Rojnameyek ji aliyê ragihandina navendî ya PDK-Sê ve tê weşandin
Kurdistan-Hejmar(104)
Tîrmeh / 1 - 7 - 2017
www.pdk-s.com
Di salvegera Komkujiya Kobanê de PYDê bi sedan endamên DAIŞê serbest berda Ehmed Kêtikî
Di salvegera duyem ya Komkujiya Kobanê de ku li ser destê DAIŞê pêk hatibû، û di encamê de bêhtirî 400 welatiyên Kurd şehîd bibûn û bi sedan jî birîndar ketibûn، Partiya Yekîtiya Demoqratîk PYDê di serbestberdana tometbarên hevkarî û endametiya wê rêxistinê d eberdewam e. Li gorî amarên ARKê
ku di heyama du salan de، PYDê 643 DAIŞî serbest berdane. Berya çend rojan û bi helkefta Cejna Remezanê û bi navbênkariya hin hozên Ereban PYDê 7 tometbarên hevkarî û endametiya DAIŞê li bajarokê Girê Sipî serbest berdan، herwiha 40 tometbarên din li Munbicê jî berdan. PYDê ku di
nava ragihandina xwe de belav dike، û bi vê gavê jî serbilind e، di du salên derbasbûyî de PYDê zêdetir ji 600 tometbarên DAIŞî berdane. Amarên wan jî ev in: Di 5ê Cotmeha 2015an de 44 tometbar li Girê Sipî hatin berdan، û di 11ê mijdara heman salê 41 tometbar li heman bajarî hatin berdan، herwiha di 25ê
Tebaxa sala 2016an 143 tometbar li bajarê Munbicê hatin berdan، di 2ê Cotmeha heman salê û li heman bajarî 65 tometbar hatin berdan، 16ê Adara 2017an de 19 tometbar li Girê Sipî hatin berdan، di 3ê Nîsana 2017an de 25 tometbar li Munbicê hatin berdan، 22ê Gulana 2017an de 41 tometbar li
Munbicê، di 4ê Tîrmeha 2017an de 24 tometbar li Munbicê û di 23ê heman mehê de 83 tometbar hatin berdan، herwiha di heman rojê 111 tometbar li Eyn Îsa، herwiha di 25ê Hezîrana 2017an de 7 tometbar li Girê Sipî، herwiha 40 tometbar li Tebqayê hatin berdan. Serbestberdana berdewam ya
tometbarên endamtî û alîkariya DAIŞê ji zindanên PYDê di demekê de tê ku partiya navborî di girtin û revandina siyasetmedar û çalakvan û ronamevanên Kurd e berdewam e، û niha jî bi dehan serkirdeyên Encumena Niştîmanî ya Kurdî li Sûriyê di nava zindanên wê de ne.
www.pdk-s.com
2
Tîrmeh / 1 - 7 - 2017
Kurdistan-Hejmar(104)
www.pdk-s.com
Çar sal bi ser Komkujiya Amûdê re derbas dibin û hêj kujer di nava bajêr de tevdigere -Soz Xelîl Bajarê Amûdê ji bajarên herî pêşî bû ku tevlî şoreşa Sûriyê bû، û xort û ciwanên wê di rêya xwepêşandanan re nerînên xwe yên li dijî rejîma Esed ya sitemkar anîne ziman. Amûdê bajarê yekem bû ku du caran peykerê Esedê bav rûxand di herdu salên 20042011-an de. Rejîma Esed hewil da agirê şoreşê vemrîne، lê ew bi ser nedket، lê di dawiyê de rejîma navborî deverên Kurdî radestî çekdarên Partiya Yekîtiya Demoqratîk PYDê kir ku baskê PKKê ye li Sûriyê. Di dema pêşîn ya radestkirinê، ti hêzeke wan nebû ji bo vemirandina şoreşê، û tenê êrîşî xwepêşandanên aştiyane dikirin û xwepêşander bi xayintiyê tawanbar dikirin، û grûpên revandina ciwanan ava kirin û gef li wan ciwanan dixwarin. Ev kar biser neket، û çekdarên PYDê neçar bûn ku şêweyên nû bikar bînin. Di rojekê de Amûdê dorpêç kirin û bi çekdarên rûgirtî ku piraniya wan bi zimanê Erebî diaxivîn êrîşî bajêr kirin، li wir rêbndên xwe danîn û nasname ji welatiyan xwestin، herwiha di heman rojê de sê çalakvan ji bajêr girtin، û tometa bazirganiya madeyên hişbir arasteyî wan kirin û vê yekê hişt ku welatiyên bajêr dest bi xwepêşandanên aştiyane bikin û ev buyer bi tundî şermezar kirin. Ji aliyê xwe ve serkirde û rûsipiyên bajêr tevlî meseleyê bûn lê hewilên wan bê fêde bûn. Lê çalakvanan çadireke girêvgirtinê vekirin wek piştevaniyekê ji girtiyan re، û êdî xwepêşandan ji bo serbestberdana wan pir bûn، û piştî deh rojan
