Rojnameyek ji aliyê ragihandina navendî ya PDK-Sê ve tê weşandin
Çirya Pêşîn / 1 - 10 - 2021
Kurdistan-Hejmar (206)
www.pdk-s.com
Pêwîst e ENKS
xwepêşandan û çalakiyên xwe berdewam bike Îmad Omer Ehmed Îsa –Qamişlo
Li tevahiya bajarên Kurdistana Sûriyê, Encûmena Niştîmaniya Kurdî li Sûriyê ENKS xwepêşandan li dijî kiryarên Rêveberiya PYD encam dan. Di van xwepêşandanan
de hejmareke zêde ya alîgirên ENKS amade bûn tevî astengiyan, û êrîşkirina ciwanên şoreşger yên ser bi PYDê ve, lê xelk çavtirsî nebû, û di xwepêşandanên xwe de berdewambûn.
Mihemed Mecîd wiha li ser vê mijarê dibêje: Divê Encûmena Niştîmaniya Kurdî li Sûriyê ENKS di xwepêşandan û çalakiyên xwe yên sivîl de berdewam be heta ku ev kiryarên
PYD derheqê miletê Kurd li Kurdistana Sûriyê werin rawestandin, bi nerîna min ENKS biryarek wêrekane da û divê vê yekê berdewam bike heta ku tekez bike ku ENKS
hêj zindî ye, û di nava xelkê de ye. Samiya Ebdulwehab jî wiha li ser vê yekê dibêje: Êrîşkirina ciwanên şoreşger yên ser bi PYDê ve pilankirî bû, û wan dixwest xelk bitirsin, lê ev pilana
wan biser neket, serkirdeyên ENKS li pêş bûn û netirsiyan û ev yek hişt ku xelk jî netirsin, lewma pêwîst e ENKS berdewam be, heta ku mafê xelkê vegerîne. www.pdk-s.com
2
Çirya Pêşîn / 1 - 10 - 2021
Kurdistan-Hejmar (206)
www.pdk-s.com
Êdî gel ji biryara xwe venagere û li ser têkoşîna aştiyane berdewam dibe
Mahir Hesen
Pir kesan texmîn nedikir ku Encumena Kurdî li Rojavayê welat derkevin kolanan, xwepêşandan bikin û dirûşmeyan li dijî behabûna kelûpelkan berz bikin û li dijî siyaseta Konseya PKKê a ku bi hişkiya xwe û bi durûtiya xwe digel dijberên xwe de tê zanîn. Lêbelê, wisa diyare ku di van du deh salên çûyî de, PYD û PKK ji bo berjewendiya xwe bi beşên cihêreng ên civakê re, wêrek bûne û bi ser feqîr û hejaran de divereşin. Cesareta ENKS a ku wan teqes kir ku mafên xwe bi aştiyane dixwazin heya pêşerojê de miletê me ji koletiya heyî rizgar bibin û beşdarî hukûmeta Sûrî a nû bibin, û destûr bê dayîn ku di hemî dezgehên hukûmî de bixebitin. Di Xwepêşandana vê dawiyê a 242021/09/ li bajar û bajarokên rojava lewazî di navbera xwepêşanderên kurd û hêzên rûnixumandî ên bi navê ciwanên şoreşger de, ku bû sedema birîndarbûna hin xwepêşanderên sivîl. Hêzên PYD jî ji bo jin belav bibin gule bikar anî. Belê, Rojnamevanên li devera xwepêşandan jî rastî êrîşan hatin, tevî Xwepêşandan aştiyane bû, lê hêzên PYD yên rûnixumandî hewl dan ku xwepêşandanê bi darê zorê belav bikin, tê wateya ku ew gelek lewazin û bi tirsin û newêrekin. Ji ber ku yên derketin xwepêşandanan hemî welatparêz û xemxwarê
