Ten Mandere nr. 33 -1972 nr. 2

BESTUUR : Voorzitter Ondervoorzitter Secretaris Penningmeester Archivaris Redactie Bestuurslid Bestuurslid

RAFAËL VERROLLE JOZEF BOURGEOIS ROBERT LEROY ALBERIC DEPREZ ANDRÉ DEMEURISSE ANTOON VANDROMME ROGER BEIUERT LUC BILLIOUW

Heyestraat 21 Marktstraat 29 Boomforeeststraat 45 Marktstraat 32 Baronielaan 45 Blauwhuisstraat 54 Sint-Crispijnstraat 37 B. Vandenbogaerdelaan 91

Tel. Tel. Tel. Tel. Tel. Tel. Tel. Tel.

: : : : : : : :

051 051 051 051 051 051 051 051

/312.42 /304.73 /310.56 / 310.25 / 322.04 /331.35 / 334.99 / 312.23

HOE WORD IK LID? GEWOON LID: 150 fr.

STEUNEND LID: 200 fr.

ERELID : 300 fr. o Ofwel op Prk. 95.76 van de Bank van Roeselare met vermelding «voor Ten Mandere + jaargang *. o Ofwel op Prk. 4032.87, persoonlijke rekening van de heer A. Deprez, Marktstraat 32, met vermelding «voor Ten Mandere + jaargang •. o Ofwel gaat U persoonlijk betalen bij de heer A. Deprez, Bank van Roeselare, Marktstraat 32, Izegem. o Ofwel betaalt U aan een van de leden van het Bestuur.

ARClllEF:

o o o

Is ondergebracht in het Stadhuis, Korenmarkt.

Is open voor iedereen.

De toegang wordt verleend na aanvraag op het secretariaat, stadhuis, op le verdieping, bureau 12, bij de heer André Demeurisse.

BIBLIOTHEEK:

o

Is ondergebracht in het stadhuis, Korenmarkt.

D Is gratis toegankelijk voor alle leden van Ten Mandere, op vertoon van hun lidmaatschapskaart van het lopende jaar.

D De boeken kunnen gratis in bruikleen ontvangen worden.

D De aanvraag dient gericht tot de heer André Demeurisse, stadhuis, le verdieping, bureau 12.

ALLE OUDE GESCHRIFTEN, BOEKEN, FOTO'S, KAARTEN e.a. BETREFFENDE IZEGEM worden steeds met dank aanvaard bij alle leden van het Bestuur.

JAARGANGEN: Jaargang Jaargang Jaargang Jaargang Jaargang Jaargang Jaargang

I II III IV V VI VII

1961 nrs 1-2-3 uitgeput 1962 4-5-6 150 fr.

1963 7-8 150 fr.

1964 9-10 150 fr.

1965 11-12-13 150 fr.

1966 14-15-16 uitgeput 1967 17-18-19 150 fr.

Jaargang Jaargang Jaargang Jaargang Jaargang

VIII IX X XI XII

1968 1969 1970 1971 1972

Losse nummers

20-21-22 23-24-25 26-27-28 29-30-31 32-33-34

150 150 150 150 150

fr. fr. fr. fr. fr.

70 fr.

D Deze oude jaargangen kunnen besteld worden bij alle leden van het bestuur.

D Wanneer U 't nodige bedrag stort op Prk. 95.76 van de Bank van Roeselare (+ vermelding van de gewenste jaargang(en), worden ze U met de post toegezonden. lIIie achteraan a.u.b.

INHOUD 1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16 .

17 .

18.

19.

20.

21.

22.

Geschiedenis van de Izegemse Rederijkerskamers (1) IJl. BOEKEN OVER REDERIJKERSKUNST EN KAART V AN EEN LAND JUWEEL. Ijl. BLAZOENEN VAN WESTVLAAMSE REDERIJKERSKAMERS. lil. KAART VAN DE REDERIJKERSKAMERS IN ZUID NEDERLAND IN DE XVIe EEUW 111. WAGENSPELEN Bij de presentatie van het «Notitieboekschen van J.-B .

Vande Walle IJL DE PRESENTATIE VAN HET «NOTITIEBOEKSCHEN».

De Marktstraat in 1826-1827 Plan van de Marktsrraat in 1826-1827 STRA TEN VAN VROEGER EN NU : DE MARKTSTRAAT. Melanie Van Biervlier , pedagoge, (0 Izegem, 15.7.1813 t Tielt 1.5.1892) 111 . GEBOORTEAKTE VAN MELANIE VAN BIERVLIET Ill. GEBOORTEHUIS EN WOONBUURT. Ill. MELANIE VAN BIERVLIET. Ill. DE GEZUSTERS VAN BIERVLIET EN HET INSTITUUT H. FAMILIE TE TIELT IN DE TWEEDE HELFT VAN DE XIXe EEUW .

PANORAMA 2 : DE MARKTSTRAAT. ACTUEELTJES NR . 25 IN BEELD. Actueeltjes nr . 25 V raag en antwoord.

Snippers .nr. 6 Ill. IN MEMORIAM KAN PASTOOR-DEKEN ANDRIES KINDT. In Memoriam Kan. Pastoor-Deken Andries Kindt

Nr. 33 -

Xlle JAARGANG -

Nr. 2

H . Willaert

3

7 8 13 14

R. Verholle

18

Jas. Bourgeois A.B.

22

19

23

24 Rog . Bekaert

27

29 30 33

34 43 44

R. Leroy A. Vandromme A. Vandromme

45 48 49

53 R. VerholIe

54

OKTOBER 1972

GESCHltPENIS ~'eN IZEGEMSE RED[RIJl<ERSKAMERS I .

De Rederijkers kamers in Vlaanderen : ontstaan, en geschiedeni s ,

samenstelling

Geen enkele literatuurhistoricus heeft tot nu toe met zekerh eid h et ont s taa n van d e dr ama tische kunst kunnen aantonen. meningen daaromtrent blijven verdeeld .

De

Enkelen zien in de bij-

eenkomsten van de minnezang ers of troubadours in de 11°9

12° en

13° eeuw het ontstaa n van toneel g roepen.

Vol g ens anderen zijn de

Rederijkers Ge7-elsc h ap p en g e g roeid uit he t

Vl a ams gildeleven en wel

uit de zogenaamde " ommegang en".

Dit wa ren jaa rlijkse feesten van

de schutters g il d en en bij deze g ele g enheden werd en ook wedstrijden uitgeschreven voor dic h tkunst e n toneelvoorstelling.

Daaruit zouden

de toneels p elers het idee g eha ald h ebb en o m z ich even e e n s in een gild e te vereni g en . ontstaan v a n h e t

De me est verspreide opv a tting z ie t

to n eel in h et rele g ieuse leven .

eeuw werd het immers een g ebruik om me t sieverhaal en h e t

ech ter het

Vanaf de 1 2 °

Pasen en Kerstmis het p a s -

kerst g ebeuren uit te beelden in de k erk .

Van

een eenvoudige p a ntomine werd deze uitbeel d ing in dialoogvorm g e bracht en werd tenslotte een volledig to ne els p el in verschillende bedrijven en met me er d ere pe r s ona ges

Toe n men ook heili g enlevens

en and ere bijbelv e rh a len a l d us d idak tisc h g ing ven<lerke n ter religieuse opvoedin g v a n de g elovi g e, ten de k e rk,

b rac h t men he t

op h et k e r k pl e in of o p h e t k erk ho f .

toneel g ebeuren bui Aldus was de eer -

ste stap gezet en daar h et vol k ook meer v e rl a n gd e dan louter rel igieuse meditat i e o f mora lisere nd e zedelessen, derverhalen en ook k luch ts p elen opg evo e rd.

werden wel ctra ook rid -

Het is toch sle c hts ro nd

het midden van de 1 4 ° eeuw dat de s p elers z i c h v e reni g en in Rede -

3

rijkerskamers Het hoofddoel van de RK was het vervaardigen en opvoeren van toneelstukken, meestal van godsdiBnstige en zedelijke inhoud, de beoefening van de zogenaamde lIedele const van Rhe torycken ll • Daar ,.. naast

hiel~en

verzen,

zij zich ook bezig met het opstellen van

gele~enheids ~

zogenaamde "re ferijnen" .