Destê rejîma Esed jî di Komkujiya Amûdê de hebû
ji xwepêşandanan yek ji girtiyan hate berdan. Ew kesê ku hate berdan ligel xwepêşanderan berê xwe dane çadira mangirtinê bi rê de behsa rewşa xerab ya hevalên xwe di zindanê de dikir، û berî ku bighên cihê xwe otombîlên leşkerî bi çekên giran xwe amade dikirin êrîşî xwepêşandanê bikin û gule berdan bi ezmanan ve da ku xwepêşander bitirsin، pişt re li nava kolanê rawestiyan û bi mebeset xwepêşander kirin armanca guleyên xwe ku di encam de Seed Seyda û Nadir Xelo û Şêxmûs Hesen û pişt re Elî Xelef û Aras Bengo û Berzanî Qerno şehîd ketin û bi dehan çalakvan birîndar bûn û di nava wan de Ezîz Qerno û Siwar Hito. Mezlûm Qerno wiha ji rojnameya Kurdistan re behsa çîroka şehîdekî dike: Ez pirr xemgîn im ku ezê tenê behsa tişta ku bi birayê min yê şehîd Barzanî Qerno re çê bû bibêjim. Barzanî wê rojê ne beşdar bû di xwepêşandanê de ji ber ku li nêzîkî Amûdê li bexçeyê me kar dikir، lê dema dengê guleyan li bajêr bihîst berê xwe da bajêr û dît ku çawa jin hawar dikin، Barzanî berê xwe da cihê xwepêşandanê
û jê re gotin Ezîz kurê mamê birîndar bûye û tê gumankirin ku şehîd ketiye، yekser Barzanî berê xwe da nexweşxaneyê û di nava qerebalixê de deng hate dema ku yê pizîşk dibêje Ezîz bibin Tirkiyê ji ber ku rêya Qamişlo girtiye û Barzanî nikarîbû ligel Ezîz biçe ji ber cih di otombîlê de nebû، Barzanî li nexweşxaneyê ma û alîkariya pizîşkan dikir ji ber hejmara zêde ya birîndaran، û hin ji wan bi dizî birin malên wan. Lê piştî ku Şêxmûs Hesen jiyana xwe jidest da Barzanî ligel sê hevalên xwe bi wêrekî termê wî birin malê، û bi rê de li çekdarên PYDê rast hatin ku yek ji wan bi navê Heval Sînan bû، û wan çekdaran dijûn arasteyî wan kirin، lê Barzanî bersiva wan da û got:"We ew kuştin، we kurmamê min birîndar kir"،hêj Barzanî gotinên
Divê PYDê bê siza kirin
xwe temam nekirin، wî kadroyê PYDê 3ê gule bera can û serê wî Barzanî da. Ez gihştim taxa xwe، ji ber ku ez jî di nava xwepêşandanê de bûm û mijûlî alîkariya birîndarekî bûm li nexweşxaneya Darî û min çavê xwe li Barzanî gerand، min wî nedît da ku wî bibim malê، û neket bala min ku Barzanî jî birîndar bûye، min dengê sê guleyan bihîst، û pişt re min dît kesek berê xwe daye me û bang dike Barzanî kuştin، Barzanî kuştin.. Wê demê min got birayê min e. Min berê xwe da bazarê lê kesek pêrgî min hat got، ku Barzanî selamet e û niha li nexweşxaneya Behzad tê dermankirin، min yekser berê xwe da nexweşxaneya Behzad. Li wir pizîşkan gotin ku berê wî bidin Tirkiyê، ez û birayê min Yasir me berê xwe da Tirkiyê، li wir du qaçaxçiyan ligel Cendirmeyên Tirkiyê axivîn û gotin birîndarek ligel me ye û PYDê nahêle wan bibin bajarên wek Qamişlo û Hesekê، leşkerên Tirk gotin ewê bi berpirsên xwe re biaxivin، me jî Barzanî hembêz kiribû û me bang dikir، "alîkariya me bikin birayê me dimre"،û piştî