doza xwe bûn, û tevî jimara wan hindik bû, û ev yekem tê fam kirin, ji ber ku konseya pkkê peyama tirsandin û tirsandinê ji her kesî re şand bû bi rêya ciwanên şoreşger heya ku her kes pê bawer bû ku xwepêşandan ne ewle ye serpêhatî, û lêçûnek wê ya giran hebû ku dikare bibe sedem ku xwepêşander li paş neçin û armanca xwe winda nekin. Ji aliyek ve, PYDê mirovan rastî binpêkirinên zordestî têne, û rêjeya binpêkirina mafên mirovan li deverên di bin desthilatdariya wan de sal bi sal zêdetir dibe. Bi dehan hemwelatî derketin ji bo şermezarkirina rewşa jîyanê ya kêm, û desthilatdariya apoçiya bi xirabkirina rewşa jîyanê berpirsyar dîtin, û ev yek bête dubare kirin tevî ku pydê ji bo pêşligirtina xwepêşanderan organîze dike, û tê de hewl da ku ya herî giring bi rêça çekan tirsê têxe dilê wan de. Dirûşmeyên ku
xwenîşanderên kurdan bilind kirin bûn, wek faktorek girîng bûn, ji ber ku daxwaza serbest berdana girtiyan, rûxandina biryarên pydê û protestokirina rewşa aborî bû. Ev dirûşm tevahiya êşa miletê me ya heyî got. Li gel xwepêşandanên ENKS, pirs derdikeve, pêşeroja van xwepêşandanan dê çi be. Ez bawer dikim ku xwepêşandan belav bûne û dengê wan li hemû qadên ku PYDê ew xistine bi destê xwe de hatiye bihîstin, û bi dehan wêneyên ku di medyaya civakî de belav bûne, diyar dike, wê hebûna PKK li herêmên rojavaê welat di demên pê de qeles dibe. Tevî tu kes nikare pêşeroja xwepêşandanan texmîn bike, lê ya herî girîng, li gorî rewşa heyî, ev e ku wan guhertinek bingehîn di giştpirsiya giştî ya kurdan de pêk anî, û di berdêla wê de ew li benda dengvedanek in ji xelkê yên ku tevlî ne bûne.
Xelkên Kurdistana Sûrî li meydanên xwenîşandanê li devereke ewle nageriyan, û tu kes li benda aramî nerawestiya ku du demjimêran bi karê welatparêziyê rabe û paşî vegere malê, her kes li dû mirin û xetereyê ye, li hember çeka desthilatdariya pkkê rawestiyan û dîsa bi dengê bilind gotin: Ger hûn mêr in, li meydana xwe li kurdistana Tirkî vegerin. Lê hêrs ne îro ji dayik bû ye, ji ber ku mirov ji pirsgirêkên ku bandorê li her hûrguliya jiyana wan a rojane dikin, wek elektrîk, av, lêçûna zêde ya jiyanê, tenduristî, perwerdehî, bêkarî û qirêjî dikişîne ... navnîş dirêj û hema hema ye bêdawî. Kirîz û alozî tomar kir ku ew şerên navxweyî yê Sûrî gelek xirab bû, û di warê binpêkirinên ku li sivîlan hatine kirin an di asta ber�irehbûna destwerdanên çewt bi mebestên xirab, di nav bêdengiya cîhanî de ku
durûtiyek bêhempa nîşan dide. û xemsarî gihîştiye civaka navneteweyî. Tevî hemû wêraniya ku bandor li mirovan kir, û deverên kurdî jî di bin desthilatiya apoçiyan de ji bo xurtkirina bandora xwe li herêmê gelek binpêkirin hatine kirin, û hewldanên wan ku miletê me ji dil bê hêvî bikin. Xwe wek rêjîmek alternatîf pêk anî, û li ser têkçûna partiyên kurdayetî xebitîn û xelkê me hejar û belengaz û berçî kirin da ku çavê wan li destê pkkê be heya parîk nan bide wan. Pirsgirêk ev e ku dehsalên zordariyê û şer û wêraniyê ku tê de îşkence, kuştin, rûreşî û koçberiyê hate kirin, ji bo PKK valahiyek siyasî çêkir û xelkê me neçar kir li nanê xwe yê rojane bipirse, di destpêka şer de hewl da ku rolek veguheztinê bilîze, nebûna nerînek yekbûyî di gel partiyên Kurdan, tevlîhevî kirin ne ji bo çareseriyê, û li ser nebûna çarçovekirinê xwe kir desthilatdar. www.pdk-s.com
