93_ by pdk-s

Rojnameyek ji aliyê ragihandina navendî ya PDK-Sê ve tê weşandin

Çileyê Paşî / 15 - 1 - 2017

Kurdistan-Hejmar(93)

www.pdk-s.com

Civînên Astana wek yên Cinêvê tenê derbaskirina demê ye Ehmed Kêtikî-Ruha

Biryar e di 23ê vê mehê de civînên aştiyê di navbera opozîsyon û rejîma Esed li Astanayê paytexta Kazixistanê bêne lidarxistin, lê heta niha aliyên beşdar

bi tevahî nehatina destnîşankirin. Derbarê vê mijarê de parêzer Îmad Cuma ji Rojnameya Kurdistan re got ku civînên Astana di baweriya min

de wek yên Cinêvê ne û tenê dem borandin û bi vê yekê wê hejmereke mezin ya xelkê Sûriyê wê bêne kuştin û rejîma Esed li ser desthilatê bimîne

û civaka navdewletî dê wek berê bêdeng be. Ji aliyê xwe ve, Berdevkê bi navê Sekreterê Neteweyên Yekbûyî (NY), Stephane Dujarric ragihand,

ew li civînên Astana amade nabin, ji ber ku heta niha ti vexwendinên fermî ji wan re neçûne. Dujarric amaje bi wê yekê jî kir, ku

ew nizanin kîjan alî vexwendnameyan dişînin jî. Lê hatiye ragiahndin ku di qonaxa yekem ya civînên Astanayê de, tenê aliyên leşkerî dê bicivin. Hwerwiha Îtîlafa Niştîmaniya Sûriyê da zanîn, ku ew bi guman li hewlên Rûsya yên derbarê aliyên ku dê nûneratiya opozisyonê bikin, dinêrin. Li ser heman mijarê Adil El-Seyd ji Rojanameya Kurdistan re got ku di nerîna min de ti çareseriyên siyasî ji van civînan dernakeve ji ber ku tenê li ser asta leşkerî û her yek ji Îran, Rûsya û Tirkiyê pişka xwe ji Sûriyê dixwazin û wan lihev kiriye û ev civîn li dijî îradeya gelê Sûriyê ye.

Pêşmergeyên Rojavayê Kurdistanê xwedan ezmûneke mezin in -Helebça Sadûn-Dihok Di şerê li dijı̂ rê xistina DAIŞê de Pê şmergeyan rola herı̂ beriz û bilind lı̂stin, ku her sal serkeftinê n Pê şmergeyan li dijı̂ DAIŞ a terorı̂st bilindtir bû n û di sala 2016an hat naskirin bi sala herı̂ serkeftı̂ li dijı̂ wê rê xistinê . Pê şmergeyê n Kurdistanê di sala 2016an de 6 operasyon li dijı̂ rê xistina DAIŞê li Herê ma Kurdistanê pê k anı̂n, ku 3ê ji wan operasyonan li mihwerê Xazir bû n û yek li Naweran bû û yek li mihwerê Beşı̂qa bû û ya herı̂ dawı̂ operasyona Mû sil bû . Berpirsê Ragihandina

Fermandeya Pê şmergeyê n Zê revanı̂ Eqı̂d Dilşad Mewlod ji Rojnameya Kurdistan re ragihand ku Pê şmergeyê n Kurdistanê di her şeş operasyonan de karı̂n dest deynin ser 520 km çargoşe ku Pê şmergeyê n Rojavayê Kurdistanê ango Leşkerê n ROJ bi qeremanı̂ di hemû operasyonan de beşdar bû n û pişka şê r di wan operasyonan de ya Leşkerê n ROJ bû . Ji aliyê xwe ve Amir fewcê Yek ya Hê za 2an ya Leşkerê n ROJ Eqı̂d Ferhan Deştanı̂ ji Rojnameya Kurdistan re tekez kir ku

ji bilı̂ van 6 operasyonan, Pê şmergeyê n Rojavayê Kurdistanê 2 ê rı̂şê n DAIŞê li mihwerê Keskê tê kşikandin û karı̂n serkeftineke mezin bidest xwe ve bı̂nin. Ji aliyê xwe ve endamê Fermandeya Leşkerê n ROJ Raid Şervan Dê rikı̂ ji Rojnameya Kurdistan re eşkere kir ku di sala 2016an de û bi sedema beşdariya Pê şmergeyê n Rojavayê Kurdistanê di şerê li dijı̂ DAIŞê li Herê ma Kurdistanê 70 birı̂ndar di nava Leşkerê n ROJ de derketin, herweha 11 şehı̂d bû n ku bû ne qurbanı̂ ji bo nexşandina sı̂norê Kurdistanê . Her di heman salê de Leşkerê n ROJ 2 xulê n

Pê şmergeyan û 7 xulê n rahê nanê jı̂ bidawı̂ anı̂n, ku tê de li ser hemı̂ corê n rahê nanê ya laşı̂ û ya derû nı̂ hatin rahê nankirin, herweha li ser bikaranı̂na hemû çekê n sivik û yê n giran jı̂ hatin fê rkirin .

