Magazyn Bliski Tobie No.4

no.

6/7 - 2011

magazyn

tobie

18

Słodkie życie

46

Hipster

56

Narty biegowe

słodkich ludzi masowy oryginał

Zielona

herbata

PODWODNE ŻYCIE Wesa Andersona

Camphill

4

48 41

4 ◦ Zielona herbata

Hipster ◦ 44

18 ◦ Słodkie życie słodkich ludzi

Podwodne życie Wesa Andersona ◦ 46

26 ◦ Przewlekły ból

Góry ◦ 56

Styl życia

Zdrowie 3

Nowiny Medyczne

42

Tato po prostu bądź

4

Zielona herbata

44

Komunikacja międzykulturowa

8

Chleb

46

Hipster

10

Stres

48

Podwodne życie Wesa Andersona

13

Uzdrowisko Przerzeczyn-Zdrój

50

Second Life

16

Nasze dłonie

52

„Więc chodź pomaluj mój świat...”

18

Słodkie życie słodkich ludzi

54

Pies i kot

20

Ręka rękę myje

22

Proteza na implantach

24

Profilaktyka raka piersi

26

Dieta białkowa

28

Przewlekły ból

32

Rozważania w łazience

34

Zacznij biegać

36

Bakalie

38

Zabiegi przywracające naszą witalność

41

Camphill

rozrywka 56

Narty biegowe

60

Góry

62

Boże narodzenie na całym świecie

64

Co czytamy, oglądamy, słuchamy

Oby się wszystkie trudne sprawy porozkręcały jak supełki, własne ambicje i urazy zaczęły śmieszyć jak kukiełki.

Oby w nas paskudne jędze pozamieniały się w owieczki, a w oczach mądre łzy stanęły jak na choince barwnej świeczki.

Niech anioł podrze każdy dramat aż do rozdziału ostatniego, i niech nastraszy każdy smutek, tak jak goryla niemądrego. ks. Jan Twardowski

... zdrowych, wolnych od trosk Świąt oraz pełnego pomyślności 2012 roku życzy Polski Holding Medyczny PCZ

redakcja magazynu: ul. Legnicka 61, 54-203 Wrocław redaktor naczelny: Marcin Bartusik marcin.bartusik@bliski.eu zespół redakcyjny: Tomasz Bąk Mieczysław Błażejczak Kamilla Darowska Małgorzata Gałązkowska Marta Grabeus Marek Korecki Agata Krzosa Michał Kwiecień Zofia Szczepaniak Aleksandra Kraśnicka-Ściborska Zuzanna Ściborska Arleta Lech-Wawrzynkowska

biuro reklamy: Arleta Lech-Wawrzynkowska 71 369 93 68 konsultacja medyczna: dr n. med. Aleksandra Kraśnicka-Ściborska dr n. med. Tomasz Bąk dr n. med. Romuald J. Ściborski korekta: Arleta Lech-Wawrzynkowska wydawca: PCZ Polish Business Club fotografia okładka: Corbis materiał informacyjno promocyjny

Redakcja zastrzega sobie prawo do redagowania i skracania tekstów, nie odpowiada za treść zamieszczonych reklam i ogłoszeń. Rozpowszechnianie materiałów redakcyjnych bez zgody wydawcy jest zabronione.

Wydawca ma prawo odmówić zamieszczenia ogłoszenia lub reklamy, jeżeli ich treść lub forma są sprzeczne z charakterem pisma.

Magazyn bliski nie zastępuje porady lekarskiej, może jedynie stanowić źródło informacji. Przed skorzystaniem z porad należy skonsultować się z lekarzem.

Nowiny medyczne tekst: Arleta Lech-Wawrzynkowska

MNIEJ KŁUĆ Aby zlikwidować uciążliwą dla cukrzyków

wprowadzony pod skórę chorego na

ZDJĘCIA OD ŚRODKA

dłuższy czas. Implant zawiera czujnik

Japońscy badacze skonstruowali pierwszą zdalnie

wrażliwy na poziom glukozy we krwi.

sterowaną kapsułę endoskopową – tzw. ”KIJANKĘ”, która

Dzięki jego powierzchownej lokalizacji

fotografuje układ pokarmowy od środka. Jest to kapsułka

łatwo będzie zaobserwować natężenie

o wymiarach 1 cm x 4,5 cm, która umieszczana jest

światła, które emituje. Gdy przybierze on

w przewodzie pokarmowym drogą doustną lub przez odbyt.

jaskrawy, intensywny kolor, będzie to znak

Kapsułka porusza się dzięki bardzo czułemu napędowi

SZTUCZNA KOŚĆ

dla chorego i jego bliskiego otoczenia,

magnetycznemu, a jej ruchy nadzoruje się przy pomocy

Po zaledwie dwóch latach badań lekarze

że potrzebna jest insulina. Po zużyciu

urządzenia sterującego. Osoba przeprowadzająca badanie

zaczynają stosować u pacjentów tzw.

implantu łatwo jest go usunąć za pomocą

widzi cały odcinek przewodu pokarmowego na ekranie

„plastyczną sztuczną kość” – biomateriał,

sterylnej pincety. Doświadczenia na

monitora. Kamera, w którą wyposażona jest kapsuła, może

którym można zastąpić dowolny fragment

myszach dowiodły, że implant działa nawet

pracować do 10 godzin. Wystarczy kilka godzin, aby zbadać

ludzkiego szkieletu. Zespół polskich

do 140 dni, więc nie trzeba będzie go

układ pokarmowy od przełyku do jelita grubego. Zmniejsza

lekarzy pod kierunkiem prof. Grażyny

często wymieniać.

to obciążenie pacjenta i może prowadzić do wykrycia

Ginalskiej opracował skład substancji,

IMPLANT SZTUCZNEJ NERKI

nowotworu.

która zastąpi np.: metalowe implanty lub

SZYBKO I NIEOMYLNIE

fragmenty innych, własnych kości pacjenta,

Zespół naukowców z Uniwersytetu Columbia w Nowym

wywołuje reakcji alergicznych. Komórki

Naukowcy przedstawili prototyp

Yorku opracował nowy wynalazek, który nazwano mChip.

kostne wchodzą w porowaty biomateriał,

urządzenia, które mogłoby uwolnić osoby

Jest to urządzenie, w którym znajduje się specjalny chip,

zespalając się z nim. Polski wynalazek

cierpiące na niewydolność nerek od

który potrafi wykryć obecność wirusa HIV w organizmie,

można również nasączyć substancjami

trudu dializ, oraz konieczności długiego

czy zarażenie kiłą . Na dodatek robi to zaledwie

aktywnymi biologicznie, lekami

oczekiwania na przeszczep nerki.

w 15 minut. Największą jego zaletą jest jego koszt,

przeciwbakteryjnymi, chroniącymi miejsce

Urządzenie nie wymagałoby dodatkowego,

około 1 dolara. W trakcie prób praktycznych mChip

wszczepu przed infekcją. Można go też

sztucznego zasilania. Niestety na obecną

wykrywał zarażenie wirusem HIV z dokładnością 95 proc.,

wypełnić białkowymi czynnikami wzrostu,

chwilę prototyp jest zbyt duży i czeka na

w przypadku bakterii kiły precyzyjność wyników

co sprzyja szybszemu zasiedlaniu przez

modernizację.

sięgała 76 procent.

komórki kostne.

konieczność ciągłego nakłuwania palca, naukowcy opracowali mały 1-milimetrowy czujnik – implant, który może być

zdrowie

od dawna stosowane przez chirurgów.

Organizm bardzo dobrze toleruje nowy rodzaj protezy. „Sztuczna kość” bez kłopotów zrasta się z kością pacjenta, nie

5

Zielona herbata tekst: Arleta Lech-Wawrzynkowska

6

Historia zielonej herbaty sięga 5000 lat, wywodzi się z chińskiej prowincji Syczuan, jest najstarszym napojem świata. Chociaż dla Chińczyków i Japończyków zawsze stanowiła napój codzienny, w Europie pojawiła się dopiero w XVII wieku. Legenda mówi, że odkrył ją cesarz Chen-nung podczas odpoczynku w swoim ogrodzie. Do dzbana z gorącą wodą do picia wpadło kilka listków z dziko rosnącego drzewa herbacianego i gdy cesarz spróbował tego napoju, zachwycił się smakiem.

Dzisiaj najpopularniejsze zielone herbaty pochodzą z Chin i Japonii. Gatunki japońskie cechuje delikatność smaku, subtelność i jasny kolor naparu, chińskie -zdecydowany smak i aromat, a po zaparzeniu nabierają ciemniejszego, głębokiego koloru.

zdrowie

7

zdrowie

Picie herbat zielonych dostarcza doznań smakowych, woni i wywiera pozytywny wpływ na funkcjonowanie całego organizmu, pozwala osiągnąć wewnętrzny spokój i harmonię. Działa przeciwnowotworowo, przeciwwirusowo

alkoholowych i rozstrojów żołądka. W Europie

i przeciwbakteryjnie. Regularne jej picie pomaga

herbata pojawiła się w połowie XVII wieku

pozbyć się nadmiaru cholesterolu, oczyszcza

i początkowo dostępna była przede wszystkim

i spełnia rolę antyoksydantu, zmniejsza ryzyko

w aptekach jako środek przeciwko wzdęciom

zachorowania na choroby serca, pomaga w

i lek przeciwgośćcowy. Współcześni Chińczycy

kontrolowaniu wagi.

mają do dyspozycji w swoim kraju dwa rodzaje szpitali - klasyczny oraz medycyny naturalnej,

Zanim zaparzy się zieloną herbatę, należy

w który bardzo wierzą. Do dziś szeroko

bezwzględnie najpierw opłukać listki herbaty,

stosowana jest profilaktyka zdrowia.

a wodę z pierwszego parzenia wylać do zlewu.

Chińczycy stosują wiele ziół oraz piją zieloną

W przeciwnym razie będziemy wypijali śmieci

herbatę jak nakazuje tradycja i aby zapobiegać

z jej produkcji oraz toksyczne substancje jakie

chorobom - przede wszystkim z tego względu,

uwalniają się na początku jej parzenia. Tą samą

iż profilaktyka jest znacznie tańsza, niż

herbatę można parzyć 6 razy.

późniejsze koszty leczenia.

Dowiedziono, że zielona herbata zawiera m.in.

Zieloną herbatę powinno zalewać się wodą

witaminy A, B, B2, C, E, K oraz wiele minerałów

o temperaturze 60-80 stopni i parzyć 3-5

i mikroelementów(fluor, żelazo, sód, wapń, potas,

minut. Napar zaparzony krócej ma działanie

cynk).

pobudzające, wydłużony czas - właściwości 8

uspokajające i oczyszczające.

Lista dobroczynnego działania zielonej herbaty na nasz organizm jest dość długa:

W chińskiej medycynie zielona herbata jest

•

Chroni przed zawałem serca,

wielkim klasykiem. Od ponad tysiąca lat

•

Łagodnie stymuluje krążenie,

Chińczycy używają jej do leczenia ospałości,

•

Zapobiega zwężaniu się naczyń

zaburzeń trawiennych, bólów głowy, kłopotów ze wzrokiem (nieostre widzenie), zatruć

krwionośnych, •

Obniża poziom cholesterolu,

•

Zmniejsza ryzyko zachorowań na raka,

•

Wzmacnia zęby i kości, zapobiega próchnicy,

•

Reguluje procesy trawienne.

Japońscy naukowcy wierzą także, że w zielonej herbacie tkwi tajemnica długiego życia.

Zawarte w niej składniki wpływają bowiem hamująco na procesy starzenia się organizmu.

Herbatę powinni pić również wszyscy dbający o sylwetkę, piwosze i osoby nadużywające alkohol - łagodzi skutki kaca i usprawnia pracę wątroby, a również neutralizuje nikotynę.

Kolejnym atutem zielonej herbaty są związki w niej występujące , które powstrzymują rozwój bakterii odpowiedzialny za nieświeży oddech, wzmacniają zęby, chronią przed próchnicą.

Szczególnie docenia się pobudzające i odprężające działanie zielonej herbaty.

Popijając ją, łatwiej się skoncentrować, szybciej można przyswoić tekst na pamięć.

Zawarta w niej kofeina nie atakuje tak gwałtownie naszego organizmu, jak kofeina zawarta w kawie, jest więc idealnym napojem dla osób o nieustannej jasności umysłu i aktywności. Nie zaleca się picia herbaty ludziom cierpiącym na bezsenność, nerwowość, mających wrażliwy żołądek ,pacjentom z wrzodami żołądka.

Pijmy więc ten aromatyczny zdrowy napój jak najczęściej, zastępując kawę, zyska na tym nasze zdrowie i uroda!

zdrowie

9

zdrowie

Chleb Francuskie bagietki, włoska ciabatta i focaccia,

mąka, polepszacze, spulchniacze i proszek do

oznacza, że zawiera śladowe ilości minerałów.

indyjski naan i chapati, bośniacki somum,

pieczenia. Taki chleb targa się przy krojeniu,

Mamy jeszcze do wyboru mąki chlebowe,

środkowo - wschodnie chleby pita. Praktycznie

a po paru dniach zamiast stawać się czerstwy,

tortowe lub włoskie „typ 00”.

każdy kraj ma odpowiednik chleba, który ma

pleśnieje.

spełniać funkcję towarzysza głównego posiłku

10

Drugim ważnym składnikiem jest zaczyn, czyli

lub stanowić przekąskę. Wiele z nich możemy

Ze względu na to, że chleb jemy codziennie,

zakwas lub drożdże. Chleby na zakwasie

kupić w polskich sklepach. Pytanie tylko jak

a nieokazjonalnie, warto spróbować upiec

są najzdrowsze. Wymagają jednak więcej pracy

bardzo odbiegają smakiem od tych oryginalnych.

go samemu. Nie musi to być trudne, a rodzaj

i determinacji. Proste w przygotowaniu

Jeśli tak samo jak kupny, polski, „chleb wiejski”

chleba możemy dobrać do swoich umiejętności

i niezwykle smaczne są również chleby

od prawdziwego wiejskiego chleba, to może

kulinarnych i cierpliwości.

na drożdżach. Można użyć świeżych lub

warto samemu spróbować upiec swoje ulubione

Chleb praktycznie zaczyna i kończy się na mące.

suszonych (7g. suszonych odpowiada 15g

pieczywo.

Jej wybór nada wypiekowi cały charakter.

świeżych). Zrobienie chleba w domowym

Mąka pełnoziarnista, uważana za najlepszą,

piekarniku może być dobrą zabawą i daje

Wydaje się, że chleb to chleb. Pszenny, żytni,

na opakowaniu ma napisane „typ 3000”.

pewność co do jakości

razowy, w postaci bułki, kajzerki, rogalika,

To znaczy, że posiada 3% składników

i pochodzenia wszystkich składników.

chleba z formy lub tradycyjnego. To, co kryje się

mineralnych. Kolejnym dobrym wyborem to

Za pośrednictwem własnej kuchni i kilku

jednak w kupnym chlebie, często nie różni się

mąka żytnia, „typ 2000”, która zawiera 2%

przepisów możemy podążać chlebowym

niczym od fast foodowego jedzenia. Najczęściej

składników mineralnych. Najsłabszą jakościowo

szlakiem po całym świecie, a podróż tę

w jego skład wchodzi najgorszej jakości

mąką jest mąka pszenna, „typ 480”. Jej numer

proponuję zacząć od bliskiego nam smaku.

Foremkowy chleb pszenno - żytni • 0,5 kg mąki pszennej pełnoziarnistej • 0,5 kg mąki żytniej typ 2000 • 750 ml ciepłej wody • 50 g świeżych drożdży • 4 łyżki oleju • 1,5 łyżeczki soli • 1 łyżeczka kminku i/lub miodu(opcjonalnie) Rozrabiamy drożdże w ciepłej wodzie i odstawiamy na parę minut w ciepłe miejsce. Następnie w misce łączymy zaczyn z drożdży z mąką pszenną i opcjonalnie z miodem. Wyrabiamy ciasto energicznie. Odstawiamy ciasto w ciepłe miejsce. Należy pamiętać, że zmiany temperatur i przeciągi nie wpływają dobrze na rosnące ciasto. Po godzinie, do wyrośniętego ciasta dodajemy resztę składników: mąkę żytnią, olej i ewentualnie kminek. Wyrabiamy znów ciasto, aż stanie się gładkie, lecz nie dłużej niż 5 minut. Przekładamy ciasto do foremek (powinno go starczyć na dwie), nakłuwamy wykałaczką i odstawiamy na kolejną godzinę. Pieczemy w 220 stopniach przez 40 minut.

zdrowie

Bagietka

Focaccia

• 400 g mąki pszennej

• 400 g mąki „TYP 00” lub pszennej

• 8 g świeżych drożdży

• 7 łyżek oliwy z oliwek z pierwszego tłoczenia + oliwa do posmarowania formy

• 2 łyżki oliwy

• 25 g świeżych drożdży (lub 7 g drożdży suszonych)

• 2 łyżeczki cukru

• 250 ml ciepłej wody

• 1,5 łyżeczki soli

• sól

• 250 ml ciepłej wody

• opcjonalnie: mozarella, pomidorki koktajlowe, oliwki, zioła

Przygotowujemy ciasto tak samo jak we wcześniejszym przepisie.

Rozprowadzamy drożdże w ciepłej wodzie i łączymy w misce z przesianą

Po zrobieniu zaczynu z wody i drożdży mieszamy wszystkie składniki

mąką, oliwą i solą. Wyrabiamy gładkie ciasto i odstawiamy w ciepłe

w dużej misce. Wyrabiamy ciasto ok. 15 minut. Może być odrobinę lepiące.

miejsce do wyrośnięcia na godzinę. Jeśli chcemy umieścić mozarellę

Odstawiamy na godzinę w ciepłe miejsce. Po tym czasie dzielimy ciasto na

w środku focacci, dzielimy ciasto na dwa prostokąty i pomiędzy nimi

3 i formujemy bagietki. Mimo, że ciasto może się lepić, należy używać do

układamy plastry sera. Możemy również wymieszać z ciastem suszone

tego niewiele mąki. Tylko tyle, aby ciasto nie przywarło nam do rąk

zioła, a na górę poukładać pomidorki koktajlowe. To, jakie dodatki dodamy

i stolnicy. Każdy bok uformowanego rulonu zagniatamy do wewnątrz

do focacci zależy od nas. Możemy je przygotować jak chleb z dodatkami

i formujemy ostateczny kształt bagietek. Znów odkładamy w ciepłe miejsce

w środku lub jak pizzę z dodatkami na wierzchu. Po doprawieniu ciasta

na godzinę. Następnie bardzo ostrym nożem tworzymy ukośne nacięcia na

wedle smaku odstawiamy formę z ciastem na kolejną godzinę. Smarujemy

bagietkach. Wstawiamy bagietki do piekarnika nagrzanego do 220 stopni,

górę focacci 2 łyżkami oliwy i pieczemy w temperaturze 180 stopni

na 30-40 minut.

przez pół godziny.

Chapati • 225 g mąki chapati lub pełnoziarnistej • 1,5 łyżeczki soli • 175 ml wody • 2 łyżki masła Do dużej miski wsypujemy mąkę i sól. Powoli wlewamy wodę jednocześnie wyrabiając ciasto. Ugniatamy przez 7 minut, do czasu, kiedy ciasto stanie się elastyczne. Odstawiamy na 20 minut. Na stolnicy wysypujemy mąkę i za pomocą wałka tworzymy 8-10 krążków. Rozgrzewamy ciężką patelnię na dużym ogniu. Zmniejszamy lekko ogień i po kolei smażymy krążki z dwóch stron. Powinny dostawać pęcherzy powietrza. Po ściągnięciu z patelni można posmarować krążki roztopionym masłem.

Podajemy na gorąco.

11

Stres

dobry i zły, dlaczego jest potrzebny, jaką pełni funkcję ?

12

Każdy z nas miewa chwile kiedy łapie

Jeśli nie poradzimy sobie z problemem, stres

Radzenie sobie ze stresem to przede wszystkim

przysłowiowy wiatr w żagle, jest zmobilizowany

oddziałuje na nas zbyt długo lub zbyt silnie

działania skierowane na zmianę sytuacji,

do działania, pobudzony, zmotywowany, gotowy

wyczerpują się nasze siły, organizm jest

rozwiązanie problemu, który jest jego źródłem,

na zmiany, a także takie momenty gdy czujemy

coraz bardziej zmęczony. Wtedy pojawiają

a także uregulowanie emocji,

się przygnieceni problemami, sparaliżowani,

się negatywne efekty stresu, jego objawy,

przewartościowanie, celem obniżenia napięcia

czujemy lęk przed utratą kontroli bądź też

takie jak: lęk, depresja, rozregulowanie

i redukcji negatywnych emocji. Wszystkie

przed stawianymi przed nami wymaganiami.

funkcji fizjologicznych (np. bezsenność),

te działania są podejmowane przez nas

W obydwu przypadkach działają na organizm

apatia, problemy z koncentracją, drażliwość,

instynktownie i często są wystarczające do

zbyt silne bodźce, które powodują taki stan

niespokojne myśli, bóle głowy, napięcie

pozbycia się stresu. Oczyszczająco działa

rzeczy, zmieniają stopień gotowości człowieka

psychiczne, łatwe poddawanie się irytacji,

również śmiech i płacz, które rozładowują

do działania – to stres. Większości kojarzy się

nagłemu wzburzeniu, izolacja, problemy

napięcie emocjonalne.

negatywnie, a to właśnie dzięki niemu życie nie

z przeżywaniem przyjemności. Stres działa na

jest monotonne i nudne. Jednak - jak wszystko

cały organizm, nie oszczędza ani naszej psychiki

Smutków nie należy topić w alkoholu bo

inne - w nadmiarze szkodzi. Krótkotrwały stres

ani ciała. Negatywne skutki zdrowotne jakie

prostą drogą prowadzi to do uzależnienia, a nie

działa mobilizująco, pobudza do działania,

może wywołać przewlekły stres to przede

rozwiązuje problemów. Nie przejadajmy się i nie

wywołuje pozytywne emocje, ukazuje naszą

wszystkim: zaburzenia rytmu serca, choroba

nadużywajmy leków uspokajających i nasennych,

wewnętrzną siłę i pomaga przezwyciężać

wieńcowa, zawał, nadciśnienie tętnicze

gdyż podobnie jak kawa i papierosy, nie są to

trudności. Jeżeli dociera do nas zbyt wiele

krwi, nerwica, wrzody żołądka, bezsenność,

lekarstwa na stres.

różnych, silnych bodźców i pozostajemy długo

zaburzenia miesiączkowania, zaburzenia erekcji

pod ich działaniem, rzeczywistość stawia przed

oraz obniżenie odporności organizmu.

nami zadania, którym psychicznie i fizycznie

Działania antystresowe, którymi możemy sobie pomóc to: aktywność fizyczna: spacer,

nie jesteśmy w stanie sprostać, nie czujemy się

Według amerykańskich psychiatrów

gimnastyka, pływanie; oddanie się pasji, hobby,

na siłach, wtedy znacząco pogarsza się nasze

najczęstszymi i najważniejszymi wydarzeniami

temu, co sprawia nam przyjemność: lektura,

samopoczucie, zdrowie i w efekcie może dojść do

powodującymi stres są (wybrane przykłady

łowienie ryb, fotografia; szczere rozmowy

poważnych zaburzeń.

uszeregowane od najbardziej traumatycznych):

z kimś bliskim o naszych emocjach, gdyż nie należy kumulować w sobie negatywnych myśli;

Kiedy serce zaczyna szybciej bić, oddech

• śmierć współmałżonka – z najwyższą stupunktową

warto zapoznać się z technikami relaksacji:

przyspiesza, podnosi się ciśnienie krwi, wzmaga

wartością stresu;

się czujność, pocimy się... to alarm przed reakcją

• rozwód – 73 pkt;

sposobami jak medytacja czy masaż; codzienna

stresową powodowany przez zwiększenie

• separacja małżeńska – 65 pkt;

chwila „nic nierobienia”, ten czas poświęcony

wydzielania adrenaliny.

