Ten Mandere 1960 nr. 1

IN I-IOUD

...... ........... . ,

.. ............. '...:.:.......... - ':....... , .

,.

"

.. ... ...... ...."

..' .. ...." .

., BIJ HET VAN VlAL STEKEN

1

• DE NAAM 11 I ZEG E M 11 door Insp. R. Verholle ti HEDENDA 'IGSE STRA.\TNAl-1EN - eerste deel door Ant. Vandromme

2

e .'

'. ti

LIJSTEN VAN BURGEHEESTERS EN FASTOORS - Izegem Emelgem Kachtem IZEGEMSE MOLENS .~ eerste deel door Z.E.H. P.Decl ercq

• SNIPPERS

5.

,-

.~

I ~

I~ l ••

11 .

I)

20 21

j

.

I

u ;~ :~

.~

:;:s -~

22

37

, KRINGLEVEN door Rob. Leroy

38

~'- ...........

.'

, ' ,

, ' ,

.

. :, :.' ..: ... : ' . ' . :. :

. :: . .

'

.: . .', : , ~ ..-; : . " ' ,

'

: ' ';

. . .. '

.'

REDACTIE: Antoon VANDROMME Blauwhuisstraat.60.

IZEGEM P.R. 4817.33

TE N MANDER

E

NR: l

SEPTID1BER 1 9 6 0

.-

BIJ /-IET vÎ:t7VW,tfL-· J'Ë1<.-st\J Ten Mandere!

De naam van onze kring.

De naam ook vannnze periodiek, die wij thans met oprechte voldoening en tevens ook met een tikje fierheid zee laten kiezen.

Dat nauwelijks vier maanden na onze stichting dit eerste nummer het licht ziet en dit op de vooravond van onze eerste heemkundige tentoonstelling, is een bewijs van de levenskracht van onze kring en een reden tot vreugde voor alle leden, werkende en andere, en alle sympathisanten.

Al treedt een heemkundige kring uit zijn aard minder naar buiten, omdat zijn taak hoofdzakelijk bestaat in het verzamelen en bewaren van het heemkundig patrimonium en de studie van eigen stad en streelc in al hun aspecten, toch willen wij het derde facet van onze doelstelling niet ~it het .oog verliezen = het 'verspreiden van de heemkundige kennis. Hiertoe mogen onze periodiek en ook onze tentoonstelling bijdragen.

Hiermede willen wij tevens in een leemte voorzien en tegemoet komen aan een vroeger onuitgesproken verlangen bij honderden stads- en streekgenoten. De talrijke aanwezigen op onze stichtingsvergadering, de uitgesproken sympathie waarmede de nieuwe kring onthaald werd, het mild beantwoorden van onze oproepen tot het opsporen en binnenbrengen van alles wat waarde heeft voor het heemkundig patrimonium, waren tot nog toe zovele bewijzen dat het Stadsbestuur, de Stedelijke Kultuurraad, het Westvlaams Verbond voor Heemkundige Kringen en niet het minst de stichters zelf aan een latente maar sterke behoe;t'te tegemoet kwamen, toen zij " TEN MANDERE Il in het leven riepen ..

Al is thans de Mandel een nietig riviertje geworden, toch kende het bootje van " Ten Mandere " tot op heden een succesrijke vaart. Met de stage arbeid van onze zeer actieve werkende leden, met de steun en medewerking van alle stadsen streekgenoten. willen wij in de toekomst de zeilen nog wijder openzetten.

Het Bestuur.

Bi.j een reeks bijdragen c'ver de Izegemse toponymen mag een

inleidend woord over oorsprong en betekenis van onze bijzon(le:rEite pJ.aatsnaam~ nl. deze van onze stad ~ zeker niet ontbre;'" ken ~ temeer dat hiernopens nog steeds bij vele stadsgenoten verouderdo en fantaisistische opvattingen opgeld maken.

Voor de naam Izegem 1,vordt thans door taal- en geschiedkundigen alg eme en. de verklaring aanvaard, die in 1894 op een van de bijeenkomsten van de toenmalige " Iseghemsche Sprekersbond " gegeven werd door EeH" I'ieter Baes s toen directeur van het S:i n"t-Joze fsgesticht Deze opvatting werd ook verdedigd door Johan Winkler in Rond don Heerd? 12e jaargang, blo 221, en komt Gv ereen met de verklaringen van hedendaagse taalkundigen als B~J, Moerman, H" S,:.;h()nfeld ;l J Mans ion, J de Vries, e.a.

Izegem is een naam v a:n Germaanse oorsprong en behoort tot de Frankische namen uitgaande op -hem en ,.. salo, waarvan vele dagtekenen uit de periode van de grote veroveringen. Deze namen dragen een echt Frankische stempel en vinden hun oorsprong ·in de n aam v an een F:17ankisch familiehoofd en gezin, dat zich ter plaatse neder~~et te en er een hoeve bouwde. · Enkele dezer hoeven werden bevolkingsoentro. en groeiden uit tot gehuohten, dorpen en parochies y lat e'.t' tot gemeenten en steden; andere bewaarden de eeuwen door hun karakter van afgezonderde grote hoeve.

Op de zuhlelijke oever van de Mandara ( later de Mandere en de Hand.el ) vest J.gde zich het Frankisch gezin v an de Is inga , zo geheten naar het familiehoofd Iso. De persoonsnaam Iso is van G erma. ~mse oorsp:r.ong en is nu nog in gebruik als doopnaam bij de Frie zen (~lIf1!.·o 'r:i.ll0, Bavo 1 Hildo, ehz.). Van Iso komt de geslachtsnaam Ising of Isinga~ want de oudste vorm van geslachtsnamen bij de Germanen is deze eindigend op oo • • ing(in j ' t Fries op inga ~ in 't Duits op •••• ung) In een Angelsaksische geslachtslijst van 547, zo vermeldde Pieter Baes, staat te lezen : Ida wes Eopping ( kind van Eoppa ), K:ppc. \-/8,,:) Esing ( kind v an Esa ), ESi? 1:!as Inguinga ••• enz. Dezelfde uitgang vinden wij teI~ in dG namen van Frankische vorstenhuizen ~ MerO\v'ing, Karoling, en waa rschijnlijk ook in onze oudste Vlaamse familienamen: Bavinck ( zoon van Bavo ), Gellinck ( zoon van Gello ), Hebbelinck ( zoon van Hebbelo )1 enz.

De f amilienaam Ysing vindt men thans nog in Nederland, te~iijl de vorm Ysinga nog voorkomt in Friesland. :De ver·o: : ,'~. 3':r:plaats of het heem ( heim, haim ) v an deze Isinga of Isingen v/erd genoemd : Isingahe im, later vereenvoudigd tot Isinghem~ Isenghem~ Iseghem, Izegem. Zo blijkt de naam van onze stad volgens het klas s ieke Germaanse patroon gebouwd te zijne Ui J~ een persoonenaam, hier Iso y wordt een geslachtsl1.c'1.p..m afgeleià_ ~ de Isinga . Hieraan wordt het \-lOonstsuffix haim of heim. toegevo eg d cn men bekomt een plaatsnaam : Isingaheim of '(,'loonplaats v an de Isinga ~ afsta:m::nelingen van Iso ~ 0

0

00 0 •

0

0

Op hetzelfde patroon zijn het merendeel der -hem namen uit onze ge\>lesten .o-ebouwd : Alveringem ( Adalfrid-ing-heem ), Bel legem ( Bell (a)-ing~~heem ), .Avel gem ( Avil( 0 )-ing-heem ) ~ Bekegem ( Bekkinga-heem ) 1 Eremb :.:- degem ( ~remb \:?ldingaheem ), Hillegem ( Hild(o)-ing·-heem ), en zoveel andere. Zo vindt Emelgem waarschij n lijk ook zijn oorsprong in Emelinghem, verbLijfplaats van de Emelinga of afstammelingen van Eme l ;; ~ verkleinvorm van Emc .

De plaa tsnamen op -ingaheem nemen aan de zu.idelijke rand van ons taalgebied. s oms de uitgang ..,ingen of -inge aan, zoals o~m" in Elverdinge ( Alifridingheem ), Boez inge ( Bo s ingaheem ), Renin. ge ( Ri ningheem ), Poperinge ( Pupringheem ), Vlamertinge (F.Lambertingheem ), enz~ Deze verkorting van de uitgang -ingaheem is een dial ~ ctisch v erschijnsel, wellicht toe te schrijven aan een ve randering van accent ond er Romaanse invloed.

Over de grens kr ijgeri zij een Waals kleedje en leveren n amen op -·enghien, -ignies, -·ange ( Fré linghien, Ghislenghien, enz.). In oude re oorkonden? in de Franse taa l opgemaakt, wordt Izegem vermeld als Isenghien. De laa tste heren van Izegem, n amelijk de Vilain's van Gent, waaruit de gesla chten de Brancas en d' Arenb e rg ~ . v o e r de n de titel van" prince d ' Isenghi en ".

Deze wetenschappelijke v erklaring van de naam Izegem wij s t er t erzelvertijde (:'l p, da t onze . .,tad als vlek of oord reeds bes tond tijdens de Fr ankisch~ overhe ersing" Meesta l wo r dt aangenomen, da t de oud ste Frankisehe n e de rzG. ttingen deze zijn, in wier uitgang -inBahe im t erug te vinden j.s Vroe ger werden over de oor s pr ong en de bet ek enis van deze naam a l lerle i meningen vooruitge zet, die thans a l s louter f anta i s istj. sch mogen bes choUi.",d worden .

Door Kanunnik ':C anghe wordt in z ijn . " Paroch ieboek van Iseghem " als mogelij k voo r gehr..:u den, d"a t onze stadsna am zou voortkomen van I s is-·hem of v erbl ijfpla ats van Isis Volgens de ROme inse g eschi eds chrij ve r Tacitus zouden de Sueven en Sikambers, die op bevel v an k e i :3er Augus tus naa r onze s treken werden overgebra cht , hi er de godin Isis aanbe den hebben, wa arvan de eredienst door de Home inse soldaten in onze streken werd ingevoerd. We mogen me t r echt betwijfelen, of deze eredienst ook zou doorgedrongen zij n in onze mo e ilijk to egankel i jke en dunbewoonde Mandel s treek , en zelfs ,.,r anneer wij dit als enigszins mogelijk of waarschijnlijk aanvaarden, kan nog hierin ge en verklaring gevonden worden v an de naam Izegem, aangezien de oudste vorm ervan Isinghem is en er nooit s prake is geweest van Isis-hem.

Volgens and eren k omt Izegem voort v an he t Keltische" is tI, dat betekent : water. Deze grondvorm wordt nog teruggevonden in het L.~g e ls " i sland ", eiland, land in het vlater. Izegem zou dan betek enen: verblijfplaats aan h e t water, doch dit is even onwaarschijnlijk als de voorgaande opva tting, aangezien in de oorspronke lijke naam v an onz e stad nooit "is" of "ize" voor- 3 komt .doch wel If lsing", terwijl ::; Ize-gem " er alleen de meer moderne vorm v an i s .

It

0

Eer~ derde verklaring is al evenzeer te verwerpen. Volgens deze betekent het Keltische "ise" wa tereend, watervogel in een moerassige streeke ]e voorstanders v an deze opvatting meenden hJerlToor het bewijs te vinden Jn het wapen van Izegem, dat t1;,aalf meerhaantjes of, volgens hen, t1Naalf "isen" bevatte.

Dit wapen is eohter in zijn samenstellende elementen zeer vlaarschijl1.lijk afkomstig V éln het huis van Maldegem en is ontstae.n~ toen in de I3e eeuw Sohier van Maldegem, zoon van Filips van Maldegem en Maria van Henegou1t1, huwde met Elisabeth, dochter en erfgename van Simon, heer van Izegem. Het wapen van Maldegem bevat ook de twaalf meerhaantjes en het kruis, van rood op een gouden veld, zodat deze zogenaamde "isen" niet mogen beschouwd worden als specifiek eigen aan Izegem en evenmin kunnen in aw..merking komen bij de v erklaring v an deze naam • .A.an hs n die meenden te mogen veronderstellen, dat Maldegem het wapen van Izegem zou overgenomen hebben en nie t omgekeerd, kan geantwoord dat alle herengeslachten, die uit het huis van . Maldegem g ~'; sproten zijn, steeds hetzelfde wapen behouden hebben, nlo eén kruis en op de rand twaalf meerhaantjes, doch met een ve.randering van kleuren en soms met toevoeging van een ander heraldiek element. Zo ~mnen vermeld: Rasse, zwart op goud; Saemslacht : goud op rood; Izegem: zwart op zilver; Haarlem : zilver op roo~; Bassevelde : zwart op goud; Manden : rood cp zilver; Muer : zwart op zilveren 5 gouden schelpen op h e t kruis; Puyck : zwart op zilver en vijf gouden kolven op he t kruis» Heyle : zilver op rood; Calvekete : goud op rood en vijf ,gouden rozen op he t kruis, Groote : goud op azuur; Poele: rood op goud en vijf zi1v8ren schelpen op het kruis; Waerhem : aZUl,l .r OD goud. ' Deze vas tstelling neemt met een alle twijfel weg nopens de oorsprong van ons stadswapen.

R. VERHOLLE.

Oud \'lapen van

in zoom.

I-IED[NDAAGSE 5TR1-\ATJ'lAMfN BRONNEN:

-------

1500

Wettelijke passeringen van 1500 - 1555 (Stadsarchief Brugge ) 1502 : Register der Lenen van het Kasteel van Kortrijk ( Stadsarchief Kortrijk ) : Disrekeningen 1564 ( Stadsarchief Izegem ) 1571 : Registers van de XXe Penning vermeldende al de erf- en hU~ITgoederen te Izegem ( Stadsarchief Gent ) : Registers van de XXe Penning ( Stadsarcgief Kortrijk ) 1572 ~ Registers van de XXe Penning ( Stadsarchief Gent ) 1577 1640 : Kaart van Izegem door Antonius Sanderus.

1653 : Landboek van Izegem door Walraeve en Pieter Lust," gesworen Lant meters van Oost Iper ambacht ende der Casselrije van Cortryck, indaetef::. XIII Xbre 1653. 11 Het oorspronkelijke st'Uk berustte tot en met 1943 in het Stadsarchief van Izegem maar is thans verdwenen • . Een reeks aantekeningen 'bij dit handboek werden opgemaakt door Zt,E.H. Leopold Slosse, toen hij onderpastoor was -te Izegem.( 6 3.1872 -2.401891)( Dekenaal Archief St. Tillo Izegem.)

1746 : Landt"oouck van de Proöhie ende Prinsdomme van Iseghem door François De Bal, ghesworen Landt Meter der Casselrije van Cortryck. 21 8bre 1746" (Stadsaroh. Izegem ) 1772 · I Brief aan de Heer Dieriox~ raedt fiscael in datum van 8~IO~I772 ( Sta dsarchief Izegem ).

1841 : Atlas van de Buurtwegen door Henri Heuschling 10.4.1841 ( Stadsarchief IJegem ) 1850 : Kadastrnle Kaart van Izegem door P.O. Popp ( Stadsarchief Brugge : nr 34 C Izegem ) I86} ,Stafkaart van 't Belgisch Leger ( Stadsarchief Izegem) I880e.v: Dagb oek van dhr. Jules Lafaut ( eigendom Juffr. Anna Lafaut.)