Pê şmergeyê n Rojavayê Kurdistanê di 12 Adara sala 2012an de û ji aliyê hejmareke ciwanê n Rojavayê Kurdistanê û bi serpiriştiya Fermandeya Zê revanı̂ hate damezirandin û ji 2 hê zan pê k tê û di dema beşdariya

wan di operasyonê n li dijı̂ DAIŞê li Herê ma Kurdistanê gelek ezmû n qezenc kirin ji bo wan ezmû nê n xwe di demeke nê zı̂k de li ser xaka Rojavayê Kurdistanê û di parastina gelê xwe de bikar bû nin.

www.pdk-s.com

Çileyê Paşî / 15 - 1 - 2017

Kurdistan-Hejmar(93)

www.pdk-s.com

Omran Mensûr: Girtina Siyasetmedaran ji aliyê PYDê ve tawan e - Hîn Ezîz- Parîs

Parêzer û çalakvanê siyasî Omran Mensûr got ku Partiya Yekîtiya Demoqratîk PYDê desthilateke ne rewa ye û ne ji mafê wê ye ku siyasetmedaran bi girtin bide û ev yek bi xwe tawanekî mezin e. *Tu çawa rewşa Kurdistana Sû riyê bi giştı̂ dibı̂nı̂? Rewşa li Kurdistana Sû riyê karı̂set e, heta radeyekê ez ti cudahiyê di navbera herê ma Kurdı̂ û navenda Sû riyê de nabı̂nim, wê rankirina mirov, abû rı̂, civak û wê rankirina akadı̂mı̂syenê Kurd û koçkirina bi zorê ya rastı̂ ciwanê n Kurd tê gelekı̂ bi ê ş e, ti Kurdek ji berevaniya di ber xaka xwe de nareve heger baweriya wı̂ bi wê yekê hat ku ev yek xizmeta Kurdistana Sû riyê dike, lê nezelalbû n û nebû na ewlehiyê û hebû na dethilata Esed li deverê n me û veguhestina şeran bo ji derveyı̂ deverê n Kurdı̂ hişt ku ciwanê n Kurd koçber bibin, herwiha kiryarê n nedadwerane û girtin û revandina bi darê zorê di jê r desthilatekê de ku ji yek partiyê re kar dike, van hemû tiştan bê zarı̂ xistiye dilê gelê Kurd e, û divê em tekez bikin ku desthilata niha berpirsyaretiya vê yekê hildigre û cihê mixabiniyê ye ku desthilata niha bi navê Kurdı̂ ye. * Kı̂ li pişt nearamiya devera Kurdı̂ ye? Helbet bandora hevpeymaniyê n herê mı̂ û siyasetê n nakok yê n navdewletı̂ û herê mı̂ li me heye, û em beşekı̂ sereke ne ji Rojhilata Navı̂n û bandorê li van siyasetan dikin û bandor jı̂ li me tê kirin, lê bê guman nakokiyê n Kurdı̂ bingeh e ji nearamiya devera Kurdı̂ re û mana desthilata Esed ya ku rû girtiyan li devera me aktı̂v dike û kuştinê hişt ku nearamı̂ zê de bibe. Nehiştina partiya PYDê ji beşdarbû na Kurdan di jiyana siyası̂ de û dirû tiya

wê bi erê kirina hebû na desthilata Esed û hê zê n Sotoro û beşdarbû na hê zê n Senadı̂d yê n Şemer ji aliyekı̂ ve, û nehiştina beşdarbû na tevgera siyası̂ û leşkerı̂ bi nû neretiya Encumena Niştı̂maniya Kurdı̂ ENKSê û Pê şmergeyê n Rojavayê Kurdistanê ji aliyekı̂ din ve û piştguhkirina rê keftinê n Hewlê r û Dihokê hişt ku civaka Kurdı̂ li Sû riyê perçe bibe. Desthilatdariya PYDê bi jiyanê û avakirina partiyê n bê bingeh ku li ser rê baza wê ne û siyasetê n çewt li aliyê din Encumena Niştşmaniya Kurdı̂ beşekı̂ ji vê berpirsyaretiyê hildigre, divê veger ji rê keftinê n derbasbû yı̂ were kirin û vejandina wan û bidawı̂anı̂na şerê ragihandinê da ku dawı̂ li ê ş û azarê n gelê Sû riyê bê te kirin. *Bi nerı̂na te wê rejı̂ma Esed PYDê ji deverê n Kurdı̂ derxe? Sitratejiya rejı̂mê gelekı̂ diyar e ji me re ku ew tenê dixwaze bi tena xwe her tiştekı̂ wê ran bike û a�irandina nakokiyan da ku bi rengekê desthilatdar, ti rê keftin derbarê mafê n Kurdan di navbera rejı̂ma Esed û Partiya Yekı̂tiya Demoqratı̂k PYDê nı̂ne,