• zranienie ciała lub choroba – 53 pkt;

powinien być na odpoczynek a nie na myślenie

muzykoterapią, aromaterapią, a także innymi

• zawarcie małżeństwa – 50 pkt;

o problemach; nauka asertywności, sztuka

A dalej zwykle wszystko przebiega według

• przejście na rentę lub emeryturę – 45 pkt;

mówienia „nie” jest ważna gdy chcemy odmówić

schematu:

• ciąża – 40 pkt;

robienia rzeczy będących przyczyną stresu;

• do organizmu dociera informacja o problemie,

• problemy w pożyciu seksualnym – 39 pkt;

prawidłowo się odżywiać (sprzymierzeńcem

dostrzegamy trudności mogące utrudnić nam

• powiększenie rodziny – 39 pkt;

w walce ze stresem jest magnez), odpowiednio

jego rozwiązanie;

• rozpoczynanie nowej pracy zawodowej – 39 pkt;

długo spać, znaleźć czas na rozrywkę; znaleźć

• wysoki kredyt – 31 pkt;

fachową pomoc psychologa, psychoterapeuty;

• opuszczenie przez dzieci domu rodzinnego – 29 pkt;

zaakceptować siebie ze wszystkimi wadami

• początek lub zakończenie nauki szkolnej – 26 pkt;

i zaletami, pamiętać, że nikt nie jest doskonały

ustępuje, organizm i psychika przyzwyczajają

• starcia z szefem – 23 pkt;

– jednym słowem: bądźmy dla siebie dobrzy

się do istnienia problemu, dostosowują do

• zmiana mieszkania/zmiana szkoły – 20 pkt;

i każdego dnia walczmy o spokojne i radosne

sytuacji;

• zmiana nawyków żywieniowych – 15 pkt;

życie.

• następuje mobilizacja sił, podejmujemy próby poradzenia sobie z sytuacją; • szok związany z pojawieniem się trudności

• stajemy się mniej odporni na inne, mniejsze zagrożenia, których wcześnie nie zauważaliśmy.

zdrowie

• urlop – 13 pkt; • drobne naruszenie przepisów prawnych – 11 pkt.

13

14

zdrowie

Uzdrowisko Przerzeczyn-Zdrój z myślą o Tobie

Uzdrowiska (nazywane inaczej: sanatoriami) kojarzone są zwykle z miejscami, gdzie osoby – zwykle starsze – kierowane są przez lekarza celem polepszenia stanu zdrowia pacjenta. Zazwyczaj myśląc o takim miejscu widzimy duży budynek, może dwa, w których znajdujemy zakwaterowanie oraz wykonywane są najróżniejszego rodzaju zabiegi. Budynki te znajdować się muszą w jakimś niecodziennym klimacie: w górach, nad morzem…

W większości skojarzenia te są całkiem bliskie prawdzie, jednak to tylko powierzchowne spojrzenie na tego typu miejsca. Są uzdrowiska, które potrafią zachwycić, zaoferować coś więcej, dostarczyć fantastycznych przeżyć i przejść najśmielsze oczekiwania kuracjuszy. Jednym z takich miejsc jest właśnie Przerzeczyn-Zdrój.

zdrowie

15

16

W dosłownym znaczeniu uzdrowisko oznacza

Uzdrowisko stara się wyjść naprzeciw

naturalną do organizmu, uzupełniając niedobory

nie tyle sam kurort świadczący usługi

oczekiwaniom kuracjuszy i, podczas gdy

tych pierwiastków. Radon w postaci gazowej

rehabilitacyjno-uzdrowiskowe, ile całą

w większości tego typu miejsc „rozrywki”

wpływa na poprawę działania układu gruczołów

miejscowość charakteryzującą się naturalnymi

kończą się na zabiegach rehabilitacyjno-

dokrewnych i reguluje wydzielanie hormonów,

czynnikami leczniczymi, do których zalicza

uzdrowiskowych, tutaj dba się także o pozostały

co nazywa się często efektem odmładzającym

się m.in. wody mineralne oraz właściwości

wolny czas pacjentów. I tak oto, gdy tylko

wód radoczynnych. Balneoterapia na bazie wód

klimatyczne. Warunkiem powstania takiej

kuracjusze mają takie życzenie, a nie lubią

radoczynno-siarczkowych, którą oferuje się tu

właśnie miejscowości uzdrowiskowej jest

podróżować na własną rękę, mogą skorzystać

kuracjuszom, wskazana jest w następujących

występowanie walorów przyrodniczych.

z organizowanych przez Uzdrowisko wycieczek.

chorobach: choroby zwyrodnieniowe stawów

Stąd tego typu miejsca położone są w większości

Bogata oferta Przerzeczyna obejmuje takie

i kręgosłupa, choroby chrząstek stawowych,

w bardzo malowniczych zakątkach. Występujące

miejsca, jak: Praga, Wiedeń, Jaskinia Macochy

stan po operacjach ortopedycznych, szczególnie

najczęściej wody mineralne służą do kąpieli

(Moravski Kras), Adrspach (Skalne Miasto),

plastyce stawów biodrowych, zwyrodnieniowe

leczniczych i do kuracji pitnej, a właściwości

zwiedzanie Wrocławia wraz z Panoramą

i pourazowe dysfunkcje narządu ruchu,

klimatyczne stosowane są w klimatoterapii.

Racławicką, Zamek Książ i Palmiarnia

niektóre choroby reumatoidalne w fazie

W Polsce termin uzdrowiska został zdefiniowany

w Lubiechowie, czy Ogród Dendrologiczny

remisji, zesztywniające zapalenie stawów

ustawowo jako obszar, na terenie którego

w Wojsławicach. Osobom, które jednak

kręgosłupa, zespoły bólowe dużych stawów

prowadzone jest lecznictwo uzdrowiskowe,

wolałyby cieszyć się urokami samego uzdrowiska

kończyn, zespoły korzeniowe kręgosłupa, np.

wydzielony w celu wykorzystania i ochrony

i to właśnie tutaj spędzać wolny czas do

rwa kulszowa, łagodne nadciśnienie tętnicze,

znajdujących się na jego obszarze naturalnych

dyspozycji pozostają wszelkie inne atrakcje:

zaburzenia krążenia obwodowego, choroby

surowców leczniczych (np. wspomnianych wód).

pobliska stadnina koni, biblioteka zdrojowa,

przyzębia, niektóre niezakaźne choroby skóry

wypożyczalnia rowerów, by móc poznać okolicę

(np. łuszczyca, trądzik, wyprysk łojotokowy).

Pierwszą, choć zdecydowanie nie ostatnią

i jednocześnie zażyć nieco ruchu, czy popularny

zaletą Uzdrowiska Przerzeczyn-Zdrój, jest

ostatnio Nordic Walking, przy czym skorzystać

Drugim, występującym w Przerzeczynie-

jego położenie. Oddalona jedynie o ok. 54

można zarówno z zajęć z instruktorem, jak

Zdrój rodzajem wód leczniczych są wody

km od Wrocławia malownicza miejscowość

i wypożyczyć sam sprzęt. Zapewnienie niemal

wapniowo-magnezowe, które charakteryzują

położona jest w gminie Niemcza w powiecie

wakacyjnych rozrywek to jednak oczywiście

się wysoką zawartością jonów magnezowych

dzierżoniowskim. Obecnie stanowi ona

nie wszystko, wszak tym, po co przyjeżdża się

i wapniowych pod postacią wodorowęglanów

najmniejsze działające uzdrowisko w Polsce,

do Uzdrowiska jest lepsza kondycja zdrowotna.

i wykazują działanie neutralizujące na sok

co gwarantuje pacjentom spokój i odpoczynek

I to właśnie stanowi priorytet Uzdrowiska

żołądkowy, a powstający w wyniku reakcji

od wielkomiejskiego hałasu.

Przerzeczyn-Zdrój: zdrowie i bezpieczeństwo

chlorek wapniowy działa przeciwzapalnie. Woda

Urokliwa kameralność tego miejsca jest

pacjentów.

ta stosowana jest przy przewlekłych nieżytach

niewątpliwie jedną z jego największych zalet.

przewodu pokarmowego, dróg moczowych

Kolejną stanowi otoczenie – zieleń parku

Tym, z czego słynie Uzdrowisko Przerzeczyn-

i chorobach wynikających z niedoboru

zdrojowego, szum płynącej rzeki, bliskość natury,

Zdrój jest przede wszystkim ujęcie wód

magnezu (nerwice i stany stresowe). Zarówno

piękno codziennego widoku tego miejsca – to

leczniczych. Występują ich tutaj dwa rodzaje:

alkalizacja treści pokarmowej jak i równoczesne

wszystko sprawia, że ludzie czują się tu po

radoczynno-siarczkowa oraz wapniowo-

pobudzanie czynności wydzielniczej żołądka

prostu wspaniale. Całość terenu należącego do

magnezowa. Pierwsza z nich to naturalna woda

przez dwutlenek węgla sprzyjają szybkości

Uzdrowiska otoczona jest wszechobecną zielenią

czerpana ze źródeł na terenie uzdrowiska, która

opróżniania żołądka. Stąd biorą się dobre wyniki

– lasami. Osobom, które zdecydowanie bardziej

zawiera dwa składniki o działaniu leczniczym:

terapeutyczne uzyskiwane w leczeniu choroby

wolą spędzać czas aktywnie Przerzeczyn także

jednym są siarczki wapniowe i magnezowe,

wrzodowej żołądka i dwunastnicy, nadkwaśnego

ma wiele do zaoferowania. Wszak stąd już tylko

drugim - radon. Miejscowy wpływ siarczków

nieżytu żołądka oraz stanów zapalnych jelit.

przysłowiowy „rzut beretem”, by w wolnym

polega na rozmiękczaniu naskórka, przekrwieniu

Alkaliczne wodorowęglanowe wody mineralne

czasie odwiedzić tak zachwycające miejsca jak

skóry, udrożnieniu nieczynnych drobnych

wpływają też regulująco na kwasowość krwi,

np. leżące w powiecie dzierżoniowskim Góry

naczyń włosowatych, nadaniu skórze

a przez to pośrednio obniżają poziom cukru

Sowie, zwiedzić Opactwo Cystersów

miękkości i sprężystości. Ogólne działanie

zarówno we krwi, jak i w moczu. Działają więc

w Henrykowie, zejść pod ziemię w poszukiwaniu

siarczków polega na wzmożeniu w organizmie

wspomagająco w leczeniu cukrzycy i stanów

złota (sztolnie), czy poznać pobliskie

syntezy aminokwasów oraz syntezy kwasu

zapalnych trzustki.

miejscowości: Bardo Śląskie, Strzelin, Kłodzko.

hialuronowego, wchodzącego w skład chrząstki

A to tylko atrakcje, które gwarantuje nam samo

stawowej a podczas kąpieli leczniczej wapń

Pacjentom przebywającym w Uzdrowisku

położenie Przerzeczyna-Zdrój.

i magnez związany z siarczkami przenika drogą

oferowanych jest ok. 40 rodzajów zabiegów

zdrowie

z zakresu: balneoterapii, hydroterapii,

www.pczim.pl 888 606 101 888 606 202

fizykoterapii, krioterapii, peloidoterapii, kinezyterapii oraz masażu. Do wszystkich zabiegów balneologicznych stosowana jest lecznicza woda czerpana ze źródeł położonych na terenie „Uzdrowiska Przerzeczyn”. Ponadto kuracjuszom zapewniona jest wstępna wizyta lekarska z zaordynowaniem zabiegów oraz doraźna pomoc lekarsko-pielęgniarska.

Do dyspozycji wszystkich osób korzystających z usług Uzdrowiska Przerzeczyn-Zdrój pozostają

PCZ Polskie Pogotowie Ratunkowe oferuje szybki i sprawny transport pod opieką profesjonalnego zespołu

także znajdujące się na terenie basen i sauna.

Uzdrowisko Przerzeczyn-Zdrój to nie dwa budynki stojące smętnie w pobliżu miejscowości uzdrowiskowej. Przerzeczyn-Zdrój to miejsce, które z całym kompleksem urokliwych budynków samo w sobie jest uzdrowiskiem, które tętni życiem, a jednocześnie gwarantuje pacjentom spokój, ciszę, odpoczynek i możliwość obcowania z naturą. To miejsce, w które zapewni nam to, co najważniejsze – poprawę zdrowia, a ponadto sprawi, że choć na chwilę zapomnimy o dolegliwościach i pozwoli także cieszyć się czasem wolnym, którego przecież w dzisiejszych czasach mamy nie za wiele. Przerzeczyn-Zdrój powstał właśnie z myślą o Tobie.

Posiadamy:

• najnowocześniejsze ambulansy, • najwyższej klasy wyposażenie, • najlepiej wyszkoloną kadrę lekarzy i ratowników.

Jesteśmy dla Ciebie dostępni 24 h na dobę 7 dni w tygodniu

czynności pożyteczne nie tylko dla nas lecz

Nasze dłonie tekst: Zofia Szczepaniak

także dla innych. W pracy, w domu, na ulicy mamy kontakt z innymi osobami, z którymi witając się podajemy rękę. Czy ktoś z nas zastanawiał się nad tym jak ważna jest higiena rąk – narzędzi naszej pracy?

Ta prozaiczna czynność jest najprostszym i najbardziej skutecznym sposobem zapobiegania wielu groźnym chorobom. Dlatego tak istotne jest podniesienie świadomości społeczeństwa

18

Jak bardzo są nam niezbędne w życiu wiemy

Pierwsze ręce wykształciły się

na temat otaczających nas drobnoustrojów

wszyscy. Dyskomfort spowodowany kalectwem

u człekokształtnych małp. Z czasem zwierzęta

i ich wpływu na nasze zdrowie oraz edukacja

nabytym lub wrodzonym uświadamia osobom

te nauczyły się nimi posługiwać.

w zakresie nabywania prawidłowych nawyków

poszkodowanym, że można częściowo

Człowiek także nabył tę umiejętności

higienicznych.

zrekompensować ułomność poprzez protezy,

w kolejnych fazach rozwoju. Ręce służą do

które są coraz doskonalsze, czy przeszczepy

podnoszenia przedmiotów leżących, dzięki nim

W ramach zorganizowanej w ubiegłym roku

wykonywane w Polsce z coraz większym

możemy jeść, pisać, wykonywać wiele innych

kampanii edukacyjnej pt. „Przerwij łańcuch

powodzeniem. W 2006 roku w trzebnickim

precyzyjnych czynności. Rękoma wykonujemy

infekcji” pobierano wymazy z ludzkich rąk oraz

ośrodku replantacji ręki dokonano po raz

czynności zaplanowane, jak również rzeczy

z najczęściej dotykanych powierzchni

pierwszy w naszym kraju transplantacji ręki.

spontaniczne. Ręce mogą także zadawać wiele

np. w środkach komunikacji, centrach

bólu, krzywdzić innych. Pozytywne aspekty

handlowych, dworcach itp. Dokonano

Historia mówi, że pierwsza próba

wykorzystania rąk to rzeczy prozaiczne

posiewów pobranych materiałów, następnie

przeszczepienia ręki na świecie odbyła się

wykonywane przez nas codziennie jak również

przeprowadzono analizę uzyskanych wyników.

w Ameryce Południowej w 1964 roku, jednak

te wykonywane w pracy zawodowej. Niezależnie

Celem tego projektu była ocena nawyków

przeszczep został po 2 tygodniach odrzucony.

od wykonywanego zawodu, nasze ręce wykonują

higienicznych w zakresie higieny rąk oraz

zdrowie

zbadanie jakie mikroby znajdują się na naszych

Z gronkowcem złocistym możemy spotkać

mikroorganizmy. Badania wykazały, że nasza

rękach i powierzchniach, które dotykamy

się w ośrodkach komunikacji miejskiej

wiedza na temat zasad higieny rąk nie idzie

w środowisku domowym, miejscu pracy

np. na poręczach, klamkach, siedzeniach lub

w parze z jej przestrzeganiem. Bardzo ważne

i przestrzeni publicznej – centrach handlowych,

w centrum handlowym korzystając z wózka

są akcje edukacyjne podkreślające ogromną

środkach transportu. Analiza wykazała, że bez

sklepowego. Badaniom poddano także

rolę higieny rąk w zapobieganiu zakażeniom

względu na wiek, płeć, wykształcenie i miejsce

powierzchnie banknotów, monet oraz klawiatury

i promujące właściwe nawyki higieniczne od

zamieszkania posiadamy sporą wiedzę na temat

bankomatów. Stwierdzono dużą różnorodność

najmłodszych lat. Wiedza społeczeństwa

higieny rąk i sytuacji w których mycie rąk może

drobnoustrojów – były tam bakterie należące

w zakresie higieny rąk jest zróżnicowana,

zapobiec zakażeniom. U kilkunastu procent

do flory skórnej, środowiskowej jak również

większa jest u osób młodych. Kobiety bardziej

badanych – częściej u mężczyzn - wykryto

do flory kałowej. Środowisko domowe nie jest

niż mężczyźni dbają o higienę rąk.

drobnoustroje potencjalnie patogenne, takie

wolne od zanieczyszczeń mikrobiologicznych –

jak gronkowiec złocisty. Staphylococcus aureus

również blaty kuchenne, piloty do telewizora,

Pamiętajmy, że najprostszym i bardzo

to bakteria odpowiedzialna m.in. za zakażenia

klawiatury komputerów są siedliskiem bakterii

skutecznym sposobem usunięcia z rąk

skóry, a przeniesiona poprzez ręce na żywność,

środowiskowych. Wykrywano również grzyby

drobnoustrojów chorobotwórczych

która przez kilka godzin jest przechowywana

z rodzaju Candida, które mogą być przyczyną

i zapobiegania zakażeniom tzw. krzyżowym jest

w temperaturze pokojowej może namnożyć

zakażeń skóry i błon śluzowych.

dokładne mycie rąk ciepłą wodą i mydłem przez

się i spowodować zatrucie pokarmowe. Inne

około 20 – 30 sekund.

potencjalnie patogenne drobnoustroje obecne

Powinniśmy mieć świadomość, że na naszych

na rękach mogą świadczyć o zanieczyszczeniu

rękach jest wiele drobnoustrojów. Większość

florą kałową, której obecność świadczy o tym,

z nich należy do mikroflory fizjologicznej,

że nie myjemy rąk po opuszczeniu toalety

która pełni funkcje obronne i jest przyjazna

lub ręce zetknęły się z powierzchnią

człowiekowi, jednak mogą znaleźć się także

zanieczyszczoną tymi drobnoustrojami.

bakterie potencjalnie chorobotwórcze.

19

Bakterie i wirusy dostają się na nasze ręce Na rękach mogą znajdować się również inne

z miejsc i powierzchni, których dotykamy, ale

patogeny np. wirusy lub jaja pasożytów.

równocześnie pozostawiamy na nich „swoje”

zdrowie

Słodkie życie słodkich ludzi czyli czym można osłodzić życie cukrzyka?

Na cukrzycę choruje coraz więcej osób.

Z roku na rok choroba ta udowadnia kolejnym pokoleniom, iż w pełni zasługuje na miano choroby cywilizacyjnej. Można żyć z cukrzycą to 20

wiemy wszyscy ale czy każdy wie jak to życie jest ciężkie? Myślę nie tylko o uciążliwych badaniach, lekach, zastrzykach czy kontrolach lekarskich, bo to jest oczywiste. Myślę o tym jak ciężkie jest życie kiedy popularny cukier jest niewskazany.

zdrowie

zdrowie

Zanim mój ojciec dowiedział się o cukrzycy

Osobom szerzej zainteresowanym aspartamem-

tyle samo plusów i zwolenników jak i minusów

wszyscy wiedliśmy spokojne życie pełne ciast,

historią odkrycia, właściwościami polecam film

oraz przeciwników. Glukoza zła dla diabetyków-

pączków i tym podobnych pyszności domowej

pt. ,,Aspartam”. Bardzo edukujący.

tucząca, słodziki rakotwórcze toksyczne,

kuchni mojej ukochanej babci. Nagle nastąpiło

fruktoza-tucząca niebezpieczna w dużych

nieuniknione. Cukrzyca dała o sobie znać.

