkig vonden veel

hoort dat thuis in PC-Active? Je kunt je mening

bezoekers de weg naar ons kennisplein en de

hierover mooi kwijt in onze jaarlijkse lezers-

vele presentaties en demonstraties. Op 27 juni

enquête waarvan wij hopen dat je die (weer)

is, coronavirus en weder dienende, de volgende

invult, waarbij je bovendien kans maakt op een

HCC!kennisdag, dus noteer deze datum alvast in

mooie prijs. Meer informatie hierover lees je op

je agenda. Niet alleen slim, maar ook nog eens

pagina 76.

leuk en leerzaam.

LEZERSTIPS Ook voor het insturen van een lezerstip maak je altijd kans op een mooie prijs. In het vorige

Rob Coenraads - hoofdredacteur PC-Active

nummer meldden we dat je een prima 3D-printer

rob.coenraads@hcc.nl

PC-Active is een uitgave van HCC en een vast onderdeel van het HCC-lidmaatschap. Voor informatie over het lidmaatschap en het doorvoeren van wijzigingen: www.hcc.nl/informatie. Wil je lid worden? Ga dan naar: www.hcc.nl/lidworden.

003_PCA311.indd 3

PC-ACTIVE 311

09-03-2020 15:02

VERGELIJKEN EN KOPEN In deze PC-Active vind je maar liefst drie koopgidsen. Ben je op zoek naar een nieuwe monitor (p. 50), een goede VPN-dienst (p. 55) of een elektrische fiets (p. 60), dan lees je hier waar je op moet letten en vind je de producten die het overwegen waard zijn. Dat is zeker niet het héle aanbod. En beweert een vergelijkingssite wél compleet te zijn in zijn aanbod, wees dan op je hoede - zie onze stelling (p. 88)

WIN EEN MOTO G8 POWER! De nieuwe Motorola Moto g8 power draait op Android 10 en heeft een 5000 mAh-batterij die snel oplaadt en lekker lang meegaat. Stuur je leukste, ingewikkeldste, slimste, eenvoudigste, maar sowieso beste lezerstip(s) in om je medelezers van PC-Active een handje te helpen. Stuur hem met minimaal één afbeelding naar arno.beuken@hcc.nl o.v.v. Lezerstip en wie weet ben jij straks de gelukkige eigenaar van deze Moto g8 power t.w.v. € 229,99!

PCA311_inhoud.indd 4

06-03-2020 15:43

INHOUD

PC-Active 311

WORDPRESSWEBSITE OP JE PI

Update

Een eigen site voor weinig

26 Zeven pagina’s handige lezerstips

06 Inbox: vragen van lezers beantwoord 88 Stelling: vergelijkingssites zijn niet objectief 98 Next en colofon

Je eigen website bouwen wordt steeds eenvoudiger met ‘kant-en-

Review

klare’ pakketten zoals WordPress. En met de Raspberry Pi heb je ook nog eens nauwelijks hardwarekosten. Volg ons stappenplan!

12 Hebbedingen?! Kopen of niet?

STARTMENU EN TAAKBALK

17 Samsung portable ssd T7 Touch 18 Leuke nieuwe apps 24 Vier handige tools voor je Windows-pc

Haal meer uit Windows 10

36 Online spellen - Voor elk wat wils 50 Koopgids Monitoren 56 Koopgids VPN-diensten 60 Koopgids Elektrische fietsen 64 Thema-apps: eropuit met de fiets

Het Startmenu en de taakbalk zijn

66 Samsung smartwatch & FRITZ!repeater

waarschijnlijk de meest gebruikte

70 Test 3D-designsoftware

onderdelen in Windows. Met een paar ingrepen maak je het Start-

Workshop

menu veel overzichtelijker en de

10 Windows opnieuw activeren

taakbalk kan meer dan je denkt.

14 Windows 10: Startmenu en taakbalk 20 Drie manieren om mobiele data te delen

3D-ONTWERPEN

34 FaceTimen met iOS/iPadOS

6 gratis programma’s voor het mooiste 3D-design

44 WordPress-website op de Raspberry Pi

38 Raspberry Pi: een analoog apparaat 68 Bouw en host je site met STRATO 74 Android-tv: spiegelen en AirPlay

3D-printen is een leuke bezigheid, maar welke ontwerpsoftware moet

Tech

je hebben? Onze selectie scoort op

90 Denkwerk: anonimiteit is een illusie

laagdrempeligheid, functionaliteit

94 Het Lab: bijdragen aan het klimaatakkoord

en resultaten én is bovendien gratis te gebruiken.

Reportage 80 HCC!windows: bloeiend kenniscentrum

Column

MOBIELE DATA DELEN

43 Marc Hijink 49 Herbert Blankesteijn

In Android en iOS

HCC

Heb je mobiel internet, dan kun je

76 HCC zoekt videomakers en lezersenquête

je verbinding delen met iemand

77 Van het hoofdbestuur

anders. Dat kan op drie manieren: met een wifi-hotspot, via bluetooth en met behulp van een usb-kabel. Lees hier hoe je dat doet.

78 Overzicht HCC!interessegroepen

84 Het Digitale Leven van Wim 85 (Leden)aanbiedingen

PC-ACTIVE 311

PCA311_inhoud.indd 5

06-03-2020 15:43

INBOX Vragen van lezers

PCA311_inbox.indd 6

04-03-2020 10:37

UPDATE

AAD MUNSTERMAN EN HCC!VRAAGBAAK

EENMALIG E-MAILADRES

Inbox

wordt vergeten de mappen Verwijderde items,

Ik krijg regelmatig spam-e-mails met het bericht

Spam of Trash/Prullenbak regelmatig te legen,

dat ik een grote prijs of iets dergelijks heb gewon-

waardoor er geen opslagcapaciteit vrijkomt.

nen. Veelal staat daar een e-mailadres bij waarop

Een andere oplossing is om voor oudere mail,

ik kan reageren. Ik ben niet gecharmeerd van dit

bijvoorbeeld na een jaar, een archief in te richten

soort mails waarbij men probeert mij geld uit de

en die berichten daarheen te verplaatsen. Een

zak te kloppen. Ik wil daar dan allerminst vriende-

lokaal archief kun je niet aanmaken als je webmail

lijk op reageren, maar vanzelfsprekend niet met

gebruikt, maar is wel mogelijk in mailprogramma’s

mijn eigen e-mailadres. Ik zie dat er websites zijn

zoals Microsoft Outlook of Firefox Thunderbird en

die een eenmalig mailadres

dergelijke.

beschikbaar stellen voor bijvoorbeeld aanmeldingen, maar dat werkt niet om een

MAIL LEZEN OP PC EN LAPTOP

eenmalig bericht te sturen.

Recent heb ik een nieuwe laptop gekocht. Ik wil

Hoe los ik dat op?

daar graag hetzelfde e-mailadres op gebruiken

Joop V.

als op mijn huidige pc. Hoe doe ik da en moet ik daar nog speciale handelingen voor verrichten?

Er zijn internetproviders bij wie je voor een

Nico van der V.

heel gezin e-mailadressen kunt aanmaken. Bij bijvoorbeeld XS4ALL krijg je zes e-mailaccounts

Aan je mailadres te zien, werk je met de

met elk een eigen mailadres. Eén van die

mailprovider HCC!net. Om dezelfde mail te

adressen kun je definiëren voor het versturen

ontvangen op zowel je pc als je laptop - en

van een eenmalig bericht. Het handigste is

ook op je smartphone en/of tablet -, gebruik je

dan het bericht via webmail te versturen, zodat

een zogenoemde IMAP-maildienst. Hierbij blijft

je daar geen lokale mailbox voor hoeft aan te

de inkomende mail op de mailserver staan en

maken. Zolang er geen reactie op de verstuurde

kun je die vervolgens op elk apparaat lezen. De

mail komt, kun je dat mailaccount/adres laten

tegenhanger van IMAP is een POP3-versie, waarbij

staan. Komt er wel een reactie op terug, dan

de inkomende mail naar je lokale mailprogramma

kun je dat e-mailadres verwijderen en bij een

wordt verplaatst en daarna dus niet meer op de

volgende gelegenheid weer een nieuw ‘anti-spam’

server staat. Bij gebruik van POP3 heb je op je

mailadres aanmaken.

computer ‘onbeperkte’ opslagcapaciteit voor

Een andere optie is een e-mailadres aanmaken

je mail. Bij gebruik van IMAP kent de HCC!net-

bij een gratis e-mailprovider zoals Gmail. Om

mailbox een maximale opslagcapaciteit van 1

geen troep achter te laten, is het gewenst om die

GB. Dat wil dus zeggen dat je daar rekening mee

mailbox na het versturen van het bericht ook weer

moet houden en actief je mailbox moet beheren

netjes te verwijderen.

en schoonhouden. Tegenwoordig is IMAP de standaard, omdat we vanaf meerdere apparaten

INBOX HCC!NET VERGROTEN

onze mail willen kunnen lezen. Als je overigens de webmailversie gebruikt voor het lezen van je mail

Mijn mailbox in HCC!net is vrij snel vol. Kunnen we

via een internetbrowser, dan blijft de mail sowieso

die box uitbreiden?

op de server staan.

Leo van T.

Voor POP3 en IMAP gelden andere instellingen voor de netwerkpoorten die met de mailserver

De maximale omvang van de HCC-mailbox is 1

communiceren. Deze stel je in op elk apparaat

GB. De praktijk leert dat hoe groot een mailbox

waarop je de mail wilt lezen. Uitgaande mail

ook is, hij blijft vollopen. De oplossing is de mail

verloopt via de SMTP-server. Voor de instelling

regelmatig en actief beheren en e-mails sneller

daarvan maakt het niet uit of je POP3 of IMAP

weggooien. Als bij e-mails met grote bijlagen

gebruikt. Op pagina 8 vind je alle HCC!net-

weggooien geen optie is, sla dan de bijlage apart

instellingen voor POP3, IMAP en de uitgaande

op en verwijder vervolgens het bericht. Vaak

SMTP-server voor je mail-programma, zoals

PC-ACTIVE 311

PCA311_inbox.indd 7

04-03-2020 10:37

Heb je een vraag? Vragen kun je sturen naar pc-active@hcc.nl. Je krijgt alleen een antwoord als je vraag voor deze rubriek wordt geselecteerd. Voor een gegarandeerd antwoord maak je gebruik van onze vraagbaak: www.hcc.nl/vraagbaak Hier kun je je vraag stellen waarbij ervaren vrijwilligers klaarstaan om te assisteren bij de probleemoplossing. Verder kun je via www.hcc.nl/hulp je vragen over computergebruik, samen met andere leden of met behulp van een leerling-professional, oplossen.

Outlook, Thunderbird, etc. Kies voor poorten met

Galaxy TAB A (SM-T550)-tablet waarop al onze

SSL/TLS, zowel voor inkomende als uitgaande

songs staan (circa 400 mp3’s), spelen we de

mail, zodat de data tussen je systeem en

muziek op een versterkerinstallatie. Zes micro-

mailserver versleuteld worden verstuurd.

foons versterken het zanggeluid en verder staan vóór ons twee geluidsmonitoren. De teksten staan in mappen die op zes muziekstandaards liggen. Nu willen wij de tekstmappen vervangen door zes tablets (30 cm) op de standaards of door drie grote monitoren (80 cm) die voor ons op de grond staan. Ik heb dan ook twee vragen. Hoe kan ik de muziektablet koppelen aan de zes tablets of drie monitoren waarop de teksten dan zichtbaar zijn? En welke tablets of monitoren zijn hiervoor geschikt? Harry O. Je vraagt om de reeds aanwezige muziektablet te koppelen aan zes tablets of drie monitoren. Daarbij gaan we ervan uit dat de muziektablet gelijktijdig ook de tekst weergeeft die zichtbaar moet worden voor de zangers en zangeressen. We gaan er ook van uit dat op de zanglocatie geen draadloos netwerk beschikbaar is. Een tablet heeft geen mogelijkheid voor directe video-in, anders dan vanaf een lokale app/map of via een wifinetwerk. Deze optie valt dus af. Bepaalde typen tablets zijn wel voorzien van een HDMI-uitgang (MHL). Deze uitgang is - via de juiste MHL/HDMI-adapter en HDMI-kabel - te

Wachtwoord (Authenticatie) en gebruikersnaam zijn hetzelfde als van je HCC-account. Heb je nog geen HCC-account, log dan in op mijnhcc.nl met je lidnummer en je HCC-code. Deze vind je in de brief die bij je ledenpas zat.

MONITOR VOOR KOORLEDEN Ons koor van dertien dames en heren zingt met behulp van orkestbanden. Met een Samsung

HDMI-splitter en MHL-naar-HDMI-adapter

PCA311_inbox.indd 8

04-03-2020 10:37

UPDATE

Inbox

Een algemene verklaring is dat een router op dezelfde wijze functioneert als een computer, dus met een CPU, geheugen en een programma, dat bij een router firmware heet. Als de software niet geheel foutloos is en er daardoor bijvoorbeeld binnen het geheugen overschrijving van data/tabellen plaatsvindt, kan het functioneren worden beperkt. Daardoor gaat koppelen aan een HDMI-splitter met één ingang

bijvoorbeeld het wifi-deel slechter functioneren of

en drie uitgangen. Aan die splitter kun je dan, via

de gehele router komt in een ‘hang-conditie’.

HDMI-kabels, de drie nieuwe monitoren koppelen.

Na een reset wordt de router opnieuw

Hierbij wordt het beeld van de tablet gekopieerd

geïnitialiseerd en is dan weer ‘als nieuw’. Dat is

naar de drie monitoren.

hetzelfde effect als het opnieuw opstarten van

Dit voorstel is eenvoudig vooraf te testen door

een computer, waarbij ook mogelijke fouten c.q.

een geschikte Android-tablet te koppelen aan

blauwe schermen verdwijnen.

een beschikbare televisie. Het is gewenst dat de resolutie van alle systemen gelijk is aan full-hd

Indien een reset regelmatig het probleem moet

(1920x1080 pixels).

oplossen, dan is de router met de firmware

De Samsung Galaxy TAB A SM-T550 die je noemt,

onstabiel. Een update naar de laatste versie

is helaas niet geschikt voor HDMI-koppeling en

firmware, als die beschikbaar is, is dan aan te

heeft een te lage resolutie. Dat moet dus een

bevelen. Draait de router al met de nieuwste

ander model worden.

versie en blijft deze problemen geven die na een reset verdwijnen, dan kun je bij de provider navragen of inmiddels een beter en stabieler

MODEM/ROUTER RESETTEN

product als vervanging leverbaar is.

Om mijn wifi goed te laten werken, moet ik regel-

Zo niet, dan kan men overwegen om een

matig de modem/router resetten. Dat doe ik dan

tijdschakelaar in de voeding van de router op te

door de stekker uit het stopcontact te halen en

nemen waarmee de router ’s nachts even wordt

hem er een paar minuten later weer in te ste-

uitgeschakeld en daarna weer ingeschakeld.

ken. Het gaat dan een tijdje goed, tot het weer

Hiermee begint de router dan elke dag weer met

misgaat. De vraag is: waarom moet een modem/

een schone lei.

router regelmatig gereset worden om weer beter

Het heeft kortom dus primair met de kwaliteit van

te werken?

de router en de aanwezige firmware te maken.

Ben van V.

Goede routers hebben geen reset nodig. Over onstabiele routers zul je op internet ook informatie kunnen vinden, omdat dat soort problemen niet uniek zijn en anderen zich dus ook zullen afvragen wat het probleem kan zijn. Mogelijk kom je daar tips en/of oplossingen tegen. Voor dit soort problemen geldt ook: meten is weten. Er zijn inmiddels veel apps beschikbaar die het wifisignaal goed kunnen monitoren op veldsterkte en transmissiesnelheid. Wij gebruiken in onze testsituaties de FRITZ!App WAN die gratis is voor Android en iOS. Hierbij krijg je een goed beeld van het functioneren van de wifizender ADSL-modem

van de router. De Android-versie biedt meer functionaliteit dan de iOS-versie. Dit komt omdat

Het is op afstand lastig te bepalen waarom een

iOS meer afgeschermd is voor het benaderen van

specifieke router af en toe een reset nodig heeft.

dit soort netwerkgegevens.

PC-ACTIVE 311

PCA311_inbox.indd 9

04-03-2020 10:37

AXEL VAHLDIEK, NOUD VAN KRUYSBERGEN EN ARNO BEUKEN

WINDOWS

OPNIEUW ACTIVEREN Als je Windows naar een nieuwe computer verhuist, is een nieuwe activering nodig. Dat gaat vaak volledig automatisch, maar helaas niet altijd. Hier vind je de vragen en antwoorden.

Druk op de Windowstoets+Pause. In het Configuratiesysteem zie je of Windows is geactiveerd

GEACTIVEERD OF NIET?

geschikt stuurprogramma heeft voor de netwerk

Hoe weet ik of Windows al dan niet is geacti-

interface van de nieuwe computer en daarom

veerd en dus of ik iets moet doen?

geen internetverbinding heeft voor het auto-

Na de verhuizing staat in het Configuratiescherm

matisch activeren. Je kunt dat controleren in

onder het item Systeem de informatie of Windows

Apparaatbeheer (in Configuratiescherm onder

zichzelf automatisch opnieuw heeft geactiveerd of

Systeem). Als je bij Netwerkadapters vraagtekens

niet. De snelste manier om dat te zien te krijgen,

ziet staan, ontbreekt er minstens één stuurpro-

is de sneltoets Windows+Pause gebruiken.

gramma. Installeer dat alsnog. Als het automatische activeren mislukt en je wél

WAT TE DOEN?

internet hebt, heeft het systeem waarschijnlijk niet

Wat moet ik doen als Windows op de nieuwe

de juiste licentiecode. Dat is het geval als er oor-

computer niet geactiveerd is?

spronkelijk Windows 7 of 8.1 geïnstalleerd was en

In de meeste gevallen is er geen vuiltje aan

je die installatie een gratis upgrade hebt gegeven

de lucht, maar soms blijkt Windows zichzelf als

naar Windows 10. Dergelijke installaties worden

niet-geactiveerd te beschouwen. Dat gebeurt

door de activeringsservers van Microsoft geïdenti-

vaak na een verhuizing als Windows nog geen

ficeerd op basis van een individuele hardware-ID,

PCA311_Windows heractiveren.indd 10

04-03-2020 11:16

WORKSHOP

Windows opnieuw activeren

Als je Netwerkadapters uitklapt en je ziet daar

Die kun je uitlezen met freeware-programma’s als

Produkey is een

vraagtekens staan, dan ontbreekt voor die adapter nog

ProduKey en RWeverything.

freeware-programma, dat je de productcode

het stuurprogramma

DOORWERKEN MET DE OUDE INSTALLATIE

van je software-licenties

die na de verhuizing naar je nieuwe computer niet

Kan ik mijn vertrouwde installatie niet alleen

toont

meer overeenkomt. In dat geval moet je de instal-

gebruiken op de nieuwe computer, maar ook

latiecode opnieuw invoeren. Maar let op: zelfs als

bewaren op de oude?

je inmiddels Windows 10 hebt draaien, is de code

In dat geval heb je een aanvullende licentie nodig,

die van de originele Windows 7, 8 of 8.1. Je kunt in

omdat Microsoft het werken met meerdere instal-

het Configuratiescherm onder Systeem klikken op

laties onder dezelfde licentie niet toestaat. Maar

Productcode wijzigen om een dialoogvenster te

zelfs als je er een hebt, denk daar dan nog eens

openen.

over na. Technisch gezien kun je de oude installatie eenvoudig met een image-programma naar de nieuwe hardware verplaatsen en vervolgens de installatiecode van de extra licentie op de nieuwe computer invullen in het activeringsvenster. Formeel juridisch gezien maak je daarmee echter inbreuk op het auteursrecht omdat de Windows-kopie gewijzigd is. Dat zal in alle gevallen echter geen gevolgen hebben, want de resulterende synthese-Windows valt in de praktijk niet te

OUDE CODE ZOEKEN

onderscheiden van het legaal aangeschafte Win-

Waar vind ik de installatiecode om Windows

dows-systeem. Dit is zo’n typisch geval waarvoor

opnieuw te activeren?

een oude wijsheid zegt dat als er geen klacht is,

Bij de System Builder-, Full- en Upgrade-licenties

de rechter ook geen uitspraak doet.

zit de installatiecode in de doos. Bij apparaten

Als je op internet zoekt naar aanbiedingen voor

met een vooraf geïnstalleerde Windows 7 (OEM-

een extra licentie, zul je regelmatig verleidelijk

licentie) werd de code op een sticker op het

goedkope aanbiedingen voor slechts een paar

apparaat gezet. Bij notebooks verbergen de fa-

euro tegenkomen, maar je moet ervan uitgaan

brikanten die vaak in het batterijvak of op de voe-

dat die uiteindelijk juridisch problematisch zijn. Je

ding. Je hebt echt de code van de sticker nodig,

blijft aan de veilige kant met een System Builder-

want dan heeft het systeem een OEM-specifieke

of volledige versie.

code die niet kan worden geactiveerd, maar die alleen samenwerkt met een OEM-certificaat op

DEACTIVEREN?

de oorspronkelijke computer. Daarom geldt dan:

Moet ik mijn Windows-installatie deactiveren

geen sticker, geen installatiecode.

voordat ik die naar de nieuwe computer ver-

Bij apparaten met een vooraf geïnstalleerde

plaats, zodat de activering daar werkt?

Windows 8, 8.1 of 10 zit de sleutel in de hardware,

Nee, dat is niet nodig en zelfs niet mogelijk.

om precies te zijn in de ACPI-tabel MSDM in de

Zolang je de installatie op de oude computer niet

firmware van het moederbord - in platte tekst.

gebruikt, hoef je daar niets te doen.

Ledenvoordeel Wil je meer weten over Windows 10? Koop dan nu de nieuwe Windows 10 Totaalgids met een fikse korting. Kijk voor meer info op pagina 86.

PC-ACTIVE 311 11

PCA311_Windows heractiveren.indd 11

04-03-2020 11:16

AAD MUNSTERMAN EN ROB COENRAADS

HEBBEDINGEN?! In Hebbedingen?! bespreken we hard- en software en diensten die ons leven gemakkelijker en leuker moeten maken. De uitgebreide reviews vind je op pcactive.nl

GOEDKOPE SMARTPHONE MET 5 CAMERA’S Met € 249,- zit de Oppo A9 onder de BKR-grens

de gezichtsherkenning werkt, bij voldoende licht,

en heb je wel een prima smartphone. Zo heeft

goed. Ontgrendelen met vingerafdruk of

hij 6,5inch IPS-scherm met 1600 x 720 pixels,

pin is ook mogelijk. Het toestel is

jammer genoeg dus geen full-hd. Desondanks

functioneel rijk uitgerust. Het zijn voor

ziet het beeld er goed uit met heldere kleuren

deze prijs natuurlijk geen high-end

en is het ook bij veel zonlicht goed leesbaar. De

specificaties, maar het toestel geeft

Oppo A9 heeft 4 GB aan werkgeheugen, 128 GB

over het algemeen toch wel een te-

aan opslag (uitbreidbaar) en een forse accu van

vreden gevoel. Het cameradeel levert

5000 mAh waarmee je ook een ander apparaat

voor deze prijsklasse prima plaatjes.

kunt opladen. Hij heeft liefst 5 camera’s: o.a.

Al met al een compleet toestel met

een 48MP-hoofdcamera, een 8MP-groothoek-

een goede prijs/prestatieverhouding.

camera met 119° en een 16MP-selfiecamera met

De OPPO A9 wordt geleverd met

AI-beeldoptimalisatie.

Android 9.0 in de ColorOS6-schil en

Het gebruik van dit redelijk lange toestel (16,4 x

in 2 kleuren: Marine Groen en Space

7,56 x 0,91cm) voelt goed aan en het is met 195

Purple. Neem in je keuze wel mee dat

gram niet al te zwaar. De bediening laat aan snel-

het updatebeleid van deze Chinese

heid nergens te wensen over. Het ontsluiten via

fabrikant niet helder is.

APR / MEI 2020

OPPO A9 2020, model CPJ1941 | plus: veel waar voor je geld, goede snelheid | min: geen fullhd scherm, beperkt aantal updates en nog geen Android 10 | adviesprijs: € 249,-

COMPACTE 4K-LAPTOP MET HOGE PRESTATIES De nieuwe ASUS Zenbook 15 (model UX534) valt in eerste

beeld. Verder is deze Zenbook 15 uitgerust met een snelle

instantie op door zijn compacte en slanke ontwerp, het

i7-8565U-processor. Voor het zware grafische werk is er een

heldere en scherpe beeld en een nieuw multifunctioneel

aparte nieuwe Nvidia Geforce GTX1650 met 4GB DDR4-

touchpad ScreenPad 2.0. Dit 5,65inch IPS-schermpje (2160 x

geheugen ingebouwd. Het werkgeheugen is 16 GB en op het

1080 pixels) biedt vier functies, o.a. als touchpad, het starten

moederbord gesoldeerd, zodat uitbreiding niet mogelijk is.

van (sub)applicaties en optioneel naar het hoofdscherm

Aan dataopslagruimte is geen gebrek met een ssd met 1 TB.

brengen en een App-navigator voor een overzicht van

Deze stevig gebouwde Zenbook is prima geschikt voor mo-

recente (en weer te activeren) apps.

biel gebruik, ook vanwege de compacte afmetingen van 354

Het 15inch IPS-

x 220 x 19 mm en een beperkt gewicht van 1,65 kg. Conclu-

scherm geeft

sie: het is een prima en krachtige laptop voor het zwaardere

met zijn 4K-

werk, het tweede schermpje is een interessante toevoeging,

resolutie (3840 x

maar wat overkill voor standaard kantoorautomatisering. Het

2160 pixels) een

biedt wel genoeg toegevoegde waarde als je grafisch actief

helder en scherp

bent en/of met meerdere taken gelijktijdig bezig bent.

ASUS Zenbook 15, model UX534 | plus: compacte en complete laptop met prima prestaties, haarscherp 4K-beeld | min: mist Thunderbold 3 en Wifi6, geheugen is erop gesoldeerd | adviesprijs: € 1699,-

PCA311_Hebbedingen.indd 12

04-03-2020 15:10

REVIEW

Hebbedingen?!

BOWERS & WILKINS PX7 ANC Bowers & Wilkins levert high-end audioproducten waaronder hoofdtelefoons met actieve ruisonderdrukking (ANC) en een stijlvolle uitstraling. De PX7 is het premium model met over-

APR / MEI

de-oor schelpen en wordt geleverd in een luxe opbergdoos

2020

met 3,5mm jack-kabel voor directe aansluiting en usb-c naar usb-a-kabel voor opladen en muziek via usb. Natuurlijk is ook een draadloze Bluetooth(5)-verbinding mogelijk. De bediening zit op de schelpen: aan/uit/bluetooth, volume hoog/laag en een multifunctionele knop voor pauze/doorgaan, nummer skippen en nummer terug en telefoongesprek opnemen/ ophangen; op de linkerschelp zit de ANC-knop met verschillende niveaus. De PX7 beschikt over drie geavanceerde functies en ondersteunt veel codecs (zie de online review op pcactive.nl voor alle specs) en een app om de instellingen

Kwaliteit die je voor deze prijs mag verwachten.

aan te passen en updates door te voeren. De accuduur is

Samengevat: een mooie hoofdtelefoon die in de top met

circa 30 uur.

ANC-modellen probleemloos een plek verwerft naast de

Bij plaatsing van de PX7 (310 gram) op het hoofd voel je dat

concurrenten.

de beugel de schelpen goed over de oren drukt en buitengeluid al flink buiten houdt. Na een tijdje voel je de hoofdtelefoon zelfs niet meer zitten. De luistertest is een genot: het geluid is helder, transparant,

Bowers & Wikins PX7: | plus: uitstekende geluidskwaliteit, nuttige functionaliteit | min: prijs, geen equaliser | adviesprijs: € 399,99

goed in balans van hoog tot laag en de ANC werkt ptrima.

SAMSUNG Z FLIP: HET GADGET VAN 2020? Met de Galaxy Z Flip levert Samsung een nieuwe opvouwbare smartphone af die er gelikt uitziet in de kleuren Mirror Purple of Mirror Black. Achterop zit een 2,5cm-schermpje met datum, tijd en batterijstatus en kun je oproepen zien. Het vouwbare glazen 6,7inch-scherm aan de binnenkant heeft een mooi oled-scherm met 2636 x 1080 pixels en ziet er erg goed uit, redelijk vergelijkbaar met de Galaxy S10. Het technisch hoogstandje is natuurlijk dat je hem kunt dubbelvouwen - volgens Samsung minstens 200.000 keer, oftewel vijf jaar lang honderd keer per dag - en hij onder verschillende hoeken open blijft staan, zoals dat ook met een laptopscherm kan.

vallen wat tegen: de camera met ultragroothoeklens heeft geen

In de praktijk werkt het dubbelvouwen soepel, fijn en eenmaal

macrofunctie en er is geen telelens. Op de camera’s na heeft

dichtgeklapt lijkt de telefoon op een ‘ouderwetse’ sigaretten-

de Z Flip dus goede specificaties en performance en is dit

houder of poederdoos. Hij is dan zo’n 1,7 centimeter ‘dik’, voor

wellicht de gadget van 2020. Maar die prijs…

mij geen probleem. De specificaties zijn goed met de redelijk krachtige Snapdragon 855+processor, 8GB RAM, 256 GB aan opslag en een batterij van 3300 mAh. Verder heeft hij een vingerafdrukscanner

Samsung Galaxy Z Flip: | plus: goede specificaties en performance, opvouwbaar | min: matige camera’s, duur | adviesprijs: € 1499,-

aan de zijkant, gezichtsherkenning en Android 10. De camera’s

PC-ACTIVE 311 13

PCA311_Hebbedingen.indd 13

04-03-2020 15:10

JAN SCHÜSSLER EN NOUD VAN KRUYSBERGEN

TAAKBALK EN STARTMENU INSTELLEN De taakbalk en het Startmenu zijn waarschijnlijk de meest gebruikte onderdelen van de Windows-gebruikersinterface. Met een paar ingrepen maak je het inefficiënte Startmenu veel overzichtelijker en de taakbalk kan meer dan je denkt. TAAKBALK UITBREIDEN

meteen. Als je ze toch in een Verkenner-venster

Standaard kun je de hoogte en positie van de

wilt openen, kun je erop dubbelklikken.

taakbalk - de balk onderin het Windows-scherm

Wat het systeemvak betreft: je kunt zelf instellen

- niet aanpassen. Dat kun je wijzigen in het

wat daar wordt weergegeven. Daartoe klik je met

snel-menu. Klik met de rechtermuisknop op de

de rechtermuisknop op het lege gebied op de

taakbalk en verwijder het vinkje voor ‘Taakbalk

taakbalk en selecteer je Taakbalkinstellingen.

vergrendelen’. Dan kun je hem met de muis naar

Daar kun je via Selecteren welke pictogrammen

een andere rand van het scherm verplaatsen. Als

op de taakbalk worden weergegeven vastleggen

je de rand van de taakbalk versleept, kun je hem

welke pictogrammen direct worden getoond en

hoger of breder maken voor meer rijen of kolom-

welke niet. Om die te zien, klik je op de kleine

men pictogrammen.

naar boven wijzende pijl. Bovendien kun je via

In hetzelfde menu kun je verschillende extra

Systeempictogrammen in- of uitschakelen picto-

pictogrammen laten weergeven of verbergen:

grammen volledig verwijderen.

voor het schermtoetsenbord, de contacten, het

Met dit instellingenmenu kun je de taakbalk ook

zoekvak, de taakweergave (ook toegankelijk via

een klein beetje ‘Windows XP-flair’ geven. Schakel

Windows+Tab) en op apparaten met een touch

Kleine taakbalkknoppen gebruiken in en stel de

screen en een virtueel touchpad.

Ledenvoordeel Wil je meer weten over Windows 10? Koop dan nu de nieuwe Windows 10 Totaalgids met een fikse korting. Kijk voor meer info op pagina 86.

NIEUWE WERKBALK Zelf vastgemaakte werkbalken kunnen handig zijn om snel toegang te krijgen tot mappen. Klik in de taakbalk op Werkbalken en dan op Nieuwe werkbalk... in het snel-menu van de taakbalk. Dubbelklik bij de volgende mapselectie op Deze pc en bevestig met Map selecteren. De nieuwe werkbalk verschijnt op de taakbalk direct naast het systeemvak, het blok met de klok en verschillende statuspictogrammen aan de rechterkant.

Werkbalken voor mappen bieden snel toegang tot de

In een werkbalkmenu openen submappen altijd

inhoud

PCA311_Windows startmenu & taakbalk.indd 14

06-03-2020 09:37

WORKSHOP

Taakbalk en Startmenu instellen

optie Taakbalkknoppen combineren in op Nooit. Als je de taakbalk niet de hele tijd wilt zien, kun je hem verbergen met de schakelaar De taakbalk automatisch verbergen in bureaubladmodus. Een andere functie van de taakbalk hoef je niet te activeren, maar is nauwelijks bekend: als je Shift+Ctrl ingedrukt houdt en op een vastgemaakt programma klikt, start je dit met administratorrechten.

STARTMENU OPRUIMEN Het Startmenu staat standaard behoorlijk vol. Als je dit kleiner wilt maken, lijkt het logisch om de grote tegels te verbergen, zodat alleen de lijst met apps zichtbaar is, maar dat werkt niet. Je kunt het menu wel in hoogte en breedte aanpassen door de randen met de muisaanwijzer te verslepen, maar niet echt heel klein maken. Dus moet je alle tegels verwijderen, wat gelukkig vrij eenvoudig is. In Windows 10 versie 1903 kun je hele tegelgroepen eenvoudig verwijderen door met rechts

Koppelingen naar

te klikken op de groepsnaam en Groep van Start

verschillende

losmaken te kiezen. Bij vorige Windows-versies

bestandsmappen en de

moest je op elke tegel afzonderlijk klikken en

netwerkomgeving kunnen

vervolgens op Van Start losmaken.

direct aan het Startmenu

Microsoft heeft aangekondigd dat het Startmenu

worden vastgemaakt

bij de komende najaarsupdate grondig wordt herzien. Wellicht verdwijnen de tegels helemaal. Tot

plaats van drie middelgrote tegels breed zijn. De

die tijd kun je ze desgewenst verkleinen (klik met

optie Recent geopende items tonen in Jumplists...

rechts en kies Formaat wijzigen) of groeperen. Als

laat bijvoorbeeld bij een rechtsklik op Edge de

je een tegel met de muis op een andere plaatst,

meest recente browsegeschiedenis zien. Dat

wordt een nieuwe groep gemaakt. Dat gaat soms

werkt zowel in het Startmenu als op de taakbalk.

lastig, omdat een tegel meestal wegglijdt wanneer

Het is vrij onbekend dat het Startmenu ook snel-

je met een andere tegel in de buurt komt. Schuif

koppelingen bevat naar verschillende document-

ze zo snel mogelijk boven op elkaar, dat werkt

mappen. Die vind je in de meest linkerkolom, bij

het beste. Je kunt groepen tegels ook een naam

de pictogrammen voor afmelden en afsluiten en

geven. Klik als de groep open is op Mapnaam

dergelijke. Bij de instellingen kun je bepalen welke

opgeven.

pictogrammen daar verschijnen door in Persoon-

Om de lijst met apps op te schonen, ga je in de

lijke instellingen en Start te klikken op Kiezen

Instellingen naar het menu Persoonlijke instel-

welke mappen in Start worden weergegeven.

lingen en vervolgens naar Start. Daar kun je de weergave van de meest gebruikte en onlangs ge-

ALTERNATIEF STARTMENU

ïnstalleerde apps verwijderen, evenals de optie Af

In plaats van het standaard Startmenu kun je er

en toe suggesties in Start weergeven voor meer

ook voor kiezen om een alternatief Startmenu te

overzicht. De schakelaar Meer tegels weergeven

installeren dat lijkt op die van eerdere Win-

zorgt er alleen voor dat de tegelgroepen vier in

dows-versies. De bekendste is Classic Shell, of

PC-ACTIVE 311 15

PCA311_Windows startmenu & taakbalk.indd 15

06-03-2020 09:37

Een tool zoals Open Shell ruilt de tegelrommel in voor een zakelijk Startmenu. Het doet onvermijdelijk denken aan Windows 7, maar is veel overzichtelijker beter gezegd: de opensource-opvolger ervan:

is Open Shell buitengewoon flexibel. Neem gerust

Open Shell, bijvoorbeeld te downloaden op

de tijd om het aan je eigen smaak aan te passen.

sourceforge.net/projects/open-shell.mirror/. Na

Overigens is zo’n Startmenu vooral handig voor

installatie kun je kiezen uit verschillende stij-

gebruikers die programma’s, instellingen en der-

len, waaronder ook de bekende en beproefde

gelijke liefst met de muis starten. Voor liefhebbers

twee-koloms lay-out van Windows 7. Tegel-apps

van toetsenbordbediening werkt het zelfs eerder

komen daarbij in een aparte map. Bekende en

contraproductief, want dan is een krachtige bu-

populaire functies die Microsoft inmiddels heeft

reaublad-zoekfunctie essentieel. Bij onze laatste

aangepast, zijn makkelijk te vinden, zoals het klas-

vergelijkingstest van startmenu’s haalden de

sieke Configuratiescherm, met een pop-upmenu

zoekfuncties van de meeste alternatieve start-

dat direct toegang biedt tot alle opties. Bovendien

menu’s het niet bij Microsofts eigen zoekfunctie.