vajı̂ vê yekê rejı̂m herdem radighı̂ne ew rê veberiya xweser qebû l nake. Bê guman ewê hewl bide hê zê n PYDê ji deverê n Kurdı̂ derbixe, û wan hê zê n jinav bibe ew jı̂ heger hevpeymanê n bê rengê PYDê neguhê re. Desthilata Esed heye û mû çeyê fermanberan heta niha rejı̂ma Esed dide û ev yek tekez dike ku desthilat li ser xwe ye, di baweriya min de em li pê şiya ezmû neke mezin in ku hebû na PYDê dixe metirsiyê de û bi taybet piştı̂ ku kete nava laşê Hê zê n Sû ryaya Demokrat yê n ku ti taybetmendiya wan ya Kurdı̂ nı̂ne.

*Çima PYDê siyasetmedarê n Kurd digre? Ev yek tenê mê kanı̂zmeke ji bo tinekirina çi siyaseteke dijber ji tek partiyê re û ji aliyekı̂ din ve tê bikaranı̂n tenê ji bo wê yekê xwedê giravı̂ desthilata PYDê heye û dikare bigre û berde di her demekê de û ev yek bi xwe tawaneke di heyama nebû na rewatiyê de ji ber ku gel jê dera desthilatê ye, û ev milet her desthilatekê hildibjê re da ku deverê birê ve bibe. * Te civı̂nê n Himê mı̂m çawa

PYDê dikare her demekê rengê xwe bughere dı̂tin? Rû sya her tiştekı̂ li Sû riya dike û jiyana leşkerı̂ li Sû riyê di destê wê de ye û ew bi xwe dizane herê ma Kurdı̂ bû ye devereke berjewendiyê n Emerı̂ka bi awayekı̂ ne ragihandı̂, di heman dema ku zê detir ji heft binkeyê n leşkerı̂ yê n Emerı̂ka bo şerê dijı̂ DAIŞê li devra Kurdı̂ hene. Rû sya dixwaze Kurdan ber bi xwe ve bikşı̂ne û ev yek sivikirine ji doza Kurd re, û ti nakokı̂ bi Rû sya re tine ne derbarê çareserkirina pirsa Kurd li ser asteke navdewletı̂ û li gor beyaname û rê keftinê n navdewletı̂ û rawestandina sû lafa xwı̂nê li Sû riyê ku hemû hê zê n Kurdı̂ vê yekê dixwazin. Lê kişandina Kurdan bo binkeyeke serbazı̂ dibe piştevaniyeke mezin ji desthilata dektator e li Sû riyê , ev civı̂n li dijı̂ Kurdan e û heger wezareta derve ya Rû sya bixwaze çareseriya pirsa Kurd wek beşekı̂ ji çareseriya Sû riyê bibı̂ne, bila Kurdê n Sû riyê li ser maseyekê li paytexteke bê alı̂ bicivı̂ne,

û lihevhatineke giştı̂ di navbera wan çê bike.

* Ti xeteke sê yemı̂n li Kurdistana Sû riyê heye? Ti xeteke siyası̂ û leşkerı̂ ya sê yemı̂n li Kurdistana Sû riyê nı̂ne, gelek partı̂ hewil didin xwe bikin xeteke sê yemı̂n dû rı̂ rastiyê ye, lê em dikarin bibê jin nezelaliyek li cem wan heye ji ber ku ew bi xwe ne bawer in û nikarin rikaberiyê bikin û di helwestê n xwe de jı̂ ne serkeftı̂ ne û dê dawiyê ziyanê bibı̂nin.

*Di warê siyası̂ de kı̂ biser ket PYDê yan ENKSê ? Herdû aliyan heta niha şikestin anı̂n derbarê hiştina çi belgenameyekê ji aliyê n nakok li Sû riyê çi rejı̂ma Esed be yan dijberiya Sû riyê be were qebû lkirin, hewlê n ENKSê bi avakirina dı̂plomasiyeke bihê z tê k çû n bi sedema nakokiyê n partı̂tı̂ û hebû na hin kesayetiyan ku nikarin qonaxê birê ve bibin û ti hê zê n aktı̂v bi aliyê xwe ve neanı̂ û ev yek bandoreke

nerê nı̂ kir. Lê PYDê di baweriya min de bû dektator bi kiryarê n xwe û bi hevaltiya rejı̂ma Esed, herwiha hevpeymaniyê n wê yê n siyası̂ neserkeftı̂ ne, lê yê n leşkerı̂ serkeftı̂ ne lê ji derveyı̂ armancê n şoreşê ne, û PYDê gelek ji armancê n xwe dadkeve, û ti destkeftê n siyası̂ bidest naxe û em li hê viya ı̂dareya nû ya Tiramp in.