Çirya Pêşîn / 1 - 10 - 2021
Kurdistan-Hejmar (206)
www.pdk-s.com
3
Referanduma serxwebûnê serkeftineke mezin bû Kurdistan Serok Barzanî di salvegera encamdana referanduma serxwebûnê de peyamek belav kir û ragihand: “Referandum serkeftineke mezin û dîrokî bû.” Serok Barzanî li ser hesabê xwe yê Twitterê bi boneya salvegera referanduma serxwebûnê peyamek belav kir û ragihand: “Di referandumê de %93ê dengên belê yên gelê Kurdistanê serkeftineke mezin û dîrokî bû. Di salvegera vê serkeftinê de pîrozbahî li gelê Kurdistanê û destxweşî li wan qehremanan dikim ku xwe neçemandin, ez çavên wan maç dikim. Referanduma Serxwebûna Kurdistanê 25ê Îlonê ye û di ser lidarxistina referanduma serxwebûna Herêma Kurdistanê re du sal derbas dibin. Gelê Kurdistanê du sal berê biryarê referandumê bi 92.7yê pejirandibû û diyar kiribû serxwebûna Kurdistanê mafekî destûrî û xwezayî ye. Di referandûma tarîxî ya serxwebûnê de nêzîkî ji sedî 93 ji niştecîhên Kurdistanê û navçeyên Kurdistanî yên li derveyî îdareya Herêma Kurdistanê û Kurdên li derveyî Herêma Kurdistanê bi dengê “Belê” dan serxwebûnê. Roja 07.06.2017an Encûmena Bilind ya Referandumê hat pêkanîn û piraniya partiyên siyasî yên Kurdistanê li dora Serokê Herêma Kurdistanê yê wê demê Mesûd Barzanî civiyan û bi hev re ragihandin: “Dema wê ye gelê Kurdistanê biryarê li ser çarenûsa xwe bide, ta bê zanîn serxwebûnê dixwaze, yan piştî wan hemû êş û azarên bi serê wî de hatiye dixwaze di çarçova Iraqê de bimîne.” Her di wê civînê de roja 25.09.2017an wek roja birêvebirina referandumê hat diyarkirin û Komisyona Bilind a Serbixwe ya Hilbijartin û Rapirsînê dest bi
amadekariyan kir, ji bo referendum bê encamdan. Her çend e ji destpêka biryarê ve piraniya welatên navçe û cîhanê û berpirsên Hikûmeta Iraqê bawer nekirin Kurd pêngaveke bi vî awayî bavêje, lê pirsa referandumê bû dosya sereke ya medyayê navxwe ya Iraqê, navçe û cîhanê û wê biryarê navçe hejand, ji ber ku ji heyama zêdetir ji 100 salên bûrî ve karîna hilgirtina pêngaveke bi vî awayî ji Kurd re nehatibû pêş, ji ber wê serkirdatiya Kurd bawer dikirin ku niha dema guncaw e û divê gel gotina dilê xwe bike. Iraq, welatên navçê û çend welatên din daxwaza derengxistina referandumê kirin, lê Encûmena Bilind a Referandumê ti altirnativek ji referandumê de nehat ber destê wê û ti awayekî bi wan daxwazan qayil nebû, ji ber ku pirsgirêkên Herênê bi Hikûmet û Dewleta Iraqê re gihîştibû lûtkeyê û wek Hikûmeta Herêma Kurdistanê û serkirdatiya siyasî ya Kurd digotin: “Baweriya Bexdayê bi hevbeşiyê nemaye û zêdetir ji 55 bigreû bendên destûrê binpê kirine, heger em nikarin du hevbeşên rasteqîne bin, baştire bibin du cîranên baş.” Li gor axaftinên berpirsên Hikûmeta Herêmê û Wezareta Pêşmerge, di heyama 4 salên şerê li dijî DAIŞê de, Bexdayê hevkariya hêza Pêşmergeyên Kurdistanê nekiribû û heta rê li pêş gihîştina