nîv demjimêrê me derbas kirin û em birin xaleke sînorî û em qederê yek demjimêrê jî li wir man û hêj ambulans nehatiye، û dema ez çûm pirsa ambulansê bikin، yê efser bi ser min de rabû، leşkerên Kurd li wir bûn ku dibêje bila ji derve raweste heta ku ambulans were. Min berê xwe da Barzanî û min guman dikir ku Barzanî jiyana xwe jidest daye، ambulans gihişt، lê tîma pizişkî ji me re got ku Barzanî jiyana xwe jidest daye، me daxwaz ji wan kir ku em vegerin Amûdê da ku wî bi xakê bispêrin، lê red kirin û gotin ku pêwîstiya tedbîrên yasayî heye û divê termê wî biçe nexweşxaneyê da ku bi awayekî yasayî radestî we bikin. Roja pişt re û piştî bidawîhatina tedbîran، em ligel malbata xwe axivîn da ku amadekariyên
Şaredara Nisêbînê ambulans neda birîndaran
veşartinê bikin، lê ji me re gotin hun nikarin derbasî Amûdê bibin ji ber dorpêça PYDê li ser bajar û belavkirina çekên giran di nava bajêr de û heta bi şehîdên din bi dizî hatine veşartin. Piştî ku em çar rojan li Nisêbînê man، PYDê hişt ku em termê Barzanî derbas bikin، lê bi mercê ku em wî bi nehênî veşêrin û gef li me xwarin ku heger bi eşkere veşêrin dê bêne gulebarankirin، wê demê ji neçarî me mercên wan qebûl kirin. Kesekî berê xwe da Şaredariya Nisêbînê û daxwaza ambulansê ji wan kir da ku termê Barzanî pê veghuzin Dergehê Dirbêsiyê، lê Şaredara Nisêbînê "Ayşe Gökkan" red kir ku ambulansê bide bi hinceta ku ev kes li dijî PYDê ye û Erdoganî ye. Wê demê Kurdên Rojavayê Kurdistanê yên ku li wir dimînin alîkariya me kirin، û otombîlek taybet ji me re kirê kirin û em çûn Dergehê Dirbêsiyê û dema em gihiştin derdora demjimêr 4ê êvarê bû، û ji li wir çar otombîlên tije çek ligel me hatin û me dereng hiştin da ku em şehîdê xwe bi şev veşêrin û ev yek bû bêyî ku ti kes beşdariyê di merasîma bi xak sipartinê de bike. www.pdk-s.com
Tîrmeh / 1 - 7 - 2017
www.pdk-s.com
Kurdistan-Hejmar(104)
3
Tevî astengiyan hêj xebata yekemîn partî li ser rêbaza Barzaniyê nemir berdewam e
Kurdistan-Amraz Mela Hemza -Elmaniya Di 14ê Hezîranê de ji her salekê miletê Kurd û tevgera wê ya siyasî li Rojavayê Kurdistanê bîranîna damezirandina yekemîn Partî li Rojavayê Kurdistanê lidardixin. Partiya Demokrata Kurdistan - Sûriya ku li ser destên hejmarek ji siyasetmedar û rewşenbîrên Kurd û bi pêşengtiya Dr. Nûredîn Zaza ku wek yekemîn serok ji wê partiyê re hat hilbijartin. Partî dibistanek e ku bi 10an têkoşer û xebatkarên miletê Kurd li Rojavayê Kurdistanê mîna " Dr.Nûredîn Zaza، Deham Mîro، Kenan Egîd، Hemîd Sîno، ، Kemal Derwîş، M.Nezîr Mustefa، Nesredîn Berhek، Behzad Dorsin û Ebdulrehman Aloçî" û bi 10an ji xebatkarên din ji vê dibistanê dêrçûn e. Herwiha Partî heya roja me ya îro 11 kongirên xwe lidarxistine، ku kongirê wê yê dawî jî di sala 2014an de bû، û di bin navê Kongirê Yekîtiya Siyasî hat lidarxistin. Herwiha her sal rêxistinên Partî li Rojavayê Kurdistanê û derveyî welat damezirandina Partî bi çoşeke mezin bibîr tînin. Derbarê 60