Er best onden twee soorten kamer s: de " vrije ", steund '\ferden door de gemBent e,

die financieel ge-

en de "onvrije" die afhankelijk

waren van een "vrije hoofdkamer ".

De hoofdk ame rs bezaten vrijheden die ze van de vorst kregen en

~e

hadden een "chaer t" waarop deze vrijheden en de reglementen van de vereni g ing op vermeld waren De kamers bestonden uit de stichters ("ouders ") en de leden ("gezellen") • perprins"),

Aan het hoofd stond een keizer of een prins (" Op _ dan volgde een "hoofdman"jeen "deken" en een opzichVerder waren nog

ter ("fiscael " ). ("vaendrager"),

noodzakelijk~de

leerling en ("cnaepll) en een nar ("sot").

langrijkste persoon was de "fact orIl of "facteur", l~st

vaandeldrager De be-

Deze was b e-

met het op s tellen van de verzen en het sc hr ijven van de to-

neBlstukken.

Hij was tevens geheimschrijver,

zorgde voor de brief -

wisseling en het verslagboek en moe st de werken van de leden ver beteren .

Bovendien was hij belast met de rolverdeling , het aan -

leren van de stukken en het praktisch verloop van de opvoeringen .

Hij werd betaald als een beambte en zijn we d de wa s afhankelijk van de belagrijkheid van de kame r. pen enz .

Bi j feesten,

maalti j d en,

uitstap -

l eefde hij op k osten van het genootschap.

De stukke n di e werden op gevo e rd hadden een verschillende naam na a rgel a ng de inh oud of de gelegenheid waaro p ze werden opg evoerd .

Aldus onderscheiden we: -sinnespelen : toneel met allegorische personages (vb. dood, hoofdzond en ..• ) meestal me t - schriftuurspelen; - esbattementen:

4

7

mor a lizerende strekking .

toneel over een bijbelverhaal .

(meestal) komedies.

-kl uyten of sotte ~luyten : vol ~ se (soms zelfs tot vul gaire) to nelen uit het dagelijkse leven.

-treurs p elen:

tra ged ies.

-tafelspelen:

zinnebeeldige of sprookachtige tweespraken.

~kamerspelen

of

wagenspelen: naarg elan g d e opvoering g ebeur-

de in het lokaal of op stra a t.

Regelmatig schreven de Rederijkers wedstrijden uit die onder de naam Hagespelen,

Bl azo enfeesten en Landjuwelen bekend 7.ijn.

De -

ze feesten duurden verschill e nde dagen en gingen gepaard met gro te luister.

De pr ijsvragen werden ron d gestuurd,

samen met een

officiele uitnod iging naar de verschillende kamers en ze bestonden onder andere uit een zinnespel en een esbattement. dien werden prijzen uitgereikt aan de verstkomende, en de best geklede verenijt'j'g ing en aan de

Boven-

de talrijkste

lI~luchti gsten

sot ll

•

De

overwinnende vereni g ing was verplicht het volgende Landjuweel in te richten.

B. Geschiedenis.

Dat over het ontstaan v a n de Rederijkers verschillende hypothesen mogelijk zi jn is gebleken uit het vorig hoofdstuk . de verdere evol utie ,

Ov e r

opbloei en onderga ng van de ze toneelvereni-

gingen zijn er echter wel he e l

wat geschreven br onnen bewaard en

werden door verschillende h istorici reeds uitvoeri g e opzoeking en gedaan,

Het is aan de hand van deze b ronnen dat we nu zullen po-

gen een bondi g overzicht te s ch e tsen v a n d e historische evolut ie van de RK. Vol gen s Grammay e, la,

geschiedschrijver (1) v a n Albrecht en I sabel-

is de oudste UK op ge richt in Diest in 1 ) 0 2.

torici.

Verschillende his-

wa aronder J.F. Willems ( 2) me nen dat Grammaye zi ch daarin

vergist heeft en dat de datum op de oorkonde als 150 2 te lezen is.

Daarbij haalt J. F . Willems aan dat de oudst e kamer te Brussel slechts in 1401 is gesticht en dat het wel onwaa rsc h ijnlijk is dat de kleine gemeente Diest zo ver vooruit zou zij n ge weest op Brussel, hoofdstad van het hertogdom Brabant.

Toch bestaan er op het

einde v a n de 14° eeuw reeds meerdere k amers in Vlaanderen. blijkt uit het fei t

Dit

dat te Doornik in 1394 de eerste wedstrijd

voor toneelvereniging e n plaats greep

(3).

In de 15° eeuw kent

5

liet aantal k am ers en wedstrijden ze e r g rote uitbreiding .

Zo

had in 1 4 0 8 te Oude na a r d e een wedst r ijd p laats voor de b est e esb~tementspelers

waaraan reeds

45 vereni g ingen deel namen.

steund door de he rto g en van Bourg ondië, gunstigd met s p eciale voorrechten meerder kame rs .

Brussel Si

en veelal door h en be -

o nt~~ n den

,

in v e le steden zelfs

Zo waren er in Leuven 6 . te Ge nt,

te Kortr i j k 3 ( 4 ).

Ge ~

Oudenaarde en

Fil i ps de Goede werct zelfs lid van

de " Balsembloem" te Gent en van " Het Boek" te Brussel

(5) .

Karel Antoon de la Serna S a ntander (1752-1813) s omt in zijn Mé moire historique sur le bibliothè que de Bourgogne ( Brussel 1 8 09 ) me e r

dan 100 pl a atsen op die een RK bezaten.

Deze machtige on t -

wikkeling die de genootschappen aldus in de 15° eeuw bekomen

had~

den gaf deze kamers een grote invloed op het volk zodat Filips pog ing en deed om d ie invloed te verminderen . Hij zocht naar een mid_ del om de rederijkers opnieuw tot hun oorspronkelijk louter religieus re p ertorium te brengen , en meende dit te vind en in de oprichting v a n een centraal bestuur dat de kunstbeoefening aan be p a a lde wetten ond erwi erp.

Ook mocht slechts eenmaal p er jaar een Landju\veel ingericht worden en werd het ond erwerp van deze wedstrijd b e perkt tot een "stichtelijk batement" .

De "RK , die tot dan toe afhankelijk waren

van h et gemeentebestuur v e rzetten zich uitera ard te g en deze onverwachtebeperk ing en van hun aktiviteit en onder leiding van HDe Fonteyne "ui t

Gent en "Alfa en Omega" uit Ieper brachten ze de zaak

voor het gerecht.

De Raad v a n Vlaanderen en d e Grote Raad van Me-

chelen hielden zich d aa rmee bezig ; maar het geheel sle e pte a a n tot onder de re g ering v a n Maximilia a n van Oostenrijk en was eigenlijk een mislukking in de centra lisatie p olitiek van de Bourgondische h,ertogen .

Uit de 15° eeuw z i j n nog heel wat name n b eke nd v a n fa c-

tors en pok v e rschille n de van hun werken zijn b e waard

g eblev en ,

Uit deze werken blijkt ech ter dat deze " beoefenaa rs v a n de e d ele conste v a n retoryc k e" mee stal louter r:jjme laa rs waren. van hun werk l i g t ni e t

De 'vaarde

zozeer op literai r vlak ma a r moet g ezien

,vorden in een k ult u urhi s t orisch kade r, n ame lij k de o p vo e ding (door mora liteiten en rel igi e use spe l e n) en ontspannip g (door kl~y­ ten) van de vOl k s g Emee;n scha p "

DF.