PCA311_Windows startmenu & taakbalk.indd 16

06-03-2020 09:37

REVIEW

AAD MUNSTERMAN

Samsung Portable SSD T7 Touch

TOUCH, TRY, BUY? Met de Portable SSD T7 Touch kondigde Samsung onlangs een nieuwe externe ssd aan die beschikt over innovatieve vingerafdrukbeveiliging in een compacte, stijlvolle en stevige behuizing. Hoe zijn de prestaties?

amsung heeft een geweldige naam op het gebied van ssd’s: niet alleen de interne, maar ook de externe ssd’s van dat merk

behoren tot het beste wat je aan ssd kunt kopen. Elke keer als er een nieuwe ssd uitkomt, krijgt PC-Active vooraf van Samsung een testexemplaar waarmee we aan de slag gaan. Vaak moeten we even wachten met het publiceren van de testresultaten, omdat er een embargo geldt. Daarom lees je hier nu (pas) de review. Voor meer informatie verwijzen we naar het artikel op pcactive.nl, zie ook https://bit.ly/2v9UIv8

drive beschikt ook over een ‘Motion LED’, waarmee de gebruiker de status van het apparaat in

MAXIMALE TRANSFERSNELHEID IN COMBINATIE MET USB3.2 GEN2

één oogopslag kan zien. Ondanks de aanzienlijke

Ssd’s evolueren in snel tempo en komen beschik-

metalen (aluminium) behuizing weegt de nieuwe

baar met nieuwe aanlsuitingen. De onlangs op

ssd nog steeds slechts 58 gram. Een usb-c-naar

de CES in Las Vegas aangekondigde T7 Touch

usb-c- en usb-c naar usb-a-kabel worden mee-

presteert optimaal in combinatie met een USB3.2

geleverd.

snelheidsboost, hardware-toevoegingen en een APR / MEI 2020

Gen2 (10Gbps)-aansluiting. Dit type aansluiting zie je onder andere op nieuwe laptops, veelal in

PRESTATIES EN CONCLUSIE

combinatie met een usb-c-connector.

We meten de transfersnelheid in combinatie met

Volgens het specificatieblad haalt deze ssd een

een ASUS Zenbook 15 die voorzien is van de ver-

transfersnelheid van circa 1000 MB/s voor alle

eiste USB3.2 Gen2-poort en Crystal Disk Manager

varianten van deze schijf (500 GB, 1 en 2 TB). Dat is

7.0 als testtool. We kunnen bevestigen dat de

ruim twee keer zo snel als een ssd via USB3 Gen 1

gespecificeerde snelheden gehaald worden met

en ruim 25 keer sneller dan via een usb-2-poort!

de volgende maximale resultaten:

Met de Samsung Portable SSD Software, die op

via een USB 3 Gen 1: lezen 1042 MB/s, schrijven

de ssd is meegeleverd, kan toegangsbeveiliging

970 MB/s. Bij gebruik van USB 3 Gen 1 (4,8Gbps)

worden geactiveerd, zoals openen bij herkenning

aansluiting: lezen 465 MB/s, schrijven 454 MB/s.

van een vingerafdruk of vingerafdruk en wacht-

Over een USB2-poort (408 Mbps) wordt gelezen

woord gebaseerd op AES 256 bit-encryptie.

met 36 MB/s en geschreven met 35 MB/s.

De fysieke uitvoering van de disk is een 8 mm dik

Al met al een mooi stukje schokbestendige, snelle

zwart of zilver aluminium kastje ter grootte van

en veilige techniek voor mobiele dataopslag met

een visitekaartje en met een usb-c-aansluiting. De

drie jaar garantie.

Samsung Portable SSD T7 Touch, 1TB Prijs: € 169,99 voor 500 GB, € 249,99 voor 1 TB, € 459,99 voor 2 TB Website samsung.com + maximale snelheid i.c.m. USB 3.2 Gen2 + compact en veilig - geen

PC-ACTIVE 311 17

PCA311_Review Samsung T7 Touch.indd 17

04-03-2020 10:56

DENNIS GANDASOEBRATA

APPS

Praktische software voor smartphone en tablet

Edge Microsoft werkt hard aan de nieuwe Edge-browser, waarvan onlangs ook weer nieuwe versies verschenen voor mobiel gebruik. Naast een nieuw, prominent logo heeft de app ook nieuwe menu’s gekregen. Onderin vind je een

GeForce Now

Lifeliner Radar/P2000

Met GeForce Now kun je computer-

Altijd mooi: apps van eigen bodem.

geschiedenis en de downloadmap.

games ook op de Android-telefoon

Dat geldt ook voor Lifeliner Radar/

De rij eronder bestaat uit een grid van

spelen. De aanbieder werkt op basis

P2000, een app die exact bijhoudt waar

aanvullende opties en snelkoppelingen.

van een abonnementsmodel. Er zijn

vluchten van politiehelikopters worden

Hier kun je bijvoorbeeld een nieuw

twee versies: een kosteloze en betaal-

uitgevoerd. Ook medische vluchten

InPrivate-tabblad openen of een pagina

de. Laatstgenoemde kost € 5,50 per

(bijvoorbeeld met de traumahelikopter)

afdrukken. Het is jammer dat de Ne-

maand. Groot verschil met de kosteloze

worden bijgehouden. De app heeft

derlandse vertalers niet meer naar hun

variant is dat betalende leden priori-

een eenvoudige opbouw: je ziet de

werk lijken te hebben gekeken, want

teit genieten bij het starten van een

kaart van Nederland en gele en blauwe

de vertalingen worden bij veel knoppen

spelsessie en dat de grafische kwaliteit

iconen tonen de globale positie van de

lelijk afgekapt. De browser besteedt

van de games beter is. Wie betaalt, kan

helikopters. De details van de helikop-

veel aandacht aan het kunnen aanpas-

bovendien spelsessies doorlopen zon-

ter tonen een paar kerngegevens, zoals

sen van de omgeving. Zo bepaal je zelf

der tijdslimiet. Bij de gratis variant is de

het call-sign van de kist en het laatste

welke knoppen worden getoond en kun

maximale sessie nu gesteld op één uur.

radiocontact. Bovendien kun je de

je via het instellingenvenster opgeven

Overigens ben je niet beperkt tot het

originele melding van de hulpdiensten

dat bepaalde instellingen (zoals favorie-

gebruik op je telefoon. Via GeForce

opvragen.

ten) worden gesynchroniseerd tussen

Now kun je de pc-spellen ook spelen

Daarnaast bevat de app een overzicht

verschillende apparaten.

op Shield TV (van Nvidia), op de Mac

van alle helikopters van hulpdiensten,

Edge is nog in ontwikkeling en dat blijkt

en in de toekomst op Chromebooks.

waarbij wordt aangegeven wanneer

bijvoorbeeld uit het afwisselend gebruik

De dienst gaat hiermee de concur-

deze voor het laatst live waren. Als een

van Engelse en Nederlandse teksten in

rentie aan met Stadia van Google, dat

helikopter offline is, geeft de app aan

de gebruikersomgeving. De browser is

vergelijkbare functionaliteit biedt. Op de

wanneer deze voor het laatst is gespot.

echter al prima bruikbaar in de praktijk

website van de makers kun je controle-

De app is gratis te gebruiken en is be-

en biedt op mobiel vlak een goed alter-

ren welke games worden ondersteund.

schikbaar voor zowel Android als iOS.

natief voor Chrome en Safari.

GeForce Now

Lifeliner Radar/P2000

Edge

Systeemeisen: Android 5.0

Systeemeisen: Android 4.1, iOS 9.0

Systeemeisen: Android 4.4, iOS 10.0

Taal: Engels

Taal: Nederlands

Prijs: gratis / € 5,50 p.m.

Prijs: gratis

nieuwe werkbalk die toegang biedt tot de lijst met favoriete internetlocaties,

PCA311_Nieuwe apps.indd 18

04-03-2020 10:50

REVIEW

Nieuwe apps

Activity Bubbles

NS Perronwijzer

Het terugbrengen - of in elk geval in

Met de Perronwijzer-app van de NS

de hand houden - van de schermtijd

hoef je niet meer naar de informatie-

houdt veel telefoongebruikers bezig.

borden op het station te kijken. De app

Verander je vaak de volume- en ge-

Niet zo vreemd dus, dat Android en

leent zich dan ook goed voor reizigers

luidsinstellingen van je telefoon, dan

iOS ingebouwde functies bevatten die

die slechtziend zijn. Op basis van je lo-

ben je relatief veel tijd kwijt aan het

inzicht geven in de hoeveelheid tijd die

catie toont de app de informatie van de

handmatig veranderen hiervan. Met

je spendeert aan je mobiele apparaat.

borden en de inhoud van de schermen

Audio Manager Lite kun je dit proces

Toch blijft het dan vaak bij de weergave

kan bovendien worden voorgelezen. Je

(deels) automatiseren.

van het aantal minuten en de apps die

hoeft je niet te beperken tot het perron

Het scherm is opgebouwd uit een

je hebt gebruikt. De makers van Acti-

waarop je je op dat moment bevindt,

drietal componenten. In het eerste vlak

vity Bubbles hebben een innovatieve

maar kunt ook stations zoeken en ver-

bepaal je het volume voor de verschil-

manier ontwikkeld om inzicht te geven

volgens de berichten daarvan opvra-

lende taken, zoals muziek, alarm en

in de manier waarop je je telefoon

gen. Hiervoor is het uiteraard wel nodig

gebeld worden. Stel je het volume liever

gebruikt. Elk keer dat je de telefoon

dat je de locatievoorzieningen van de

niet handmatig in, dan kun je gebruik-

ontgrendelt, verschijnt een nieuwe bub-

telefoon hebt ingeschakeld.

maken van de verschillende presets in

bel. Deze wordt getoond op de achter-

De app is opgebouwd uit een tweetal

het vlak eronder. Het derde en laatste

grond van het beginscherm. Hoe langer

tabbladen: Sporen en Vertrektijden.

onderdeel vinden we het meest interes-

vervolgens de gebruikssessie duurt,

Zo kun je direct de tijden voor een

sant: Routines. Hier kun je meerdere ta-

hoe groter de bubbel wordt. Maak je

specifiek spoor bekijken, maar ook een

ken definiĂŤren, zoals slapen, ontwaken

het echt te bont, raakt het scherm dus

station selecteren en alle tijden van

en werken. Voor elke routine bepaal je

volledig gevuld met bubbels. De ma-

die locatie bekijken. De app beperkt

de volume-instellingen en de momen-

kers gaan ervan uit dat dit inzicht een

zich daarbij niet tot de stations waar-

ten waarop ze actief moeten zijn. Dat

positieve invloed heeft op de manier

op NS-treinen rijden, maar biedt ook

kan een tijdstip zijn, maar ook een

waarop je met de telefoon omgaat.

ondersteuning voor stations waar de NS

locatie. Zo kan het volume bijvoorbeeld

De app zelf heeft verder niet veel

zelf niet rijdt.

automatisch worden gedempt zodra

aanpassingsopties. Zo is elke bubbel

Volgens de makers is de app nog

je je kantoor betreedt. Audio Manager

identiek en wordt er bijvoorbeeld geen

in ontwikkeling. Zo zijn dynamische

zorgt vervolgens voor het automatisch

onderscheid gemaakt tussen het soort

berichten (die bijvoorbeeld worden

uitvoeren van de verschillende instellin-

app dat je gebruikt: alle bubbels zijn

omgeroepen bij technische problemen)

gen. Voor deze uitgebreide optie heb je

grijs van kleur.

nu nog niet zichtbaar in de app.

wel de betaalde Pro-versie nodig.

Activity Bubbles

NS Perronwijzer

Audio Manager Lite

Systeemeisen: Android 8.0

Systeemeisen: Android 4.1, iOS 8.0

Systeemeisen: Android 5.0

Taal: Engels

Taal: Nederlands

Taal: Engels

Prijs: gratis

Prijs: gratis / Pro

Audio Manager Lite

PC-ACTIVE 311 19

PCA311_Nieuwe apps.indd 19

04-03-2020 10:50

RENS BLOM

MOBIELE DATA DELEN OP

ANDROID EN IOS Heb je een smartphoneabonnement met mobiel internet? Dan kun je de dataverbinding van je telefoon delen met bijvoorbeeld je laptop of tablet. Hoe dat werkt, lees je in dit artikel.

e mobiele dataverbinding van je smart

gebruik mag maken van mobiel internet. Ga naar

phone delen (tethering) is vooral handig als

Instellingen en Mobiel netwerk en bepaal met de

je andere apparaat geen eigen internet

schuifjes welke apps gebruik mogen maken van

verbinding heeft en er geen (goed) wifinetwerk

je databundel.

beschikbaar is. Dat is bijvoorbeeld van toepassing omdat je met het openbaar vervoer reist of in een koffiezaak zit waar je de openbare wifi niet vertrouwt. Wil je toch online aan de slag op je laptop, tablet of ander toestel, dan zijn er drie manieren voor een Android-smartphone en -tablet en iPhone en iPad (iOS). Dit omdat bepaalde iPads en Androidtablets een simkaartslot hebben en dus ook mobiele data kunnen delen.

DATALIMIET INSTELLEN

Een datalimiet instellen voorkomt dat je in één keer

Een andere reden om te delen is dat jij zelf ruim

door je hele datavoorraad heen bent of jezelf op kosten

in je mobiele data zit en je zo andere, minder

jaagt als je over limiet van je abonnement heen gaat

bedeelde vrienden of gezinsleden in staat stelt om te internetten. Als je geen onbeperkt internet

Let erop dat alle onderstaande methoden resulte

abonnement hebt, is het echter wel belangrijk om

ren in een hoger stroomverbruik op het apparaat

een datalimiet in te stellen op je smartphone of

dat zijn data deelt. Wil je gedurende een langere

tablet. Wanneer je je internetverbinding deelt met

trein- of autoreis je data delen, zorg dan voor een

een ander apparaat, stijgt het verbruik namelijk

opgeladen batterij en neem eventueel een power

flink. Zoek via de website of app van je provider

bank of (auto-)oplader mee.

uit hoeveel mega- of gigabyte aan data je per maand mag verbruiken en stel dit in via de instel

1. WIFI-HOTSPOT

lingen van je toestel. Op een Android-telefoon of

De wifi-hotspot is de bekendste methode om je

-tablet doe je dit het snelst door de Instellingen

mobiele dataverbinding te delen met een ander

te openen en in de zoekbalk Datalimiet in te

apparaat. Deze manier is erg gebruiksvriendelijk

toetsen. Druk op de instelling, geef de maand

en kan hoge internetsnelheden bieden, maar ver

limiet in MB of GB aan en bevestig dat je toestel

bruikt ook de meeste stroom. Een groot voordeel

de mobiele internetverbinding uitschakelt als de

is dat je meerdere apparaten aan je ene smart

limiet bereikt is. In iOS kun je geen datalimiet in

phone of tablet kunt koppelen. De andere twee

stellen. Je kunt alleen per app aangeven of deze

methoden werken met één apparaat tegelijk.

PCA311_Hotspot delen.indd 20

04-03-2020 10:34

WORKSHOP

Mobiele data delen

IOS Op je iPhone of iPad met iOS 13 open je Instellingen en klik je op Persoonlijke hotspot. Tik Wiﬁwachtwoord aan om je wachtwoord te zien of aan te passen. Dit wachtwoord vul je zo me teen in op het andere apparaat. Kies een lastig wachtwoord en houd dat voor jezelf. Schakel nu Sta anderen toe verbinding te maken in. Op het andere apparaat, bijvoorbeeld je laptop, verschijnt de naam van je iOStoestel in de lijst met beschik bare wifinetwerken. Vul het wachtwoord in en je of die ander kunt internetten. Kun je je iOStoe stel niet vinden? Klik dan op je iOSapparaat op

Standaard is in

Instellingen, Algemeen, Info en Naam. De naam

Android de 2,4-GHz-

van je toestel is ook de naam van je hotspot. Klaar

frequentieband i

met internetten? Volg de eerste stappen in deze

ngesteld

alinea en schakel Sta anderen toe verbinding te maken uit.

invult en kunt internetten. Is je Androidapparaat niet zichtbaar? Controleer op dat toestel of beide apparaten dezelfde wififrequentieband gebrui ken. Je kunt kiezen uit de standaard 2,4GHzfre quentie en de snellere 5GHzband, die niet door alle apparaten wordt ondersteund.

2. BLUETOOTH Je mobiele dataverbinding van je smartphone of tablet delen kan ook via bluetooth. Vrijwel alle mo biele toestellen, laptops en computers ondersteu nen bluetooth. Deze methode is veilig maar biedt een langzamere internetverbinding dan werken met een hotspot. Voor dit voorbeeld gaan we ervan uit dat je je

ANDROID

Androidsmartphone wilt verbinden met een

De stappen om een wifihotspot in te stellen op

Windows 10computer. Ga op je toestel naar

een Androidsmartphone of tablet verschillen

Instellingen en kies Bluetooth – de exacte naam

enigszins per Androidversie en fabrikant. De na

verschilt per smartphonemerk en Androidversie.

men van de instellingen variëren bijvoorbeeld. Wij

Zet het bluetoothschuifje aan. Klik op je Windows

gebruiken een OnePlustelefoon met de nieuwste

10computer op het Windowslogo in de hoek,

versie (Android 10). Ga naar Instellingen, Wi-Fi

typ Bluetooth en klik op de instelling Bluetooth-

& internet en klik op Hotspot en tethering. Kies

en andere apparaatinstellingen. Zet het blue

Wiﬁ-hotspot en verander indien gewenst de naam

toothschuifje aan en wacht totdat je Android

en het wachtwoord van de hotspot. Kies een

toestel in beeld is. Klik op het apparaat, dan op

moeilijk wachtwoord dat alleen jij kent. Zet het

Koppelen en controleer op beide toestellen of

hotspotschuifje aan en ga op het andere appa

de getoonde controlecode klopt. Druk daarna

raat naar de lijst met wifinetwerken. Hier verschijnt

op beide apparaten op Koppelen. Nu de toestel

je Androidtoestel, waarna je het wachtwoord

len verbonden zijn, ga je op je Androidtoestel

PC-ACTIVE 311 21

PCA311_Hotspot delen.indd 21

04-03-2020 10:34

naar Instellingen, Wi-Fi & internet en Hotspot en tethering. Zet het schuifje aan en de internet verbinding wordt gedeeld met je computer. Je schakelt de bluetoothtethering uit door het schuifje bij Hotspot en tethering uit te schakelen.

Op een Windows-computer vind je in het Conﬁguratiescherm het apparaat waarmee je wilt koppelen. Klik met de rechtermuisknop en selecteer Verbinding maken via Toegangspunt

en selecteer je iPhone of iPad. Kies Verbind met netwerk. Op een Windowspc klik je op het pijltje in de taakbalk, druk je op het bluetoothlogo en kies je Deelnemen aan PAN (Personal Area Op je Windows-computer met

Network). Klik met de rechtermuisknop op de

bluetooth-functie zoek je je

iPhone of iPad en selecteer Verbinding maken via

smartphone en koppelt deze met een

Toegangspunt. Om de dataverbinding te beëindi

controlecode

gen, ga je op je iPhone of iPad naar Instellingen, Persoonlijke hotspot en zet je Sta anderen toe verbinding te maken uit.

Heb je een iPhone of iPad met iOS 13? Ga dan

3. USB-KABEL

naar Instellingen, Persoonlijke hotspot en schakel

Je kunt je smartphone of tablet ook met een

Sta anderen toe verbinding te maken in. Navigeer

usbkabel op de computer aansluiten om zo

naar Instellingen, Bluetooth en controleer of het

je internetverbinding te delen. Deze methode

schuifje aanstaat. Ga op je Mac of Windowscom

verbruikt minder stroom dan wifi en bluetooth en

puter naar Bluetooth en koppel de iPhone of iPad.

is veiliger, omdat de verbinding verloopt via een

Voer indien nodig op je iOSapparaat de code in

fysieke kabel waar anderen niet digitaal op kun

die je op het computerscherm ziet. Klik op een

nen inbreken. Gebruik bij voorkeur de originele

Mac(Book) op het bluetoothlogo in de menubalk

usbkabel van de telefoon of tablet.

PCA311_Hotspot delen.indd 22

04-03-2020 10:34

WORKSHOP

Mobiele data delen

IOS

naar Instellingen, Persoonlijke hotspot en zet je

Heb je een Mac(Book) met het nieuwe macOS

het schuifje aan. Verbind het apparaat via de

Catalina en wil je je iPhone of iPad met iOS 13

usbkabel met je computer en open iTunes om

verbinden via usb tethering? Open het program

te controleren of je iPhone of iPad verbonden

ma Finder op de Mac en sluit de iPhone of iPad

is. Op je Windowspc ga je nu naar de lijst met

aan met een usbkabel. Krijg je op de computer

wifinetwerken, waar je iOSapparaat als bedraad

de waarschuwing Vertrouw je deze computer?,

netwerk zichtbaar is. Zet het schuifje bij Persoon-

klik dan op Vertrouw. Op je iPhone of iPad ga je

lijke hotspot uit om de verbinding te stoppen.

naar Instellingen, Persoonlijke hotspot en zet je het schuifje aan. Ga op de Mac(Book) nu naar

ANDROID

Systeemvoorkeuren, Netwerk en selecteer iPhone

Gebruik een usbkabel om je Androidtelefoon of

USB of iPad USB. Druk onderin het scherm op het

tablet met je Windowscomputer te verbinden.

instellingentandwieltje en kies Maak voorziening

De pc meldt dat het apparaat wordt ingesteld en

actief. Kies rechts in het scherm op Pas toe en

geeft bericht als dit voltooid is. Net als bij wifi en

je kunt internetten. Als je klaar bent, zet je het

bluetoothtethering verschillen de vervolgstappen

schuifje van Persoonlijke hotspot op je iPhone of

per Androidversie en fabrikant. Wij gebruiken

iPad uit.

opnieuw een OnePlussmartphone met het nieu we Android 10. Ga naar Instellingen, kies Wi-Fi & internet en Hotspot en tethering. Zet het schuifje van USB-tethering aan. Ga naar het startscherm van je smartphone of tablet en veeg vanaf de bo venkant van het beeldscherm naar beneden om de notificatiebalk op te roepen. In deze balk staat mogelijk Dit apparaat wordt opgeladen via USB.

Heb je een Windowspc, installeer dan het Appleprogramma iTunes gratis via de Micro softwebsite (https://bit.ly/2RYK0Ao) of scan de QRcode hieronder. Op je iPhone of iPad ga je

Klik op deze melding en kies vervolgens USBtethering. Door het schuifje van USB-tethering op je Androidtoestel weer uit te zetten, stop je het delen van de internetverbinding. Maccomputers bieden op dit moment geen ondersteuning voor usbtethering via een Scan deze code voor

Androidapparaat. Je kunt de dataverbinding

een link naar iTunes

tussen deze twee apparaten alleen op één van de

voor Windows

twee draadloze manieren delen.

PC-ACTIVE 311 23

PCA311_Hotspot delen.indd 23

04-03-2020 10:34

10 PH RO ON FI ME E RE FO IN X TE RN SA ET FA EX PL ED RI OR GE ER

IN DO W W

DR iO OID S

Handige tools voor je computer

TOOLS

IN DO W AC S OS LI NU X

DENNIS GANDASOEBRATA

DISPLAYFUSION

WIFIHISTORYVIEW

Als je meerdere beeldschermen gebruikt, kan het soms lastig zijn om

Windows houdt een lijstje bij van netwerken waar-

deze goed te beheren. Bijvoorbeeld bij het organiseren van vensters

mee je computer verbinding heeft gemaakt, op te

of het toekennen van verschillende bureaubladachtergronden per

vragen via het instellingenvenster (via Netwerk en

beeldscherm. DisplayFusion helpt je bij het beheren en optimaliseren

internet, Wi-Fi- en Bekende netwerken beheren).

van de instellingen voor je beeldschermen. Het programma draait onopvallend in het systeemvak van Windows. Een van de handige opties is Monitor Fading. Hierbij wordt het beeldscherm dat je niet gebruikt, automatisch gedimd. Ook is het mogelijk om alleen het actieve venster zichtbaar te houden en alle andere vensters te laten dimmen, ongeacht op welk beeldscherm die worden

Heb je echter behoefte aan meer inzicht in de netwerkgeschiedenis, dan kun je terecht bij WifiHistoryView. Dit gratis programma geeft je een uitgebreider overzicht van alle keren dat de computer verbinding heeft gemaakt met een draadloos netwerk. Het hoofdvenster bestaat uit een aantal kolommen, waarin wordt aangegeven op welk tijdstip verbinding werd gelegd, of de verbinding geslaagd is en welke netwerkkaart hiervoor is gebruikt. Verder worden meerdere tabellen getoond met aanvullende informatie, zoals de naam van het draadloze getoond. Heb je ‘slechts’ één groot beeldscherm, dan kun je dit beeld-

toegangspunt en het type draadloze verbinding

scherm ook onderverdelen in meerdere virtuele beeldschermen en

(bijvoorbeeld 802.11n). In de praktijk kan de lijst aar-

deze behandelen als gescheiden systemen. Het programma biedt on-

dig lang worden, wat het overzicht niet ten goede

dersteuning voor profielen, waarmee je de gebruikersinstellingen snel

komt. De filterfunctie komt dan ook goed van pas.

kunt opvragen. Er is een gratis en een betaalde variant beschikbaar.

Verwacht niet te veel tekst en uitleg bij elke optie;

De kosteloze versie geeft al een goed beeld van de mogelijkheden en

het programma is duidelijk primair bedoeld voor

is voor beginnende gebruikers een goed startpunt.

gebruikers met de nodige netwerkkennis.

DisplayFusion, www.displayfusion.com

WifiHistoryView,

Prijs: gratis / Pro: vanaf $ 29,-

www.nirsoft.net/utils/wifi_history_view.html

+ uitgebreid beheer van meerdere beeldschermen

Prijs: gratis

+ ondersteuning van profielen

+ werkt op alle versies van Windows, vanaf Vista

+ mogelijkheid tot virtuele beeldschermen

+ filterfunctie

- uitleg van opties kan duidelijker

+ kolommen naar eigen inzicht in te richten

PCA311_Tools.indd 24

04-03-2020 11:08

REVIEW

Tools voor je computer

FILEHIPPO APP MANAGER

CURSOR LOCK

Wil je minder tijd kwijt zijn met het bijhouden

nuttig te zijn. Goed voorbeeld hiervan is Cursor

van updates voor geïnstalleerde software en er

Lock. Met dit programma kun je de muiscursor

tegelijkertijd voor zorgen dat het systeem altijd

toekennen aan een specifiek beeldscherm in een

up-to-date is? Met FileHippo App Manager kun je

situatie waarin je gebruikmaakt van meerdere

een groot deel van de updates automatiseren. De

beeldschermen. Vooral bij het spelen van games

gedachte achter het programma is eenvoudig: de

voorkomt het programma dat de cursor per on-

software neemt de computer onder de loep en

geluk naar een andere monitor schiet en je alsnog

Niet elk programma hoeft uitgebreid te zijn om

verliest.

controleert welke programma’s aanwezig zijn. Een lijst van geïnstalleerde programma’s wordt naar de servers van FileHippo gestuurd om te controleren of er nieuwe updates beschikbaar zijn. Je moet er natuurlijk wel mee akkoord gaan dat de lijst van programma’s daarmee ook bij de makers van

HOTKEYS

FileHippo bekend wordt.

Prettig aan het programma is dat het wordt gekoppeld aan een specifiek venster. Zodra je dit venster

MY APPS

minimaliseert, houdt de werking ook op en wordt

De opbouw van het programma is eenvoudig:

de muiscursor weer ‘vrijgegeven’, zodat je deze

op de tab My Apps vind je een overzicht van de

ook op de andere beeldschermen kunt gebruiken.

aanwezige programma’s en geeft de kolom uiterst

In het programmavenster zijn er naast de hoofdtab

rechts aan of er updates voor beschikbaar zijn. De

een aantal andere tabbladen, waaronder Hotkeys.

updates - voor alle programma’s of juist een selec-

Hierop kun je sneltoetsen definiëren waarmee je

tie daarvan - kunnen automatisch worden gedown-

het vergrendelen snel kunt in- en uitschakelen.

load en toegepast. Gelukkig kun je ook specifieke

Ook kun je een sneltoets aanwijzen waarmee je

programma’s uitsluiten, als je niet wilt dat hiervoor

kunt schakelen tussen muisvergrendeling voor

updates worden toegepast.

het hele scherm, voor een venster of voor de inhoud van een venster. Je kunt Cursor Lock gratis gebruiken.

FileHippo App Manager,

Cursor Lock, www.snakebytestudios.com/projects/

filehippo.com/download_app_manager/

apps/cursor-lock

Prijs: gratis

+ eenvoudige gebruikersomgeving

+ muiscursor gekoppeld aan specifiek venster

+ specifieke programma’s uit te sluiten

+ ondersteuning voor sneltoetsen

- overzicht van geïnstalleerde programma’s wordt

+ automatisch sluiten na vergrendeling

extern gedeeld

PC-ACTIVE 311 25

PCA311_Tools.indd 25

04-03-2020 11:08

ONDER REDACTIE VAN ROB COENRAADS EN ARNO BEUKEN

LEZERSTIPS

Doe je voordeel met deze interessante en leuke tips die lezers van PC-Active hebben ingestuurd. WERKEN MET SNAPS IN UBUNTU

(afbeelding 1) zie je of je een snap of gewone

Een snap is een universeel Linux-applicatie-

applicatie installeert.

pakket, dat geschikt is voor meerdere Linux-

Via het terminalvenster heb je geavanceerder

distributies (Linux Mint, Raspbian en meer). Een

beheer van snaps. Voor Engelstalige

snap wordt gedistribueerd en geïnstalleerd als

documentatie, zie: https://snapcraft.io/docs/

compleet pakket met alle benodigde bestanden

getting-started (Nederlandse beschrijvingen zijn

en bibliotheken en beïnvloedt daarom geen

minder compleet).

andere snaps en gewone applicaties die werken

Met snap ﬁnd “media player” kun je mediaspeler-

met gedeelde bestanden en bibliotheken.

snaps zoeken, bijvoorbeeld de snap VLC. Zo

Een snap wordt in principe uitgevoerd in een

installeer en verwijder je met sudo snap install vlc

afgeschermde omgeving (uitzonderingen worden

respectievelijk sudo snap remove vlc. Commando

duidelijk aangegeven bij installatie). Snaps

snap list toont alle geïnstalleerde snaps.

hebben belangrijke voordelen met betrekking tot

Snaps worden geleverd in een sterk

ontwikkeling, beheer en veiligheid.

gecomprimeerd bestandsformaat (.snap) en zo opgeslagen in /var/lib/snapd/snaps/ (afbeelding 2). De inhoud van de .snaps-revisies worden alleenlezen gemount op /snap/<snapnaam>/<revisie>/. Een snap kan niet ongemerkt veranderd worden en is beschikbaar in originele toestand of helemaal niet. De startscripts voor gebruik (in menu’s) in de favorietenbalk vind je in /var/ lib/snapd/desktop/applications/ (bijvoorbeeld gnome-calculator_gnome-calculator.desktop = Rekenmachine).

Afbeelding 1: Het Ubuntu-softwarecentrum

Om snaps te kunnen gebruiken, moeten de snapd daemon en de snap-tool geïnstalleerd zijn

In /snap/bin/ (toegevoegd aan de $PATH-

(controleer met terminalcommando snap version).

variabele) staan snelkoppelingen naar de

Snaps worden geleverd vanuit de snap-winkel,

gedeelde bibliotheek /usr/bin/snap om de

geïntegreerd in het Ubuntu-softwarecentrum

geïnstalleerde snaps te kunnen starten. Snaps

(Gnome Software). Aan de Bron onder Gegevens

starten wel iets trager dan gewone applicaties. Ze

De winnende Lezerstip Onze favoriete Lezerstip werd ditmaal ingestuurd door Frans Dijkhoff met zijn tip over het gebruik van Windows Easy Transfer onder Windows 10. Hiervoor krijgt hij de Creality CR 20 Pro 3D-printer t.w.v. € 369,50. Gefeliciteerd!

PCA311_lezerstips.indd 26

06-03-2020 09:36

UPDATE

Lezerstips

Afbeelding 2: Installatie-, revisie- en startscriptsmappen

moeten namelijk eerst gedecomprimeerd worden. Persoonlijke bestanden van snaps worden opgeslagen in of onder ~/snap/<snapnaam>/ Voor bijvoorbeeld Thunderbird vind je het profiel in ~/snap/thunderbird/common/.thunderbird/ (is ~/.thunderbird/ voor de gewone app). Updates vinden automatisch plaats. De voorgaande revisie wordt bewaard. Bevalt een update niet, dan kun je terug met het commando sudo snap revert <snapnaam>. In /snap/<snapnaam>/ current/ (afbeelding 2) staat een snelkoppeling naar de in gebruik zijnde revisie. Met sudo snap

Afbeelding 3: Snap(s) back-up maken, terugzetten en verwijderen

refresh [<snapnaam>] kun je één of alle snaps handmatig updaten. Voor één of alle snaps tegelijk kun je een

VOORKOM HOGE ROAMING-KOSTEN

snapshot (back-up) maken van alle gebruikers-,

Ik ga elk jaar naar Egypte en Turkije. Het gebruik

configuratie- en systeemdata met sudo snap save

van mobiele data daar is extreem duur als je

[<snapnaam>] en terugzetten met sudo snap restore

gebruikmaakt van je eigen abonnement. In de

<setnummer> (afbeelding 3). Deze snapshots

meeste hotels is wel wifi aanwezig, maar dat is

worden opgeslagen in /var/lib/snapd/snapshots/.

over het algemeen zeer traag en vaak slechts op

Commando snap saved toont de beschikbare

beperkte plekken beschikbaar. Op het vliegveld

snapshots. Bij het verwijderen van een snap wordt

of elders kun je vrij goedkoop een simkaart kopen

automatisch een snapshot gemaakt. Na opnieuw

met 15 GB aan dataverkeer. Nu zou je elke keer je

installeren kun je de snapshot terugzetten om de

eigen simkaart uit je telefoon kunnen halen, maar

persoonlijke data te herstellen. Snapshots kun je

dan werkt je abonnement niet meer en ben je in

verwijderen met sudo snap forget <setnummer>.

noodgevallen telefonisch niet bereikbaar.

Voor uitgebreider beheer, zie de eerder

Wat ik al jaren doe, is dat ik een extra (oude

genoemde website en terminalcommando’s snap

en goedkope) telefoon meeneem. Hier doe ik

help --all en dan snap help <command>.

de gekochte simkaart in en vervolgens stel ik

Gustaaf van Dijk

op deze telefoon een wifi-hotspot in. Dit heeft

Stuur in en win! Ook een goede, handige, leuke, eenvoudige of complexe digitale tip die je met ons wilt delen? Stuur je tip met afbeelding(en) voor 20 april 2020 naar arno.beuken@hcc.nl en vermeld in de onderwerpregel ‘Lezerstip’. Onze favoriete tip wordt in de volgende uitgave beloond met deze Motorola moto g8 power t.w.v. € 229,99.

PC-ACTIVE 311 27

PCA311_lezerstips.indd 27

06-03-2020 09:36

EMOJI-TOETSENBORD Als je, zoals ik, verslaafd bent aan het gebruik van emoji’s, dan kun je deze op je computer net zo makkelijk gebruiken als op je telefoon of tablet. Onder Windows 10 druk je op de Windows-toets +. (punt) en op MacOS Cmd + Control + spatiebalk.

verschillende voordelen. Iedereen aan wie ik toestemming geef, kan overal waar ik in de buurt ben op internet. Dus ook op het strand of op een terrasje. Mijn eigen telefoon blijft gewoon telefonisch bereikbaar. Roaming en mobiele data zet ik op mijn eigen telefoon uit om er zeker van te zijn dat ik bij thuiskomst niet met hoge rekeningen geconfronteerd word. Dick van Putten

HANDIGE ANDROID-APP Zou het niet handig zijn als je telefoon of tablet je met een stem vertelt dat de batterij opgeladen moet worden? Of, om je accu te sparen, dat deze voor 90 procent vol is en afgekoppeld moet worden? AutomateIT is een heel handige app, waarin je je eigen ‘regels’, oftewel instructies, kunt

Een venster met emoji’s verschijnt, die je met elke

schrijven voor welke actie de telefoon of tablet

toepassing kunt gebruiken. Let op: rechts in het venster zit een smalle schuifbalk. Als je naast het venster klikt, verdwijnt dit emoji-scherm weer. J. Vrolijks

WINDOWS EASY TRANSFER WORK-AROUND In het artikel ‘Afscheid van Windows 7’ in PCActive 308 (okt/nov 2019) beschrijft Dennis Gandasoebrata het gebruik van Windows Easy Transfer in Windows 10. Om dit programma te downloaden, vermeldt hij de URL www.microsoft. com/en-us/download/details.aspx?id=20483. Maar als je het programma hebt gedownload en het in moet uitvoeren na een bepaalde ‘trigger’. Het is

Windows 10 wilt installeren, krijg je deze Microsoft-

heel makkelijk om in deze app een set regels op

foutmelding: 0x80096002. Zie bijgaand plaatje op

te bouwen.

de volgende pagina. Na wat zoeken heb ik een

Een trigger kan bijvoorbeeld zijn: ‘aangesloten op

work-around gevonden die prima werkt.

power en accu is 90%’. Daarna kies je een actie,

Je hebt het programma werkend op je oude

bijvoorbeeld: ‘text to speech’. Je kiest een taal

computer staan. Kopieer nu de gehele directory

en schrijft als uitgesproken tekst: “De accu is vol,

met het programma Windows Easy Transfer van

koppel mij af.” Je kiest een naam voor deze regel

je Windows 7- of Windows 8-computer en kopieer

en slaat hem op. AutomateIT is gratis, er bestaat

die directory op je nieuwe Windows 10-machine.

ook een betaalde Pro-versie.