Moja rodzina zaczęła stosować fruktozę.

ilościach. W środowisku naukowców, lekarzy,

Potrzebne były zmiany nawyków żywieniowych,

Dobrze znany cukier owocowy obecny

a także dietetyków wrze. Wszyscy mówią co jest

najlepiej szybkie i mało odczuwalne.

w owocach, miodzie (sacharoza czyli popularny

złe i z czego nie korzystać ale kto nam powie co

Proste, tylko trudniej w praktyce. Opiszę tutaj

cukier składa się z glukozy i właśnie fruktozy).

jest dobre bezpieczne i czym możemy słodzić?

nasze doświadczenia związane z wynalezieniem

Fruktoza jest dużo słodsza do popularnego

Jedno jest pewne fruktoza jest naturalna

,,złotego środka” w tej nierównej walce: choroba

cukru – sacharozy. Nie rozkłada się w wysokich

i spożywamy ją od wieków pod różnymi

- ludzka słabość.

temperaturach, więc można ją stosować do

postaciami. Słodziki to wyroby syntetyczne,

pieczenia ciast.

stworzone przez człowieka i z prostymi

Pierwszym etapem „nowego życia” jak nazwała

Niewielkie dawki fruktozy mają korzystny wpływ

węglowodanami nie mają nic wspólnego.

kolokwialnie ten specyficzny czas moja mama,

na gospodarkę węglowodanową organizmu.

były lektury poradników dla diabetyków,

U osób z cukrzycą typu 2, dodatek małej ilości

(ilu autorów tyle teorii) a także próby

fruktozy w trakcie testu tolerancji glukozy,

organoleptyczne.

poprawia odpowiedź na glukozę. Fruktoza

Pożywne Śniadanie

Przepisy na słodkości dla diabetyków:

w niewielkich ilościach działa: wspomagająco

Do pełnoziarnistych płatków dodajemy pół łyżki

Słodziki są dużo słodsze od popularnego

w chorobach serca, profilaktycznie – ma

miodu lub pół łyżeczki fruktozy, posypujemy

cukru – sacharozy ale ich metaliczny posmak

działanie przeciwnowotworowe.

całość cynamonem obniżającym poziom cukru,

i niekończące się problemy żołądkowe nie

Brzmi zachęcająco ale niestety zawsze jest jakieś

cholesterolu (w tym złego) oraz trójglicerydów

pozostawiły po sobie miłych wspomnień.

ale. Należy podkreślić, że spożywanie fruktozy

we krwi.

Najpopularniejszym i najczęściej spotykanym

w dużych ilościach nie jest zalecane, szczególnie

słodzikiem jest aspartam.

w przypadku osób z cukrzycą typu 2, u których

Słodki Podwieczorek

W prasie popularnonaukowej, ostatnio też

ryzyko wystąpienia chorób układu sercowo-

Miód można dodać do chudego, białego sera

codziennej, pojawia się coraz więcej doniesień na

naczyniowego jest podwyższone. Ze względu

(ważne, aby zachować przelicznik stosowany

temat rakotwórczości, toksyczności

na swoją budowę chemiczną fruktoza szybciej

w diecie cukrzycowej) i również posypać

i szkodliwości aspartamu. Ester metylowy N

ulega glikolizie w wątrobie, przez co ma

cynamonem.

potocznie zwany właśnie aspartamem

negatywny wpływ na metabolizm tłuszczów,

lub E951 nie może zostać użyty do pieczenia

regulację masy ciała a także zwiększa stres

Uwaga! Związki chemiczne znajdujące się

domowych słodkości, gdyż w wysokiej

oksydacyjny co może prowadzić do pojawienia

w cynamonie pomagają komórkom przetwarzać

temperaturze rozkłada się i traci swoje słodzące

się komplikacji cukrzycowych, podniesienia

glukozę w energię, działają podobnie do insuliny

właściwości. Wątpliwości budzi też półprodukt

poziomu cholesterolu i trójglicerydów we

obniżając zawartość cukru we krwi.

metabolizmu aspartamu w organizmie ludzkim,

krwii, a także otyłości. Przyjmowanie dużych

czyli metanol (alkohol metylowy). Jak wiemy

ilości fruktozy prowadzi do zwiększenia masy

zatrucia metanolem są powodowane już małymi

tłuszczowej organizmu. Dzienna dawka fruktozy

dawkami tego alkoholu.

nie powinna przekraczać 20g. Każda metoda ma

zdrowie

21

Ręka rękę myje a kto myje szyję?

•

Ale w tym sklepie strasznie pachnie! -

wpływ higieny na zdrowie , dobre samopoczucie,

Około 3% badanych przez PZH potwierdza

ryknęło moje młodsze dziecko ile sił

ładny wygląd a mimo wszystko tylko 65% z nas

wystąpienie wszawicy w rodzinie na przestrzeni

w płucach, zwracając na siebie uwagę

ubiera codziennie czystą bieliznę. Nie wszyscy

pięciu lat. A przecież w zdrowym ciele zdrowy duch...

klientów sklepu.

znają fraszkę Jana Sztaudyngera „Myjcie się

•

Mógłbyś takie uwagi zachować dla siebie.

dziewczyny, bo nie znacie dnia ani godziny.”

•

Ale czujesz mamo? Czujesz? - węszył

a jeszcze mniej dopisek nieznanego autora

Udało mi się w przystępnych słowach

zawzięcie w poszukiwaniu źródła.

„Pierzcie chłopcy gacie, bo i wy nie znacie”,

opowiedzieć Antkowi o tym, że nie wszyscy się

•

Fiołkami nie pachnie, to prawda.

aż 17% nie dostrzega związku między czystym

myją i nie każdy pierze ubranie, że komuś może

•

Myślałem, że to może mój nos nie pachnie

ubraniem, świeżym oddechem i pachnącym

być przykro jak on tak dobitnie o tym mówi.

ładnie.

ciałem a powodzeniem w zalotach.

Zdziwiony był jak można nie prać skarpetek

Ponadto kobiety częściej zmieniają bieliznę,

jak one się tak strasznie w piaskownicy brudzą.

Na szczęście zmienił temat, bo w obliczu

79% ubiera codziennie czystą bieliznę i podczas

Pozazdrościł chyba też tym, którzy się nie myją.

nieprzyjemnych zapachów połączonych

gdy tylko co drugi mężczyzna ma na sobie

•

z dociekliwym dzieckiem zastanawiałam się czy

codziennie świeże slipy. Trochę lepiej, u panów,

już wyjść ze sklepu czy stać w ogonku i czekać

przedstawia się sprawa czystych skarpet – 68%

aż namierzy „pachnącą” osobę. Po drodze do

zmienia je codziennie, natomiast panie częściej

domu czekała nas pogadanka na temat higieny...

mają na sobie czyste figi niż skarpetki/rajstopy/

żebyś używał mydła. Znasz taki wierszyk?

Tylko jak mu to wytłumaczyć?

pończochy – 26% kobiet zmienia tę część

„Myć się, dzieci, myć do czysta,

Może te dane nie są najświeższe, jak nie

garderoby kilka razy w tygodniu lub rzadziej.

Chłopcy i dziewczynki,

22

A ty mamo mówisz, że świnki się nie myją i każesz nam myć ręce przed obiadem! wyrzucił mi oskarżycielsko.

•

pierwszej świeżości był sklepowy zapach

Tak Tosiek, każę. I jak się kąpiesz też pilnuję

Bo inaczej powiem, żeście

ale badanie Państwowego Zakładu Higieny

Noszenie brudnej bielizny może powodować

z września 2000 roku wykazało co następuje:

grzybicę, owsicę, stany zapalne. Kobiety

•

A kto tak mówi?

Połowa Polaków myje całe ciało codziennie

niewłaściwie dbające o higienę intymną

•

Julian Tuwim.

i tyle samo codziennie używa dezodorantów,

narażone są na choroby układu rozrodczego.

a co dziesiąty wyznaje zasadę „częste mycie

Slipy, skarpetki, podkoszulki, biustonosze to

skraca życie” i po mydło sięga tylko kilka razy

części garderoby mający bezpośredni kontakt

w miesiącu, 30% dezodorantu używa od czasu

z miejscami naszego ciała w których znajduje

do czasu a 20% wcale. 10% myje zęby od czasu

się duża liczba gruczołów potowych. Wszyscy

do czasu. Im ktoś starszy, z niższymi dochodami

jesteśmy nosicielami bakterii i grzybów, a stąd

i wykształceniem tym mniej dba o higienę

do infekcji droga niedaleka. Najczęściej na

osobistą, rzadziej się też myją mieszkańcy wsi.

odzieży można znaleźć: gronkowca złocistego,

Większość Polaków (około 90%) dostrzega

pałeczkę zapalenia płuc i pałeczki E.Coli.

Nie dzieci, lecz świnki!”

zdrowie

23

Proteza na implantach 24

alternatywa dla pacjentów bezzębnych

Dynamiczny rozwój nauk medycznych

na to zmiana kształtu i wysokości wyrostka

żuchwie. Według wielu autorów wykonanie

spowodował znaczne przedłużenie życia

zębodołowego oraz znaczna destrukcja podłoża

takiego uzupełnienia protetycznego powinno być

społeczeństwa. Grupa osób w zaawansowanym

protetycznego. Zanik podłoża jest procesem

leczeniem z wyboru u pacjentów bezzębnych,

wieku ciągle rośnie co powoduje, że coraz więcej

przewlekłym, nieodwracalnym, trwającym przez

ponieważ odcinek przedni w żuchwie umożliwia

pacjentów bezzębnych wymagających leczenia

całe życie. Ma to wpływ na stabilizację i retencję

wszczepy śródkostne pomimo dużych zaników

protetycznego zgłasza się do stomatologów.

użytkowanych protez.

podłoża kostnego.

Ponieważ grupy pacjentów bliżej 80 roku życia

Dla wykonania uzupełnienia typu overdenture

mają trudności z inkorporacją protez z powodu

Wprawdzie implantologia stwarza nowe

wspartego na wszczepach większości klinicystów

mniejszych możliwości adaptacji, trudności

perspektywy w leczeniu bezzębia, to jednak

skłania się ku wprowadzeniu dwóch implantów.

manualnych, zmniejszenia wydzielania śliny

zarówno obecnie jak i w przyszłości na pewno

Proteza typu overdenture jest uzupełnieniem

wskutek przyjmowania różnych leków, co

nie u wszystkich pacjentów bezzębnych będzie

podpartym na błonie śluzowej, a implanty

negatywnie wpływa na podłoże protetyczne

można wykonywać protezy oparte na wszczepach

zapewniają jej retencję i stabilizacje.

i utrzymanie protez, to leczenie tych pacjentów

ze względu na wysokie koszty.

staje się dla lekarzy coraz trudniejsze.

Wykonanie protezy typu overdenture wspartej na

Zastosowanie protez całkowitych zakotwiczonych

implantach, jest metodą zmierzającą do znacznej

na belce Doldera lub zatrzaskach kulowych

Z wiekiem pogarszają się warunki anatomiczne

poprawy retencji i stabilizacji ruchomego

stanowi alternatywę dla odbudowy protetycznej

podłoża protetycznego. Istotny wpływ ma

uzupełnienia protetycznego, w bezzębnej

opartej na porcelanowych mostach na

zdrowie

implantach. To ostatnie rozwiązanie jest znacznie droższe z uwagi na dużą liczbę koron porcelanowych. Zwykle również wymaga większej liczby implantów (od 6 do 10 na jedną szczękę), podczas gdy stabilizację protezy na belce Doldera można uzyskać wszczepiając 4, 3 a nawet (przy bardzo dobrych warunkach) tylko 2 implanty.

Mniejsza liczba implantów znacząco wpływa na obniżenie kosztów leczenia.

Z uwagi na wyraźnie niższą ogólną cenę bezzębie całkowite w żuchwie najczęściej leczy się wykorzystując implanty jako elementy kotwiczące dla protez ruchomych (belka Doldera, system typu Lokator lub zatrzaski kulowe,). Dodatkowym atutem jest łatwość utrzymania higieny - protezę łatwo uwolnić z zatrzasków i dokładnie wyczyścić, wówczas łatwo dostępne do czyszczenia są również okolice implantów. Ma to szczególne znaczenie z uwagi na fakt, że pacjenci w podeszłym wieku mają problemy manualne.

Wykorzystanie systemów retencyjnych do utrzymania protez typu owerdentures na implantach daje duże możliwości polepszenia warunków protezowania u pacjentów bezzębnych.

Wybór konkretnego rozwiązania zależy głównie od doświadczonego lekarza prowadzącego,

stomatologia nowej generacji

po uprzednim badaniu i analizie warunków.

www.pczim.pl 888 606 101 888 606 202

Oferujemy usługi z zakresu: • stomatologii ogólnej • ortodoncji • protetyki • chirurgii stomatologicznej • implantologii

26

Profilaktyka raka piersi Mit raka jest bardziej okrutny niż realna prawda o nim tekst: Arleta Lech-Wawrzynkowska

Zapewne każda z nas słyszała: ”im szybciej

rożowej wstążki, NIE WYKONUJEMY BADAŃ

i bycie czujnym pozwoli nam w razie choroby

choroba zostanie wykryta tym większe szanse

PROFILAKTYCZNYCH !

wychwycić ją w jak najwcześniejszym stadium,

na jej wyleczenie”. Jednak nadal gro kobiet

co wiąże się z całkowitym jej wyleczeniem.

regularnie nie wykonuje badań profilaktycznych

Jakie są przyczyny nowotworów?

Polskie Centrum Zdrowia Instytut Medyczny

właśnie w obawie przed ujawnieniem choroby.

•

Złe nawyki żywieniowe

prowadzi kampanię na rzecz profilaktyki

Czyli przyjmuje błędną zasadę „Nieświadomi

•

Brak odpoczynku

nowotworów piersi, oraz bezpłatne badania,

żyją dłużej” Nic bardziej błędnego bowiem

•

Picie alkoholu

podkreślając jednocześnie jak istotne

w przypadku choroby nowotworowej

•

Palenie papierosów

są badania profilaktyczne. Należy wspomnieć,

„nieświadomi żyją krócej.” Coraz częściej rak

•

Okres menopauzy

że Polskie Centrum Zdrowia Instytut Medyczny

piersi atakuje coraz młodsze kobiety. Kiedyś

•

Nieprawidłowości w cyklu menstruacyjnym.

posiada pracownie mammograficzną ,która

typowa pacjentką była kobieta otyła, po

znajduje się na ul.Legnickiej 61 i zajęła II

menopauzie, często z cukrzycą. Dziś wiek bardzo

Powinnyśmy sobie uzmysłowić jak ważna jest

miejsce w dolnośląskim teście jakości badań

się obniża. Operowane są pacjentki nawet

profilaktyka, ponieważ choroba to najtrudniejsza

mammograficznych prowadzonych przez

19-letnie, młode, aktywne zawodowe, w dobrej

rzecz, która spotyka człowieka. Wraz z nami

Dolnośląskie Centrum Onkologii. Profilaktyka

kondycji zdrowia.

choruje i cierpi cała rodzina. Październik to

nowotworów piersi jest propagowana na całym

piękny, jesienny miesiąc, równie piękny jak każda

świecie. Z tej okazji rozbłysnęło na różowo

Według Światowej Organizacji Zdrowia

kobieta ,bez względu na wiek, osobowość, styl,

8 pażdziernika wiele obiektów: postać Jezusa

w najbliższym czasie nowotwór będzie głównym

pochodzenie, status społeczny. Na całym świecie

w Buenos Aires, Syrenka Warszawska, Pałac

zabójcą ludzi. Eksperci twierdzą, że liczba

dziesiąty miesiąc roku powiewa różową wstążką.

Kultury i Nauki. Widać więc jak zaangażowany

zgonów rocznie z powodu nowotworów będzie

To symbol cierpienia, niebezpieczeństwa ale

jest cały świat w akcję profilaktyczną

wynosić mniej więcej 17 milionów(w ciągu

i nadziei, bo o raku piersi mówimy po to, aby

nowotworów piersi i jak globalny ma ona zasięg.

najbliższych 10 lat).Najczęściej występujące

przypominać o zagrożeniu. Nic więc dziwnego,

nowotwory u kobiet to nowotwory gruczołu

że nastrojową porę roku, powiązano

piersiowego i szyjki macicy. Co roku 14 tys.

z wyjątkowością kobiet i ich zdrowiem.

polek dowiaduje się, że ma raka piersi. 5 tys.

Jak co roku uświadamiany jest problem raka

z nich umiera z powodu zbyt późnego wykrycia

i istoty badań diagnostycznych.

choroby. Dlaczego tak późno? Dlaczego tak się

Profilaktyka raka piersi to przede wszystkim

dzieje? Niestety problem tkwi w nas-kobietach.

samobadanie piersi raz w miesiącu,

Ignorujemy kampanie społeczne z udziałem

wykonywanie usg począwszy od 25 roku życia,

Amazonek, bagatelizujemy artykuły w prasie

mammografia przypadająca na 40 rok życia.

kobiecej, nie zauważamy organizowanych marszy

Samokontrola, regularne wizyty u ginekologa

zdrowie

27

Dieta białkowa Skutecznie, przyjemnie i bez wyrzeczeń ? tekst: Arleta Lech-Wawrzynkowska

Ruch i aktywny tryb życia to zdrowy styl

kurczak, indyk bez skóry, drobiowe wątróbki,

z warzywami. W dni proteinowe dozwolone są

i przepis na zgrabną sylwetkę. Jednak nie zawsze

chuda wędlina i cielęcina, owoce morza,

produkty z fazy uderzeniowej. Jako proteiny

udaje nam się znaleźć czas i motywację do

dowolne ryby, jajka. Pij codziennie co najmniej

z warzywami jesz produkty białkowe, ale

ćwiczeń. Często tłumaczymy się brakiem czasu,

1,5 litra wody. Dozwolone są też herbata, kawa

dokładasz do nich grzyby lub warzywa.

zmęczeniem i nie odpowiednią pogodą.

i napoje light. Jedz codziennie 2 łyżki otrąb

Nie jesz w ogóle ziemniaków i warzyw

Zatem jak zrzucić zbędne kilogramy i uniknąć

owsianych z łyżką otrąb pszennych. Możesz

strączkowych. Nadal pijesz co najmniej 1,5 litra

efektu jo-jo?

w małej ilości używać cebuli, korniszonów,

płynów dziennie i jesz otręby. Nie stosujesz

cytryny, i koncentratu pomidorowego- ale tylko

ograniczeń ilościowych. Postaraj się jednak jadać

w ilości „przyprawowej”.

3 główne posiłki i 2 przekąski.

w ciągu miesiąca nawet 10 kilo, i to bez uczucia

RADY:

RADY:

głodu. Ponadto dieta ta nie wymaga liczenia

Nie przeciągaj I fazy. I tak najlepsze efekty

Czasem możesz sięgnąć po tzw.: produkty

kalorii, ograniczania wielkości porcji i została

osiąga się w pierwszych dniach. Pamiętaj też że

tolerowane: jogurt owocowy, bez cukru, łyżkę

wymyślona przez lekarza.

aby uniknąć efektu jo-jo, trzeba przejść przez

skrobi kukurydzianej, łyżeczkę odtłuszczonego

wszystkie diety.

kakao czy 30 g twarożku-do 6% tłuszczu.

28 Dieta protal, czyli dieta białkowa ostatnimi czasy podbija świat. Dzięki niej można schudnąć

Dieta dr Pierra Dukana składa się z czterech faz:

III. FAZA UTRWALANIA I. FAZA UDERZENIOWA

II. FAZA UTRATY WAGI

Na tę fazę przechodzisz, gdy już chudniesz.

Pierwsza to tzw. atak czystymi proteinami

Etap ten powoduje stopniowy spadek wagi-

To ważny etap, bo zapobiega efektowi jo-jo.

(białkiem), inaczej faza uderzeniowa. Długość

zwykle około kilograma tygodniowo. Prowadzisz

Na każdy stracony kilogram potrzeba 10 dni

tego etapu zależy od tego jaką masz nadwagę.

go do uzyskania oczekiwanych rezultatów.

utrwalania. Dlatego np. po schudnięciu 10 kg

Jeśli chcesz zrzucić do 5 kg, zrób jeden dzień

prowadzisz III fazę przez 100 dni. Schudniesz 30

tzw: uderzeniowy. Przy 10 kg nadwagi 3 dni,

PODSTAWOWE ZASADY:

przy 10-20 kg 5 dni, powyżej 20 kg do 7 dni

Przechodzisz na tzw. rytm naprzemienny,

(maxymalnie 10 dni, ale tylko pod opieką

w ramach którego w jedne dni jadasz produkty

PODSTAWOWE ZASADY:

lekarza!). W tym czasie błyskawicznie tracisz

białkowe razem z warzywami, w inne dni twój

Podstawą jadłospisu są produkty z dni

na wadze(nawet 1 kg dziennie!),ale większość

jadłospis bazuje wyłącznie na proteinach. Ważne

proteinowo - warzywnych. Dania białkowe

to sama woda. Efekty mobilizują jednak do

by dni proteinowych + proteinowo - warzywnych

i warzywa jadasz przez 6 dni w tygodniu.

kontynuowania diety.

było tyle samo. Możesz zatem odchudzić się

Oprócz tego jesz porcję owoców dziennie, czyli

PODSTAWOWE ZASADY:

systemem 5 dni proteinowo - warzywnych

np. jabłko, pomarańczę, miseczkę owoców

Jedz tyle, ile chcesz i kiedy chcesz, ale tylko

i 5 proteinowych, albo też wariant, w którym jest

jagodowych (bez czereśni, winogron, bananów

produkty o dużej zawartości białka, minimalnej

1 dzień proteinowo - warzywny, a po nim

i suszonych owoców).Codziennie serwujesz sobie

ilości węglowodanów i tłuszczu.(chudy nabiał,

1 dzień proteinowy. II fazę zaczynasz od protein

2 kromki pełnoziarnistego chleba i 2 plasterki

kg? Wtedy utrwalanie potrwa 300 dni.

zdrowie

29

żółtego sera. Dwa razy w tygodniu jesz po około

IV. FAZA STABILIZACJI:

RADY:

jednej szklanki makaronu pełnoziarnistego,

Gdy już utrwalisz swoją super figurę, możesz

Żyj aktywnie, staraj się regularnie uprawiać

brązowego ryżu, kuskus, (pojemność po

powrócić do normalnego jedzenia. Nie oznacza

sport.

ugotowaniu). Raz w tygodniu możesz się

to jednak, że wolno Ci objadać się fast foodami

skusić na porcję udźca jagnięcego lub pieczeni

i słodkościami. Należy zachować zdrowy

Jak więc zauważyli Państwo dieta nie jest

wieprzowej. Dwa razy w tygodniu pozwól sobie

rozsądek.

skomplikowana, i nie każe nam się głodzić.

na królewską ucztę, czyli niedietetyczny posiłek

Możemy swobodnie funkcjonować, nie myśląc,

(z przystawkami i deserem).Przez jeden dzień

PODSTAWOWE ZASADY:

i nie wyczekując z utęsknieniem pory kolejnego

w tygodniu np. w każdy np. czwartek, jedz tylko

Aby nie mieć ataków wilczego głodu, staraj się

posiłku. Dieta nie jest zalecana osobom

produkty dozwolone w fazie uderzeniowej.

jadać regularnie, niezbyt obfite posiłki.

chorującym na nerki, i osobom cierpiącym na

Nie przesadzaj z cukrem białą mąką, alkoholem,

anemię.