saliya damezirandina Partî û qonaxa berî damezirandina Partî heya Roja me ya îro، Rojnameya Kurdistan hevdîtin digel du serkirdeyên Partî re pûk anî. Fêsel Ne'so Endamê Komîteya Navendî ya Partiya Demokrata Kurdistan-Sûriya PDK-Sê behsa qonaxa berî û heya damezirandinê wiha kir: "Berî damezirandina Partî li Rojavayê Kurdistanê gelek rêxistin، komelyên rewşenbîrî ku banga Azadî û serxwebûnê û dijatiya dagîrkirinê dikirin û taybetmendiyeke mezin didan beşê rewşenbîrî û xwendina Dîrokê û şoreşên Kurdan li Bakur û Başûrê welatê me hebûn. Yek ji wan komele û rêxistinan Komelya Xweybûn bû ku di sala 1927an de li Bajarê Bihemdûn li welatê Libnanê ku xwedî bandek netewî bû li ser destên hejmarek ji kesayetiyên welatparêz hat ava kirin. Roj bi roj ramanên wê komelyê di nav miletê Kurd e li Rojavayê Kurdistanê hat belav kirin، heya ku di sala 1930î de li Sûrî jî hat damezirandin. Herwiha Rojnameyek bi navê "Hawar" di navbera salên 19321943-an ku taybet bû bi nûçeyên şerê cîhanî yê duyem û �iliklorê Kurdî، ku li hemû herêmên Kurdî dihat belav
Salih Cemîl kirin. Di heman demê de û di sala 1939an de Komelya Yekîtiya Xortên Kurd li Bajarê Şamê "Taxa Kurdan" hate ava kirin ku hejmarek mezin ji ciwanên Kurd di wê komelyê de cih digirtin، û bi taybet piştî tevlîbûna tîma Selahedîn di nav rêzên wê komelyê de، ku piştre navê xwe kirin "Tîma Kurdistan". Fêsel Naso wiha axaftina berdewam kir û got: " Damezirandina tîma Amûdê di sala 1930î de û Komelya Ciwanên Kurd li Sûrî di Sala 1950î de bi alîkariya hejmarek ji welatparêzan yên ku ji Bakurê Kurdistanê koçber bibûn، di heman demê de rola wan komleyên ku Celadet Bedirxan ava kirbûn mezin bû، bi taybet Komelya Hêvî ya ku di Sala 1910an û Komelya Kurdistan ya ku di Sala 1922an de hatibûn ava kirin، herwiha rola herî mezin ya bavê netwa Kurd Mela Mustefa Barzanî bû ku di sala 1946an
Fêsel Ne'so de Partiya Demokrata Kurdistan damezirand û di heman salê de ku Komara Kurdistan li Rojhelat hat ragihandin ku ev bûn wek bingeha xebatê û ramana netewî xurt kirin di nav miletê Kurd bi tevahî. Ev hemû rêxistin، kesayetî، tîm û komele rola wan hebû di damezirandina Partiya Demokrata Kurdistan - Sûriya di sala 1957an de li ser destên Dr.Nûredîn Zaza، Hemîd Derwîş، Hemza Niwêran، Xelîl Mihamed û Şewket Henan û hejmarek din ji rewşenbîr û welatparêzên Kurdan. Serkirdeyê Partî di dawî de behsa Qonaxa paş damezirandinê kir û wiha got: " Piştî çend salan ji damezirandina Partî li Rojavayê Kurdistanê û di sala 1965an de Partî tûşî zirareke mezin bû dema bû du bask "Rast û Çeb" heya sala 1970ê ku serkirdayetiya demkî ji hejmarek ji kadroyên Çeb û Rast û hejmarek mezin ji kesên serbixwe
û rewşenbîr û ji hemû pekhatiyên civaka Kurdî li Sûrî hat raghandin، lê rêjîma Beis di wê demê de destpê kir û Ereb ji herêmên wan anîn herêma Kurdî û gelek gund ji wan re ava kirin bi dirêjahiya 375 km û �irehbûna 10 heya 15 km an، lê serkirdatiya Partî û miletê Kurd li Rojavayê Kurdistanê bê deng neman û dijî vê biryara çewt û xerab derketin، û di encam de nemir Dehamê Mîro Sekretêrê Partî û M.Nezîr Mustefa û piraniya serkirdayetiya Partî hatin girtin. Çend sal bi ser ve çûn carek din hejmarek ji kesan û di sala 1988 û sala 1998 xwe ji Partî cuda kirin û tevî wê Partî ma xweragir li hember hemû pilanên xerab û her berdewam kir li ser xeta xwe ya siyasî û li ser rêbaza xwe ya pîroz "Rêbaza Barzaniyê nemir" û heya Roja me ya îro nûneratiya tevgera Kurdî li Sûriyê