Je krijgt nu geen foutmelding meer en het

Marco

programma werkt naar behoren. Om het makkelijk

PCA311_lezerstips.indd 28

06-03-2020 09:36

UPDATE

Lezerstips

hier de ‘lite’-versie van het besturingssysteem op te zetten. Raspian Buster Lite is de meest recente versie, maar draai je nog op een oudere versie, is dat ook prima. Nadat je het besturingssysteem Downloaden? Op

op de geheugenkaart hebt gekopieerd en je

pc.active.nl/tips-trucs

Pi is opgestart, is het verstandig om een aantal

staan de 32- en 64-bits

stappen standaard te doorlopen:

installatiemapjes voor

- Verander het standaardwachtwoord (raspberry)

je klaar

van de user ‘pi’; - Enable de mogelijkheid van SSH, zodat je

te maken, heb ik de directory ingepakt in een zip-bestand in een 32-bits en een 64-bits versie (migwiz.zip). Pak deze zip-file uit op je Windows

eenvoudig vanaf je computer op de Raspberry Pi kunt werken met een programma zoals PuTTY; - Zorg dat je Raspberry Pi de laatste updates

10-machine en start het programma op met

krijgt door achtereenvolgens de commando’s

migwiz.exe. Ik heb menig familielid en kennis op

sudo apt update, sudo apt upgrade, sudo apt full-

deze manier al kunnen helpen om hun computer

upgrade en sudo apt autoremove uit te voeren.

naar Windows 10 om te zetten.

Het laatste commando verwijdert eventueel

Frans Dijkho≠

overbodige onderdelen. De eerste twee stappen doe je eenvoudig

JE EIGEN VPN SERVER MAKEN Er is tegenwoordig veel belangstelling voor VPN

via sudo raspi-conﬁg, de laatste stap vanaf de command prompt. Vanaf dit moment kun je de Raspberry Pi vanaf je computer benaderen.

(Virtual Private Network) om je dataverkeer te beschermen tegen meekijkers. (Zie ook pagina

PIVPN

56-59, red.) Je kunt daarvoor een abonnement

Nu onze Raspberry Pi up and running is, gaan we

nemen bij een VPN-aanbieder, maar je kunt ook

hem geschikt maken als OpenVPN-server. Dit gaat

een eigen VPN-server aan je netwerk koppelen.

eenvoudig met de tool PIVPN. Dit installatiescript

Dit heeft twee voordelen: je kunt vanaf elke

doorloopt één voor één alle stappen die nodig

locatie ter wereld via je eigen internetverbinding

zijn om OpenVPN op je Pi te installeren en juist

het internet op en hebt op die manier een veilige

te configureren. Dit script werkt het best onder

manier toegang tot je eigen netwerk.

root-rechten. Om het script te downloaden en

Nog niet zo heel lang geleden had je de nodige

te starten, type je achtereenvolgens: sudo -i (om

(technische) kennis nodig om een eigen VPN-

rootrechten te verkrijgen) en curl L http://install.

server te configureren, maar tegenwoordig is het

pivpn.io | bash (om het script te downloaden en

door initiatieven uit de open source-community

automatisch te starten).

behoorlijk eenvoudig. Enige vereiste is dat je enigszins thuis bent op een Raspberry Pi, want dat is de computer die we gaan gebruiken voor onze eigen VPN-server. We maken gebruik van de OpenVPN-software. Deze is vrij toegankelijk (want open source) en veilig. Deze handleiding bestaat uit drie onderdelen: een Raspberry Pi inrichten (kort), het configureren van een OpenVPN server op je Raspberry Pi en je modem/router instellen voor het doorlaten van het VPN-verkeer. Eerst controleert het script de nodige zaken: is Raspbery Pi

je Raspberry Pi voldoende up-to-date, zijn alle

Als basis voor de OpenVPN-server gebruiken we

benodigde packages aanwezig, heb je voldoende

een Raspberry Pi. Dit hoeft zeker niet de nieuwste

opslagruimte, etc. Vervolgens installeert het script

Raspberry Pi 4 te zijn, zelf draai ik mijn server nog

de packages die het nodig heeft.

op de eerste Raspberry Pi. Het is voldoende om

Belangrijk is dat je Raspberry Pi een vast IP-

PC-ACTIVE 311 29

PCA311_lezerstips.indd 29

06-03-2020 09:36

adres krijgt. Waarom wordt in het derde deel (modem/routerconfiguratie) duidelijk. Het script faciliteert dit. Gedurende het script ga je ook certificaten genereren. OpenVPN werkt met certificaten die de sleutels bevatten

elke client (laptop, iPad, smartphone) van waaruit

waarmee het dataverkeer wordt versleuteld. Om

je contact wilt maken met je OpenVPN-server.

later gemakkelijk bij deze certificaten te komen,

Dit doe je met sudo pivpn add vanaf de command

is het handig om de user ‘pi’ (default) aan te

line. Dit commando vraagt achtereenvolgens

geven als user waar deze certificaten worden

om een naam (bijv. VPN-Client1), hoeveel dagen

opgeslagen.

het certificaat geldig moet zijn (3650 is 10 jaar)

Sinds kort ondersteunt PIVPN twee encryptie

en optioneel een wachtwoord. Hierna wordt een

protocollen: WireGuard en OpenVPN. Aangezien

ovpn-profiel gemaakt en geplaatst in /home/

deze lezerstip gaat over OpenVPN, kies je voor

pi/ ovpns, oftewel de directory ovpns in de

het OpenVPN-protocol. OpenVPN ondersteunt

homedirectory van de pi-user. Definieer zoveel

twee netwerkprotocollen: UDP en TCP. UDP werkt

ovpn-profielen als dat je clients denkt te gaan

het snelst, dus kies deze (default). Nu sta je

gebruiken. Naderhand nieuwe genereren kan ook.

voor een belangrijke keuze. OpenVPN gebruikt namelijk een netwerkpoort om te communiceren.

Modem/router instellen

Standaard is dit poort 1194. Het gebruik van dit

Een laatste, niet onbelangrijke stap, is dat je in je

poortnummer heeft echter twee nadelen: het is

modem/router moet aangeven dat UDP-verkeer

het gekende poortnummer voor OpenVPN, dus

dat binnenkomt op poort 1194 of 443 (afhankelijk

bij een poortscan kan een aanvaller eenvoudig

van wat je hebt opgegeven in het PIVPN-script),

ontdekken dat er een OpenVPN-server draait.

moet worden doorgezet naar je Raspberry Pi waar

Echter: OpenVPN is bij gebruik van goede sleutels

de OpenVPN-server op draait. Daarom is een

zeer robuust, dus kan wel een stootje hebben. Het

vast IP-adres voor je Pi noodzakelijk. Per modem/

tweede nadeel is lastiger en dat is dat lang niet

router kan de manier waarop je dit moet doen

overal (in het buitenland) poort 1194 bereikbaar is.

verschillen (zie handleiding/Google). Meestal

Vaak wordt deze door een firewall afgeschermd,

vind je het bij Port Forwarding. Hier geef je op

waardoor je VPN-verbinding niet werkt. Zelf

dat UDP-netwerkverkeer dat op genoemde poort

gebruik ik poort 443. Deze wordt normaliter

binnenkomt, moet worden doorgezet naar het

gebruikt voor encrypted webverkeer (https) en

interne IP-adres van je Raspberry Pi. Op pagina 31

staat dus altijd open. Als je zelf geen webserver

zie je hoe dat eruit ziet voor mijn Asus-router.

draait, zou ik poort 443 adviseren! Onthoud welke

Gebruik vervolgens op je mobiele apparaten

poort je hier invult, je hebt dit later nodig.

de OpenVPN Connect-app (in PlayStore/

Vervolgens geef je aan welke DNS-provider je wilt

AppStore voor Android/iOS en op www.openvpn.

gebruiken voor je VPN-clients. OpenDNS is een

net/community-downloads voor Windows/

goede, veilige keuze. Kies je eigen, publieke IP-

Linux-laptop). Kopieer een ovpn-profiel naar

adres (default) als adres voor je OpenVPN-server

een mobiel apparaat en importeer het in de

en kies vervolgens hoeveel bits je certificaat

OpenVPN Connect-app. Hierbij kun je eventueel

moet worden. 256-bit (default) is veilig genoeg,

een wachtwoord ingeven. Vanuit deze OpenVPN

maar kies gerust meer bits als je je daar prettiger

Connect-app start je vervolgens je VPN-

bij voelt. Als een van de laatste keuzes kun je

verbinding op. Wil je op je OpenVPN-server via de

aangeven dat je Raspberry Pi automatisch van

logfile in de gaten houden of de connectie werkt,

updates wordt voorzien. Omdat je OpenVPN-

type dan tail -f var/log/openvpn.log.

server rechtstreeks aan het internet hangt,

Na deze relatief eenvoudige stappen heb je

verdient het aanbeveling hiervoor te kiezen. Het

je eigen VPN-server draaien en kun je overal

script eindigt met het scherm zoals hierboven.

ter wereld op een veilige manier naar je eigen

Het enige dat je nu nog moet doen, is het

netwerk toe en via daar het internet op.

aanmaken van een zogenaamd ovpn-profiel voor

Frank Thuijs

PCA311_lezerstips.indd 30

06-03-2020 09:36

UPDATE

SCHERMAFBEELDING IN WINDOWS

Lezerstips

je systeembestanden te controleren en waar nodig te herstellen. Dat kan met het programma

Het maken van een schermafbeelding op maat in

System File Checker: sfc.exe. Dit programma moet

Windows kon al met het accessoire-programma

worden gestart in het opdrachtprompt-venster en

Knipsel. Dit is nu vervangen door het programma

wel in administrator-modus. In Windows 10 doe je

Knippen en aantekenen en daarmee een stuk

dit als volgt: klik met de rechtermuisknop op de

gebruiksvriendelijker geworden.

Start-knop. In het keuzemenu dat nu verschijnt,

Sinds de introductie van de toetscombinatie

klik je op Windows PowerShell (Admin). Je krijgt

Windows+Shift+S is het nu zelfs mogelijk om

nu de vraag: ‘Wilt u toestaan dat deze app

zonder het programma te starten een op maat

wijzigingen aan uw apparaat aanbrengt?’ Hier

gemaakt deel van het scherm vast te leggen.

klik je op Ja. Voer in het Opdrachtprompt-venster

Hierdoor kun je ook schermafbeeldingen maken

het volgende commando in: sfc /scannow. Vergeet

van context- of pull-down menu’s. Deze functie

de spatie voor /scannow niet, anders krijg je een

is met name handig bij vragen over of het geven

foutmelding.

van uitleg over de werking van een programma in

Alle systeembestanden worden nu gescand

de Windows-omgeving.

en beschadigde bestanden worden vervangen

Meta de Mul-van den Hoed

door bestanden die zich in de cache bevinden, in een gecomprimeerde map in

SYSTEM FILE CHECKER Lijkt er iets aan de hand te zijn met je Windows-

%WinDir%\System32\dllcache. De aanduiding %WinDir% vertegenwoordigt de Windowsbesturingssysteemmap. Grote kans dat dit op

computer, dan kan het zijn dat één of meerdere

systeembestanden niet meer in orde zijn. Dan

jouw computer ook C:\Windows is. Vervolgens

kun je natuurlijk een nieuwe installatie doen of op

is het systeem even bezig met de scan. Sluit

zoek gaan een programma van een derde partij

het Opdrachtprompt-venster pas wanneer de

om het probleem te verhelpen. Maar Windows

controle volledig klaar is. De resultaten worden

beschikt zelf ook over een mogelijkheid om

weergegeven nadat dit proces is voltooid. Indien

PC-ACTIVE 311 31

PCA311_lezerstips.indd 31

06-03-2020 09:36

sfc.exe meldt dat er beschadigde bestanden zijn gevonden, maar dat deze kunnen niet allemaal worden hersteld, raadpleeg dan de uitgebreide informatie op de supportsite van Microsoft, via de verkorte link bit.ly/2OG2uUk Ronald Mallant

TWEEDE SCHIJF GEBRUIKEN Voldoende ruimte op je C:-schijf om een update te kunnen installeren, wil wel eens een probleem zijn. Bij het inrichten van de computer is het in dat geval verstandig om, als deze tenminste twee schijven heeft, op de eerste alleen de strikt noodzakelijke Windows-bestanden te zetten. 1. Dat betekent dat je bij het installeren van een

2. TEMP of TMP verplaatsen Meestal staat de

programma altijd de standaardlocatie (vrijwel

TEMP- en/of TMP-map op de C:-schijf. Dit is

altijd de C:-schijf) even moet aanpassen naar

niet altijd gewenst in verband met de ruimte,

een schijfletter op de tweede schijf. Ikzelf

met name bij een ssd. Ook al omdat deze

gebruik daarvoor de P: (voor Programma’s) die

mappen wel eens heel erg vol kunnen raken

ik via schijfbeheer gedefinieerd heb. Ik heb

zonder dat we dat doorhebben. Het verplaatsen

op die tweede schijf ook maar meteen een

van de map naar een andere schijf is dan de

D: (voor Data) gemaakt. Dat is bijvoorbeeld

oplossing. Maak eerst de map TEMP aan op de

gemakkelijk voor de back-up. Verander wanneer

schijf die je wilt gaan gebruiken, bijvoorbeeld F:\

je een programma installeert de C: in een

TEMP

P:. Alle programmabestanden zullen dan op

In Windows 7 ga je in het configuratiescherm

de P: geplaatst worden en alleen de strikt

naar Systeem en vervolgens naar

noodzakelijke Windows-bestanden komen op

Geavanceerde systeeminstellingen. Selecteer

de C:-schijf terecht.

in het scherm Systeemeigenschappen de tab geavanceerd. Daarin staat onderaan de knop Omgevingsvariabelen. Verander in het venster Gebruikersvariabelen de waarde van TEMP en TMP in F:\TEMP. (Niet in de systeemvariabelen!) Klik op OK en nadat je computer opnieuw hebt opgestart, kun je de TEMP- en/of TMPmappen van de C:-schijf (niet de c:\Windows\ Temp!) legen, omdat die niet meer gebruikt wordt door de gebruiker. In Windows 10 kun je het makkelijkst even via de zoekoptie zoeken naar omgevingsvariabelen. Daarna ga je verder zoals onder Windows 7. De nieuwe F:\TEMP kun je voortaan straffeloos leegmaken als daar behoefte aan is. 3. Installeer en gebruik Patchcleaner (https:// sourceforge.net/projects/patchcleaner/) vóórdat een Windows-update wordt gedaan. Bij mij hielp dit enorm om ruimte te besparen. Thibaud Taudin Chabot

PCA311_lezerstips.indd 32

06-03-2020 09:36

w.h c

c.n

l/w

ord

-lid

6x WELKOMST CADEAU

GRATIS INTERNET SECURITY T.W.V. € 20,-

= HCC-LIDMAATSCHAP DE VELE VOORDELEN VAN HET HCC-LIDMAATSCHAP • 6x per jaar PC-Active • Heel veel voordeel, maandelijks wisselende aanbiedingen + vast (collectief) voordeel • Presentaties & workshops in heel Nederland en in Vlaanderen • Hulp & advies: telefonisch, via de Vraagbaak en op bijeenkomsten in de buurt • Verdieping via Interessegroepen zoals Windows, Apple, 3D-printen, drones en beleggen

WORD DAAROM NU HCC-LID EN KRIJG • De nieuwste editie van PC-Active • Een welkomstgeschenk naar keuze:

OPTIE 1: Haal alles uit de Raspberry Pi (4) met de nieuwe en 164 pagina’s dikke special Het Ultieme Raspberry Pi Handboek deel 2, de complete gids voor de Raspberry Pi 10 t.w.v. € 12,99. OPTIE 2: Een liefst 128 GB grote micro-sd-kaart van Kingston voor je smartphone, tablet of camera, met een adviesprijs van € 26,99. Ben je al lid? Dan krijg je € 3,- korting op Het Ultieme Raspberry Pi Handboek deel 2 via www.hcc.nl/ledenvoordeel www.hcc.nl/word-lid

PCA311_word lid_klaar.indd 33

04-03-2020 11:17

SVEN LAMERS EN ARNO BEUKEN

(VIDEO)BELLEN MET FACETIME De mogelijkheid om te videobellen is een fijne functie die standaard is geïnstalleerd op je iPhone of iPad. Lees hier hoe je je aanmeldt voor FaceTime en iemand kunt bellen met beeld en geluid.

T 2

elecomproviders zullen niet altijd blij zijn

nu en dan functies waardoor de providers hun

met Apple. Aan de ene kant kunnen ze met

inkomsten drastisch zien dalen. FaceTime is zo’n

de iPhone mooie abonnementen verkopen,

functie. Daarmee kun je videobellen met andere

want mensen staan in de rij voor Apple’s smart-

iPhones, iPads, iPodtouches en Macs. Waarom

phones. Aan de andere kant verzint Apple zo

zouden providers daar niet blij mee zijn? Nou, het

kan via wiﬁ en dus hoef je geen belminuten te betalen. En dat terwijl het bellen een stuk leuker maakt als je elkaar kunt zien. Daarnaast is FaceTime ook beschikbaar voor alleen audiogesprekken. Dat is eigenlijk een omslachtige beschrijving van bellen via wiﬁ. Gratis en voor niets dus! 1[1 CONTACTPERSONEN

Als je op het plusje rechtsboven in de zijbalk tikt, kun je naar contactpersonen zoeken. Wil je liever in de volledige lijst scrollen? Tik dan op het plusje in de zoekbalk. De contactpersonen die ook Facetime hebben, lichten op. Na een tik op een persoon kies je onderaan of je een audio- of videogesprek wilt starten. 22

RECENTE GESPREKKEN

Alle gesprekken die je recent gevoerd hebt, verschijnen in de lijst links op het scherm. Heb je een gesprek gemist? Dan verschijnt er een rood notiﬁcatie-bolletje. 33

TWEE CAMERA’S

Als je eenmaal verbinding hebt met de persoon aan de andere kant van de lijn, kun je schakelen van de frontcamera naar de camera die zich aan de achterkant van je iPad bevindt. Zo kun je jouw

Groepsgesprekken FaceTime werkt met maximaal 32 personen tegelijk. Nodig gewoon meerdere mensen uit voor een gesprek en ze worden allemaal gebeld. Een slim algoritme bepaalt daarbij overigens wie het grootst op het scherm wordt weergegeven. Maak je veel lawaai of beweeg je veel, dan maak je de meeste kans.

omgeving laten zien. 44

CAMERA IN GEBRUIK

Als je de app opstart, krijg je jezelf op de achtergrond te zien. Zodra je een videogesprek voert, krimpt dit beeld tot een postzegel in de hoek van het scherm en komt het videobeeld van de gebelde groot in beeld.

PCA311_IOS Facetimen.indd 34

09-03-2020 13:28

WORKSHOP

(Video)bellen met FaceTime

1 FACETIME AANZETTEN

2 GA NAAR FACETIME

3 AUDIOBELLEN

Ga in de app Instellingen naar FaceTime

Open nu de app FaceTime. Klik op het

Druk op het telefoontje om een audio

en zet de schuif op groen. De functie

plusje en je kunt naar contactpersonen

gesprek te starten. Een audiogesprek is

wordt geactiveerd en je ziet dat je op je

zoeken die FaceTime hebben.

alsof je gewoon aan het bellen bent, al is

telefoonnummer of e-mailadres bereik-

de kwaliteit via internet meestal beter.

baar bent.

4 VIDEOBELLEN

5 EFFECTEN

6 OPTIES

Tijdens een audiogesprek kun je gemak-

Tijdens een gesprek staan onderin

Met de vier puntjes bovenin open je de

kelijk overschakelen naar een video

knoppen. Via de knop links pas je effec-

opties. Hier wissel je bijvoorbeeld van

gesprek door op het FaceTime-icoon te

ten toe. Zo kun je je hoofd bijvoorbeeld

camera of schakel je het geluid uit. Veeg

tikken. Andersom gaat dit niet. Tik op een

vervangen door een Animoji.

het menu omhoog en je kunt mensen

naam en je krijgt twee knoppen: ‘Audio’

toevoegen voor een groepsgesprek.

en ‘Video’.

Alternatieve beeldbel-apps Met FaceTime kun je alleen videobellen met iemand die ook een iPhone, iPad, iTouch of Mac heeft. Wil je iemand spreken die een ander besturingssysteem heeft, dan zijn daar verschillende apps voor. WhatsApp, zo’n beetje de bekendste messenger-app, ondersteunt ook beeldbellen. Via wifi, maar ook via 4G, hoewel het bellen dan wel van je databundel afgaat. WhatsApp kun je ook als desktop-versie openen, zodat je belt via de computer. Andere bekende apps zijn Skype van Microsoft, Google’s Hangouts en Discord, dat veel door jongeren en gamers wordt gebruikt en geschikt is voor alle besturingssystemen.

PC-ACTIVE 311 35

PCA311_IOS Facetimen.indd 35

09-03-2020 13:28

MAIKEL DIJKHUIZEN

LEUKE SPELLEN Spellen voor de computer, tablet en smartphone zijn er in allerlei smaken. In deze nieuwe rubriek zetten we leuke games voor jong en oud op een rij.

APR / MEI 2020

Klaverjassen

Backgammon

Klassieke kaartspellen, zoals klaver-

Wie in de Microsoft, Play of App Store

Mahjong

jassen, kun je prima digitaal spelen.

op ‘Backgammon’ zoekt, komt tiental-

Als je graag een goede Nederlands-

Bij gebruik van een Windows-compu-

len versies tegen. Helaas zijn er voor

talige versie van Mahjong speelt, doe

ter download je dit spelletje gratis uit

zover bekend geen goede apps in het

je er verstandig aan om Microsoft

de Microsoft Store. Het programma

Nederlands beschikbaar. De mobiele

Mahjong te downloaden. Dit spel werkt

neemt slechts 6 MB in beslag. Na de

app Backgammon - Lord of the Board

op ieder Windows 10-apparaat. Vanuit

installatie kies je voor de Nederlandse

bevat een gelikte gebruikersomgeving,

het introductiemenu vraag je zo nodig

taal en lees je zo nodig eerst nog de

al kost het wel even tijd om aan het

eerst uitleg op. Fijn is dat de instructies

spelregels door. Zoals bekend speel je

bomvolle menu te wennen. Een leuke

op de juiste plekken van het speelveld

klaverjassen in twee teams van twee

toevoeging is dat je rechtstreeks Face-

opduiken. Leer op die manier alles over

personen. In de instellingen geef je de

book-vrienden uitdaagt. Overigens kun

combinaties, jokerstenen en de hussel-

namen van de deelnemers op. Leuk is

je ook uitnodigingen via WhatsApp en

knop. Het spel heeft een herstelfunctie,

dat je zowel de Amsterdamse, Rotter-

e-mail sturen. Vanwege de rechthoe-

waarmee je eenvoudig naar een eerder

damse als Utrechtse speelwijze kunt

kige vorm van het speelveld laat de

punt van de puzzel terugkeert. Gunstig

hanteren. Speel eventueel met hints en

app zich alleen in landschapsmodus

voor wie een hoge score wil halen!

kies een mooie kaartafbeelding, waarna

bedienen. Zodra je begint met een spel,

Het menu bevat verder vier instelbare

het potje kan beginnen. Het spel deelt

gaat de toepassing wereldwijd op zoek

thema’s en een mogelijkheid om statis-

volgens de opgegeven methode alle

naar een tegenspeler. Je neemt het dus

tieken op te vragen. Bekijk onder meer

kaarten (3-2-3 of 4-4). De eerste kaart

daadwerkelijk op tegen een ander per-

hoeveel potjes je hebt gewonnen en

verschijnt, waarbij je kiest tussen Speel

soon. Via veegbewegingen probeer je

hoelang je gemiddeld puzzelt. Microsoft

of Pas. De computer stuurt de overige

de stenen naar de andere kant van het

Mahjong bevat tientallen puzzels op

spelers aan, dus je kunt dit spel alleen

speelveld te krijgen. Dobbelen gebeurt

verschillende niveaus. Aan jou de taak

spelen. Nadelen zijn de oubollige vorm-

automatisch. Leuk is dat je bepaalde

om ze allemaal vrij te spelen. Een leuk

geving en de aanwezigheid van recla-

tekstkreten naar je tegenstander kunt

extraatje is dat het spel dagelijks nieu-

me. Overigens zijn er van dit kaartspel

sturen. Wanneer je als winnaar uit de

we uitdagingen voorschotelt. Jammer

ook allerlei versies voor Android en iOS

strijd komt, laat de app een vrolijk

genoeg verschijnen er aan de onder-

beschikbaar.

deuntje horen.

zijde van het speelveld advertenties.

Klaverjassen

Lord of the Board

Microsoft Mahjong

Systeemeisen: Windows 8.1+

Systeemeisen: Android 4.0+, iOS 8.0+

Systeemeisen: Windows 10

Taal: Nederlands

Taal: Engels

Taal: Nederlands

Prijs: gratis

APR / MEI 2020

PCA311_Thema_apps_online_spellen.indd 36

04-03-2020 11:03

REVIEW

Leuke spellen online

Microsoft Store De Microsoft Store vind je online (https://www.microsoft.com/nl-nl/ store/b/home), maar ook onder de Start-knop. De eerste keer moet je je registreren. Wil je het spel op al je Windows-apparaten gebruiken, dan heb je daarvoor een Microsoftaccount nodig.

APR / MEI 2020

Legpuzzel

Mario Kart Tour

Vind jij het leuk om een uitdagende

Sudoku

Voorheen was Mario Kart alleen voor

legpuzzel te maken? Dan is Jigsaw

Liefhebbers van Sudoku hebben volop

spelcomputers beschikbaar, maar je

Puzzles Epic echt iets voor jou. Alle

keuze, want de Microsoft, Play en App

kunt het populaire racespel nu ook

puzzels baseren zich op fraaie fotoâ&#x20AC;&#x2122;s,

Store puilen uit met apps waarmee je

op een smartphone of tablet spelen.

waarbij je onder meer keuze hebt

dit bekende cijferspelletje kunt spelen.

Na de installatie vraagt de app naar

tussen landschappen, wilde dieren,

Als je een betrouwbare versie voor

een Nintendo-account. Je kunt je

watervallen, uitzichten en luchtvaart. De

zowel beginners als gevorderden zoekt,

gratis registreren. Als je eenmaal bent

keuze is in de gratis versie al erg ruim,

is de mobiele app van Sudoku.com het

ingelogd, maak je eerst een proefrit.

maar fanatieke puzzelaars kopen later

overwegen waard. Dit klassieke sudoku-

Lang hoef je niet aan de besturing te

vrijblijvend extra legpuzzels bij. Je be-

spel bevat duizenden puzzels. De ge-

wennen, want de kart geeft vanzelf gas.

paalt zelf de moeilijkheidsgraad, want je

bruikersomgeving is in het Engels, maar

Veeg naar links of rechts om te sturen

hebt keuze tussen onder andere 4, 36,

gelukkig kunnen ook mensen die deze

en naar voren of achter om voorwerpen

100, 400 en 625 stukjes. Gebruik deze

taal niet machtig zijn, prima met dit

te gooien. In de speelse circuits valt

app bij voorkeur op een tablet, zodat

sudokuspel uit de voeten. Tik op New

voldoende te ontdekken, zoals afsnijd-

je voldoende werkruimte hebt. Nadat

Game, kies het gewenste spelniveau en

weggetjes en uitdagende obstakels.

je een puzzel opent, komt er eerst een

de puzzel verschijnt direct. Je tikt hierbij

Wie weleens eerder Mario Kart heeft

irritant reclamespotje tevoorschijn. Ver-

een vakje aan, waarbij je op basis van

gespeeld, zal sommige racebanen wel-

volgens kan het puzzelen beginnen. De

logica het juiste getal aanwijst. Als je de

licht herkennen. Helaas kun je het niet

werking is eenvoudig. Veeg ieder stukje

oplossing niet ziet, vraag je desgewenst

tegen online tegenstanders opnemen,

naar de juiste positie van de legtafel.

om een hint. Handig is dat je meerdere

want je racet tegen computergestuurde

Gebruik hierbij twee vingers (knijp-

beoogde antwoorden eerst als aan-

karts. Houd er rekening mee dat deze

beweging) om in en uit te zoomen en

tekening kunt invullen. Zodra je drie

app tussentijds extra data downloadt,

dubbeltik om een stukje te draaien. Je

foute antwoorden hebt opgegeven, ein-

waardoor de omvang van het racespel

begint eventueel eerst met de randen.

digt het spel. De vormgeving oogt erg

nogal toeneemt. Reserveer hiervoor

De Windows-versie is Engelstalig en

wit, maar je kunt ook een ander kleurtje

voldoende opslagruimte. Tot slot is dit

afkomstig van een andere ontwikkelaar.

activeren. Houd er tot slot rekening mee

spel in ontwikkeling, dus er verschijnen

dat de gratis versie veel reclame bevat.

regelmatig nieuwe updates.

Systeemeisen: Android 4.1+, iOS 9.0+,

Sudoku.com

Mario Kart Tour

Windows 10

Systeemeisen: Android 4.1+, iOS 10.0+

Systeemeisen: Android 4.4+, iOS 10.0+

Taal: Engels

Prijs: gratis

Jigsaw Puzzles Epic

PC-ACTIVE 311 37

PCA311_Thema_apps_online_spellen.indd 37

04-03-2020 11:03

deel 3

HENK SIEWERT

RASPBERRY PI: FORMATTEREN EN ANALOOG MAKEN

Een sd-kaartje met Raspberry Pi-indeling wordt door Windows niet zomaar geslikt. Die moet dus opnieuw geformatteerd worden. Daarna maken we de Pi geschikt om er een analoog apparaat aan te kunnen hangen. 1. SD-KAART FORMATTEREN

opnieuw op te zetten. Dus de nieuwe versie

Vorige maand kreeg ik via de nieuwsbrief Rasp-

van NOOBS gedownload en uitgepakt op mijn

berry Pi Weekly het bericht dat er een nieuwe

Windows 10-computer, het sd-kaartje uit de Pi

versie van het besturingssysteem Raspbian was

gehaald en in de lezer van de Windows-machine

verschenen. Omdat ik door het vele experimen-

gestopt.

teren wel weer een beetje een rommeltje van het

Nou, dat was wel even schrikken. Het scherm

insteken van de sd-kaart.

systeem had gemaakt, leek mij dat een goede

werd helemaal volgeplempt met vensters en

Dat is even schrikken

gelegenheid om het hele spul maar weer eens

waarschuwingen, met ‘dit kan niet’ en ‘dat is niet

Mijn desktop na het

PCA311_Raspberry Pi deel 3.indd 38

04-03-2020 10:51

WORKSHOP

Raspberry Pi: formatteren en analoog maken

goed’ en meer van dat soort alarmerende kreten.

LOW LEVEL FORMAT

Na van de schrik te zijn bekomen, ben ik eens

Ik was al van plan om alle partities en dergelijke

rustig gaan kijken wat er nou precies aan de hand

met de hand te gaan verwijderen toen er een

was.

lampje in mijn hoofd ging branden. Echt zo’n

Het blijkt dat de Pi bij het installeren van het sys-

‘PING!’-moment.

teem verschillende partities aanmaakt met, voor

Even terug naar vroeger (ja, daar gaat hij weer…),

een Windows-computer, zowel herkenbare als

de tijd dat er net harde schijven voor MS-DOS

onherkenbare eigenschappen. Elke partitie wordt

beschikbaar kwamen. Mijn eerste was 10 MB

door Windows als een afzonderlijke harde schijf

groot en koste ongeveer achthonderd gulden, dat

gezien, vandaar al die vensters en meldingen. Na

was begin jaren tachtig. Maar die achthonderd

het wegklikken van de waarschuwingen bleven er

gulden was zo terugverdiend toen ik een Ma-

twee vensters over. Die heb ik ook maar gesloten,

nagement Information System maakte voor een

daar kon ik verder toch niets mee.

niet nader te noemen groot bedrijf in het zuiden

Als je wilt zien wat een ‘zooitje’ de Pi ervan heeft

van het land.

gemaakt, kun je het schijfbeheerprogramma ge-

Afijn, die harde schijven konden we een Low Level

bruiken. Dat open je door in de Verkenner rechts

Format geven, met gebruik van het bij MS-DOS

op Deze PC te klikken. Kies daar voor Beheren en

horende programma DEBUG. Volgens mij was het

vervolgens voor Schijfbeheer. (Of tik Computer-

commando: DEBUG G=C800:5.

beheer in in het zoekveld op het Windows 10-

Dit commando riep een routine aan in de BIOS

bureaublad.) Scrol naar de sd-kaart en aan-

van de harde schijf. Na de Low Level Format-

schouw de chaos.

opdracht werden dan nieuwe partities aangemaakt met FDISK, die dan weer werden geformatteerd met FORMAT. Ah, the good old days… Zou zoiets ook voor Windows bestaan? Dan hoefde ik het niet allemaal met de hand te doen. Dus maar even een zoekopdracht op internet losgelaten. Daar kwam ik het programma HDD Low Level Format Tool tegen. En wat dacht je wat: dit programma is intelligent genoeg om al die partities te herkennen als behorende bij één schijf!

De partities in Schijfbeheer van Computerbeheer Het sd-kaartje moest ik in ieder geval opnieuw formatteren in FAT32 om er vervolgens een nieuwe NOOBS op te kunnen zetten. Het veelgebruikte programma SDFormat - te vinden via sdcard.

Kies voor de schijf die een LLFormat moet heb-

HDD Low Level Format

org - laat het hier echter afweten. Dat ziet al die

ben en klik op Continue. Even een waarschuwing:

Tool is een slim

partities ook als afzonderlijke harde schijven. En

let er goed op dat de juiste schijf wordt geformat-

programma. Het herkent

het programma heeft geen mogelijkheden om

teerd. Het formatteren is onherroepelijk en kan

dat het om één sd-kaart

de partities te verwijderen. Even had ik nog mijn

niet worden teruggedraaid. Dit duurt even, echt

gaat

hoop gevestigd op mijn ‘geheime wapen’ Format-

een ‘bakkie soep’-moment…

Gui. FormatGui is een soort toverprogramma dat

Hierna moet de sd-kaart nog worden geformat-

harde schijven groter dan 32 GB in FAT32 kan for-

teerd met FAT32, maar dat is nu een ﬂuitje van

matteren. Maar helaas, dat kon er ook niks mee.

een cent.

PC-ACTIVE 311 39

PCA311_Raspberry Pi deel 3.indd 39

04-03-2020 10:51

2. ARDUINO INSTALLEREN

we map bij: /home/pi/Downloads/arduino-1.8.10.

Je eerste reactie op dit kopje hierboven zal

Hierin staat de Arduino IDE. Ik vind het altijd

misschien wel zijn: “Wat? Hoezo Arduino, we

prettig om die in een eigen map te hebben, direct

hebben toch een Pi?” Ja, dat is zo. Maar wat als je

onder /home/pi. Dus heb ik een ArduinoIDE-map

een apparaat, bordje of sensor met een analoge

aangemaakt en de inhoud van /home/pi/Down-

output wilt gebruiken met de Pi? Veel succes

loads/arduino-1.8.10 daar naartoe gesleept.

gewenst, dat zal namelijk niet lukken. Hij heeft namelijk geen analoge ingangen. De Pi heeft, ook al willen de makers ons anders doen geloven, ook geen analoge uitgangen. Zelfs het geluid dat uit de geluidsuitgang komt, dat deel waar een 3,5 mm-stekker in kan, is niet analoog maar een door Pulsbreedtemodulatie (PWM) gegenereerd signaal. Puur digitaal. Daarom klinkt het geluid dat rechtstreeks uit de Pi komt, niet zo lekker. Het lijkt meer op een raspende mp3. Een analoog apparaat op de Pi aansluiten kan op vele manieren. Maar de meest simpele is wel om eerst een Arduino of vergelijkbaar bordje aan te sluiten. Gebruik je een Arduino Uno, Pro Mini of zo,

In de map /home/pi/ArduinoIDE staat het bestand

dan heb je gelijk zes analoge ingangen.

install.sh. Dat bestand moeten we starten om de IDE te installeren. Klik rechts op het bestand en

JUST DOWNLOAD

kies voor Openen. Er komt dan een dialoogven-

We gaan dus de Arduino IDE installeren. Dit is

ster, waarin we kiezen voor Uitvoeren in terminal.

mogelijk via Ad/Remove Software (dit is echt wel

Na korte tijd verschijnt het Arduino IDE-icoon op

een Nederlandse versie, hoor… ), maar je krijgt

het bureaublad. We kunnen nu het Arduino IDE

dan een oude versie. Om de nieuwste versie te

starten. En jawel, daar is hij dan:

installeren, gaan we naar de Arduino-website (www.arduino.cc). Klik daar op Software en op Downloads. Kies dan voor Linux ARM-32 bits en Just Download. Let op: niet de 64-bits versie, die werkt niet op de Pi! Als het goed is, staat de download na enige tijd in de map: /home/pi/ Downloads. Klik vervolgens rechts op het tar.xzbestand en kies voor Hier uitpakken. Het duurt even voordat er een reactie op het scherm komt. In de map /home/pi/Downloads komt er een nieu-

Nu wordt het tijd om de Arduino aan te sluiten. Gelukkig hoeven we niet, zoals bij Windows, ons druk te maken over het installeren van drivers. Linux doet dat op de Raspberry Pi voor ons. Dus we halen de Arduino tevoorschijn en pluggen hem in. Als test gebruik ik meestal het programma ASCIITable. Dat staat onder Bestand, dan bij Voorbeelden en vervolgens Communication. Kies bij Hulpmiddelen voor de Arduino/Genuino Uno en bij

PCA311_Raspberry Pi deel 3.indd 40

04-03-2020 10:51

WORKSHOP

Raspberry Pi: formatteren en analoog maken

de poorten voor /dev/ttyACM0 of een andere voor

Nog even een opmerking over het aansluiten van

jouw Raspberry Pi geldige poort.

de sensor: bij (bijna) alle schema’s die op internet

Het compileren gaat op de Pi vele malen sneller

te vinden zijn, wordt de sensor rechtstreeks op

dan op een Windows-machine. Als we na het

de Arduino aangesloten. Waarschijnlijk hebben

compileren en downloaden naar de Arduino de

die schematekenaars weinig kennis van elektro-

seriële monitor opstarten, komt de hele ASCII-

nica en/of lezen ze de gegevensbladen van de

tabel voorbij. Nu kunnen we dus ook met de Arduino aan de slag.

3. SENSOR AANSLUITEN Om een voorbeeld te geven van analoge input, gebruiken we een TMP36-temperatuursensor. Deze sensor heeft als voedingsspanning 5 volt

Het linkerpootje van de

nodig. Die pakken we van de Arduino. De uitgang

header gaat aan GND,

van de sensor verbinden we met de analoge

het middelste naar

A0-ingang van de Arduino.