CO"NST V AN

RHE~

T <. l i'IK EN ,ALL E N ANCOi\I:\IERS Cll.le lkll1i l1J ~ rs J er : ~llIc r, een : on J ':J hjllgh Ex rmp/4l'r ,>J1dr I,rrend.: I oorb,>,/d, ni"t all,>CI! lil a/ic .'l Soort.'" Clul,> S"édclI 1"'11 tlicbu, 'Icm.lcr oo c, in ,,/1, $ J,u dcr Ede/dcr taft 'V:ï f'û(tm cape:,wt ei; (1J/C!'>'l t• 1\;11 crrft·m.lcI :lIItg!](!h-U ill dirbt", by 1':il<l' & 'kcr Moltt!J&r d,' ('af/cl,';'''' Pricjl," , I!IJde e.w..!!"'t Porte :llodal:" ! . 1 ;. ~ ·~fi{I./."S#

,

j

"

:." ';0 ~ _.-

,~

TE GliENl)T.

,It.

~

.

W '

4IBy r~ Cauweel,thaluerdóderfir:tte indeCau. we, oftOp Jen houck "ander h ooghpoort ncuédélinghclc. Ano. M. D.'LV.

Jrl.éT 1\):.f.PKII/ILEGL. 1' 0'

Titelblad van . D e eonst van rethoriken. va n Matthijs de Ca steleyn,

Titelbl-ad van de 1ste druk van de Retho , ricale werken van Ant honis de Rc overe (Brugge ? - 1482)

Houtsnede boven de uitnodigingskaart voor het landjuw eel van 1561 te Antwerpen, -

De Heilige Geest Brugge - 1428

De Barbaristen Menen - 1485

De Barbaristen Kortrijk _ 1427

Het Roosje Tielt - 1462

Croone Nieuwpoort - 1492

De Royaerts lo - 1443

KoornebiDem leper - 1483

Verenigde Fonteinisten Heule _ XVIII

De Troost_ verwachters Roesbrugg e XVI

De Morgennieten Diksmuide - 1700

De Jesusten leffinge - 1529

Al le bl azoenen wer.den overgenomen uit het tijdschrift : . West-Vlaandere.n . jaargang 12 _ wij verwijzen graag. naa r het artikel va n dhr. V . Arickx over " Blazoenen en deviezen van d~ W estvlaamse RederUkerska mers " .

Goetwilligen Nieuwkerke - 1539

16° eeuw zijn onze ge"\vesten onder Kare l V definitief bij

Met de

de Habs bur ge rs gek ome n.

De re d erijkers zetten hun aktivi teiten

verder (A. Van Els land e r

(6) v ermeldt 73 geme enten of steden met

áán of meerder e reder ij k erskamer ), maar ge leidelijk aan ontstaat hier en daar be ro er ing.

De spelen van zinnen,

het Landjuweel uit g egeven,

te Gen t

in

1536 na

tonen reeds d uidelijk sporen van opWanneer de kamers steeds meer

stand tegen de kerk en de clerus.

hervormi ng s g ezind bli jken te zijn,worden strenge p lacaten uitgevaardigd.

1559 aan de Ra ad van Vlaanderen

Zo zendt Filips II in

volgend bericht, wa e.rbij bevolen "\verd "uuytlander s oft ondersaeten voirtaen te ver ? oirderen eenichsins te spelen,

int

open t~e r

divul gu~re

zinghen oft

in gheselschap oft in heymelick eeni g e Ca-

merspelen, Baladen, Liedek ens,

commedien,

Batementen , Refereyne

oft andere diergeleycke sch riften, van wat mat er ie ende in wa t taele die soude mogh en we z en,

zoe wel oude als nyeuwe,

ghemenght zijn een i gh e questien, sende onse Reli gie o f t

propositien oft materien bewe-

gheestelijcke Luyden,

re persoenen oft staeten .

En belanghende de r

o ft moralit e yt ( o ~ t ande re dinghen, den ter eeren

Go d t

' t sy aengaende heu spelen van z i nne

die ghed a en oft ghespeel t

wo r-

oft van zynen Heyl i gh en oft t ot vermackinghen

en eerlycke rec reatie van den volcke),

en sullen die z e lve nie t

ghespeelt noch g ereciteert mogh en worden ,

ten sy dat die eerst

gevisiteert zyn bij den principaelen Pastoir , van de plaetsen,

daerinne

officier ofte wet

daer de voirseyde s pelen ghespeelt ende ghere-

citeert zoude n worden,

enz."

(2)

1561 werd te Ant werpen nog een groots landjuweel gehouden

In

ter ge le genheid v an de inhuldiging van Narga re t a van Parma al s landvoogdes. t en ,

Ter illustratie van de luister v an der g elij k e fees -

e nk e le cijfers:

dedi ngende kamers; paard,

he t

feest duurde 10 dagen;

er waren 14 me-

in de openingsstoet waren 1393 Rederij ke rs te

219 wagens waaronder 23 praalwagens ; het geheel kos tte

37,5 miljoen ( 8 ).

In me i 158 4 vaardigde Farneze een edikt uit, waarbij hij de werk zaamheden der RK aanzag: occas~on

linon seulement inutiles , mais aussi

d'o is i vetá à plusieurs esprits l á g e rs,

ordonnez à nou-

9

velles et pernicieuses opinions, d ont sont proc é dez

plusie~rs

scp.ndales, mauvaises édifications et erronées do ctrines ."

Ten gevolge daarv an werden de kam ers afgeschaft en hunne ren verbeurd verklaard (2).

goede~

Ni ettegenstaande dit alles trac h ten

de Rederijkers hun gewon e aktiviteiten te hervatten . de eerste p o gin g en worden zij hierin te g eng ewerk t.

Doch bij In 1593 en

15 97 worden in de Raad van Vlaanderen de vroe ge re edikten her haald en streng ten uitvoer g ebrach t.

Ons land wa s intussen eens te meer door oorlogen en pl u ndering g eteist erd,

terwijl de pest d u izenden slachtoffers maakte .

\Vat RK vielen uiteen of staakten el k e werkzaamheid .

Heel

Bovendien

vl u chtten vele hervo r ming s g ezinden uit onze steden en g ingen zi c h in de noordelijke Nederland en v e sti ge n.

Aldus richtten uit g ew e-

ke n Br a b and ers te Amsterdam " De wi tte l a vendelbloem" en "I-le t g enboomke" op,

vij -

t erwi jl Vlamingen in Haarlem " De \vitte an jelieren"

en te Leiden "De or a nje lelie" stichtten (1 0 ) .

Onde r

Albrec h t

en I s a bella worden in

edikten bekracht i gd .

blij k t

opnieuw de voorgaand e

De re de rijk e rskunst schijnt uit g eroeid .

leen in Jezuietenk l ooste rs bloeit, ding,

1601

de dr ama tische k unst.

Al-

onder strenge g eestelijke lei -

Uit verschillende stadsreke ningen

dat in d e k olle g es voor s t e llingen werden geg even in het La -

tijn e n het Nede rl a n d s .

Zo bv.te Gent:

"Betaelt: Eerweerde mijne

heeren de Pa tr e s v a n d e S ocieteyt Jesu binnen de z e r

stede , de som ghe ~

me van 2 p. g r. voor gratuiteyt thulpen van oncoste b y des e lve

supporteert in ma ert e lestleden omme t maecken ende rechten v a n een t h eater voor haerlieder schole omme dae ro p te vertoo ghe n en te ex hiberen seker k o mm e di e ofte trage die , bij ordonnant ie

2p . g r ."

Da a rbij betaalde de stad ook muzikanten die de

feestzi t~

( 11) •

ting opluist erd en ("trompe tters,

sch almeyders en t am bours" ).

Alleen te Antwerpen wordt d oor de St.-Lukasgilde jaa rlij k s een spel v a n zinn en opg e vo e rd (1 2 ).

Tij d ens het Twaa l fjarig Bestand (1 6 09-1621) is er een al g e mene verbetering .

10

Nijve r heid en landbouw h e rleve n en me teen kennen de

kunsten een nieuwe bloei .