çek û keresteyên leşkerî yên civaka navdewletî ji Pêşmerge re dişand jî digirt. Ji destpêka sala 2014an ve û ji serdema fermandariya Nûrî Malîkî ve, Bexdayê budceya Herêmê û mûçeyên karmendên Herêma Kurdistanê birîbû, yekalîkirina pirsgirêkên navçeyên Kuridstanî yên li derveyî îdareya Herêma Kurdistanê jî ti pêşveçûnek tê de nehat kirin, dosya petrol û gaze jî wek xwe mabû, wê yekê jî serkirdatiya Kurdistanê û Hikûmeta Herêmê ji Bexdayê zêdetir bêhêvî kiribû. Berpirsên Bilind ên Herêma Kurdistanê amaje bi wê dikirin, dema Kurd bi daxwaza xwe di çarçova Iraqê de dijî û li gor destûrê xwedî mafê biryarê li ser çarenivîsa xwe bide ye, lê binpêkirina mafên wî û pabendnebûna Bexdayê bi destûrê, wî ma�î dide Kurd bîr li bijardeyên de bike û gel biryara xwe bide, çi dixwaze? Referendum ne diruşm bû, roj li dû rojê aheng û kernevalên berfereh ji bo referanduma serxwebûnê li hundir û derveyî Kurdistanê hatin lidarxistin, lê hin aliyên nûnerên xwe di nava Encûmena Bilind a Referandumê de hebûn, ne milê xwe dan ber bangeşeyê û ne wek dihat xwastin kar ji bo serxistina wê proseyê kirin. Mesûd Barzanî ku wê demê Serokê Herêma Kurdistanê bû, lê her xwe wek Pêşmergeyê riya rizgarî û serxwebûna Kurdistanê dizanî û erkê
referandumê bike jî gefên mezin li gelê Kurdistanê dixwar, bi Îran û Tirkiyê re çendîn hevdîtin, civîn û rêkeftinên jêrbijêr kirin, gefa daxistina sînor û êrîşa leşkerî li ser Herêma Kurdistanê xwar, ta ji birêvebirina referandumê poşman bibe, lê ji ber nebûna altirnatîva referandumê û nebûna gerentiyeke navdewletî ji bo diyarkirina demeke din û çareserkirina pirsgirêkên bi Bexdayê re nehat ber giran birêve dibir, rojane destê Kurd, Serok Barzanî çendîn şandên navxweyî piştî civîna bi Encûmena û derveyî dihatin ew Bilind a Referandumê re didîtin û �işarên mezin ragihand: “Referandum dixistin ser wî, ta ji nayê paşxistin û çawa biryarê bi paş ve vekişe, dibe, bila bibe”. di heman demê de jî Sibeha roja 25.09.2017an, serkarwanê bangeşkarê ji gelê Kurdistanê referandumê Kurdistanê bû, ne tenê wê demê, heta re wek cejnekê bû, ew nû ji metirsiya di dawî hevdîtina wî berî DAIŞê derketibûn û bi referandumê bi kenala hêviyeke mezin çûn ser “Al-Jazeera” a Qeterî re ku şeva 23.09.2017an hat sindoqan, ta bersiva wê birsê bidin, “Ma belavkirin got: “Her rijd im li ser wê yekê, ku mafê dixwazî serbixwe bibî, yan bi Iraqê re bimînî?” biryardanê û diyarkirina lê nêzîkî ji sedî 93 ji çaren’usa xwe ji gelê me rûniştvanên Kurdistanê re heye.” û navçeyên Kurdistanî Barzanî di gotarên yên li derveyî îdareya bangeşeya referandumê Herêma Kurdistanê û û di hevdîtinên medyayî yên navxweyî û derveyî de Kurdên li derveyî Herêma digot: “Referandum mafê Kurdistanê bi dengê “belê” dan serxwebûnê. rewa yê gelê Kurdistanê Li gor nerîna çavdêrên