A0 en het rechter aan 5 volt. Let op: op het bordje zit de sensor 180 graden gedraaid! De voorzijde, met opdruk, staat dus naar achteren gekeerd. Beide condensatoren gaan over de voedingsspanning, dus 5 volt en GND. Plaats ze zo dicht mogelijk bij de sensor. Houd de aansluitdraden van de sensor naar de Arduino zo kort mogelijk

Deze halfgeleider temperatuursensor is ideaal voor ons

om storing en ruis te

doel: eenvoudig aan te sluiten en te programmeren

voorkomen

PC-ACTIVE 311 41

PCA311_Raspberry Pi deel 3.indd 41

04-03-2020 10:51

fabrikant niet. In het gegevensblad staat duidelijk

PROCESSING

de aanbeveling om een 0,1uF keramische con-

Met processing kun je heel veel. Maar waar het

densator en een 2,2uF tantaal condensator in de

vooral sterk in is, is het grafisch weergeven van

schakeling op te nemen. Zelf vind ik het daarom

bijvoorbeeld meetgegevens. De temperatuur die

handig om de onderdelen op een klein bordje te

gemeten is met de Arduino, kan in de seriële mo-

solderen.

nitor van de Arduino IDE worden weergegeven als

Tot zover de hardware. Maar we hebben natuurlijk

tekst, maar ook in de seriële plotter van diezelfde

ook nog software nodig voor de Arduino.

IDE. Dat werkt natuurlijk prima. Maar om nou te beweren dat het er mooi uitziet... Nou nee, niet echt. Wil je alleen maar snel wat metingen doen, dan is dit waarschijnlijk wel toereikend. Maar wil je de meting onderdeel maken van bijvoorbeeld een uitgebreid weerstation, dan willen we toch wel iets fraaiers. Laten we eerst Processing maar eens gaan installeren. Open de terminal en voer de volgende regel in: curl https://processing.org/download/

install-arm.sh | sudo sh en druk op Enter. Je krijgt dan het volgende te zien:

Na enige tijd is Processing te vinden, in het menu onder Bestand en Grafisch. Om aan te geven wat er allemaal mogelijk is met Processing, laat ik hier zien hoe je de temperatuur kunt weergeven.

In de seriële monitor van de ArduinoIDE komt het er dan zo uit te zien:

Ik ga nu niet verder in op het programmeren met Processing. Maar misschien is het een leuk idee om daar later een aantal stukjes aan te wijden. Veel plezier met de Pi.

PCA311_Raspberry Pi deel 3.indd 42

04-03-2020 10:51

COLUMN

Marc Hijink

Valse start Tot nu toe is 2020 een jaar waarin een boel niet

Op iOS - ruim 20 procent van de smartphones -

gebeurt. Dat begon in februari al met het afgelas-

word je gedwongen om met Mail en Safari op te

ten van het Mobile World Congress in Barcelona,

starten. Wie Outlook of Firefox op iOS gebruikt,

normaal gesproken het startschot van het smart-

heeft daar vaak een extra handeling voor nodig.

phoneseizoen. Het coronavirus wierp roet in het

Dat is misschien onvoorstelbaar in de ogen

eten, net als bij veel andere congressen.

van een weldenkende Android-gebruiker, maar iPhone-bezitters weten niet beter.

Jammer, want dit zou - op papier - een veelbelovend jaar kunnen zijn voor de mobiele

De mogelijke bekering van Apple, waar Bloom-

telefoon. De komst van 5G-netwerktechnologie en

berg op zint, komt niet helemaal spontaan.

de serieuze entree van de opvouwbare telefoon

Muziekdienst Spotify beschuldigt Apple ervan

bieden de mogelijkheid om de krimpende tele-

zijn muziekdienst Apple Music voor te trekken.

foonmarkt weer wat leven in te blazen.

Het zit ‘m in kleine, maar hinderlijke beperkin-

Die opvouwbare telefoon beleefde vorig jaar een

gen waardoor apps van derden op achterstand

valse start, door aanloopproblemen bij met name

worden gezet. Het levert net genoeg ergernis op

Samsung. Nu komen de Samsung Galaxy Z Flip

om consumenten in de handen van Apple’s eigen

en de Motorola Razr op de markt, twee toestellen

software en diensten te drijven. En dat is weer

die je met scherm en al kunt dubbelklappen als

een goede reden voor Europese en Amerikaan-

een ouderwetse flipphone. Het zou ruimte moeten

se mededingingsautoriteiten om Apple’s ietwat

besparen. Verrassing: een telefoon die je op-

eigenzinnige beleid te onderzoeken. Zeker omdat

vouwt, wordt twee keer zo dik. De ruimtewinst in

Apple er een handje van heeft om zijn eigen

de broekzak is dus beperkt.

software een wel erg prominente plek in de eigen

Over de toegevoegde waarde van 5G hoeven we

downloadwinkel te geven. Apple wil liever geen

het nog niet te hebben. De komende drie jaar is

regulering van buitenaf en overweegt daarom zelf

de snelheidswinst in Nederland op het 5G-net-

de regels aan te passen.

werk namelijk nihil. Het duurt nog tot 2023 voordat

Toen de iPhone in 2007 geïntroduceerd werd, was

de 3,5 GHz-frequenties een aanmerkelijk snellere

het niet de bedoeling apps van andere makers

mobiele verbinding mogelijk maken. 5G wordt

toe te laten. Dat kwam pas drie jaar later met de

snel, maar het komt traag op gang.

introductie van de App Store. Nu, nog eens tien

5G wordt snel, maar het komt traag op gang

jaar later, is het tijd om de teugels te laten vieren Een andere belofte komt bij Apple vandaan. Het

en het slot van de standaard-apps te halen. Waar-

is geen introductie van iets nieuws, maar het

schijnlijk blijft de meerderheid van de iPhone-

afleren van een oude gewoonte. Volgens pers-

gebruikers uit vrije wil verkleefd aan de Apple-

bureau Bloomberg overweegt Apple de stan-

apps. Voor de anderen gaat er een wereld open.

daard iOS-apps niet langer te beperken tot eigen software.

Marc Hijink - tech-journalist

PC-ACTIVE 311 43

PCA311_Column marc hijink.indd 43

04-03-2020 10:24

EEF GOES

WORDPRESS OP DE PI PC-Active vroeg lezers om hun eigen Raspberry Pi-project met ons te delen. Eef Goes pakte de handschoen op en laat ons zien hoe je op de populaire Pi je eigen WordPress-site bouwt.

Het uitgebreide stappenplan van Eef Goes vind je op hcc.nl/kennis/3731-een-wordpress-siteop-je-raspberry-pi

n deze workshop gaan we een werkende

LAMP staat voor Linux-Apache-MySQL-PHP, maar

website maken op de Raspberry Pi-compu-

laat je zeker niet afschrikken door deze termen.

ter. We installeren daartoe een zogenoemde

De installatie doen we op een Raspberry Pi Zero

LAMP-server met daarin WordPress. WordPress is

W, de allerkleinste versie van de Raspberry-fami-

een zeer toegankelijke open source-toepassing,

lie. We gebruiken de W-versie, omdat deze wifi

waarmee je relatief eenvoudig een functionele

aan boord heeft. Met alleen de Zero-uitvoering

en goed ogende website kunt bouwen. Niet voor

heb je nog weer een usb-wifi nodig. Het is aan-

niets is het inmiddels het meest gebruikte con-

nemelijk dat deze installatie ook werkt op de ove-

tentmanagementsysteem (CMS) ter wereld.

rige Raspberries-versies 2 tot en met 4. De gehele operatie neemt ongeveer drie uur in beslag, voor-

Je website op een Pi Dit artikeI beschrijft hoe je een eigen Wordpress-site bouwt op een Raspberry Pi. Bedenk wel dat de Pi een beperkte capaciteit heeft en daarom niet geschikt is voor websites met tientallen of meer hits per seconde. Maar als privésite (of voor een ZZP’er) kan zo’n site zeker voldoen. En dat met heel weinig hardware-kosten: voor een paar tientjes ben je klaar. De kosten voor het hosten van je site komen daar natuurlijk nog bij. Als beheerder kun je je site uitbreiden met nieuwe pagina’s, berichten, plugins, thema’s enzovoorts. Dat valt buiten de strekking van deze workshop, maar op wordpress.nl en verder op internet vind je duizelingwekkend veel informatie die je verder kan helpen.

namelijk voor het downloaden van het Raspbianbesturingssysteem en de updates daarop. Op het boodschappenlijstje staan, naast de Raspberry Pi Zero W, de volgende zaken: een geschikte voeding, een paar adapterkabeltjes, een usb-hub voor het toetsenbord en de muis, een FAT32-geformatteerde micro-sd-kaart van minimaal 32 GB en een monitor. Heb je geen geschikte monitor (met HDMI-poort), dan zou je ook je tv kunnen gebruiken, die waarschijnlijk wel een HDMI-aansluiting heeft. Heb je een VGA-monitor, dan ben je veroordeeld tot de aanschaf van een VGA-HDMI-adapter.

PCA311_WordPress site op Raspberry Pi.indd 44

04-03-2020 11:24

WORKSHOP

WordPress-website op de Raspberry Pi

RASPBERRY PI-INSTALLATIE Ga op je computer naar raspberrypi.org, dan naar Downloads en selecteer NOOBS. Download de NOOBS Lite-installatiesoftware, hiermee kun je via het netwerk straks Raspbian installeren. Pak de zip-folder uit op de micro-sd-kaart. Deze is nu gereed voor installatie op de Pi. Het werk op de computer is voorlopig even gedaan. Tijdens de installatie zijn er een paar dingen die je goed moet onthouden. Print in onderstaande tabel jouw ingevoerde waarden. Item

Jouw waarde

Raspberry Pi - IP-adres Raspbian Gebruikersnaam

192.168.2.202 pi

Raspbian Wachtwoord MySQL Gebruikersnaam

Mijn Waarde

pi Pcactive00#

root

MySQL Wachtwoord

Pcactive00#

MySQL Databasenaam

wordpress

WordPress Gebruikersnaam

beheer

WordPress Wachtwoord

Pcactive00#

WordPress Emailadres

wppi@ eefgoes.nl

IP-ADRES

Kies bij de installatie van

Raspbian wil nog een paar dingen van je weten.

het besturingssysteem

Let op: rechtsonder staat het IP-adres van je Pi.

voor Raspbian Full

Noteer dit, je hebt het later nodig Je hoeft niets te wijzigen. Klik tweemaal op Next. Je gebruikersnaam als administrator in Raspbian is ‘pi’. Kies je wachtwoord, bevestig het en noteer het! (Vink

Print deze tabel op A4, op pcactive.nl/downloads

Hide characters uit om het wachtwoord leesbaar te maken.) Klik vervolgens op Next en bij het vol-

We gaan nu verder op de Pi. Sluit de usb-hub

gende scherm ook. De laatste vraag is de naam

voor het toetsenbord en de muis aan, daarna de

van je wifinetwerk. Selecteer je gewenste netwerk

monitor en de voeding - nog NIET in de wandcon-

en klik weer op Next. De installatie van Raspbian

tactdoos! Stop de micro-sd-kaart in de Pi en hang

is nu gereed.

nu de voeding aan de stroomvoorziening. De

Het besturingssysteem vraagt je of er gecon-

bestanden worden gekopieerd en NOOBS wordt

troleerd moet worden op updates. De Rasp-

gestart. NOOBS wil via wifi verbinding maken met

bian-build was van een eerdere datum dan

het netwerk. Wanneer je het venster met deze

vandaag. Er zouden dus updates kunnen zijn. Ik

mededeling sluit, zie je een lijst met gevonden

had zin in een tweede bak koffie en heb op Next

wifinetwerken. Selecteer jouw netwerknaam

geklikt. Kan ook zomaar weer een uurtje duren,

(SSID), vul het wachtwoord in en sluit af met OK.

maar dan weet je wel dat je helemaal up-to-date

Onderin het volgende scherm kun je de taal se-

bent. Nadat de Pi is herstart, heet Raspbian je

lecteren en de indeling van je toetsenbord. Ik heb

welkom en zie je onderin wederom de onder-

gekozen voor Nederlands en een US-toetsenbord.

delen die worden geladen en gestart. Ten slotte

NOOBS wil nu weten welk besturingssysteem

verschijnt de Raspbian-desktop. Hiermee sluiten

moet worden geïnstalleerd. Kies voor Raspbian

we de installatie van Raspbian af.

Ledenvoordeel Wil je ook aan de slag met de Raspberry Pi Zero W? HCC heeft een mooie bundel samengesteld, kijk voor meer info op pagina 87.

Full (RECOMMENDED), klik op Installeer en bevestig je keuze. Raspbian wordt nu gedownload

Commando’s tik je op

en geïnstalleerd op de Pi. Ga rustig even wat

de Pi in een zogenoemd

anders doen en kom over een uurtje weer terug.

Terminalvenster, te

Tijdens de installatie zie je diverse info-scher-

bereiken linksboven in de

men totdat de framboos zich laat zien, gevolgd

desktop

door het welkomstscherm van de Raspberry Pi-desktop. Links onderin zie je dat verschillende onderdelen worden geladen en gestart.

PC-ACTIVE 311 45

PCA311_WordPress site op Raspberry Pi.indd 45

04-03-2020 11:24

LAMP-SERVER INSTALLEREN

je onderstaand scherm als bevestiging.

De volgende stap is het installeren van de

Tijd voor het installeren van de PHP-prepocessor.

Apache-webserver, de MySQL-databaseserver

Toets in:

en de PHP-preprocessor. Dit doen we allemaal

sudo apt-get install php –y

in een zogenoemd Terminalvenster. Je start dit

Als de prompt weer te zien is, is de installatie

door linksboven op het icoon voor LXTerminal te

gedaan.

klikken. Er opent een nieuw venster met de tekst

Apache moet nog wel even weten dat PHP is ge-

‘pi@raspberrypi:~ $’. Dit is de prompt van Raspbian

ïnstalleerd en gebruikt kan worden. Toets in:

om je uit te nodigen een commando in te toetsen.

sudo service apache2 restart

Achter het $-teken voeren we de commando’s in.

Volgende in de rij is de MySQL-server. Toets in:

Bedenk daarbij dat Raspbian hoofdlettergevoelig is. Toets daarom de getoonde commando’s

sudo apt-get install mariadb-server-10.3 php-mysql –y

letterlijk in!

Ook hier zie je verder weinig van. Als de prompt

We beginnen met het installeren van de Apache

weer te zien is, is de installatie gedaan.

webserver. Toets in:

sudo apt-get install apache2 –y

Tijd voor wat huishoudelijk werk als voorbereiding

Met sudo wordt het commando uitgevoerd als ‘su-

op de installatie van WordPress. In de map /var/

peruser’, te vergelijken met de administratorrech-

www/html staat het bestand index.html. Dat willen

ten in Windows. Als de prompt weer terugkomt,

we bewaren onder een andere naam. Ik heb een

is Apache geïnstalleerd. Je kunt testen of de

kopie gemaakt en vervolgens het origineel verwij-

De bevestiging

Apache-webserver actief is door op je computer

derd. Toets in:

dat je de Apache-

in je webbrowser naar het eerder door jou geno-

cd /var/www/html sudo cp index.html index-bewaar.html sudo rm index.html ls -al

webserver correct hebt geïnstalleerd

teerde IP-adres van je Pi te gaan. In mijn geval was dat http://192.168.2.202. Als alles goed is, krijg

Je ziet dat in de map nu alleen nog het bestand index-bewaar.html aanwezig is.

INSTALLATIE WORDPRESS Nu gaan we WordPress downloaden en installeren. Toets in:

sudo wget http://wordpress.org/latest.tar.gz sudo tar xzf latest.tar.gz sudo mv wordpress/* . sudo rm –rf wordpress latest.tar.gz tree -L 1 Hiermee wordt het zojuist geladen gecomprimeerde bestand latest.tar.gz uitgepakt, wordt de inhoud van de directory wordpress gekopieerd naar /var/www/html en wordt de directory wordpress verwijderd. Je ziet de inhoud van /var/www/ html, met daarin onze bewaarde index-bewaar. html, 17 WordPress-bestanden en 3 WordPress-directories (mappen). We gaan verder met huishoudelijke wat zaken voor MySQL. Eerst moeten we ervoor zorgen dat Apache de eigenaar wordt van directory /var/ www/html. Toets in:

sudo chown –R www-data: . (Let op de spaties.) Daarna gaan we wat security-zaken regelen in MySQL. Toets in:

sudo mysql_secure_installation

PCA311_WordPress site op Raspberry Pi.indd 46

04-03-2020 11:24

WORKSHOP

WordPress-website op de Raspberry Pi

Om dit te kunnen doen, moeten we het wachtwoord van de standaardgebruiker ‘root’ opgeven. Deze is de eerste keer nog leeg (none). Druk daarom op de Enter-toets. MySQL vraagt je nu om een wachtwoord voor ‘root’ te kiezen. Toets Y en Enter. Voer tweemaal het door jou gekozen wachtwoord in en noteer dit! Let op: de ingevoerde wachtwoorden worden niet getoond. Ik heb gekozen voor ‘Pcactive00#’. Je krijgt een viertal vragen die je alle met Y en Enter beantwoordt. Nadat je dit allemaal gedaan hebt, krijg je een bedankje van MariaDB en zijn we klaar voor de volgende stap: we starten MySQL. Toets in:

sudo mysql –uroot –p Voer het genoteerde wachtwoord voor gebruiker ‘root’ in (Pcactive00#). Je bent nu in de MariaDBmonitor. Als eerste maken we een database met de naam ‘wordpress’. Toets in:

create database wordpress;

Sitetitel vul je de naam van je website in (bij-

De laatste instellingen

Let hieronder even op het wachtwoord achter

voorbeeld ‘WP-site op Raspberry Pi’ of de naam

voordat WordPress je

IDENTIFIED BY. Dit is jouw gekozen wachtwoord

van je bedrijf). Kies een Gebruikersnaam van de

website initialiseert

voor gebruiker ‘root’. Toets in:

WordPress system-administrator (hier ‘beheer’)

GRANT ALL PRIVILEGES ON wordpress.* TO ‘root’@’localhost’ IDENTIFIED BY ’Pcactive00#’;

en een wachtwoord (hier: ‘Pcactive00#’), Bij Je e-mailadres vul je het e-mailadres in waarnaar

Controleer in het

We sluiten de MariaDB monitor. Toets in:

WordPress berichten stuurt over deze website.

Dashboard of je

FLUSH PRIVILEGES; quit

Noteer deze gegevens. Druk vervolgens op Word-

WordPress-instellingen

Press installeren.

juist zijn

EEN WEBSITE MAKEN Nu we een complete LAMP-server hebben geïnstalleerd en geconfigureerd, kunnen we als laatste stap een WordPress-website gaan maken. Voor het gemak gebruik je hiervoor je computer. De browser in Raspbian is namelijk nogal traag. Ga in je browser naar het IP-adres dat je aan het begin hebt genoteerd, in mijn geval http://192.168.2.202. Hiermee maak je connectie met de Apache-webserver op je Pi. Deze ziet dat er een website-installatie gedaan moet worden, omdat er een aantal onderdelen ontbreken. Er verschijnt als eerste een scherm waarop je de taal van je website kunt kiezen. Ik heb gekozen voor Nederlands. Bij Databasenaam vul je in: ‘wordpress’, bij Gebruikersnaam ‘root’, bij wachtwoord ‘Pcactive00#’, bij Hostnaam ‘localhost’ en de Tabelprefix laat je ongewijzigd (wp_ is dan de prefix van de tabellen die WordPress gaat maken voor deze website). Druk op Verzenden en vervolgens op De installatie uitvoeren. WordPress initialiseert je website, heet je welkom en heeft nog wat extra informatie nodig. Bij

PC-ACTIVE 311 47

PCA311_WordPress site op Raspberry Pi.indd 47

04-03-2020 11:24

WordPress is nu geïnstalleerd. Om in te loggen op

Selecteer Uitloggen. Je komt op het inlogscherm.

je website, geef je de gekozen gebruikersnaam

Kies de optie ‘Terug naar <Titel van je website>’.

en het wachtwoord van de system-administrator

Gefeliciteerd, je hebt nu een werkende website in

op. Voor Gebruikersnaam had ik ‘beheer’ gekozen

WordPress op je Raspberry Pi!

en heb ik de inhoud van het vakje Wachtwoord even leesbaar gemaakt.

OPENBARE WEBSITE

Als je met succes bent ingelogd, kom je in het

Je hebt nu je eigen website op je Raspberry Pi.

dashboard van je website. Ga dan nog even naar

Maar die hangt wel alleen nog in je wifi-thuisnet-

Instelling en Algemeen om te controleren dat de

werk. Zou het niet mooi zijn als ook anderen jouw

instellingen juist zijn. Wijzig de waarden (LOCAL-

website kunnen bezoeken? Dat kan, maar hangt

HOST) anders naar het IP-adres van je Pi. Word-

af van wie je provider is en mogelijk of je gebruik-

Press-adres (URL) ‘http://192.168.2.202’. Bij Site

maakt van een hostingpakket.

adres (URL) komt hetzelfde: ‘http://192.168.2.202’.

Ik zit zelf bij KPN en heb daardoor thuis een

Klik onderaan het scherm op Wijzigingen opslaan.

Experiabox V10. Verder heb ik een account bij

Als allerlaatste actie log je uit bij WordPress.

Yourhosting, waar ik het domein eefgoes.nl heb

Rechtsboven zie je je gebruikersnaam (beheer).

geregistreerd. Een soortgelijk iets zal er vast ook bestaan voor bijvoorbeeld Ziggo, Strato en derge-

Een werkende website!

lijke. In mijn Experiabox (http://192.168.2.254) heb ik bij Instellingen en Poort forwarding – IPv4 twee toevoegingen gemaakt. Eerst heb ik bij Application Configuration de Raspberry Pi toegevoegd en daarna bij Poort forwarding – IPv4 hiernaartoe verwezen. Je kunt nu bij je website komen door in de browser jouw IP-adres te gebruiken (in mijn geval is dat http://86.88.xxx.xxx). Vervolgens heb ik bij Yourhosting het subdomein wppi.eefgoes.nl gemaakt. Dit laat ik via domeinnaambeheer doorwijzen naar mijn KPN IP-adres. De hele wereld kan nu via de browser mijn website http://wppi.eefgoes.nl bezoeken.

Ik gebruik de KPN Experiabox om mijn privésite aan het wereldwijde web te koppelen

PCA311_WordPress site op Raspberry Pi.indd 48

04-03-2020 11:24

COLUMN

Herbert Blankesteijn

Weg met de zorgrobot Gemiddeld eens in de maand wordt er op allerlei

universiteit een demonstratie zag mislukken van

nieuwssites geschreven over de zorgrobot. Dan

een robot die een blikje sap van een tafel zou

is ergens weer een proefproject begonnen en

pakken. Ik zag hoe de video’s van een wedstrijd

regent het welwillende stukjes en video’s. Ze

voor reddingsrobots (die onder andere een trap

heten Sara, Zora, Phi, Nao, Pepper of Alice en ze

moesten oplopen om bovenaan een deur open

glimmen mooi, maar ze kunnen niets.

te doen) waren versneld, omdat je anders geen

Kort geleden was er weer eens een op het Jour-

beweging zag. De enige video van dat evene-

naal en je zag het meteen. De robot bewoog niet

ment die een beetje bewoog, was de collage van

eens. Ja, het was gelukt zijn kop te laten zwenken,

robots die bij hun test machteloos omvielen.

maar dat shot werd in twee minuten wel drie keer

En ze kunnen het nog steeds niet. De indrukwek-

gebruikt. Verder stond dat ding daar maar, als

kende video’s van het bedrijf Boston Dynamics,

achtergrond bij interviews. Misschien betrof het

waarin hun robots allerlei acrobatische toeren uit-

de robot Pepper, waarvan ik lees dat hij in januari

halen, blijken te bestaan uit ‘take honderdzoveel’:

in een ziekenhuis in Schiedam arriveerde in een

eindeloos vaak gaat het mis, alleen die ene keer

kist. In een kist! Jongens, een robot is pas een

dat het trucje lukt, wordt gebruikt. Ligt er een rom-

robot als hij op eigen kracht het ziekenhuis be-

meltje op de vloer, dan faalt de robot zeker.

Het zijn computertjes van twintig jaar geleden met een dooie pop eromheen...

reikt en zelf de receptie vertelt voor welk baantje hij komt.

Zorgrobots kunnen nog altijd geen blikje uit de koelkast halen, geen trap oplopen of een deur

Bij het ophemelen van robots hebben allerlei

opendoen, en zeker geen billen wassen. Ze

partijen belang. Bedrijven die ze fabriceren.

maken een praatje, vertonen een filmpje of lezen

Zorginstellingen die laten zien hoe actief en

een verhaaltje voor. Knap, maar het zijn gewoon

modern ze zijn. Wetenschappelijke instituten die

computertjes van twintig jaar terug met een dooie

hun maatschappelijke relevantie en vermogen

pop eromheen. Patiënten die dement of eenzaam

om te valoriseren uitventen. Politici die hun hart

genoeg zijn, trappen daar wel in zolang de repor-

voor innovatie willen tonen of verdedigen dat de

tageploeg rondloopt - maar niet veel langer.

zorg goedkoper kan. En natuurlijk die nieuwssites en -programma’s, die altijd een kekke reportage

Er zijn vast vorderingen te melden aan de TU’s,

kunnen gebruiken die weinig moeite en research

maar die leiden nog niet tot prestaties die een

kost.

zorgrobot een robot maken. Dus of we tot die tijd verschoond kunnen blijven van uitingen die het

Ik kan er niet meer tegen, die zorgrobot. Altijd

tegendeel suggereren.

speelt hij de technologische hoop voor de toekomst en nooit zijn er vorderingen. Het is intussen bijna tien jaar geleden dat ik op een technische

Herbert Blankesteijn - tech-journalist

PC-ACTIVE 311 49

PCA311_Column Herbert.indd 49

04-03-2020 10:22

AAD MUNSTERMAN, JARNO STINSSEN EN ROB COENRAADS

KOOPGIDS MONITOREN de test

Hoewel veel mensen hun desktopcomputer hebben ingewisseld voor een laptop, zijn er nog volop computergebruikers die wel een pc en monitor hebben. Ben je op zoek naar een monitor, dan vertellen we je hier waarop je moet letten en welke 24- en 27inch monitoren een goede keuze zijn.

PCA311_Review Koopgids monitoren.indd 50

09-03-2020 10:47

REVIEW

Koopgids monitoren

n dit artikel gaat het over een los beeldscherm dat gekoppeld wordt aan een computer. Het doel waarvoor je het

scherm gaat gebruiken, bepaalt de grootte en specificaties. Beeldschermen zijn er in diverse maten, resoluties, verversingsfrequenties, reactietijden, aansluitmogelijkheden, extra breed of zelfs gebogen. Het doel waarvoor beeldschermen gebruikt worden, is zeer divers. Globaal kun je het onderverdelen in standaard kantoorautomatisering, grafische en beeldverwerking en gaming. In dit artikel vertellen we je waar je op moet letten bij de keuze van een monitor. Hierbij vertellen we wat al die begrippen,

programma’s en werkbladen op je bureaublad

specificaties en getallen betekenen. Bovendien

wilt werken. Er zijn zelfs varianten met een 32:9

hebben we enkele monitoren geselecteerd die

verhouding, genaamd Super Ultrawide.

een goede keuze zijn.

Tevens zijn er gebogen schermen verkrijgbaar. Zo’n curved scherm zorgt voor een panoramisch

GROOTTE, BEELDVERHOUDING EN VORM

eﬀect en de kleurweergave blijft over het hele

Beeldschermen zijn beschikbaar in diverse

scherm gelijk. Bovendien hoef je minder met je

maten, waarbij de grootte wordt aangegeven in

nek en ogen te bewegen, wat ervoor zorgt dat je

inch (2,54 centimeter) voor het schermdiagonaal.

minder snel moe raakt. De meerprijs is wel aan de

Tegenwoordig zijn 24 tot en met 27 inch de

(te) hoge kant…

meest populaire maten. Hierbij heb je een goed werkoppervlak en blijft de monitor nog redelijk

RESOLUTIE

in omvang, zodat je hem goed kwijt kunt op je

De schermresolutie gaat over het aantal pixels

bureau. Alles wat daar qua formaat boven zit, richt

(beeldpunten) in de breedte en hoogte van een

zich al snel op (extra) productiviteit of gaming.

monitor. De belangrijkste resoluties op dit moment

De standaard beeldverhouding voor veel

zijn full-hd (1920 x 1080 pixels), (W)QHD (2560

monitoren is 16:9, maar grotere monitoren

x 1440 pixels) en 4K/UHD (3840 x 2160 pixels),

beschikken over een beeldverhouding van

gemeten bij een 16:9 beeldverhouding.

21:9 dat ultrawide wordt genoemd. Deze zijn

Combineer je schermgrootte en resolutie, dan

populair onder filmliefhebbers, omdat deze

krijg je de pixeldichtheid, oftewel het aantal pixels

beeldverhouding bijna exact overeenkomt met

per inch (ppi). Hoe hoger de pixeldichtheid, des te

die van 21:9-bioscoopfilms en je dus geen lelijke

scherper het beeld (kan zijn). De pixeldichtheid is

zwarte balken in beeld ziet. Ook veel gamers

dus ook een aspect dat de scherpte bepaalt. Hoe

kiezen voor deze beeldverhouding: grote games

hoger de resolutie op een kleiner scherm, hoe

als FIFA, The Witcher of GTA komen hierop veel

hoger het aantal pixels per inch: een 25inch full-

beter uit. En natuurlijk is een extra breed scherm

hd scherm heeft dus ook een scherper beeld dan

handig als je vaak met meerdere geopende

de 34inch variant. Een hoge resolutie is vooral

PC-ACTIVE 311 51

PCA311_Review Koopgids monitoren.indd 51

09-03-2020 10:47

van belang als je veel met Photoshop of andere

Als laatste zijn er VA-panelen, wat staat voor

bewerkingssoftware werkt of je 4K-videocontent

vertical alignment. Qua kleurweergave zitten zij

wilt maximaliseren.

tussen IPS en TN in, waardoor het een mooie middenklasser is te noemen met vaak hoge

PANEEL

contrasten en een uitstekende zwartwaarde.

De kwaliteit van het beeld wordt tevens bepaald

Gamen is dankzij de vaak wat lage reactietijd van

door het type paneel dat door de fabrikant wordt

VA-panelen lastiger.

gebruikt. Vrijwel alle monitoren maken gebruik van een lcd-paneel waarbij vier verschillende soorten

VERVERSINGSSNELHEID EN REACTIETIJD

te onderscheiden zijn: IPS, PLS en TN en VA.

De verversingssnelheid van een scherm geeft het

Het populaire IPS-paneel (in-plane switching) is

aantal keer per seconde aan dat een scherm een

doorgaans het beste allround-paneeltype met zijn

nieuw beeld vertoont. Dit wordt ook wel refresh

grote kleurbereik en prettige kijkhoeken. Daarmee

rate genoemd en wordt aangegeven in Hz (hertz).

is een IPS lcd-paneel vaak wel het duurste van de vier. Het scherm kan een glanzende of een matte antireﬂectie-oppervlakte hebben. De laatste is het meest populair vanwege de betere leesbaarheid: er zijn dan geen weerspiegelingen die het beeld kunnen beïnvloeden. PLS staat voor Plane to Line Switching en lijkt qua technologie op IPS, alleen is de helderheid van deze schermen vaak relatief hoger. Een nadeel van PLS is vaak dat de verversingssnelheid te laag is om games zoals een shooter op fatsoenlijke wijze te kunnen spelen. Voor ultieme verversingssnelheden kunnen gamers het beste aankloppen bij TN-panelen (twisted nematic). Houd er echter rekening mee dat TN een mindere kleurweergave heeft en vaak wat minder brede

Standaard is 60 tot 75 Hz, daarboven bevindt zich

kijkhoeken.

een populaire frequentie van 144 Hz die specifiek voor gaming-monitoren wordt gebruikt. Hoe sneller de verversing, hoe vloeiender het beeld

4K oftewel ultra-hd of uhd 4K-monitoren hebben met een resolutie van 3840 x 2160 pixels liefst vier keer zoveel pixels als een full-hd monitor. Hiermee kun je 4K-films op een volledig scherm bekijken en heb je veel meer ruimte voor vensters. Moderne besturingssystemen zoals Windows 10 kunnen de interface schalen: tekst en icoontjes worden dan met meer pixels getoond, maar de grootte op het scherm blijft identiek aan lagere resoluties. Dat doe je door in Windows de schaling op 200% te zetten: ga via het Startmenu naar Instellingen, daarna Systeem en pas vervolgens bij Beeldscherm het vakje bij Schaal en lay-out aan. Het resultaat: een veel scherper beeld en fijner voor je ogen. Wie eenmaal daarmee heeft gewerkt, wil niet meer terug. Gangbare resoluties zijn 3840 × 2160 of 4096 × 2160 pixels. De weergave lukt met een recente grafische kaart en een usb-c-, DisplayPort- of hdmi-kabel. Voor vloeiende weergave met 60 Hz is HDMI 2.0 of DisplayPort 1.2 nodig, zowel voor aansluitingen als de kabel.

wordt weergegeven. Voor ergonomisch beeld wordt 60 Hz aangeraden. Hogere waarden zijn mogelijk, maar de grafische kaart op de pc en de aansluiting moeten dit ook ondersteunen. Een kenmerk dat daarmee in lijn ligt, is de reactietijd van een scherm. Dat is de snelheid waarmee een scherm een pixel kan laten oplichten. Voor normaal gebruik is 3 tot 5 ms (milliseconden) de standaard, voor high-end gaming worden supersnelle reactietijden van circa 1 ms gevraagd. Gamers kunnen nog even kijken of G-Sync (Nvidia) of FreeSync (AMD) door de videocontroller wordt ondersteund. Zo ja, dan kunnen ze dat als vereiste meenemen. Deze techniek maakt een dynamische aanpassing van de verversingsnelheid mogelijk, waardoor er nog minder kans is op haperingen van het beeld.

PCA311_Review Koopgids monitoren.indd 52

09-03-2020 10:47

REVIEW

Koopgids monitoren

24inch monitoren

APR / MEI

2020

iiyama Prolite XUB2492HSU

AOC I2490PXQU

Dell U2415

Dit veel verkochte Iiyama-beeldscherm

De AOC-monitor I2490PXQU is uitgerust

Dell biedt een aantal goede en

met IPS-panel en full-hd-weergave

met een 24inch IPS-paneel met

populaire monitoren aan, waarvan wij

heeft een mooie pictogram- en

full-hd resolutie, 60Hz refresh rate,

hier de U2415 bespreken. Dit 24inch IPS-

lettergrootte, zodat alles goed leesbaar

4ms responstijd en een contrastratio

scherm met 60Hz verversingssnelheid

is. De verversingssnelheid van het

van 1000:1. De prestaties die hij laat

valt op door de 16:10 beeldverhouding

scherm is 60 Hz, de pixelreactietijd

zien, zoals de kwalitatief goede

met een WUXGA-resolutie van 1920 x

5 ms en de maximale helderheid

beeldweergave, kunnen ons bekoren,

1200 pixels. Hierdoor heb je ruim 10%

250 nits. Deze specificaties maken

zeker gezien zijn prijs. Met voldoende

meer werkruimte dan een ‘normale’

het scherm primair geschikt voor

aansluitingen (hdmi, VGA, DisplayPort,

16:9-monitor. Mede hierdoor en

standaard computerwerk. Het

usb en 3,5mm jack) en meegeleverde

vanwege de mooie dunne randen zie

beeld is scherp en helder met een

kabels laat hij zich van ook zijn beste

je soms ook een opstelling van twee

correcte kleurweergave. Het scherm

kant zien, evenals het feit dat je hem

van deze monitoren naast elkaar. Maar

is ergonomisch instelbaar, kantelbaar

kunt kantelen, draaien en in hoogte

hij dankt zijn populariteit tevens aan de

voor een verticale leespositie en

kunt verstellen. Hoewel het design

mooie helderheid van het scherm: in

heeft ingebouwde stereoluidsprekers.

wellicht niet ieders smaak is, kan de

een goed verlichte ruimte is dit scherm

Verder heeft hij een usb 2.0-hub met

I2490PXQU met zijn drie smalle randen

nog heel goed leesbaar. Bovendien

2 poorten; aansluiten op de computer

zowel thuis als op een werkplek staan.

zijn we te spreken over de kijkhoek

kan via HDMI 1.4, DisplayPort 1.2 en

Kent deze vrij complete monitor dan

en het contrast. Gelukkig kun je de

VGA. De hdmi, DisplayPort- en usb-

geen minpunten? Hij is niet (helemaal)

U2415 kantelen, draaien, zwenken en in

kabels worden meegeleverd. Het

geschikt voor gamers, want geen

hoogte verstellen, dus de ergonomie is

frame is neutraalzwart (maar is ook in

FreeSync- of G-Sync-comptabiliteit in

ook in orde, net als de aansluitingen (let

wit leverbaar) met een 4 mm smalle

tegenstelling tot zijn grotere 27inch

op: geen VGA). De responstijd scoort

schermrand. Het energieverbruik is 21

broer. Maar verder is dit een prima

met 6 ms niet heel hoog, maar alleen

watt en 0,34 watt in stand-by. Het menu

scherm voor iedereen die op zoek is

de gamer zal dit heel belangrijk vinden.

biedt onder andere blauwlicht-reductie,

naar een monitor met een goede prijs-

Voor reguliere computergebruikers

eco-standen en kleurenpresets. Al met

kwaliteitverhouding en die we je dus

is dit een goed 24inch scherm en als

al een universeel bruikbare monitor met

gerust kunnen aanraden.

je online zoekt, kom je betere prijzen

een goede prijs/prestatieverhouding.

tegen.