RADY:

i tłuszczem. Bez ograniczeń jedz warzywa.

Nadal codziennie jedz otręby i pij dużo płynów.

Staraj wybierać się chude mięso i nabiał.

Nie rób królewskich uczt w następujących

Raz w tygodniu jedz wyłącznie produkty

po sobie dniach ani nie rozciągaj ich na kilka

dozwolone w fazie pierwszej. To pozwoli

posiłków.

Ci spalić ewentualną nadwyżkę kalorii.

zdrowie

Przewlekły ból i sposoby jego łagodzenia

30

Ból jest doznaniem czuciowym, związanym

po upływie kilku lub kilkunastu dni. W przypadku

nie obserwuje się pobudzenia psychicznego,

z działaniem bodźca uszkadzającego

braku lub nieskutecznej terapii przeciwbólowej

które jest charakterystyczne dla bólu ostrego.

lub działaniem bodźca, który zagraża

utrzymujący się ostry ból powoduje narastanie

Pojawia się natomiast depresyjny nastrój,

wystąpieniem takiego uszkodzenia, jak też

zmian w układzie nerwowym i ostra postać bólu

nadmierna drażliwość i zdenerwowanie.

spostrzeżeniem powstającym na podstawie

może przekształcić się w przewlekły (przetrwały)

Występują charakterystyczne zaburzenia snu,

psychicznej interpretacji zachodzących

zespół bólowy. Postępowanie przeciwbólowe

apetytu, ociężałość psychoruchowa i obniżony

zjawisk, zmodyfikowanym przez wcześniejsze

jest zatem konieczne do zahamowania rozwoju

próg bólu. Zaburzenia snu charakteryzują się

doświadczenia i psychosomatyczne

całej kaskady procesów patologicznych

początkowo trudnościami z zasypianiem - chorzy

uwarunkowania. Przedstawiona definicja bólu

w ustroju. Podstawowym celem skutecznego

nie mogą znaleźć wygodnej pozycji,

wyjaśnia jego złożony charakter.

postępowania przeciwbólowego u pacjentów

a ból w tej sytuacji jest postrzegany, jako

po operacjach i pacjentów z bólem pourazowym

bardziej dokuczliwy. Sen jest niespokojny,

Podstawową funkcją ostrego bólu jest jego

jest stworzenie im subiektywnego komfortu,

z przerwami, a przebudzenia wywołane są

działanie ostrzegająco-ochronne.

ułatwienie procesu zdrowienia oraz wynikające

napadami bólu. Wielu chorych po przebudzeniu

W przypadku urazów towarzyszący im ból

z tego zmniejszenie ryzyka powikłań,

czuje zmęczenie oraz wyczerpanie fizyczne

wymusza ograniczenie aktywności, przez co

co w znaczący sposób wpływa też na obniżenie

i psychiczne. Ból przewlekły jest również

zmniejsza się potencjalne ryzyko dalszego

kosztów leczenia.

przyczyną zmiany wzorca zachowań związanego

uszkodzenia tkanek. Wzrost wrażliwości

z jedzeniem. Możliwa jest utrata apetytu

tkanki ułatwia także jej zdrowienie. Również

Jeżeli dolegliwości bólowe trwają dłużej niż

i spadek masy ciała. U części chorych pojawia się

ból, pojawiający się w przebiegu niektórych

3 miesiące lub utrzymują się po wygojeniu

niepokój i nadmierna chęć jedzenia, co przy

schorzeń, pełni funkcję czynnika ostrzegawczego

uszkodzonych tkanek, wówczas mamy

niedostatecznej, spowodowanej bólem

i niejednokrotnie jest pierwszym objawem

do czynienia z bólem przewlekłym. Inną,

aktywności ruchowej jest przyczyną otyłości,

nakłaniającym chorego do kontaktu z lekarzem.

rzadszą postacią bólu przewlekłego jest ból

dodatkowo upośledzającej aktywność

W niektórych sytuacjach ostry ból pojawia

patologiczny. Do takiego rodzaju bólu zalicza

fizyczną. Depresyjny nastrój u chorych z bólem

się zbyt późno (np. oparzenie słoneczne) i nie

się ból neuropatyczny oraz ból psychogenny

przewlekłym objawia się nie tylko smutkiem,

zapobiega uszkodzeniu. W wielu jednostkach

- związany z procesem myślenia, stanem

lecz również, co zdarza się znacznie częściej,

chorobowych (np. choroba nowotworowa)

emocjonalnym lub osobowością, występujący

rozdrażnieniem i wybuchami gniewu. Powoduje

ból pojawia się znacznie później niż początek

bez uszkodzenia tkanek. U wszystkich chorych

to częste konflikty z rodziną, przyjaciółmi

choroby.

cierpiących z powodu przewlekłego bólu

i doprowadza do stopniowej eliminacji wszelkich

dochodzi do obniżenia jakości życia: powstają

przejawów aktywności społecznej, izolacji

W przeważającej większości przypadków

zaburzenia fizjologiczne, psychologiczne

psychicznej, zamknięcia się w sobie i poczucia

prawidłowo prowadzone postępowanie

i społeczne. Zależą one od czasu trwania bólu

znacznie zmniejszonego dostępu do świata.

przeciwbólowe oraz proces naturalnego

i stopnia jego natężenia, a nie od przyczyny

Świat przestaje być dla nich przedmiotem

zdrowienia sprawiają, że ostry ból zwykle zanika

powstania bólu. U chorych z bólem przewlekłym

zainteresowania, większość czasu chorzy

zdrowie

31

zdrowie

Nawet, gdy jest ono odmienne od doświadczeń

na bólu i bezustannym szukaniu jego przyczyny

lekarza lub też wydaje się nieadekwatne do

- większość chorych uważa, że ból spełnia w tej

uszkodzenia bądź obrazu somatycznego.

Doświadczenie kliniczne wskazuje, że

sytuacji rolę ostrzegawczo-obronną.

Podstawą współpracy jest uznanie prawdziwości

wiek podeszły (powyżej 65. roku życia)

Nie są oni w stanie pracować zawodowo,

przeżyć chorego oraz podjęcie trudu zrozumienia

predysponuje do wielu chorób, których jednym

znacznie zmniejszają się ich dochody, obniża się

języka, jakim się posługuje.

z podstawowych objawów jest ból. Dotyczy to takich schorzeń jak: miażdżyca, osteoporoza,

ich standard życia i pozycja w rodzinie. Chorzy postrzegają swoją sytuację, jako beznadziejną.

Kliniczna ocena chorego z bólem

nowotwory, choroba Pageta, neuropatie obwodowe czy neuralgia popółpaścowa.

W desperacji domagają się coraz to nowych zabiegów operacyjnych, szukają pomocy

Ból jest doznaniem wielowymiarowym

Zmiany zwyrodnieniowe mogą dotyczyć

u znachorów, bioenergoterapeutów lub

i subiektywnym i dlatego nie ma możliwości

wszystkich narządów, w tym również układu

domagają się przepisywania wielu podobnie

dokonywania ocen bezpośrednich

nerwowego. Zwyrodnienie układu nerwowego

działających leków mających zmniejszyć ich

i obiektywnych. Ocena kliniczna cierpiących

może prowadzić do zmiany odczuwania bólu,

ból i cierpienie. Nadużywanie leków może

z powodu przewlekłego bólu powinna spełniać

polegającej albo na nasileniu doznań bólowych

prowadzić do zatruć i uzależnień, dodatkowo

co najmniej cztery zadania:

albo na ich osłabieniu. U osób w wieku

obniża aktywność fizyczną i niekorzystnie

• diagnostyczne - ustalenie rozpoznania

podeszłym istnieje wiele ważnych czynników,

wpływa na procesy myślowe oraz psychikę

choroby i przyczyn bólu a następnie

które mogą wpływać na nasilenie doznań

chorego. Ból przewlekły określa się jako chorobę

indywidualne dobranie odpowiedniego

bólowych. Ból może usprawiedliwiać

leczenia;

(wobec siebie i innych osób) często znaczne

samą w sobie, wymagającą wielokierunkowego postępowania.

Ból nie jest prostym odruchem i nie ma wprost proporcjonalnego związku między bodźcem 32

Wiek podeszły

pozostają w pozycji leżącej, myśli koncentrują się

• określenie zmian charakteru bólu, jego

upośledzenie fizyczne, zmuszające do szukania

stopnia natężenia i umiejscowienia w czasie

pomocy, a zachowania bólowe mogą sprzyjać

trwania leczenia;

poszukiwaniu odruchów miłości

• ocena skuteczności zastosowanych

i zainteresowania ludzi z najbliższego otoczenia.

wywołującym ból a reakcją człowieka na ból.

metod leczenia i dążenie do różnicowania

Objawy depresji występują częściej w populacji

Podmiotem doznania bólowego jest zawsze

specyficznego działania określonego leczenia

ludzi starszych, a wzajemna zależność

od efektu placebo;

zespołów depresyjnych i bólu przewlekłego,

osoba doświadczająca bólu, przez co jest to doznanie subiektywne. Na ten subiektywizm

• monitorowanie stopnia natężenia bólu

działająca na zasadzie błędnego koła, została

składa się bardzo wiele czynników, dotyczących

w czasie, w zależności od innych czynników

dość dobrze poznana i udowodniona. Depresję

zarówno samej osoby doświadczającej bólu z jej

niż zastosowane leczenie.

pogłębiają czynniki takie jak: bezsenność,

fizycznością, emocjonalnością czy duchowością,

utrata apetytu, obniżenie sprawności fizycznej

jak i jej historii życia i relacji z otoczeniem.

Ustalenie czynników powodujących nasilenie

i samowystarczalności. Cierpienie jest bardziej

W związku z tym nie ma obiektywnych

bólu pozwala na ich wyeliminowanie.

dotkliwe, jeżeli rodzina, najbliższe otoczenie,

wyznaczników i metod mierzenia bólu - może

Bez względu jednak na to, czy uda się znaleźć

w tym także służba zdrowia i przedstawiciele

być on inaczej odczuwany przez każdego

organiczną podstawę doznawanego bólu,

opieki społecznej przestają interesować się

człowieka. Na podstawie zachowań bólowych

czy też przeważają problemy psychologiczne

losem chorych. Nakładają się na to sytuacje

można wnioskować o tym, co przeżywa dana

spowodowane bólem, to postępowanie

powodujące stres, z którym trudno sobie

osoba, ale trzeba pamiętać, że ten proces jest

diagnostyczne powinno zmierzać do ustalenia

poradzić. Zakończenie aktywności zawodowej,

również obciążony problemami związanymi

możliwie wszystkich czynników biomedycznych,

zubożenie finansowe, śmierć partnera

z kodowaniem informacji przez nadawcę

psychologicznych i społecznych, wpływających

życiowego, niekiedy odejście dzieci, gwałtownie

(pacjent) i rozkodowywaniem jej przez odbiorcę

na charakter bólu, jego stopień natężenia, czas

zmniejszająca się liczba przyjaciół, pojawienie

(lekarz). Na każdym etapie należy posługiwać

trwania oraz stopień upośledzenia fizycznego

się samotności i skłonności do wspomnień może

się wyuczoną wiedzą i znaczeniami słów czy

i psychicznego, uniemożliwiającego prowadzenie

być powodem częściej podejmowanych prób

gestów, ale różnice indywidualne pomiędzy

normalnego życia czy podjęcie pracy.

samobójczych.

ludźmi mogą powodować, że odbiorca inaczej rozumie ekspresję niż nadawca.

Osoby w wieku podeszłym świadome są

Należy pamiętać, że pacjent opisuje swe

zwiększonej częstości występowania chorób

indywidualne doznanie w sposób subiektywny.

związanych z bólem. Może to prowadzić do

zdrowie

lekceważenia objawu i uznawania bólu, jako

fizycznego, wynikającego choćby z braku snu.

doustnej drogi podawania zawsze, gdy jest

doznania normalnego, związanego ze starością.

Ma to szczególne znaczenie podczas choroby

to tylko możliwe. Podstawową przesłanką

Dotyczy to jednak dolegliwości o nieznacznym

nowotworowej. Samo rozpoznanie nowotworu

jest tu wygoda i niezależność chorego. Leki

stopniu natężenia albo bólu ostrego, lecz

jest dla pacjenta wstrząsem. Łączy się

przeciwbólowe schematu WHO podzielono na

trwającego przez krótki okres. Przetrwały,

z obawą przed nieuniknioną śmiercią z licznymi

trzy grupy (stopnie):

silny ból jest postrzegany przez chorych, jako

cierpieniami i bólem. Dla opisania cierpienia

I. „proste analgetyki”: niesteroidowe leki

niepokojący objaw chorobowy bez względu na

u chorych z bólami nowotworowymi używane

przeciwzapalne (NLPZ) i paracetamol;

wiek. Pojawiające się nowe dolegliwości bólowe,

bywa niekiedy określenie ból totalny lub

II. słabe opioidy;

np. o innej niż poprzednio lokalizacji, częściej

wszechogarniający.

III. silne opioidy.

Leczenie

Plan leczenia, zgodny z tym schematem,

skłaniają ludzi w wieku podeszłym niż ludzi młodych do szukania pomocy u lekarza.

wymaga stosowania coraz wyższych dawek Depresja i lęk należą do najczęstszych

Stosując proste i przejrzyste metody leczenia

leków określonego stopnia, a po osiągnięciu

emocjonalnych odpowiedzi na ból. Depresję

można osiągnąć wysoki odsetek powodzeń

maksymalnych dawek terapeutycznych zmiany

stwierdza się znacznie częściej u osób w wieku

(około 85-90%). Tak wysoką skuteczność

na lek wyższego stopnia. Postępowanie takie

podeszłym, ale z drugiej strony stwierdzono,

leczenia przeciwbólowego można osiągnąć

jest zazwyczaj konieczne z powodu postępu

że w tej grupie wiekowej u ponad 70% osób

dzięki wprowadzonemu przez Światową

choroby i narastania bólu. Inną przyczyną

z objawami depresji współwystępuje jedna

Organizację Zdrowia (WHO) schematowi

konieczności zwiększania dawek leków lub ich

lub kilka chorób. Dotyczy to szczególnie

leczenia bólu. Metoda nazywana „schematem

zmiany na „silniejsze” jest zjawisko tolerancji

chorób, których objawem jest nie tylko ból,

WHO” lub „trójstopniową drabiną analgetyczną”

obserwowane podczas podawania leków

ale i upośledzenie fizyczne prowadzące do

stała się światowym standardem leczenia

opioidowych oraz występowanie tzw. efektu

uzależnienia się od pomocy innych osób. Objawy

przeciwbólowego. Podstawowymi zasadami

pułapowego (efekt przeciwbólowy jest wprost

depresji nasilają się, jeżeli choroba szybko

tego standardu jest to, że dawka leku dobierana

proporcjonalny do dawki leku tylko w pewnym

postępuje, wzrasta natężenie bólu, a stosowane

jest indywidualnie dla każdego chorego i jego

zakresie. Dalsze zwiększanie dawki nie prowadzi

leczenie jest nieskuteczne i związane z objawami

bólu, tak, aby zapewnić właściwy dla danego

już do zwiększenia działania przeciwbólowego

niepożądanymi.

leku czas bezbolesności (zazwyczaj 4 - 8 godziny

- może natomiast nasilać efekty uboczne). Jeśli

lub dłużej w przypadku preparatów retard).

„proste analgetyki” przestają być skuteczne

Konieczne jest stałe utrzymywanie poziomu

należy dodać lek z grupy słabych opioidów.

terapeutycznego leku, a więc podawanie

Po wyczerpaniu dawek leków drugiego stopnia

Ból jest uważany za jedno z najbardziej

kolejnych dawek leku w regularnych odstępach

podaje się silny lek opioidowy. Podstawowy lek

przykrych i nieprzyjemnych doznań zmysłowych,

czasu - „według zegara”, a nie „w razie bólu”;

trzeciego stopnia (morfina) może być podawany,

zarówno fizycznych, jak i psychicznych.

zmiana na lek silniejszy, gdy słabszy

w uzasadnionych medycznie sytuacjach

Odczuwaniu bólu nieuchronnie towarzyszą

przestaje być skuteczny oraz łączenie leków

klinicznych, w praktycznie nieograniczonych

różnorodne, silne emocje, jak lęk, depresja,

przeciwbólowych o różnych mechanizmach

dawkach. Morfina nie wykazuje zjawiska efektu

gniew. Trwający długo ból przejmuje całkowitą

działania i uzupełnianie leczenia lekami

pułapowego i jej działanie przeciwbólowe jest

kontrolę nad umysłem, doprowadzając do

wspomagającymi. Do podstawowych zasad

zawsze wprost proporcjonalne do zastosowanej

przygnębienia, niepokoju, wyczerpania

postępowania należy również zaliczyć wybór

dawki.

Ból nowotworowy

dr n. med. Tomasz Bąk Ukończył Akademię Medyczną we Wrocławiu. W latach 1998-1999 zatrudniony w Dolnośląskim Centrum Onkologii, następnie w II Klinice Chirurgii Ogólnej i Onkologicznej we Wrocławiu, gdzie uzyskał tytuł doktora nauk medycznych i tytuł specjalisty chirurgii ogólnej. W latach 2006-2008 zatrudniony na stanowisku wykładowcy na Akademii Medycznej we Wrocławiu. Od 2006 r. świadczy usługi w Polskim Centrum Zdrowia Instytucie Medycznym we Wrocławiu, gdzie od 2008 r. pełni funkcję dyrektora ds. lecznictwa.

zdrowie

33

34

Rozważania w łazience czyli kojąca kąpiel czy przyjemny prysznic?

zdrowie

Kąpiel w wannie.

Pełna wanna ciepłej wody kusi szczególnie w długie zimowe wieczory. Po ciężkim dniu pomaga się odprężyć, zrelaksować, gdy jesteśmy przemarznięci - szybko rozgrzewa.

Zaletą kąpieli w wannie jest możliwość zastosowania różnych środków, które pomogą się odprężyć a także dodatkowo zadbają o skórę: olejków, soli, ziół, tabletek musujących. Letnia kąpiel z dodatkiem soli rozluźnia mięśnie i wygładza skórę, olejki działają natłuszczająco

Kąpiel pod prysznicem.

oraz, podobnie jak zioła, mają działanie aromaterapeutyczne.

Chłodny prysznic, w temperaturze 27-28 st C,

Bezpowrotnie minęły czasy kiedy pudrowano

idealny jest szczególnie latem gdy dużo się

Biorąc ciepłą kąpiel możemy postawić

pocimy, jest upalnie i gorąco a pod prysznicem

w łazience zapachowe świece, dodać do wody

można szybko schłodzić całe ciało, odświeżyć

płynu do kąpieli, olejku, ziół... tego co sprawi

skórę.

nam przyjemność i pomoże się zrelaksować,

sobie obficie twarze. Białe „maski” na twarzach

wyciszyć i uporać się z całodziennym stresem.

miały świadczyć o braku brudu, jeśli ktoś był

Poranny prysznic orzeźwia, dodaje energii,

Pamiętajmy, że kosmetyki używane

doskonale biały znaczy, że był... czysty.

pobudza niczym filiżanka kawy. Kąpiel rano

do pielęgnacji ciała powinny być zawsze dobrane

Dzisiaj wannę ma prawie 100% gospodarstw

także powinna być raczej chłodna, ponieważ

do rodzaju skóry, o odpowiednim pH.

domowych, natrysk około 47%. Co to oznacza

zbyt wysoka temperatura wody działa kojąco,

dla naszego zdrowia i samopoczucia?

uspokajająco i taki ciepły prysznic lepiej odłożyć

Kąpiel nie powinna być zbyt ciepła ponieważ

na bardziej wieczorną porę. Taka forma mycia się

gorąca woda wysusza skórę i sprzyja pękaniu

zalecana jest osobom z niskim ciśnieniem krwi.

naczynek. Nie jest także zalecana kobietom

Prysznic pobudza, kąpiel w wannie odpręża.

Jedno i drugie służy oczyszczeniu ciała

w okresie menstruacji, bo może nasilić

z potu, złuszczonego naskórka, kurzu, resztek

Zaletą prysznica jest także to, że taka kąpiel nie

krwawienie. Choć obydwa zabiegi przynoszą

dezodorantu. Myjąc się usuwamy mieszaninę

wysusza skóry i nie narusza płaszcza lipidowego

naszemu ciału korzyści, to do codziennej

wszelkich zanieczyszczeń, które gromadzą się

w przeciwieństwie do kąpieli w wannie.

pielęgnacji wskazana jest kąpiel pod prysznicem

na naszym ciele.