0

( 0) = z ie verder no.~lr 1572(12v) - nota van 1572 op't oorspronkelijk document te vinden op blad 12 verso (ommekant) 1577(15r) nota van 1577 op 't oorspronkelijk document te vinden op blad 15 recto (voorkant) 1746 (246) = nota uit 't landbo ek van 1746 nummer 246 ~ .O.I Wer~ldoorlog I 1914 - 1918 W.O II =: l11Je re1door1og II 1940 - 1945 5 0

0

••

-------------------------------------------------------_.------------------HEDE'UDAAGS E STRAATNA. MEN ABELE ( ",ijk de - ) 1. OORSPRONG: Deze wijknaam dankt zijn ontstaan aan de It Cappe: .le ten Abele i: (I746 -:.NrII?2) die zich daar -bevond De eerste zendelingen entten op de bestaande heidense gebruiken een kristen motief. Aan sommige bomen waaraan vroeger speciale vereringen verbonden ,,,,aren, hingen ze een kruis of bouw<r.>den ze een kape10 ' Ook de ABELE kreeg zijn kapel en tot op het einde van de XV1I1e eeu\V' ging er een grote processie door op de 3de Siriksendag van jt Schardauwkûpe11etje naar de cappe11e ten Abele.

TIe Abelen, en de kapel zijn nu verdweneno De herberg " Den Abele" herinnert nu nog aan hun vroeger be~ ~~. Deze werd echter maar in 1653 geerigeert maa.r op een disrekening van 1564 komt de n:3.i:ml ABEELE reeds voor ..

2 .. BET :F~KENISa Wijst op een plaats waar er van oudsher ABELEN , ( : : : populieren ) gestann heljben ,.

341 BENAMINGEN: ABEELE en ABELE. ALBERTLAAN. 111 Op 22 'S)eptember 1901 wèrd in deze straat de e1eo, trioitei'tsc en'trale ingehuldigd in tegenwoordigheid van Z.H. Prins Alberto Pas onder W"OC)I werd de AlbertlaDll tot aan de Brugst:::-aat doorgetrokken~ 2. 'De s tra~t langs de centrale werd naar onze latere KoningSoldaat Albert I genoemd.

3 ~ Steeds Albert1a.ano .

AMEYESTH.A fIT. 1 .. ' Nieuwe yerbindi,ng van ,Roeselarestraat met Neder11

lveg~

2 0 De grond waar deze ' straat nu ligt· was vroeger grotendeels eigendom van de gebroeders AMEYE9 likeurhandelaars ter stede. TIe eerste huizen die . op de oosthoek van de Ameyestraat en de Ne derweg w'erden geb oUl·,d , kregen zelfs in de volksmond de naam van AMEYE'ns HUIZEN. ' 3" AMEYES'rRAAT .., DOODSTRAAT (0) BAERT~S HOFo 1. De straat die deze llt3.am draagt vinden we als dreef die naar 't kasteel leidt aangeduid op de kaart van Sanderus • Dit kasteel kwam in verval en op 't einde van de XIXe eeu,,, bleef er alleen nog een neerhof over. Wanneer de laatste prins van Izegem, Pierre d' Alcantara ( uit het ges1aoht van Arenberg ) in 1813 en in 1828, de laatste bezittingen van de prinsen liet verkopen, kwam deze schaaphofstede in handen van Jean Baptist BAERT. Later werd het geheel omvormd in een twintigtal kleine huisjes waarvan er in 1846 een deel gesloopt werden \"oor 't aanleggen yan de spoorwe'g Brugge - Kortrijk. Ook het oude ti sohuttershof van St. Joris" geërigeert ten jare 1424 moest toen wijken.

2 0 ~~idt dus op de HOFstede van de laatste eigenaar BAERT • .~ ;) BAERTlIS HOl!'.

- -_.._--------- _._--- _.._- _._--- --_._-- - ------- -_. . _ -HEDElmAAGS E STRA.ATNAMEN ----BP..R ONIEIAAN o 1. Een l a an g e trokken bij ~ t a anl e ggen van de Kast ee .lwijk die u.itkomt in de Ingelmunsters teem>leg recht op 't kaste e l qBlauwhuis., 2 c. :Daar het Blauvlhui s b evTo ond is door de edele familie Gillès cie Pé lic hy ~ mog en we dez e vt oonst vie l e en BARONIE heten.

3., Ste e d s Bl'iliONI EIAAN t I BEXJELAERSHOF ( wijk HET .." ) ~ l (l ?

2Q ?

3 ~ S·t e eds BECELliERS HOF 0 BELI ,E;"\lUESTRAAT <&. l" Vro e ger stond er e en h erberg op de O-hoek van d e ze s traat in de Ro es e l a r es t raat , met name TIE BELLE VUE. :De s traa t elie kwam v a n a a n tr Glaeyskens kruis 11 in de Krekels-tr:-o.at to t a an dez e h erberg kre e g dan ook die naam.

2 ~ Vro ege r was dez e r~.(:; rb e rg h e t Iaa ts te huis v an Izegem vw.n11eer . \\TC ? t wes ten i n g ing en ~ Van op die pla ats ha dden de reiz i gers een SCHOON ZICHT op de bui t en~ ~ 1l BEJ..JljEVUESct1lli\..ETJE ( !.'oeds i n 1841 ge b.ruikt ) SCHOONZICH'r S'IRAAT ( ni e t oi'f i.cie e l ) ..

B I~YAJill])STBAA'r . I (\ .D e ~e B EYA E}1T §~'(i {..! > Lendeled r) Cl- He t wa s e en passe,n 'f.:enhuy s e:n he e t t e e i gen l.ijk de BAYAERT Cl :Daar 'I:l a s h e t op een hoogte gele g en even b.':1,i "t en d.e zuidgr ens van Iz e gem, en kon d.us -Ir an '·:zeer V Gr g e zi.en \"' o r d en ~ 2 '1b '-'las d e s t r aCl:t di e :J...e i dd.e l1Ltar d e BE'YA:ERT 0 ) <1 I 746 nr 764 STRA_ETJE LJ:i:EDmmE VAN ISEGHEM NAER. :DEN BEYAERT. T8~. T BEYAIlRDST?t.AAT .

BIJ'ÜJv1HUISSTRlI_AT. <> 1 . In 15 'i'I v'l n den lrle v ermeld. " een behuusde hofs "te d G ~ b e'v-ralt gl'w s ey"t t g ()e·t t er BJ.J..I\. Upool't e "6 L"'l T146 ~ n:c 3 0 0 v inden 1,{e op de z e plaa'ts: 1 J·ol1.ker Ayb ertus v a n H e 1L ''''YU3 ~ een oas"teel ghe:naem-t HE"f BL.c\m m uyS, met \-la.llen ron·~ t omme !lli,) Het _ka s tc~ (ü dat l ater hex' bouvJd vlerd door de f a milie Gi l lès de Félichy d:-J,)"agt o ok d e~ze n D.amo 2~' Ecn st:raD,.-t i n do n ao:i,j h eid v an ~ t k a steel met die naam " 3 ei S"teeá.s B IJ~TMHUI S S TRA 1"\I r: .. ()nt ..'3 taan me t de nieuwe kaste el '\rJ'ijko BLEKER.IJSTll.ANI:" 1 " In de XVe en de XVIe eeUH' wa s er hier ter stede e en bl o(-:d . 8n d.e ]j .jni"Tç.;.adnij v erheid. en -handel., Zo wa ren er h:l e r ooI-c h e e l vJ's'.:t b l eke:r i~l en te vinden om et grauwe linnen \"ri t -t e bleken Q Zo vinden we op de plaa ts Haar ' de hofs tede ]esmet rn::. sta at op tt einde v an de Blekerijstraat, in 1746 tt volgend.e v e rmeld onde r nr I555: 11 ]3 eervleerde Canoningen van O.L. Vr oUlV'c a pi.tt el v a n Gurtrycke eene bewalde Mate, wezende eertijds eene BLEEY~~IJE~ 2 11 ]e straat di e l e idde naa r deze BLEKER I~T 3. TIc BLEBC KERIJESTPAET en h e t BLEECKERIJESTRAETKEN ( 1746 ).

BI,EEKERIJESTRAET ( I84·I:2I ) BLEEKERIJSTR.lI_AT en BLEKER.IJSTRANJ.: o BOOHF'OI-I.EESTSTRAAT C\ I .. In I 7t:-6:294 vinden we voor ', t eerst een pl Emderij naa st ! t k a steel "'lan den h e er Van Heume met deze n a am.

I

&.

7

---_._-------

HEDENDAAGSE STRAATNAMEN -_....._._---------------,-----_ ----. ."

Ernest Schotte, secret aris van Ingelmunster schrijft in de Tou.ring Club de Belgique, iI.ug ... 1906, blz. 240 het volgende: IJ Le BOOMH'OREEST qui se dresse devant le cMteau est constitué de hgtres magnifiques pantés en quinconce; 11 est devenu la promenade favorite des habitant de la ville lt. ( Dek. Arch~ Slosse : deel 19 }o 2 . Is de straat die in de llîgelmunstersteenweg uitloopt op de plants van 't oude BOO~WOREEST~ 3t!> Steeds BOOMFOREESTSTEAAT sedert 1950.

BOSMOLENS e ( lr/ijk DE ,.., ) ~. Ie In 1502 vinden we op deze wijk het leen li TE BEURS ". In I 57I pacht Roegaer van der hamme " j~E!lS munheere van Yseghem den Buerslli".J..elene met thuuskin ".

In 1577 vinden we nog steeds Roegaer vander hamme als pachter op de muelene ghenaempt DE BUEBS MUELEN. Deze molens worden ech'(;8r in ~ t meervoud genoemd want er zijn er ook twee gesitueerd. geworden ( I746: I364) " Syn Excellentie den ?.cince van lseghem eenen coorenwintmeulen ende meulenhuy ~1 ghenaemt elen BOSCHMEULENE".

Voo"X' perceel 1649 lezen we 3 '1 \'.raer voordien een oliewintmeulen gestaen heeft ".

Op 21 november 1795 werd deze korenwindmolen in splenters geslagen door een ijs 81ijke dondel'\rlage ( Prochieboek* Tanghe ).

De molen werd herbouwd maar verdween voorgoed onder W.O.I. m I94I werd deze wijk een afzonderlijke parochie onder 't patron~at van de Ho Familie.

2" In onze eigen streektaal Hordt het woord BEURS omgevormd in BUZZE en met de tijd vervormd het Izegems dialect de BEURSmeul0n in de BUSmeulen? en in meer moderne taal in BOSCHmolen en ook in BOS MOLEN ., 3~ 1577~lv BUER.SHUELEN I746 BUSCHMEUI,EN 1850 BOSCHMOLENS BOS HOLBNS c BOSSEBEKESTRAAT e 10 ?

20 Stra at l angs d.e B(;ssGbeeko 30 I84 I BOSSEBEEKSTRAi\.T I850 ROOSEBEEKSTRAAT ( schrijffout ) BOSSEBEKESTRAAT. BOSSEKOUTER. 1. Waar we nu. het DAMBERD aantreffen in de Gentstraat, vonden vle daar in I643 en ook in 1746 de herberg DE BOSSE.. Dit ' ·JaS het gildehuis van de Bos seniers van de H. Barbarn. Daar hadden ze bnmers hun lokaal en hun oefenterrein.

2. Het kleine kouterke dat aan de achterzijde van DE BOSSE paalde, werd dan ook naar die herberg geheten.

3. BOSSEKo~rER SCHOOLKOUTERKE (0) MIJNHEER DE PELICHY9S GANGSKE (0) 0

0 "" 0

BOTERSTRP~T.

2. ?

B

1. ?

3$ I84I:37 BOTERSTRAET BOY'IERSTRAAT. BRUGSTRAAT~ 1. Op de kaart van Sander~ van I640 komt ze reeds voor IDL'J1,r niet met naam~ Ze leidde naar de tt1ee bruggen over de t 'trlee taklcen van de Mandel o

- --- - - - -.--- - -- - ---- ----- ---- - - - - --- -- -- .-- - - - --- - 1-1 ' "'" .:'~\;:_:_--:-A .A~G· S:::'-ST'TJ 1\ MT'~T A J.V'~N .".:è.J •. J_I .iJ~~.ö! . J.J D-~.tU.l.'..'"i l.CJ

._-_._--- -_. __._-----_...----_._- -_.-------_._--------._--

2 ,. :De straat die leidde n aar de H&.ndel bruggen en zeker ~llet; naar de brug over het kanaal dat ee:r:s'C in de jaren I860-65 gegraYen ",rord(i 3 0 1653 de BImGH S 1~AE~~E en ook BHUCHSTRAETE 1746 de BRUGGHESTRAEIE ( a. rt~ 186) 1 841 BRUGGESTEAl\..T :: HUE ])U PONTCEA.U 185 0 BRTJGSTRA}.. ~' I880 RLJ"1J DE BB.UGG-:ES ~ CAPUCltTNF;NSTRlLI\T 0 1 ~ Seè,ert I900 zijn de E:E~ PIJ; Capucijnen in hun k looster gevostigd ~ in de na.'bijhej_d yan de A'b e le ~, 2 ~ Om. het ve le geesteli.j ke en s toffe lij ke goed door h en in onze stede tot stand ge braeh"t, "Je1:'d deze naam YereemoJigd in éen "Iran do ni. euwe s"t.:raa·r.namen op de vJ'ijk DE LUIDE ( 1960 ) 1 i n de n a-oi. jheid. v-an h'lUl kl oosterc.

3", Ste edi3 CAHJ0IJNENSTRJU-l..T " CI EPEf\îSTB.AAT 1{j Op de ho eve V8,n Emiel. :Deschx'Y'J"ere woonde vroeger '1-ar::nesea ux, d'J.8 J.n ' d e '10_ l1rsmcnc,., 0.... I. ""'PEN C '\~ r PI'.\.)J-' _ti..Nl1Jc..'

IJ __ 2; 'ï genoemd wer d ~ En 1746 tlJ.~~ 4· HaB de ".re d ., van M.A.:rtinus ~rmeseau."'{ nog eigenares v an deze h o ff~ te (.1. e ~ 2 (, Het 8t,:.raa-tje da t leidde naar CIEPENS hof we:r.d dan G1EPENS0

~ _.