Straatprijs: € 159,-

Adviesprijs: € 199,-

Prijs: € 267,-

+ goede prijs-prestatieverhouding

+ prima prijs-kwaliteitverhouding

+ prima schermhelderheid

+ prima beeld

+ complete monitor

+ design en kijkhoek

- kabels lastig weg te werken

- geen Freesync of G-Sync

- prijs hoger dan 16:9-modellen

- luidsprekers klinken mager

PC-ACTIVE 311 53

PCA311_Review Koopgids monitoren.indd 53

09-03-2020 10:47

KLEURBEREIK

HELDERHEID EN CONTRAST

Bij het kiezen van de juiste computermonitor is

De helderheid van een scherm wordt uitgedrukt

het ook belangrijk om te letten op de kleurdiepte.

in candela per vierkante meter (cd/m2) en wordt

Dit is het aantal gradaties binnen de kleurkanalen

ook wel nits genoemd. Ook hier geldt: hoe hoger

rood, groen en blauw. Anders gezegd: het aantal

dit getal, hoe beter het is. Bij veel schermen zie

kleuren dat een monitor kan weergeven.

je een (maximale) helderheid tussen de 250 en

Tegenwoordig zijn er drie belangrijke categorieën

300 nits, vaak heb je aan 150 nits al voldoende (bij

te onderscheiden: monitoren met minder dan 8

normaal licht).

bit kleurdiepte, monitoren met 8 bit kleurdiepte

Contrastratio is het verschil tussen het zwartste

en monitoren met 10 bit kleurdiepte. Monitoren

zwart en het witste wit en wordt uitgedrukt in

met minder dan 8 bit (<16,7 miljoen kleuren)

een verhouding, zoals 1000:1. Fabrikanten willen

aan diepte zijn vaak het goedkoopst, maar

nog weleens ‘dynamische contrastverhoudingen’

kunnen behoorlijk wat minder kleuren tonen

gebruiken, maar die waardes kun je beter links

en heel accuraat zijn ze dan ook niet. 8 bit aan

laten liggen. De statische contrastverhouding is

kleurdiepte staat gelijk aan 16,7 miljoen kleuren en

een betere maatstaf en hierbij is 1000:1 al redelijk

is de meest populaire versie, met een mooie mix

goed. Ook hier geldt: hoe hoger hoe beter.

tussen prima kleurdiepte en schappelijke prijs. Premium monitoren maken gebruik van 10 bit, wat

AANSLUITINGEN EN VERSTELBAARHEID

neerkomt op 1,07 miljard aan beschikbare kleuren.

De meeste monitoren beschikken tegenwoordig

Laatstgenoemde ondersteunen ook HDR-content

over een hdmi- of DisplayPort-aansluiting, voor

(High Dynamic Range), waardoor films en series

aansluiting op oudere apparatuur komen DVI

met extra diepe contrasten getoond kunnen

en VGA in aanmerking. De HDMI-standaarden

worden voor de beste kijkerservaring.

evolueren regelmatig, waarbij steeds meer data (beeld, geluid, HDR etc.) kunnen worden getransporteerd. De HDMI 1.4-standaard is voor full-hd en QHD, HDMI 2.0 is geschikt voor 4K bij 60 Hz. Is er op je systeem alleen maar een usb-cpoort aanwezig, dan kun je de monitor aansluiten met een usb-c naar DisplayPort Alt Mode-kabel. Er zijn wat kleine verschillen tussen HDMI en DisplayPort: HDMI ondersteunt maximaal 4K, biedt ethernetondersteuning en werkt optimaal zolang de kabellengte minder dan 10 meter bedraagt. DisplayPort biedt geen ethernetondersteuning, maar kent geen kwaliteitsverlies en ondersteunt 8K-resolutie. Usb-c en Thunderbolt 3 zijn fysiek gezien dezelfde aansluitingen. Usbc-poorten worden dan ook gebruikt voor nieuwere MacBooks. Bijkomend voordeel van een computermonitor met usb-c is dat deze ook de aangesloten apparatuur kan opladen. Houd er echter rekening mee dat Thunderbolt 3 8K ondersteunt, terwijl usb-c maximaal een 4K-resolutie ondersteunt. Gelukkig zijn tegenwoordig veel schermen in hoogte verstelbaar en kantelbaar. Hoewel dat altijd nog iets duurder is dan een monitor met een vaste voet, kunnen we je dit wel aanraden.

PCA311_Review Koopgids monitoren.indd 54

09-03-2020 10:47

REVIEW

Koopgids monitoren

27inch monitoren

Philips Monitor Moda 276C8 Dit scherm heeft een nette en strakke

APR / MEI

2020

iiyama Prolite XUB2792QSU

achter de glasplaat en een voet

de besproken XUB2492HSU

waarin alle kabelaansluitingen zijn

heeft een hogere resolutie met

AOC 27G2U

verwerkt. Het 27inch IPS-scherm heeft

WQHD (2560 x1440 pixels met 60

De AOC 27G2U is een echte

een WQHD-resolutie (2560 x 1440

Hz) en bij elkaar geeft dit circa

gaming-monitor met een hoge

pixels), de beeldfrequentie is 59 Hz, de

77% meer werkoppervlakte. Ook

verversingsfrequentie van 144 Hz

responsetijd 4 ms en de helderheid

het beeld is scherper, terwijl de

en een snelle (pixel)responstijd van

maximaal 350 nits. De aansluitingen zijn

maximale helderheid 350 nits is,

1 ms. Dit zorgt ervoor dat de snel

1x HDMI 1.4, 1x HDMI 2.0 en 1x USB-C

de beeldfrequentie max. 75 Hz, de

wijzigende beelden probleemloos op

3.2 Gen 1 (levering vermogen tot 65 W),

reactietijd 5 ms en Freesync-activatie

het full-hd scherm worden gezet en

d.w.z. dat zowel beeld als stroom door

is hier mogelijk. Je kunt hem aansluiten

je als gamer niet afgeleid wordt door

de usb-kabel mogelijk is. Een netsnoer

op computers met DVI, hdmi of

haperingen. Het IPS-paneel heeft een

en hdmi- en usb-c-kabel worden

DisplayPort, de DVI- en hdmi-kabel

helderheid van 250 nits (of cd/m2) en

meegeleverd.

zitten erbij en de USB 3.0-hub met

een contrastverhouding van 1000:1.

Het scherm is alleen verticaal

twee aansluitingen zit aan de zijkant.

Dankzij AMD’s FreeSync heb je een

kantelbaar, instellingen bedien

Het eenvoudige menu is via meerdere

prima beeldweergave en de hoogste

je via een joystickje achterop de

knopjes aan de onderkant van het

framefrequentie in de range van 55 tot

voet. Er zijn veel beeldinstellingen

scherm te bedienen; energieverbruik is

144 Hz. Hij beschikt over twee HDMI

inclusief blauwfilter en zwart/wit. Het

33 watt met 0,5 watt in stand-by.

1.4- en DisplayPort 1.2-aansluitingen, een

energieverbruik is 22 watt met 0,5

De goede beeldkwaliteit valt meteen

hub en een Vesa-bevestiging. Prettig

watt in stand-by. Freesync-activatie is

op: de kalibratie vanaf fabriek is prima

is het feit dat je hem in de hoogte kunt

mogelijk om haperende beelden, vooral

en met de ervaren beeldhelderheid

aanpassen en dat hij kantelbaar is. Dit

voor gamers, te voorkomen bij gebruik

is deze monitor prima geschikt voor

forse 27inch-scherm voldoet aan de

van een AMD-videokaart. Bij deze

standaard kantoorwerk, grafische

gaming-specificaties en levert door

monitor valt de moderne fysieke en

verwerking en games die niet te

goede kalibratie een natuurgetrouw

technische uitvoering positief op. Een

veel eisen stellen aan de horizontale

beeld op. De uitvoering met rood/

WQHD-scherm met hoge helderheid en

frequentie. Dit model biedt duidelijk

zwarte accenten en dunne randen zal

frisse kleuren.

meerwaarde ten opzichte van het

de gamer aanspreken en zeker ook de

24inch-model en is de meerprijs waard.

heel aantrekkelijke prijs.

Straatprijs: € 299,-

Prijs: € 229,-

+ heldere, correcte kleuren

+ goede gaming specs i.c.m. full-hd

+ WQHD met helder beeld

+ mooi ontwerp

+ uitstekende prijs-kwaliteitverhouding

- kan alleen verticaal kantelen

+ goed ergonomisch instelbaar

- toegankelijkheid OSD-besturing

- kalibratie kan beter

- geluid is matig

uitstraling dankzij de smalle randen

Het 3inch grotere broertje van

Prijs: € 390,+ mooie monitor met HMDI 2.0/HDR en USB-C

kan beter

PC-ACTIVE 311 55

PCA311_Review Koopgids monitoren.indd 55

09-03-2020 10:47

DAVID JANSSEN EN ROB COENRAADS

VPN-DIENSTEN

de test

Met een VPN krijg je meer online privacy, kun je geograﬁsche blokkades omzeilen en ben je beter beschermd tegen hackers. Daarom hebben we gratis en betaalde VPN-diensten getest op snelheid, gebruiksvriendelijkheid en functionaliteit.

ij een ‘normale’ internetverbinding worden

wordt er een extra stap tussen jouw apparaat en

de gegevens tussen jouw apparaat en het

het internet gezet: de VPN-server. De data die

internet niet-versleuteld verstuurd. Gebruik

vanuit jouw apparaat worden verstuurd, gaan

je bijvoorbeeld een openbaar wifinetwerk, dan

eerst via een versleutelde verbinding naar de

loop je het risico dat kwaadwillenden de data

VPN-server. Vervolgens worden de data via de

die je verstuurt via dat netwerk onderscheppen.

VPN-server naar het internet verstuurd. Door deze

Wanneer een hacker namelijk op hetzelfde

tussenstap is het voor anderen niet mogelijk om

publieke wifinetwerk is ingelogd, is het voor

de data te bekijken. Ook wordt gebruikgemaakt

diegene vrij simpel om jouw data te verkrijgen.

van de techniek tunneling: een VPN-tunnel

Door gebruik te maken van een VPN zorg je

pakt datapakketjes in een ander datapakket in,

ervoor dat je gegevens beter beveiligd worden.

waardoor anderen niet weten waar het pakket

Bovendien biedt een VPN nog meer voordelen.

naartoe gaat en van wie het afkomstig is. Het

In dit artikel leggen we uit wat een VPN is, welke

komt de veiligheid van de internetverbinding dus

voordelen het biedt en welke gratis of betaalde

ten goede.

VPN-dienst je het beste kunt kiezen.

Pas dus op met wat je uitvoert op publieke wifinetwerken zonder VPN, want je weet nooit

EXTRA VEILIGHEID OP HET INTERNET

wie er meekijkt! Doe in ieder geval nooit online

VPN staat voor virtual private network, oftewel een

betalingen op een publiek wifinetwerk zonder

virtueel privénetwerk. Door een VPN te gebruiken,

VPN.

PCA311_Review Koopgids VPN.indd 56

05-03-2020 14:59

REVIEW

Gratis en betaalde VPN-diensten

MEER PRIVACY

dat een VPN-aanbieder jouw handelingen alsnog

Naast extra veiligheid kan een VPN ook nog

kan doorgeven aan andere partijen. Alle VPN-

eens zorgen voor meer privacy. Je IP-adres

providers die wij hebben bekeken, geven aan dat

wordt onder andere gebaseerd op je locatie.

ze geen logs bijhouden.

Daardoor is het voor adverteerders mogelijk om in combinatie met andere online data een profiel

COMPATIBILITEIT

van je op te bouwen. Wanneer je echter een

De meeste geteste VPN-diensten bieden

VPN gebruikt, verandert je IP-adres en door de

meerdere gelijktijdige connecties aan, zeker

versleutelde verbinding is het voor adverteerders

bij betaalde abonnementen. Dit betekent dat

niet mogelijk je data in te zien. Daardoor zal het

je de VPN-verbinding op meerdere apparaten

profiel dat zij van je opbouwen, niet bij je passen.

tegelijk kunt gebruiken. Dan is het wel fijn als de VPN ook goed werkt voor al je apparaten en

GEOGRAFISCHE BLOKKADES OMZEILEN

besturingssystemen, dus hebben we ook gekeken

Daarnaast kun je met een VPN geografische

naar VPN-providers die goed werken met zowel

(online) barrières omzeilen. Wil je bijvoorbeeld

Windows, Mac, iOS, Android en waar mogelijk ook

in het buitenland RTL XL of Ziggo GO kijken,

met Linux.

dan stuit je zonder VPN op een blokkade. Met

De gratis VPN’s kun je doorgaans ook voor al je

een VPN verberg je jouw IP-adres en wordt je

besturingssystemen gebruiken, maar meestal kun

online activiteit via je browser naar de VPN-

je per account slechts met één apparaat tegelijk

server gestuurd. De VPN-server voert het

verbonden zijn. Dit kun je eventueel ondervangen

browserverzoek uit en koppelt dit terug naar

door meerdere accounts aan te maken bij een

jouw apparaat. Op deze manier kun je vanuit

VPN-provider of bijvoorbeeld Hide.me op je

Nederland ook geografische blokkades omzeilen

desktop te gebruiken terwijl je Tunnelbear op je

zoals voor Amerikaanse Netflix-series. Verder

smartphone gebruikt.

zijn er landen waar sprake is van censuur, zoals China, waar Whatsapp, Facebook en zelfs Google

KEUZE VPN-PROVIDERS

anders niet toegankelijk zijn.

Er zijn veel verschillende providers die gratis en

Nog een voordeel: thuiswerken. Om bedrijfsgege

tegen betaling VPN-verbindingen aanbieden

vens te beveiligen, kun je bij veel bedrijven thuis

met VPN-servers over de hele wereld. Met

via een VPN inloggen op het bedrijfsnetwerk.

de bijgeleverde software kun je gemakkelijk verbinding maken met zo’n VPN-server en wordt

VPN-ABONNEMENT KIEZEN

al je internetverkeer versleuteld en via die server

Nu de VPN-voordelen duidelijk zijn, resteert

geleid. Zoals je van PC-Active gewend bent,

de vraag waar je op moet letten bij het kiezen

bespreken we alleen die apparaten en diensten

van een abonnement bij een bedrijf dat VPN-

die als best getest en met de beste prijs/

verbindingen aanbiedt, een zogeheten VPN-

kwaliteitverhouding uit de test komen en daarom

provider.

het vermelden waard zijn. Veel VPN-diensten kun

Bij deze keuze is het logbeleid van VPN-providers

je overigens korte tijd gratis proberen. Deze zes

voor veel gebruikers belangrijk. Een connectielog

beste betaalde én gratis VPN-providers voldoen

houdt bijvoorbeeld bij wanneer en hoe lang

aan de hoogste privacy- en veiligheidseisen;

jouw ware IP-adres verbonden is geweest met

elke VPN-dienst biedt zijn eigen unieke pakket

een VPN-server. Hiermee is het mogelijk om

met bijbehorende voordelen. Bij deze selectie is

jouw online handelingen te koppelen aan je

onder andere rekening gehouden met de mate

ware identiteit. Dit kan jouw privacy natuurlijk

van betrouwbaarheid, aantal en stabiliteit van

erg schaden, zeker als je torrents downloadt.

de servers, kosten, snelheid en gebruiksgemak.

Ons advies is dat je VPN-abonnementen moet

Dit artikel kwam tot stand in samenwerking met

mijden die logs bijhouden. Hiermee voorkom je

VPNGids.nl

PC-ACTIVE 311 57

PCA311_Review Koopgids VPN.indd 57

05-03-2020 14:59

Beste gratis VPN-providers

ProtonVPN ProtonVPN is een zeer populaire VPN-

TunnelBear

aanbieder uit Zwitserland. Het biedt

Tunnelbear is een bijzonder goede VPN.

goede software en applicaties aan

De interface is netjes en eenvoudig

met solide beveiliging. De gratis versie

Hide.me

in gebruik en de installatie is snel en

van ProtonVPN heeft geen datalimiet en oﬃcieel geen snelheidslimiet, maar

Hide.me biedt zowel een betaalde

encryptie in orde. De gratis versie van

kan af en toe toch behoorlijk traag zijn.

als een gratis VPN aan. Het gratis

Tunnelbear heeft geen snelheidslimiet,

Dit komt omdat veel mensen de gratis

pakket geeft je toegang tot vijf servers,

maar wel een datalimiet van 500 MB

servers van deze provider gebruiken. Je

waarvan een in Nederland, een in

per maand. Deze limiet kun je verhogen

moet deze servers dus delen met een

Canada, een in Singapore en twee in

tot 1,5 GB door Tunnelbear te promoten

vrij grote groep gebruikers, waardoor

de VS. De gratis versie van Hide.me

op Twitter.

je internetsnelheid flink aangetast

heeft een datalimiet van 500 MB zonder

Tunnelbear laat je bij zijn gratis versie

kan worden. ProtonVPN ondersteunt

registratie. Als je jezelf registreert op de

kiezen uit meer dan 20 servers, o.a.

geen torrents en je kunt niet anoniem

website van Hide.me, wordt deze limiet

in de VS, het VK, Canada, Duitsland,

downloaden, maar af en toe geeft

opgehoogd naar 2 GB. Prettig is dat er

Japan, Nederland en Italië. Wij waren in

de dienst wel toegang tot Netflix.

geen snelheidslimiet is.

staat om de online streamingdiensten

Daarom is het ook geen verrassing

Hide.me kan worden gebruikt op vrijwel

die wij probeerden – Hulu, BBC iPlayer

dat ProtonVPN een van de populairste

alle apparaten, met ondersteuning voor

en YouTube – zonder problemen te

gratis VPN-diensten is. De gratis versie

Windows, iOS, MacOS en Android. P2P-

gebruiken. TunnelBear is beschikbaar

van ProtonVPN geeft je toegang tot

verkeer is toegestaan, zelfs met het

voor Windows, Mac, Android en

drie servers: eentje in Nederland, een in

gratis VPN-abonnement. Dit betekent

iOS. Voor een gratis VPN-service is

Japan en een in de VS. De gratis versie

dat je torrents kunt downloaden via hun

Tunnelbear vrij goed, zij het met de

van ProtonVPN kun je op één apparaat

netwerk, al zul je dan wel snel tegen de

nodige beperkingen, want geen Netflix

tegelijkertijd gebruiken. We hebben

datalimiet van 2 GB aanlopen. Je kunt

en torrents. Mocht je de gratis versie

naast de gratis variant overigens ook

Hide.me maar op één apparaat tegelijk

willen downloaden, klik op de site

de betaalde versie van ProtonVPN

gebruiken en helaas kun je geen

bovenin op Pricing. Daar kun je het

getest, waar wij erg tevreden over zijn.

gebruikmaken van Netflix.

gratis pakket selecteren.

+ goede software en applicaties

+ uitgebreide ondersteuning

+ 20 servers en 5 apparaten

+ solide beveiliging

+ torrents downloaden

+ geen snelheidslimiet

- kan behoorlijk traag zijn

- geen Netflix

- datalimiet 500 MB - 1,5 GB p.m.

- maar op 1 apparaat tegelijk

- datalimiet van 500 MB of 2 GB

- geen Netflix en torrents

makkelijk. Tevens zijn de beveiliging en

PCA311_Review Koopgids VPN.indd 58

05-03-2020 14:59

REVIEW

Gratis en betaalde VPN-diensten

Beste betaalde VPN-providers

APR / MEI 2020

APR / MEI

2020

CyberGhost CyberGhost is een goede en voordelige VPN-aanbieder met

NordVPN

ruim 5.700 servers in 89 landen en

NordVPN is een VPN-aanbieder met

uiterst gebruiksvriendelijke software.

een ruim wereldwijd serveraanbod,

ExpressVPN is volgens velen een van

Downloaden met Bittorrent, uTorrent

geavanceerde encryptie en scherpe

de beste VPN’s op de markt en biedt

en andere P2P-aanbieders doe je

prijzen. Het NordVPN-hoofdkantoor ligt

het een compleet pakket met vrijwel

gemakkelijk met speciale P2P-servers.

in Panama, waardoor NordVPN geen

alle VPN-voordelen. ExpressVPN heeft

Met CyberGhost is het daardoor heel

logs van gebruikers op hoeft te slaan.

ruim 3.000 stabiele en snelle servers

gemakkelijk om vanuit Nederland

Ondanks een veiligheidsincident in

in 94 landen en je kunt anoniem

anoniem torrents te downloaden.

2018 neemt NordVPN de veiligheid

downloaden via torrentnetwerken.

CyberGhost staat op de tweede plaats

van zijn klanten zeer serieus. NordVPN

Ook krijg je gemakkelijk toegang tot

in onze lijst van beste VPN-aanbieders

heeft sindsdien de nodige maatregelen

het internationale Netflix-aanbod,

en dat is niet voor niets. De software

getroﬀen en is een zeer goede keuze

zodat je bijvoorbeeld altijd zeker de

van CyberGhost is beschikbaar voor

voor de privacy- en veiligheidsbewuste

Amerikaanse Netflix kunt kijken.

Windows, Mac, iPhone, iPad, Android

VPN-gebruiker.

Wij zijn erg te spreken over de

en Linux. De klantenondersteuning

NordVPN is daarnaast ook een van

simpele en goed functionerende

helpt je zo snel mogelijk. Daarnaast

de betere VPN-diensten voor Hulu

applicaties voor Android, iPhone,

werkt de Amerikaanse Netflix perfect.

en (Amerikaanse) Netflix. Ook het

Windows en MacOS. Bovendien

Ook kun je met één account op zeven

anoniem downloaden van torrents via

kun je deze apps in het Engels,

verschillende apparaten tegelijk

P2P-netwerken is mogelijk via speciale

Nederlands en in veel andere talen

verbinding maken – handig voor

servers. Je kunt met één account op

instellen. Ook de klantenservice

het hele gezin. Bovendien kun je bij

zes apparaten tegelijkertijd online. Er is

reageert snel en kundig wanneer je

CyberGhost ook een dedicated IP-

ondersteuning voor Windows, Android,

die benadert. ExpressVPN heeft in dit

adres aanvragen. Hoewel ExpressVPN

Mac, iPhone en Linux-gebruikers.

opzicht dan ook een goede reputatie

enigszins stabielere servers heeft en

NordVPN hanteert een 30 dagen niet-

opgebouwd. Kortom, ExpressVPN is

iets geavanceerder is als het aankomt

goed-geld-terug-garantie om te kijken

een prettige, gemakkelijke VPN met

op veiligheid, heeft CyberGhost een

of je er net zo tevreden mee bent als

veel handige opties en functies. Zoek je

veel gunstiger prijskaartje. Daarmee

wij zijn. Het abonnement dat geldt voor

gegarandeerde kwaliteit? Dan bevelen

maken ze veiligheid en privacy

drie jaar, is erg scherp geprijsd en

wij ExpressVPN van harte aan als een

toegankelijk voor een grote doelgroep.

daarom raden wij over het algemeen

ExpressVPN

dat pakket aan.

van de beste VPN-diensten van 2020. Prijs: vanaf € 2,64 p.m. Prijs: vanaf $ 6.67 p.m.

+ gebruiksvriendelijk

Prijs: vanaf € 3,17 p.m.

+ ruim 3.000 servers in 94 landen

+ scherpe prijs voor premium kwaliteit

+ geweldige beveiligingsopties

+ snelle, stabiele verbindingen

+ torrents en Netflix mogelijk

+ mooie intuïtieve applicatie

+ 30 dagen niet-goed-geld-terug-

- geen Nederlandstalige software en

+ 6 apparaten tegelijk online

garantie

klantenservice

- geen Nederlandstalige software

PC-ACTIVE 311 59

PCA311_Review Koopgids VPN.indd 59

05-03-2020 14:59

ROB COENRAADS EN SVEN VAN HERCK

KOOPGIDSde t e s t E BIKES Elektrisch fietsen is ongekend populair: vorig jaar werden er in Nederland maar liefst 420.000 nieuwe e-bikes verkocht. Er is er zelfs een die je met een app bedient. Met het fietsseizoen voor de deur testen wij drie mooie e-bikes.

e elektrische fiets is niet meer uit het

een motortje voor trapondersteuning die je helpt

straatbeeld weg te denken. Logisch

bij het trappen, handig bijvoorbeeld wanneer je

ook, want zowel in 2018 en 2019 was de

heuvelop rijdt of als er veel tegenwind is. Maar

elektrische fiets het meest verkochte type nieuwe

ook als je gewoon fietst, is dat motortje fijn, zeker

fiets in Nederland. In 2019 had de e-bike qua

wanneer je bijvoorbeeld niet zo mobiel bent.

verkoop een marktaandeel van 41,7%, gevolgd

Stop je met trappen, dan val je net zoals bij elke

door de stadsfiets met 32,9% en de kinderfiets

fiets na een tijdje stil, hoewel er ook e-bikes

(10,9%).

verkrijgbaar zijn die een gashendel hebben. Maar

In de autowereld is het connected car-principe

meestal lever je dus een inspanning, waarbij je

al aardig ingeburgerd: autodata worden door de

zelf bepaalt hoe zwaar die is. En dat zware valt

onderhoudsgarage of de verzekeraar op afstand

wel mee, want je komt niet meer bezweet thuis

uitgelezen. Gaan we dat bij elektrische fietsen ook

van een fietstocht.

krijgen? Er is er in ieder geval een, de Cowboy, die je bedient met je iPhone met bijbehorende

SOORTEN E-BIKES

app. Reden genoeg om ons in de wereld van de

Net als bij gewone fietsen zijn er veel

elektrische fietsen te verdiepen. Eerst vertellen

verschillende soorten e-bikes, zoals de stadsfiets

we je welke soorten e-bikes er zijn, vervolgens

(citybike). Woon en werk je in dezelfde (grote)

waar je op moet letten bij de keuze en aanschaf

plaats, dan is dit een handig alternatief voor de

daarvan. Ten slotte lees je nog de review van drie

auto en openbaar vervoer. Ook kun je eenvoudig

verschillende e-bikes.

niet al te grote boodschappen meenemen. Wil je

Op www.pcactive.nl/e-bike-kopen lees je

meer vervoeren op je e-bike, dan kun je kiezen

overigens meer info over e-bikes en vind je

voor een transportfiets met voordrager met ruimte

regelmatig reviews van nieuwe modellen.

voor een krat of mand. Heb je kinderen, dan is een elektrische bakfiets ook een optie.

MOTORTJE MET TRAPONDERSTEUNING

Ben je sportief aangelegd, dan is de trekking-

E-bikes kun je het beste zien als een mix tussen

fiets wellicht iets voor jou. Dankzij onder andere

een gewone fiets en een scooter. Ze hebben

veel versnellingen en het lichte gewicht is deze

PCA311_Review Koopgids E-bikes.indd 60

09-03-2020 13:09

REVIEW

Koopgids monitoren

prima geschikt voor (verre) fietsvakanties, maar

hem koopt. Regelmatig zie je stuntaanbiedingen

ook voor dagelijks gebruik. Een stapje verder

van minder dan € 1.000,- voor een e-bike bij

gaat de elektrische mountainbike: je kunt

supermarktketens en bouwmarkten. Bedenk wel

misschien denken dat deze manier van sporten

dat je hier (vaak) geen proefrit kunt maken, iets

het plezier uit de sport haalt, maar dat is niet

wat wij echt aanraden. Bovendien is zo’n e-bike

helemaal correct. Deze e-bike geeft je immers

niet op jou afgesteld en maakt de motor vaak

de mogelijkheid om een uitdagender parkoers af

(veel) meer lawaai. Vraag bovendien naar de

te leggen en langer aan een stuk door te gaan.

garantie en waar je terecht kunt voor reparatie.

Verder zijn er ook nog elektrische vouwfietsen die

In het prijssegment tot circa € 1.500,- heeft een

gemakkelijk zijn mee te nemen, bijvoorbeeld bij

e-bike vaak een voorwielmotor (zie verderop

uitstapjes met de trein, voor op de boot of als je

bij ‘Motor’). Deze is prima geschikt voor korte,

met een caravan op vakantie gaat. We noemen

dagelijkse ritten vanwege de accu met beperkte

ook nog even de zogeheten speed pedelecs.

capaciteit (circa 300 tot 400 Wh) en een actie

Deze snelle elektrische fietsen kunnen zeker 45

radius tot wellicht 45 kilometer. Kwalitatief is een

km/u halen. Daarom is een helm verplicht en moet

e-bike uit deze prijsklasse logischerwijs iets

je wettelijk gezien een bromfietsrijbewijs (AM)

minder dan die uit een duurdere klasse. Zo zullen

hebben, die je overigens automatisch kunt laten

de banden iets minder goed zijn en is het stuur

bijschrijven als je een autorijbewijs (A) hebt.

misschien niet handmatig te verstellen. Gelukkig komen we steeds meer (aanbieders van) e-bikes

PRIJS EN ACCU

tegen die ook in dit segment echt goede fietsen

Je weet natuurlijk zelf het beste waarvoor je de

aanbieden. Zo kregen wij een prima eerste indruk

e-bike gaat gebruiken, maar daarna zijn er nog

van de Muto die voor een early bird-aanbieding

voldoende keuzes te maken om tot het geschikte

van € 1.549,- echt een aanrader lijkt. In het komen

exemplaar te komen. Allereerst de prijs, want

de nummer lees je de review van deze e-bike.

e-bikes zijn er in verschillende prijsklassen. Dat

Duurdere e-bikes beschikken over een midden

komt voornamelijk door de motor, de grootte

motor en een accu met grotere capaciteit,

van de accu, de afwerking, styling en waar je

vaak 500 tot 600 Wh. Deze zijn prima geschikt

PC-ACTIVE 311 61

PCA311_Review Koopgids E-bikes.indd 61

09-03-2020 13:09

bij een kapotte band), je dit niet zelf kunt doen. De fietsenmaker moet namelijk de ondersteuning softwarematig opnieuw afstellen.

ACCU EN ACTIERADIUS De capaciteit van een accu wordt uitgedrukt in Wh (wattuur) en geeft aan hoeveel elektrische energie kan worden opgeslagen die gebruikt wordt voor trapondersteuning. Hoe hoger de capaciteit, hoe groter de actieradius. Deze actieradius geeft het aantal kilometers aan dat je kunt fietsen onder ideale omstandigheden met een volledig opgeladen accu. Er zijn vaste en afneembare accu’s. Vaste accu’s worden steeds vaker mooi in het frame weggewerkt, maar daardoor moet je de fiets wel altijd dichtbij een stroompunt zetten. Een afneembare accu kun je dus verwijderen om als je van plan bent dagtrips van meer dan tachtig

deze thuis of op je werk op te laden en dat is veel

kilometer te maken en als je in een omgeving

handiger. Let er wel op dat er een goed slot op

fietst met veel hoogteverschil.

de afneembare accu zit, zodat hij niet gestolen kan worden. Veel accu’s gaan overigens maar zo’n

MOTOR

vier tot vijf jaar mee, terwijl er bijvoorbeeld maar

De motor bevindt zich in het voorwiel, achterwiel

twee jaar garantie op wordt gegeven. Houd daar

of in het midden van het frame. Bij een e-bike

dus goed rekening mee als je overweegt een

met voorwielmotor zit deze in de naaf en zit de

tweedehands elektrische fiets aan te schaffen,

accu (meestal) onder de bagagedrager. Bij zo’n

want een accu vervangen is niet goedkoop.

e-bike lijkt het alsof je wordt voortgetrokken. Een prettige bijkomstigheid is dat wanneer de accu

VERSNELLINGEN

leeg is, je gemakkelijk kunt verder fietsen. Dit

Bij e-bikes kun je drie verschillende soorten

vaak goedkopere type e-bike heeft wel als nadeel

versnellingen onderscheiden: naafversnelling,

dat je eerder last hebt van wielspin als het glad

derailleur- en automatische versnelling. Bij een

is. Bovendien is de trapondersteuning minder

naafversnelling zitten de versnellingen in de naaf

krachtig, wat een nadeel is in heuvelachtig terrein.

van het achterwiel en daardoor is hij redelijk

Bij een e-bike met middenmotor drijft deze

onderhoudsvrij. Meestal heb je hierbij zo’n zeven

meteen de trapas aan; een krachtsensor meet de

versnellingen. Bij een derailleurversnelling zijn

druk die je uitoefent op de trappers en past de

er veel meer versnellingen, maar is onderhoud

trapondersteuning hierop aan. Trap je dus minder

wel een dingetje evenals slijtage. Bij een

hard, dan helpt de fiets je meer. Mede door deze

automatische versnelling zijn er meerdere versies:

rijervaring zijn fietsen met een middenmotor

zo bepaal je bijvoorbeeld op de display welk

het populairst, ook doordat het gewicht mooi

tempo je wilt hebben of draai je aan het handvat

verdeeld is en de fiets daardoor stabieler is, zodat

voor de juiste versnelling.

je hem ook gemakkelijker kunt tillen. Een fiets met achterwielmotor ten slotte komt dichtbij de

REVIEWS

beleving van een niet-elektrische fiets, omdat

Vanzelfsprekend zijn er nog meer factoren van

die ook door het achterwiel wordt aangedreven.

belang bij je keuze, maar daarvoor ontbreekt

Deze fietsen hebben als voordeel dat ze vaak

hier de ruimte. Wel vind je hier reviews van drie

stiller zijn en beter sturen. Nadeel is wel dat als

verschillende e-bikes en zoals gezegd meer

je de achterband moet verwisselen (bijvoorbeeld

informatie op www.pcactive.nl/e-bike-kopen

PCA311_Review Koopgids E-bikes.indd 62

09-03-2020 13:09

REVIEW

Koopgids elektrische ﬁetsen

APR / MEI 2020

Cowboy Amslod Hilston LTX-600

Ben je op zoek naar een stoere e-bike,

Kymco Street

dan is de Cowboy wellicht iets voor

De matzwarte aluminium Kymco Street

jou. Deze zwarte aluminium fiets met

e-bike is een redelijk strak ogende

De Hilston LTX-600 van Amslod is een

minimalistisch design heeft veel weg

stads/toerfiets. Leuk is dat je hem

herenmodeluitvoering, hoewel er ook

van een mountainbike en hij fietst ook

kunt personaliseren via verwisselbare

merken zijn die dat onderscheid niet

nog eens fijn. Opvallend aan deze

kapdelen en twee gekleurde spaken,

meer maken. Deze elektrische fiets

e-bike van Belgische bodem is dat

die je handig bij het ventiel plaatst. De

ziet er sportief, goed en verzorgd uit.

je hem ontgrendelt en bedient via

combinatie van de fijn stille midden-

Dat geldt ook voor de afmontage

de Cowboy-app op je smartphone.

motor en de afneembare accu van

met onder andere een Selle Royal-

Je iPhone of Android-smartphone

504 Wh zorgt voor een prettige fiets-

zadel, CST-antilekbanden, Axa-slot,

plaats je in het midden van het stuur

ervaring van zeker honderd kilometer.

verende voorvork, zadelpenvering en

en deze fungeert onder andere ook

Wel doet de ﬂinke accu door de

automatische ledverlichting. Dankzij

als gps. De afneembare accu van

plaatsing op de schuine voorstang

de afneembare accu van liefst 600 Wh

360 Wh zorgt voor een bereik tot 70

afbreuk aan het design van de fiets.

en de stille en krachtige middenmotor

kilometer en de fiets heeft gelukkig

De aansturing van deze fiets gaat via

is deze e-bike prima geschikt voor

een aﬂeesbare accustatus. De 16 kilo

de display-unit midden op het stuur en

het maken van lange fietstochten.

lichte Cowboy trekt lekker snel op na

verloopt gemakkelijk. Op de heldere

Standaard zit er op deze 26 kilogram

de eerste keer trappen. Tijdens het

display lees je o.a. de snelheid, afstand,

zware e-bike een naafversnelling

rijden zorgt de automatische assistentie

batterijstatus en ondersteuningsmodus

van het merk Shimano Nexus met 3

via de achternaafmotor van 250 Watt

af. Er zijn vier ondersteuningsmodi: Eco,

versnellingen, optioneel uit te breiden

ervoor dat je zelf nooit hard hoeft te

Normal, High en Walk. Deze laatste

naar 7 of 8 versnellingen. De heldere

trappen, zelfs al fiets je heuvel- of

ondersteunt je bijvoorbeeld bij het

kleurendisplay (met usb-aansluiting) zit

bergop. De rijervaring is dus prima,

lopen met de fiets met boodschappen.

midden op het stuur en stuur je aan via

maar tijdens onze testrit in de regen

Verder is deze e-bike uitgerust met

een unit die links op het stuur zit. Hierbij

misten we wel een achterspatbord (dat

een instelbare verende zadelpen,

kun je kiezen uit een ECO- en een

optioneel verkrijgbaar is). Verder zijn wij

voorvorkvering en acht versnellingen.

SPORT-modus. De remmen van deze

liefhebber van een dichte kettingkast,

Tenslotte is dit een echte Shimano-fiets:

aanrader zijn ook prima in orde. Prettig

hoewel dat het design niet ten goede

de motor, versnelling en schijfremmen

is dat hij ook een remlicht heeft.

zal komen

zijn van dit merk.

Adviesprijs: € 1.795,-

Adviesprijs: € 1.990,-

Adviesprijs: € 2.799,-

+ goede motor en accu

+ stoer, mooi design

+ goede motor en accu

+ prima afmontage

+ fijne rijervaring

+ goede actieradius

+ helder kleurendisplay

- accessoires ontbreken

- display niet zuiver qua actieradius

- niet licht

- geen dichte kettingkast

- ﬂinke accu op voorstang

PC-ACTIVE 311 63

PCA311_Review Koopgids E-bikes.indd 63

09-03-2020 13:09

DENNIS GANDASOEBRATA

POPULAIRE FIETS-APPS Met het voorjaar in aantocht komt de fiets weer uit de schuur. Hier vind je zes handige apps voor navigatie en oplaadpunten voor de e-bike.