De Rederi j ker s zullen in allerl e i

!Den de vr eug de ov er de vrede e n het verdriet over de rampen

ri jui t ~

drukk e n.

Verschillende kamers vragen aan de re ge ring om hun ak-

tiviteit te mogen hervatten. beperking:

Dit wordt veelal toegestaan met de

"mits d eselve s p elen te vooren oversien ende geappro-

beert syn bij de post oor v a n de hoofdkerk e en de voorders de placaeten te onderhoud en nopende d ies uyt g eg e ven (13).

De kunst g ild e n sloten samen met religieuse g enootschappen (vb. De confrerie van het H . Sacrame nt) .

Ze werden betaald door de g e-

meente en moesten ook bur g erlijke feesten met hun vertoningen opluisteren.

Bovendi e n traden overal buitenlandse groepen op,

taald door de gem e ente.

Zo bVe te Gent:

be-

"Betaelt seker commedian-

ten van de fransche natie de somme van 16 sch.

8 gr~,

hemlieden by

schepenen gejont voer schoon commedie bij deselve alhier int Stadhuis vertocht op den

JO

october lestleden;

(14);

"Betaelt sekere

Italiaensche comedianten de somme van 2 l.gr. voor het vertooch int schepenhuus. 1t (15); 1t Betaelt an seker e Ing elsche commediant ghelijke somme enz. 1t ( 3 );

1t Betaelt Varlios de somme van 2 l. g r. hen

met sijne compa g die wesende Spaensche comme d ianten ghejont voor eenen toelegh ter cause dat sij den leste Juny 162 0 vertoocht hebben eene van haerliede r

commedien enz;1t(16).

Er '''lorden opnieuw l a ndjuwelen g ehouden, bv. te Antwerpen in 1618 en te Mechelen in 1 6 20, waar 2 5 groepen d eeln a men aan een prachtig feest.

Na 16 2 1 breekt opnieuw de oorlog los en gaan de rederij-

kers in geleidelijk verval een nieuw d ieptepunt te g e moet. stadsrekeninge n v a n Leuven, gartg van hun kamers.

De

le per en Oudenaarde verm e l d en de onder-

De enkele g roepen d ie

ov e rblijve~

zorgen

voor het vermaak van de laa g ste vol k s k lassen en verv a llen tot het laagste peil.

Alleen te Ant'''lerpen g even de "Violiere" en de

uGoudblomme" nog gere g eldopvoering en.

In deze tijd van oorlog en a rmoede kent het schooltoneel van de Jezuieten en Augustijn e n wel groot sukses.

De Jezuieten bou,,,en

de eerste vasteschouwburg in 1649 te Ge nt in de Volderst r aat.

De Vrede van Mun s t e r

(1 6 4 8 ) breng t

eeen reddin g .

De Schelde

blijft g esloten en de armoede heerst in onze g ewesten.

Spora-

disch worden vertonin g en g e geven door kwijnende kamers:

in 1652

te Veurne en te Tielt,

in 1656 te Ieper e n Lier.

ter in 165 9 definitieve vrede

aanb~eekt

Van z odra ech,...

h e rleeft de rederijkers-

11

kunst,

Uit 1660 zijn opvoeringen bekend te Brugge,

Gent enz . en in 1662 wordt te Bru gge o p-

Ieper ç Wetteren

Tielt

nieuw een landjuweel ingericht .

.

Roese~are .

van de RK ;Ls

Deze herleving

Er ontstaat onenigheid tussen de steden on-

weer van korte duur.

derling en de naijver tussen verschillende kamers in een zelfd e stad berokkend meer k waad dan goed.

In de gro te steden zullen

de kamer s meer en meer verfransen : in de Gentse schouwburg en bv treden meer F r anse groepen op dan Vlaamse.

17° eeUW worden de vertoningen zeldzame r.

Op het eind van de De Franse legers

plun ~

deren en branden in onze g evesten zodat tot aan de vrede van Rij swijck alle kulturele aktivitei t

onmogelijk wordt .

De bewaarde tonelen uit de 17° eeuw geven blijk van zeer grote zin voor realisme.

De uitbeelding wordt be langrijker dan de

zodat men allerlei moordtaferelen en zinnelijke voor stel -

te ~ st

lingen g aat invoeren .

Zelfs in het gee stelij k toneel heeft men

voorkeur voor g ewa agde tonelen (vb,het liederlij k leven van de ver~ loren zo on, door C. de Die ). ding om ruwe .

Vooral de kluchten worden aanlei-

onkiese taferelen uit te beelden ..

De reak tie die

daartegen op het eind van de 17° eeuw ontst aat , mislukt o zodat de betere bevolki n gsstanden zi c h meer en meer afkeren van het Vl aamse toneel en de voorkeur geven aan de werken van Molière en Corneille , al dan niet in een Ned erlandse v e rtaling .

In de loop der 18 ° eeuw worden zee r veel nieuwe kamers opgerioht maa r

allen lijd en aan hetz e lfde gebrek9 namelijk gemis aan

g inal=i-teit.

Fr an se stukken of vertalingen of bewerkingen

van vormen het repertorium v a n de 18 ° eeuwse rederijkers.

or~daar~

Al -

leen de "klugts p elen " blijken nog volledig origineel VlaaI s te zijn, maar de inhoud van deze stukk en is me e stal van een zulkda nig laag peil dat de k unstwaarde e rvan uiters t

s ering is.

Onder

Maria Th e resia en Karel van Lorrcinen werd de k un s tbeoefening sterk gesteund .

Vooral Brussel g enoot van deze medewe rkin g van

de overheid door de oprich t ing van de Huntsc houwburg, "waar beur telings in het F rans en in het voerd .

In "\ve st -

en in

pogingen gedaan om he t

}<....

N ~ derlands

stuk ken werden opge -

r a ns - Vlaanderen ,,, e rden wel nog e nkele

~l a ams

toneel te redden.

Vanaf 178 6 schre -

r 0..::: (1)

~

.•....•• _.~.........,,' .: \ • •. • •••• !-: • :,'., 0, '.0' •

~. <

:"'p..

~iir~~)"~, _1_

~N ."..

.

Z

.

"

.

) 11.1

;~Tf~-:-r . -:-_7 ... ;._,

e:

N

! (l

•

(()

\.:[).

3 (1)

I ANTWERPE~" L~8er(h('m(J'~-

ëil

.f

:0

0.

(1)

::!.

~ (1)

ëil

." ,

c

":

,.....

(1)

~.

j

Ron!J{'

(')

I

~

j

[!!

!!?.

DI

:::l

a.

..,

(1)

_. _

-u

c ~

<

/

//<~:~:.,-.

',1

./ -

Iffrhe/f'n/

"i .-'- -

/ ..,0;

. .. . / l .

!

t' : -

; ..

\?~: .'

~

~.~ tO-;;l~ -' 'L,.:' DE!~li!.5~:;':/~)/>~~'~ ~ ....... .i ofJr~ot -'''wT~~-)''-

~

DI

'.'.~";'"

lIeienl;;ls' .::::::.:)....

~

,

\:~.

(jP[, /"~-~+--iir'- j"'-~".!.:''C'L-

(1)

!>

Lier {

~

". -

;::;:

(1) (1)

\ ..

Tu rnhout

7\

DI

(1)

~:~:~~~:.:> ç~':""" ?

//c)oçJ/~a'en

(1)

~

' ,/VVo

JMM(i

<"~

o

",

r:

c-

tv

'

IiiI'' ~.1fD')~Ujf(~DC~~;-:-=-=-Lz:ê·.. ·~)~-.J.: >".. .__",, , 1 m

!

".

ARTESIE

RED~RIJKERSKAMERS

Yi/voorde

fG

'''9M

'\

6;

L

VEN

."

Oiest}/

~·

.f{osselr

~/,'.,/.:»':.

-~70lJflm,~' n~'} r fI\/'s'~""9'''" ..: .:~: - :"; '·'·',.;::::L.' :J ,/ G.:;· ../;.(..-.;..:::.J . . (';< "" ,.1" ;,- "';0. .... )' .