*Divê ENKSê çi bike? Karê Encumena Niştı̂maniya Kurdı̂ ENKSê ne pê şkeftı̂ ye û heta niha ti kesayetiyê n ji bo qonaxa veguhê z amade nekiriye û tenê kesayetiyê n partı̂tı̂ dide pê ş û nareme ku kesayetiyê n xwedı̂ karı̂n û pispor ku bi hezaran li tevahiya cı̂hanê hene bide qada pê ş, kesê n ku niha rê vebriya qonaxê dikin ne pispor in û tenê xebateke wan ya Kurdı̂ heye. Di baweriya min de Encumena Niştı̂maniya Kurdı̂ ENKSê dikare pê şkeve heger bikaribe kesê n rewşenbı̂r û zane li dora xwe bicivı̂ne û ragihandineke bihê z taybet bi xwe ava bike.

Rejîma Esed dê PYDê ji deverên me derbixe

www.pdk-s.com

Çileyê Paşî / 15 - 1 - 2017

Kurdistan-Hejmar(93)

Divê tevgera Kurdî li her cihekî be

Raid Mihemed- Hewlêr Dema ku şoreş li seranserî Sûriyê hate vêxistin û li her cihî banga azadiyê û wekheviyê bilind bû, rêjîma Esed tirsiya û tirsa mezin ji Kurdan bû, ji ber ku di sala 2004an de Kurd bi yek dengiya xwe rêjîm tirsand û kursiya wî hejandin, ji ber wiha rêjîma Sûriyê gavên biçûk bi ser Kurdan de avêt mîna vegerandina nasnameyê û vekirina beşê Zimanê Kurdî di peymangeha zimanan li Şama paytext ji bilî ku tundî li ser xwepşandanên deverên Kurdî nedikir, lê Kurdan bersiva rêjîmê da û gotin: "Pirsa me ne nasname ye pirsa me azadî ye, di vê demê de

sîxur û hevalbendên rêjîmê ku berî niha di laşê tevgera Kurdî de kolandibûn, dixwestin tevgera Kurdî û cada kurdî ya gerim nêzîkî rêjîmê bibe, ji ber wiha rêjîm di dawiya sala 2011an de ji 11 partiyên Kurdî yên sereke re şand û daxwaza hevdîtinê ji wan kir, lê partiyan di wê dema gerim ji şoerşê nedixwestin hevdîtinê bi rêjîmê re bikin, ev tişt bû sedema nerazîbûna gelek şirovekarên siyasî yên Kurd û rexin li tevgerê kirin ku rêjîm ji ber wiha berê xwe da yek partî ew jî Partiya Yekîtiya Demoqratîk PYDê bû, û rêjîm şert û mercên xwe li wan kir ku bandoreke

mezin lîst ser Rojavayê Kurdistanê, li gorî nerîna gelek çavdêrên siyasî, ev derfeteke zêrîn bû ji bo me Kurdan ku em herêma xwe bixin di destê xwe de, û şert û mercên xwe li ser rêjîmê bikin , û bi sedê caran du rex yan du dijmin li hevkirine di riya danûstandinê de, ji ber çi ji me re heram e û ji bilî me re helal e, ji ber vê yekê gelek deng îro bilind dibin ji bo aktîvkirina danûstandinan bi rêjîma Esed re, di van 6 salên şoreşê de nêzîkî deverên Kurdî nebû bi wê tundiya ku li û bajar û bajarokên Sûrî kir û agir bi wan werkir, anha dijberiya Sûrî û gelek kesayetiyên opozosiyonê nerîna xwe ya xerab derheqê pirsa Kurdî li Rojavayê Kurdistanê didine xuyakirin, ji ber hîn van desthilat bidestnexistine wiha ne bi me re, û heger desthilat bidestxistin wê çawa bikin û wê çi bikin û çi nekin. Ji ber wiha dergehê aştiyê û lihevhatinê nayê girtin , bi taybetî heger berjewendî nêzîkî hevbin, ji ber ku partiyek