ANWB Fietsen

Map My Ride

E-Bike Ladestationen

Hebben we het over fiets-apps, dan

Ook voor sportieve fietsers zijn er volop

Wie elektrisch wil fietsen in Duitsland,

mag de ANWB niet ontbreken. ANWB

apps. Map My Ride houdt je routes

kan aan de slag met Ladestation van

Fietsen brengt de Nederlandse fiets-

bij en geeft bijbehorende statistieken,

Fahrrad.de. De app is alleen beschik-

wegen in kaart en biedt informatie die

zoals het aantal gereden kilometers,

baar in het Duits. In de zoekbalk kun je

tijdens het fietsen van pas komt, zoals

snelheid en tijdsduur. Tijdens de rit

de plaats opgeven of binnen de huidige

een overzicht van locaties met (horeca)

houdt een stem je hiervan desgewenst

omgeving zoeken naar een passend

faciliteiten en fietsenmakers.

op de hoogte. Je kunt zo de route nog-

laadstation. De kaart geeft vervolgens

Naast een overzicht van de ‘fietsknoop-

maals rijden en proberen de prestaties

een overzicht van de laadpunten.

punten’ biedt de app een selectie van

te verbeteren.

In het detailvenster lees je welk type

routes. Op het moment van schrijven

De app is opgebouwd uit tabbladen.

stekker wordt aangeboden en of je

zijn dit er zo’n 200, verspreid over de

Op het eerste houd je je eigen rou-

rekening moet houden met openings-

verschillende provincies. Dit is dan ook

tes bij. Het tweede biedt ruimte voor

tijden. Bij het zoeken naar een geschikt

een van de beschikbare zoekcriteria

favoriete routes van jezelf of je commu-

oplaadpunt kun je opgeven hoeveel

om een route te selecteren. Daarnaast

nity. Je kunt deze app integreren met

kilometer je bereid bent óm te fietsen.

kun je zoeken op routelengte. Neem je

andere wearables, zoals sporthorloges.

Je kunt filteren op stekkertype en

geen genoegen met de standaardrou-

Daarmee kun je aanvullende gegevens

aangeven hoeveel oplaadpunten de

tes én ben je ANWB-lid, dan kun je een

aan de routes koppelen, zoals hartslag

locatie minimaal moet bevatten. Kom

eigen route samenstellen en opslaan.

en verbranding. De app is gratis, maar

je een nieuw punt tegen dat nog niet in

Die blijven wel voor eigen gebruik. Pas

bij een abonnement krijg je premium

de database is opgenomen, dan kun je

echt leuk wordt het wanneer je je eigen

functies, zoals het instellen van

deze toevoegen. Naast de laadpunten

route kunt delen, die van anderen kunt

trainingsdoelen, het delen van je live-

geeft de app aan of er nog aanvullende

rijden en mogelijk zelfs beoordelen.

locatie en meer statistieken.

faciliteiten beschikbaar zijn, zoals sanitair en horeca. De app is gratis.

ANWB Fietsen

Map My Ride

Systeemeisen: Android 5.0 en iOS 10.0

Systeemeisen: Android 5.0 en iOS 11.0

E-Bike Ladestationen

Taal: Nederlands

Taal: Engels

Systeemeisen: Android 6.0 en iOS 8.0

Prijs: gratis (bepaalde functies

Prijs: gratis (extra functies via

Taal: Duits

voorbehouden aan ANWB-leden)

abonnement à € 30,- per jaar)

Prijs: gratis

PCA311_Thema_apps_fiets.indd 64

04-03-2020 11:01

REVIEW

Populaire fiets-apps

APR / MEI

2020

Fietsersbond Routeplanner

Fietsknoop

Google Maps

Wie dit jaar naar België reist en de e-

Google Maps is ook voor fietstochten

De app Routeplanner van de Fietsers-

bike meeneemt, kan gebruikmaken van

geschikt, met aparte fietsroutes. Uiter-

bond brengt een grote hoeveelheid

de app Fietsknoop. Deze bundelt een

aard prettig is de grote hoeveelheid

fietsknooppunten in Nederland in kaart

slimme combinatie van routes in meer-

aandacht die de ontwikkeling van de

én oplaadpunten voor de elektrische

dere landen. Zo bevat hij fietswegen

app krijgt. Zodra je het adres hebt op-

fiets.

in Nederland, in België en de grens-

gegeven, tik je op de knop Fietsen om

Prettig is dat de app leunt op een grote

streek van Duitsland. De routes worden

de route te tonen. Bovendien geeft de

groep vrijwilligers die op dagelijkse

maandelijks bijgewerkt en uitgebreid.

app direct na het opgegeven van een

basis de informatie van de app - zoals

Voor het gebruik van de app is het

adres de geschatte fietstijd.

het fietspadennetwerk - actueel houdt.

nodig om een gratis account te maken.

Maps biedt de optie om meerdere

Je kunt bovendien zelf routes maken

Fietsknoop is in beginsel gratis, maar

lijsten te maken. Een lijst bevat in-

en bent daarbij ook niet gebonden aan

met een jaarlijks abonnement krijg je

teressante plaatsen. Je kunt deze

het gebruik van de mobiele app: via de

toegang tot aanvullende functies, zoals

onderverdelen in eigen categorieën en

desktopversie van Routeplanner kun je

een fietslogboek, de mogelijkheid eigen

lijsten delen met andere gebruikers.

een route opstellen en deze vervolgens

routes in te laden en geen hinderlijke

Als je dit hebt ingeschakeld, kan Maps

in de mobiele app oproepen. De app

reclames meer te zien.

een tijdlijn bijhouden van de plaatsen

maakt gebruik van twee tabbladen

De app biedt spraakondersteuning,

waar je bent geweest. Handig is dat

om de route inzichtelijk te maken: op

waarmee de navigatieaanwijzingen

Maps eventuele wegopbrekingen en

het eerste is een kaart met daarop de

kunnen worden uitgesproken. Ook is

omleggingen realtime in de kaarten

ingetekende route, het tweede geeft

het mogelijk om routes met anderen te

weergeeft, zodat je hiermee rekening

een routebeschrijving. Over die routes

delen, zodat je in groepsverband de-

kunt houden. In Google Maps kun je

gesproken: de makers hebben veel

zelfde route kunt fietsen. De routes kun

kaarten downloaden voor offline ge-

aandacht besteed aan verschillen-

je ook synchroniseren tussen meerdere

bruik. Hierdoor ben je minder afhanke-

de routetypen. Zo kun je onder meer

apparaten. De routes zelf kun je ook

lijk van internetconnectiviteit tijdens je

kiezen voor een korte route, maar ook

groeperen, bijvoorbeeld als je thema’s

fietstocht. Je kunt zelf bepalen welke

voor een route waarmee je eenvoudig

wilt maken of op vakantie wilt groepe-

kaarten moeten worden gedownload.

kunt doorfietsen zonder hinderlijke

ren. Je maakt daarvoor gebruik van

Controleer de privacy-instellingen voor

obstakels. De app is daarbij wel afhan-

diverse labels, waarvan je er meerdere

gebruik van Maps en schakel de opties

kelijk van een online verbinding, offline

aan een route kunt koppelen.

die je niet gebruikt uit. Het blijft per slot van rekening Google.

gebruik werkt niet.

Fietsersbond Routeplanner

Fietsknoop Systeemeisen: Android 5.0 en iOS 9.0

Google Maps

Systeemeisen: Android 4.1 en iOS 9.0

Taal: Nederlands

Systeemeisen: Android, iOS 11.0

Taal: Nederlands

Prijs: gratis (extra functies via

Taal: Nederlands

Prijs: gratis

abonnement à € 4,99 per jaar)

Prijs: gratis

PC-ACTIVE 311 65

PCA311_Thema_apps_fiets.indd 65

04-03-2020 11:02

ROB COENRAADS EN AAD MUNSTERMAN

KOOPTIPS EN GADGETS Hier vind je leuke en interessante kooptips en gadgets, de uitgebreide reviews vind je op pcactive.nl

AVM FRITZ! REPEATER 600 EN 1200 FRITZ!Box-router om een snellere

SAMSUNG GALAXY WATCH ACTIVE 2

en stabielere internetverbinding te

Fijne en lichte smartwatch waarop ook je

krijgen, maar ze kunnen ook met

Whatsappjes en telefoontjes verschijnen

andere routers overweg. De 600 is

die je snel kunt beantwoorden, heel handig!

alleen voor de 2,4GHz-band, de 1200

Verder beschikt hij onder andere over een

ook voor de 5GHz-band.

bewegings- en hartslagsensor, accelero-

adviesprijs:

meter en barometer. Aanrader!

600: € 49,95 / 1200: € 69,95

adviesprijs: € 279,-

Budget-repeaters voor de populaire

APR / MEI 2020

Advertorial

DEVOLO MAGIC 2 WIFI IT’S MAGIC!

e Devolo Magic 2 Wifi is een krachtige powerline adapter die alle hoeken en gaten van het huis van draadloos internet voorziet. De Magic 2 gebruikt als backbone het stroomnetwerk en dus niet een wifikanaal. Bovendien lever je geen stopcontact in, je sluit je apparatuur direct aan op de adapter.

De Magic 2-serie bevat de nieuwste generatie powerlinechips die een stabiele doorvoersnelheid leveren tot 2400 Mbps en een maximale afstand tussen de adapters tot 500 meter mogelijk maken. Daarnaast werkt de Magic altijd in bridge mode bij aansluiting op de modem/router van de provider. Dat betekent dat de functionaliteit daarvan gehandhaafd blijft en apparatuur die direct op de router is aangesloten, niet hoeft te verhuizen. De Devolo Home Network-app loodst je snel door de installatie. Zodra je de eerste Magic Powerline-adapter in het stopcontact steekt, koppel je binnen minuten de eventuele volgende adapters automatisch. Overal in huis films kijken in UHD-kwaliteit? Supersnel surfen op het internet of multiplayer gamen? Devolo Magic 2 maakt het mogelijk. Prijzen: Devolo Magic 2 Wifi Single: € 129,90 / Starter Kit (LAN+WiFi-adapter): € 199,90 / Multiroom Kit (LAN+2xWiFi): € 299,90. Prijzen incl. netwerkkabels. Kijk voor informatie op www.devolo.nl

PCA311_Kooptips en gadgets.indd 66

09-03-2020 12:03

HCC!KENNISDAG ZATERDAG 27 JUNI EXPO HOUTEN

ZET IN J AGENDAE !

GRATIS TOEGANG & PARKEREN Kom ook 27 juni naar de gezellige HCC!kennisdag in Houten. Veel Interessegroepen zijn aanwezig en volg presentaties van bijvoorbeeld Drones, Genealogie en Modelbaanautomatisering. Of ga naar de pas opgerichte Interessegroepen Android en Domotica-IoT. Met het lidmaatschap van HCC!android leer je hoe je alles uit het populairste besturingssysteem voor smartphones en tablets haalt. HCC!domotica-IoT houdt zich bezig met slimme apparaten in je woonomgeving, zoals je verlichting en energievoorziening, maar ook hoe je je privacy beschermt.

HCC!kennisdag • 27 juni 2020 van 10.00-15.00 uur • Expo Houten, Meidoornkade 24 • Gratis parkeren en goed bereikbaar met OV • Routebeschrijving: zie expohouten.nl • Gratis toegang

MEER INFO ZIE:

WWW.HCC.NL/DOEMEE PCA311_Werfpagina.indd 67

04-03-2020 11:14

Advertorial

WEBSITEBOUW VOOR IEDEREEN Met STRATO Sitebuilder zet elke beginner een mooie site in elkaar. Ook voor meer gevorderden heeft de hostingprovider interessante pakketten.

Zoek een geschikte categorie voor jouw website en start met het ontwerp

Wil je ook gemakkelijk en voordelig een website bouwen met behulp van Strato? Kijk dan op pagina 85 voor meer informatie!

r bestaan heel wat manieren om een eigen website te bouwen. Mensen met veel programmeerkennis kunnen van de grond af aan een website optuigen, maar dat is nogal veel werk. Hostingprovider STRATO geeft ook mensen zonder die kennis de mogelijkheid om een online plek te creëren. De Nederlandstalige webdienst Sitebuilder is namelijk uiterst gebruiksvriendelijk en na een paar muisklikken publiceer je al een volwaardige website. Wens je meer opties en vrijheden op het gebied van webontwikkeling, dan kun je zelf een website samenstellen. Hiervoor biedt STRATO diverse gerenommeerde pakketten aan, zoals WordPress, Joomla! en Drupal. Wat zijn de verschillen tussen STRATO Sitebuilder en deze genoemde zelfbouwpakketten?

SITEBUILDER VOOR BEGINNERS Heb je nog geen enkele ervaring met websitebouw? Beginners hebben veel baat bij de webdienst Sitebuilder. Hierbij heb je namelijk

niet te maken met allerlei technische aspecten. In plaats daarvan begin je zonder enige voorkennis direct met het ontwerp en de invulling van je website. Sitebuilder loodst gebruikers in enkele stappen door het ontwerpproces. Kies allereerst een categorie die het beste aansluit bij je beoogde website. Binnen de categorie Dienstverlening vind je bijvoorbeeld kant-en-klare templates voor een accountant, fotograaf en kapper, terwijl de categorie Verenigingen, organisaties en scholen sjablonen bevat om pakweg een website voor een muziekvereniging of sportclub te maken. Keuze is er genoeg! Na het invoeren van een titel en slagzin haalt Sitebuilder de voorlopige website op. Aan jou de taak om de boel vervolgens te finetunen. Sitebuilder helpt hierbij, want de webdienst vertelt precies hoe je mooie kleuren kiest, een andere indeling selecteert, het lettertype aanpast, teksten wijzigt, eigen afbeeldingen uploadt en pagina’s toevoegt. Na afloop publiceer je een website die volledig aan jouw wensen voldoet en zich op ieder (mobiel) scherm duidelijk laat zien.

SITEBUILDER UITPROBEREN? Ben je nieuwsgierig naar Sitebuilder, dan kun je deze webdienst tegen een zacht prijsje uitproberen. Het pakket Sitebuilder Pro kost het eerste jaar namelijk slechts één euro per maand. Dat is inclusief webadres, zodat elke internetgebruiker jouw website kan bezoeken. Ondanks de lage abonnementskosten betreft het dus een totaalpakket met álle gereedschappen om een complete website te lanceren. Overigens zit je niet vast aan een langlopend contract. Wanneer Sitebuilder niet bevalt, zeg je na het eerste jaar gewoon op. Kortom, het is een laagdrempelige manier om het bouwen van een website een jaar lang eens uit te proberen. Verzin tijdens je aanmelding op www.strato.nl een geschikte domeinnaam en ga meteen aan de slag!

PCA311_STRATO advertorial.indd 68

06-03-2020 09:51

Advertorial

Tijdens de ontwerpfase vertelt Sitebuilder precies hoe je de website naar eigen smaak aanpast

WEBBEHEER IN EIGEN HAND Met Sitebuilder is er een heleboel mogelijk, waardoor deze webdienst voor de meeste mensen prima voldoet. Gunstig is dat je er op technisch gebied geen omkijken naar hebt. Zo hoef je geen zaken op een webserver te installeren en zorgt STRATO op de achtergrond voor (veiligheids) updates. Zo blijft je website dus altijd in de lucht. Er zitten daarentegen wel grenzen aan de mogelijkheden van Sitebuilder. Er zijn vele ontwerpfuncties, maar deze zijn niet naar believen uit te breiden. Zeker wanneer je steeds meer met de website wilt doen, loop je op den duur wellicht tegen de limieten van Sitebuilder aan. Wil je op dit gebied meer flexibiliteit en neem je het webbeheer liever in eigen hand? Mensen met iets meer technische bagage droppen aan de hand van een zelfbouwpakket een zelf ontwikkelde website op de STRATO-server. Bedenk wel dat je hierbij zelf verantwoordelijk bent voor het up-to-date houden van de website. Sluipt er onverhoopt een foutje in, dan merken bezoekers dat waarschijnlijk meteen. Bij Sitebuilder kun je bijna geen fouten maken.

PAKKET INSTALLEREN VIA WEBSITE-APPS Een zelfbouwpakket heeft vergeleken met Sitebuilder een steilere leercurve. Toch heeft STRATO er alles aangedaan om het installatieproces zo eenvoudig mogelijk te maken. Zo installeer je vanuit het online beheerpaneel het gewenste pakket rechtstreeks op de webserver. Via de zogeheten Website-Apps staan er recente versies van onder meer WordPress, Joomla! en Drupal voor je klaar.

Klik simpelweg op Nu installeren en leun lekker achterover. STRATO neemt je op deze manier allerlei technische handelingen uit handen. Zo hoef je geen database aan te maken en pakketgegevens via een ftp-account naar de webserver te uploaden. In tegenstelling tot Sitebuilder laat STRATO je na

Installeer vanuit de Website-apps een populair contentmanagementsysteem op de webserver

de installatie van een webpakket ‘los’ en stel je de website verder volledig zelf samen. Gelukkig is er over ieder pakket op internet uitgebreide documentatie beschikbaar.

ZELFBOUWPAKKET UITPROBEREN? Lijkt een veelzijdig pakket als WordPress of Joomla! je wel wat? Vanuit financieel oogpunt hoef je het in ieder geval niet te laten, want het hostingpakket PowerWeb Basic kost het eerste jaar maar één euro per maand. De domeinnaam is hierbij inbegrepen. Na het eerste jaar kun je zonder gedoe opzeggen. PowerWeb Basic is dus een prima startpunt om te ontdekken of een zelfbouwproject iets voor jou is. Kijk voor meer informatie op https://www.strato.nl

PCA311_STRATO advertorial.indd 69

06-03-2020 09:51

de test

MAARTEN VERKOREN

GRATIS 3D-DESIGNSOFTWARE 3D-ontwerpen is een spannende, nuttige en snelgroeiende bezigheid. Tegenwoordig kan ook de hobbyist eenvoudig een knappe animatie maken of producten ontwerpen.

af. Een tegenvaller voor sommigen is dat alle software die wij testten, geen specifieke Nederlandstalige versie heeft. Er zijn weliswaar mogelijkheden bij opensource-pakketten om een taalbestand toe te voegen, maar daar moet je redelijk handig voor zijn en toch ook weer het Engels goed beheersen. Software

n een zoektocht naar software die het beste bij

die niet meer ondersteund of geüpdatet wordt,

je past, kom je veel hordes en valkuilen tegen.

hebben we buiten beschouwing gelaten. Ook

Om te voorkomen dat je allerlei pakketten

hebben we gekeken of de software een actieve

probeert en teleurgesteld weer verwijdert, doe

gebruikerscommunity heeft, zodat je voldoende

je er goed aan je eerst te oriënteren. Even

ondersteuning kunt vinden. Wat opviel, is dat er

zoeken op internet levert talloze hits op, maar

veel te kiezen valt, zelfs als je filtert op ‘gratis’. De

maakt het er niet overzichtelijker op. Sommige

software die wij hebben getest, loopt behoorlijk

software is betaald, maar de prijzen blijken

uiteen. Of je nu sterk visueel bent ingesteld of

alleen op aanvraag. Andere is gratis, maar kun je

meer wiskundig, in beide gevallen kun je een

daar wel voldoende mee? Is de software er ook

programma vinden waar je snel in thuis zult zijn.

in het Nederlands? En de systeemeisen? Net

Vergis je niet, 3D-ontwerpen vraagt om veel

als bij zware 2D-ontwerpsoftware kan het met

oefening en skills. Een mooi model in elkaar

een dimensie erbij al gauw uren duren voor je

knutselen kan bovendien veel werk zijn. Toch

computer klaar is met een render. Kan je machine

zijn er meerdere programma’s die je veel werk

dat aan of hoeft het allemaal niet zo ingewikkeld?

uit handen nemen door hun laagdrempeligheid

PC-Active heeft al deze vragen alvast voor je

en kant-en-klare vormenbibliotheken. Omdat

doorlopen en een selectie gemaakt van software

veel programma’s web-based zijn, hoef je ze niet

die scoort op laagdrempeligheid, functionaliteit

te downloaden en kun je direct in je browser

en resultaten én bovendien gratis te gebruiken is.

beginnen met ontwerpen. Die programma’s hebben ook zeer redelijke systeemeisen, je kunt

GEEN NEDERLANDSE VERSIE

ze vaak zelfs op je mobiel gebruiken.

Alle geteste software is dus gratis? Ja, dat is het

Naast de hier besproken software verwijzen

goede nieuws. Daarom valt bijvoorbeeld een

we voor nóg twee interessante web-based

bekend en veelgebruikt pakket als Solidworks

programma’s - FreeCAD en Onshape - naar www.pc-active.nl/review/apps

Begrippen •A BS: Acrylonitril-butadieen-styreen heeft olie als basis. ABS is een thermoplastic en wordt zacht als het verwarmd wordt. Na het afkoelen behoudt het zijn vorm. •F DM: Fused Deposition Modeling, een 3D-printtechniek waarbij laag na laag materiaal aan elkaar wordt gesmolten. •P ETG: PETG-filament (PET gemodificeerd met glycol) is een zeer sterk en waterafstotend materiaal om mee te 3D-printen. •P LA: Polylactic Acid (polymelkzuur) is een duurzaam alternatief voor traditioneel plastic. PLA-filament is gemaakt van biologisch afbreekbare, hernieuwbare grondstoffen.

CONCLUSIE Het is niet eenvoudig om aan te geven welk programma het beste is of ‘best getest’. Het hangt namelijk af van welke eisen je stelt aan de software. Maar ook: houd je van opensource of heb je juist liever een gepolijst programma van een commerciële ontwikkelaar? Afijn, als je de testresultaten gelezen hebt, heb je waarschijnlijk al een idee welk programma het beste bij je past. En als je toch het verkeerde gekozen hebt, geen ramp. Je hebt immers niets hoeven betalen en kan eenvoudig switchen naar andere software.

PCA311_Review 3D-printsoftware.indd 70

04-03-2020 10:53

REVIEW

3D-designsoftware

TIPS VAN EEN EXPERT HCC3d is een actieve interessegroep binnen HCC. Joury Galis van HCC!3d deelt zijn tips met ons. WELKE ONTWERPSOFTWARE GEBRUIK JIJ? ‘Op dit moment is Autodesk Fusion 360 populair. Dit lijkt op Inventor en Solidworks, maar is gratis voor hobbyisten en kleine zelfstandigen. Het is een zeer uitgebreid programma, maar ook prima te gebruiken voor eenvoudige ontwerpen. Fusion 360 is een CAD-programma, dat vooral gericht is op geometrische vormen en daarom goed te gebruiken is voor praktische toepassingen zoals onderdelen en behuizingen. Daarnaast is er online heel veel informatie te vinden.”

WAT ZOU JIJ BEGINNENDE 3D-HOBBYISTEN AANRADEN? “Neem de tijd. Net als bij gewoon tekenen kost het tijd om te leren 3D-ontwerpen. Op YouTube zijn veel instructiefilmpjes te vinden over het gebruik van Fusion 360. Soms is de besproken versie wel wat ouder, waardoor de interface kan afwijken. De beste manier om een 3D-ontwerpprogramma te leren is in de praktijk. Start met het natekenen van een object. Gebruik hiervoor een schuifmaat en begin met een eenvoudige vorm zoals een bakje, een potje of een eenvoudig onderdeel. Door bestaande objecten na te tekenen, leer je vormen te ontleden tot eenvoudige basisvormen die vervolgens gebruikt kunnen worden om het model in het 3D-programma na te maken. Digitaal zijn er vrijwel geen beperkingen in een ontwerp, maar ga je het ook echt printen, dan moet je rekening houden met de techniek en het materiaal. Het is goed om in het ontwerpproces al na te denken over de technische mogelijkheden en beperkingen. Een paar aandachtspunten: • L et op de minimale wanddikte. Een wand of detail in het horizontale vlak kan nooit kleiner zijn dan de diameter van de nozzle. Voor de meeste FDM 3D-printers is dit 0,4mm. Dunne letters of heel dunne wanden in een 3D-print zullen niet lukken.

• Houd rekening met supportmateriaal. Probeer een model zo te ontwerpen dat je daar weinig van nodig hebt en maak geen structuren waarbij dit aan de binnenkant van het model komt. • Denk na over de stevigheid. Een 3D-print is het sterkste in het horizontale vlak. De Z-richting (verticaal) is zwakker doordat de laagjes op elkaar gelegd worden. Tijdens het ontwerpen kun je hier al rekening mee houden en tijdens het printen moet het model vervolgens op de juiste manier gepositioneerd worden. • Bedenk in welk materiaal het model geprint gaat worden. Een PLA-print zal minder krimpen dan bijvoorbeeld een ABS-print, waardoor bepaalde passende delen zoals deksels of dopjes een andere tolerantie nodig hebben. Zo zal een gat in een ABS-model kleiner uitvallen dan een gat in een PLA- of PETG-model. We hebben het hier over tienden van millimeters, maar dit kan genoeg zijn om iets wel of niet te laten passen. Een veel gemaakte beginnersfout is het tekenen van een gat van bijvoorbeeld 22 mm waar een lager van 22 mm in moet passen. In de praktijk heb je altijd een tolerantie nodig. Zo vraagt een lager van 22 mm een gat van ongeveer 22,2 tot 22,4 mm. Dit verschilt dus per materiaal en ook de afwijking van de 3D-printer speelt hierin mee.”

Met Blender kun je prachtige organische 3D-ontwerpen maken

PC-ACTIVE 311 71

PCA311_Review 3D-printsoftware.indd 71

04-03-2020 10:53

FUSION 360 TINKERCAD

Zeer uitgebreide, commerciële software

Immens populair en niet voor niets:

360 is zeer uitgebreid en erg krachtig.

Tinkercad is het meest toegankelijke

Is het wel gratis dan? Ja, voor bepaalde

3D-programma dat er bestaat,

gebruikers. Autodesk moedigt iedereen

resultaten zijn gegarandeerd. Qua

aan met zijn software te gaan werken.

mogelijkheden en kwaliteit van de resultaten scoort Tinkercad echter

van 3D-softwaregigant Autodesk. Fusion

SKETCHUP

Pas als je substantiële omzetten begint te draaien met je designs, ga je betalen.

lager dan de meeste andere pakketten.

Dit programma biedt meer opties

In de praktijk moet je echter wel heel

Op zich niet vreemd, want door de

en mogelijkheden dan Tinkercad en

erg je best doen om niet voor de gratis

ingewikkeldheid omlaag te brengen

is geschikt voor iedereen die wat

versie in aanmerking te komen. Omdat

en zo de leercurve vlak te houden,

serieuzer wil ontwerpen. SketchUp is

het pakket zo veelomvattend is, vraagt

sneuvelen er veel opties. Is dat erg?

web-based, intuïtief, toegankelijk en

dit wel meer van je computer dan de

Voor de meeste thuisgebruikers niet.

beschikt over een gebruiksvriendelijke

meeste andere programma’s in dit

Het programma laadt snel, vraagt

UI. Dit programma mag niet onderschat

overzicht.

weinig processorkracht van je computer

worden, want het is veel krachtiger dan

Fusion biedt zoveel mogelijkheden, dat

en er kan weinig misgaan.

je op basis van deze introductie zou

je alles kunt vinden wat je nodig hebt.

Tinkercad is web-based. De User

verwachten.

Overal is een toepassing voor. Dit maakt

Interface (UI) is heerlijk simpel en er is

Als beginner kun je snel op weg

het programma wel wat ingewikkelder

een bibliotheek met talloze kant-en-

raken door eenvoudige tutorials.

om te leren, wat sommige gebruikers

klare vormen die je meteen kunt

Als je ingewerkt bent en verder wilt,

zal afschrikken of doen afhaken. Maar

gebruiken. Mocht je je ontwerp willen

kun je naar een betaalde versie die

voor de iets meer vergevorderde

3D-printen: exporteren naar stl-formaat

eindeloos uit te breiden is met plugins

gebruiker biedt het programma een

is eenvoudig.

en tools. De gratis versie heeft al die

prettige gereedschapskist, waarmee

Einde verhaal? Nee, want als enthou-

uitbreidingen niet, dus dat is wel een

alle uitdagingen in de 3D-wereld het

siaste 3D-ontwerper zul je al snel

minpunt. Onder de motorkap draait

hoofd geboden kunnen worden.

tegen de beperkingen van Tinkercad

veel vermogen; de Pro-versie is ook als

Moederbedrijf Autodesk heeft nog veel

aanlopen. Dan kun je net zo goed direct

software te downloaden. Wie de Pro-

meer CAD-software op de plank liggen,

beginnen met een pakket dat meer

versie gebruikt, zal zien waarom deze

dus als je Fusion 360 onder de knie

mogelijkheden biedt. Zo hoef je niet

software oorspronkelijk geschreven is

hebt, is dat extra interessant.

twee keer iets onder de knie te krijgen.

voor filmmakers en architecten. Systeemeisen: web-based

Systeemeisen: zie autodesk.com/ campaigns/fusion-360-for-hobbyists

Systeemeisen: web-based

Prijs: gratis

Laagdrempeligheid

Mogelijkheden

Resultaten

Oordeel

PCA311_Review 3D-printsoftware.indd 72

04-03-2020 10:53

REVIEW

3D-designsoftware

BLENDER VECTARY

OPENSCAD

Blender mag zeker niet ontbreken in dit

Een tweede programma onder de

Geen fan van visuele UI’s en drag and

met heel veel mogelijkheden en, indien

categorie ‘voor absolute beginners’.

drop? Dan is OpenSCAD misschien wat

goed uitgevoerd, prachtige resultaten.

Ook hier een bibliotheek boordevol

voor je. Mocht je ook nog van code en

Dankzij de grotere vormvrijheid kun je

vormen, die je zo van de planken kunt

cijfers houden, dan zou het weleens

in Blender meer organische vormen

pakken om mee te stoeien. Ook leuk: je

dikke liefde kunnen worden. OpenSCAD

maken; ideaal voor 3D-animatoren.

kunt 2D-logo’s uploaden en ze simpel

werkt namelijk heel anders dan de

Bovendien is de software opensource

omzetten in 3D. Of wat dacht je van

andere programma’s in dit overzicht. Als

en is de community heel groot. En

talloze lettertypes waarmee je door

je een object wilt ontwerpen, ga je code

gepassioneerd, bijna op het religieuze

slechts te typen een 3D-tekst creëert?

schrijven. Wil je een cilinder maken,

af.

Dit kan echt iedereen, binnen een uurtje

dan typ je ‘cilinder’ en vervolgens voeg

Voor de beginner is het soms even

heb je al iets moois gemaakt waarna je

je de dimensies toe. Hetzelfde doe je

slikken en de leercurve is best

alleen maar meer wilt!

voor het plaatsen van het object. Je

steil. Tegelijkertijd zijn er ook veel

Vectary is web-based en alles werkt

werkt exact en mathematisch door de

instructievideo’s en is er genoeg

met drag and drop. En vervolgens

coördinaten te typen in plaats van iets

ondersteuning. Er is zelfs een Blender

spelen met je vormen en kleuren tot

te verschuiven.

3D Meetup-groep in Nederland, zodat

je tevreden bent met het resultaat.

Hierdoor zal het programma voor

je ook in levenden lijve ervaringen kunt

Dat resultaat is te exporteren in

veel gebruikers totaal niet intuïtief

delen. Het programma is beschikbaar

verschillende bestandsformaten, dus je

aanvoelen, waardoor het voor velen ook

voor alle besturingssystemen.

kunt er meerdere kanten mee op.

niet aan te raden valt. Maar als je bereid

Als je eenmaal je weg hebt gevonden,

We kenden dit programma nog niet,

bent de steile leercurve te accepteren,

zul je merken: Blender is de

maar waren aangenaam verrast. Waar

tijd te investeren en goed bent met

tijdsinvestering waard. Dankzij de

sommige software nog wel eens

getallen, dan krijg je eindeloos veel

geometrische vrijheden voelt werken

het gevoel geeft dat die het leven

mogelijkheden met dit opensource-

in Blender meer als het creëren van

moeilijker maakt, worden we erg blij

programma.

kunst. Je kunt er dingen mee maken die

van programma’s die tijd besparen en

De community zweert erbij en wil

simpelweg onmogelijk zijn met andere

dingen makkelijker maken. Komt dus

nooit meer wat anders, zeker geen

programma’s. Zeker voor animaties is dit

met stip binnen in dit overzicht.

commerciële software.

een enorme pré.

Systeemeisen: web-based

Systeemeisen: zie openscad.org

Systeemeisen: zie blender.org

Prijs: gratis

Laagdrempeligheid

Mogelijkheden

Resultaten

Oordeel

overzicht. Het is een zeer krachtige tool

PC-ACTIVE 311 73

PCA311_Review 3D-printsoftware.indd 73

04-03-2020 10:53

RENS BLOM

ANDROID OP JE TV deel 2

In het vorige nummer schreven we al over de mogelijkheden van een televisie met Android TVsoftware. In dit tweede deel lichten we nog meer functies uit.

lke Android TV ondersteunt Google Cast. Dit

telefoon of tablet bijvoorbeeld de Netflix-app en

streamingsprotocol biedt twee belangrijke

klik in de hoek op het Google Cast-icoontje. Je

functionaliteiten. In Android- en iOS-apps die

ziet nu de naam van je Android TV. Klik hierop en

Cast ondersteunen, kun je het beeld en geluid

kies op je mobiele toestel een film, serie of do-

van je smartphone of tablet naar de televisie

cumentaire en druk op de Afspelen-knop. Binnen

sturen. De tv ontvangt de link, haalt zelf de media

tien seconden start het beeld op je televisie. De

binnen en speelt die af. Prettig aan deze oplos-

media pauzeren en het geluid regelen kan via je

sing is dat hij nauwelijks invloed heeft op de bat-

mobiele toestel of de afstandsbediening van de

terijduur van je telefoon of tablet, die je met het

televisie. Als je de koppeling wilt beëindigen, klik

scherm uit kunt wegleggen. Op de Google-web-

je op je toestel in de Netflix-app op de media die

site vind je een complete lijst van apps en games

op je tv speelt. Onder in beeld zie je de naam van

die geschikt zijn voor Google Cast (https://store.

je tv. Klik hierop en kies nu Loskoppelen.

google.com/ph/product/chromecast_2015_apps) Zorg ervoor dat je televisie - in ons geval de

SPIEGELEN

Philips 55OLED804 - is ingeschakeld en het

De Google Cast-functie is erg handig, maar werkt

Android TV-thuisscherm toont. Op je mobiele

alleen als de app daarvoor geschikt is. En van

toestel controleer je of je met hetzelfde wifinet-

WhatsApp en Instagram tot Tinder en populaire

werk verbonden bent als je televisie. Open op je

(thuis)sportapps: ze missen na al die jaren nog steeds Cast-ondersteuning. Gelukkig is er een alternatief. Als je een Android-smartphone of -tablet hebt, kun je het scherm spiegelen op de televisie. Alles wat je op je mobiele toestel ziet, is zo met een heel kleine vertraging zichtbaar op het grote scherm. Door die vertraging is de spiegelmethode niet geschikt om mobiele games op de tv te spelen. Het tonen van foto’s en andere media gaat echter zonder problemen. Controleer of je de Google Home-app geïnstalleerd hebt op je Android-smartphone of -tablet. Open de app en klik op de naam van je televisie. Je ziet onderin beeld de tekst Mijn scherm

PCA311_Android-tv_deel2.indd 74

04-03-2020 10:20

UPDATE

Android op je tv

Pak je iPhone of iPad erbij en open een app met AirPlay-ondersteuning. Wij kiezen de Foto’s-app van Apple. Selecteer een foto of video en kies rechtsboven het deel-icoontje (een vierkant met casten. Lees de voorwaarden en klik op Scherm

een pijl die omhoog wijst). In het pop-up-scherm

casten. Neem de waarschuwing van Google door

veeg je naar beneden en klik je op AirPlay. Er

en druk op Nu starten. Binnen een paar seconden

verschijnt nu een naam met [AirPlay] in beeld.

verschijnt het scherm van je telefoon of tablet op je televisie. Dat zal doorgaans verticaal zijn, waardoor er brede zwarte randen zichtbaar zijn op je televisie. Horizontaal beeld op je mobiele toestel betekent schermvullend beeld op de tv. Net als bij het casten van media geldt dat er een kleine vertraging zit tussen je acties op je mobiele toestel en het beeld op de televisie. Ben je klaar? Veeg dan vanaf de bovenkant van het scherm op je telefoon of tablet naar beneden om de notificatiebalk op te roepen. Die balk toont de melding Scherm casten, met daaronder de knop Ontkop-

Controleer of deze naam identiek is aan de Toe-

pelen. Druk hierop en het spiegelen stopt direct.

stelnaam die je op je televisie ziet. Daarna klik je

Het spiegelen van je scherm via de Google

op je Apple-apparaat de naam aan en verschijnt

Home-app werkt op moment van schrijven niet

je foto of video op de tv. Je kunt nu bijvoorbeeld

vanaf een iPhone of iPad. Het is niet bekend of en

een diavoorstelling starten en het scherm van

zo ja, wanneer hier verandering in komt.

je iPhone of iPad uitschakelen om stroom te besparen. Onthoud wel dat door het draadloze

AIRPLAY

protocol je media in een lagere resolutie op de tv

Heb je geen Android-smartphone of -tablet, maar

afgespeeld worden. De app is gratis, maar bevat

wel een iPhone of iPad? Die Apple-apparaten on-

advertenties en in-app-aankopen. Na elke sessie

dersteunen Google Cast als de betreffende app

krijg je een reclame te zien, die je via de knoppen

ook geschikt is. Apple heeft zijn eigen alternatief

op de afstandsbediening kunt wegdrukken door

genaamd AirPlay. Als je geen - los verkrijgbare

op Nee te klikken.

- Apple TV hebt, kun je AirPlay op je Android TV gebruiken via de app AirScreen. Installeer die app

SOCIALE MEDIA

door vanaf het startscherm van de tv op het icoon

Android TV is niet geschikt om sociale media op

van de Google Play Store te klikken. In de zoek-

te consumeren. Er zijn bijvoorbeeld geen apps

balk vul je AirScreen in, klik je op de Enter-knop

van Instagram en Twitter. De Facebook-app kan

en kies je de AirScreen-app van ontwikkelaar

alleen video’s afspelen in samenwerking met je

Ionitech. Druk op Installeren en open de app.

mobiele toestel en is daarom maar beperkt nuttig.