S rfl-o :5 . I84 I ,

~ rp

.LU"\. "t'i ~"'

()·ehe+p.' ' " u ':d Y . .L

b

~

GIE:I?Em3S,]~}LA";~ T g

Later Cn:I)ENSir iu AT

chemin d? exploi tat Lon

H350

Q

GIAERB OUT fS HOF ( '1i.ïijk 1 0 Voor f -:; do ort:re.k-ksn ,ran de Negenhoekstraat werde:n een h é:el ~~ tel 'bouwvallig v erklag,rde huizek ens ges lo opt die CLAELtBODrJ}}) HOP uitmaakten" Welli.cht was hetYroe ge r e en hoev0 die beho orde of ei gend om was van een zekere CTJ.AERBOUJ:" Ve rdere gegevens ontbrekenG DE PELI CHYSTR!\.AT .. 1" Op dinf3dag 10 mei 1881 '""erel de tTiF.:nl\.;straa"t doo rget~ okk en -tot aan de 1(:r'ek el s trant ~ D e~-,e straat \., e Td genoemd naa r de adelijke f amilie DE PBLIClfi die i n d_e la,atste eeuwen a ls grote \vel do enster iToor I z, egem en zijn beyolking mEl..g aangez ten wW.~ den t 2 0 Als blijvende hulde er'_ dank van Iz egem aan deze ede le familie DE PELICHY 1;.1e rd deze na[Ull in een straa. tnaam Ye:r.e eu\<l igd .. :? 0 DE rELIJHY S l\;~J1.A'r . ( J) ~ 'r !nEUVJ KVJARTI E.'>t n ç",

)

TIROG1"'N J ANsrCRXAT .. 1 '.: In de ncta f s v a.n Z ",E oHoSl os sE~ over de 11 verloren " l.émdboek van 1653 lez en we ~ t volgende die een duide .L ijke uitleg g eeft ov e r <.1ez'3 naam~ t! TIen TIrooghen Jan \v'as een s"'c uk v'an IO honderd l and s gelegen '0 p de z-zijde van de tegemvoo:rdig e :'3trat:3 , van di e name .. dat land lag hoge en droge in yergelijkenist,8 met de Zuide rm.e erschen en de B.1ssebeke ti e In 1746 : 727 1e zen \1e !ï., ~ • • een hapte partye l an f; ghenaemt den DROOGHEN tTAN

!I ,~

2~

])eze vondenvJe reeds :!_n de ~,voorden \Tan ZQE~Hc Slosse terug die vre hi erboyen aanr.l.aa.lden.

3., I653 be stond ND~'r als s tra at I746 b estond NIEr als straat ::!:841 DROOGEN JAN 1955 DROGEN J ANS 'rB.A_NJ:I .

9

,

.-..--_."··"---· -"·- --HEi)ËNnAAGSE STRAATNAMEN I)jJEERS :: ~j::R.AAT e

1 ." 1':1. de gemeentex'aad van 7 \l4 1909 vJerd de toela.... 't openen van deze straat In de loop van hetzelfde jaar werd de straat getrokken die de Vandenbogaerde~a8n met de Menenstraat verbond.

20 Deze nieuwe straat DvJEERSTE op de volle breedte de vroeger e grote blok van huize~ en akkers die tussen voornoemde straten gelegen \I,as ~'" Steeds DW'EERSSTRAAT. EIGENHAARDSTRAAT o 1. Een van de straten van de NIEUWE WERELD (0) die bijna uitsluitend woningen bevatte die door de stedelijke bou'I.'.'maatschappij aan minder begoede mennen een eigen huis beZ ol"gde c' 2. Op deze manier verkr egen die me~en een EIGEN HAARD, en Herd de straat ook aldus genoemdo 3~ Ste8ds EIGENHAARDSTRAAT. E~lELG EHSTRA AT 10 VÖ6r de me idagen 1940 konden v.Te EIIielgem bereiken langs een str aat die naar de HOGE BRUG leidde. Met WO.II yerdu een de brug cn \'J8rd de toegang onmogelijk.

2 ~ De s traa:t di e leidde naar EY!ELGbM kerk werd dan ook met r e d e:n d o EHEIGEMSTRAAT genoemd. ' 3(. I8,tI EMl~IGHEHSTRAETJE en EMELGHEMVOEI'WEG 1955 EMELGENSTR/1.AT. GAPAEHDSTRAAT .. 1. In 'I t landboek van 174631588 vinden we " een behuysde erve ghenaeiut de GAEPAER'r 11 waar vroeger een herberg met dez e naam ge legen \1as.

2 e Deze h erberg vlas gele gen op de westzij de van de Menenstraat , op die pla . at s 'V18.ar de Gapaerds"traat op de Menenstraat ui tkomt.

3. 1653 de GAPAERT is bekend J746 de straat naar de Gapaert hee f t n eg GEEN eigen naB.ID 1841 GAEPAERDSTRAET 1850 GABPAER'rSTRAAT Thans GÛPAERDSTRAáT. GENTSTHAAT 1 0 Vlas de straat die leidde naar Gent ~ Deze straat ".ras :reeds in 1571 bekend en is dus éen van de oudste straten van onze stad.

2., Li gt in de oorsprong bevat.

3" 1571 GHENSTRAErrE en GHENDTS'rRAETE 1640 GENDT-STRAETE 1'746 S~'RAETE VAN ISEGHEM NAER GHENT of GHENTltJEGH 1841 GENTS'rRAET Thans GENTSIJ.'RAAT. GETE ( wijk DE - )0 1,;. Tot rond de jaren 1930 stond er op dit gehucht e en h erberg met deze naam.

2~ ])ez e naam moet uit het landleven en de volksmond gogroeid 7.ijn. ~ ~ 1772 DEN GEYTEBUCK 1841 DE GEETE Thans DE GETE. GETESTRAATcDeze straatnaam houd.t volledig verband met de \lijknaam DE G:S'TE (0).

GHOENINGHESTRAAT& 1& Deze naam werd aan deze straat rond de jaren 1930 gegeven omdat ze uitkwam in de Kortrijkstraat dichtbij de t oen bestaande herberg" IN GROENINGEN ".

4D

t i. ng gegeven voor

0

ow

<)

I)

......

__.... _.. - --

. - _..- ... --- - ._----- .._-_._----

- - _._.__._----------

HEDElillAAGSE STRAATNAMEN

2« Deze straat op de Nieuwe Wereld verbindt deSchoolstraat met de Kortrijkstraat, wat ons onmiddel~t,;~k doet denken aan KORTRIJK en aan GROENINGHE. ,. S't eeds GROENINGHESTRAAT. GROENSTRAAT. 1. Is reeds in I57I bekend en verbindt de Gentstraat met de Kortrijkstraat dwars door de groene Slagmeersen heen.

2~ Omdat het bijna niet anders had dan meersen aan zijn beide zijden werd het na ~r de immer GROEN blijvende kleur van de meersen genoemd.

3~ 157I TGROENSTRA1'TJEN I746 :644 de GROENE STRAETE I84I het GROENSTRAETJE Thans GROENSTRAliT. GROTE Jvf..ARKf" 1 & Op de oudste oorkonden van I57I vinden vle :t-1AERT of t-il\l1..GT aan g eduid co In het landboek van I746 vinden we op de oostzijde verdere detailaanduidingen: nr.230: de POILGE MART nr8232: de POILLEMART ( hoender- of kiekenmarkt) nr.233: äe BOTERMART nr,,236 en 237: de GAEREtvlART. 3. I746 GROOTE ~~T 1841 GRANDE PLACE. Hoewel de plaatsnamen in ': t Nederlands opgegeven zijn, blijven de markt en de me este a n.npa l ende straten hun benaming van in de Franse tijd behouden.

Than8 GROTE HARKT. GUTDO GEZELLESTRAA'll. 1. Aangelegd en O'enoemd naar de grote Vlaamse priester-diohter Guido GEZELIJE (' ° Brugge 1.5.1830 + 27 nov.

I89 9 ).

2 " Bij h ot e emN'feest v.an zijn geboorte paste het ten volle dat I ~~ E;gem e en straat de naam schonk van de grootste Vlaamse dichter uit de XIXe eeuw.

3. S te eds GUIDO GEZ ELLESTRAAT " HEILIG HARTSTBAATe }~ Vroeger liep de Paterommegangstraat (0) in L- vorm van aan de Roeselarestraat ( waar nu de Ommegangstraat "'begin t ) en kwam uit aan de hoeve van Vandeputte. Vandaar liep een \'legel het v/enten in ..

2~ Toen de straat doorgetrokken werd en haar huidige gedaante kreeg, werd, omdat ze leidde naar de kerk van het H. HART, ook officieel de naam van H. HARTSTRAAT gegeven.

'3 ft PA'l'EROMMffiANGSTRAAT IDl'JES STRAATJE HEILIG HARTSTRAAT • HENRY D'L'NANTSTRA,', T ~ 1. ( Jean ) Henry DUNANT, was een Zwitsers sührijver. 0 Genève 8.5.1828, + Heiden Appenzell 30.IO.I9IO. Hij was de geestelijke vader en de stichter van het RODE ~ Na de sla g bij Solferino ( 1859 ) kwam de g0dachte bij hem op de oorlogsgewonden neutraal te verklaren, en tevens een organisaïjie in ~: t leven te roepen van vrijwillige helpers. In I864 kl.ram zijn stoute droom tot stand en werd het Internationale Rode Krel.Îs gesticht In 1901 werd hem zelfs de Nobelprijs voor de vrede geschonken. Z <. Ho Prins li.lbert, Voorzitter van het Rode Y..ruis van België, drukte bij de honderdste verjaring van de sla g van S olferino de wens uit, dat de na()..ID van deze filan11 throop in vele st e den als 'straatnaam zou gegeven worden.

241 Op ae.ndrÎIlgen van Z .H .. Prins Albert, huldeblijk aan de stichter van het Rod e Kruis.

3 .. Steeds HENRY JJUNANTS'l'RAAT ~ 0

_.._----------,-,_._

HEDENDAAGSE --_._----

-----

STRAATNAMEN

HEYBRUGSTRAATo 10 De HEYBRUGGHE was reeds in 1564 ( disrekening I564-65Fc 8V ) de brug over de Pastorij beek in deze straat.

Deze landweg heette dan ook DE STRAETE NAER D'HEYBRUGGHE. 2~ ?

3. 1564 Wl3G NAER DE HEIBRUGGHE 1653 DE STRAETE NAER DtHEYBRUGGHE 1746 STRAETE LEEDENDE NAER D'HEYBRUGGHE 1841 HEIBRUGSTRAEr 185 0 MI~ENHOEKSTRAET Nu HEYBRUGSTRAAT. HEm ( 1nrijk DE - ) 1. In 1571 (46"1) word't de HEYE reeds vermeld als een stuk land XXIIlo ( 23 honderd lands ) groot. In 1577 (31Y) wordt de naam ook opgegeven voor een partij " lants 'buuten hove, ghenaemt DE HEYE en groot ' 111 bunder XVc ". De grond van de t hans bekende wijk DE HEYE lag vroeger onder ft gebied van Ayshove.

2() ? }~

1564-65 THBYKIN ( Disrekening FO 8v) Nu DE HEYE. HEYESTRAAT. 1 .. Genaamd. naar de HEYE (0). Toen ze rond de jaren 1930 enlcele nieuwe straten in deze buurt aanlegden, wilden ze d.e oude benaming '\fan HEYE niet laten te loor gaan en gaven Z~ éen dezer straten deze naam.

2. ? :5 ~ Steeds HK.iESTRAAT. HOLLEBEEKSTRAA1J.' . 1 " In de 1\. tlas van 184 I komt deze naam er voor et eerst voor; daar lezen we: Il HOLLEBEEKSTRAETJE: Verbinding tussen Noordmo:-Lstraet en Oude Yperstraet langs hoeve Wed. Hae s 11 O'v'er de diepere oorsprong is ons niets bekend. fJ

2 .. '?

3, I 84,I HOIIESBEEKSTRAE1J. JE Nu HOLLEBEEKSTRAAT • HO~TDEK1"NSMOJ~El'iiSlrRAAT ç 1 .. In 1571 (26v) lezen we dat" Pieter de RONDT pacht jeghens de joncvrauwe Marie van Schoonvelde de SCHOON'lE.LDEMUELEN metten toebehoorten ". Deze molen behoorde aan ç t geslaoht van Schoonvelde , .Heren van het Goed ter EIst, die hu:n zetel hadden :i.n het hof 11 DE RODE POORT ".

Deze molen stond op de hoek van de huidige Molenhoekstraat en h et straatj e hiervan leidende naar de Kortrijkstraat. Op 12.

2 1900 rond 7 h Us avonds brandde hij af en werd nooit meer 1

Q

he ~I"b ouwd~

2. De mensen zullen wel gesproken hebben van DEHONnT's molen wat met de tijd in de volksmond HONDekensmolen geworden is Dis I715 nr 0162 ) De straat die leidde naar die molen kreeg dan ook de naam van HONDekensMOLENstraat.

5w 1841 HONDEKENSMOLENSTRAET. I-I011)HOUTSTRAAT, 1. In 1571 vinden we " Zes honderd lants a.n t cappelleken ':c;e hooghe houte " en een " behuusde hofstede in het Hooch..'\olOutstraetgin Ij ~ Deze kapel \'1as gelegen op de Z--O-hoek van het laatste stuk land. langs de Hondhoutstraat i juist op de grens van Lendelede.

Ze vlas ongeveer, volgens gegevens van bewoners uit de buurt t 2m~ bij 2m. groot en verdween kort na W.. O.I. 0

(

0

• ___ •

~

_ _ _

.

~

.. . . ...

_ _ _ _ _ w .. · _ . .. _ _

_ _ ..

" "_ _ ' _

_

._. _ _ • _

_

•

. _._ _ _ _ . . . . .

- - _ _ _ _•

-

.

' ''_- _

.-. ,_. _

.. _ _ ..

- _.

- -. -

. -- - - - - - -

_____.J.:tEDENDAAGS E S TRA.A,T NA MEN 2 ., :De straat die leidde langs het k a pelleken 1 te hooghe houte verdiende dan ook met recht de naam van HOOGHHOUTSTRAATJE. Deze zonderlinge naam ·,.,erd in de loop der tij den, wellicht onder invloed v a n de plaatselijke streektaal en de volksmond aan veel veranderingen bloot gesteld.

3 . 1571 HOOCHROUTSTRAETG1N en HOECHONDTSTRAETGEN 1577 HONDEBROUClliSTRANfE (22v) en HOECH HOUCK STRAETK1N C4R) I653 HOOCHOUfSTRAETKEN en HOUCKHOUTSTRAETKEN 1746 HONDTHOUD THOUC KSTRANf KEtT 184 I HOl\TJ)HOUTHOEKBTRAAT. Sedert 1947 cfficieel verko~b in HONDHOUTSTRAAT. HONDS'rB.A AT • .10 Reeds in 1571 (5v) vermelden ze If het houckhuus v anden HONDfrMAERT ". Hiermede wordt heel zeker de huidige HEL...XMARKT bedoeld.

2'0 Zo l e idt de hu.idige HONDSTRAAT naar de met n.?am althans verdwenen HO~IDMARKT. 3/11 Steeds bekend. als HONDS TRA AT •

HOVENIERST1('·\ AT. l e Naam door ~ ·t Stadsbestuur gegeven toen ze van mening waren, aan enkele straten van stad, namen van plaatselijke b eroepen te geven.

20 Naam v an plaa tselijk beroep. In deze straat woonde toen ook de hovenie'ti D'Hondt.

3. S'tiee da HOV1"'N I ERSTRAAT" HULSTESTRA.1-~T. l. en 2 Cl Korte weg om naar Hulste te gaan.

3. I746 DE STRAETE LEEDENDE NAER RULSTE 1841 HULSTESTRAET Nu. HULS TESTBAAT. nmELMillTS TE!3.S rrEENWEG 10 en 2. Vroeger a c,rdeVleg en sedert 1811 steenw()g die l e idt naAr Ingelmuns"ter, en vandaar naar Gent.

3111 I653 Straete naer Ghent 1746 GHENTSCHEN HEIRvJOOH 189 0 lliGELMUl'JSTERKA.LSIJDE Nu INGELMUNSTERSTEENWEG. ITALIANENLAAN. 1. Vroeger was e r een klein wegeltje dat de Ingelmunsterst eenvleg met de kerk van Emelgem verbond. In \-1.0.,1. werd deze 'tJegel door 1TALI AhNSl!: Krijgsgevangenen verbreed om een betere verbinding mogel i jk te maken tussen Emelgem en Lendelede ove r de Vl i e tmanstraat en de Lendeledestraat. Zo hadden de Duitsers betere verkeersmogelijkheid om munitie te vervoeren, daar er een munitiedepot aangelegd was op de gronden van het BLAU1..JHUIS. .