dektator û yek nerîn ku Rojavayê Kurdistanê ji xwe re revandiye û birêve dibe, tu carî wê nikaribe armancên gelê Kurd bi cî bike bi tena xwe, yan partiyek wek ya pêşverû ku bi tena xwe ji dervî refa Kurdî distrê, ew jî wê tiştekî bidest nexe, nexasim di van rojên bê de rûniştina ASTANA ya ku Rûsya amade dike nêzîk bûye û rexên herêmî mîna Tirkiyê naxwazin Kurd beşdarî van danûstandina bibin , ji ber wiha gelek çavdêr pirs dikin, gelo ji ber çi tevgera Kurdî û partiyên wê hevrêziyê nakin navbera hev de di vê demê de, û xwe ji danûstandinê niha bê par ne hêlin mîna sala 2011an. Gelo wê partiyên Kurdî di vê dema zêrînde lihev bikin û wê mafê gelê me bidest bixin û pêla koçberiya milet berbi leylanê ve rawestînin yan wê weke her car emê werine xapandin di navbera berjewendiyên herêmî û welatên zilhêz û di navbera xemsariya partiyên me û nakokiyên wan yê navxweyî de.

Hunermend Fewaz Hisên: Amûdê Dilê min e û ji bajarê xwe dernakevim - Soz Xelîl-Hewlêr Fewaz Hisên, Hunermendê bajarê Amûdê ku navdar e bi dîlan Kurmancî serdana Herêma Kurdistan kir û di rêya xwe re Rojanameya Kurdistan hevpeyvînek ligel wî encam da. Fewaz Hisên behsa serdanên xwe yên berê bo Herêma Kurdistanê kir û got heta niha ew çar caran hatiye Kurdistanê û di sala 2014an de beşdarî festîvala Ranya ya Foloklorê Kurdî bi navê Rojavayê Kurdistanê bibû, û serdana vê dawiyê jî bi armanca lidarxistina şahiyan bû ku cemawerên wî daxwaz wî kiribûn. Hisên derbarê cêwazî yan cudahiya hestê wî di navbera lidarxistina şahiyan li bajarê wî Amûdê û her devereke din got ku ti cêwazî nîne, lê dimîne şahiya li Amûdê lidardikeve xweştir û bi coş e, û hejmara beşdarbûyan zêdetire û ev yek moraleke zêde dide wî, her li ser şahiyên berya 2011an û yên niha Hisên got ku berya niha xweştirbûn ji ber ku niha gelek xelk koçber bûne.

Hunermendê Dîlana Kurmancî derbarê koçberya hunermendan û mana wî li bajarê Amûdê got ku bajarê wî wek dilê wî ye û ew ti carî dev ji Amûdê bernade û sebra wî bê xelkê bajarê wî nayê, û da zanîn ku ew tenê li Amûdê bimîne dev jê nagere. Herwiha Hisên behsa ezmûna xwe kir û wiha got"Min di temenê pênc salî de dest bi hunerê kir û ev yek di sala 1985an de bû ku me zehmetiyeke mezin kişand û hunermendê ku bandora wî li min hebû Seîd Gabarî bû, û heta niha jî min wî nedîtiye". Fewaz Hisên dibêje ku dîlana kurmancî ya niha û ya berê gelekî cêwaz e û bi nerîna wî ya berê xweştirbû ji ber ku giran dîlan dihate gerandin, û gelek sitranên nû derketine, lê dimîne sitranên foloklor yên serekene ji vê dîlanê re, û sitrana herî balkêş li cem Fewaz Hisên ya dîlana Kurmancî "Nofa" ye. Fewaz Hisên ku xelkê bajarê Amûdê ye, di sala 1977an jidayik bûye û çar berhemên wî hene, û di jiyana xwe de tevlî komên foloklorî bûye û xwedan cemwerekî dîlana kurmancî taybet e.