Kies Start nu en druk vervolgens op het vierkant

Wie sociale media-content op z’n tv wil bekijken,

genaamd Start.

kan beter de spiegelfunctie gebruiken.

PC-ACTIVE 311 75

PCA311_Android-tv_deel2.indd 75

04-03-2020 10:20

REDACTIE

HCC INFORMEERT Op deze pagina’s stelt HCC-secretaris Harry de Ruiter zich voor, doet de succesvolle Interessegroep HCC!windows een oproep en lees je over computerliefhebber en HCCveteraan Wim Hendrikse. Vanaf pagina 85 vind je de (leden)aanbiedingen.

VIDEOMAKERS GEZOCHT Met de video’s geven we sfeerimpressies en maken we promo’s van landelijke HCC-evenementen en activiteiten in de Regio. Hiermee willen we de leden informeren en inspireren. De filmpjes worden geplaatst op onze verschillende websites en het HCC YouTube-kanaal. We zoeken hiervoor vooral videomakers in de regio’s noordoost, zuidoost en noordwest. Uit al deze windstreken hebben we liefst twee personen die samen bepalen wie die keer als cameraman/ vrouw optreedt en wie assisteert. In overleg met de coördinator van het Videoteam maken jullie de items en monteren die. Je krijgt daarbij begeleiding en uiteraard is alle nodige apparatuur (en Voor het Videoteam van HCC zijn we op zoek

een onkostenvergoeding) beschikbaar.

naar enthousiaste vrijwilligers die het leuk vinden om video’s te maken van HCC-evenementen.

Heb jij filmen als hobby of beroep en wil je ons

Heb jij zin om bij jou in de Regio video-opnamen

Videoteam als vrijwilliger komen versterken, dan

te maken en te monteren, meld je dan aan!

horen we heel graag van je.

Interesse? Neem contact op met Cor van Rooij, coördinator Videoteam, via c.m.van.rooij@kader.hcc.nl

VUL DE LEZERSENQUÊTE VAN PC-ACTIVE IN EN WIN! Ook in 2020 willen wij graag weer weten wat

maken. Iedereen die de enquête invult en zijn of

jij van PC-Active vindt. Heb je wensen, compli-

haar (e-mail)adres achterlaat, maakt bovendien

menten en/of opbouwende kritiek? Vul dan de

kans op een mooie prijs: de krachtige wifi-

enquête in via www.hcc.nl/lezersenquete en geef

repeater FRITZ!Repeater 2400 van AVM t.w.v.

je mening, zodat wij jouw blad nog beter kunnen

€ 89,- voor een sterk en stabiel mesh wifinetwerk.

PCA311_HCC-informeert.indd 76

05-03-2020 14:24

HCC

Van het hoofdbestuur

VAN HET HOOFDBESTUUR

SECRETARIS STELT ZICH VOOR

CC, je leeft ermee. Voor mij is dat wel

INDUSTRIËLE ROBOTS

duidelijk. Sinds 1994 ben ik lid en is bij-

In mijn werk als application engineer kwam ik al

voorbeeld mijn e-mailadres niet veranderd.

vroeg in aanraking met industriële robots, een

Vorig jaar werd ik door de voorzitter gevraagd

geweldige tijd. Dat was in de jaren tachtig. Na een

of de opengevallen plaats van secretaris niet

korte periode in het onderwijs stapte ik weer over

iets voor mij was, in zijn woorden “de HCC heeft

naar het bedrijfsleven en mocht ik leiding geven

je nodig”. Daar heb ik op gereageerd, mij in de

aan de ontwikkeling van melkrobots. Het zal dui-

functie verdiept, kennisgemaakt met de andere

delijk zijn dat dit naast een mechanisch deel, ook

leden van het hoofdbestuur en na een enkele

een zeer digitaal deel bevatte. In die tijd al werd

vergadering te hebben bijgewoond de functie op

gebruikgemaakt van single board computertjes

mij genomen. Gaandeweg groei ik daarmee in

in combinatie met een pc. Aanvankelijk gebruik-

het geheel. Kijk je naar de vereniging HCC met

ten we een algoritme om de spenen aan de uier

z’n ruim 40.000 leden en de gehele organisatie

van een koe te vinden, maar het resultaat was

eromheen, dan heeft het wel even tijd nodig om

niet voldoende. Beeldherkenning kwam ervoor in de plaats en met een enkele bewakingscamera werden zelfs 3D-beelden geconstrueerd. Klein kunststof modelletje van een industriële robot

VEEL TE BIEDEN Hobby’s? Ja, heb ik ook. Kijk maar eens naar theaterorgels (www.theaterorgel.nl). Dit zijn pijporgels waar extra geluiden aan zijn toegevoegd. Het zal je niet verbazen dat ook daar de computer zijn intrede heeft gedaan. Zo zijn er velen onder ons die vanuit hun werkzame leven kunnen vertellen over het gebruik van digitale technologie. Onze vereniging heeft dan ook veel te bieden. Ten slotte nog iets over het Verenigingsbureau en ons blad PC-Active. Nu ik iets meer betrokken ben één en ander in de vingers te krijgen.

bij HCC, merk ik de enorme inzet van onze me-

De eerste kennismaking met digitale techniek

dewerkers op het Verenigingsbureau. Ik heb daar

had ik tijdens mijn opleiding – toen nog ’s avonds

veel waardering voor. Kijk ik naar het verenigings-

– tot docent elektrotechniek op een boekhoud-

blad, dan tref ik een gevarieerd aantal artikelen

machine van Philips. Later kocht ik een Sinclair

aan met naar mijn mening voor elk wat wils.

ZX81 en aansluitend daarop een Acorn Atom. Die zorgde er weer voor dat ik mij aansloot bij een computerclub en vervolgens in een voorzittersrol terechtkwam. Ook was ik een poosje redacteur

Harry de Ruiter,

van het Acorn Atom Nieuws.

Secretaris a.i.

PC-ACTIVE 311 77

PCA311_HCC-informeert.indd 77

05-03-2020 14:24

DIT IS HCC

HCC is dé ontmoetingsplaats voor iedereen met interesse in de digitale wereld. Als lid word je automatisch ingedeeld bij een Regio en kun je je gratis* aanmelden bij één van de Interessegroepen, zoals Apple, Windows, 3D of Beleggen. Onze groeperingen organiseren regelmatig bijeenkomsten en cursussen en daarnaast bieden ze informatie via de verschillende websites en nieuwsbrieven. Meld je aan via mijn.hcc.nl * De Interessegroepen drones en genealogie vragen een aanvullend bedrag

UITGELICHT

APPLE

COMMODORE

Haal meer uit je iPad, iPhone, Apple

Vroeger ook een Commodore, Amiga,

Watch en Mac met de tiplijsten van

MSX of Atari gehad? Het doel van HCC!-

HCC!apple. Tevens gratis ondersteuning

commodore is om gebruikers, liefheb-

ANDROID (IN OPRICHTING)

voor HCC-leden via de Vraagbaak, hcc-

bers en verzamelaars bij elkaar te bren-

Android is wereldwijd het meest gebruikte besturingssysteem voor smartphones en tablets. De mogelijkheden zijn tegenwoordig ongekend, maar maak jij wel optimaal gebruik van deze apparaten? HCC!android biedt hulp en houdt je op de hoogte van de nieuwste ontwikkelingen. HCC!android deelt kennis via de website en nieuwsbrieven en biedt presentaties en workshops aan die door de leden in het land gegeven worden.

forums.nl en op de inloopavonden.

gen. Onze zeer actieve leden houden zich niet alleen bezig met retrogamen,

maar ook met hardwareinnovatie.

3D-printen is de nieuwe revolutie! HCC!3D speelt hier op in en houdt

COMPUSERS

zich bezig met printen van voorwerpen

HCC!compusers heeft verschillende

en alles daaromheen, zoals zelf

platforms en organiseert jaarlijks ver-

3D-ontwerpen maken in SketchUp.

schillende CompUfairs en de MegaCompUfair en is uitgever van het blad

ARTIFICIËLE INTELLIGENTIE

SoftwareBus.

Wil je weten wat een computer ‘slim’ maakt? Worden robots in de toekomst

DRONES

echt intelligenter dan de mens? HCC!ai

Je ziet ze steeds vaker vliegen: drones.

DOMOTICA-IOT (IN

fungeert als platform voor het uitwisselen

Ben je benieuwd of deze heel populaire

Met domotica, ook wel huisautomatise– ring genoemd, laat je slimme apparaten samenwerken. ‘Simpele’ apparaten kun je op die manier dingen laten doen die je leven gemakkelijker en aangenamer maken. Internet of Things (IoT) gaat het digitale leven vereenvoudigen. Maar bedrijven willen je ook in de gaten houden. Bij HCC!domotica-iot leer je zelf te bepalen welke informatie je wel en niet wilt delen.

van kennis en ervaringen op het gebied

hobby iets voor jou is? Of ben je al een

van artificiële intelligentie, vooral voor

geoefend dronepiloot en wil je samen

niet-professionele en semi-professionele

vliegen met andere enthousiastelingen?

geïnteresseerden.

Sluit je dan aan bij HCC!drones.

BELEGGEN

ECS

Kopen of verkopen? Aandelen of obli-

HCC!ecs ondersteunt HCC-leden die

gaties? HCC!beleggen wisselt kennis

het besturingssysteem ArcaOS, eCS

en ervaring uit op het gebied van soft-

(eComStation) of OS/2 gebruiken. Ook

ware, elektronische koersvoorziening en

organiseert deze Interessegroep regel-

andere diensten voor het beleggen met

matig lezingen en demonstraties.

de computer.

PCA311_HCC IGs.indd 78

04-03-2020 10:29

HCC

Interessegroepen

met behulp van de computer. Naast het eigen HCC!m-systeem ondersteunen we ook andere nieuwe digitale systemen en staan (vaak ook beginnende) gebruikers met raad en daad bij.

MSX HCC!msx richt zich niet alleen op het werken met de MSX-computer, ook op ondersteuning bij het gebruik van software en hardware voor de MSX.

alle mogelijke niveaus met retro-com-

FLIGHTSIMULATOR

Bovendien organiseren wij zelf ieder

puters bezighouden en is dus ook voor

HCC!flightsimulator brengt mensen

jaar een aantal bijeenkomsten en zijn

beginners. Er zijn meerdere bijeenkom-

samen die zich bezighouden met de

wij daarnaast aanwezig op verschillen-

sten per jaar om elkaar te ontmoeten.

vele uiteenlopende facetten van het

de MSX-events.

ROBOTICA

simulatorvliegen op de computer.

Weet jij hoe de Marsrover over Mars

FORTH

OPENSOURCE

kan bewegen of wat de toekomst is van

HCC!forth houdt zich bezig met de

HCC!opensource is er voor wie graag

stofzuigerrobots? Zelf je eigen robot

programmeeromgeving Forth, in de

‘onder de motorkap’ van een open-

bouwen en programmeren?

breedste zin. Zo levert deze Interesse-

source-software of besturingssysteem

HCC!robotica houdt zich bezig met het

groep voor bijvoorbeeld de AVR-micro-

knutselt, of dat wil leren. Waarom iets

ontwikkelen, ontwerpen, programmeren

controllers goed gedocumenteerde

werkt, is voor ons net zo belangrijk als

en bouwen van elektronica en

ontwikkelomgevingen.

hoe het werkt. Onze leden gebruiken

mechatronica, toegepast op robots.

meestal vrije besturingssystemen zoals

FOTOVIDEO

Linux en BSD-varianten, maar ook com-

SENIORENACADEMIE

HCC!fotovideo (voorheen Digimedia)

merciële varianten.

De samenleving digitaliseert steeds

houdt zich met bezig met alles op

meer en dat is voor velen niet een-

foto- en videogebied, van het maken

POSTZEGEL

voudig. HCC!seniorenacademie biedt

van de beste opnames tot en met het

Ben je een liefhebber van filatelie? Wij

voorlichting en ondersteuning door

bewerken ervan.

bevorderen het gebruik van de compu-

het geven van gerichte informatie en

ter bij het verzamelen van postzegels,

trainingen. Het is met name bedoeld

GAMES

onder andere door het ontwikkelen van

voor computergebruikers die zichzelf

HCC!games houdt je op de hoogte van

postzegelprogramma’s en het versprei-

als een beginner zien en nog jong

alle ontwikkelingen op het gebied van

den van catalogusbestanden onder

van geest zijn, maar ook gevorderde

gaming. Speel mee met Call of Duty of

onze leden.

computergebruikers kunnen hun kennis uitbreiden.

Starcraft, single player of multiplayer. Voor elke gamer is er wat te vinden!

PROGRAMMEREN HCC!programmeren ondersteunt ieder-

TRAINSIM

GENEALOGIE

een die zelf software wil maken. Er is

Zelf moderne of nostalgische treinen be-

Wij adviseren onze leden en belangstellenden over de websites waar gegevens zijn te vinden, hoe je het resultaat van je onderzoek op internet kunt publiceren en over een juiste programmakeuze. Wil je weten wie jouw voorouders waren, waar ze vandaan kwamen en wat ze deden? Word dan lid van HCC!genealogie.

veel kennis aanwezig van diverse

sturen en prachtige trajecten bouwen?

programmeertalen, waaronder Basic,

De leden van HCC!trainsim wisselen

C en Pascal, en de varianten hiervan.

kennis en ervaring uit, om met moderne

Ook is er kennis van scripttalen zoals

software een virtuele trein te besturen.

Python, JavaScript of PHP en HTML die

Ook geven we ondersteuning bij het

worden gebruikt voor het maken van

gebruik van treinsimulatorprogramma’s.

websites.

WINDOWS RETRO

Bij HCC!windows kun je alles leren wat

HCC!retro richt zich op het gebruik van

je weten wilt over het meest gebruikte

MODELBAANAUTOMATISERING

retro-hardware, met name NewBrain,

besturingssysteem Windows van Micro-

HCC!modelbaanautomatisering houdt

Amstrad, Schneider en Sinclair. Zowel

soft. Eerste hulp bij ongelukken, maar

zich bezig met het besturen van (trei-

de software als de hardware komt aan

ook ondersteuning om het meeste uit je

nen, seinen en wissels op) modelbanen

bod. HCC!retro kent leden die zich op

Windows-computer te halen.

PC-ACTIVE 311 79

PCA311_HCC IGs.indd 79

04-03-2020 10:29

WALTER WIJNHOVEN

KENNISCENTRUM VOOR WINDOWS De overstap van Windows 7 naar Windows 10 houdt vrijwel gelijke tred met de upgrade van de Interessegroep HCC!windows. Na een succesvolle doorstart worden nu ‘de puntjes op de i’ gezet.

ijdens de recent gehouden Buitengewone

de halfjaarlijkse updates is er bij gebruikers nog

Ledenvergadering werden de contouren

meer behoefte aan voorlichting. Alle reden om

geschetst. Het woord is nu aan de komen-

de beschikbare knowhow te bundelen in een

de Algemene Ledenvergadering om de ‘sprong

compleet kenniscentrum. “Als kenniscentrum voor

voorwaarts’ definitief vorm te geven. HCC!windows

Windows wordt de Interessegroep ook interessant

biedt de ruim 40.000 gebruikers van Windows

voor niet-HCC’ers”, vertellen interim-bestuursleden

onder de HCC-leden al meer dan 25 jaar maxima-

Leo Rasch en Gjalt Zwaagstra, samen goed voor

le ondersteuning bij het gebruik van de verschil-

tientallen jaren HCC-ervaring. Leo richt zich vooral

lende Microsoft Windows-besturingssystemen en

op het organisatorische gedeelte, terwijl Gjalt

afgeleiden daarvan.

meer technisch inhoudelijk opereert.

KENNISCENTRUM

TRAIN DE TRAINER

Nieuw is dat niet alleen alle kennis over Windows,

Gjalt: “Om dit alles te realiseren, hebben we kun-

maar ook over applicaties die onder dit belang-

dig kader nodig. In het programma ‘Train de Trai-

rijkste besturingssysteem draaien, in de vernieuw-

ner’ worden kernleden opgeleid en bijgeschoold

de HCC!windows zijn terug te vinden. Vanwege

op het gebied van de nieuwste ontwikkelingen.

Windows is meer dan alleen de pc en laptop

PCA311_HCC!windows.indd 80

04-03-2020 15:06

HCC!WINDOWS

Kenniscentrum voor Windows

GRN

FRY

NWE

ZDR YSS ALM*

AMS KEN

TWN * APD

UTR

ZHL Op alle HCC-locaties kunnen

NEN

Windows-presentaties worden gegeven. Kijk voor de adresgegevens op www.hcc.nl/vereniging/regio-s

ZLD

WBR

MBR ZOB

NLI

MZL Dit zijn ervaren gebruikers die het leuk vinden

VLA

om net een stapje verder te gaan en ook aan anderen willen uitleggen - in eigen kring of groep - hoe zij zelf met hun Windows-computer werken, welke programma’s ze gebruiken en welke (on) mogelijkheden ze tegenkomen. De sprekers die we opleiden, zijn mensen uit de HCC-regio’s

in competentie-categorieën. De meeste mensen

en meestal ook de aanspreekpunten daar. Hun

willen kennis vergaren, ergens bij horen, nieuwtjes

presentaties komen in onze centrale kennisbank,

delen of anderen helpen.” Gjalt: “Bij lezingen hoor

waar alle Regio’s uit kunnen putten.”

je vaak: ‘ik gebruik al jarenlang Windows, maar ik wist niet dat ik het zo kon instellen’.”

BEGINNER OF EXPERT “Niet iedereen is goed in staat om de eigen com-

WORKSHOPS

petenties met betrekking tot computergebruik in

Leo: “In plaats van één lezing over veel verschil-

te schatten”, stelt Leo. “Weinigen zien zichzelf na

lende onderwerpen streven we naar meerdere op

toen tot dertig jaar als een beginner of willen als

elkaar aansluitende lezingen oftewel workshops.

zodanig benaderd worden. Iedereen kan echter

Het volgen van een workshop is een makkelijke

een beginner zijn op een bepaald terrein en een

manier om met HCC in contact te komen. Je hoeft

expert op een ander. Wie al twintig jaar met Win-

daarvoor geen lid te zijn, al is dat wel wenselijk.

dows werkt, kan wat betreft het OS een complete

Zo’n workshop is in principe niet aan leeftijd ge-

beginner zijn, maar misschien perfect omgaan

bonden en kan gefaseerd worden aangeboden.

met Skype. Men wil zelf keuzes kunnen maken

Daarmee hebben we ook aan niet-leden wat te

en niet graag door anderen ingedeeld worden

bieden en dat is voor HCC!windows een nieuwe

PC-ACTIVE 311 81

PCA311_HCC!windows.indd 81

04-03-2020 15:06

De bijeenkomsten van HCC!windows worden altijd goed bezocht weg. Dat niet alle beoogde onderwerpen in één

activiteiten blijven doen of zelf ontplooien.”

sessie aan bod komen, is geen nadeel, maar kan juist aanleiding zijn om een volgende interac-

HAND OPSTEKEN

tieve sessie af te spreken, meer gericht op een

Gjalt: “Als er vraag is naar bridgen op de compu-

bepaalde toepassing. Aan niet-leden kan een toe-

ter, dan is dat op zich ook een prima workshop.

gangsprijs worden gevraagd, leden betalen alleen

We willen mensen niet bij voorbaat een bepaalde

voor bijvoorbeeld consumpties of een boekje. Zo

kant op sturen. Een lezing over de verschillende

kunnen we veel meer doen, zoals gezamenlijk een

vormen van social media kan op basis van ‘hand

licentie aanschaffen. We kijken nu bijvoorbeeld of

opsteken’ - ‘waar loop je tegenaan?’ - leiden tot

we een Office 365-licentie voor leden aantrekke-

een discussiegroepje. Men kan dan met elkaar

lijk kunnen maken.”

afspreken waar de volgende keer nader op in te gaan. Zo kun je een werkgroep domotica

CLUBGEVOEL

opzetten binnen Windows. Maar binnen domotica

“We creëren met deze vernieuwde opzet nieuwe

bestaan ook niet-Windows-systemen, we kunnen

contactmomenten en we versterken het club-

dan doorverwijzen naar HCC!domotica-iot. Dat is

gevoel”, vervolgt Leo. “Het is belangrijk om een

de synergie die we ook graag willen zien.”

sfeer te creëren waarin mensen zich thuis voelen, van elkaar willen leren en elkaar willen bijspijke-

SYNERGIE

ren. Wist je bijvoorbeeld dat je met Firefox grote

In breder verenigingsverband wordt altijd ge-

bestanden kunt versturen? Met zulke dingen kun

streefd naar meer synergie. Leo: “Een activiteit

je elkaar aanvullen en meerwaarde creëren. Door

voor reguliere Windows-gebruikers kan voor

samen presentaties en/of workshops bij te wonen,

sommigen de weg openen om ook lid te wor-

ontstaan er groepen van mensen die elkaar ken-

den van een meer specifieke Interessegroep en

nen en die met gerichte aanmoediging als groep

vice versa. Door de organisatie in eigen hand te houden, ontzorgen we de Interessegroepen en

Praat mee op de ALV Wil je meedenken, meepraten én meebeslissen over de toekomst van HCC!windows? Kom dan naar de Algemene Ledenvergadering op 27 juni 2020 in Expo Houten. Je inbreng is van harte welkom!

de Regio’s en zetten wij HCC!windows weer op de kaart. Het inslaan van deze nieuwe weg vraagt niet alleen veel tijd, maar ook veel inzet van de organisatie en de vele vrijwilligers. Daar staat tegenover dat het ook heel erg leuk is om samen wat op te bouwen waar veel mensen plezier aan kunnen beleven. Het is toch mooi om iemand te kunnen helpen en blij te maken?”

PCA311_HCC!windows.indd 82

04-03-2020 15:06

HCC!WINDOWS

VRIJWILLIGERS Het werven van vrijwilligers gaat niet altijd van een leien dakje. Mensen die spontaan hulp aanbieden doen dat niet altijd op een passend tijdstip, omdat de organisatie er bijvoorbeeld nog niet klaar voor is of omdat er juist op dat moment geen plek is voor dat specifieke aanbod. “Zo raak je mensen van goede wil die inzet willen tonen, kwijt”, weet Leo. “Mensen zomaar vragen om iets te doen,

Kenniscentrum voor Windows

Oproep! De vernieuwde HCC!windows komt op stoom. Met workshops, verdeeld over meerdere sessies, die dieper op de onderwerpen ingaan. Met behalve aandacht voor Windows ook aandacht voor alles dat onder Windows draait. Om dit verder in te vullen, zoeken we nieuwe vrijwilligers. Ben je een ervaren gebruiker van Windows of apps die (ook) onder Windows draaien en wil je anderen hiermee helpen, meld je dan bij: bestuur@windows.hcc.nl

werkt echter ook niet. Belangrijk is iemands intrinsieke motivatie. Zo zijn binnen HCC!windows ook mensen nodig die een stand bemensen en

seren of overslaan. De werkgroep Evenementen

interactie met bezoekers leuk vinden, of gewoon

zorgt zelfstandig voor stands en sprekers en alles

voor koffie willen zorgen. Dat heeft ogenschijnlijk

wat nodig is bij andere HCC-activiteiten, ook de

niets met Windows te maken, maar ook deze vrij-

organisatie van workshops. Als een Regio een

willigers zijn waardevol en horen bij de ‘club’.”

workshop wil houden, zal vanuit deze werkgroep het juiste materiaal aangereikt worden en eventu-

GEDEELDE VERANTWOORDELIJKHEID

eel de kennis bijgespijkerd.

“Het is voor de organisatie belangrijk dat meer

De werkgroep Events ontwikkelt lange-termijn-re-

mensen aan één taak werken”, zegt Leo. “Dat

clamecampagnes en grote Windows-events,

maakt het acceptabeler om wat te doen en voor-

waarmee de backbone van een evenement is

komt het gevoel er alleen voor te staan. Samen

verzekerd.”

een nieuwsbrief in elkaar zetten, dit oppakken als iemand een weekje weg is, kortom gedeel-

LANDELIJK WINDOWS-EVENT

de verantwoordelijkheid. Zo is en blijft het leuk

Leo: “Een landelijk Windows-event is een prima

en het waarborgt vanuit organisatorisch belang

manier om HCC!windows te promoten, liefst zo

de continuïteit. Ook werkgroepen zullen binnen

kostenneutraal mogelijk. Hierbij kunnen sponsors

HCC!windows een hoge mate van zelfstandigheid

zoals software- en hardware-leveranciers een gro-

hebben en uit kernleden bestaan. Dat schept

te rol spelen. Voor hen kunnen de kosten relatief

ook verplichtingen: vrijwillig maar niet vrijblijvend.

laag zijn, maar via hun advertentiekanalen moeten

Iedere werkgroep heeft idealiter ook een ver

zij dan wel reclame voor ons maken, zodat ons

tegenwoordiger in het bestuur om de daadkracht

bereik flink oploopt. We verwachten verder

van deze werkgroep te verhogen. Het bestuur zal

ludieke of financieel aantrekkelijke acties of

hierdoor navenant worden uitgebreid.”

aanbiedingen zoals gratis koffie in bedrijfsbekers of gadgets. Het beschikbaar stellen van zaal-

STRUCTURELE WERKGROEPEN

ruimte is ook een mogelijkheid. De bezoekers- en

“Voor het goed functioneren van HCC!windows

sponsor-ervaring moet leidend zijn en dat is een

gaat het om te beginnen om drie structurele

andere insteek van een event organiseren. Maar

werkgroepen”, licht Leo toe, “maar op termijn

alles is geheel in lijn met onze visie: open, gezellig

kunnen meer werkgroepen ontstaan.

en leerzaam. Welkom bij HCC!windows!”

De werkgroep Kennisplan biedt didactische ondersteuning en ontwikkeling van lezingen en workshops in brede zin; hier zitten de experts. Ook zal letterlijk een kennisplan worden op gesteld waardoor lezingen en workshops op

Dit artikel is geschreven in samenwerking met

elkaar aansluiten, in samenwerking met de

HCC!windows, een van de Interessegroepen van

mensen die nu al lezingen geven en daar veel

HCC. Wil je ook lid worden? Kijk voor alle info op

ervaring mee hebben. We willen niemand pas-

windows.hcc.nl

PC-ACTIVE 311 83

PCA311_HCC!windows.indd 83

04-03-2020 15:06

HCC

ROWAN CHANDER

Het digitale leven van Wim

“KENNIS VERGAREN EN KENNIS DELEN” WAT DOE JE IN HET DAGELIJKS LEVEN?

bedienen van de beamer en het geluid. Ik zing

Nou, als gepensioneerde heb ik best veel tijd

graag en ben lid van een koor.

omhanden en ik heb dan ook met mijn vrouw jaar op vakantie gaan. Wij reizen dan met de

WANNEER BEN JE LID GEWORDEN EN MET WELKE REDEN?

caravan of met de zeilboot door Nederland of

Ik ben in 1994 lid geworden van HCC en dit

zelfs verder. Zo gaan we met de zeilboot naar

was met name om in te kunnen bellen op het

landen als Groot-Brittannië, Duitsland of zelfs

internet, dat toen nog op die manier ging. Ik vind

afgesproken dat wij samen dertien weken per Naam: Wim Hendrikse Leeftijd: 67

Denemarken. Daarnaast vind ik het leuk om

het gewoon een leuke vereniging en ook een

Beroep: projectmanager, o.a. in de automatisering, inmiddels gepensioneerd

met mijn computer en Raspberry Pi te spelen

unieke vereniging, vooral toen computers nog

en daarmee te experimenteren. Ik word ook

niet zo populair waren als nu. Dankzij HCC kon

vaak aangesproken als vraagbaak voor mensen

ik geïnformeerd blijven over deze apparaten en

die digitale hulp nodig hebben. Zo kan ik ze

blijven leren.

HCC-lid sinds: 1994

tv-afstandsbediening bijvoorbeeld. Ook lezen

Functie: secretaris van de Interessegroep HCC!domotica-iot Website/app: Geen Kan niet zonder: Mijn vrouw

helpen met vragen over hun computer of hun heeft mijn interesse, zowel fictie als non-fictie.

WAT TREKT JE HET MEEST AAN COMPUTERS EN WAAROM?

Sciencefiction en thrillers hebben mijn voorkeur,

Zoals je misschien al hebt kunnen merken, is

ik kan enorm genieten van de boeken van

mijn interesse voor computers best ruim en

Tom Clancy. Daarnaast vind ik het leuk om

dat is nooit echt verdwenen over de jaren. De

geschiedenisboeken te lezen, zowel historische

toepassingen en mogelijkheden van computers

Ik ben erg nieuwsgierig naar hoe domotica en IoT zich verder gaan ontwikkelen romans als studieboeken. Zo blijf ik leren en

zijn zeer aantrekkelijk. Zo gebruiken we

dat vind ik heel belangrijk: zowel het vergaren

computers voor internet en e-mail en wordt het

van kennis als het verspreiden ervan. Als laatste

communiceren met elkaar steeds makkelijker.

doe ik veel voor mijn kerkgemeenschap. Bij

Daarnaast was de opkomst van Linux als

kerkdiensten help ik bijvoorbeeld met het

besturingssysteem voor hobbyisten tot een systeem dat zich kan meten met Windows en iOS geweldig om te zien. Nu kan ik Linux toepassen met dezelfde functionaliteit als Windows.

SINDS WANNEER BEN JE VRIJWILLIGER EN HOE KWAM DAT ZO? De laatste paar jaar kreeg ik steeds meer vrije tijd dankzij mijn pensioen. In 2016 ben ik mee gaan helpen in mijn regio met presentaties over onderwerpen zoals de Raspberry Pi en het opzetten van een thuisnetwerk. Hierna was ik betrokken bij het oprichten van de interessegroep Domotica-IoT. Je huis inrichten met deze nieuwe vorm van technologie vind ik ontzettend interessant en ik ben erg nieuwsgierig naar hoe dit veld zich verder gaat ontwikkelen.

PCA311_HDLV Wim.indd 84

04-03-2020 15:08

HCC

€1

EERSTE JAAR

Aanbiedingen

STRATO

SITEBUILDER & HOSTING JE EIGEN WEBSITE EN/OF DOMEINNAAM

Eerste 12 maanden slechts € 1,- per maand In het artikel op pagina 68-69 heb je kunnen lezen hoe je met STRATO Sitebuilder op eenvoudige manier een eigen fraaie website kunt bouwen. Voorkennis is hierbij niet nodig, Sitebuilder loodst je stap voor stap door het bouwproces heen, waarbij je zelf de look and feel voor je website kunt bepalen. Wil je nog meer vrijheid voor de ontwikkeling van je website, dan kun je bij STRATO ook kiezen voor diverse gerenommeerde websiteplatformen zoals WordPress, Joomla of Drupal. Heb je eenmaal je website ontworpen, dan kun je hem gemakkelijk en voordelig door STRATO laten hosten. In het abonnement zijn domeinnaamregistratie en het SSL-certificaat inbegrepen, zodat je website aan alle veiligheidseisen voldoet en iedereen hem kan bezoeken. Je kunt het bouwen en laten hosten van je website nu voor een zacht prijsje uitproberen. STRATO biedt beide diensten namelijk het eerste jaar aan voor slechts € 1,- per maand. Ga naar www.hcc.nl/ledenvoordeel en profiteer van deze aanbieding.

INTERNATIONAL AMSTERDAM MOTORSHOW GENIET VAN DE WERELD VAN MOOIE AUTO’S

15% korting op de toegangsprijs

15% KORTIN G

Tijdens het komende paasweekend, van 9 t/m 13 april, wordt de RAI Amsterdam omgetoverd tot dé bestemming voor iedere autoliefhebber. Op 50.000 m2 kun je meer dan 300 bijzondere auto’s bekijken, genieten van entertainment, videogames spelen en meedoen aan competities. Stap zelf achter het stuur van een van de zes beschikbare supercars en voel de adrenaline door je lijf gieren als je het gas intrapt. In de Action Arena wordt, onder leiding van de bekende racefamilie Bleekemolen, volop geracet en gedrift met Lamborghini’s en Ferrari’s. Iedere dag is er een heuse Car Catwalk waar je de meest exclusieve auto’s van dichtbij kunt horen, zien en ruiken. Stap in de wereld van ronkende motoren en snelle bolides tijdens International Amsterdam Motor Show. HCC-leden krijgen 15% korting op de reguliere entreeprijs van € 25,-. Ga naar www.hcc.nl/ledenvoordeel en profiteer van deze actie.

PC-ACTIVE 311 85

PCA311_HCC-Deals.indd 85

04-03-2020 11:26

DEZE AANBIEDINGEN GELDEN ALLEEN VOOR HCC-LEDEN

WINDOWS 10 25% TOTAALGIDS KORTIN G

VOOR ALLE PC’S EN LAPTOPS MET WINDOWS 10

Van € 12,99 voor € 9,75 In deze PC-Active vind je weer interessante artikelen over Windows 10, zoals over het opnieuw activeren van Windows en over het Startmenu en de taakbalk. Dit zijn bewerkingen van artikelen uit de maar liefst 148 pagina’s tellende special Windows 10 Totaalgids. In deze special lees je naast de basisfuncties van Windows 10 ook wat er voor extra features zijn, en opties waarvan je het bestaan misschien nog niet wist. Verder wordt het overstappen van Windows 7 naar Windows 10 behandeld, de Windows-veiligheid en -privacy en lees je alles over Windows-beheer en -onderhoud. Tel daar de vele handige tips en tools voor het werken met Windows 10 bij op en dan heb je de complete gids voor Windows 10 in handen. Ga naar www.hcc.nl/ledenvoordeel en profiteer van deze speciale aanbieding. Deze aanbieding is geldig zolang de voorraad strekt.

HET GROTE IPAD & IPHONE BOEK 2020 LEER ALLES OVER JE IPAD, IPHONE, IOS 13 EN IPADOS

Van € 12,99 voor € 8,95 Elk jaar krijgen de iPhone en iPad een grote update en

31% KORTIN G

ook de besturingssystemen zijn opgefrist. Zo krijgen ze allerhande mooie nieuwe functies en mogelijkheden. Dat heeft veel voordelen, maar om alles uit de apparaten te halen, moet je je er wel in verdiepen. Daarom komen alle basisprincipes aan bod, maak je kennis met de beste apps voor verschillende genres en worden de nieuwste functies van iOS 13 besproken. Natuurlijk is er ook aandacht voor het fonkelnieuwe iPadOS, waarmee je van je iPad haast een laptop maakt. Bovendien vind je ook weer talloze handige tips & trucs. Met deze 148 tellende special haal je het beste uit je iPad en iPhone! Ga naar www.hcc.nl/ledenvoordeel en profiteer van deze speciale aanbieding. Let op: als je deze special bestelt, kan het circa twee weken duren voordat deze verzonden wordt. Deze aanbieding is geldig zolang de voorraad strekt.

PCA311_HCC-Deals.indd 86

04-03-2020 11:26

HCC

Aanbiedingen

DEZE AANBIEDINGEN GELDEN ALLEEN VOOR HCC-LEDEN

HET ULTIEME RASPBERRY PI HANDBOEK DEEL 2 VEEL NIEUWE EN LEUKE PROJECTEN

23% KORTIN G

Van € 12,99 voor € 9,99 Na het succes van de uitgave Het Ultieme Raspberry Pi Handboek is er nu deel 2 met heel veel nieuwe leuke projecten. Dit is dan ook een geen herziene uitgave van deel 1, maar een zelfstandige aanvulling! In het Ultieme Raspberry Pi Handboek Deel 2 wordt allereerst ingegaan op de meest recent verschenen hardware, waarna een keur aan nieuwe en leuke projecten aan bod komt – variërend van knipperende ledjes tot een bodycam, van een home-security-systeem tot het programmeren van een quadcopter, maar ook met projecten om je planten water te geven, de luchtvochtigheid te meten en een AirPlay-receiver of audio-visualiser te maken. En zelfs om de Pi met je stem te bedienen en je games binnenshuis te streamen. Met 164 pagina’s is het duidelijk dat de mogelijkheden van de Rasbperry Pi nog lang niet uitgeput zijn! Normaal kost dit boek € 12,99, maar als HCC-lid betaal je slechts € 9,99 inclusief verzendkosten! Ga naar www.hcc.nl/ledenvoordeel en profiteer van deze speciale aanbieding. Deze aanbieding is geldig zolang de voorraad strekt.

RASPBERRY PI ZERO W BASISBUNDEL MET WIFI

KORTIN G

Actuele prijs online Ben je enthousiast geworden over het artikel op pagina 44 en wil je zelf ook een website bouwen met de Raspberry Pi? De Zero W-versie is uitgerust met bluetooth en wifi. Deze basisbundel is dan ook het ideale pakket om zelf online aan de slag te gaan. Zet je bord in de behuizing, plaats de microsd-kaart (zet zelf de software erop), sluit de kabels aan, een monitor en andere randapparatuur aan en start je Pi op. Volg het stappenplan in het artikel en ontwikkel je eigen website. Deze bundel bestaat uit de volgende artikelen: Raspberry Pi Zero W (65x30x5mm) 1 GHz en 512 MB RAM, behuizing met ventilator, micro-usb 2,5A / 5.1V voedingsadapter, usb-hub met micro-usb voor toetsenbord en muis, 1x miniHDMI-naar-HDMI-stekker naar monitor en een micro sd-kaart van 32 GB. Ga naar www.hcc.nl/ledenvoordeel en profiteer van deze aanbieding.