dike û xwedî bingeheke cemawerî mezin e ku ji hemû pekhateyên civaka Kurdî pek tê". Salih Cemîl Endamê Komîteya Navendî ya PDKSê derbarê damezirandin û qonaxên xebata Partî wiha ji Rojnameya Kurdistan re got: "Berî her tiştî، salvegera 60emîn ya damezirandina Partî li hemû heval endam، serkirde، û kadroyên Partî pîroz dikim. Roja 14ê Hezîranê rojek dîrokî ye li ba miletê Kurd li Rojavayê Kurdistanê ku yekemîn Partî li vî parçeyê welatê me û li ser destên hejmarek siyasetmedar û rewşenbîrên Kurd hate damezirandin. Partî hat damezirandin di qonaxeke giring de ku pekhateyên din yên li Sûriyû mafê miletê Kurd tine dikirin، lewma damezirandina partiyek Kurdî ku xwedî li doza miletê Kurd derkeve pêwîst bû. Tevî hemû pîlan û êrîşên di dirêjahiya dîrokê de ji roja damezirandina Partî heya roja me ya îro، lê Partî karîbû bikevê her malekê de li seranserî Rojavayê Kurdistanê û di heman demê de jî miletê Kurd li Rojavayê Kurdistanê xwedî li partiya xwe ya dayikê derketin. Îro ku mirov ji Dêrikê dest pê bike heya Efrînê، maleke Kurd nîne ku kesek ji wê malê di nav rêzên partî de rojekê ji rojan kar ne kiriye. Îro jî û piştî 60 salî bi ser damezirandina Partî ve hîna jî Partî pêşengtiya tevgera Kurdî li Sûriyê dike، tevî dijatî û astengiyên ku rêjîma Sûrî li pêş Partî derdixistin، îro jî wek em dibînin komek yan jî partiyek ku baskê PKKê li Sûrî ye heman pîlanên rejîma Sûrî li pêş Partî û tevgera Kurdî li Sûrî derdixe، lê çawa ew pîlan û êrîşên rejîmê têk çûn، pêşeroja PKKê û baskê wê li Sûrî wê wek heman rewş û têk çûna rejîmê be". Serkideyê Partî di dawî de wiha behsa ahengên 60 saliya Partî kir: " Wek her sal، me vê salê jî 60 saliya Partî li hejmarek bajar û deverên Kurdî lidar xist، û bi çoşeke mezin cemawerê Partî tevî van ahengan bûn. www.pdk-s.com
Tîrmeh / 1 - 7 - 2017
Çand û Huner
www.pdk-s.com
4
Pênc sal bi ser damezirandina Peymangeha Bedirxan re derbas dibin Hozan Ehmed DêrşewîHewlêr Nameyek bi helkefta salvegera pêncem a damezirandina Peymangeha Bedirxan a Zimanê Kurdî li Dêrikê. Hevkarên hêja، Hezkerên ziman û çanda Kurdî. Berî pênc salan Peymangeha Bedirxan a Zimanê Kurdî li Dêrikê hat damezrandin bi alîkariya çend hezkerên Zimanê Kurdî، peymangehê bi asta destpêkî dest pê kir، hin bi hin karî asta Yekemîn، Duyemîn، Sêyemîn û asta Ber�ireh jî bide xwendekarên xwe .Li ser xebata pênc salan li Peymangehê، dikarim hin çalakî û têbîniyan bidim zanîn: -Di vê dawiyê de navê wê
bû (DEZGEHA BEDIRXAN A ҪAND û ZANISTAN). -Beşên dezgehê (Peymangeha Bedirxan، Dibistana Dr. Reşîd a Perestarî û Firyakeftinan، Pirtûkxaneya Barzaniyê Nemir، Mûzexaneya Dêrikê ya Filiklorê Kurdî، Rêxistina Ҫav a Geşepêdana Mirovahiyê). -Derdora hezar mamosteyên Zimanê Kurdî hatine amadekirin. -Bêhtirî 20 hezar xwendekarî ji hemû ast û temenan ji Peymangeha Bedirxan derçûne. -Derdora du hezar xwendekaran ferî perestarî û �iryakeftinan kirine. -Xulên Ragihandin، Rêbazên dibistanê، Civaka Sivîl ، û Helbesta Kurdî hatine lidarxistin.