www.pdk-s.com

Ne Bakurê Sûriyê ye vir Kurdistan e

Idrîs Hiso-Giwêlan Bi dehên salan û heta roja îro ku li ser zemînê gelek tişt hatine guhertin û pirsgirêka Kurdî gihiştiye ku li ser asta navdewletî were naskirin bi xurtî û êdî navê Kurdistan û Pêşmergeyên Kurdistanê li seranserî cîhana azad û Kurdistanê bi şehnazî têne nasîn jî, dijminên gel û doza Kurdî hêj jî navê Kurdistanê li Kurdistanê nakin, em li Sûriyê û Îraqê heta niha jî gotinê wek Bakurê Iraqê, Rojhilatê Sûriyê dibhîzin, tevî ku Herêma Kurdistanê bi yasa û destûrê tê nasîn, ji xwe li Tirikiyê û Bakurê Kurdistanê navê Kurdistanê qedexe ye û dibe ku mirov rastî girtin û işkenceyê were dema behsa Kurdistanê û Zimanê Kurdî bike. Beramberî vê zordestiyê, gelê Kurd bi hemû şiyanên xwe xebat kiriye da ku navê Kurdistanê berz û bilind û sax bimîne li her çar beşên niştiman. Hemû alî û hêzên Kurdî li wê yekê mukur tên û dibêjin ku heta ku ew dikarin kar ji bo wê yekê dikin ku, li her çar parçeyên Kurdistanê mafê Kurdan wek neteweyek bin dest bidest bixin û neteweya Kurd ji bindestiyê rizgar bikin, bi tenê PKKê ku xebata xwe xwedêgiravî ji bo serxwebûna Kurdistanê destpêkiribû, û ji bo vê armanca pîroz gelê kurd bê hejmar qurbanî pêşkêşkirin, niha hemû partî û hêzên ser bi PKKê ve ku dibêjin xwedêgiravî em felsefeya Apo didin meşandin li dijî pirsgirêka gelê Kurd wek netewe derdikevin. Bi destê alîgir û peyrewên felsefeya PKKê û di bin wêneyê serokê PKKê Apo de Rojavayê Kurdistanê dibe Bakurê Sûriyê di dema ku pêwîst e niha em bikaribin û bi xurtî doza miletê xwe wek dozeke neteweyî bi gel û miletên herêmê û cîhanê bidin naskirin, doza neteweyî ya gelê Kurd ne li dijî hebûna pêkhateyên cuda ne li wê deverê, belkî vajî vê yekê azadiya rasteqîne ya hemû pêkhateyên Rojavayê Kurdistanê bi wê yekê tê misogerkirin dema ku em pirsa neteweya Kurd çareser bikin. Bi qasî ku PKKê û alîgirên wê behsa “Miletê Êzidî” û “Êzdîxanê” dikin êdî nema behsa Bakurê Kurdistanê dikin, di ragihandina xwe de behsa miletê Êzidî dikin. Bi tenê aliyên ku dixwazin Kurdistanê careke din parçe bikin behsa Êzdîxanê wek welat û Êzidiyan wek milet dikin, Şingal û Êzdîxan beşekin ji Kurdistanê, gelê Kurd li wê herêmê bêhtirê wan baweriya wan bi ola Êzdayetiyê tê, komkujiya li Şingalê bû êv yekê naguhert, hejmarek ji Gerîla hatin bi hewara Êzidiyan ve, vêja bila xwediyê camêriya xwe bimînin û tevliheviyê nekin, bila bazirganiyê jî bi kareseta Şingalê nekin û nebin hinceta destê dijminan. Mijara miletê Êzidî û mijara Bakurê sûriyê û mijarên wek van mijaran di wê demê de tên ku rojane Kurd gavên xwe ber bi çarnivîsa xwe ve davêjin. Beşek ji Kurdistanê bi destê zilhêzan ser bi Sûriyê ve hatiye vekirin, çareserkirina pirsas Kurdî li wî beşê Kurdistanê gerentiya azadiya hemû pêkhateyên wê deverê ye ku li Kurdistanê dijîn, xwe qevaztin di ser rastiyên dîrokî û cogra�î dê pirsgirêkan çareserneke û mijaran êdî tevlîhev dike û berê Rojavayê Kurdistanê dide paşerojeke ne diyar.

www.pdk-s.com

Çileyê Paşî / 15 - 1 - 2017

Çand û Huner

Paul Celan û helbesta Holocaust

www.pdk-s.com

Tengezarê MarînîAlmanya

Wek ko helbesta Paul Celan ya bi navê Todesfuge = Notên Mirinê hatiye ravekirin, hîn tu helbest bi vê pirrbûnê nehatiye ravekirin. Hemî jî dixwazin bizanibin, ka mebesta Paul Celan di vê helbestê de çi bû? Ji ber ko wî simbolên cihêreng û bi taybetî ji çanda cuhuyan bikar anîne. Eger mirov asoyên Paul Celan nas neke nikare bigihe mebesta wî. Zimanê helbestvan, zimanê wî ye, lê ji tişta wê gavê dibêje, bêhtir e, ji tişta bizane. EW şiroveyên li dor helbesta Paul Celan hatine, ew bi xwe jî matmayî kir û bo wî jî tiştekî nû bû, ko helbestek dikare wisa xwendinên cuda li xwe bicivîne. Ev peyva „Şîrê reş“, di helbesteke Rose Ausländer, helbestvana elman ya bi regez cuhu, di sala 1939an de hatibû û hinek simbolên din mîna „Kolana gorê, Mar, Meisterê elmanî di mirinê de“, di helbesteke helbestvanê Cuhu yê elman Immanuell Weissglas de, di sala 1944an de hatibû: Notên Mirinê. An jî Mirina koçberiyê Şîrê reş yê em wî zû vedixwin, êvarî vedixwin em nîvroyan, spêdeyan vedixwin û bi şevan em vedixwin û vedixwin em gorekê dikolin li derve, li wir cih neteng e mirovek di xênî de dijî, bi maran re dilîze, dinivîse ew dinivîse dema tarî li Elmaniya xwe li pora te ya zêrîn dipêçe Margarete Ew wê dinivîse, li ber dergehî diyar dibe, stêrk diçirisin û ew bo anîna nêrbûnên xwe dikwîtîne Bo cihûyên xwe dikwîtîne bo derketinê rê berbi kolana gorekê ve dibe Fermanê dide me em niho bilîzin û semayê bigerînin Şîrê reş yê beyanî emê te bi şevan vexwin em ê nîvroyan, spêdeyan te vexwin û bi şevan em ê vexwin û vexwin Mêrek di xênî de dijî, bi maran re dilîze, dinivîse ew dinivîse dema tarî li Elmaniya xwe dihingive pora te ya zêrîn Margarete