V' '"", " . ......~...... '. ,

BflJssel ~--/É;;' ' ~~;V:---.... . ,:::-:S":,,, ~ .....~ .•,.. ~ • ': h.> · . "1'01

f,i;';àord.

_ .....r ...... ..

» I

;:

<"'.'

Uwf','v

/

LOOf!

·l;........:('........·,q:'f.\:;~~~: ::'.....:{~1-1 {~i;' ·-~:?r ~-;:. @1

'" !

:-" ':'1-\ I"

~

..... J ./

IN ZUID-NEDERLAND (XVle EEUW)

Wagenspel naar een gravure van Hieronymus Cock (naar Breughe,l).

Het spel op de wagen. -

Houtsnede uit een uitgave van Mariken van. Nieumeghen, Utrecht 1608. (Den Haag. K.B.).

ven Poperinge, R oeselare, Menen en Winoxbergen jaarlijks een wed strijd uit met een Vlaams toneelwerk als verplicht onderwe rp.(17) In 17 89 wordt te Lokeren nog een wedstrijd gehouden met het ka rakter van de vroegere landjuwelen: deel,

er

het fee s t

14 gezels c happen namen er aan

was een groots e stoet met praalwagens en muzikanten en duurde drie dagen (18)

Deze paar gebeur tenissen zijn echter slechts enkele ,.;einige licht punten in d e algehele verfransing van onze gewesten tijden s de 18 ° eeu~.;

•

l'ianne er in 1794 te Fleurus de o os tenrijkers worden verslagen en ons land bij Frankrijk wordt ingelijfd ziet de toekomst er wei nig rooskleurig uit.

Heeds in 1795 worden samen met de gilden ,

ambachten , broederschappen f ook d e RK afgeschaft.

loosterorden en andere verenigingen

Dit bleek echter alvlug onmogelijk te zijn

in de grote steden waar ondanks alle straffen en tegenkantingen de kam ers ijverig verder werkten en zelfs openbare wedstrijden hi elden z o als bv.te Gent en te Kort rijk (1 805) .

In 1806 werden

de streng e eisen van de Franse overheid ingetrokken en mocht weer Ne derlands toneel worden opgevoerd,

op voorwaarde dat er ook een

Frans stuk op het programma stond (19)0 me t

Geleidelijk aan groeide

de algemene 19° eeuwse romantische stromingen en de verheer-

lijking van eigen volk e n verleden een strijd tegen de verfran sing en werd geijverd voor een herwaa rdering van d e volkstaal .

Zo sluiten in 1812 Brugge , Kortrijk ,

Ieper en Oostende een verbond

ter verdedigi ng van de letterkunde in West-Vlaanderen (20) . l et h et bestuur van Willem

1 van Nede rland komt officieel een ein-

de aan de d oo rgevoerde v erfran sing. nink l i j k b eslui t

In 1819 verschijnt het k o-

dat bepaalt dat vanaf 1823 het Ne de rl a nds de e -

nige voertaal wordt in de vlaamssprekende provincies.

De oude

Vl aams e rederijkers geno otschappen herleven en er ontstaan ver scheidene "l ettermaatschappijen" , ges teund door de Hollandse rege rin g .

Hun repertorium is echter beperkt tot vertalingen uit he t

Frans en het b uit s Me t

(21).

de o mwenteling in 1830 wordt we er een einde g esteld aan dez e

nieu'.;e opbloei

<

Vele gr o eperingen gaan weer ten onder,

er is

15

weer een tijd van verfra nsing aangebrol en .

He t duurt tot onge-

veer 1 840 , wanneer de taalstrijd v an een Willems ,

Snellaert, Van

David en anderen de eer ste v ru chten afwerpt,

Duy se ~

kamers opnieuw he rleven ,

Er

dat enkele

ontst aan twee soorten g ro ep e n, nl.de

Retoricak am e rs en de Ton ee lv erenig ing en.

De eersten houden zich

bezig met bet schrijven van verzeIl en toneelstukken:

de tweede

soort met de opvoering v a n toneel, me es tal in het Fra ns .

De re-

tor icakamers zullen geleidelijk aan ondergaan in roman tische woordkr~me rij

en me lodramatische toneelwerken 1

terwijl de toneel-

groepen in de ste den vaste gezelschappen worden, de re g ering.

gesteund door

Zo ontvangt in 1864 de fran stali ge Nuntschouwburg

te Brussel van de staat 80 .000 f r

en het Vlaam Toneel 4 .000 fr.

Te Gent kreeg ip 1 8 70 de Franse schouwburg 44.900 fr en he t Vlaams Toneel ~ . 2 0 fr (22) .

De Vlaamse beweging sla ag t

er ge-

le idelijk in de z e toest anden voor l'et Vl aam se toneelleven te verbeteren en ook de kunstwaarde van ei ," Vlaamse l i tera tuur op een ho ge r

pei l

te b ren g en.

De a loude r o torik ak ame rs zullen begi n

2 0° eeuw echter praktis ch alle dic ht erlijke ak tiviteit verloren hebben .

Verdere gera a dplee g de bibli o g rafie: -Angillis A.: Geschiedenis der roesel aa rse RK " De zeegbaere her t en" - Ti el t 18 5 L~.

- De Muynck P .: RK in Vlaanderen - Oudenaa r de 1939.

-VandenBergh e-Loontjes Em .: Schets ener ge sch iedenis der RK te Roes elare- Ieper 18 87. ~Vanh auwaert Ac : Historisch en kritisch ov erz icht van het vlaams toneel in de 17° eeuw .- Gent 1 89 3.

-Snellaert F .: Het vlaams toneel in de 17° eeuw.- Gent 184 5.

-Vande r Straete Edm. : Le t h ~ ~ tre villageois en Flandre .- Brusse l 188 0 .

16

(l)Antiquita tes illustrissimi Ducatus Brabantiae , Bruxellae 1610.

(2)in Bel g isch Nuseum 1845.

(3) Willem Kops: "Geschiedenis der Rederijkerskamers".-Leiden 1774.

(4) Pr . van Duyse: "Over de drievoudige invloed der RIL "-Brussel 1801.

(5)T . Popeliers: "Précis de l'histoire des chambres de rhétbrique" -Brussel 1844. ( 6)A. Van Elslander: "Lijst van de zuidnederlandse RK uit de XVXVIo e o " Gent 19 1+l l-.

7)Placcaetboeck van Vlaenderen.

8 )J. Burgon: "The life and times of sir Thomas Gresham "(1 5 1 9 -1579) 9)L.DeBacker: "L es flamands de France. "-p. 181.

1 0 ) Th . Pop eli ers, 0 p . c it . - P . lj·8.

11) Stadsrekeningen van Gent 1601-1602, folio 267 . ( 12) J. Van Straelen: "Geschiedenis der ant.verpse Reder ijkerskamers." (lJ) A o De Vlaminck: "Jaerboek der aloude kamer van Rheto rica Het Roosje . !!Gent 18 62 -p. 142.

(14)Stadsrekeningen te Gent, 1602-0J, Fol. 2 65 .

(15) " " 1603-04 , }<'ol.272.

(16) " " 16 20-2 1, Fol . 241.

(17)pr. VanDuyse, op. cit.-P . 29 (1 8 ) " -P.JO. (1 9 )L. Monteyne : I!:~e n eem V laams tonneelIeven, 18JO-19JO."An twerpen 1 9 :~t) . ( 20)Pr. VanDuyse 9 <Jp . cit.-p.J4. ( 2 1)T. Popeliers~ op. cit,-p . 99. ( 22 )L . Nonteyne, op . cit.-p.35-J 6 .

{Hef plan van het centrum van l%e~em ten Jare 1"46, in twee kleuren/gemaakt door ~nt" vandromme naar de oorspron .. keliike kaart van landmeter '1'rdnçois De Bal/ kan bekomen worden op hefstadhvis, bvreel 1'1./ bij de heer JJndr~ Demeurisse tegen de prijs van jO Fr. I

••••••

.Sr

..