ye, mafekî asayî, yasayî û destûrî yê gelê Kurdistanê navdewletî, referendum li gor pîvanên navdewêletî ye. Binpêkirina destûrê, birêve çû. lihevkirin, hevbeşiyê Lê �işarên û gefên li ser û birîna nanê gelê Herêma Kurdistanê Kurdistanê han da zêdetir bûn, Iraq û gelê Kurdistanê ku welatên navçeyê artêşên referandumê encam bide, heger destûr bihata xwe li sînorê Herêma bicihkirin, Iraq nedigihîşt Kurdistanê kom kirin û dest bi manorên leşkerî vê rojê.” û xwenimayişkirin kirin, Referendum gefa biçîbûnê û piştre piştevaniyeke mezin ji biryarên Perlemana Iraqê aliyê Kurdên navxweya bi ser Herêma Kurdistanê Herêma Kurdistanê, de hatin sepandin û gelê derveyî Kurdistanê Kurdistanê hat sizadan, û perçeyên din ên geşta �irokxaneyên Kurdistanê ve jê re Herêmê hatin hat kirin û aheng û rawestandin û Bexdayê kernevalên mezin lidar çendîn rênima li dijî gelê xistin, çendîn korbend Kurdistanê girtin ber, lê û civîn birêve çûn û ji Kurd re derfeta derbirîna serkirdatiya Kurdistanê neçû bin barê wan �işaran li xwe û li mafên xwe û amade nebû encamên wek derfeta dîrokî bû, referandumê hilbiweşîne, lê Bexdayê lawaziya tevî ku bi berdewam dewleta Iraqê bi sedema digortin, “Roja piştî 4 salên şerê DAIŞê Kurd tometbar dikir ku fersend referandumê dewletê ranagihînin” dîtiye, ji bo rêgiriyê li www.pdk-s.com
Çirya Pêşîn / 1 - 10 - 2021
Çand û Huner
Referanduma serxwebûna Kurdistanê destkftiyeke dîrokî ye
Hêvî Delî Di “25” ê Êlûna 2017an, gelê kurd li her çar parçeyên kurdistanê bi referandûma serxwebûna kurdistanê şanaziyeke dîrokî tomarkirin, û bi rengekî demoqratî miletê kurd “93” ji sedî Erê kirin û piştevaniya xwe bi vîna dilê xwe ji bo damezrandina dewleta kurdistanê nîşandan, wekî piştgirî ji biryara serokê neteweyî re ” Mesûd Barzanî” ku
bi mêr û mêrxasî ev biryara referandûmê dest nîşan kir û xwen û xeyala mêrxasên têkoşer ku bi qasî deryayakî xwîn rijandibûn ji bo bidestxistina destkeftên dîrokî ji bo pêşrojeke azad çîbiçîkir… Û roja ragihandina referandûma serxwebûna kurdistanê gaveke pir giring û cihê dilxweşiyê bû bo hemû gelê kurd li seranserî cîhanê ji ber kurdistan cih û warê kurdan e ku ji sedê salan
ve bi lehengiya cenabê serokê netewe miletê kurd û qehremaniya pêşmergeyên mêrxas xwîn û canê xwe kirina canfeda doza azadiya kurdan û şerê di rûbirûbûna rêxistinên terorîst ji bo parastina sînor û xaka kurdistana pîroz ji dijmin û hovan ….. Û comerdê kurd di derbarî helkeftina pîroz a serxwebûna kurdistanê di “25”ê Êlûna” 2017″an, kurd bi dilxweşiyeke bi hêz û hezkiriyên xaka xwe bi hemû şêweyan piştgiriya vê biryarê kirin wek derketina kolanan û bi bilindkirina alaya kurdistanê û banga Belê ji bo serxwebûna kurdistanê dikirin, .. Û hêjaya were gotin ku kurd miletekî niştîmanperwer û azadîxwaz in ku hejmara wan zêdeyî” Çil” milyon kes in û hêjaya ku doza maf û dewleta kurdistanê bikin û bi azadî li ser xaka xwe bijîn…..