Toza pirça te Sulamith (Şulamît) em gorekê dikolin li derve, li wir cih neteng e Ew bang dike neqrîskek tûj li xakê dide yek ji we distirîne û dilîze Destê xwe davêje hesinê qarîşa xwe dihejîne çavên wî şîn in niqirîskên tûj davêje navê rastî hun di nav xwe de dilîzin û semayê dikin Şîrê reş yê beyanî em te bi şevan vedixwin em ê nîvroyan, spêdeyan te vexwin û bi şevan em vexwin û vexwin Mêrek di xênî de dijî pora te ya zêrîn Margarete Toza pora te Sulamith ew bi maran dilîze Ew bang dike şêrîno bi mirinê bilîzin mirin hostayek e ji Elmaniya Bang dike tariyo kemanê boyax bike di pey re dû hilkişe nava bayî êdî dê goreke we li nav ewran çêbibe li wir cih neteng e Şîrê reş yê beyanî em te bi şevan vedixwin Em te nîvroyan vedixwin Mirin hostayeke ji Elmaniya Em te êvaran vedixwin û spêdeyan te vedixwin em vedixwin û vedixwin Mirin hostayeke ji Elmaniya çavê wê şîn e ew bi qurşînekê li te de ew li rast derbê li te dide Mêrek di xênî de dijî pora te ya zêrîn Margarete ew kûçikê xwe li me har dike û gorekê li nav bayî diyarî me dike Bi maran dilîze û xewnan dibîne mirin hostayekî ji Elmaniya ye pirça te ya zêrînî Margarete pora te ya tozînî Sulamith Simbolên helbestê

Peyva Die Fuge şêweyekî giring û berbendkirî ye berovajî destnîşankiriyeke esehî. Wate di warê mûzîkê de, dema koral hebe. Bingeha vê peyvê latînî ye û ji peyva Fuga tê, ku wateya wê derbederî û rev e. Di mûzîkê de jî Fugek xwe ji dengekî çem dike dengekî din û her Fugeke wek ya berî xwe nîne. . Nimûne: Fuge Nr. 1 ji " The Well-Tempered Clavier ", pirtûk 1, ji J. S. Bach

Paul Celan ev helbest sala 1947an, li penaberiyê, li Ferensa nivîsî. Bav û diya wî, yên cihû, di hêwirxaneyên naziyan de hatine tunekirin. şîrê reş: Her di destpêka helbestê de, bi peyva şîrê reş dest pêkiriye. Çu lêkdanek wek vê di hemî edebiyata cîhanî de, nebûye cihê guftûgo û gengeşiyê, lew ra jî, Paul Celan bi vê helbesta xwe bi nav û deng bû û bû yek ji baştirîn helbestvanên sedsala bîstan. Ev hevoka mecazî serê gelek rexnegirên cîhanî tevlîhev kir. şîrê reş yê ". Wateya sytaxê, di (Ferheng), weha hatiye : "Zimanê derbirînê yê helbestvan Paul Celan (19201970-) bi cîhana xwe ya taybet ji Wêne, reng, motîv û Simbolên (ko ji Simbolîzmê û Surrealîzmê diherrike) ne bi hêsanî tête têgehîştin. Wêneyê herî balkêş di helbesta Celan de, Notên Mirinê, ew hevoka: Şîrê reş yê em wî zû vedixwin, êvarî vedixwin