•

••

,

...

17

BIJ f

1>~

PRb5bNTATlb

V~N \-I];.T

oti.iieboekt5slJen van

.

.n

Janf8aptr.st'YandeJvtalLU Op zondag 7 mei 1972 had tijdens een kleine receptie,

aangeboden door het Stadsbestuur,

de pre-

sentatie plaats van het Notitie-boekschen van J.B. Van de WalIe.

Op deze korte plechtigheid

waren naast het Stadsbestuur aanwezig; de vertegenwoordigers van de familie Van de WalIe, het bestuur van het Westvlaams Verbond van Kringen voor Heemk unde e n het bestuur van Te n r-Iandere.

Voorzitter R. Verh ol l e hield er een inleidende toespraak, waarvan de tekst hierna volgt.

De presentatie van het Not i t i e - boekschen van J.B. Van de Walle is een ge beurtenis,

die voor de lokale g eschiedschrijving haar

en betekenis heeft.

bel~ng

Door deze publicatie wordt immers een g eschied-

kundige bron voor onze stad uit de verge telheid opgediept, voor de toekomst bewaard en ter beschikking gesteld van allen, geschiedenis van onze stad belang stellen.

die in de

Voorheen wisten wij

alleen dat er ergens een dagboek Van de Walle bestond; waar het g eborgen was en wat zijn inhoud was, konden wij alleen maar vermoeden ..

Voor Ten Mandere is het dan ook e en echt genoegen g eweest aan de publikatie van dit handschrift te k unnen meewerken door het ordenen van de tekst, het aanbrengen van de nodige voetnoten en het verzamel~n van de passende illustratie,

en niet het minst door het opma-

ken van een stamboom van de familie Van de WalI e . alle bestuursleden van de kring te mogen danken,

Ik meen hier d i e zonde r

uit-

zondering hun be ste krachten hebben ingezet voor deze opdracht.

18

Een bijzonder woord van dank mag echter gericht worden tot de heer Antoon Vandromme,

die zich gelastte met de illustratie en de stam-

BIJ DE PRESENTATIE VAN HET NOTITIEBOEKSCHEN VAN J.B. VANDE WALLE

De heer Antoon Vandewalle ontvangt een luxe exemplaar van het «Nothie-boekschen».

Hier is Mvr. Julien Vantomme-Hauwe aan de eer.

Mr J. Penninck overhandigt een «notitieboekschen» aan onze heer Burgemeester Nyffels.

De volledige groep die bij de presentatie aanwezig was met vooraan de laatste afstammelingen van de stam Vande Walle.

~oom,

en tot de heer Robert Leroy,

die de stamboom voltooide.

Door het opmaken van deze stamboom krijgt de publicatie haar

'.

;

(

bet~­

kenis niet enkel voor de Izegemnaren in het algemeen en voor de familie Van de Walle in het bijzonder, maar ook voor allen die zich in de streek met familiekunde bezighouden.

De genealogische gege-

1653 en lopen tot 1865, zo-

vens er in vervat gaan immers terug tot

dat over ruim twee eeuwen de evolutie en verspreiding van een

fa~

milie geschetst wordt.

De stamboom opent verder perspectieven op meerder

We ontmoeten er

Izegemse families uit de voorbije twee eeuwen. immers naast de Vandewalles ook de Dujardins, advocaat Gaspar

Maes~

Bogaerde en zo meer. uitgeoe~end

dokter Wolfcarius,

vooraan~taande

griffiers van Izegem,

de families Thibau,

Vanden

Alle beroepen, die destijds en nog te Izegem

werden, komen er in defileren: van lijnwaadkoopman

tot kamrneslager, van lijnwaadfabrikant tot lintwever, van geneesheer tot stadsomroeper, van burgemeester tot borstelmaker, van schepen

tot hoefsmid, van meier tot schoenmaker,

bobijnsters, naaisters, voor.

borstelmakers,

zwingelaars,

ze komen er allemaal in

De stamboom is een document op zichzelf.

Het notitie-boekschen is echter meer dan een stuk familiegeschiedenis~

het geeft ons ook een inzicht in het sociaal en kultureel

leven van die tijd te Izegem.

Uit de keurige en goed gestoffeerde

inleiding van Karel de Lille en uit het dagboek

ze~f

treedt J.B.

Van de 1-valle immers te voorschijn als een merkwaardige figuur uit het Izegems stadsleven.

Hij spreekt niet zo vaak over zichzelf,

maar voldoende om hem te leren kennen als een rietmaker,

een am-

bachtsman die zich waarschijnlijk door lektuur en zelfstudie zal opgewerkt hebben tot een man van aanzien in het leven van Het is zonder deze zelfstudie niet denkbaar,

zij~

staq.

dat hij later zou op-

treden als rederijker en prinse van de kamer van Rhetorica "De Overwinders in Eendrachtigheid",

tot schrijver van gedichten en toneel-

stukken, waarvan er spijtig genoeg geen bewaard zijn gebleven,

ĂŽO

ook tot man van de Wet,

e~

aangezien hij ook schepen werd van de heer-

lijkheden Delporte en ' t Hale1'\Tijnse "binnen de prochie van Iseghem".

Zijn notitie-boekschen bevat geen wereldschokkende gebeurtenissen, doch is in meerder gevallen toch een typische illustratie op het lokaal vlak van wat zich te dien tijde in de grote geschiedenis afspeelde.

Waardevol is het ook omdat het ons een inzicht

geeft in de sociale toestanden van die tijd, Izegems kultuur -

in het toenmalig

en verenigingsleven en tevens ook in de menta-

liteit van de volksmens uit deze periode.

Om al deze redenen is

Ten Mandere verheugd bij de presentatie die thans mag plaats vinden.

Dank

Naast die vreugd e vervult ons een gevoel van dankbaarheid.

aan het Westvlaams Verbond van Kringen voor Heemkunde, hier vertegenwoordigd in de persoon van

zijn voorzitter Hr. J. Penn:inck

en de bestuursleden HH. Debruyne, De LilIe, Haelewijn en Six. Dank aan het Stadsbestuur van Izegem.

Beide instanties hebben sa-

men de financiĂŤle last van deze uitgave op zich genomen.

Zonder

deze steun zou het notitie-boekschen wellicht nog lang op publicatie moeten wachten hebben, als het ondertussen loren ging.

maar niet ver-

Hiervoor dankt Ten Mandere zeer oprecht met nog een

speciaal woordje aan het adres van het Stadsbestuur, dat aan de presentatie van deze uitgave nog luister heeft willen bijzetten door de receptie ons vandaag aangeboden.

Deze

inleiding wil ik besluiten met een bijzondere begroeting

van de hier aanwezige vertegenwoordigers van de familie Van de WalIe;

ook zij zullen tevreden zijn, dat thans aan het dagboek

van hun voorouders v erdi ende bekendheid bezorgd wordt.

Het No-

titieboekschen moge velen aangenaam en nuttig zijn.