Podczas kąpieli możemy także zadbać

a relaks w wannie 2-3 razy w tygodniu z uwagi

o urodę stosując peelingi, masaże oraz bardzo

na to, że długie wylegiwanie się w wannie może

Jedni wolą szybki prysznic niż wylegiwanie się

przydatny w walce z cellulitem, naprzemienny

osłabić barierę ochronną skóry.

w wannie, inni stawiają na długą i aromatyczną

zimny i ciepły prysznic. Taki zabieg polecany

kąpiel zamiast orzeźwienia pod chłodnym

jest szczególnie paniom ponieważ działa

Wchodząc do łazienki warto wiedzieć jaki efekt,

natryskiem. Jedno i drugie ma swoje zalety

ujędrniająco na biust.

poza umyciem się, chcemy osiągnąć i jaka

i wady, które warto znać. Bo choć cel obu

forma kąpieli nam w tym pomoże, czy lepsza

zabiegów jest ten sam – oczyścić skórę z

Prysznic to także oszczędność czasu i pieniędzy

będzie chłodna czy cieplejsza woda, jakie będą

zanieczyszczeń – to działanie na organizm mają

– trwa krócej niż kąpiel w wannie i zużywa się

pomocne kosmetyki, olejki, żele, płyny,

różne.

mniej wody.

mydła i kadzidła...

zdrowie

35

Zacznij biegać Wystarczy uznać bieganie za styl życia, a figura sama się ukształtuje

Sport to zdrowie! Tyle razy słyszeliśmy te słowa,

powód biegania). Oczywiście, żeby było nam

i „zakwasów”. Pamiętajmy aby nigdy nie biegać

że staliśmy się na nie zupełnie nieczuli. Ale może

raźniej możemy znaleźć sobie kompana, wtedy

na czczo i pić dużo płynów, gdyż odwodnienie

nadszedł czas aby zmienić swoje nastawienie,

będziemy nawzajem motywować się do treningu.

organizmu wiąże się z natychmiastową utratą

pozbyć się nabytego lenistwa i zacząć… biec.

Warto zatem porozmawiać z jakimś znajomym

energii. Paliwo biegacza to węglowodany: chleb,

albo poszukać najbliższego klubu dla biegaczy.

makaron, banany. W pół godziny po treningu

I gdyby tak w końcu ruszyć się i spełnić od 36

(tak zwane okienko węglowodanowe) należy coś

dawna składane samemu sobie obietnice

Możemy też znaleźć zawody, w których

zjeść, aby przyspieszyć regeneracją organizmu.

o uprawianiu amatorsko ale regularnie

chcielibyśmy wziąć udział, a wtedy ich zbliżająca

Warto tak ustalać trasy biegu aby biec po

i z przyjemnością jakiegoś sportu? Bo wtedy

się data będzie motorem napędowym naszego

miękkim podłożu, idealne są leśne ścieżki,

nasze życie zacznie wyglądać zupełnie inaczej.

doskonalenia się. Warto ustalić sobie kalendarz

i zainwestować w buty z dobrą amortyzacją,

Wzmocni się nasza odporność, poczujemy

treningów, to pomaga w samoorganizacji

która będzie chronić nasze stawy. Na drobne

przypływ energii, odmłodniejemy we własnych

potrzebnego czasu. Aby nie narażać się

obrzęki po treningu idealne są lodowe okłady:

oczach, nie złapie nas zadyszka po wejściu na

na monotonie, można zmieniać otoczenie

trzy sesje po pięć minut w ciągu dnia powinny

drugie piętro, pozbędziemy się problemów

treningów, biegać tak aby poznawać swoje

przynieść ulgę.

z zasypianiem, odejdą niechciane kilogramy,

miasto, swoją okolicę. Można też nagradzać

przybędzie znajomych, poczujemy kontakt

samego siebie, np. za zrealizowany cykl

Biegać należy luźno, swobodnie, nie napinając

z naturą, pooddychamy świeżym powietrzem,

treningowy kupmy sobie jakiś mały upominek

mięśni. Oddech powinien być swobodny, na tyle

wstaniemy od komputera/telewizji… i wiele

albo gadżet.

żebyśmy mogli rozmawiać. Nasze tętno powinno

innych pozytywnych zmian będzie naszym

wynosić w czasie biegu ok. 150. Aby je sprawdzić

udziałem jeśli sport stanie się elementem

Jak rozpocząć pierwszy trening? Po prostu wyjść

wystarczy zatrzymać się i przez dziesięć sekund

naszego życia. A konkretnie bieganie, które

w stroju sportowym i zacząć maszerować, potem

liczyć uderzenia serca, wynik pomnożyć przez

wydaje się jedną z najprostszych form

chwilę podbiec (ok. 1 minuty), i znów wrócić

sześć.

uprawiania sportu, wystarczy niemal wstać

do marszu, stopniowo należy wydłużać odcinki

i ruszyć przed siebie, niczym Forest Gump.

biegu i skracać przerwy spacerowe. Półgodzinny

Jeśli również Ty czytelniku zastanawiałeś się

Biegać każdy może, jeśli oczywiście tylko chce.

bieg bez przerwy uprawnia Cię już do miana

od czego by tu zacząć to powyższe informacje

Motywacja to podstawa. Tylko jak ją w sobie

biegacza. Należy pamiętać o dniach odpoczynku,

powinny być przydatne – przynajmniej na dobry

odnaleźć? Przede wszystkim musimy jasno

to pozwala organizmowi się zregenerować

początek, a teraz to już tylko pozostaje (również

widzieć swój cel: poprawa samopoczucia,

(3-4 dni treningu w tygodniu wystarczą).

mnie) wstać i postawić pierwszy krok.

zrzucenie kilku kilogramów itp. Biegamy po coś,

Po każdym treningu pamiętajmy o rozciągnięciu

chociażby jak wspomniany już Forest Gump, żeby

mięśni, przykurczonych w czasie fizycznego

sobie coś przemyśleć (to chyba mój ulubiony

wysiłku, aby nie nabawić się kontuzji

zdrowie

37

Zdrowo jeść

Bakalie

Poprawiają trawienie, koncentrację, zapobiegają chorobom a w końcu cieszą podniebienie. Suszone, kandyzowane, świeże, pochodzą z różnych stron świata, głównie z Azji środkowej, ale wszystkie znajdziemy na wigilijnym stole. To bakalie. Kopalnia witamin, smaczna przekąska, świetny dodatek do dań słodkich i słonych, w czasie wigilii najczęściej w towarzystwie maku i pszenicy, w kluskach z makiem, kutii, makówkach, makowcach, w kompocie z suszu. Jemy je chętnie lecz zwykle w niewielkich ilościach, a mają niebagatelny wpływ na nasze zdrowie i dobre samopoczucie.

Do bakalii zalicza się przede wszystkim suszone owoce, orzechy oraz ziarna słonecznika, dyni i sezamu.

Najpopularniejsze są rodzynki. To dietetyczne lekkostrawne źródło błonnika i potasu, poprawia pracę serca, obniża poziom złego cholesterolu, zawarty w nich wapń i bor zapobiega osteoporozie przez co są znakomitą przekąską dla przekwitających pań.

Zawierają witaminy z grupy B, witaminę C, E, magnez, cynk oraz żelazo. Poprawiają koncentrację, podnoszą odporność, mają korzystny wpływ na wygląd skóry.

Mają jednak także działanie niepożądane – zawierają białka mające w swoim składzie tyraminę, która może wywoływać bóle głowy. Z tej przyczyny nie są polecane osobom cierpiącym na migreny.

10 dag rodzynek to 277kcal.

Obok rodzynek równie dużą popularnością cieszą się orzechy. Bardziej kaloryczne od rodzynek – 10 dag to 600 kcal – są najbardziej wartościowe ze wszystkich bakalii. Zawierają duże ilości tłuszczów zawierających nienasycone kwasy tłuszczowe o właściwościach przeciwzakrzepowych i obniżające poziom złego cholesterolu we krwi. Dlatego pamiętać o nich powinny osoby zagrożone miażdżycą i chorobami serca. Bogate w kwas foliowy sprzyjają rozwojowi płodu, dlatego są wskazane kobietom w ciąży lub planujących powiększenie rodziny.

Orzechy zawierają l-argininę - substancję, z której

Figi podobnie jak śliwki likwidują zaparcia a to ze

prawdziwy koktajl odżywczy poprawiający pracę

powstaje tlenek azotu odpowiedzialny za rozszerzanie

względu na błonnik, który w figach występuje

niemal całego organizmu. Są pożywne przez co nie

naczyń wieńcowych.

w największej ilości ze wszystkich bakalii. Ponadto

trzeba jeść ich zbyt wiele ale codziennie, na różne

Ze względu na dużą zawartość białka oraz składników

odtruwają i odkwaszają organizm a ze względu

sposoby.

mineralnych, są stałym elementem diety wegetarian.

na działanie antybakteryjne wspomagają leczenie

Orzechy zawierają także: potas, cynk, żelazo, witaminy

wrzodów żołądka oraz zapobiegają ich powstawaniu.

Kutia, składniki:

z grupy B, magnez, fosfor oraz miedź.

Suszone śliwki i figi podobnie jak rodzynki mogą

• 1 szklanka ziaren pszenicy

Poszczególne rodzaje orzechów nieznacznie różnią się

powodować bóle głowy. 10 dag fig to 290 kcal.

• 1 szklanka maku • 1/2 szklanki cukru pudru (lub do smaku)

od siebie składem a także działaniem. Orzeszki ziemne zawierają najwięcej kwasu foliowego, orzechy laskowe

Daktyle mają działanie przeczyszczające, łagodzą

• aromat migdałowy

najwięcej witaminy E, migdały zobojętniają kwasy

objawy menopauzy i zapobiegają osteoporozie.

• 4 łyżki miodu

żołądkowe (polecane przy zgadze, nadkwasocie).

Wartość energetyczna suszonych daktyli to 277 kcal

• 5 dag rodzynek

Uważać należy na orzeszki ziemne ponieważ bardzo

na 10 dag.

• 5 dag migdałów • 5 dag orzechów (włoskich, laskowych)

często powodują silne reakcje alergiczne.

O orzechach nie powinny zapominać osoby uczące się,

Owoce szczęścia czyli banany działają uspokajająco,

• kilka fig

oraz cierpiące na anemię.

poprawiają samopoczucie, obniżają ciśnienie.

• morele

Wspomagają wydzielanie śluzu w ścianach żołądka, Osoby odchudzające się oraz kobiety obficie

dlatego są doskonałą przekąską dla osób cierpiących

Pszenicę oczyścić, zalać gorącą wodą i zostawić na

miesiączkujące nie powinny rozstawać się z suszonymi

na wrzody. Ze względu na niską zawartość błonnika nie

kilka godzin, najlepiej na noc. Zagotować odcedzić,

morelami, ponieważ zawierają one dużo żelaza

są wskazane osobom cierpiącym na zaparcia. Pomagają

zalać świeżą wodą i gotować około 4 godziny.

i potasu, wpływają korzystnie na ciśnienie krwi,

zwalczać bakterię Helicobacter pylori.

Po ugotowaniu odcedzić. Mak sparzyć, odsączyć i zmielić w maszynce z drobnym sitem. Połączyć

prawidłową pracę nerek oraz usuwają nadmiar wody z organizmu. Poprawiają też wygląd skóry.

Nasiona słonecznika, dyni, sezamu są bogate

z pszenicą. Miód, cukier i aromat migdałowy podgrzać

Mogą jednak być alergenem ponieważ przed

w jednonienasycone i wielonienasycone kwasy

a następnie dodać do maku i pszenicy. Bakalie sparzyć,

suszeniem poddawane są działaniu dwutlenku siarki

tłuszczowe przez co pomagają walczyć ze złym

posiekać i dodać do reszty potrawy. Tak przygotowaną

przez co zachowują naturalny kolor. Alergen można

cholesterolem, chronią tętnice, poprawiają sprężystość

kutię wstawić do lodówki. Można podawać ze słodką

zneutralizować płucząc owoce przed zjedzeniem

skóry. Wpływają pozytywnie na trawienie, przemianę

śmietanką.

w wodzie. 10 dag moreli to 284 kcal.

materii. Wspomagają działanie układu nerwowego.

Pestki dyni zapobiegają rozrostowi prostaty oraz są

Śliwki chronią przed nowotworami i osteoporozą. Mają

pomocne w łagodzeniu infekcji układu moczowego

działanie przeczyszczające a codzienne zjadanie trzech

u kobiet. Słonecznik wspomaga pracę układu

suszonych śliwek zapobiega zaparciom.

immunologicznego, niweluje stres, wspomaga pracę

Zastąpić je może szklanka wigilijnego kompotu

serca.

z suszu. Ze względu na dużą zawartość fosforu, żelaza, magnezu, wapnia i witamin z grupy B polecane

Suszone owoce i orzechy nie powinny być jedynie

są osobom cierpiącym na anemię, z niedokrwistością

świątecznym dodatkiem do ciasta a nasiona to nie

oraz wegetarianom. Wartość kaloryczna suszonych

tylko pokarm dla ptaków. Jedno jak i drugie warto

śliwek to 266kcal na 10dag.

wprowadzić na stałe do swojej diety. Bakalie to

zdrowie

39

Zabiegi

przywracające naszą witalność pozwalają przetrwać jesień i zimę. tekst: lek. med. Mieczysław Błażejczak

Leczenie uzdrowiskowe ma charakter złożony, kompleksowy.

40

Równocześnie stosuje się kilka metod leczniczych, co pozwala na zwiększenie efektywności leczenia, przy czym niektóre skojarzenia metod są szczególnie korzystne, gdyż wzajemnie się uzupełniają.

Balneoterapia oznacza poddawanie się kąpielom,

Zabiegi na bazie wody leczniczej radoczynno-

Radon zawarty w wodzie leczniczej przechodzi

w których w odpowiednich proporcjach

siarczkowej zawierającej w swym składzie

w czasie kąpieli przez skórę oraz w większym

rozpuszczane są różnorodne dobroczynne

część gazową, gaz szlachetny radon 222 nie

stopniu przez błony śluzowe, większa jego część

składniki. Kąpiele w wodach wzbogaconych

wchodzący w połączenia chemiczne z innymi

wchłania się poprzez drogi oddechowe. Radon

naturalnymi dodatkami, takimi jak sól morska,

pierwiastkami oraz siarczki wapnia i magnezu.

powoduje przede wszystkim rozszerzanie się

minerały, lecznicze związki chemiczne lub gazy.

obwodowych naczyń krwionośnych, powodując

Balneoterapia przynosi ulgę obolałym, napiętym

Do zabiegów tych zalicza się:

ich przekrwienie i tak radoczynność wód

mięśniom, pozwalając na ich rozluźnienie i relaks

• kąpiel w wannach z hydromasażem

leczniczych wykorzystywana jest w leczeniu

a także wpływa na leczenie całego szeregu chorób. Wśród zabiegów balneoterapeutycznych są między innymi: kąpiele w wannach, kąpiele wirowe kończyn, masaże podwodne, bicze wodne, gimnastyka prowadzona w wodach leczniczych. Warto spróbować tych zabiegów

lub / i perełkami, • kąpiel w wannie z hydromasażem

chorób naczyń obwodowych, chorobie Raunaud, chorobach reumatycznych, ginekologicznych,

sekwencyjnym, która może być wzbogacona

chorób układu oddechowego. Radon ma też

aromaterapią,

wpływ na funkcje wewnątrzwydzielnicze

• kąpiel wirową (masaż wirowy) kończyn górnych i dolnych.

(hormonalne), dlatego też stosuje się kąpiele radoczynne w łagodzeniu objawów przekwitania

ze względu na ich właściwości korzystnie

u kobiet i jako czynnik wspomagający leczenie

wpływające na samopoczucie i zdrowie.

niepłodności męskiej.

zdrowie

Część siarczkowo-siarkowodorowa kąpieli leczniczych ma wielokierunkowe działanie na

Skutki działania bodźców balneofizykalnych

skórę, w tym keratolityczne (rozmiękczenie

Ważną rolę w rehabilitacji odgrywa hydroterapia, zajęcia na basenie rehabilitacyjnym.

Pozbawiony jest on barier architektonicznych

i rozluźnienie połączeń między komórkami,

Działania ogólne:

dla osób niesprawnych ruchowo. Wykonuje się

ułatwienie złuszczania się naskórka)

• Trening zachowanych rezerw zdrowotnych,

w nim zorganizowane ćwiczenia ruchowe

i keratoplastyczne (tworzenie się nowego, elastycznego naskórka). Ponadto związki siarki

mechanizm samoobrony.

• Regulacja i uporządkowanie działania układów

grupowe i indywidualne. Często istnieje możliwość pływania z wykorzystaniem tzw.

wpływają na enzymy znajdujące się

fizjologicznych:

przeciw-fali. Zazwyczaj posiada system

w skórze. Dzięki tym czynnikom skóra poddana

• krążenia i oddychania,

podwodnych masaży strumieniowych wodno-

kąpieli staje się miękka, elastyczna, gładka

• endokrynologicznego i metabolicznego,

powietrznych, natrysków wodnych punktowych

i dobrze ukrwiona. Kąpiele w wodzie siarczkowej

• nerwowego układu autonomicznego

i płaszczowych.

wywołują rumień skóry, rozszerzenie się naczyń włosowatych, efektem jest obniżenie ciśnienia tętniczego krwi. Kolejnym działaniem tych wód

i innych.

• Zwiększenie wydolności fizycznej i usprawnienie ruchowe.

Przy hydroterapii wykorzystuje się: • działanie hydrostatyczne i wypór wody

jest działanie przeciwalergiczne (odczulające),

• Zwiększenie odporności nieswoistej.

(woda wywiera ucisk na ciało, zmniejsza się

przeciwbólowe, przeciwgrzybicze, częściowo

• Uzyskanie równowagi psychicznej.

obwód brzucha i klatki piersiowej, dochodzi

przeciwbakteryjne i przeciwzapalne. Poprawiają

do przesunięcia krwi z obwodu do serca

się procesy odpornościowe organizmu, poprawia

Działania miejscowe:

się stan chrząstek i aparatu więzadłowego.

• Przeciwbólowe,

Siarczki wiążąc się z metalami ciężkimi (ołów,

• Przeciwzapalne,

rtęć, bizmut) tworzą kompleksy wydalane

• Przeciwobrzękowe,

później z organizmu – działanie oczyszczające

• Przekrwienne,

na organizm.

• Zwiększające lub zmniejszające napięcie

a człowiek czuje się lekki, łatwiej może wykonywać ruchy, ćwiczenia), • działanie mechaniczne strumienia wody lub mieszanki wodno - powietrznej, • możliwość kinezyterapii (leczenia ruchem) w wodzie.

41

mięśniowe.

Zastosowanie tych kąpieli leczniczych: • choroba zwyrodnieniowa stawów obwodowych i kręgosłupa,

Istnieje wielka różnorodność wskazań do Peloidoterapia, czyli leczenie borowiną jest

korzystania z zajęć na basenie rehabilitacyjnym,

kolejną ważną, obok balneologii metodą

od typowej rekreacji, profilaktyki wielu schorzeń,

• reumatoidalne zapalenie stawów,

w rehabilitacji. Borowina to torf leczniczy

po szczegółowe wskazania do rehabilitacji

• stany pourazowe narządu ruchu,

o dużym stopniu humifikacji, czyli rozkładu.

chorób reumatycznych, wad postawy, chorób

• stany pooperacyjne kości i stawów,

Oprócz działania termicznego, z którym

pourazowych, neurologicznych i wielu innych.

• niedokrwienie na tle miażdżycy lub cukrzycy,

najczęściej kojarzymy zawijania (okłady)

nadciśnienie tętnicze I i II stopnia, • choroby dermatologiczne (jak łuszczyca,

borowinowe, ważniejsze jest działanie specyficznych, aktywnych farmakodynamicznie

trądzik, świerzbiączka,

składników w niej zawartych. Są to m.in. kwasy

• dermatozy zawodowe,

huminowe, enzymy, estrogeny, mikroelementy.

• przewlekłe zatrucie metalami ciężkimi.

Te składniki działają ogólnie na organizm, nawet w miejscach odległych od miejsca, na który

Główne zalety metod balneofizykalnych:

stosuje się okład.

• przystępna cena,

Podstawowe właściwości lecznicze borowiny

• łatwo dostępne,

to: działanie przeciwzapalne, bakteriobójcze,

• nie wywołują skutków ubocznych,

bakteriostatyczne, przeciwbólowe, regenerujące

• mają charakter fizjologiczny, z długim czasem

i oczyszczające organizm, działanie

utrzymywania się efektów,

przegrzewające.

• są dobrze tolerowane przez chorych, • mają charakter holistyczny.

Zabiegi borowinowe stosuje się w wielu chorobach reumatycznych, neurologicznych, stanach pourazowych narządu ruchu, niektórych chorobach ginekologicznych i układu trawienia.

lek. med. Mieczysław Błażejczak Absolwent Śląskiej Akademii Medycznej, Wydziału Lekarskiego w Zabrzu, uzyskał specjalizację z zakresu ortopedii i traumatologii. Od 1991r. ordynator Uzdrowiska w Przerzeczynie Zdroju, z-ca dyrektora ds. lecznictwa.

W 2001r. ukończył Podyplomowe Studia Menedżerskie dla Kadry Medycznej w programie MBA w Wyższej Szkole Przedsiębiorczości i Zarządzania i. Leona Koźmińskiego w Warszawie.

42

rozrywka

Camphill tekst: Zofia Szczepaniak

Na całym świecie żyje ponad 550 mln

i pracują osoby niepełnosprawne, chore

ułomności ale są bogaci duchowo.

ludzi niepełnosprawnych. W każdym

i specjalnej troski. Ruch ten opiera się na

Mają w sobie bardzo dużo ciepła, które

kraju przynajmniej jedna osoba na 10 jest

pedagogice waldorfskiej tj. uczenie przez

przekazują i oczekują tego samego od nas.

niepełnosprawna fizycznie, umysłowo lub

działanie praktyczne - prace ręczne, warsztaty,

Każda z tych osób jest inna i na swój sposób

wykazuje zaburzenia w sferze zmysłów.

prace w ogrodzie oraz działanie artystyczne:

utalentowana.Niepełnosprawni nie oczekują od

malowanie, grę na instrumentach, śpiewanie.

nas wyręczania w codziennych czynnościach,

Niepełnosprawność jeśli miałaby dotknąć nas

należy im tylko pomóc, odpowiednio

ludzi zdrowych z pewnością byłaby nie do

Obecnie istnieje już 90 wspólnot w 20 krajach

pokierować, a wtedy można wykrzesać z nich

przyjęcia, trudno byłoby nam się z nią pogodzić.

na różnych kontynentach. W Polsce pierwsza

zapał do pracy, do działania. Czują się wtedy

Nikt z nas nie chciałby znaleźć się po tamtej

wioska Camphill powstała w 1991 roku

potrzebni, samodzielni, dowartościowani,

stronie bariery. Tak bariery, bo niepełnosprawni

w maleńkiej wiosce nieopodal Lądka Zdroju.

chętnie angażują się w zajęcia, które sprawiają

napotykają je na każdym kroku, są to nie tylko

Ośrodki te pozwalają na rewalidację osób

im osobistą satysfakcję.

bariery architektoniczne, ale także społeczne

niepełnosprawnych intelektualnie poprzez

i psychiczne. Osoby te są gorzej postrzegane

tworzenie wspólnot rodzinnych.