Hejmarek Kurd li Elmanya bûn parlamenter KurdistanBidûvçûn Di hilbijartinên Parlamentoya Federalî (Bundestag) û Parlamantoya Herêmî ya Almanyayê de 8 kurdan karîn dengên pêwîst bi dest bixin û bibin endamên parlamentoyên wî welatî. 26ê vê mehê hilbijartinên parlementoya Almanyayê birêve çû. Di hilbijartinan de, 4 kurdan karîn bibin
endamên Parlamentoya Herêma Berlînê û 3 Kurd jî bûn endamên Palamentoya Federalî. kesên ku bi xwe serkeftina xwe li tora civakî ragihandine, Kurdên bûne endamên Parlemantoya Federalî ya Almanî û parlamentoyên herêman, wiha ne: Canan Bayram ji Partiya Kesk/ Palamentoya Federalî Qasim Tahir Salih ji Partiya Kesk/
Palamentoya Federalî Gokay Akbulut ji Partiya Çep/ Palamentoya Federalî Firat Alî Koçak ji Partiya Çep/ Parlamentoya Berlînê Jiyan Omer ji Partiya Kesk/ Parlamentoya Berlînê Hakan Taş ji Partiya Kesk/ Parlamentoya Berlînê Sevim Degdelen ji Partiya Çep/ Parlamentoya Federalî Sevim Aydin ji partiya SPD / Parlamentoya Federalî Serkeftina van Kurdan li Almanyayê pîrozbahî û karvedenên erênî li tora civakî li pişt xwe anîne. Hejmara giştî ya parlamenteran di Bundestag a nû de 735 parlamenter in. Ji bo avakirina her hukûmetê jî, divê kursiyên hevalbendan ji 368 kursiyan ne kêmtir bin.
www.pdk-s.com
4
Awazên serxwebûnê
Emel Hesen Têrîj ji roka rojê pêt û berûsk da Ronak ji ronahiya hêvê şewq û şeveq da Stêrikên şeva reş çera û ronahî da Xemila Referandûm Cîhanê reng da Dehola cengê Kobanê lê da Serok û serkêş biryara xwe da Dayîkên hêja kezeb xelat dan Şoreş nav Welat ta nav û deng da Pêşmergên dozê û lehigên rojê Top û Tivingan bersiva wan da Ceng û berxwedan Ala xwe hildan Bi Can û Xwîn pêşmergên Barzan Xwînmejê kevnar bio beçe baş Nayê guhê te dengê Zîrevan Derkev ji warê Ferhad û Mîtan Ez im Elendê evîna dijwar Sazbend û dengbêj awazên çiya Îro şagirtên Qazî û Barzan Lehiya Çeman xomxom û Baran Dengê Şoreşa Eylûl û Gulan Govend û dîlan e îro bo dengdan e Kelha Amîdiyê bûye Serhildan e Sirûd û peymana Yara niştîman e Torîn û zîlan e Ala Kurdistan e Fîxana bilbil ber Çemê Aras Kilê azadiyê ser Çavên Hewlêr Şehyan û lîlav ji lêvên Sêwas Jê diherkin heliz û Xunav Zin Zinar û Zozan e îro Şarisstan e Şarê Kerkûkê dilê Kurdistan e Bi nav û nîşan e helbest û Çîrok e (25) Eylûl ê Ser sal û dîrok e Serdar û rêzan e îro Partîzan e Zana û zanist e Ferheng û Pênûs e Soz û peyama Baz ê Zagerwoz e Serxwbûna Xaka pîroz e Şepal û Şervan in îro Şoreşvan in Perewrdên bavîne kurê Barzanî ne Li Çiyayê Şêrîn ê Serwer û Partî ne Nefşê aştiyê Arî û Mêdî ne www.pdk-s.com