CHet plan van lz~ van 1640 (van 9l6and~rU5) kan Dekomen woroUl, op 't ~{;;Sdhui~ bij d~ heer fRndrtl 1)~mwris8e t~~n de prijs v~n 50.-'"

------------------~~

1816" 1817

De nummering b e gint aan de Gentstraat , het CafĂŠ "Den Hert" bij de Gentstraat. Genummerd om terug te keren van de Harkt naar de Gentstraat Kad.nr ~

Eigenaar

290

Gellinck, notaris

289

id

Huisnummer

=

1

= 2

Bewoners

- Vervaecke Yvo Echt. Vandeputte Florentine, linnenkoopman - Gellinck Joseph en kinderen, notaris

288

Kdr Demonie August,= 3 lijnwaad km

- Dem onie Ignatius en Mathilde, lJ.j nwaadkopers

287

Hinnekindt Louis, winkelier

- Hinn ekindt Louis Echt. Dekeirschies ch iet er, winkelier

286

We dwe Pieter Bossuyt=5 Eigenares

- Buyse Joannes Echt Desmet Coleta, winkelier

285

Mae s Gaspard, advo- =6 caat

- Rotsaert Camille Wedwe Deligne Louis, bijzondere

284

Coolen Joannes, dok-=7 ter

-

283

Rootsaert Augustin , =8 fabrikant

- Desmedt Felix Echt Nonckels Rosalie, winkelier

= 4

Coolen Joannes Baptiste Echt Neirynck Haria 9 dokter

282

id

= 9

- Rootsaert Augustin Echt Vanwtberghe :t>1 . -J eanne, "\"inkelier

281

id

= 10 - Sanderuit Petrus Echt Verfaillie M.-Jeanne, L eurder met linnen

280

Rootsaert Augustin. =11 - Clement Hilari us en kinderen Perfabrikant petua en Rosalie, winkelier

279

Ooghe, geneeshe er

278 277

id

=12 - Biel Charlotte, Amelie, Victoria, Nathalie en Franciscus, kleermakers =13 - Delrue Joseph Echt Veef Agnes, hovenier

Thybau Joannes, koop-14 - Vanhoutteghem Florentin Echt man Neirynck Nathalie, winkelier id

=15 - Desmet Theresia Echt Bogaert Petrus, winkelier

GROTE

MARKT <I

A

26 25

1

27 24

~---------k

28 22

------- - -~~

__----LT.;J.l.------ ---------~ -------------- --

-

29 21

81" 30

20

UOU,",C'Ul

-

2p

STADHUIS

_.....

19

~

-~ / . /

,. ~ ...

~~ ... ~

31

18

32

17

}.d- ----~8T1

\ . --T---------------- ----- ---.-

--

15

33

- ------- -.----------.---- ---------------f

14r-~._--,---e-------

34

.-.-

13

12.~~~~==~--------------

_ --- - __ - ----- _____ .-

,

- 888

~ _ -. 882.

~~1

8f5

88'

L!

_ ; '"

/-j.;l __ -.. -.,--.

-- .. ,q!

0'

89

_ __ __ _~------- - -- - - ---.,

\l_----r'l

:.:t

SU 88 . (

~240

~

87 ~'0~-=---""T""-'

'1' .. ,

-y

S'r----'"-~.....LJ..---

A::·-·1 --· 891

.111

T

rl-

~

~------------~A-~--i --r~··~ ·· ~89~~ S'b

~

..

. .. ~

6r--U-,---'--..L---,,------t87

4r---~-i..L-4r-,----UI

48

3 L_~J..---r"'-Î

49

. ~; .. ·--- - ----·~ ---- .. - !H • .-. -:--t. --' ~ -" ,-50 -------'-~~ -Lr--J_ ._r..

B'S ... _... . ...

165

5r----r~--~=--------

--J,~

r+_~_~47

._.___ .-. e . '

..- .... _.- ... ~

45 ....

L..-~---+-"L...\---8-91--t46 ~

r-~--------~

...

t-

48 ' " 8

2 l-----+--'-.-I

_51

8'~

52

.. _ _.. _.. . ............. . " JD3

54

1826-27 55

<I

ROESELARESTRA AT

GENTSTRAAT

, rr------------------------------------

STRATEN VAN VROEGER EN NU: MARKTSTRAAT

1910. - Straat zonder groot verkeer.

1914. - Oostkant naar 't zuiden toe gezien.

1930. - Westkant.

1960. - Westkant.

1920. - Stil,le Hoofdstraat.

1950. _ Westkant naar 't zuiden toe gezien .

1968. - Drukke Winkelstraat. - Westkant.

8 82/886 - Buyse Judocus metser

883

= 38

- Buyse Judocus, metser en kinderen

Mestiaen Judocus, borstelmaker

= 39 - Vanoutryve Joannes Echt Vanlandegem Rosalie, slachter

884

id

= 40 - Deprez Isabelle Wedwe Vandenborre Piet er, spinner

8 85

id

= 41

- Werbrouck Eugene E cht Lafaut Godelieve,

887/888 -

id

=

42

~

schoenmaker

Verfaillie Petrus Echt Degryze Coleta, zager

889

Wedwe Piet er Demonie= 43 - Wedwe Joannes Demonie~ bijzondere

890

Depreitere Joseph

= 44 - Depreitere Joseph, schoenmaker en Bogaert Louis Echt Vandamme Sophie, linnenkoopman en Colpaert Joannes Echt Verfaillie Theresia, borstelmaker

891

Mestiaen F rancois

=

45 - Mestiaen Fran çois Echt Buyse Mariet borsteimaker

892/893 - Vanbiervliet Kin- = 46 - Vanbiervliet Kinderen Rosalie , deren

Henriette, Virgine, Melani e en Louis, brouwers

Callens Fernandus

895

= 47 - Callens Fernandus en Angela, horlogemaker

Dewitte Filip Ja co- = 48 bus, winkelier

-

Vandamme Aug ust en kind eren Meurisse, Rosalie, Angel ine, Theresia, Francis

id

= 49

-

Dewitte Filip Echt Mestia en Joanna, winkelier

897

D'H o oghe Bernardus wed .en k indrs

= 50

-

Ived"\ve D'Hooghe Bernardus en kinderen

898

Vande kerckhove Mar-= 51 - Vande kerckhove Martha, wink etha lierster

899/900

-

901/902

Delabeau Eugène id

= 52 = 53

903

Mestiaen Kind ers en = 54 Dufort

904.905

-

iv edwe Joannes Van Ackere

=

55

-

Delabeau Eugenius Echt Hasp eslagh Barbara, kuiper Paret Charles Echt Vanrobaeys Barbara, lijnwaadkoper Claerhout François, vleeshouwer en Kind '::, rs 1< estiaen, vleeshouwers.

Wedwe Joannes VanAckere, herbergier, brouwer

î5

277 bis

id

= 16 - No lf P etrus Echt Neirynck Marie Josepha~ winkelier

275

Callens J u , herbergier

= 17

-

Thibau Jacobus Echt Lahousse Amelie, linnenkoopman

274

Dumat Judocus

= 18

-

Dumat Judocus Echt Wallaert Godeliev e, winkelier

273

Kinderen Logé

= 19 -

272

Van Ackere Jacobus = 20

271

Ameye Joseph, wijn-= 21 handelaar

270

Van Mellaerts Pie- = 22 - Van Mellaerts Pieter, Echt Lieter hoedenmaker vens Regina, hoedenmakers

~

Kinderen Logé, winkeliers Van Ackere Jacobus Echt Ameeuw Thé cla , winkelier Ameye Joseph en kinderen, wijnmarchand

269

id

= 23 - Lievens Judocus Echt Samijn Theresa g herbergier

270b:i,.s

id

= 24 - VerEecke Joannes Echt Samijn Caroline hoedenmaker

268

Deryckere August, schoenmaker

= 25 - Dpryckere August en kinderen Augu stinus en Joannes

267

Desmet Lodewijk winkelier

= 26 -

871

Haes Gaspard Advo- = 27 - Maes Gaspard Charles Echt Vanbogaerde Josepha gr ondeigenaar caat

872

\iedwe Loui s Doorne = 28 - Wedwe Louis Doorne geb. Vanwtberghe Beatrix 9 winkelier

873

Deryckere Petrus

874

Vanbiervliet, brou-= 30 - Jan Nuy ttens Echt Vandemoortewers le Barbara herbergier-brouwer s

~2s m et Lodewijk Echt Verbeke Mnelie winkelier

= 29 - Buyse P etrus, winkelier

875/875bis Wedwe Petrus Roo-=31 - Wedwe Roo se Petrus Fransi scus se pottenbakkers, pottenbakkerij

l6

876

Callens Joseph, hor-=32 - Callen s J acques Echt Dekeirlogemaker schi et er Juliana, zilversmid

877

Driessens Jacques

= 33 - Driessens J acques Echt Vermuelen Marie -Anne, handschoenmaker

878

Parmentier Jan, koopman

= 34 - Parmentier Jan, Echt Outryve Marie-Jeanne, winkelier

878

Maes Gaspard Charles=35 - Abeel Joanne s F ranciscus en Abeel Theresia, winkelier

880

Wedwe Stauthaemer Franciscus

881/881bis Vandommele Jan

= 36 - Vandewalle Angelus Echt Robij n Barbara = 37 - Vandommele Joannes Echt Bogaert Perpetua, get ouwmaker

GROTEN VAN BIJ ONS.