2" Da r:.r deze baan door ITALIANEN .werd aalgelegd werd ze nadien door tt volk ITALIANENLA :'N g e heten. Hoewel de nanm LAAN zeer lang niet in overeenstemming te brengen was met de werke lijkheid ..

3. 1841 EMELGHEMSTRAErJE Na t4.0.1. ITALIANENLAAN. Cl

KACHTEMSTRAl'..\T t> 1. en 20 Deze straat ",as voor het delven van het kana ~ l .Roes e lare-·Ooi,gem de kortste v/eg naar KACHTEM. 3. KA.CHT ElIlS TRA AT •

------------.----~----~----------

K.'\.STEELSTRA.AT .. 1 ~Weg van de Brugstraa t na ar het KASTEEL " Het BlaUv!huis !I., In 1653 werd deze straat de CEONHAEGHE geheten en i n 184.:::: spreken ze zelfs van de KASTEEIJ)REVE. De bomen (de dreef) bevender.. zich binnen de omheining van. het kasteel zelf.

2$ Gezien de straat leidt :n3.ar het KASTEEL, verviel de oude naam CJ:DUNHAEGHE en kregen \>.r e .de naam zoals we hem thans nog gebruiken.

3. 1571 (I5r) KJrrnlliAEGHE 1653 CEU1mAEGHE 1746 (227 ) CE1JNENHJ\EGHSTRAET 1841 KlI.STEELDREVE Nu KASTEELSTRAAT. KASTEELW1JK 9 1. Een nieuwe wijk ~:nt s t aan aan de oostkant van de gemeente in de nabijhe id van het Blau\t/huis Rond 1950 werd met deze wijk aangevangen .. Hij ?IIlvat volgende straten: Baronielaan, Blam-lhuisstraat, Boomforeeststraat* Henry Dunantstraat~ Neerhofs-traat ] Slagmee rsenstraut~ Sto Rafaëlstraat, Ter Wallenstraat, Z a ligmaker 8 traat~ 2 ~ l'aar deze !! lHEUWE WIJK " in de nabijheid van het KASTEEL werd aangelegd kreeg hij dan ook officieel de naam van KAST EEHJIJ K. ' 30 Officieel: KASTEEIMIJK Volksrnond~ NIEli'WE WIJK. KATTEBOOlvlSTRA.l-lT. 1" In 1746 spreken ze van de KATTEBOOMKNOCK ( daar l,![l.'. !.r nu de nieu.\\Te kapel staat van OQL. Vrou\tl ). In 1653 vinden 'lire daar een 11 houcxen populieren 'boemen , ghenaemt de CAT1 EBOEMEL'T ". In 174· 6 :nr 526 lezen we I l . o.een partije land met; een oleen houQxken popelieren ,,~ 2~ Deze KATTEBOMEN herinneren mogelijks, zoals op de wijk Abele 9 aan het he i dens gebruik van onze Frankische vooroud (~ rs sommige bomen t e v erereno Dt-t gebruik werd v erc hr is te li ~j kt en deze bomen werden dragers van kapelletjes.

Later werden op dezelfde plaats stenen he iligdommen opgerioht, in de scha duvl van de cude bomen.

Bejaaréie IzegeI!1.naren weten nu nog te vertellen, hoe bij de Kattebomen, de jongens uit de buurt, op sommige tijdstippen 1 reet lichtjes speelden, en akelige geluiden uitschreeuwden . I' l.Jellicht onbewus t een oud gebruik, overgeleverd uit l ang verv'logen tijden "e(P.D.) 3. 1746 STRAETE VAN DE VLIETEPLASCH NAER DE BAUWELAEREN BOSCH 1841 KATTEBOOMSTRAET Nu KfiTTEBOOMSTRAAT <I KERKPLAATS .. 1. en 2,. Dez e naam ia ontst.aan na het slopen van de oude kerk (I852) en 't verdwijnen van het kerkhof. Zo kwam er een grote ruimte vrij. Wanneer in 1881 ook de St. Hiloniusstraa t werd doorgetrokken, kreeg de PLAATS rond de KERK haar definitieve vorm en naam.

3. KERKPLAATS • KERKSTHAAT. J.o en 2. Ile weg van de Gentstraat naar de kerk is zeker een van de oudste straptjes uit onze gemeente.

3~ I57I KERCKSTRAETKIN I746 KERCKSTRAETKIN (nr21) en KERCKHOFSTRAErKIN (nrI9) 184 I KF.BKS TRAETE Nu KERKSTRA. '~T. (J

0

I

14

--------_._-_._.. _-_.-_.._._ "-_._-_..----------.......... ._-..---------HEDENDAAGSE STRAATNAMEN ---._------

KErELSTR~ATQ

1 .. In 1577 (48v) yinden we een 11 huus ende hofstede ghenaemp't den KETELE tl o Z oE oH ,) L. Slosse beschrijft in zijn :notaçs over de landboek 1653 -:roor 11 DEN KETELE " een onbehuusde erve op de markta De herberg DE KETELE f yeranderd in DE CR.OONE na 1626 en nog la ter in de BLAUWE IffiOON ·. lag op de Z..·,whoek van de Marktstraat en heeft zeker met de Ketelstraat niets te maken.

20 Het straat~e. dat leidde naar het erve met die naam.

3. 1571 KErELSTRAETE (19r) en KEET ELS TRA ErE (15r) I746 KNfELSTRAETKIN I84I I{E~ELSTRAETJE N~ KETELSTRAAT.

KElnffiAAGKOUTER" 1.· Daar' waar nu het gesticht van de Zusters van Haria s-t.iaa-t en 1tlae:t' we het OU.demarmenhuis aantreffen, vonden '"Te vroeger een stuk le.n1 genaamd de CEUNHAEGHCOUrERE. 2 {'\ In 1746 ~nr 280 lezen \ve ~ !l Syn Exceller.tie den Prince van lseghem eens g.c00te hapte par"tije lant daer eenen voetwe ghe doorloopt ghenaem.t den CEUNHAEGHCOUETER. De naD,m \fan de gy'::nd \'J aa Tover de voetweg liep werd dus met -t i.jd en j aren aan de voetweg zelf gegevenQ Deze voetweg welke hier bedoeld \,.,fordt liep van de Gentstraat tot aan de Gr cte Markt en ioevatte dus ook de huidige Kasteelstraat en de n eg 'l:.J esta8.J.~d. e Keun.ha ugkoute:c zelf .. }o ~5 7 I (29.r.·) KEUlIl'HAEGC01'TER 164-3 CUENHAEGHECOUTERE 1746 (22 '7) QE1JI1EllHl\EGHESTRA1'TE (232) CEUNHAb"'GHEKOUTER 1841 KEUN1-{ABGS ~:RA}J.['JE.

KIARE GRACHr.I.' ( \vi j k :DJ<':: - ) 1 0 en 2 e Op het hoogste punt van 1ze... gem gel(!gr:ln , tro~fen ".tIG in deze wijk vroeger een gracht of poel aan~ die thans gedempt is.

Waar s chi.jnl:L~i k ga f deze aanleiding tot het ontstaan van deze plaatsnaam.

Ook de herberg li DE KIJ.Ä.RE GRACHT IJ is Gp deze wijk te vinden en vo lgen;;:; s ommigen zou de wijknaam uit deze herbergnaam gegroei d z iJn ", 3 n S'teeds KI.lARE GRACWP. KLOOSTERSTRA ·'.T .. J., . In 1480 werd hie:ï.~ t t~ r stede een kloos\ler 01'ge ~I"i. c ht voor Gramve I~ u.s ters dat hier gebleven is tot het met de F r ando r evolutj_e V'oor goed verd\'1een.

Dit klooster strekt.e zich uit yan aan het huidige KLOOSTERS 'rRA.1lï;J~ JE tot aan d.e Omme g a ngstraa·t.

2 .. Straatje dat liep ten oosten van het verdwenen klooster.

30:1 1653 KEEWKWEGHEJJKEN 1746 I841 KLOOSTERSTRAET Nu KLOOSTERST[LAAT ..

KLYTSTRAAT Q 1. en 2~ ?

3l) 1653 DE STHAETE VAlif DE OL1THEN 1746 (1884·) DE STRAETE VAN DE CLY1TE NAER 1SEGHEM I84I KLYTSTRI\..ET Nu KLYTSTRA T ~ KNOBBAARDSTRAAT t! 1. en 2. ?

3 ti 1653 CNOBBAERTSTRAErKEN 1746 (424) ON... 1841 KNOBBAERTSTRAET Nu KNOBBAARDST.RAAT 0

15

.

__._ --_.- __._._-----_._-- - -----_._----------,.---------HEDENDAAGSE STRAATNAMEN .

- - - --------------

KOKELARESTRA _·~T. l, en 2.. ?

3~ 1746 (1873) COCKELAERESTRAET 1841 KOKELAERSTRAAT: Van Negenhoek tot aan de Heybrugstraat NOORDMOLSTRAAT: Van Heybrugstraat tot Schardauwstraat.

Nu KOKELARESTRA ,T. KOOHNMARKT 1 , In 1571 wordt deze plaats om beurten COORNMAERT en N :t~IJMAERT geheten ? wat er wellicht op wijst dat zij in die tijd nog niet l ang aangelegd "ras.

2 ~ De NIEUMAERT wijst overduidelijk op een pas ontstane marktplaatso De naam CO ORNMAERT is minder duidelijk en of hij in verband moet gebracht worden met een . landse gemeente (XV1e eeu",!) is ni et met zekerheid uitgemaakt.

Na W~O.I. werd ze omgedoopt in ZEGEPLAATS, om onder W.O.II tot haar oor spronkeli.jke :r:aam terug te keren. }Q I571 (31r) COORNMAERT 1640 OOOREMERCKT 1746 (145) 000HEHARcr 1841 MAl1CHE ATIX: GRA1NS 1925 ZEGEPIAATS Nu KOORNMARKT. KOJiD:I;;,qrJ::aJ\.Nll,. 1 en 2. In 184 I ha d de verbindingswegel tus sen de Manegems"t:raa:t en de Slab'baerdstraat reeds deze naam, waarschijnlijk Jmdat deze afs tand zeer KORT \lIas ( 170 m. ).

3 .. Stee ds KOR ~\ ES TR4.AT KOR TRI J~S TRAA T9 I. en 2. Deze s traat l eidt ove r Lendelede naar KOR'rRIJK en wa s r eeds i n 1571 bekend", 3. 1571 de stTa et e van l seghem naer CURTRYCKE 1746 CORTRYCKs rJ:RAETE 184· 1 KORr:L\RYKSTRA.ET Nu KORTRIJKSTRAAT • KOT,JE ( wij k HET _. ) 1. Deze wijk ontleent zijn naam aan de herber g n HET KOTJ E " vroGger !! T COTTI EN ". Men vond er ook een meulenvJal mei; eenen coorem.,rin-'cmeulen, gena emt COTTIENSMEULEN. 0

Q

0

2C1 ?

.

3. I 57I t COTTIEN 1850 T'KOTJ E Nu 't KOTJE. KREKEL ( wi jk DE .. ) 10 In 1571 i s er spraak van KRICKELMOTE, doch deze mo et vraarschijn1ijk vereenzelvigd worden met WALLEMOTE (thans het hof v an Saga ert) of Crickelwalle. Deze zijn eeh-ter niet gelegen op de huidige Krekel. De richting echter blijft dezelfde, zodat de huidige Krekel straat mogelijks toch als straat moet beschouwd worden die vroeger naar de Krickelmote l eidde; .

2. ?

4·(

10

3. In 1850 is de KREKEL als wijk nog niet bekend.

KHEKELMOTESTRAAT~ 1. (0) KREKEL. 2. In 1571 vinden we : " 3 Bundere 8 0 l andts by t goet ter KRICKELMOTE .". De huidige straat die naar ft oud goed van Kt:'iokelmote l eidt, verdient wel z:~] geheten te worden.

3. 1746 Straete van Wa11emote n aer de Rousselaerestraete 1841 Noordkrekelmctestraat 1850 en nu KREKELMOTESTRAAT. KRET<J~TJSTBA \T. 10 en 2. (0) KREKEL. 3. I746 STRAETE VAN WALLEMOTE NAER ISEGHEM. 1841 KREKELMOT ES TRAE~ 1850 KREKELMOTESTRAAT ( in 1850 waren er dus tvlee straten met de zelfde naam) Nu Kl:1EKELSTRA "T.

LIJST

VAN

IZEGEM'S

BURGEMEESTERS.

===================================

10 2e 3.

4v 5.

' Petrus Fr. AMEYE eerste meier der stad Antonius Laur. BERLAMONT~Bonte Joannes VANDE WALLE meier benoemd ten jare 1801 Ludovicus THILLEUR-Alison 1808 1811 Petrus COUCKE-Wittebolle 1811 1830 6. Jo seph VANDENBOGAERDE-Maes 1830 1832 7. Ivo' DEVOS-Stauthamer 1832 1835 8 Augustinus Ign. DEMONIE-Bouckaert 1835 1839 1840 9 " Franciscus J~ LEFEBRE-Maes 1870 10 1 François AMEYE-de Gheus 1871 1874 11. Henri DE MUELENAERE-Van Wtberghe 1874 1900 12. Val èr e VANDEN BOGAERDE 1900 1904 13 t~ Henri PARET 1905 ... 1907 14 .. Eugeen CARPENTIER Jan. 1908 1913 Jan. 15. Eugeen CARPENTIER ,J un. 1914 1919 einde 16. , Franqois BRAL-Donego Jun.1920 1921 Jul .

17. Cyriel STAES Aug"I92I 1941 18. Paul DEPOORTER. 1941 1945 19. Emie 1 ALLEWAERT 1945 1958 20 e Jules SINTOBIN 1958 0

-

BEKENDE PASTOORS VAN DE SINT-TILLOKERK TE IZEGEM. ==::: == == == == ::-:: :-.:; '"."; :;~.:~ ~: -:: ~ ~ ~~ ,.;.. !-~ :t:.:.:t:Z ~ :::-.:r- ~ ~;:j; ",,::,: = ; -' ~ ~,'.::: :;::;= !:4; =~ ~ ;::, ==;;- .

SINT TILLO ( de 2de helft van de 7e eeuw ) is niet alleen de pa troon van de eerste kerk te Izegem, hij is ook de apostel van Izegem, dit wil zeggen dat hij hier het geloof voor het eerst heeft gevestigd. Hij verbleef hier ongeveer 8 jaar en vertrok na de dood van St. Elooi ~ ( + 659 ).

Men ne emt aan dat na zijn heengaan zijn bekeringswerk door de IERSE MONIKKEN, die te Ingelmunster een klooster hadden, voortgezet werd. Voor de langdurige tijd van de invallen der Noormannen (ge eeuw ) en de r ampspoedige tiende eeuw die e~op volgde, mogen we een vrijwel totale verwaarlozing van de zl~lz?rg in onze streken verond erstellen. Enkele rondtrekkende mlSSlonarissen verschenen er wel af en toe, maar er kan zeker geen spraak zijn van vaste, te Izegem residerende pastoors.

In het jaar I092 wordt het altaar van Izegem aan de Benedictijn erabdij van Sint Maarten te Doornik vergeveno We mogen veron-

.