-Li dezgehê encumeneke rêveberiyê، Pilanên Pêşerojê، û Kadirên pispor hene. -Xulên Zaravayê Soranî hatine lidarxistin(Li Dêrikê û Hewlêrê). -Şaxên Peymangehê li 50 gundên Dêrikê hatibûn vekirin herwiha li Hewlêrê jî bi hemahengî li gel Dezgeha Sema ya Çand û Huner û Rêveberiya Capitol Hotel şaxek hat vekirin. Bi vê helkeftinê ez pîrozbahiya xwe û we dikim، û destxweşiyê li karê we dikim، û soza berdewamiya kar bi we re didim، di xizmeta ziman û çanda Kurdî de û em destvekirî ne bi her kesê alîkar be di xizmeta Dezgeha Bedirxan، Ziman û çanda Kurdî de.
Kurdmanciya jorîn û jêrîn
Raid MihemedHewlêr
Dema mijara ziman tê holê، gelek babet û dergeh vedibin، ji ber ku ziman ji bingehên seretayî ye ji hebûna her miletekî û gelekî re، herwiha dema mijara Zimanê Kurdî tê gengeşekirin û gotin، şêwezarê ziman tên nîşankirin û hejmarek zarav têne xuyakirin، ew bi xwe li gorî zanevanên Zimanê Kurdî û kesên pispor، Zimanê Kurdî tê dabeşkirin ser çar şêwezarên serekî ew jî : Yekem Kurdmanciya Jorîn ku ew jî çend şaxê wê hene mîna Bayezîdî û Hekarî û Botanî û Şemzînanî û Xerbî û Gergerî، lê ev bi xwe navê herêma ne، duyem Kurdmanciya Navendî، ew jî dibe çend zaravên xwecihî mîna Mukiryanî û Soranî û Erdelanî ،Silêvanî û Germiyanî ، sêyem Kurmanciya Jêrîn ew jî ji komek zaravan pêk tê mîna Lorî û Bextiyarî û
Mamsanî û Likî û Kikhir ، û ya çarem Goranî ye ku ji Goranî û Hewremanî û Bacilanî û Zazakî pêk tê ، lê li Başûrê Kurdistanê û beşek mezin ji welatiyê Rojavayê Kurdistanê ku li Başûrê Kurdistanê dimînin dibêjin Ser zaravê Kurmanciya Bakur (Badînî ) û ev yek şaşîtîyeke mezin e bi taybetî ku kesên medyekar û rojnamevan yan rewşenbîr dikevinê de، ji ber ku peyva "Badînî" yan "Behdînî" ji navê herêmeke berfereh tê، ew jî Herêma Badînan li Başûrê Kurdistanê ye ku ji bajarê Zaxo dest pê dike ji deşta Silêvanî û Deşta Sindiya heta rûbarê Zabê Mezin li Başûr û ji çiyayê Şengalê li Rojava heta Devera Barzan û çiyayê Şêrîn li rexê Rojhilat، ku di vê herêmê de bajar û bajarokên wê evi in ( Zaxo – Duhok – Sêmêl – Şêrzan – Mûsil – Berdereş – Çira – ROviya – Qesrok – Şengal – Akrê – Barzan – Şiledizê – Zawîte – Amêdyê….h.d) ji bilî gundan û tê zanîn ku ev Nav bi xwe (Badînan)e ji navê Mîrê mîrgeha Badînan hatiye ew jî navê wî Mîr Beha' Eladdîn kurê Xelîl kurê Izeddîn ne ku di sala 1376an ev Mîrgeh amezirand û sala 1883an hilweşiya ye ji rexê Osmaniyan vê ، ji ber ku axiftina akanciyên vê herêmê cuda ye ji beşên dî yê Başûrê Kurdistanê، ji ber wiha ji zaravê wan re dibêjin " Badînî " yan