Jestem pełna podziwu dla założycieli tego

przez nas, otoczenie w którym przebywają oraz

Celem działania ośrodków Camphill jest

ośrodka, terapeutów i wolontariuszy. Ich praca

przez pracodawców. Ich szanse na zatrudnienie

udzielanie pomocy osobom znajdującym się

przynosi znakomite efekty już od 20-lat.

są o wiele mniejsze, chociaż niejednokrotnie

w trudnej sytuacji życiowej oraz wyrównanie

Kto z nas w czasach komercjalizacji dostrzega

swoją kreatywnością potrafią wielu zaskoczyć.

szans tych osób, prowadzenie działań na rzecz

potrzeby innych? Jesteśmy zabiegani, nastawieni

integracji i reintegracji zawodowej i społecznej

na zdobywanie tylko i wyłącznie dóbr

O niepełnosprawności mówimy kiedy osoba

osób zagrożonych wykluczeniem społecznym.

materialnych. Gdzie jest nasza sfera duchowa?

w mniejszym lub większym stopniu fizycznie

Ośrodki te tworzą i utrzymują bazę materialną,

Osoby niepełnosprawne intelektualnie powinny

lub intelektualnie odbiega od normy. Osoby

która służy do udzielania schronienia, opieki,

być traktowane podmiotowo, celem integracji

niepełnosprawne od chwili narodzin walczą

pomocy, rehabilitacji, wypoczynku i rekreacji dla

społecznej. Jakość ich życia zależy od nas

o akceptację, najpierw swoich rodziców,

osób niepełnosprawnych intelektualnie.

wszystkich. Życie tych ludzi stanie się łatwiejsze

a później środowiska, w którym przebywają.

i lepsze jeśli my jako społeczeństwo pokonamy

Najczęściej przebywają one w ośrodkach, gdzie

Miałam okazję gościć w jedynym w Polsce

bariery architektoniczne, społeczne i psychiczne

maja zapewnioną całodobową opiekę.

ośrodku Camphill. Niepełnosprawni zrobili

takie jakie oni pokonują w życiu codziennym.

na mnie niesamowite wrażenie. Osoby te nie Camphill to nazwa ruchu, w ramach którego

są bogate jeśli chodzi o sferę materialną, nie

działają wspólnoty w jakich żyją, uczą się

są piękni fizycznie-gołym okiem widać ich

zdrowie

43

Tato po prostu bądź

44

Historia zna wielu ojców, pełna jest opowieści

Czasem jest to ojciec surowy i wymagający,

z tatą – autorytetem pomoże chłopcu uniknąć

i mitów o ich czynach. Pierwszy, mitologiczny

czasem romantyczny i liryczny, niemniej jawi

wielu błędów w burzliwym okresie dojrzewania

Kronos, ojciec bogów, w obawie przed utratą

się jako osoba ważna, sprawująca pieczę nad

i później w dorosłym życiu.

pozycji pożerający własne dzieci w efekcie ginie

rodziną. Kiedyś ojciec „głowa rodziny”, naturalny

Ojciec jest wzorem mężczyzny dla swoich dzieci.

z rąk swojego syna Zeusa.

przywódca i przewodnik, we współczesnych

Jeśli ma córkę musi pamiętać, że w sensie

czasach został nieco zepchnięty z piedestału.

emocjonalnym i psychologicznym jest

Ojcem przejawiającym troskę o syna

Jednak dla prawidłowego rozwoju psycho-

pierwszym mężczyzną w życiu dziewczynki

i kochającego go szczerą, ojcowską miłością jest

emocjonalnego dziecka jest niesłychanie ważną

i wkraczając w dorosłe życie będzie ona

Dedal, ojciec Ikara, który by uwolnić siebie

postacią.

porównywała z nim każdego mężczyznę,

i syna z wyspy, konstruuje skrzydła. Niestety, jak

który okaże jej względy.

wiemy, historia kończy się tragicznie.

To ojciec jest reprezentantem świata

Równie tragiczne są losy Lajosa, ojca Edypa,

zewnętrznego w rodzinie, uosobieniem odwagi

Dziewczynka – wrażliwa, uczuciowa, delikatna

czy Kreona, wydającego wyrok na Antygonę,

i samodzielności, to od ojca dziecko oczekuje, że

– w sposób szczególny potrzebuje i oczekuje

narzeczoną własnego syna.

ten zabierze je ze sobą w „podróż w nieznane”

miłości i afirmacji ze strony taty. Istotne

Opisy ojca i ojcostwa znajdujemy również

i pokaże jemu świat.

jest aby już jako niemowlę była przytulana,

w Biblii, w Starym Testamencie. Słowo „ojciec”

noszona, głaskana przez ojca. Dotyk męskich

występuje tam najczęściej, zostało użyte około

Dzisiaj w wielu rodzinach taty jest „mało”.

dłoni pełnych miłości daje jej poczucie

1200 razy. Wiele opisów ojca znajduje się

Ojcowie pracują po kilkanaście godzin dziennie,

bezpieczeństwa. Dzieci różnie postrzegają

w literaturze a jednym z najbardziej

często także w weekendy, a po pracy nie zawsze

swoich ojców, w zależności od wieku ich

zapadających w pamięć jest sam Jan

mają czas i chęci do „zajmowania się” dzieckiem.

postrzeganie roli ojca ulega metamorfozie.

Kochanowski opisujący w Trenach swoją rozpacz

Wiele spraw, problemów, z jakimi dziecko

po utracie ukochanej córki Urszuli.

zwraca się do taty jest odkładane na, bliżej

Gdy dziecko ma lat:

Jest to przykład bezgranicznej rodzicielskiej

nieokreślone, „później”.

7 mówi: mój tata wie wszystko;

miłości. Również nasz wieszcz Adam Mickiewicz

Warto zawalczyć o zmianę takiego stanu rzeczy.

14 mówi: mój tata wie dużo ale jakoś inaczej;

poświęcił swoją uwagę roli ojca w rodzinie

Dzieci potrzebują ojca, obecnego i dostępnego

21 mówi: mój ojciec wie niewiele i nie zna się na życiu;

pisząc „Powrót taty”.

choć przez chwilę codziennie i dłużej

28 mówi: mój ojciec czasem jednak ma rację;

w weekendy, ojca otwartego, komunikatywnego

35 mówi: mój ojciec często ma rację;

Motyw ojca przejawia się w wielu różnych

– one tego oczekują.

42 mówi: mój ojciec zna się na wielu rzeczach;

dziełach autorów polskich i zagranicznych.

Dziecko od najmłodszych lat „rejestruje”

47 mówi: mój ojciec wiedział wszystko, szkoda, że już

Często są to postacie bardzo wyraziste

wszystko to co dzieje się w jego otoczeniu.

go nie ma.

i bardzo różne. Jest Harpagon (Molier „Skąpiec”),

Jako świetny obserwator potrafi dostrzec jakość

ojciec skąpy, stawiający sprawy majątkowe

relacji między mamą i tatą – jeśli ojciec jest

Tak więc tata to nie tylko pojęcie biologiczne czy

na pierwszym miejscu im podporządkowując

dobry i czuły dla dziecka a szorstki i oschły

prawne, ojciec to ważna osoba w życiu dziecka,

życie rodzinne. Dla dobra dziecka, ojciec jest

dla żony, nie będzie wiarygodny w oczach

niezależnie od tego ile ono ma lat, nawet jeśli

gotowy popełniać czyny niezgodne z prawem,

dziecka. W takiej rodzinie nie będzie ono do

nie bardzo spełnia swoją ojcowska powinność.

jak np. Dominik Cedzyna z powieści Doktor

końca szczęśliwe, radosne i beztroskie. Jednym

Nikt i nic nie jest w stanie zastąpić taty, jego

Piotr, Stefana Żeromskiego. W „Sklepach

słowem podstawą udanego ojcostwa jest

zastąpić się nie da, gdy go nie ma jest zawsze

cynamonowych” poznajemy ojca mędrca, osobę

udane małżeństwo. Chłopiec oczekuje od taty

tym, na którego się czeka.

wtajemniczającą, odkrywa on synowi tajniki

potwierdzenia swojej wartości i ważności, nie

wiedzy ezoterycznej.

tylko wtedy gdy osiąga sukcesy, ale również

Niezależnie jednak od opisywanej postawy

w przypadku porażek. Pomaga to budować obraz

moralnej czy społecznej ojciec zawsze był

siebie jako kogoś wyjątkowego, kochanego,

nieodzowną częścią rodziny.

wartościowego. Wysoka samoocena i więź

styl życia

45

Komunikacja międzykulturowa jest jak randka w ciemno, ale możesz się do niej przygotować

46

styl życia

Przychodzisz na umówione wcześniej spotkanie z przedstawicielem japońskiej firmy. Twoim zadaniem jest zaprezentować i sprzedać produkt. Nim jednak zdążysz choćby wspomnieć o przedmiocie spotkania, Japończyk pyta, czy lubisz grać w golfa i po twierdzącej odpowiedzi po prostu zabiera Cię na pole – gracie, rozmawiacie o swoich rodzinach, planach, podejściu do życia. Kolejne spotkania trwają trzy kolejne dni i jak dotąd ani słowa o interesach – po prostu się poznajecie. Jeśli zaczynasz się niecierpliwić i jako pierwszy podejmujesz tematy służbowe – przegrałeś, możesz wracać, współpracy nie będzie.

Dlaczego? Obraziłeś go.

Komunikowanie się to nieodłączny element

zobrazować powróćmy do grającego w golfa

członkowie nie mieli pojęcia czym jest film

naszego życia. Towarzyszy nam zawsze

Japończyka. Japonia jest jednym z krajów, który

i zastosowany w nim efekt zbliżenia uznali, że

i wszędzie, czy tego chcemy, czy też nie.

reprezentuje kulturę wysoce propartnerską.

ich muchy są całkowicie niegroźne, gdyż nie

Komunikacja jest niezwykle pomocna, ale jak

Oznacza to, że przedstawiciele tej kultury za

są tak duże, jak te z Ameryki. Zawiódł sposób

się okazuje może też sprawiać wiele problemów.

wyższą wartość uznają poznanie dobrze swojego

komunikacji.

Przysłowiowe „schody” zaczynają się wówczas,

potencjalnego współpracownika, utrzymanie

gdy spotkamy osobę reprezentującą inną kulturę

z nim przyjaznych kontaktów i upewnienie się,

Żyjemy obecnie w dobie wysoko rozwiniętego

– okazuje się bowiem, że nie komunikuje ona tak

że jest on człowiekiem godnym zaufania i także

przemysłu turystycznego, więc większość

samo. Wyniknąć z tego może prawdziwe pasmo

podziela dane wartości. Osoby pochodzące

z nas dokładnie rozumie rzecz, o której traktuje

pomyłek. Jednak po kolei.

z krajów środkowoeuropejskich, czy Amerykanie

powyższy artykuł. Aktualnie najpopularniejszym

(którzy są skrajnymi przedstawicielami tego

celem wakacyjnych podróży Polaków są Turcja,

Wydawać by się mogło, że wystarczy nic nie

podejścia) reprezentują kulturę protransakcyjną.

Tunezja oraz Egipt. Lecąc tam zdajemy sobie

mówić, by zaprzestać komunikacji, jednak nic

W praktyce znaczy to tyle, że ważniejsza jest

sprawę z istniejących różnic kulturowych.

bardziej mylnego. Istnieją bowiem komunikaty

dla nich chociażby kompetencja i rzeczowość

Jednak zwykle skutkuje to zachowaniem

niewerbalne, czyli gesty, mimika twarzy,

danej osoby. Podejścia oraz wartości takich,

dystansu do mieszkańców tych państw,

mimowolne westchnienia, spojrzenie, czy dotyk

a nie innych nauczyliśmy się od rodziców,

ponieważ boimy się, że powiemy lub zrobimy

– wszystko to, co nie jest słowem, a mimo to

oni od naszych dziadków, itd. Zatem sposób

coś nie tak i poczują się oni obrażeni – takie

informuje otoczenie o naszych odczuciach.

komunikacji zależy od kultury, z jakiej się

podejście nie jest już najlepsze. Oczywiście

Ludzie komunikują nieprzerwanie – to po prostu

wywodzimy.

z różnic pomiędzy danymi kulturami należy sobie zdawać sprawę, jednak skoro już ma

fakt. Jednak nim zaczęli robić to poprawie, czyli tak, by zrozumieć komunikaty do nich kierowane

Idealnym przykładem na brak

się ich świadomość to można by po prostu

i samemu wysyłać je tak, by rozumieli je inni,

międzykulturowego zrozumienia jest próba

spróbować poznać obcą kulturę, dowiedzieć

musieli się tego nauczyć. Proces nauki - a może

wsparcia plemion z Ameryki Południowej

się czegoś o niej, o ludziach tam żyjących, ich

raczej przyswajania komunikatów odbywa się

przez kraje wysokorozwinięte (w tym wypadku

przyzwyczajeniach oraz wartościach. Niewiele

dokładnie tak samo, jak nauka chodzenia, czy

Stany Zjednoczone). Amerykanie podjęli próbę

by nas to kosztowało, a mogłoby poskutkować

posługiwania nożem i widelcem: jako dzieci

uświadomienia rdzennych mieszkańców danych

zawarciem wielu ciekawych znajomości, na

naśladujemy dorosłych i to od nich czerpiemy

plemion o zagrożeniach, jakie niosą za sobą

pewno większą pewnością siebie podczas pobytu

wzorce. Zatem tak naprawdę wszystko to, co

żyjące tam muchy oraz o przenoszonych przez

w danym kraju oraz zwyczajnie dostarczyć nam

przyswoimy i co sami będziemy robić

nie chorobach. Cel jak najbardziej szczytny

odrobinę nowej wiedzy i doświadczenia.

w przyszłości zależy całkowicie od tego, jak

i zapewne, gdyby zrealizować go w odpowiedni

postępowali, jakich gestów, czy słów używali

sposób udałoby się przekonać członków tychże

Każda kultura jest inna, w każdej należy

oraz jak na nie reagowali nasi bliscy, gdy my

plemion o szkodliwości owadów. Jednak sposób

pamiętać o tym, aby swoim zachowaniem nikogo

byliśmy mali. I stąd właśnie biorą się różnice.

przekazu informacji o zagrożeniu, jaki wybrali

nie obrazić, zwłaszcza gdy to my jesteśmy

Amerykanie zaprzepaścił szanse na jakiekolwiek

gośćmi w czyimś kraju. Każda kultura jest na

Ludzie na całym świecie różnią się kulturowo –

dyskusje w tej sprawie. Postanowiono bowiem

swój sposób fascynująca, ale jeśli zamkniemy

kolejny fakt, gdzie za przykład posłużyć może

nakręcić film, w którym to prezentowano

się wyłącznie w obrębie własnej, nigdy nie

choćby język, jakim się posługujemy. Mocno

latającą muchę, po czym następowało zbliżenie

nawiążemy kontaktu i nie spróbujemy czegoś

różnicujące są także wartości preferowane

na owada, co skutkowało zajęciem przez niego

nowego. A warto, naprawdę warto.

w danej kulturze i to właśnie głównie one są

całego kadru. Pozornie nic takiego, jednak dla

przyczyną różnic w komunikacji. By lepiej to

plemion południowo-amerykańskich, których

47

HIPSTER masowy oryginał Jak być unikatowym w świecie gdzie nie jest to możliwe ?

Czy jesteśmy świadkami narodzin nowej

mody trafiły już pod strzechy wielkich sieci

nam zabawa tym co pozostawiła historia, tylko

świeckiej tradycji? Hipsterskiej tradycji?

(H&M albo ZARA) jest to jasny i prosty sygnał:

w różnych zestawieniach, kombinacjach,

Niewykluczone. Jako, że jest to tradycja, która już

pora wymyśleć coś nowego.

dających pozór nowego i wyjątkowego stylu.

jutro może być zupełnie inna – przyjrzyjmy się jej nieco jeszcze dzisiaj.

48

Hipster w tworzeniu własnego kolażu unika Co zatem nosi hipster? Łączy wszystko ze

metek i bycia ometkowanym, wszak tutaj

wszystkim, sprawia wrażenie jakby nie zależało

w dobrym tonie jest założyć apaszkę z lumpeksu

Hipstersi wydają się być nowo zauważonym

mu na modzie, jakby dopiero co wstał i ubierał

do sukienki od awangardowego berlińskiego

zjawiskiem na wielokulturowej i wielobarwnej

się na chybił trafił w egipskich ciemnościach.

projektanta (kto ma wiedzieć, że to z Berlina to

mapie społeczeństwa. Określenie to narodziło

To fascynująca sprzeczność dla obserwatora

będzie wiedział). Bo również ta grupa posiada

się już w latach 40. ubiegłego wieku, kiedy

i jednocześnie formalna trudność dla uczestnika

swoje ulubione marki. W świecie bez metek mile

hipsterem nazywano osoby zafascynowane

hipsterskiej wspólnoty: sprawiać wrażenie

widziane są najnowsze Ipody i laptopy

jazzem (określanym wtedy mianem muzyki

nieprzywiązanego do mody, nawet nią gardzić,

z nadgryzionym jabłuszkiem w logo.

murzyńskiej) i lubujące się w modowych

szydzić, ironizować a jednocześnie być

Po mieście najlepiej poruszać się odpowiednio

nowościach. Samo słowo pochodzi

modowym przodownikiem, uparcie śledzonym

wystylizowanym rowerem – najlepsze ponoć

prawdopodobnie od okrzyku „hep”, wyrażającego

przez trendsetterów największych sieci

są holenderskie damki oraz różne wariacje

aprobatę i podziw dla czyichś umiejętności

handlowych, którzy depczą im po piętach, by

na temat składaka. Szyku dodadzą nam nowe

w środowiskach jazzowych lat 40. właśnie.

potem ich wzorami zapełnić sklepowe półki

jeansy Cheap Monday i obowiązkowo pod pachą

Dziś określenie „hipster” powróciło do naszego

w nadchodzącym sezonie. Pozostają zatem

magazyn Vice – hipsterska biblia.

języka a jego najprzeróżniejsze konotacje

second handy, w których z różnych dostępnych

zakreślają coraz obszerniejsze kręgi i coraz

wzorów i krojów można tworzyć oryginalne

Z czego żyje hipster? Z wszystkiego co związane

wyraźniej odciskają swoje piętno na codziennej

kombinacje, bo niby dlaczego miałyby ze sobą

jest ze sztuką i mediami, i co pozwala mówić

rzeczywistości.

nie pasować dresowe spodnie i dziergany

o sobie, że właśnie realizuje się nowy projekt.

sweter z reniferem? Czy możemy mówić już

Z ironią i pogardą odnosi się do korporacyjnych

Hipster wyodrębnia się ze społecznego tłumu

o nowej subkulturze? Akurat autorowi tego

karier i stanowisk. Etat nie jest jego marzeniem.

przede wszystkim za sprawą swego wielce

testu wydaje się to mało prawdopodobne.

Chętnie przesiaduje w mało znanych

„innowacyjnego” wyglądu. Nonsenspedia

Brak hipstersom jakiegoś ideologicznego celu,

(nierozpoznawanych jeszcze na mieście)

pisze o nim: „to ktoś tak oryginalny, że w skali

dążenia do jakościowej przemiany świata,

kawiarniach o ascetycznym, surowym wystroju,

oryginalności od 1 do 10 jest siedemnastką.

zwerbalizowanego i urzeczywistnianego

obowiązkowo z bezprzewodowym Internetem

Brzydzi się komercją i nie słucha zespołów,

w działaniu buntu wobec rzeczywistości.

(on tam zazwyczaj tworzy – czyli jest w pracy)

których nazwę da się wymówić”. Poważną

Wydają się być kulturowo niezaangażowani.

oraz dobrą caffe latte, coraz chętniej na mleku

definicją trudno to nazwać, ale zapewne jest

Ich działania to tylko zabawa stylem i estetyką,

sojowym. I wszystko to aktualne jest tylko dziś,

bardzo obrazowa, wyraźnie definiuje nadrzędny

nieświadomi swej misji wojska zwiadowcze

bo być może jutro hipster będzie musiał stać

cel hipstersa: być innym, być wyjątkowym, być

popkultury, sprawdzające co i jak można

się kimś zupełnie innym by nadal pozostać

niepowtarzalnym. Podstawą jest bycie o krok

zainkorporować z dostępnej historii mody.

prawdziwym hipsterem.

przed modą, jeśli jakieś elementy hipsterskiej

Bo skoro wszystko już było, to teraz pozostaje

styl życia

49

Podwodne życie

Wesa Andersona 50

Gdyby Wes Anderson urodził się w Anglii, Francji

do głosu przy oglądaniu tych filmów. Czy widz

Luke Wilson i Owen Wilson. Specyficzny styl

czy Włoszech, każdy przypadkowo napotkany

będzie się śmiał? Zapewne tak. Czy dane mu

reżysera, dbałość o muzykę, kostiumy

przechodzień bez problemu wymieniłby co

będzie się wzruszyć? Całkiem prawdopodobne.

i scenografię, okoliczności, w jakich usytuawia

najmniej kilka tytułów jego filmów. Zamiłowanie

Czy po wyjściu z kina będzie ciągle myślał

swoich bohaterów doczekało się swojego

Europejczyków do nietuzinkowego poczucia

o tym, czego doświadczył? Z pewnością.

stwierdzenia „very Wes Anderson”. Wystarczy

humoru, wyraźnych postaci, a jednocześnie do

Mimo, że Anderson nie robi filmów

powiedzieć, że coś jest w stylu Andersona

poruszania wcale nie tak zabawnych tematów,

pompatycznych i wyciskających łzy z oczu, nie

(podobnie jak „w stylu Alena”), a wiadomo,

znalazłoby odzwierciedlenie w twórczości

znaczy to jednak, że opowiadane historie nie są

o jaki świat przeżyć chodzi.