em nîvroyan, spêdeyan te vedixwin û bi şevan Ev herdû malik, behsê wê sitemkariya nemirovan, şêweyê kuştina bêhempa ya cihiwan li Elmaniya di dema naziya de diyar dike û derdibire. Bêguman ev gazindek û giliheke di eynî demê de. Ev wêneyê peredoksane, yên cuda û di destpêkê de, xwêner li nav hev dixe û wî li ber karek û erkekî zor dadine. Xwêner dike mîna falvekerekî �incanan. MAR: Simbolê din yê bi kar aniye, ew jî mar e. Mar li nik her miletekî û di efsaneyên miletan de, wateyên cuda didin. Eve jî weha dike, ku xwendinên cuda û şiroveyên cuda ji helbestê re peyda bibin. Ev simbol di olên kevin de zor. Li nik êzdiyan, mar dergehê lalişa nûranî diparêze. Di hişmendiya Xiristiyanan de, desthilatdariya bitirs û xerab nîşan dide, ji xwe ku di ola felehan û misilmanan de, Mar hiştiye Adem û Evagunehî bikin û xwedê wan ji buhuştê biqewirîne: 3:1 mar, heywanê herî zîrek e, yê ku xwedan ew dayî. Mar ji Eva pirsî: rastî xwedê gotiye: çênabe hun ji vê darê bixwin? 3:2 Jinê gote marî: ji meyweyê vî darî nabe em bixwin; 3:3 bitinê ji meyweyê vê darê, ya di nîva bexçeyî de, xwedê got: nabe hun bixwin û eger hun bixwin hun dê bimirin. 3:4 Mar gote jinê: Na, hun namirin. 3:9 Xwedê bi Adem re axivt û pirsî: ka tu? 3:10 Min li nav bexçe pêj; da geriet ich in Furcht, weil ich na te kir, min xwe veşart ji

ber ez ruîs im. 3:11 Kî gote te, xwe ruîs bike û ji wê dara min li te qedex kirî meywe bixwî? 3:12 Adam bersiv da: ew jina te bo min danî bû, ji darê da min û min xwar. 3:13 Xwedê bangkir jinê: te çi kir? Jinê got: mar ez xapandim û min xwar. 3:14 Xwedê gote marî: jiber te ev kar kir, tu dê jiyana xwe hemî, li ser zikê xwe birêve biçî û xwarina te dê ax be. (1 Mosa 3,114-) Di dîroka cihuyatiyê de jî, jibilî ku mar xapînok e, belê kerr e jî, daku peyvên xwedê nekevin guhê wî Jehra wî wek ya marî ye, Wek jehra kerrekor, ku guhên wî girtî. (Mizamîr 58,3) Mar di helbestê de, nîşanasîxurên Hitler e SS, li derdora hêwirxanê digeriyan û kesên bêguneh dikuştin. Margarete: Demê li vir Margarete îna, ew beramber Gretchen ya FAUST a Goethe kir. Wek ku Goethe, Gretchen a xwe derbirîna şêweyek ji şêweyên kemalê îna, belê di eynî demê de, weke tawanbarekê ew li qelem da. Demê por û pirça zer û çavên şîn ya Margarete dibêje, ew dixwaze îdolojiya naziyan diyar bike. Rola Margarete di helbestê de vekiriye ye. Erê ji hêlekê ve nîşana nijadperestiyê ye, lê ji hêla din ve yeke pasîv e û e, nêzîkî rola qurbaniyekê diyar dibe. Di gel wê jî navekî din, Sulamith an jî Şulamît, ku navekî cihuyan e, rola jina dilovan û evîndar werdigire. SEMA: Simola din ya Celan

di helbestê de bi kar înaye: Fermanê dide me em niho bilîzin û semayê bigerînin Paul Celan “ Dans Macabare” semaya bitirs bikar tîn, ji ber buyer û susret gelekî mezin e û „ Hostayê kevin“ ya S.Bach li vir bikar tîne, ji ber li ber wê simfoniya wî cihû dihatin işkencekirin û kuştin. Her ev hevok, kemanjenên sedsala 14 û 15 tîne bîra me, ku li ber wan laşên miriyan yên bûbûn hestî keman dijenîn. Li vir nemirovahî û hovîtiya kujeran li ber çavên xwendevan dideyne û wî di nav saloneke sînemayî hizrî de, dihêle 1851 Alfred Rethel: Mirin wek xeniqdar. Cara yekem ku Kolera li Paris 1831 bû.,. [ev gra�îk ji daneheva Heinrich-Heine-zanîngeha Düsseldorf] KAMAN: Paul Celan, simbolekî din gelekî giring, ku ew jî dibe kilîlek bo vekirina helbesta wî bikar tîne: Bang dike tariyo kemanê boyax bike di pey re dû hilkişe nava bayî. Dû bi asîman. An jî diçe nav bayî, eve nîşana sotandina cihuyan di �irnan û hêwirxanan de ye. Ji xwe di sala 1943an SS gelek mirov bikar anîn bo avakirin rê û avahiyan û di pey re ew sotandin û avêtin gorên bikomel, ku yek ji wan li bajarê Hannover BergenBelsen e. Ev sotandin, daku nîşanên işkencê li ser wan winda bikin. Hindek hevok ji vê helbestê di zimanê Almanî de bûne nimûne û wek peyvên pêşînanan: Der Tod ist ein Meister aus Deutschland= Mirin hostayekî ji Elmaniya ye“.