Behdînî " we bi xwe Kurmancî ye Kurmanciya Bakur e yan Kurmanciya jorîn e، heta ku Kurdên ji Bakurê Kurdistanê yan ji Rojavayê Kurdistanê têne Başûrê Kurdistanê ji zaravê wan re tê gotin " Badînî" û nabe ، ya rast ne wiha ye ، ji rexê dî ve em dibînin ku ji rûbarê Zabê Mezin heya rûbarê Zabê biçûk erdnîgaroya herêmeke jêre tê gotin "Soran" ku ev bi xwe di sedsalên 19an de bû Mîrgeh ku ji Hewlêr û Mûsil û Kerkûk pêk dihat û Mîrê herî navdar Mîr Mihemedê Rewandozî ku tê naskirin bi " Paşayê Gewre " ku ev Mîrgeha ma heya sala 1838an û tişta balkêş ku di dema vê Mîrgehê dibistanek di nav kelhekê de hebû û rengê dîwarê wê Sor bûn ، ji vir navê Soran û Soranî hatiye، ji ber wiha nabe em bêjin xelkê vê herêmê ku ew bi " Soranî diaxi�in، ji ber ku zaravê wan Kurmanciya Navendî ye û zaravek nîne bin navê " Soranî"، lê dema ku herdû herêmên li Başûrê Kurdistanê "BadînanSoran" bixwazin xwe bidin xuyakirin yan cudabûna her yek ji wan bi taybetî zaravê axiftinê، herwiha navê herêmê tev li hev dikin، û mixabin hin ji rewşenbîr û siyasetmedarên Rojavayê Kurdistanê dikevine vê koncalê de û şaş dibêjin .
Yekîtî û yekdestî di nava helbestên Seydayê Keleş de herdem cih digirt Kurdistan-Bidûvçûn Deh sal di ser mirina helbestvanê Kurd Seydayê Keleş re derbas dibin. Di meydana helbesta klasîk de، li Rojavayê Kurdistanê navê Keleş jî cihê xwe heye li kêleka navê kesên mîna Tîrêj، Nûjen، Nûriyê Hesarî û gelek kesên din. Helbestvanê Kurd Mele Hisênê Bizgûrî ango Seydayê Keleş di sala 1930î de li gundê Bizgûrê yê girêdayî Mêrdîna Serxetê hate ser rûyê dinyayê û di 18ê Hezîrana 2007an de li Qamişloka Binxetê çû ser dilovaniya Xwedê û li goristana Qidûr Begê hate veşartin. Wek piraniya helbestvanên Kurd، Seydayê Keleş jî zaroktiyeke dijwar derbas kir û derdê sêwîtî û bêkesiyê kişand û ew bi xwe li ser vê yekê dibêje: "Ez sêwî mam û kesekî min nebû. Hin merivên me hebûn guh nedan min. Sê sal qediyan ez dîsa li ber dîwaran mam. Wê çaxê ez hinekî mezin bûbûm û min dest bi kar kir. Ez bûm şivanê gundiyan. Min du bira û xweşikek hebû، lewma barê min di zaroktiya min de giran bû."Tevî
vê jiyana zehmet û hejariyê jî، Seydayê Keleş hin dîwanên giranbuha li pey xwe hîştin bi navê: Em û Dijmin، Rêka Gel، Derdê Milet، Ronahî، Xebat، Helebçe. Herwiha Keleş guhdaneke mezin bi kelepor û folklora kurdî dikir û pirtûkek bi navê "Gotinên Bav û Kala" derxist. Keleş bi kartêkirina Cegerxwîn û hizr û ramanên wî، da ser riya hûnandina helbesta klasîk bi naveroka nûjen. Keleş wiha li ser helbesta xwe dibêje: "Gotinên helbestên min sivik in. Seydayê Cegerxîwn qewîtî li min kiribû ez helbesta ku her kes jê fêm bike û bikare bixwîne، binivîsim. Helbestvan berê miletan didin zanînê. Helbestvan
dibe aşiqê yara xwe، welatê xwe û gelê xwe. Di helbesta "Kelemper" de، Keleş li ser gelê xwe dike nalîn û qêrîn û dibêje: "Kurdên me li welêt mane perîşan. Bêbav û xwînxwara milet tev şewitandin. Xortên me ji xew rabin werin hevdû bibînin. Da şopa neyar ji rojhilat bête birandin. Destên xwe bidin hev û bibin yek dil û perçe. Da riknê neyar tev li welêt bên herifandin. Mejiyê me bi zingarê genî hate veşartin. Pir sal û zeman jê re divên bê xeritandin. Kurdên me divê tevde ji vê xewê şiyar bin. xwîna me divê li ser çiyan bête rijandin."
www.pdk-s.com