Andersona. Co prawda nie można mu odmówić

wzruszające. Są i dają tematy do refleksji, nie

sławy na starym kontynencie. Wydaje się jednak,

wpędzając nas jednak w depresję po wyjściu

Anderson mimo swoich czterdziestu dwóch lat

że proponowana estetyka filmów bliższa jest

z kina.

i niedużego dorobku, według ‘Entertainment

europejskiej twórczości, niż tej zza oceanu.

Weekly’ znajduje się na 25 miejscu najlepszych

Jego twórczości, bowiem nie da się określić

Wesa Andersona można porównać do Woody

reżyserów. Ugruntowana pozycja pozwala mu na

nazwą jednego gatunku. Żaden film Andersona

Alena. Obaj reżyserzy robią filmy „europejskie”,

łatwiejsze pozyskiwanie funduszy na swoje filmy

nie mógłby być opisany przez często spotykane

w jedynym niepowtarzalnym stylu, posługując

i daje mu wolność w realizacji własnych wizji

zwroty jak ‘zwariowana komedia’, ‘poruszający

się groteskowym humorem do opisywania

i marzeń, co widać w jego filmach. ‘Rushmore’

dramat’ lub „najbardziej kasowy film roku’.

poważnych problemów. Gromadzą stałą ekipę

– opowieść o ekscentrycznym nastolatku, który

Choć noszą one znamiona wielu gatunków,

sprawdzonych aktorów, którzy występują

przyjaźni się, a jednocześnie konkuruje o miłość

żaden nie jest w stanie opisać przyszłemu

w większości ich filmów. U Andersona są to Bill

swojej nauczycielki, z przemysłowym

widzowi tego, jakie emocje będą dochodzić

Murray, Jason Schwartzman, Anjelica Huston,

potentatem- zrealizował już na deskach

styl życia

51

szkolnego teatru. Po latach mógł pozwolić

książki Roalda Dahla o tym samym tytule.

Bohater zawsze odstający od swojego otoczenia,

sobie na przeniesienie historii na kinowy

Skąd ten wybór? Otóż jak mówi sam Wes

neurotyczny, często asocjalny człowiek, który

ekran. ‘Podwodne życie ze Stevenem Zissou’

Anderson, książka ta była pierwszą rzeczą,

mimo, iż wydaje się cechować bardzo silną

to hołd oddany Jacquesowi Custo, którym

jaką dostał oficjalnie na własność i uczucie

osobowością, zawsze często jest zagubiony.

Anderson pasjonował się jako dziecko. Budżet,

związane z tym wydarzeniem pamięta do dziś.

Postać bardzo naiwna, ale można jej zazdrościć

który dostał na realizację przedsięwzięcia to

‘Fantastyczny Pan Lis’ to co prawda animacja,

wiary w to co robi, bezkompromisowości

50 mln $. Film opowiada historię osobliwego

ale nijak się ma ona do bajek kręconych z myślą

i wiernych mu osób w jego otoczeniu.

oceanografa, którego przyjaciel został pożarty

o dzieciach. To film zdecydowanie dla dorosłych,

Nie da się ukryć, że główni bohaterzy filmów

przez złowrogiego rekina tygrysiego. Zissou

tylko tym razem aktorzy zostali narysowani.

Andersona są analogią do samego reżysera.

obiecuje zemstę i organizuje wyprawę, której

Animacja opowiada o życiu Pana Lisa i jego

Wieczny chłopiec, który spełnia swoje

celem jest zgładzenie rekina. Oczywiście wiele

rodziny, którego spokój został zmącony

marzenia. Na szczęście dla widzów, z wielkim

wątków pobocznych (relacje z żoną lub chłopak,

przez farmerów, którzy postanowili zabić lisa

powodzeniem.

który twierdzi, że jest synem Zissou), komplikują

wykradającego im zbiory. Przebiegły i czarujący

przebieg wyprawy. W efekcie powstał film

Pan Lis, nie zamierza się poddać i staje do walki

przygodowy, lecz jak zawsze u Andersona,

w obronie swojej rodziny i własnej skóry.

z drugim dnem.

Kolejne marzenie Andersona zostało spełnione. Kolejny raz również mamy do

Kolejne zaskoczenie w filmografii Wesa

czynienia z Piotrusiem Panem w roli bohatera.

Andersona to ‘Fantastyczny Pan Lis’.

Charakterystyka głównej postaci to właśnie

Film animowany, który powstał na kanwie

lejtmotiv każdego filmu Andersona.

styl życia

Second Life żyjąc innym życiem

52

Masz dość. Praca, dom, rodzina, tysiące spraw na

w twojej głowie. W zasadzie nie pamiętasz

Niewątpliwie dostęp do internetu niesie za sobą

głowie i wszyscy patrzą właśnie na Ciebie.

dlaczego tak się stało, ale nie to jest ważne –

wiele korzyści: jest źródłem wiedzy, pozwala

Nowe, narastające oczekiwania wobec

grunt, że w tym tkwisz. Paradoksalnie nie musisz

zdobyć trudno dostępne informacje zaledwie

Twojej osoby – od szefa, dzieci, rodziców,

być nieszczęśliwy, by się tak czuć. Być może

w kilka minut, pomaga w nauce, służy

współmałżonka – i nagle marzysz, by choć przez

jesteś nawet zadowolony z własnego obecnego

komunikacji z innymi osobami, nawet tymi

chwilę móc być gdzieś indziej, robić coś innego,

położenia, w zasadzie osiągnąłeś sporo,

z drugiego końca świata, dla wielu jest oknem

spotykać innych ludzi: być kimś innym. Gdy tylko

zrealizowałeś większość planów, ale gdzieś

na świat… Zalet jest wiele. Surfowanie w sieci

dostrzegasz taką możliwość chwytasz się jej

w głębi siebie mimo wszystko odczuwasz

naraża jednak użytkownika na równie dużą

kurczowo i za nic nie chcesz puścić.

potrzebę oderwania się od własnej codzienności.

ilość pokus. O ile nie korzysta się z kamery

Będziesz ją trzymał mimo wszystko, nawet

Choćby na chwilę – myślisz. I właśnie ta chwila

internetowej – nikt nas nie widzi, nikt nie słyszy,

nie zdając sobie sprawy z tego jaką cenę za to

zamienia się w niezliczone godziny spędzone…

a jednak możemy się z kimś komunikować.

płacisz lub zapłacić ci przyjdzie…

przed komputerem.

A wtedy… po co opowiadać o sobie prawdę, skoro można spokojnie skłamać, podkoloryzować

Codzienność

Pokusy

kilka faktów, dodać kilka zalet, odjąć lat, czy nawet zmienić płeć i nie ponieść za to żadnych

Proza życia zaczyna cię zwyczajnie nudzić,

W dzisiejszym świecie internet jest niemal

konsekwencji. Będąc on-line możemy stać się

upływające dni niewiele się od siebie różnią,

wszechobecny. Korzystają z niego zarówno

kimkolwiek zechcemy, a jako swoje alter-ego

Twoje cele i marzenia rozmyły się powoli nawet

ludzie młodzi (także dzieci), jak i osoby starsze.

mieć własnych internetowych znajomych,

styl życia

wirtualną żonę, dzieci, dom, wszystko. Można

na więcej, będąc w pracy nie mogą kontrolować

jedyne zatem czego możemy nie zaobserwować

stworzyć sobie drugie życie. Nie byłoby w tym

tego, jak dziecko spędza wolny czas i ograniczyć

to objawów fizycznych: wyniszczenia organizmu,

może i nic złego, bo któż z nas nie chciałby na

komputera na korzyść np. gry w piłkę

potów, drgawek… Często jednak bywa tak, że

chwilę znaleźć się w innej skórze, ale problem

z kolegami… A komputer wciąga. Zwłaszcza

osoby uzależnione od komputera, czy internetu

pojawia się w momencie, gdy ta właśnie chwila

internet, w którym nikt nie musi być tym za kogo

wyglądają nieco inaczej niż wcześniej – są

zamienia się w godziny, dni, miesiące,

się podaje, nie istnieją tematy tabu, a wiek nie

chudsze, bledsze, słabsze.

a wirtualne, stworzone przez nas życie interesuje

gra żadnej roli. Jest to zaledwie jeden

Jest to z kolei spowodowane tym, że tacy ludzie

nas dużo bardziej i przynosi więcej radości niż

z przykładów, bo problem nie dotyczy wyłącznie

wolą poświęcić czas na życie w wirtualnym

rzeczywistość.

dzieci, choć o tym zaczyna się już mówić głośno.

świecie niż choćby na zwyczajne przygotowanie

Uzależnienie od internetu może przytrafić się

posiłku, nie mówiąc już o jego zjedzeniu.

Uzależnienie

każdemu. Osoby spędzające w wirtualnym świecie coraz więcej czasu zaczynają powoli się

Problem

Logujesz się na czacie, portalu

w nim zatracać. Jeśli nikt w porę nie zareaguje,

społecznościowym lub uruchamiasz popularny

jeśli sami nie zauważymy, że dzieje się coś

Problem uzależnienia od internetu, choć

komunikator, rozpoczynasz rozmowę, potem

złego, jeśli nikt nam nie pomoże nie będziemy

mówi się o nim coraz częściej, to nadal jest

kolejną i nawiązujesz znajomości, opowiadasz

potrafili odróżnić rzeczywistości od internetu.

bagatelizowany przez społeczeństwo. Przeciętni

o sobie, o swoim bajecznym życiu i o tym czym

Świat wykreowany w sieci nabierze większego

ludzie - zdecydowana większość z nas - wierzy,

się zajmujesz (z tym, że nie dodajesz, że życie

znaczenia od realnego, który zwyczajnie

że uzależnienia kończą się na trzech używkach:

o jakim opowiadasz istnieje wyłącznie w Twojej

wyprzemy z naszej świadomości.

papierosy, alkohol, narkotyki i nie dostrzega niczego poza tym. Mało kto zdaje sobie sprawę

wyobraźni). Gratulacje, tak oto stałeś się kimś innym. Ba, nawet znalazłeś gro osób, które

Brak łącza

z zagrożeń, jakie czyhają na nas także ze strony rzeczy i nowinek technicznych, które pozornie

wierzą w Twoją tożsamość, a Ty odwdzięczasz im się tym samym i w wirtualnym świecie uważasz

Nie liczy się już nic innego. Wszystko to, co

za swoich przyjaciół. Utrzymujesz z nimi stały

dzieje się w realu niewiele cię interesuje, bo

kontakt, najpierw raz na jakiś czas, tak by być na

i niby dlaczego powinno? To, co masz przed

Internet, jak wszystko inne szkodzi w nadmiarze.

bieżąco ze zmianami, jakie zachodzą w ich życiu

sobą, komputer i łącze internetowe są wszystkim

Trudno uniknąć tu porównania do leków,

i móc opowiedzieć o własnych, ale by nie być

czego aktualnie potrzeba ci do szczęścia.

czy witamin, ponieważ nie tylko sieć, ale

zbyt nachalnym. Potem, z braku innego zajęcia,

Wirtualny świat jest ciekawszy, przyjemniejszy,

wiele innych rzeczy powinno odnosić się do

tłumacząc się nudą lub czystą ciekawością

nie stwarza problemów, jest zwyczajnie prostszy.

zaleceń, jakie dawane są przez lekarzy przy ich

robisz to każdego dnia. Z czasem inne czynności,

Przyjaciele, rodzina? – owszem, ale

stosowaniu. Dlatego też internet powinno się

takie jak obowiązki domowe, praca, hobby

w sieci. Tych, których kiedyś uważałeś za bliskich

odpowiednio dawkować, pamiętać o tym, że dla

ustępują miejsca długim godzinom spędzonym

nie widziałeś już bardzo, bardzo dawno. Jesteś

dzieci dawki powinny być odpowiednio mniejsze,

sam na sam z bijącym lekko niebieską poświatą

zaślepiony, nie dostrzegasz problemu, sytuacja,

przedłużony okres zażywania prowadzi do

monitorem. Doszedłeś do kolejnego etapu –

w której się znalazłeś nie wydaje Ci się być

uzależnienia, a stosowanie powinno odbywać się

jesteś uzależniony.

niczym szczególnym – przecież ludzie po drugiej

pod okiem specjalisty (w tym wypadku choćby

stronie internetowego kabla też spędzają czas

rodzica).

Zatracenie rzeczywistości

mają ułatwiać życie.

w ten sam sposób co ty. Ufasz im i bezgranicznie wierzysz, oni Tobie też i nawet przez myśl ci nie

…Oddychaj. Opanuj się i oddychaj głęboko.

Wiele osób nie zdaje sobie sprawy z tego, jak

przejdzie, że ich wygląd, cechy, hobby, znajomi,

To był tylko chwilowy brak prądu, mała awaria.

wielką moc uzależniającą ma komputer.

absolutnie wszystko jest tak samo nieprawdziwe,

Policz do dziesięciu. Wciskasz duży guzik…dwa..

Sam w sobie, jeśli jego użytkowanie nie

jak twoje. Uświadomienie ci problemu wydaje się

trzy, z monitora znów bije błękitna poświata…

podlega żadnej kontroli, bywa niebezpieczny,

być niemożliwe i nagle… tracisz łącze…

pięć..sześć, widzisz pulpit ekranu, kierujesz

szczególnie, gdy korzystają z niego dzieci.

W dzisiejszym świecie wyklarował się obraz

kursor na odpowiednią ikonkę…siedem..osiem,

Abstynencja

rodziny, w którym oboje rodziców w pogoni

klikasz, czekasz nie więcej niż sekundę, ale wydaje Ci się, że to wieczność…dziewięć.. i… JUŻ.

za karierą, pieniędzmi i zwyczajnie dla

Objawy odstawienia są prawie identyczne

Wróciłeś. Dziesięć – mówisz do siebie, bierzesz

zapewnienia bytu dzieciom, po prostu nie ma

jak przy każdym innym uzależnieniu. Osoby,

głęboki wdech i rzucasz się w swój własny,

dla nich czasu. Historie i tłumaczenia są różne:

którym nagle odbiera się używkę, niezależnie

wirtualny świat…

dla rekompensaty rodzice fundują dzieciom

jaką, cierpią i wyniszczają się zawsze tak samo.

najnowsze gadżety (komputery) i pozwalają

Internet uzależnia wyłącznie psychicznie,

styl życia

53

„Więc chodź pomaluj mój świat...”

54

Czysta biel prania kusi nas z ekranu i przekonuje

Czarno na białym napisać można, że kolory są

Testy, badania psychologiczne i psychiatryczne

do zakupu detergentu podczas gdy na innym

wszechobecne w naszym życiu, mają na nas

pozwoliły na opracowanie terapii barw,

programie kameleon sprytnie zmienia barwę

wpływ, określają nas samych. Zwierzętom służą

w której kolory używane są do wyrażania emocji

i wtapia się w otaczającą go przyrodę obok

jako wabik, kamuflaż, ostrzeżenie, w świecie

pacjenta. Mniej lub bardziej świadomie otaczamy

pstrokatej gąsienicy. Politycy tworzą Białe Księgi

ludzi mają o wiele szersze znaczenie. Barwy

się różnymi kolorami, psycholodzy twierdzą, że

i czarne listy czym działają na innych niczym

nas wabią, zwracają uwagę, ostrzegają, często

wybór koloru ubrania, ścian, samochodu, lakieru

czerwona płachta na byka i doprowadzają

kierują naszym postępowaniem, wpływają na

do paznokci nigdy nie jest przypadkowy

się wzajemnie do białej gorączki, a wszystko

naszą psychikę, samopoczucie. W otoczeniu

i odzwierciedla nasze emocje, nastroje, potrzeby,

nakręca pewnie jakaś szara eminencja. Spece od

jednych lepiej odpoczywamy, działają kojąco,

tęsknoty, określa nasz charakter...

gospodarki tropią czarny rynek, analizują kurs

inne nas deprymują, zniechęcają, niektóre

„zielonych” i przekonują, że warto odkładać na

powodują irytację, złość, niepokój. Kolory mają

Od wschodu do zachodu słońca otaczajmy się

czarną godzinę. Ludzkie historie w popularnym

też znaczenie symboliczne, używane

całą paletą barw, szczególnie jesienią i zimą,

talk-show pokazują, że nie wszystko jest białe

w różnych kulturach, religiach niosą często

by nie było szaro, buro i ponuro, a wieczorem,

lub czarne, jedni swoje życie malują w ciemnych

bardzo konkretne przesłanie. Malowanie twarzy

ciemną nocą, życzmy sobie kolorowych snów.

barwach a inni zakładają różowe okulary i myślą

czy całego ciała, paznokci, kolor ubrania, mogą

o niebieskich migdałach, usłyszeć można historie

wabić potencjalnego partnera, wzbudzać

niebieskich ptaków i czarnych charakterów.

zainteresowanie, lub budować dystans, budzić respekt, czasami strach, dlatego inaczej wygląda

A my przed telewizorami nie mamy zielonego

makijaż do pracy a inaczej na randkę czy

pojęcia jaki wpływ ma na nas ta magia barw,

dyskotekę, strój służbowy nie będzie tak barwny

przecież życie jest takie... szare.

jak sukienka na plażę.

styl życia

55

56

Pies i Kot Coraz bardziej modne jest posiadanie zwierzaka w domu-zwłaszcza kota czy psa.

Ale jakiego dokonać wyboru?

Co jest lepsze? Bycie Panem jakiego pupila sprawi nam większą radość ?

A może tu nie chodzi o radość? tekst: Arleta Lech-Wawrzynkowska

Pies wywodzący się od wilków posiada wrodzony

fochy pupila. Kot jest zwierzakiem, który na

Panu tyle w zamian, ile same otrzymały.

charakter łowiecki. Jest domowym towarzyszem

każdym kroku podkreśla swoją niezależność i

Dlatego nie należy w obecności pupila,

i przyjacielem. Wykazuje większe umiejętności

jest raczej samotnikiem.

wzbudzać negatywnych emocji. Zwierzaki tak

niż kot, lepiej rozumie wydawane polecenia,

jak my czują i reagują. Wybór pozostawiam

potrafi rozwiązać problem.

Należy również wspomnieć o tym, że pies potrafi

W zamian oczekuje częstych spacerów, co

na widok swojego powracającego pana do domu

wiąże się z systematycznym wychodzeniem

zalizać twarz, radośnie oszczekać i rozczarować

na zewnątrz i posiadaniem wolnego czasu.

widokiem kolejnych pogryzionych kapci.

Potrzebuje też w zależności od rasy i masy ciała

Koty natomiast mogą być obrażone, że w ogóle

specjalistycznej karmy, zwłaszcza przy dużych

zostawiło się je same w domu, ewentualnie

gabarytach ciała, co powoduje zwiększenie

zamiauczeć, ,zamruczeć, czy też otrzeć się

budżetu domowego.

o nogę pana. Kot –luksus spokoju ma niesamowite zmysły, potrafi wyczuć intuicyjnie

Kot wywodzący się od żbika, lub kota

miejsce bólu swojego pana i położyć się na nie

nubijskiego, to zwierzak domowy, pogromca

w celu zmniejszenia cierpienia.

gryzoni. Do swojej egzystencji potrzebuje karmy i kuwety ze żwirkiem. Najważniejszym jego

Odpowiedź na pytanie, który zwierzak jest

atutem jest to ,że nie wymaga wyprowadzania

lepszy-nie jest proste i jednoznaczne.

- spacerów , czyli nie absorbuje nas czasowo,

W dużej mierze zależy od warunków

zwłaszcza wtedy, gdy na zewnątrz pada śnieg,

mieszkaniowych, ilości wolnego czasu,

leje deszcz, jest oberwanie chmury, czy wali

charakteru osobowości i trybu prowadzonego

grad. Kolejny plus posiadania kota, to możliwość

życia. Pamiętać należy, że zarówno kot jak i pies

wyjazdu i pozostawienie kota bez opieki na 2-3

to cudowne zwierzaki o ogromnych sercach,

dni. Konsekwencją tego mogą być ewentualne

oczekujące przyjaznego domu, dające swojemu

styl życia

Państwu…

57

Narty biegowe Uprawiać narciarstwo biegowe można niemal wszędzie, potrzebny jest śnieg, narty i dwa kijki

58

Narciarstwo biegowe, dziś jeden ze sportów

wysokie i strome stoki, wyciągi. Wystarczy

klasycznych, swój początek ma w czasach

lekko pofałdowany teren i można wybrać się na

prehistorycznych. Deski, przymocowane do stóp,

relaksujący spacer. Przy odrobinie szczęścia jako

Nowy, markowy sprzęt to wydatek około

ułatwiały zdobywanie pożywienia, polowania,

pierwsi zostawimy swój ślad, wytyczymy szlak

tysiąca złotych. Na początek jednak warto

podróże przez mocno zaśnieżone tereny,

dla innych. Jeśli jednak dziewicze tereny nas

rozważyć zakup używanych nart, jednak nie

pozwalały lepiej utrzymywać się na grubej

nie zadowalają można wybrać się do naszych

bardzo zużytych. Narty powinny być elastyczne,

warstwie świeżego śniegu, a także znacznie

południowych sąsiadów, gdzie narciarstwo

sprężyste. Dobry test na jakość nart: stań na

przyśpieszały tempo podróży.

biegowe cieszy się dużą popularnością.

narcie, na płaskim podłożu, a pod nartę (pod

Na terenie Półwyspu Fennoskandzkiego, czyli

Po grzbietach Gór Izerskich można biegać niemal

stopę) podłóż kartkę papieru – jeśli papier da się

terenach Norwegii, Szwecji, Finlandii i Estonii,

bez końca odkrywając uroki okolicy

wyciągnąć znaczy, że narty są w porządku.

każdy mieszkaniec używa bądź używał nart

i ciesząc się pięknymi widokami. W sumie trasy

biegowych, były one tam sprzętem użytkowym.