17

derstellen dat vanaf deze pariode door deze abdij een geeste .... lijke werd gestuurd of ten minste aan de plaatselijke heer werd voorgesteld.

Door gebrek a an doorlopende historische documentatie is het niet mogelijk namen te vermelden voor de I6e eeuw.

Vanaf 1500 hebben we losse namen De oudste die we echter in de I3e eem1 aantreffen wordt met zijn voornaam weergegeven nl.

GUILLIELMUS die hier in het jaar 1263 pastoor zou geweest zijn.

Egidius VAN PERONNE vinden we in I337e Kanunnik Filippus HANEBERT is de eerstvolgende naam; b.1j stichtte te Izegem een jaargetijde. Vervolgens Jan GALLE, vermeld in 1513 en 1514 waar hij de disrekeningen ondertekend. In diezelfde rekeningen ( jaren 1528 en 1531 )womat Clemens DE DONDERE vermeld.

Adriaan VAN COUTERE treffen we o.an in de rekeningen van I537 en I546 - I547.

Joannes BRAUWERlUS duikt eveneens sporadisch op tussen de jaren 1564 en I570. Voor het ;~ anr I586 wordt vermeld Antonius VAN HALLE, terwijl tussen 1590 en 1600 Adrianus LEYDANUS opduikt.

Vanaf 1600 hGbben "Vle met een betrekkelijke grote zekerheid . de doorlopende lijst van de pastoors te Izegem: Arnold VAN HAMME 13.11.1600 3.5.1625 Jaoobus CANIS1US Mei 1625 1635 Jan BRAVO Dec. 1637 1635 Antheunis ROYMANS S "T .Lo IL.I2.I637 5.7.16 54 i\. pril I682 J acobus VAN DOLRE S~T.Bo 2407.1654 Jan DE BEUCKELAERE Mei 1694 ... I695 Corneel DELA HOUSSOYE 1694 2602.I700 Paschaas DE BACKh~ 15.3.1695 Henri COlvIMACEN 1.6.1723 25~4cI700 Jan LUST 6.5.1770 13.5.1724 Jacobus BRAYE 24.3.1786 25.10.1770 24.IO.I8IO Samuel DE I.ill.ERE 1.901786 Martinus BUSEYNE 20.2.1813 5.12.1810 Petrus DE SIMPEL Febr. 1813 19.5.1813 Juli 1829 · Willem DE SMET 15.7.1813 .~ Sept. I834 Jan VERKEST 6 q 7 oI829 J oannes DE BRUYNE 3.12.1863 16.9.,1834 23.10 .. 1867 Carolus AERNOUDT 29 12.1863 Franciscus LONNEV1LLE S. T.B. 23.10.1867 - 25 6.IB9I Q

-

.1 0

IU

0

0

, ~.

Laurentius DE HULSTER Constant VAN C01LLIE JoCoL. Joseph LOOSVELDT Emiel VAN CAPPEL (Kand.wijsb. en Joseph SOBRY S.T~D. Pastoor benoemd te Izegem Eerste Deken van Izegem Kanunnik benoemd . BEKENDE PASTOORS VAN DE

H.

2706.I891 -28.11.1900 I2.I2.1900-6 4.I918 10.I.1919 -7.IO.1929 letteren) 7.IO.I929 -I9~4.I948 0

20.7~I948

6.11.1953 24.4.1960

HART PAROCHIETE IZEGEM,

=========~==================================~====

Emiel JACOB Frederic DE BACKER Louis DEWASCH Karel SOBRY Jules OPSOMER

24.5.1907 4.7~1909 4.7.1920 4.7.I9~7 3"IO.I954 -

2.5.1909 2.4.I920 4.4.1937 4.4.1954

BEKENDE PASTOORS VAN DE PAROCHIE DER HEILIGE FAMILIE

---------------------------------------------------BOSMOLENS. =_:::~::====

Godfried VANDEPUTTE Michiel VANWYNSBERGHE

1941 · I956

1956

19

LIJST

DER

GEKENDE

BURGEMEESTERS

VAN

EMELGEM.

================================================ Josephus Franciscus DEBAES Bruno Constantinus VANDENBUSSCHE

1.

2.

•

•

3~

4.

5.

6.

7.

8.

9~

10" LIJST

1603 I625 1648 1662 I664 1679 1694 1699 1727 1761 1812 1815

•

•

0

•

•

0

•

•

•

0

0

0

000

•

•

•

GEKENDE

-

1830 1841

•

Franciscus VANOUTRYVE Louis VANDEMOORTELE Petrus Joannes DEPOORTER Emile VANDEMOORTELE Camille STRAGIER Jean BOURGEOIS Alois VERMEERSCH -Omer BAERT DER

1821 ?

1830

PASTOORS

VAN EMELGEM PAROCHIE VAN ST. P1ErEIL

Gullielmus EGHELS Ever ardus OBRECHT Ludovicus WACKINS Joannes ARENTS Philippus SPANOGHE Gerardus de MEULENAERE Joannes-Baptista DE GRAEVE Albertus Augo ISEBRANT Balthazar DEWOLF Jacobus Ign. STAESSEN Jacobus Carolus VICTOOR Ignatius Franc. CAPELLE

Wapen van HEEMELGHEHI

I848 1877 1897 1920 I933 1942 1958

I844 1848 1878 1898 192I 1933 1944 1958

1829 I85I 1857 1875 1891 1901 1906 1921 1943 1953 1958

Philippus NOW Joannes Cas~ GOEMAERE Josephus VERSTRAETE Joannes JoA. GLORlEUX Theophilus SIOEN Prosper LE CO~RE Aloysius DE VISSCHERE Emiel ROELENS Joseph DELODDER Lionel DEBOODT Florent CLAEYS

~

dl ar~ent à la orois de sable et crye son ~~' nom. {Corneille GAILLIARD (0 +1520 - + 156~)V " , in ft '1 Ancienne Noblesse " 1557. , M.O.O.: nr 10126 ÖÓ

Q ,'

LIJST

TIER

KACHTEMSE

BURGEMEESTERS 0

==;=================================

Charles Jacques GHEKIERE 20 Leo de COSTER 3., Pieter VANNESTE Leo TIRIESENS 4~ 5e Martinus GHEKIERE 6 e Leonard GHEK1ERE 7. Franc is BRUNEEL 8. IvoVANTIENTIRIESSCHE 9. Vital TIEVISSCHERE 10 ., Oharles VERSTRAETE Ilo Arthur m~iSME.DT I2 (j Achiel DELEU 130 Albert VERHELST 14. Achiel TIELEtJ 15. Alberii VERHELST 1 ...

1797 1822 1830 1834 1840 1861 1867 1870 1872 1891 1920 1927 1941 1945 1947

....

-

1822 1830 1834 1840 1861 1867 1870 1872 1891 1920 1927 1941 1945 1947

VANAF 1119 HEEFT KACHTEM EEN EIGEN KERK MET EIGEN PASTOOR. IN DIE HOEDANIGHEITI ZIJN BEKEND: 1592 Georges HAMANT 1803 Philips Jaoobus TIEBOSSCHEREN 1595 Jan VAN TIEN BUSSCHE 1816 Ambrosius Augustinus ROOSEEL 1600 S imon VERMEULEN 1837 Petrus GHEKIERE 1610 Jacobus VANTIEKERCKHOVE 1848 Josephus COOL 1624 Petrus TIESCHEEMAEKER I863 Joarines BOECKSOONE 1627 Paschnsius .TIELOBEL 1880 Augustinus VANBECELAERE 1645 Georges TIEBATS 1909 Arthur TIEPAUW 1679 Gillis CLA.US 1913 Jules VANDENBULCKE 1692 Antonius TIELSYNNE 1919 Alfons BOUQ~ I9I9 Frans VANRYCKEGHEM 1693 Petrus BERGHMAN I927 Cyriel VANBRABANT 1714 CJrnelius BERNAELnE 1716 Jan Baptista VOLnEN 1930 Hendrik TIE BOOTIT 1938 Hyrbnimua VANTIEWEGHE 1729 Joannes Bernardus TIECLERCQ I769 Adrianus TIEBIE 1955 Henri REMAUT 179'1 Gerardus SAMYN (pastoor vo.n 1957 TIaniël LAMMERTYN 2.1 zijn geboortedorp tijdens 1960 Achiel VANSTEELANTIT de boerenkrijg.

VE OUDE

MOLEt~5

JZEGc M

Algemeen wordt aangenomen dat de watermolen van oudere datum is dan de windmolen. In de geschiedenisvorsing blijft men nog gissen naar het tijdperk 'YJ'aarop water- en windmolen zijn ontsta:~n. Een watermolen op de Mandelrivj. cr is vermoedelijk het vroegste maalbedrijf te Izegem geweest. ' Naar verluidt een akte van 31 mei 16I5~ die berust in het Rijksarchief t e Brugge 9 fonds Colens, bundel 346, beweerden tl HoogballiU 9 Btn ghe:neester ende Schepenen van den graefschepe ende bourgade van Yseghem I? d ~t t de Graaf van Izegem placht te hebben, honderd jaar voordien 11 een waetermeulen up den stroom van den Handre, beneden het schutters hof van Sint J oorisgulde aldaeJ~ i j . :beze wa'termolen uas " dienende, omme beter het ghemeente te dienen in tijden "\Ton vlintloosheyt ende tot hulpe van de vrije maJ.derij des heren binnen Yseghem ende Emelghem "0 Me er nog~ benevens een watermolen, bezat de Heer " van D.lle oude ende i;nm,e IJloriale tijden, eenen ros ofte peerdemeuIen 1!. Uit dit ambtelijke schrijven \Tan 31 mei 1615 kan men besluiten dat honderd j a ar voordien de watermolen op de Mandel in Onbr11ik was geraakt.

En deze honderd jaa r dient men zeer ruim op te vatten, daar het denombremen"t VË~ de heerlijk.~eid van I7.egem en EmelgemCÛ in 1502 geen melding meer maakt van een wate rmolene Wellicht omwille van, de vervallen toestand had de He er van Izegem de watermolen laten verdwijnen" Het denombrement van de goederen van de Heer Jan van Stavele, ridder, Heer van Izegem en Emelgem in 1502 stipt volgende aan g" Item 80 behoort ende staet up dit "'loornoemde heers cip inàe voorseide prochie eene \-JintmeulenG daer mijns heeren laten van Yseghem gehouden ende ghecostumeert zijn te maelene Ilo Deze molen wa2r alle horigen van de Heer van Izegem wettelijk verplicht waren hun graan te laten malen, '-Jas de bal1IDolen, die stond, op de hoek van de Nederi,'l eg en de huidige Molenstraat en die in de vorige eeuw in de volksmond 11 Braba:nt~s molen" werd genoemd.

Tijdens het oud regiem, dat eindigd.e met de Franse Revolutie van 1789, stond het iedereen niet vrij molens te bou~;,fenoAan de leenheer behoorden immers het water en de wind. Bijgevolg mocht niemand zonder zijn maohtiging en mits te bepalen voorwaarden, op zijn rechtsgeb ~ ed iets oprichten, dat door deze twee elementen in beweging kon worden gebracht en de Heer verpachtte zijn molen aan de molenaar naa:r.' goeddunken.

De bezitter van de heerlijkheid had niet enkel het wind- en waterrecht maar ook het d1.vangrecht of het recht om van de inwoners van zijn gebied te eisen dat zij hun koren niet elders ' deden malen dan op zijn molen o Dit heette het banrecht.

Dit vermeerderde aanzienlijk de inkomsten van de Heer en het r:~~iïboek yan-cre-1(áss~J.rievan K9rt1->ijk, 15Ö~. Brugs R1J ksarch1ef, Fonds Colens, na 204.

n)

IZEGEMSE MOLENS. was op straf verboden met een handmolen of " keerne " clandestien binnen huis t e malen. Nog in 1758 wordt een ove rtre ~ der van het maalrecht voor de vierschaar van Izegem berecht en me,t gevangenis gestraft. ( Resolutie - Bouck I696-1793,fo85) ' . , ','

AC TUM

30

NOVEMBRE

1758

,' ,

,f

'.

"

Ter extra ordinaire vergaederijnghe van Sr François Van Wtberghe, Guillaume Pierreman, Joannes Van Schoebeke ende Joseph Loncke, schepenen der prochie ende Prinsdomme van Iseghem.

Alsoo 't ons en kennisse genomen is dat Pieter Malfait fs. Wylnnt Pieter op den achtentwintigsten deser maent 's avonts omtrent den .'lcht uren, ~r: sigh soo verre heeft vervoordert van niettegenstaende haere Hjts. ordonnantie alsmede de inter- }~; dictie van onsen twege te maelen met synen handt- { 'i~: molen, staende, soo ons gerapporteert is, op den :~r zolder tzijnen huyse, soo hebben wij ter cansen ~ dit begaene exces den voornomden Pieter Malfait '~ door onsen sergeant Hichiel Van Houte voor ons ~ ontboden ten eynde van hier op te hooren syne r e- i denen van defensie. Denselven gecompareerd synde, '; verclaerde het yoornomde exces begaen thebben uyt puren noodt ende tot onderhoud van syne familie.

Voorders dat hij geen andere handtwerck en is wetende om syn vrouv/e ende kinderen als oook syne oude moeder, die altyt sieck te bedde liggende te alimenteren.

Naer gehoort thebben syne voorenstaende antwordde ende begaen exoes, hebben wij Schepenen voomomt, a en hem comparant bij provisie ge ordonneert van s ich te begeven in Echteniss eter cans en 't meer- ,,' geseyde begaene exces tot aldertijdt dat wij anders: ::/ . zullen ordonneren. :t~:

~:t~i:O:::: :~:f~~:;n~n ordolll1antie.

B. J. Clement dit fiefiez.

j~\r;'

- - ---- -

IZEGEMSE MOLENS

----------------

VIJf MOLtÎ'J5 I/'~ De tweede helft van de jaren 1500' is een tijdperk geweest van godsdienststrijd, oorlog~ ellende en hongersnood. De hertog van Alva -voerde vanaf augustus 1571 de gehate belasting van de IOe penning in~ Handel en nijverheid werden er door lam gelegd en de werkloosheid heerste als een ramp bij ons volk. Stilaan 'bleven de winkels gesloten, de ovens gedoofd~ geen bier meer verbruikt en de huisraad om de weigering van de penning a ange slagen en te koop gesteld, vond geen kopers De nood vJ"erd nijpend te allen kant.

Volgens de Jl aOHIEREN VAN DEN TIENDEN PENNING : ISEGHEM 1571 11 stonden er op het gebied van de proohie Izegem vijf molens, waarvan drie koornmolens en twee oliemolens, aldus $

verdeeld~

1. ROX3IER LEFAUT pa~ht jeghens mi jnen heere van Yseghem de behUl.1..Sde hof s tede bewalt en bewatert metten lande groot 2 hLmders 9 mitsgaders een coorenmeule~ daer mede gaende~ staende de v.;estzijde van der maert(markt) van Yseghem, so men naer Rous selaG.re gaet, voor IIICLX. lb.

- Hiermede is bedoeld de windkoornmolen van de Nederweg of Brabant's molen. : 2 .gQYGIl!,'R "Y:.a.n....Q.~..!'_1.iA.IvlME pacht j èghens mijn heere van Yseghem den belJrsmeulene met thuuskin voor ICL lb.