PC-ACTIVE 311 87

PCA311_HCC-Deals.indd 87

04-03-2020 11:26

MARTIJN VET

De stelling

VERGELIJKINGSSITES BIEDEN ALTIJD EEN COMPLEET AANBOD Een tv kopen, een verzekering afsluiten of een hotelkamer boeken, ruim zes op de tien Nederlanders raadplegen daarvoor een vergelijkingssite. Maar geven die sites eigenlijk wel alle informatie die je nodig hebt om de beste deal te krijgen?

n theorie klinkt het ideaal: één site waarop

prijs voor dezelfde smartphone bij dezelfde (web)

je precies kunt zien welk product of welke

winkel. En dan hebben we het nog niet over de

dienst het best bij je past en waar je deze het

reviews bij de producten, waarvan je je regelmatig

goedkoopst kunt kopen. Dat verklaart het succes

afvraagt hoe betrouwbaar die zijn.

van sites als kieskeurig.nl, beslist.nl, vergelijk.nl,

Over de manier waarop ze geld verdienen, zijn

vergelijk.be, spaargids.be, bellen.com, gaslicht.

de meeste prijsvergelijkers tegenwoordig wel

com en independer.nl, om maar een paar van de

duidelijk. Meestal betalen de aangesloten (web)

bekendste te noemen.

winkels een bedrag per doorgestuurde klik of per

Dat het in de praktijk vaak net iets minder

verkoop. De Consumentenbond en de Autoriteit

overzichtelijk werkt, weet iedereen die wel

Consument & Markt onderzoeken regelmatig de

eens zo’n vergelijkingssite heeft gebruikt. Zo

verschillende vergelijkingssites en verzamelen

gebeurt het regelmatig dat bepaalde producten

klachten van consumenten. Hoe compleet is het

ontbreken. Ook een bekend voorbeeld:

beeld dat dit soort sites van het aanbod geven?

verschillende prijsvergelijkers geven een andere

En hoe erg is het als dat beeld niet compleet is?

PCA311_de stelling.indd 88

05-03-2020 14:22

UPDATE

Vergelijkingssites bieden altijd een compleet aanbod

GERARD SPIERENBURG

SASKIA BIERLING woordvoerder Autoriteit

woordvoerder

Consument & Markt (ACM)

Consumentenbond “Vergelijkingssites geven nooit een compleet beeld van

“Consumenten kunnen problemen met sites melden bij

het aanbod. Dat is niet te doen, omdat ze afhankelijk

ons eigen loket Consuwijzer, maar we kijken ook breder

zijn van wat de (web)winkels ze aanleveren. En die

naar signalen van consumenten. Als klanten klachten bij

geven nooit alle producten op. Ten eerste omdat ze voor

ons melden over iets specifieks, kan dat aanleiding voor

duurdere producten meer geld moeten betalen voor

ons zijn om er in te duiken.

doorkliks, waardoor ze meer geneigd zijn om goedkopere

Bedrijven die producten en diensten aanbieden, en

producten aan te leveren. Daarnaast geven ze exclusieve

dus ook vergelijkingssites, moeten zich houden aan de

producten, dus producten die alleen bij hen te koop zijn,

Leidraad bescherming van de online consument, die we

niet door, omdat het geen zin heeft om die te vergelijken.

onlangs hebben gepubliceerd. Daarin staan richtlijnen

Dit kinkt logisch en lijkt wellicht een klein deel van de

over hoe je transparant kunt zijn, hoe je voorkomt dat

markt, maar bij bijvoorbeeld laptops en witgoed is dit

consumenten te veel onder druk worden gezet als ze

een vrij fors aandeel. Door minimale verschillen en

beslissen, hoe je voorkomt dat ze verkeerde informatie

unieke serienummers bieden veel winkels exclusieve

krijgen, enzovoort. Mensen moeten weten wie er achter

modellen aan die alleen bij hen te koop zijn en die

je site zitten en je mag geen informatie achterhouden die

vergelijken vrijwel onmogelijk maken. Bij laptops zien we

een consument zou moeten hebben om een beslissing

dat modellen die wel breed verkrijgbaar zijn, vaak overal

te nemen. Vanaf nu gaan we daarop handhaven. Dat

“ Als consument zie je zeker niet altijd de laagste prijs”

“De sites suggereren schaarste, dat kan misleidend zijn”

ongeveer even duur zijn. Uit onderzoek uit 2018 van de

betekent dat we bedrijven aanspreken en in het uiterste

Consumentenbond bleek dat het gemiddeld zo’n zeven

geval een boete of een dwangsom opleggen. De leidraad

procent scheelde tussen de duurste en de goedkoopste

is dus niet vrijblijvend.

winkel. Bij een laptop van € 500,- gaat het dus om

Sommige vergelijkingssites geven zelf aan dat ze niet

ongeveer € 35,-.

het hele aanbod aan producten of diensten laten zien.

Als consument zie je zeker niet altijd de laagste prijs.

Het kan zijn dat een bepaalde aanbieder bij hen geen

Zo zie je cashback-acties niet terug in de vergelijkers.

contract heeft. Die kan dan natuurlijk nooit als beste optie

Daarvoor kun je beter bij de winkel zelf kijken.

naar voren komen, maar daar moeten de sites dan wel

Je kunt dus niet spreken over betrouwbaarheid, maar

duidelijk over zijn. Dat geldt ook voor andere zaken rond

eerder over volledigheid. Ik kan niet zeggen of de

het aanbod. Veel mensen kennen van hotelsites wel de

volledigheid de laatste jaren verbeterd of verslechterd is,

melding wel dat op dit moment bijvoorbeeld vijf mensen

want daar hebben we geen onderzoek naar gedaan. De

naar een kamer aan het kijken zijn. Dat kan misleidend

sites zijn wel redelijk transparant over hun verdienmodel.

zijn, omdat die mensen misschien wel een heel andere

Bijna allemaal vertellen ze wel dat ze geld krijgen voor de

periode willen boeken dan jij. Ondertussen wekt het

doorkliks.

de suggestie dat je heel snel moet beslissen. Vergeet

Als consument kun je het beste verschillende vergelijkers

niet dat sites met producten en vergelijkingssites ook

bezoeken - minimaal twee - en nog even aanvullend

dit soort technieken gebruiken. Ze creëren regelmatig

googelen. Dan heb je wel een vrij aardig beeld. Daarnaast

schaarste, bijvoorbeeld met een aanbieding: de laatste

is het een goed idee om de webwinkels rechtstreeks,

drie producten, 100 mensen kijken hier nu naar...

dus zonder tussenkomst van een vergelijkingssite, te

Ook wij adviseren consumenten om altijd op verschillende

bezoeken. Misschien hebben ze speciale acties of

vergelijkingssites te gaan kijken. Kijk of er een zekere

kortingen. Houd tot slot ook rekening met bijkomende

consistentie zit in het aanbod en baseer daar je beslissing

kosten voor bezorgen en retourneren.”

op.”

PC-ACTIVE 311 89

PCA311_de stelling.indd 89

05-03-2020 14:22

KOEN VERVLOESEM

DENKWERK

VOLLEDIGE ANONIMITEIT BESTAAT NIET Overheden, onderzoeksinstellingen of bedrijven geven vaak om allerlei redenen ‘geanonimiseerde’ data vrij over personen. Helaas blijkt het in veel gevallen heel goed mogelijk om de personen achter deze data te identificeren.

etflix doet er alles aan om zijn klanten films

van Netflix met meer dan tien procent te kunnen

of series aan te raden die ze leuk vinden.

verbeteren. De winnaar kreeg de prijs van een

Klanten krijgen suggesties op basis van

miljoen dollar en Netflix kondigde aan dat het al

hun eerdere waarderingen. Van 2006 tot en met

aan een tweede competitie dacht, met ook demo-

2009 (overigens in de tijd dat het bedrijf nog

grafische gegevens om nóg accuratere voorspel-

dvd’s verhuurde) organiseerde het de Netflix-prijs:

lingen te kunnen doen.

een open competitie om een nieuw algoritme voor suggesties te ontwikkelen. Wie erin slaagde

GEEN TWEEDE NETFLIX-PRIJS

om tien procent betere voorspellingen te doen

Zover is het echter nooit gekomen. Al in 2007

dan het algoritme van Netflix, kon één miljoen

slaagden onderzoekers Arvind Narayanan en

dollar winnen.

Vitaly Shmatikov van The University of Texas in

Deelnemers kregen een verzameling van hon-

Austin er namelijk in om individuele gebruikers te

derd miljoen waarderingen die meer dan 480.000

identificeren door de ‘anonieme’ dataset van Net-

willekeurig gekozen gebruikers gaven aan 18.000

flix te correleren met filmwaarderingen op IMDB

films. Elk element van deze dataset was van de

(Internet Movie Database). Ze publiceerden hun

vorm <gebruiker, film, datum, waardering>, waarbij

analyse in het artikel “Robust De-anonymization of

de gebruiker en film door een uniek ID werden

Large Datasets” (https://arxiv.org/abs/cs/0610105).

voorgesteld en de waardering door een getal

De onderzoekers stelden zich de volgende vraag:

van 1 tot 5. De datum was de datum waarop de

hoeveel moet je van een Netflix-abonnee weten

gebruiker deze waardering gaf. De deelnemers

om zijn ID in de dataset te achterhalen en dus

aan de competitie konden hun algoritme trainen

zijn kijkgeschiedenis te kennen? Dat bleek niet

op de training-set, waarbij ze volledige toegang

zo heel veel te zijn. Acht beoordelingen van films

kregen tot de voorgaande gegevens.

waarvan er twee helemaal fout mochten zijn en

Netflix deed natuurlijk moeite om de privacy

bijbehorende datums met een foutmarge van

van zijn gebruikers met deze wedstrijd niet te

veertien dagen waren genoeg om 99 procent van

bedreigen: de deelnemers kregen geen echte

de personen in de Netflix-dataset te identificeren.

gebruikersnamen, maar anonieme id’s. Bovendien

Zo’n re-identificatie kan grote gevolgen hebben:

ging het slechts om een achtste van de volledige

mensen publiceren op IMDB publieke beoor-

dataset. Netflix had de gegevens van bepaalde

delingen van sómmige films die ze bekijken en

gebruikers zelfs bewust verstoord, bijvoorbeeld

beseffen niet dat daardoor álle beoordelingen die

door waarderingen te verwijderen en fictieve

ze privé dachten te doen in het Netflix-systeem

waarderingen en datums in te voeren. Dit opdat

ook bekend raken. Zo vonden de onderzoekers

gebruikers die op een of andere manier opvielen,

heel eenvoudig informatie over iemands politie-

toch niet geïdentificeerd konden worden door

ke en religieuze opinies en seksuele voorkeuren

correlatie met externe gegevensbronnen.

terwijl in zijn publiek profiel op IMDB daarvan niets

Uiteindelijk bleken twee teams het algoritme

te vinden was.

PCA311_denkwerk.indd 90

04-03-2020 10:26

TECH

Anonimiteit is een illusie

BRUIKBAAR OF ANONIEM, NOOIT BEIDE Professor Paul Ohm van de University of Colorado (bron: Arvind Narayanan en Vitaly Shmatikov)

Law School publiceerde in 2010 het veel geciteerde artikel Broken Promises of Privacy: Responding to the Surprising Failure of Anonymization (https:// papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_ id=1450006), waarin hij argumenteert dat privacywetten niet volstaan om deze re-identificaties tegen te gaan. Privacywetten beperken zich immers tot gegevens die jou persoonlijk identificeren. In deze tijd van grootschalige databases en grote computerkracht is het echter kinderspel Iemand hoeft maar heel weinig informatie over je film-

om gigantisch veel gegevens te combineren, te

voorkeuren te hebben om je volledige kijkgeschiedenis

vergelijken en te correleren, waardoor je uit een

in Netflix te reconstrueren

combinatie van schijnbaar anonieme gegevens die volledig aan de privacywetten voldoen toch

De volgende keer dus dat iemand naar je favorie-

de identiteit van iemand kunt achterhalen.

te films of andere persoonlijke informatie vraagt,

Ohms voorstel was om niet meer toe te laten

antwoord je dus maar beter niet. Het lijkt mis-

zulke grote databases in zijn geheel te analy-

schien niet zulke gevoelige informatie, maar het

seren, maar ze interactief te maken of alleen

maakt het wel gemakkelijker om je jou linken aan

gemiddeldes over verschillende personen als

andere informatie die je wĂŠl liever verbergt.

resultaat terug te geven. Dat beperkt natuurlijk

Een geanonimiseerde

de bruikbaarheid van de gegevens, maar dat is

database bevat geen

HOE MEER GEGEVENS, HOE GEMAKKELIJKER TE IDENTIFICEREN

juist zijn punt: gegevens zijn ofwel bruikbaar ofwel

namen meer, maar in

perfect anoniem, maar nooit beide. Geen enkele

combinatie met andere

Ook al zijn de gegevens in de Netflix-dataset dus

bruikbare database kan perfect anoniem zijn en

gegevensbronnen zijn

anoniem, een algemene regel in de wiskunde

hoe bruikbaarder de data gemaakt worden, hoe

de personen alsnog te

is: hoe groter een dataset, hoe meer patronen

minder privacy de betreffende personen hebben.

identificeren

men erin kan vinden. Grote datasets betekenen dus meer kans dat er personen te identificeren zijn. In het licht van wat de onderzoekers van de universiteit van Texas vonden, werden de plannen van Netflix om een nog grotere dataset vrij te geven voor een tweede prijs dus op grote kritiek onthaald. Ondertussen hadden enkele Netflix-gebruikers, waaronder een lesbische moeder die haar seksuele oriĂŤntatie verborgen wilde houden, het bedrijf aangeklaagd, omdat het door de dataset vrij te kwam een schadevergoeding overeen en besloot wijselijk om geen tweede competitie meer te organiseren en zo verdere juridische kosten te vermijden.

(bron: Paul Ohm)

geven een inbreuk op hun privacy beging. Netflix

PC-ACTIVE 311 91

PCA311_denkwerk.indd 91

04-03-2020 10:26

GEBOORTEDATUM EN POSTCODE

de Montjoye, César A. Hidalgo, Michel Verleysen

Zelfs met eenvoudige gegevens die in allerlei

en Vincent D. Blondel van het MIT en UCLouvain

databases te vinden zijn, zoals een geboorteda-

dat vier spatiotemporele punten in zo’n geanoni-

tum, postcode en geslacht, zijn veel mensen te

miseerde dataset voldoende zijn om 95 procent

identificeren. Dat bleek uit promotieonderzoek

van de mensen te identificeren. Je hoeft dus maar

van informaticus Matthijs Koot van de Universi-

vier tijdstippen te weten met de bijbehorende lo-

teit van Amsterdam. In 2012 verdedigde hij zijn

catie van een persoon om in de geanonimiseerde

proefschrift “Measuring and predicting anonymity”

dataset het volledige traject te reconstrueren van

(https://pure.uva.nl/ws/files/1834030/107610_thesis.

die persoon tijdens de hele duur van de registra-

pdf).

ties in de dataset, in dit geval vijftien maanden.

Koot onderzocht van 2,7 miljoen Nederlanders

Als iemand tweets of foto’s met geo-lokalisatie

gegevens uit de gemeentelijke basisadministratie

online heeft staan, is het een koud kunstje om die

(GBA). Daaruit bleek dat uit de combinatie van

persoon zo in de dataset te identificeren en zo

geboortedatum en de vier cijfers van een post-

alle locaties na te gaan waar hij is geweest. De

code twee derde van de Nederlanders uniek te

details lees je in hun artikel “Unique in the Crowd:

herleiden zijn.

The Privacy Bounds of Human Mobility” (https://

Als de overheid dus gegevens aan wetenschap-

www.nature.com/articles/srep01376), dat ook ver-

pelijke onderzoekers bezorgt die geanonimiseerd

meldt dat het met elf willekeurige spatiotempore-

worden door de namen en burgerservicenum-

le punten mogelijk was om iedereen in de dataset

mers te verwijderen, is dat geen voldoende

te identificeren.

garantie voor anonimiteit. Je hoeft immers de dataset maar te correleren met geboortedata en

PSEUDONIMISERING IN DE AVG

woonplaatsen op sociale media zoals Facebook

De AVG (Algemene verordening gegevensbe-

om deze data in veel gevallen te herleiden naar

scherming), die sinds 25 mei 2018 van kracht

de betreffende persoon.

is, wil persoonsgegevens beschermen door te

(bron: Yves-Alexandre de Montjoye, César A. Hidalgo, Michel Verleysen en Vincent D. Blondel)

verplichten om er zorgvuldig mee om te gaan.

De locaties van gebruikers van het gsmnetwerk (A) en hoe ze in een locatiedatabase

GSM-LOCATIES DE-ANONIMISEREN

De privacywet definieert onder andere de term

Iedereen die met een gsm rondloopt, weet dat

pseudonimiseren als:

telecomaanbieders altijd onze locatie weten aan

“het verwerken van persoonsgegevens op zoda-

de hand van de locatie van de gsm-antenne

nige wijze dat de persoonsgegevens niet meer

waarmee we verbonden zijn. Deze datasets van

aan een specifieke betrokkene kunnen worden

gsm-locaties worden door de aanbieders geano-

gekoppeld zonder dat er aanvullende gegevens

nimiseerd en vervolgens aan bedrijven of over-

worden gebruikt, mits deze aanvullende gege-

heidsdiensten verkocht om daar nuttige informa-

vens apart worden bewaard en technische en

van de mobiele provider

tie uit te halen, bijvoorbeeld voor citymarketing,

organisatorische maatregelen worden genomen

kunnen worden

om verkeersproblemen op te lossen, enzovoort.

om ervoor te zorgen dat de persoonsgegevens

opgeslagen (B)

In 2013 bewezen onderzoekers Yves-Alexandre

niet aan een geïdentificeerde of identificeerbare natuurlijke persoon worden gekoppeld” We hebben het dus over pseudonimiseren als een set persoonsgegevens zo wordt getransformeerd dat de data niet rechtstreeks meer te herleiden zijn tot een persoon, maar dat de oorspronkelijke dataset met de juiste sleutel nog te reconstrueren is. Identificeerbare eigenschappen zoals een naam of burgerservicenummer worden dan versleuteld in de gepseudonimiseerde dataset. De identi-

PCA311_denkwerk.indd 92

04-03-2020 10:26

TECH

Anonimiteit is een illusie

ficerende naam wordt dan getransformeerd tot

tijdschrift Nature. Uit hun model blijkt dat je maar

een pseudoniem. Informatie over de persoon uit

vijftien demografische eigenschappen nodig hebt

verschillende bronnen kan nog altijd worden ge-

om 99,9 procent van de Amerikanen te identifice-

combineerd, omdat de naam in al die bronnen tot

ren. En wie in een klein dorp leeft, heeft pech: is

hetzelfde pseudoniem wordt versleuteld.

je woonplaats een van de eigenschappen in de dataset, dan zijn er maar heel weinig eigenschap-

PSEUDONIMISERING VERSUS ANONIMISERING

pen nodig om je te identificeren. Als je dan weet

Een gepseudonimiseerde dataset geldt volgens

dat databrokers zoals Experian geanonimiseerde

de AVG nog altijd als persoonsgegevens, zelfs

datasets met 248 eigenschappen per huishouden

al staan er geen identificeerbare eigenschap-

verkopen met gegevens van 120 miljoen Ameri-

pen meer in de dataset. Dat betekent dat op het

kanen erin, dan is het de vraag of we dit nog wel

bewaren van deze data of het delen ervan met

echt anoniem kunnen noemen.

andere partijen de privacywet van toepassing is.

De onderzoekers suggereren in hun artikel dan

Pseudonimiseren geldt als beveiligingsmaatregel,

ook dat zelfs onvolledige en geanonimiseerde

die het privacy-risico voor de betrokken personen

datasets waarschijnlijk niet voldoende zijn voor

en de verwerker vermindert.

een bedrijf om zich aan de AVG te onttrekken:

De privacywet definieert nergens de term ano-

deze datasets zijn in de praktijk vaak nog altijd

nimiseren, maar vermeldt deze wel. Het verschil

te de-anonimiseren, waardoor het om persoons-

tussen pseudonimisering en anonimisering is dat

gegevens gaat die onder de privacywet vallen

bij die eerste de oorspronkelijke (identificeerbare)

en waarmee dus heel behoedzaam moet worden

data nog gereconstrueerd kunnen worden: met

omgesprongen.

de sleutel waarmee de naam tot het pseudoniem getransformeerd is, kan het pseudoniem

HOE DAN WEL ANONIMISEREN?

weer naar de naam getransformeerd worden. Het

Uit deze studies blijkt dus dat elke anonimise-

pseudonimiseren is dus omkeerbaar en daarom

ring van individuele gegevens gedoemd is om

beschouwt de AVG gepseudonimiseerde ge

gede-anonimiseerd te worden. Er zijn sterkere

gevens nog altijd als persoonsgegevens.

garanties nodig. Zo zou je gegevens van verschil-

We spreken van anonimiseren als identificerende

lende personen kunnen samenvoegen en alleen

eigenschappen een transformatie ondergaan

deze geaggregeerde data in de dataset kunnen

die onomkeerbaar is. Eigenschappen worden

bijhouden.

bijvoorbeeld verwijderd, vervangen door een

Een andere oplossing is differentiële privacy

vaste waarde of vervangen door een willekeurige

(zie Denkwerk in PC-Active 307). Daarbij worden

waarde. Omdat anonimiseren onomkeerbaar is,

privacygevoelige gegevens van ruis voorzien en

zijn geanonimiseerde data volgens de AVG geen

de gegevens van meerdere personen bij elkaar

persoonsgegevens meer en vallen ze niet onder

opgeteld om statistieken te berekenen. Op indivi-

de privacywet. Dat is althans de theorie.

dueel niveau zijn personen dan niet meer te identificeren. Onder andere Privitar Lens (privitar.com/

ONVOLLEDIGE DATA DE-ANONIMISEREN

lens) werkt op deze manier en ook Google en

Hoe gemakkelijk is het om een willekeurige ge-

Apple gebruiken differentiële privacy in sommige

anonimiseerde dataset te de-anonimiseren, zelfs

van hun producten.

als die dataset onvolledig is? Onderzoekers Luc

Nog een andere aanpak is dat je een neuraal

Rocher, Julien M. Hendrickx en Yves-Alexandre

netwerk traint op identificeerbare gegevens en

de Montjoye van UCLouvain en Imperial College

daarmee een synthetische dataset genereert die

London stelden een model op om dat te voor-

statistisch identiek is aan de originele dataset,

spellen. Hun artikel “Estimating the Success of

maar op geen enkele manier meer tot individuele

Re-identifications in Incomplete Datasets Using

personen terug te leiden is. Maar dit toekomst-

Generative Models” (https://www.nature.com/arti-

muziek. Kortom, anonimiteit is niet eenvoudig te

cles/s41467-019-10933-3) verscheen in 2019 in het

bereiken.

PC-ACTIVE 311 93

PCA311_denkwerk.indd 93

04-03-2020 10:26

HENK VAN DE KAMER

Het

LAB

BIJDRAGEN AAN HET KLIMAATAKKOORD De EU heeft afgesproken om in 2050 CO2-neutraal te zijn. In deze aflevering laat ik zien hoe jij kunt meehelpen om dat te bereiken: gewoon langer met je smartphone doen en deze minder gebruiken.

k voer al jaren een strijd tegen smartphones.

van de Consumentenbond tegen Samsung. Dit

Het eerste deel van dat woord moet aangeven

ging over de minimale periode dat het bedrijf

dat deze apparaten slim zijn, maar in de prak-

beveiligingsupdates zou moeten uitgeven na de

tijk klopt daar weinig van. Het grootste probleem

introductie van een nieuw toestel. Een drietal

is de beveiliging en daar heb ik al de nodige

rechters wees de eis van de Consumentenbond

aﬂeveringen over geschreven. Dit keer wil ik het

destijds af. Mede door die uitspraak zitten we de

hebben over een ander probleem. Maar voordat

komende jaren vast aan bedrijven die niets zullen

ik daarover begin, eerst even bijpraten over wat

investeren om onze wereld veiliger te maken. De

er de afgelopen 2,5 jaar qua beveiliging níet is

vele IoT-debacles laten zien dat het alleen maar

gebeurd.

erger wordt. Helaas zijn de meeste consumenten niet veel slimmer en blijven zij vrolijk dit soort

UPDATE

apparaten kopen.

Onze maatschappij wordt steeds technischer en het verbaast mij elke keer weer dat mensen die

MILIEU

totaal niets van techniek snappen, vergaande be-

Naast beveiliging is er nog een probleem met de

slissingen over die techniek mogen nemen. Denk

handelswijze van bepaalde bedrijven. Het gaat

aan politici, managers en rechters. In PC-Active

niet goed met moeder aarde. Insecten verdwijnen,

301 (aug/sep 2018) schreef ik over de rechtszaak

het vorige decennium – laat ik me maar morrend

PCA311_Lab.indd 94

04-03-2020 10:46

TECH

Bijdragen aan het klimaatakkoord

aansluiten bij de grote massa – was het warmste ooit, het CO2-niveau is hoger dan de afgelopen 800.000 jaar en ga zo maar door. Ook nu zijn er politici die zonder enige kennis van zaken beweren dat er niets aan de hand is. Terwijl meer dan 80 procent – het meest conservatieve cijfer – van de klimaatwetenschappers overtuigd is dat alle veranderingen door ons veroorzaakt worden. Politici vinden een consensus van 50,1 procent al genoeg om vergaande beslissingen te nemen. In Groot-Brittannië en de Verenigde Staten kan dat door een ouderwets kiessysteem zelfs een minderheid zijn... In de genoemde aﬂevering schreef ik: “Voor veel mensen is de gemiddelde levensduur van hun telefoon hetzelfde als het tweejarig contract, maar dat is eigenlijk een enorm milieuprobleem.” Ook dat wordt de laatste jaren steeds duidelijker. Meer recyclen? Uiteraard helpt dat, maar niet genoeg. Om dat te begrijpen, moeten we naar de totale levenscyclus kijken. Gelukkig wordt dat steeds

ceert elke seconde 385 Y(otta) – 1024 – Joule,

meer gedaan: zoek op carbon footprint in combi-

waarvan 430 E(xa) – 1018 – Joule het aardopper-

natie met je interesse.

vlak bereikt. De Joule is de wetenschappelijke maat voor energie, niet die maﬀe kWh die de

CO2E

meesten van ons gebruiken. Een Watt is één

Aardolie, ook aardgas en kolen, is in feite op-

Joule per seconde, dus een kWh is 3,6 M(ega) –

geslagen zonne-energie. Planten leggen deze

106 – Joule. In 2018 verbruikten we met zijn allen

laatste vast via fotosynthese. Daarbij worden CO2

600 T(erra) – 1012 – Joule. Ofwel: 1,4 microseconde

en water omgezet in glucose. Dat is de bouw-

– een miljoenste van een seconde – van het

steen waarmee al het andere organische mate-

zonlicht dat ons aardoppervlak bereikt, is vol-

riaal gemaakt kan worden. In het Mesozoïcum

doende voor een heel jaar energie!

– 252 tot 66 miljoen jaar geleden – is daaruit 70 procent van onze aardolie is ontstaan. Door deze

CO2E-NEUTRAAL

te verstoken, komen de opgeslagen (zonne-)

Na jaren praten heeft de EU eindelijk besloten

energie, CO2 en andere gassen weer vrij. Elk van

om in 2050 CO2-neutraal te willen zijn. Met andere

deze levert een bijdrage aan de opwarming van

woorden: per jaar mogen we niet meer biomassa

de aarde, maar CO2 is de belangrijkste. Vandaar

verstoken dan wat planten kunnen vastleggen.

dat we de rest omrekenen naar equivalenten – de

Beter is het om deze tussenstap te vermijden.

extra ‘e’ in het kopje hierboven. In grofweg een

Zonnepanelen zetten een deel van het zonlicht

miljoenste van de tijd die het aanleggen van de

rechtstreeks om in elektrische energie. Nu kost de

voorraad heeft gekost, hebben we deze zo goed

productie van het benodigde silicium veel ener-

als opgemaakt. Dat was niet slim...

gie. Op dit moment komt die in Nederland voor

De oplossing is simpel: we moeten zonne-energie

12% uit kolen, 39% uit aardolie, 41% uit aardgas en

rechtstreeks gaan gebruiken. Onze zon produ-

6% uit vernieuwbare bronnen. Deze mix komt neer

PC-ACTIVE 311 95

PCA311_Lab.indd 95

04-03-2020 10:46

voordat dit bij je in de woonkamer ligt. Verder is jaarlijks 3 kilo CO2e nodig voor het dagelijks gebruik en levert de recycling 2 kg op. Recycling kost energie, maar meestal is dat per kilo materiaal minder dan winning. Omdat veel mensen het ‘normaal’ vinden om elke twee jaar een nieuw toestel te willen, kost dat als we ervan uitgaan dat het apparaat uiteindelijk gerecycled wordt - 16+(2x3)-2 = 20 kg CO2e. Dat lijkt weinig, zeker vergeleken met andere zaken. Een auto met een verbruik van 4 liter per 100 kilometer kan voor dezelfde uitkomst zo’n 180 km rijden. Veel schokkender is de enorme hoeveelheid servers voor bijvoorbeeld mobiel telefoneren. Een uur komt neer op 3,4 kg CO2e, dus na zeven op 457 gram CO2e per benodigde kWh. Dit getal

uur kunnen we lachen om bovenstaande cijfers.

verschilt per land, maar als we het meenemen in

Of beter: huilen. Want als we die slimme telefoon

de levenscyclus van zonnepanelen, komt dat voor

nooit bedacht hadden, had bovenstaande nooit

Nederland neer op 58 g CO2e per opgewekte

geschreven hoeven worden.

kWh. Door steeds meer olie te vervangen door zonne-energie, wordt het voor beide uiteindelijk

MOBIEL

nul.

Dat vergelijken is leuk, maar leidt uiteindelijk niet

Nul? Tja, dat is iets dat meer mensen niet begrij-

tot een oplossing. Wie een mobieltje wil gebrui-

pen. We hebben al uitgelegd dat we veel meer

ken, moet zich afvragen of elke twee jaar een

energie van onze zon ontvangen dan we momen-

nieuw toestel wel normaal is. Mijn antwoord mag

teel verbruiken. Al die energie is CO2-neutraal.

duidelijk zijn. Hetzelfde mobieltje vijf jaar gebrui-

Omdat we daar op dit moment nauwelijks gebruik

ken geeft 29 kg CO2e. In dat geval gaan we van

van maken, lijken zonnepanelen nog steeds CO2

10 terug naar 5,8 kilo CO2e per jaar. Elk extra jaar

uit te stoten. Dat is echter een transitieprobleem.

geeft een verdere daling, maar het verschil wordt

Volgens het meest pessimistische cijfer zijn de

steeds kleiner.

eerste vier jaar nodig om de verbruikte energie in

Op welk moment moeten we een mobieltje dus

de productie terug te winnen. Zonnepanelen gaan

vervangen? Ook hier kunnen we dankzij het

echter minimaal twintig jaar mee. Stel dat we met

Klimaatakkoord het einddoel van 2050 gebruiken.

één paneel beginnen. Na acht jaar heeft deze

Vanaf nu zal jaarlijks een dertigste van de beno-

zichzelf plus een nieuwe opgeleverd. Cumulatief

digde energiemix vervangen moeten worden door

staan er na dertig jaar 25 panelen die compleet

zonne-energie. Met andere woorden: het mobiel-

CO2-neutraal geproduceerd zijn. Ofwel: als we dit

tje van volgend jaar kost dan nog maar 13,5 kg

jaar 4 procent van onze totale energiebehoefte

CO2e – productie minus recycling. Qua benodig-

aan zonnepanelen plaatsen, hebben we in 2050

de energie hebben we hierboven al berekend wat

het doel behaald. Beetje kort door de bocht, maar

nodig is. Met deze cijfers kunnen we uitrekenen

je begrijpt dat in dit geval de exponentiële groei

dat elke twee jaar vervangen neerkomt op een

in ons voordeel kan werken.

totale uitstoot van 80 kg CO2e. Een jaartje extra halveert dit getal en met vijf jaar is het nog maar

LEVENSDUUR

een kwart. Door mobieltjes verplicht vijf jaar te

De levenscyclus van een mobieltje is complex.

gebruiken, kan dat deel ingezet worden om ver-

Vandaar dat de cijfers per rapport behoorlijk ver-

sneld extra zonnepanelen te plaatsen. Nog langer

schillen. Door meerdere van dit soort rapporten te

met een mobieltje doen is prachtig, maar zoals

middelen, kost een mobieltje grofweg 16 kg CO2e

gezegd, draagt elk extra jaar steeds minder bij.

PCA311_Lab.indd 96

04-03-2020 10:46

VA PR N OFI KO TE E R RA TI L N SH G TO CCT L ID 10 %

Voorjaar. Zonder. Gedoe. Het voorjaar is begonnen en bij die eerste zonnestralen gaat het meteen kriebelen. Je haalt na maanden de motor uit het stof of opent het dak van je cabrio om te gaan toeren. Je gaat een dagje naar zee. Of met een stapel boeken naar de camping. Wat je ook doet, met een verzekering van OHRA ga je goed verzekerd op pad. Motorverzekering: extra voordelig als je al een auto of motor verzekerd hebt bij OHRA. En je wilt nu je motor als 2e voertuig verzekeren. Autoverzekering: dag en nacht hulp bij schade en een no-claim korting tot 82%. Caravan/vouwwagenverzekering: kosten voor vervangend kampeermiddel of noodreparatie vergoed ĂŠn gratis vervoer van je caravan of vouwwagen bij schade. Reisverzekering: hulpdienst altijd bereikbaar, weekendjes weg in Nederland en dagjes uit in het buitenland meeverzekerd.

Bereken snel je voordeel op www.ohra.nl/hcc5800

HCC_COMBI_A4_2020.indd 1 adv_PCA311.indd 97

04-03-2020 10:00 06-03-2020 10:52

Colofon (onderwerpen onder voorbehoud)

PC-Active 312 verschijnt rond 22 mei 2020

Hoofdredactie: Rob Coenraads Eindredactie: Arno Beuken Bladadvies: Joris Hoogland Vormgeving: Joachim Mahn Uitgever: Bert Janssen Redactie PC-Active: pc-active@hcc.nl www.pcactive.nl www.hcc.nl/pc-active www.twitter.com/HCCconnect www.facebook.com/HCCconnect

ANDROID & IOS Natuurlijk gebruiken we onze computer veel, maar die smartphone en tablet zijn ook erg handig en gebruiken we ook veel. Soms nog wel meer dan die computer. Vandaar dat in komend nummer de focus op de besturingssystemen van deze mobiele apparaten ligt. We presenteren mooie workshops en handige tips. Bovendien vertellen we je welke Androiden iOS-toestellen je het beste kunt kiezen en testen we tevens een aantal Chromebooks.

ALLES OVER JE BATTERIJ OPLADEN

WINDOWS 10 VERSIE 2004

Moet je nu wel of niet helemaal je laptop, smartphone en tablet opladen of tot maar 80%? Er gaan veel (wilde) verhalen hierover rond en wij zijn er daarom ingedoken. Bovendien geven we je veel handige tips hoe je de batterijduur van je apparaat kunt verlengen.

Elk halfjaar updatet Microsoft Windows 10 en ook dit voorjaar kun je weer nieuwe features verwachten. Zo komt Microsoft onder andere met Cloud Download, een vernieuwde Windows Search en blijven de virtuele bureaubladen intact bij het opnieuw starten van Windows. Met dit uitgebreide artikel ben je weer helemaal op de hoogte.

Beoordeling testresultaten

Medewerkers: Herbert Blankesteijn, Rens Blom, Rowan Chander, Maikel Dijkhuizen, Dennis Gandasoebrata, Eef Goes, Sven van Herck, Marc Hijink, David Janssen, Henk van de Kamer, Noud van Kruysbergen, Sven Lamers, Aad Munsterman, Harry de Ruiter, Jan Schüßler, Henk Siewert, Jarno Stinssen, Axel Vahldiek, Maarten Verkoren, Koen Vervloesem, Martijn Vet en Walter Wijnhoven Voor vragen over het HCC-lidmaatschap, het ontvangen van PC-Active en het doorgeven van verhuizingen HCC-ledenadministratie: www.hcc.nl/contact of 085-0130124 PC-Active verschijnt zes keer per jaar en is vast onderdeel van het HCC-lidmaatschap. Voor het HCC-lidmaatschap betaal je € 40,82 per jaar, inclusief 6x PC-Active. Voor beëindiging van je HCC-lidmaatschap dien je 2 maanden voor afloop van je lidmaatschapsjaar op te zeggen via 085-0130124 (bereikbaar op werkdagen tussen 13:00 en 17:00 uur) of per post naar HCC-ledenadministratie, Postbus 6340, 2001 HH Haarlem. Advertenties BVDO Media Exploitatie, Aart van der Giezen, aart@bvdo.nl Drukwerk Senefelder Misset B.V., Doetinchem Distributie Nederland: Betapress B.V., Gilze / België: Imapress N.V., Turnhout ISSN 0925-5745

De scores van de geteste producten en diensten worden uitgedrukt in onderstaande symbolen: Absolute aanrader

Uitstekend

Prima

Goed

Voldoende maar houdt niet over

Kan beter

Teleurstellend

Slecht

Miskoop

Heel slecht

Uiterste zorg wordt besteed aan het vervaardigen van PC-Active. Desondanks zijn fouten niet uit te sluiten. HCC kan derhalve niet aansprakelijk worden gesteld voor eventuele fouten in artikelen, programma’s of advertenties. Overname van artikelen of andere redactionele bijdragen is slechts toegestaan na voorafgaande schriftelijke toestemming van HCC. Tenzij uitdrukkelijk anders is overeengekomen, heeft de redactie het recht om vrijelijk te beschikken over alle haar toegezonden materiaal.

PEFC gecertificeerd

De producten en diensten in PC-Active worden uitvoerig getest door onze

Dit hout komt uit duurzaam beheerd bos en gecontroleerde bronnen

redacteuren. Al deze testen zijn redactioneel onafhankelijk. PEFC/30-31-151

www.pefcnederland.nl

PCA311_next.indd 98

04-03-2020 10:48

R2M_杂志广告(210X297mm).pdf 1 2019/10/16 17:22:08

CMY

adv_PCA311.indd 99

06-03-2020 10:53

ALL FOR ONE & ONE FOR ALL De ProLite X4372UHSU biedt u de kracht van vier Full HD-schermen verpakt in één. Geniet van de picture-by-picture functie in 4K resolutie! Vervang een vier-monitor setup door één enkele iiyama X4372UHSU voor een ruime en comfortabele werkplek. PBP

Vind uw match op www.iiyama.com

adv_PCA311.indd 100

06-03-2020 10:53