Magistrali Izerskiej liczą sobie około 150km

Sztuka biegania nie jest trudna do opanowania

Armie krajów skandynawskich szkoliły jednostki

i są przygotowane do nieskomplikowanej

i już po jednym dniu niewprawiony narciarz

piechoty do biegów narciarskich, ponieważ narty

turystyki narciarskiej bez trudnych zjazdów

będzie się potrafił przemieszczać.

dawały potrzebną w czasie wojny mobilność.

i stromych podejść. Jeśli chcemy poznać uroki

Jeśli zasmakujemy tego sportu i obudzą się

Dawne wojska narciarskie wyposażone były

polskich tras narciarskich także warto wybrać

w nas ambicje można zacząć treningi pod okiem

w kusze oraz kijki narciarskie z zaostrzonymi

się pod czeską granicę. Jednym z najlepszych

dobrego trenera i kto wie... może za jakiś czas

końcami. Wyposażenie wyrabiane było

ośrodków biegowych jest ośrodek w Jakuszycach

stanąć na podium wzorem Justyny Kowalczyk

z naturalnych surowców: narty z drewna, kijki

gdzie odbywa się coroczny Bieg Piastów.

czy Tomasza Sikory.

z bambusa i paski – wiązania ze skóry.

Bardziej na wschód wyznaczone trasy biegowe Pierwsze zawody w narciarstwie biegowym

można znaleźć w Zakopanem i w Bieszczadach.

odbyły się w połowie XIX wieku w Norwegii.

Dobrze przygotowane trasy znajdują się też na

Do Polski ten prastary wynalazek trafił na

Mazurach w okolicy Mrągowa.

przełomie XIX i XX wieku i małymi krokami

Wybierając się jednak w dalszą podróż, żeby

zdobywa coraz szerszą rzeszę fanów, niestety

zażywać sportów zimowych, warto pamiętać,

nadal ustępuje popularnemu narciarstwu

że trasa naniesiona na mapę nie musi oznaczać

zjazdowemu. Bieganie na nartach jest doskonałą

trasy przygotowanej ratrakami. Szlaki narciarskie

formą ruchu, spalanie kalorii utrzymuje się na

najczęściej wytyczane są w lasach.

poziomie 600-700 kcal na godzinę, rozwija

Do biegania potrzebne są długie narty,

wszystkie mięśnie i ćwiczy zmysł równowagi.

najlepiej 20-30 dłuższe niż wzrost biegacza.

Do nart oczywiście wiązania unieruchamiające

Uprawiać narciarstwo biegowe można niemal

odpowiednio stopę podczas zjazdu.

wszędzie. Niepotrzebne są, a wręcz niewskazane,

Nasz napęd czyli kijki sięgające do ramienia oraz

odpowiednie, wygodne buty, najlepiej za kostkę.

59

rozrywka

Pasjonujący weekend | GÓRY

60 fot. Corbis

GÓRY tekst: Marek Korecki

Marek Korecki Absolwent Akademii Medycznej im. Piastów Śląskich na Wydziale Pielęgniarskim we Wrocławiu. Podróżnik z zamiłowania.

Uwielbia góry, piesze wędrówki oraz rowerowe wyprawy. Porą roku, której nie mogłoby zabraknąć w jego kalendarzu jest zima i związane z nią narciarskie szaleństwo.

Na co dzień wolny czas pozostawia jednak do dyspozycji rodziny i przyjaciół.

61

Pod koniec sierpnia, pomimo głosów, że

nie ucieknie nam ostatni autobus. Druga sprawa

W cztery osoby na początku mieliśmy 40 kg

w tym czasie wszyscy myślą już tylko o szkole,

to możliwość zanocowania sobie na dziko

klamotów, wliczając jedzenie i nie licząc wody.

wybrałem się z dziećmi (8-12 lat) w Góry Bialskie

w miejscu, gdzie zastaje nas noc. Takiego nieba

Myślę, że po odpowiedniej optymalizacji,

i do Masywu Śnieżnika. Z założenia nasz wypad

jak w górach - nocą, nie zobaczy się

zakładając, że nie jest to wyjazd typowo

miał charakter wędrowny, pomimo głosów, że to

w mieście, kolejny plus takiej wyprawy - brak

surwiwalowy (np. tylko z nożem w kieszeni)

być może zbyt trudna forma chodzenia po górach

towarzystwa innych ludzi. Wadą takiej formy

oraz, że ma się typowy sprzęt, dałoby się zejść

dla dzieci. Ogólnie różnych głosów w różnych

bytowania w górach jest noszenie ze sobą

do około 32-35 kg. Podczas wysiłku najbardziej

kwestiach było więcej, ale postanowiłem to

całego dobytku, ale może patrząc z pewnego

ma się ochotę na owoce, więc warto pamiętać

sprawdzić osobiście. Generalnie zalet takiej

punktu widzenia to i zaleta? Człowiek uczy się

o suszonych owocach. Najlepsza jest żurawina,

formy jest kilka. Jedną z nich jest brak zmartwień

dokonywać selekcji ekwipunku i zabierania

bo ma kwaskowy smak. Dzieciaki miały okazję

związanych z powrotami na czas do wynajętego

tylko rzeczy najważniejszych. Po tym wszystkim

nauczyć się radzić sobie w nietypowych

miejsca noclegowego. Daje to ogromne poczucie

często okazuje się, że i tak zabrało się za dużo.

sytuacjach. Takie wyjazdy uczą wytrwałości

swego rodzaju swobody. Można posiedzieć

My zabraliśmy za dużo jedzenia, oraz kilka

i cierpliwości. Skoro już się weszło na szlak, to

sobie w jakimś ładnym miejscu bez stresu

niepotrzebnych przedmiotów, ale nauka trwa

na swój sposób nie ma z niego odwrotu. O trasie

i patrzenia na zegarek oraz zastanawiania się czy

cały czas. Na szczęście niczego nie zabrakło.

jaką szliśmy powiem więcej za chwilę, ale tutaj

rozrywka

wspomnę tylko, że w trakcie tych 50 km jakie

na zewnątrz namiotu pod moją starą peleryną

o płaskim szczycie, prawie pozbawionym

przeszliśmy, nie przechodziliśmy przez żadną

wojskową. Jednej nocy dorwała nas burza,

roślinności. Około pięćdziesiąt metrów poniżej

miejscowość. Nie było dostępu do łazienki,

a właściwie trzy burze przechodzące kolejno,

szczytu znajduje się schronisko, będące dawnymi

sklepów, przystanku autobusowego, zasięgu

namiot wytrzymał, a plecaki nie zamokły. Burza

zabudowaniami gospodarczymi – przed drugą

sieci telefonicznych. Podstawowym problemem

w górach w nocy jest niesamowitym przeżyciem,

wojną światową osiedlano tu niemieckich

była kwestia dostępu do wody. Trzeba było

głównie ze względu na echo jakie się niesie.

bauerów, którzy prowadzili oprócz działalności

umiejętnie wybierać trasę i przewidywać, gdzie będzie dostęp do niej. Było upalnie

rolniczej, coś w rodzaju współczesnej

Trasa: Góry Bialskie

i wiele strumieni było wyschniętych, z czym też

62

agroturystyki. Sam budynek schroniska jest dość obszerny, z dwiema dużymi salami na dole,

należało się liczyć. Nie ma co spodziewać się

Szliśmy z Bielic, najpierw szlakiem zielonym

będącymi zarazem jadalniami i jak i świetlicą

wody idąc po grani lub szczytach. Zabrać ze sobą

przez szczyt Iwinka, Rudawiec, Przełęcz

oraz pokojami gościnnymi na piętrze.

byliśmy w stanie 5-7 litrów na 4 osoby.

Płoszczyna, Śnieżnik, Halę pod Śnieżnikiem.

W ostatnich latach wiele zmieniło się na lepsze

Każdy litr wody to dodatkowy kilogram.

Dalej powrót do Bielic najpierw w większości

w infrastrukturze schroniska. Jeśli do tego

Odczuwałem różnicę, gdy miałem na plecach

szlakiem niebieskim, a następnie szlakiem

dodamy miłą obsługę to można to miejsce

25 kg a 18 kg. Po przejściu 18 km jednego dnia

czerwonym na Czernicę i powrót do Bielic

śmiało polecić jako punkt wypadowy do

wypiliśmy w ciągu godziny 5 litrów.

szlakiem żółtym. Razem wyszło ponad 50 km

wycieczek w Masyw Śnieżnika. Ze schroniska na

W takim przypadku pomimo tych kilometrów

w ciągu mniej więcej czterech dni. Podziwiam

szczyt Śnieżnika można dojść łatwym szlakiem,

w nogach trzeba było z butelkami schodzić

dzieciaki, że dały radę z plecakami. Pierwszy

biegnącym lekkimi zakosami.

w dół do rzeczki. Co ciekawe bez plecaka, te

nocleg mieliśmy w schronie turystycznym

Droga zajmuje około pół godziny czasu.

100 m różnicy w poziomach prawie wbiegliśmy

w Puszczy Jaworowej, koło rezerwatu Śnieżnej

Szczyt jest dość rozległy i płaski, ale rozciągają

później pod górę, co pokazuje jak bardzo takie

Białki, w Górach Bialskich. Spało się na stryszku,

się z niego wspaniałe widoki na okolice.

wyjazdy wzmacniają kondycję. Przy okazji można

wchodząc po drabinie. Obok było miejsce

Przy dobrej pogodzie możemy dostrzec Śnieżkę,

się było wykąpać. Byliśmy tak zgrzani upałem

na ognisko. Urocze miejsce. Bardzo dobrze

a nawet górę Ślężę. Jeszcze po drugiej wojnie

w ciągu dnia, że nawet zimna woda

utrzymana miejscówka. W odległości 500 m

światowej, na szczycie znajdowała się wieża

w strumieniu nam nie przeszkadzała.

jest potok. Kolejny nocleg mieliśmy pod samym

widokowa, ale zaniedbana i niekonserwowana

Wyjazdy takie uczą współdziałania i liczenia się

wejściem na Śnieżnik w miejscu oznaczonym

została w końcu rozebrana. Teraz pozostałością

z potrzebami innych. Myślę, że ma to duże

jako „Hranicni hora”. Stamtąd trzeba było żółtym

po niej jest kopczyk gruzu.

znaczenie przy wyjazdach rodzinnych, bo

szlakiem schodzić w dół do rzeki po wodę.

Od czasu, do czasu pojawiają się różne projekty

wzmacnia więzi. Każde z moich dzieciaków jest

Kolejny nocleg mieliśmy na odcinku między

jej odbudowy, mające zarówno zwolenników jak

inne. Jeden chodzi bardziej sprawnie, inny mniej.

Przełęczą Staromorawską a Drogą Marianny.

i przeciwników. Ci ostatni twierdzą, że wieża

W górach, aby nie zniechęcić nikogo trzeba się

Wracając do Wrocławia odwiedziliśmy też

szpeciła tylko krajobraz wierzchołka i poniekąd

dostosować do najsłabszego, jednocześnie będąc

Jaskinię Radochowską w pobliżu Lądka Zdroju.

mają chyba racje.

czujnym, czy ten najsłabszy jest faktycznie

Góry Bialskie z tego co czytałem są jednymi

najsłabszy, czy zwyczajnie cwaniaczy i mu się

z najbardziej odludnych w Polsce. Chyba to

Oprócz wycieczki na szczyt Śnieżnika można

czegoś nie chce. W przypadku dzieci ważna jest

prawda, bo po drodze spotkaliśmy tylko kilka

wybrać się ze schroniska również na wierzchołek

motywacja i pełna informacja w stylu jaką część

osób i to jedynie na tym zielonym szlaku

małego Śnieżnika (ok. godzina drogi w jedną

trasy już przeszliśmy, ile jeszcze pod górę i jak

w kierunki Śnieżnika. Wracając nie spotkaliśmy

stronę) i na Trójmorski Szczyt, na którym

się to ma do tego, co już przebyliśmy. Warto

nikogo. Na Śnieżnik jedynie wchodziło trochę

znajduje się granica trzech zlewisk: Morza

noclegi organizować w miejscach,

osób od strony Międzygórza. Kiedyś z Kłodzka

Bałtyckiego, Północnego i Czarnego. Istniej

w których zaczyna się ostre podejście.

do Stronia Śląskiego dochodziła linia kolejowa.

też możliwość przejścia na stronę czeską – na

Rano po przebudzeniu, na świeżo dzieci chętniej

Obecnie dojazd jest tam trudniejszy, ale może

szczycie Śnieżnika znajduje się turystyczne

wchodzą, wiedząc, że później będzie

to i dobrze, bo przynajmniej jest gdzie się zaszyć

przejście graniczne, czynne w soboty i niedzielę.

w większości schodzenie. Nocowaliśmy

w ciszy.

w namiocie 2-osobowym. Przy odpowiednim poukładaniu się w środku daje się spać

Śnieżnik

bez problemów. Nie chciałem zabierać namiotu czwórki o 3 kg cięższego, też z tego

Śnieżnik Kłodzki jest masywem górskim

względu, że małą dwójkę łatwiej rozstawić.

położonym w Sudetach Wschodnich, który

W razie czego mogłem też spać pod ponczo

wznosi się na wysokość 1425 m n.p.m.

przeciwdeszczowym. Plecaki zostawialiśmy

Góra ta ma postać dość szerokiej kopy,

rozrywka

64

rozrywka

Boże Narodzenie na całym świecie Zbliża się Wigilia, a wraz z nią rozpoczynają się przygotowania do Gwiazdki.

Prezenty, choinka, Mikołaj, specjalne potrawy…

Ale czy na całym świecie Święta wyglądają tak samo? Przekonajmy się!

Boże Narodzenie w Australii

w stroje ludowe, którzy razem ze zwierzętami

Jezusa. Osoba, której się trafi muñeca ma za

zmierzają na pasterkę. Zwierzęta mają zawiązane

zadanie urządzić przyjęcie 2 lutego, które nosi

Tam Święta nie kojarzą się ze śniegiem.

kokardki, i przyczepione do szyi dzwoneczki, zaś

nazwę Día de Candelaría. Boże Narodzenie

Ludzie spędzają ten dzień na plaży, przy grillu,

Hiszpanie grają na fletach i bębenkach.

jest więc w Meksyku bardzo huczne i wręcz

wymieniając się drobnymi podarunkami.

Co do stołu wigilijnego, nie różni się on wiele

przepełnione zabawami i tańcami.

Św. Mikołaj przychodzi do dzieci 25 grudnia,

od australijskiego. Wieczerzę spożywa się

kiedy to zaczynają im wakacje. Jeśli chodzi

u najstarszego członka rodziny.

o wizerunek samego Mikołaja jest on daleki

W przeciwieństwie do polskich zwyczajów,

od tego przedstawianego w Polsce – brodaty

Hiszpanie popijają posiłek hiszpańskim winem.

Prezenty w tym kraju rozdaje mały gnom mieszkający w szopie. Dzieci dostają je tak jak

pan, w podeszłym wieku, wiosłujący na tratwie w towarzystwie misia koala na pewno nie

Gwiazdka w Szwecji

Wigilia w Meksyku

u nas 24 grudnia po wieczerzy. Sam wigilijny posiłek jedzą oni jednak około godziny 14, więc

kojarzy nam się z sympatycznym panem w czerwonej czapce. Choinkę zastępuje

Tutaj świętowanie rozpoczyna się 2 tygodnie

szwedzkie dzieci czekają na upragnione podarki

Australijczykom drzewko nazwana australijskim

przed samą Gwiazdką. Ludzie spotykają się

krócej niż polskie. Szwedzkie menu wigilijne

krzaczkiem. Na wigilijnym stole można zobaczyć

z rodziną i znajomymi. Popularna w Meksyku jest

jest bardzo różnorodne i syte. Na stole nie może

min. owoce morza, czy szynkę na zimno.

też szopka bożonarodzeniowa, ale w odrobinę

zabraknąć tzw. gloggu – słodzonego wina

Jest jednak coś co łączy nas z Australijczykami -

innym kontekście niż w Hiszpanii. Dorośli

z różnymi przyprawami. Na północy kraju

uwielbiamy kolędować. Ludzie w Australii robią

Meksykanie przebierają się za Józefa i Maryję,

spożywa się w ten dzień pieczonego renifera,

to co prawda a parkach, dzień przed Wigilią, ale

zaś dzieci są charakteryzowane na małego

bez którego Wigilia jest dla nich jak bez

mimo wszystko kolędują.

Jezuska. Wędrują tak od domu do domu, prosząc

barszczu z uszkami dla nas. Szwedzi tak jak

o nocleg, odzwierciedlając w ten sposób historię

Polacy praktykują zwyczaj ubierania choinki.

narodzin Pana Jezusa. Oprócz szopki, w Meksyku

Ozdabiają też swoje domy słomianymi ozdobami

23 grudnia (bo wtedy rozpoczynają się u nich

i świeczkami oraz wieńcami adwentowymi.

Święta w Hiszpanii Tam, w odróżnieniu do polskich domów,

Święta) odbywają się tzw. Targi, na których

choinki to rzadkość. W każdym domu można

odgrywa się scenki religijne. Są też sztuczne

4 kraje – zupełnie inne obyczaje i tradycje.

za to zobaczyć strojne szopki bożonarodzeniowe.

ognie, tańce i pieśni. Co do prezentów, dzieci

Jak mówi mądre przysłowie – „co kraj to

Dzieci nie dostają prezentów na Boże Narodzenie

otrzymują je 25 grudnia. Tego dnia zbierają się

obyczaj”. W przypadku Świąt Bożego Narodzenia

(nie tylko z powodu braku choinki). Otrzymują

też rodziny, aby uroczyście podzielić się rosca.

jest to stuprocentowa racja. Wystarczy tylko

je za to w dzień Trzech Królów, który jest

Jest to chleb w kształcie krążka, wewnątrz

spojrzeć na powyższy tekst.

w Hiszpanii bardzo ważny. W samą Wigilię

którego zapieczona jest ceramiczna muñeca,

na ulice wychodzi tysiące ludzi, przebranych

czyli laleczka symbolizująca nowonarodzonego

65

Co czytamy, oglądamy, słuchamy tekst: Małgorzata Gałązkowska

FILM

To właśnie miłość reżyseria: Richard Curtis

KSIĄŻKA

Witajcie w raju. Reportaże o przemyśle turystycznym

MUZYKA

Folkorabel Enej

autor: Dielemans Jennie Corbis osób, 10 innych historii, 10 fot. różnych

66

Drugi już krążek w kolekcji energetycznego

10 porywających i chwytających za serce

Pozycja dla wszystkich tych, którzy

zespołu Enej. Młoda i pozytywnie zakręcona

opowieści o ludziach, których z pozoru nic nie

kiedykolwiek gdziekolwiek wyjechali na urlop

grupa polsko-ukraińskich muzyków największy

łączy. Premier zakochujący się od pierwszego

lub też wyjechać planują. Zarówno dla osób,

rozgłos zyskała dzięki udziałowi w I polskiej

wejrzenia zaraz po objęciu urzędu; zdradzony

które świadomość konsekwencji podróżowania

edycji programu Must be the music, który to

przez żonę pisarz, uciekający od codzienności aż

posiadają, jak i dla tych, którzy do tej pory

wygrali deklasując pozostałych uczestników.

na południe Francji, gdzie przyjdzie mu wyleczyć

nie mieli czasu i okazji się nad tym głębiej

Zespół Enej to przede wszystkim energetyczny

złamane serce; małżeństwo z długim stażem,

zastanowić. O czym? O rzeczywistości, jaką

rock z dokładką folku i dolewką ska, a całość

które znajduje się na zakręcie; młoda mężatka

tworzą wokół siebie turyści, mechanizmach,

okraszona jest niebanalną nutą wschodniego

źle interpretująca uczucia, jakie ma wobec niej

jakimi rządzi się turystyczny przemysł oraz

akordeonu przeplatającego się z dźwiękami

przyjaciel męża; trudności pierwszej miłości do

o niezliczonych moralnych i politycznych

hucznej sekcji dętej. Efektem tego połączenia

najpiękniejszej dziewczyny w szkole; owdowiały

konsekwencjach podróżowania, o których na

jest zestaw 12 utworów skomponowanych

ojczym usiłujący nawiązać kontakt

ogół wolimy nie pamiętać. Książka stawia przed

przez członków zespołu oraz jeden cover

z synem; energiczny młody chłopak wyruszający

czytelnikiem jedno zasadnicze pytanie:

(co, sądząc po poprzednim krążku, staje się

na podbój Ameryki w poszukiwaniu miłości;

Po co podróżujemy? - Czy na egzotycznych

pozycją obowiązkową w muzycznym zestawieniu

para poznająca się w dość niecodziennych

wyspach pozostało jeszcze coś do odkrycia,

zespołu). Dynamika oraz wschodni duch obecny

okolicznościach; poszukująca ciepła pracownica

oprócz jednakowych hoteli, zastawionych

w utworach pozwalają poczuć niepohamowany

biura zauroczona kolegą z pracy, do którego nie

leżakami, plaż, straganów pełnych pamiątek

optymizm i energię oraz zwyczajnie wprawić

ma odwagi się odezwać i wreszcie starzejący

i kontynentalnego menu? Reportaż prowokujący

człowieka w dobry nastrój.

się gwiazdor rocka pragnący za wszelką cenę

do myślenia, niekiedy bolesny i szokujący, który

Na letnio-jesienne popołudnia płyta

wrócić na szczyt. W życiu każdego z tych

zdaniem wielu powinien być dodawany do

zdecydowanie godna polecenia.

bohaterów pojawia się ona – Miłość, która

każdego przewodnika turystycznego.

wywraca świat do góry nogami i daje nieźle

W dobie dzisiejszej turystyki, ofert biur

popalić. Plejada najlepszych brytyjskich aktorów

podróży i gorączki tanich wycieczek – pozycja

w przesympatycznej historii o tym, że miłość

obowiązkowa.

niejedno ma imię, a gdy dołożyć do tego magię świąt – wszystko jest możliwe.

rozrywka

Chcesz odpocząć od wielkomiejskiego hałasu i poczuć się wspaniale?

Uzdrowisko Przerzeczyn-Zdrój

· Zabiegi rehabilitacyjno – uzdrowiskowe · Wody lecznicze · Basen rehabilitacyjny · Malownicze zakątki · Zielony Park Zdrojowy Przyjazna atmosfera i wykwalifikowany personel wprawi Cię w dobry nastrój