- Deze mblenis- de koorn1tlindmolen van de Bosmolens • 3. PIETER de H01IDT paoht jeghens ' Joncvrouwe Marie van Schoon~ vë-lde 9 de Schoonveldemeu.len metten toebehoorten voor ICXLIIII lb-. -- - - - --- - - Hier hebben \dj de latere Hondekènsmolen of Joye' s molen ..

4. JAN tkipdt paoht jeghens S. Calemyn een oliekot staende bij de blaupoortdreve voor LX. lb. ,~ De oudste benaming van het kasteel " Het Blauwhuis 11 van de edele familie de . Pélichy is de " Blaupoorte ".

Een·oliekot is een paardemolen waar men olie stampt 0 50 OLIEVI~ de _~~chte~~ huert jeghens Pieter de Francke een plij~u.leg met een huuskin voor LXIII lb.

Zes jaar later volgens de belastingscohieren van 1577 was het aantal molens geslonken tot drie, namelijk: 1. ROEGAER.~EFA~T, d' oude, pacht jeghens mijn heere van Yseghem, een behuusde hofstede~ bewatert en bewalt, metten lande, groot omtrent 2 bunder, mitsgaders de CORNEME~E~, daermede gaende . west van .de maert, so men van Yseghem naer Rousselaere gaet t zuut van de nederwegh, voor IIICX lb 2. PJETER ~H~~~ fs. Loonis pacht jeghens joncvrauwe Marie van Sohoonvelde? een COORENMEULEN, een perde meulen, gheseyt de scoonvel-t meulènup·tiëëiï · " TER. ELST " voor ICXLIIII lb Q

0

IZEGEMSE MOLENS

3. FRACOIS VAN EERENBOYGHEM 1 erfachtigh van een COORNEMEU-

LEN, gheseyt de NIEUMEULEN zo men naer Lendele gaet, mitsgaders een huus omtrent VC lants neffens den voorn. meulen, gheëst: ICXL lb.

Deze archivale gegevens tonen zeer duidelijk aan, dat de ellende Izegem in die jaren niet heeft ontzien. Het aantal molens immer s was op drie gedaald. De bevolking van Izegem was fel verminderd. Vele waren naar andere oorden uitgeweken.

Het 111iekot van Jan tKin~"G hernam zijn bedrijvigheid toen betere tijden aanbraken. Andere uitbaters volgden Jan tKindt op. In 1774 werd het stampkot openbaar verkocht voor de gebannen vierschaar van Izegem~ Jacques Legein was toen de eigenaar. Het erf besloeg een woonhuys ", een contigne cleen huys, logien, stallinghen ende scheure eenen olie peerde ofte stampmolen, groot volghens het art.22;-tenhand-Terriere deser prochie, tot 113 roeden, ghestaen ende geleghen binnen desen voornoemden dorpe ende pr~nsdomme aen den NoordOost houck van de groote Merckt, actuelijck bij den debiteur bewoont ende gebruyckt, paelende in het geheele van Oosten ende een weinig Suyd Oost den u..ytvlegh van d' hofstede genaemt de Vrije Bauv'erije, competeerende haere excellentie de Princesse van alhier, suyd seker plein ligghende tusschen deze erfve ende geseyde merckt, west de wal ofte Brughstraete.

Enkele jaren voordien, namelijk op 7 april 1769 was een schorsemolen publiek te koop geboden. Deze rosmolen lag naast de binnenweg tussen Grote Markt en Koornmarkt en behoorde toe aan Joannes Baptist Van Acker, zoon van Emmanuel. Deze eigendom bevatte" een woonhuys, achterhuys ende werckhuys met d'erfve daermede gaande, synde geweest in usantie van huydevetterije, ressorterende onder desen princelycken Leenhove, mitsgaders eene groote scheure met eenen schorse-rosmolen in de selve scheure lt.

Ij

,'11 "" "

-....

'(, t.....V\/~ . . . •. : "" '.',1.

, .• , •• , . ,.

. c.! ... ...

.", .. "

........

~ \ ~".',','.,,"

" '.'

., .• " ." ., '

. ....

IZEGEMSE MOLENS

I-J~T TJJDPER~

DEP-

VRIJ~EJD.

Met de Franse Revolutie, die alle spoor van feodaliteit vernietigde en verkondigde dat iedereen vrij was een ambacht of nering uit te oefenen, mits men vooraf een patentbelasting betaalde, zo werd eveneens de uitbating van een molen een vrij bedrijf en draaiden er in 1815 al negen windmolens op Izegems grondgebied.

Volgens het kadaster van 1830 tekende de toestand zich aldus af.

Gebruiker Ronse Benedictus bloemhandel Izegem Maes Joseph mulder Izegem . David Arnold olieslager Izegem Vandewalle Frans koopman Izegem Thibau Lahousse koopman ·Izegem Nys Joannes koopman Beveren/Oud. Bulckaert Kinderen Izegem De Rynck Jan rentier Izegem Wwe Louis Doorme Izegem Sabbe Piet"ër molenaar Izegem Maes Gaspar advokaat Izegem Mestdagh Hubert mulder Izegem Deleu Jan olieslager Izegem Vereecke Frans wwe. landbouwster Izegem ro Brabander Ths. molenaar Izegem

Hemzelf Ongebruikt Hemzelf Hemzelf K. Vandenboga erde Bryson Petr.

Goemaere eh.

De Rynck David De Gryse Hemzelf De Jonghe Eug. Hemzelf Hemzelf Maes Joseph Hemzelf

.Ilard Boekweitrosmolen Olierosmolen Olierosmolen Bleekblauwmolen Boekweitrosmolen Kalander-

Brugstraat Zwijnsmarktstraat Brugstraat Kasteeldreef Marktstraat Kerkstraat

f:.VJlm':l.

Windb,w rn- Kortrijk& oliemolen straat Windkoorn- Roeselaremolen op wal straat KalanderHoek Nieuwmolen ~ottinnestn Windkoorn- Gentstraat molen op wal Idem Lendeledestraat Idem Bij de grens Lendelede Oliewindmo- Stwg.op St. :ten op w0.1 Eloois Winkel.

Koorn & Olje-Abeele windm. op wal KoornrosNederweg molen

IZEGEMSE MOLENS De Brabander Ths molenaar Izegem GhyselenFro mulder Izegem De Jonghe Fr" olieslager. Izegem

Henzelf Hemzelf

Koornwindmolen op wal Idem

Deleu Frans

Oliewindmolen op wal

Nederweg Stwg.op St. Eloois W:irik:el Idem

'nI.Jel: Dl· 1'1/~ irir-/5 CT: IAilOL -t:r N' I

.

".

J

'v

.

J .

De Plaatsem:olon \-;as e euwenlang de ban- of dwangmolen van de Heer van Izegemg Onder de windmolens van Izegem was hij ongetwijfeld de oudste. Het was een vierkante hout en staakmo·Ion op een molenvtal of kleine heuvel gebouwd" Het molenkot hing op een vertikale boom of staak ? die met een vierpikkel vast stond ·op vier gemets131de wi.tg8kalkte teerlingen. Het mulenkot en de molenwieken met sterk zeil bespannen, konden naar de wind keren" Gans het molenkot ",as · draaibaar en werd verstoken telkens de wind versmeet. Aan de tegenovergestelde zij de van het molenlcot was het deurgat met de steiger of buitentrap en de staart\> Deze was een 'balk, die tot tegen de grond li ep en eindigde met een windas T:Jaarop een ketting \1aS gerolde De molen werd in de wind gestoken bij middel van de staart. Met de ketting legde .men de staart vast aan stevige paal tj es, die roüdom de wal.. om de vijf m.eter in de grond stonden g'3 plant 0 De houten molen had t\vee zolde:r: s: op de hoogste zolder lagen de maa lstenen; dat was d.e steenzolder~ op de zolder eronder werd het meel opgevangen, het was de maalzolder.

In de Plaa,semolen kon men op de stake, evenals op de steenbalk, deze is de zwaars te balk die op de stake rust en waarop gans het molenkot draagt, het jaartal 1692 lezeno Dit cij~ fel' was er ruw ingehouwen en \vees vermoedelijk op een hernieuwde constructie v an de banmolen. Op een hoge r gelegen balk stond er 11 anno 1614 11 en op een ander houtstijl was het jaartal 1694 ingesohreven • De oudst bekende molenaars CJp d.e Plaatsemolen zijn Rogier Lefau:Tj (157I) en Gilles IJoncke (1653) .. In 1778 komij Eugène Ghyselen als mulder op de molen en blijft er jarelil.1ang de uitba ter. ~~ ._. ~Q~~~ê:§:Eêf~l!~1~~)2~_:§E~~~~S!~!:~ 11

Toen in 1828 door het ambt van de koninklijke notaris Joho Gellynck het erfgo8d van Louis Englebert, hertog van Aren;::l c.:rg (T750-.I820), schoonzoon ,rg,n Elisabeth, Pauline de Gand Vilain Mérode, laa tste prinses van Izegem (1737-1794) openbaar te koop werd gesteld, kocht Thomas De Brabandere de

t?

---------------------------------------~------

------

IZEGEMSE MOLENS

Plaatsemolen aan .. Hij was toen 58 jaa.r en sinds vele jaren de paohter van de molen 1 die na~ zijn naam in de wandel " Brabant I s meulne 11 werd gen,oemd ..

Naast de windmolen was er ook een rosmolen in gebruik, vermeld op het kadastraal plan van 31 maart 1830 onder seotie C nr. 988 Bij windstilte werd het koren gemalen in deze rosmolen~ die door een paard in beweging werd gebracht.

In de jaren 1815 wa.s Jozef Devos muldersknecht op de Plaatsemolen.

Uit zijn huwolijk met Marie Pattyft won Thomas De Brabandere zes kind eren r waaronder 19.aatius De Brabandere, geboren op Donderdag 19 Mis8idor van het jaar XI (8.7.1802) .. Ignatius trouwde later met Theresia Gadeyne en volgde zijn vader op in het maalbedrijf.

Na de dood van Ignatius De Brabandere ging de molen over in de handen van zijn zoon Louis ]e Brabander, te Izegem geboren op 29 october 1833~ Vanaf de j aren ! 80 ging ele molenuitbating langzaam a311 het kwijnen nai:~ r aanleiding van de oono1l:'L'rentie van een door stoom gedreven molen, die Jozef Deraa~t in de Wijngaardstraat had opgerieht .. (Thans Garage Vuylsteke). Henri Debusschere was er stoker en meteen gelast met het malen van graan en het breken van ohicorei'bonen.

Bakkers en boeren 1 dte graan lieten malen op de windmolen moesten soms weken wachten vooraleer zij konden bediend gerakeno Bij Jozef :Deraadt duurde het malen van een zak graan maar een paar uren en het maalloon in plaats van I frank per zak, beliep clechts 0,90 fro Eindelijk als laatste molenaar van de eeuwen'Jude Plaatsemolen legde Louis De Brabandere het werk stil en stierf als jonggezel op 12 februari 1892 in de Hondstraat ten huize van Francois Gheysens, die gehU1tld was me-'G Pauline De Brabandere.

0

DE PIA,áTSEMOLEN ..VERDWIJ-NT. ----------,-----_ ->------_ ...

In maart 1893 werd de windmolen publiek te koop gesteld en afgebrokeno De molenwal werd met de spade afgedolven door Eduard Verstraete-Ameel (184T-I910) die de aarde verkocht aan 0,50 fro per karo De koper moest zelf zorgen voor laden en vervoer~ Verstraete dolf een diepe put en liet de teerlingen erin neerploffen Vooraleer men de Plaatsemolen ging afbreken nam Henri Declercq, een der eerste foto- amateurs te Izegem, in 1892 een foto ervan als laatste herilmeringo Op de grond wa~r eens de !'Jolen stond zijn nu hu.izen gebouwd met op de hoek het oafé : 1 De Hertog van Brabant r? blijkbaar een combinatie aldus betiteld in verband met een verwarde herinnering aan de feodale banmolen en aan de verbasterdo naam der laatste molenaarsfamilie.

0

2.8

IZEG EMSE MOLENS g~_Q~~_~Q~~~~~!ê·

Aan de noordkant van de Nederweg op ongeveer veertig meter van de molen is nu nog het molenaarshuis bewaard, thans in twee woningen ingedeeld.

Tijdens de beloken tij d van de Franse Revolutie, wanneer de onbeëdigcl c~ priesters ondergedoken waren en .de eredienst verboden was? werd herhaaldelijk in het molenhuis door Pastoor De Laere bf door éen van de onderpas'toorsE~E.HoH. Van de Meul e'brc eok en Van Els lande 1 heimelijk de mis opgedragen en de sakramenten toegediendo Om alle argwaan te vermijden, droeg het molenhuis de schii1.ilnaam. van ;r Sint Clemens ".

Immers wor dt in vlest-Vlaand.eren St Clemens door de molena ars als hlUl besche:r."IILneilige vereerd" De commode die tot germprovis eerd altaar di ende 9 bleef jarenlang in het bezit van de kinders van dhr~ Gustaaf Rosseel-Van Canneyt in de Krekelstraat; bloed.verwanten van de familie De Brabandere.

EEN TYPISCH KINDERDEUNTJE o 0

-------------------------

Het is opvallen(~ dat me er dan zestig jaar sinds Brabant' s molen verd.vleen, thans nog een kinderdeuntje voortleeft en gezongen wordt door de kinderen van de kleuterschool te Izegem en die verband hou.dt met Brabant's molen.

Aanleiding tot het ontstaan van d.i t kinderlied "l.1aS een smartelijk ongeval. In de buurt van Brabantfs molen woonde de hovenier Baske Vroman. Baske hield een stuk tuingrond in pacht a 2.n de overzijde van de molen. De kortste en meest gebruikte vleg er nar:;" rtoe liep o·<.,rer de molenwal. Het gebeurde dikwijls dat Baske zijn klein Gust je aan de hand medenam om naar zijn tuin te gaan Het kind kende die weg en op zekeren dag - het gebeurde op 24 mei 1882 - was het jongentje dieveling op zijn eentje de molenwal opgeklauterd, toen vader het plots bemerkte en door geroep het knaapje ~:lilde doen terugkerenooo Doch hoe harder hij riep, hoe rapper het kind vooruit liep. De windmolen was in volle werking en Gust je kende niet het gevaar. Het werd door de wieken gevat en op slag gedood.

Van toen af mocht niet éen kind nog de molen benaderen of het werd door Brabant weggejaagd. Doch de kinderen reageerden boos en kwamen tartend Brabant plagen. Wanneer Brabant op zijn molen a~ het werk was r vreesden zij zijn bedreigingen niet~ klaut erden op de wal en tergend zongen ze: " Brabant, t k spele up uwe meu1ne ". Zij herhaalden uitdagend dit refreintje tot vervelens toe~ Het bleef taai doorleven in de kindermond en thans nog op de speelplaats van de be"'laa rschool zingen de Izegemse kleuters: 11 Brabant! ! k Spele up une meulne I! 1 0

IZ EG EMSE MOLENS

D[ BOSMOLEN5 De huidige wijk Bosmolens heeft haar naam ontleend aan het feit dat er eeuwenlang winnmolens op dit gehucht hebben gedraa id.

De oudste benaming van de molen was anders dan nu. Daar strekte zich in de buurt een l een u i t 11 Te Buers " genoemd(l). Het '...ras een achterleen van de Heer van Izegem. Op dit leen stond een koornwindmolen. Vandaar de oorspronkelijke benaming die was 11 BUERgMEULENE ". .

In het denombremen-b van de goederen van Jan van Stavele, ridder, heer v an Izegem en Eme lgem~ ten j are I502 wordt deze molen aldus vernoemd: " de buersmeulene, aen de oostzijde van de heerscepe van Steurenambacht 11 en verder is er spraalt van Ir de straete die zich strekt v an de BeursmeuJ.ne naer Gueleghem ".

In de volksmond zal de oude benaming gemakshalve zich gevlijzigd hebben tot " Busmeulene 11 want nu nog in de gewesttaal laat men de veel te lastiga medek1inker R vlegvallen en in plaats van 11 een beurs 1i spreekt men van 11 'n buzze ". Nog dagelijks hoort men op zijn Izegems spreken van de 11 wer kbuzze " of de IJ BUZZ8 van Br Msel ", etc. Van spreektaal t ot schrijf\Jijze 11 busmeul.e n 11 is er dan ook maar een stap geweest~ Met andere woorden men begon te schrijven zoals men uitsprak. Zo daagt reeds de gewijzigde vorm op in I553 in de Ti NieU\ven Rentebouck van de Heerlichede ten Hale\.. . ynschen in Yseghem " folio 9 v/aar men volgende zinsnede vindt:" een stede anden Lectap gaende na er de busmeulene I l .

Aldu.."3 ging de c.llereers te benaming zowel in de gesproken als in de geschreven taal te l oor en nopens de geschiedkundige oorsprong werd men al vlug omletend.

Onder invloed van de voortschrijdende taa.lzuivering schreef . men vJeldrc. " boschmolens I!, benaming die officieel op landen kadastrale ka arten zich vestigde en vlan.rbij men even moet glimlachen \!lanneer men op stafkaarten Van de vorige eeUvl in Franse vertaling ziet staan 11 moulin au bois ti alsof de naam schijnt te wijzen op een bos~ dat ergens in vorige tijden in de omgeving zou bestaan hebben, hetgeen volstrekt uitgesloten is.

.._-----_.-_...-- ---- - -------------

~o

(1) Deze plaatsa.cnduiding of toponiem 11 Te Buers 11 vindt men reeds in I392 vermeld op een rentebrief op perkament geschreven en die het oudste stuk is van het parochia al archief van Izegem •.

,- --_._ -----------_._IZEGEMSE - - - - -MOLENS --------:DE DRIE MOLENS. Op de kaart van de KasseIrij van Kortrijk in de Flandrin Illustratr~ van Ao Sanderu.'3 ten jare 1641, IIe deel. blo 412 ziet men de wijk " Busmeulens !! onder Izegem opgegeven met tHee staakmolentjGG6 Inderdaad , gedurende eeuwen stonden er tHee molens alda ar? een windkoormnolen en een windüliemolen. Na de Franse Revolutie kwam er nog een windoliemolen bij. Op de " Carte Van der Mael en 11 van 1850 staan er drie molens getekend en tot vóór enkele jaren was er op de wijk " :De Bosmolens " een oude h erbe rg met boven de èluur een uithangbord waarop drie windmolens naar éenzelfde type stonden afgebeeld.

Volgens het oudst bekende landboek van Izegem, dat dagte·kende van I653 f was de " Busmeulen " een bedrijf dat bestand uit windkooI'".illIl.olen en rosmo l Em, begaan doorl\.ndries Verhamme. :De oliemolen was gebruikt door Pierde Brouwere, baas van de herberg" De Nourssohaert 11. Het" Landt Bouck der Prochie ende Prinsdomme van Iseghem " anno 1746 geeft onder nummer 1364 wat volgt: ;; Syn Excellentie den prince van Iseghem eenen Oooren wint Meulen ende meulenhuys ghenaemt den boschmeulene, ten voorgaenden landtbouck 1486, palende OOf:! t en Noort ~t lant Joannes Vanneste, Suyt de straete naer M8 Emen , 11Jest de leenstraete 11 :Deze staa1an.olen was bijgevolg Ç.)ok eigendom van de Heer val;". I~egem.

Hetzelfde lahdboek noteert onder nummer 1649 he t vroegere bestaan van een tweede w:j.ndmolen: " dhoirs A. Verhamme een behuysde erve met meulenwal voordesen een oliewintmeulen gestaen heeft rr., Doch in het. jaar 1779 moet deze oliewündmolen, die heerlijk goed vlaS van de erfaohtige All11D::l:nie en Heerlijkhe id van Steurenambacht al herbou~"d geweest zijn.

Immers het I/ Terrier van Steurenambacht " van 1779 geeft volgend rappc.rt# I! Dhoi:rJ's Anth. Verhamme een erfv-eken aldaer den oliewintmolen op staet en twee diversche v/oonhuysen dar~i' het gone ten noortpunte is in usantie van herberghe, genaemt 11 Het Schaerken Il paelende oost de straete van Iseghem naer Meenen~ suydt voorgaende , vvest ende noordt dhoirs van den heer pensionaris Dutoict ende 110gh een wenigh west den voornomden Pieter Verstraete Ifc Noterenswaardig is het feit dat het molenaarsbedrijf ~p de li Besmolens I1 eeU\venlang is beoefend geweest door de familie Verhamme~ eerst o"p de korenmolen in 1571 Roygier Verhamme; in 1653 Andries VerhammeG Vervolgens in de jaren .I700 verlaat de familie Verhamme de uitbating van de koornmolen om zi.ch verder te vestigen op de oliewindmolen tot aan de Franse Revolutie. .31 0

IZEGEMSE MOLENS

WINDOLIEMOLENS ..

In 1815 waren er benevens de koornwindmolen nog twee windoliemolens. Deze tvlee laatste behoorden tn eigendom toe aan Johannes Deleu, geboren te Emelgem in 1757. Een ervan beging Deleu zelf s edert I782u De andere oliewindmolen verhuurde hij a on Petrus Joannes TIe Jonghe~ Tijdens een grote dondervlaag werd de molen van Deleu op 21 novemb er T800 door de bliksem aan splinters geslagen. Na herstelling begon de molen opnieuw te draai.en op 22 mei 1801.

Hij stond ongeveer' op de hoek van de l'1enensteenweg en de Oude Ieperstraat op de erve die thans to ebehoort aan de kinders Tack en v/aar nu nog een gemot oriseerde maalderij werkt.

De molen van Deleu werd afgebroken in maart 1876.

De mijlen waarvan De J onghe de gebruiker 'VTas, stond op een erve van de gewezen herberg 11 De Boschmolens ", die het voormalig mol enaarshuis i s gewe est l\l Lat er werd dit huis met zijn afhankelijkheden tot dri e woningen omvoI':t!'l d.

DE WINDKOORNMOLEN.

-----------------

Op een driehoekig stukje grond, gelegen aan de samenloop van de Menensteeni>leg en de Leenstraat, stond tot in het jaar 1918 op hoge wal en op vier teerlingen een schone,sterke, vierkantige houten windmolenlóJ Onder de wal was er een kelder ingericht eh nu nog ziet men cp deze plaats het oude molenaarshuis met de voorgevel na ar het Z11iden gericht. Geheel de döening vlas lL.e-t een haag 0msloten. Een dubbel hekken gaf toegang tot de molen? een enkel hek tot de woning • .Op de topho ek stond het BosmolenkruisA Tijdens de Franse Revolutie v/erd het kruis verborgen en na derhand i'lanneer de vlaag van godsdienstvijandigheid voorbij was, werd het met eer op zijn oude plao:t:is tel"Ug gesteld.

In I8I5 vlas de3I jarige François Ghys elen·~Deleu de gebruiker van de koornmolen en later to en al het princessegoed te Izegem openbaa r te koop kwam, kocht hij h et bedrijf. Met zijn dochter Rosalie Ghyselen, geboren t e Izegem op 17 maart 1829 trouwde Bruno Callens o Deze volgde zijn schoonvader op in de molenuitba ting. B l~O ging ten Here op 12 april I9IO en liet geen nakomelL~gen nao Er zijn nog vele Izegemnaren in leven, die Bruno Ca llens hebben gekend Q Het was een landelijke ouderwetse brave man ma J.r een beetje op de profijtige kant. Zijn b~echt Henri Van Renterghem, geboren te Zwevezele op 15 februari 1858 werk t e in het bedr ijf voor kost en inwoon en heeft nooit meer dan 15 fr. per maand verdiend, doch men beloofde hem dat hij l a ter eigenaar zou vlorden van de doening.

Na de dood van zi jn vrouw op I december 1894 liet Bruno een

IZEGEMSE MOLENS ongehuwde nicht 1 Louise Deleu bij hem inwonen. Deze werd eigenares onder voorwaarde dat na haar dood de eigendom moest overgaan naar de knecht~ Knecht en nicht werkten samen en alles wat verdiend werd ging ook samen in één beurs. Het was toch al voor Henri! •• Er is een ·liedje van 35 strofen bewaard, dat in 1912 ter gelegenheid. van Bosmolens·-onnnegang gedicht werd door een bewoner van de wijk .. He t lie d is getiteld:" Huldelied aan de Boschomlens, door MIlB u" op de zangwijze:" De wevers van Roncq n Al de bewoners van de wijk \<lorden er in vermeld en aldus krijgt Henri Van Renterghem ook zijn beurt in de 3Ie stroof ..

11 'k Gerake alzoo bij Henri uit de Mulne · En hij vloont hem daar al lang; Hij heeft nooit gewrocht om iemand te kulne Haar hij was geerne met iedereen :Ln gango En 't mag weinig of vele Haaien Henri d08"G zijn mulne maar draaien Hij zegt voor zijn redens alsdan: tk Moete ~t doen bins t dat ik kan. 'I Op 15 october 1913 t r ouwde Henrt Van Rent erghem te Tielt met Romanie Byls en zij bleyen zonder nakomelingschapo t,I

EEN TRAGISCH EINDE.

------------------

De oorlog I9I4-18 met zijn sle e p van onheil en ellende heeft ook de Bosmolens niet gespaardo Einde september I9I8 barstte met volle geHeld het beyrijdingsoffensief los e De g'a allieerde legers rukten op alle punten door de frontlinies. De Belgische soldaten naderden in october alover de VossenmQlen in de richting van de Bosmolens o Over de wijk spuwden de kanonnen hun moordend staal. De drie beviOners van het molenhuis: Henri Van Renterghem, zijn YI'OU\'l Romanie Byls en nicht Louise Deleu gingen voor de zoyeelste keer een schuilplaats zoeken in de kelder onder de molenwalo In hun haast hadden zij vergeten te zorg~n voor wat mondvoorraad. Toen het geschut vlat lU'l.'Tde, sprong -Henri vliegensvlug (le kelder uit om "lat eten en drinken bij "te halene Terwijl Henri in huis was kwam een Z1rlare obus op de molen terecht. Deze kantelde zuidoostwaarts en viel met een razend gedreun op de kelder neer, die in~­ storttc g zodani.g dat de toegang tot de kelder versperd was.

Beide vrouwen lagen begraven onder het puin.

Onder het schuifelen van de granaten liep Henri bij de ge33 bUTen om hulp. Een pa ar mannen kwamen mede, trotseerden alle gevaar maar stonden machteloos tegenover het logge ge-

IZEGEMSE MOLENS vaarte dat de kel der overdekte. Zander een heftoestel kon men de zware molenkuip niet wegwerken en de ingegraven s1ach~ offers niet bevrijden " Eerst twee da gen nadien met behulp van een krachtig heftoest el slaagde men er in de lijken van beide vroU\-V'en te benaderen en te ontgraven. Bij overlijdensacte is de dood. vastgesteld op I9 october I9I8 Het spreekwoord ze g t~ 11 een ongeluk komt nooit alleen ", en vond in bewuBt geva l ook zijn toepass L~ge Het beloofde testament uit slenter was nooit opgemaakt geweest en de eigendom ging over naar Odiel Deleu van Kortrijk. Deze heeft hem verder verkocht aan dhr Julee Naert···Honoré. De molenwal is omstre eks I 920 afgedolven en thans sta at er op die plaats een v-Iinkelhuis met bakkerij" Henri Van Renterghen na al dez e ont goochelende wederwaardighe~en heeft in november 1918 de Bosmolens verlaten en is ziLjn oude dagen gaan Ellijten te Rumbeke in de Hoogstraa t nummer 16. ' . .

Zo Vl eI voor het vaderland de laatste molen van" den bus ".

... . ... w···· ~

.~.::-: ;,,<'

-~

IZEGEMSE MOLENS

P[STEEND4M/'r10L EN De Steendam is de oude naam die de Izegamnaren gaven aan het deel van de Gentstraat en de omliggende buurt, waar thans de schoenfabriek Defauw is opg ericht. .

Een legende beweert dat Sint Hilonius, toen hij naar Izegem het evangelie kwam prediken, op deze plaats nabij de Pastorlebeek door onze heidense voorouders op stenen zou unthaald zijn geweest •• (, Vandaar de ,legendarische oorsprong van deze plaatsbenaming 11 STEENDAM ". Doch het woord ."drun" in de oude Vlaamse 'tual betekent librug" en de. toponi em " steendam " zal v,Tijzen op een sten·e n brug die toen over de pas'toriebeek vlas geboU\vd.

Thans staat er nog op de steendam een oude O.LqVrouwkapel die toekomend jaar haar honderdjarig bestaan kan vieren, en die te Izegem bekend staat a ls "TRASSENSKAPEL". Het was in 1854, naar aanleiding van de afkondiging tot geloofspunt van de Onbevlekte Ontvangenis v an OeL.Vrouw, dat Fidelis Tras deze kapel deed bouweno Fidelis Tras was een der voornaamste en meest welstellende pijlmakers~ die destijds in Vlaanderen dit bloeiend ambacht uitoefendeno Tussen de villa , bewoond door dhr August Defau\r" en Trassens Kapel rees de Steendammoleno Deze bestond reeds v66r de Franse Revolutie.

Het was een staakmolen gebou\r/d door Pieter Sabbe, die er de eigenaar en de gebruiker van was In 1815 was Fieter Sabbe een man van 46 jaaro Hij was gehuwd met Maria Theresia Vanoutryve 1 42 jaar oud, en zij hadden volgende kinderen: Jean, Fieter, Clement, Louis en Eugenie. Het witgekalkte woonhuis van de tuinier Antoon Missiaen-Maes was destijds het molenaarshuis. Dhr Victor Missiaen bewaart heden nog een onderhandse akte, gedateerd op IO 8.pril 1848, waarbij een vervrisseling van goederen werd gedaan tussen de kinders Sabbe en Jor-crmes Demarez 9 weduwnaar van Coleta Vanackere.

Zo kwam de Steendammolen met bijhorend huis en erve, groot 4 aren en 40 centiaren in het bezit van Joannes Demarez.

Deze moest zijn nabijgelegen grond afstaan en een nieuw huis er op bouwen voor de kinderen Sabbe.

J oannes Demarez oefende h c~ t b3roep van molenaar uit op de Steendammolen tot aan zijn overlijden op 29 october I856 in de ouderdom van 39 jaar. Zijn enige zoon Emiel Demarez werd enige erfgenaam.. Omstreeks 1864 werd de koornmolen door br'and vernield en niet terug hersteld.

0

IZEGEMSE MOLENS ------------------------------------- -------.------.-------------------------Op 16 februari 1880 werd deze doening uit ter hand verkocht aan Adolf Veranneman-Vanneste, meester-sierschilder te Izegem, voor de som van 2.700 frank bij akte verleden voor notaris De Me~~enaere.

Het volgend jaar op 14 februari 1881 ging deze eigendom in openbare venditie over aan Florentin Dumon voor de prijs van 3.400 frank bij akte verleden voor notaris H. Vandewiele.

Henri Missiaen-Huyghe kocht molenhuis en bijhorend erf in 1889 aan dhr Eugeen Carpentier. Al wat er nog van de Steendammolen overblijft zijn de vo etingen van de stenen teerlingen, die een goede spade diep in de grond zitten en een stuk halve molensteen, die nu ligt aan het ingangspoortje van een tweewoonst, wa ar Alberic Corneille en Remi Aox wonen. ( vervolgt ) Pieter Declercq

..

~ .~

. .; ,-.:.,

.. !" .

H .. .·N •• H<I'

"" ,,.

,.11 ,

-

~:: ::".: :' · : ':':~:~:·:;: ~. : \:·\~:f:':~/\;ii:::::::~ .. .: ~ .. ,,;;,_:.' J' ,'

.,1 / ,

'

.

-'4 ., •

STEENDAMMOLEN

PLAATSE MOLEN

(Brabant's

verdwenen in 1864.

molen) verdwenen in maart 1893.

ABEiLEMOLEN

verdwenen

in oktober 1918.

BOSMOLEN verdwenen in oktober 1918.

SNIPPERS sr 1\ DS KRON IJ K.t

De Bank van Rousselaere-Thiel t die alhier in de Nieuwstraat een hulphuis ingericht heeft, is reeds verplicht hare bureelen te vergrooten. Een huisje, daararm pc'J.lende 1 ·i s nu afgebroken; het bövatte in de voorgevel een steen met het volgende opschrift: ABSQUE DEO NIHIL

JB M ~ Carpentier, burgomees t er der stad, heeft aan de eigenaars gevraa gd dien steen in het stadhuis te mogen bewaren. .

Di t is een schoon en nuttig "lerk; 't is j ammer dat er hier en elders menige historieke gedenksteën6:n vûrttwênen zijn, die zeer dikwijls aan de pla,çctselijke geschiedenis verbonden zijn en bijzondere daadzaken .bewijzen of ophelderen.

Over eenigen tijd heeft M. Gustaf Rosseel, schepene dezer stad, de herberg 11 het Bossenhof 11 doen herstellen. Men ontdekte er tv!8e steenen, den eenen met het jaartal 17 •••• , den anderen met t",ee geweeren, het zinnebe eld der a loude maatschappij 11 De Bosseniers ".

Inderdaad, hét is i§mmer dat er nog zoveel verdwenen i s ~­ dert 1909. ( Uit de " Gazette van Iseghem", I6e jaar, nr 9 39, van 25 september 1909. )

OVER DE NJEUWE srlTI t

Uit het " Kortrijksche Volk " vernemen wij dat M. Carpentier, Burgemeester van Iseghem, een tweeden br~ef ontvangen heeft van Minister Vandevyvere, bericht gevende dat er §l~ffen~ hand aan 't werk zal geslegen zijn voor het bouwen der nieuwe Statie.

Hoe staat het er?o •••••••• Seffens? ( Uit de " Gazette van Iseghem" , Ige jaa:r; nr. 48, van 7 december 1912. )

I<PJNGLEVtf'J I. STICHTING EN ISTE ALGEMENE VERGADERING. De Heemkundè: t s nu ook een vaste waarde geworden in het kul ... turee1 leven van onze stad Izegem. Jaren reeds werd door enkele mensen vruchtbaar \17erk gepresteerd maar de samenbundeling ontbrak. Dank zij de stedelijke Kultuurra~d werd de eerste stoot daartoe gegeveno Op 28.2.I960-werd in de gemeenteraads~aa1vaJ;J. het stadhuis te Izegem een eerste stichtingsvergadering belegd met het oog op de stichting van een heemkundige kring voor Izegem en omliggende. Op die vergadering waren aanwezig: E.H. Jozef Geldhof, de H.H. Jozef Bourgeois~ Jozef Behaeghe, Roger Bekaert, Alfons De Jan, André Deme~~isse, Alberic Deprez, Jozef Ghekiere, Robert Leroy, Rafäel Parret, Michiel Tanghe, Firmin VandommeIe! Jan VandommeIe, Antoon Vandromme, Rafäe1 Sabbe, en Rafäel Verholle 1."'aren verontschuldigd: E.E.H.H. Pieter Declercq, en Ferijn, de HC'HII Gabriël Eeckhout, Jozef Tytgat en Ma.uriv-e Verfaillie.

Het was de Heer Verholle die de vergadering opende met een . welkomwoord . aan .alle aanwezigen en een bij zonder lr/oord van hulde bracht aan E.He Jozef Geldhof om zijn bekroonde inzending in de Provinciale Prijskamp voor geschiedkundige monografieën over de wereldoorlog I9I4~I9I8 ~ ,De opvatting én het doel van een stedelijke heemkundige kring werden. uiteengezet: 1) studie van het eigen heem in al zijn aspecten: geschiedkundig, economisch, natuurkundig, aardrijkskundig, taalkundig, folkloristisch, enz. en dit 2) in het verleden, het heden en in zijn toekomstmogelijkheden.

Hierop volgde een oyerzicht van taken ' en opdrachten die het werk 'van de kring zouden l~en vormen. Dit overzicht lokte ,een zeer vruchtbare bespreking uit waarna voorlezing volgde van een voorlopig statuut. Dit zou na bestudering door de aamvezigen, besproken · worden in de eerstvolgende vergadering.

De Heer Stadssecretaris , Mi,chiel Tanghe, verschafte daarna enkele belangrijke inlichtingen, o.a. over het gevaar dat bestond omtrent het verhuizen van het oude gedeelte van ons stadsarch~ef naar her rijksarchief en over de noodzaak fotokopijen te maken van onze oudste oorkonden, enz. In dit verband werd besloten tijdens het eerstkomend paasverlof het oude Stadsarchief te laten ordenen door een werkgroep 'fÛt de kring.

Cl

38

lillING LEVEN. Op 13&3.1960 vergaderden bovengenoemden opnieuw in hetzelfde lokaal met daarbij ' de H.Ró Tytgat, schepen van onderwijs en voorzitter van de stedelijke Kultuurraad, Gabriël Eeckhout en Maur;\'~'}e Vandomrnele; de Hr Michiel Tanghe was verontschuldigd.

Als eerste punt stond op de dagorde de bespreking der statuten die te voorlopigen titel goedgekeurd werden. Zij zullen defini tief opg.:maakt en goedgekeurd worden in de eerste algemene vergadering van maart 1961.

Voor de naam ' van de kring waren verschillende voorstellen, de keuze viel op " Ten Mandere it, dit om de kring niet te beperken tot Izegem, alleen en ook de belangstellenden uit het omliggende de gelegenheid te geven er actief aan mede te werken.

Daarna volgde de aanstelling van een voorlopig bestuur. Op voorstel van de Er Schepen Tytgat werd aangesteld tot voorzitter, de Hr. Rafaël Verholle ,;. Verder werden aangeduid: de H.H o Jozef BO~lrgeois als ondervoorzitter, Robert Leroy als secretaris, E.H" Jozef Geldhof en Hr. Antoon Vandromme als redacteurs van de periodiek 1 André Demeurisse als archivarisbibliothecaris en Alberie Deprez als penningmeester. Een definitieve bestuursverkiezing zal plaats hebben in voormelde vergadering van maa2~ I96I~ Besloten werd zo spoedig mogelijk een algemene vergadering te beleggen wao,rop alle belangstellenden zoud,en uitgenodigd worden.

Op 3 april 1960 vergaderde het bestuur ter voorbereiding van de eerste algemene vergadering. De voorzitter, de Hr. Verholle, gaf verslag over de schriftelijke aanvraag gericht tot het Stadsbestuur om erkenning en toelagen. Deze werden reeds mondeling toegezegd en zouden zeer ruim zijn~ De eerste algemene vergadering werd gepland voor 2de paasdag zijnde 18 april 1960 te IOh in het stadhuis. Als spreker zou gevraagd worden EeH. Geldhof of E.H. Declerc~ over een Izegemse historische aangelegenheid. De kwestie der lidkaarten werd geregeld: 100 frank voor de ereleden en 50 frank voor de steunende en werkende leden 'Q Ook werd besloten aan elk ingeschreven lid een afdruk te bezorgen van de Sanderuskaart uit 1640. Lijsten werden opgesteld met namen en adressen voor de uitnodigingen, de tekst der uitnodigingen werd goedgelceurd, ook deze voor de pers, en tlr zou geinforme'~rd worden naar de kostprijs voor de druk van de periodiek en de Sanderu~kaart. Door onvoorziene omstandigheden kon geen van bèide EQEeH.H. sprekers optreden en werd in allerijl uitgezien naar een ander even bevoegd spreker voor de eerste algemene vergadering. Deze werd gevonden in de persoon van de Hr. Kl. Maddens uit Geluwe.

Ruim zeventig belangstellenden benevens het Stadsmagistraat en het voltallig bestuur vulden de zaal van het stadhuis op 18 april 1960 voor de eerste algemene vergadering. Het was de ~1 voorzitter, de Hr Verholle die de vergadering opende met een VJelkoIIlirToord waarop de Hr. Jules Sintobin, Burgemeester der

KRING LEVEN

._--------

stad, de nieuwe kring voorstelde en betitelde als " een v01waardj.g kind van de stedelijke Kul tuurrgad "<0 Vervolgens gaf de Hr. Voorzitter een zeer duidelijke uiteenzetting omtrent doel en werking van de kring~ over de toegezegde stadssteun en deed een beroep op de aanwezigen om toe te treden als lid.

Meer dan zestig inschrijvingen werden geboekt, van een succes gesproken" De Hr. IQ. lflO.ddens, lico in de Geschiede::''lia, kwam. dan aan het woord over 11 De economische toestand van onze gewesten op het einde der XVIde eeuw,," Met een over"\tloed van onbetwistbare cijfers en gegevens, puttend, nu. eens uit een sappige " . cronijcke !I dan weer uit drogere belas ti.ngsvers lagen, wist spreker de aandachtig luisterende vergadering eon beeld op te hangen Vaxl de rampspoedige "toestand onzer ' gewesten uit die tijd. Vanzelfsprekend blaD, Izegem en omliggende af en toe ook voor in zijn betoog 1.:1at zeker de aandacht toespitste Tegen het middaguur eindigde deze eerste puik geslaagde algemene vergadering in de beste stemming.

Cl

11. VERDERE KRINGWERKING.

--------------------

Als eerste punt mag wel a ciTIgestipt worden dat het oude deel van het stedelijk archief IJ gered 11 werd tijdens het paasverlof. Een itJerkgroep heeft zich daBTvo o"'C' veil gesteld en prijzenswaardig 'VJerk geleverd.

De 9.5.1960 k:1tlam het bestuur samen en besprak de modaliteiten tot uitgave van de pbri.odiek., Verschillende prijsopgaven werden vergeleken en de best passende eru.i t genomen. Besloten werd een eerste nummer te l aten verschijnen v66r september.

De eerste aanwinsten van de kring ,,"erden geboekt, 0 oe.. jaargangen van De Biekorf, Wetenschappelijke Tijdschriften, enz. evenals een zeer rijke v(-;rzameling ons afgestaan door de Hr. ere-burgemeester Emiel Allewaert. Besloten werd een lijst aan te leggen v an alle sc.henkers met hun giften, Tenslotte vlerd een \llerkvergadering voorgesteJ..d die zou doorgaan op 28. mei 1960 en l:Jaarin de Hr. Verholle zou handelen over de betekenis en oorsprong van de naa.nl Izegern 1 daarna zou de Hr. Van'" dromme het hebben over de oorsprong VUIl de huidige straat- en 'I.'l1 ij knamen , tenslotte zou een proeve van indeling der 'l:Jerkgroepen voorgesteld worden.

Deze \>Jerkvergadering van 28 mei 1960 kende een mooi succes wat opkomst en inhoud betrofc De voorgedragen punten, bovenvermeld, 'Herden aandachtig beluisterd en na elk deel · volgde een levendige bespreking~ Tijdens het slotwoord kwam daar de suggestie " Wat te denken van een heemkundige tentoonstel. ling tijdens de Izegem k~rmisvJ'eek?tI. Dat idee vond algemene bijval en werd, gezien de omvang van dergelijk opzet, verwezen naar een volgende bestuursvergadering.

[

,

KRINGLEVEN

Deze werd gehouden op 121)6.1960. Overeengekomen \verd een tweede algemene vergadering te hou.den" Dit was \lJe1 \-Jat laat op het seizoen, maar het Kringbestuur '.'lilde de leden 11 "raar geven voor hun geld liG De spreker zou zijn& de ZoE.H. Pieter Declercq over de Izegemse Molenso ~e Hró Verholle gaf lezing van de nieuwste aamvinsten voor de kring en de inriohting van de he~mkundige tentoonstelling ' Vlerd besproken.

Daar de oli.ohé van de kring gereed was 'Vle:r.d ook opdracht gegeven tot het drukken van de lidkaarten en lti tnodigingskaarten, 'IrTaarvan de tekst besproken en opgesteld werd.

Op 27.6 0 1960 'volgde dan ten teken van groei en bloei van onze kring een tv/eede algemene vergad 8ring 'ltTaa:rvan de hoofdschotel geleverd werd door de spreekbe-GLt't van Zeereenraarde Heer Pastoor FiF3ter Declercq over de Izegemse Molens~ · ])e spreker was ui terst tevreden da't eindelijk ook Iz,egem zijn heemkundige kring bezat en drukte erop dat absoluut niets meer mocht ver.... loren gaan va.n \.,at \!Ie bezaten en zeer veel v-an het tegenwoordige moest genoteerd 'Vlorden want" e' " niets gaat sneller dan de tijd! Zeer gefundeerd 8n aangene.am om 'V'olgen schetste de Z.E. spreker ons dan de geschiedenis de.:!:' plaatselijke molens Dit onderwerp werd algemeen aanvaard het eerste te zullen zijn voor de periOdieke. Het 'lo-TaXW applau,s a rm spreke:t~ gebracht bevlees dat alle aanwezigen zijn voo:r.dracht ten zeerste gesmaakt hadden,.

Tot slot werd een I! expo - werkgroep ! ; gevormd e De heemlrundipe tentoonstelling eist.e dan alle aandacht op" De vJerkgroep vergader de p besprak~ organiseerde, hg,alde bij, enz.

Regelmatig kwam men bij een 9 . ~ t zij in jas om te plannen, te schikken of te discussieren? ft zij in stofjas om de handen ui t de m.Ou.',len te stekE.'n i We mogen hi er zeker niet nalaten al die heren die behoorden tot deze '.4erkgroep van harte te danken voor het vele door hen geprest c0rd/ol Deze werkgroep kwam iedere vleek bij een onder voorzitterschap van de Hr. Verholle en leiding va.n de organi.sato~j de Hr .. Vandromme ti Ptmt na punt groei.de de uit~.",erking ~ kwam het " expomateriaal " toe~ werd geclassifioeerd ll geschikt en geordend tot einde augu.stus 2..11e13 OoK., \-Tas en gereed om de vele verwachte bezoekers uit Izegem en omliggende te ontvangen. t)

R .. Leroy.