MtlANlb VAN IZ.EG-EM8t; l'EDĂ&#x201E;GOG];

181~

1892..

-

Als men begint aan de geschiedenis van de Izegemse familie van Biervliet wordt men al dadelijk getroffen door de persoon van Melanie Van Biervliet.

Men stelt zich de vraag:

"Hoe was het

mogelijk dat deze vrouw zo weinig bekend is."? Helanie Van Biervliet schreef talrijke pedagogische werken, heeft als religieuse vrouw een onderwijscongregatie in het leven geroepen en leidde de pedagogische praxis in instituten te Tielt,

Brussel en Leuven.

Haar werk, haar openstaan voor de toekomst, haar bekommernis voor de kinderen en voor de cultuurvorming van de jonge vrouw, haar rijke persoonlijkheid.

tonen

Ze was onvermoeibaar en steeds bezig.

Het is dan ook zeer begrijpelijk dat zuster Christel schrijft: "Het kan ons alle en maar verwonderen dat over dergelijke dynamische vrouw tot nog toe geen publikaties zijn verschenen, des te meer omdat de figuur van JUSTINE DE MONIE, ster van

Melan~e

leerlinge en opvolg-

Van Biervliet, wel reeds een biograaf heeft ge-

vonden.

Op 30 Ninose,

in het jaar VIII van de Franse republiek (maandag

20 januari 1800) huwt Pierre François Van Biervliet met Mari e Jeanne Van de Walie,

te Izegem.

het stadhuis te Izegem).

(De trouwakte is te vinden in

Volgens deze akte was Pierre 28 jaar,

kleermaker, woonde te Ingelmunster en was zijn bruid 23 jaar, woonde in de Marktstraat te Izegem.

Antoine Van Biervliet, brouwer, Missiaen,

Als get uigen vinden wij:

broeder van de bruidegom en Louis

schoonbroer van de bruid alsook Felix Van de Walie,

fabrikant,

broeder van de bruid en Paul Meurisse,

plaffoneur,

geen

familielid.

Uit deze eerzame burgerfamilie worden tien kinderen geboren; sterven op jonge leeftijd o

Op de oudste en enige zoon,

Louis

Vijf07

L

Antoine (1802), volgen vier dochters: Rosalie (5.8.1804), Henriette(J.4.1809), Virginie (9.4.1811) en NELANIE (15.7.181J).

De g eboorteakt e van Nelanie berust ondermeer in het archief van de I-l'. Familie te Brussel e Het is on s niet geheel duidelijk, maar waar wij op de trouwakte van vader Van Biervliet vinden dat bij kleermaker ,vas ~ weten wij ui t

andere dokumenten dat h ij

J:1<" ,

zijn huwelijk een brouwerij

en azijnfabriek had, aan de Marktst r aat te Izegem.

Het geboor-

tehuis van Melanie was terzelfdertijd stadhuis en hotel "St. Sebastien".

Als kind is ze vert rouwd met het leven in de stad en

op de "lijn\vaedmerkt", di e aan de Marktstraat haar betekenis geeft (J. Geldhof, Ten Mandere , Noch over h e t

2 de jg.,

1961, pp. ~0-22)

schoolgaan noch over een vermoedelijke kostschool-

tijd zijn klare gegevens te vinc,en.

Toch l aat de geschiedenis

van de Zusters van Maria te Izeg em een mogelijke veronderstelling open.

Zij hebben:

"Eene k osts cho ol of pensionaet voor jon-

ge dochters hetwelk in zijn slach onder alle opzigten voor niet een van ons land wijken moet", sche school voor burgermeisj es

en ook "eene fransche en vlaemtl

(uit~

"Geschiedenis van Iseghem

door eenen kanonik van het kapittel van Brugge, Roeselare, Van Hee,

David

185 2, p.176)

Een tweede element kan de veronderstelling, dat Me lanie school liep te Izegem staven: Rosalie, de oudste zuster van Melanie, deerde er.

stu-

(Op 10 september 18'18 krijgt Rosalie als "prix de l '

orthographe au pensionnat français à Isenghien" LE MODELE DES JEUNES GENS,

door E.H. Proyart.

(Dit boekje is bewaard in het

archief van de H. Fami lie- Brussel.)

Over zichzelf getuigt Melanieg"Ik verslond al de boeken die in mijn handen vielen (gelukkig dat het goede waren). zo schreef zij later - mij

di ~

Ik hou ervan -

\verk elijk komische vurigheid te

herinneren, waarmee ik hier en daar een stuk wetenschap verwierf, evenals de vreugd e van een grammatic a le ontdekking, teraire vondst,

of een triomfantelijke oplossing-

of een liHet was gewel-

dig en bijzonder, mij alleen te voelen in de woesti jn.

Stappend ••

Maar iedere stap was de verovering van een nieuwe wereld.

MELANIE VAN BIERVLIET .

De Marktstraat in 1910. De won l~ g van de Van Biervliets is goed zichtbaar: rechts, waar enkele personen een praatje slaan .

Gevel met inrijpoort van het ouderlijk huis van Melanie Van Biervl iet

MELANIE VAN BIERVLIET

./ l-'

, . I . 1 /( ./: 1'(路f .Y'."f~-

./

,,-

,..

,--

,- ;

(

-'" ':>(~-~,') ,-

- - ", ,

/

I .:/~l !~~ ~

./

~.:i{

.../( ~..t! / >1

,..#: ~ '-' i~. ;/ i::'C;. ;1,'_1 : '; ~". t ".

.,I.'t..

':>.1..

t./ /'

() ,\

-----.- -, ...~-

',/ j'

/,:~~

. . ,. ..

'

.,

"

... :/

1 (; .

;', -

')'

,:"r);.:-* ..... :.. :~:.(': .." ,,"/i.',/ i~

,

,'/ ....

-<' ~ /' ,,' i.';.":.... (,/ ~: : / ,:':' " :. ..r/ .t.;~."'~ ... .... :>,~/,:,',,:) " '.J

,: ; / ~

.;;..

,

,-:',#.4'

,

~ ..("",

-

t , -tt t ,.

.

/~ , ~/'

/:-, {tV-;.-: l <' ,

( '; ) C.G>:路~ ... ?': :.~,..

"

C:路(.<. I~( ..... ..(>~t..~

..'

"~ .

t .'路 (.

".

.J

,ir"

... :,,:- ,

- .....

-_...

-

__ __ ...-._---_._--_._... .-.

~ -.

.

,~-

'"

GEBOORTEAKTE VAN MELANIE VAN BIERVLIET

'-: ' ... ~.,

Ik wee t niet of Colombus gelukkiger kon zijn."

Wat voorafgaat moet ons enige klaarheid brengen over het fei t dat Melanie Van Biervliet reeds op zestienjarige leeftijd aan haar t aak begon in Tielt.

Ik geloof dat wij hier werkel i jk k u n-

nen s preken van een zeer begaafde vrouw die door zelfstudie het brach t

tot grote pedagoge en merkwaardige persoonlijkheid.

De d ood van moeder en vader Van Biervliet en een volledig zak e nfai llissement brengen de kinderen in een triestige situatie .

De

ouds te zoon LOUIS VAN BIERVLIET, broeder van Melanie, geb o ren te I z egem 29. augu s tus 1802 en gestorven te Leuven 2 juni 1868, was ook e e n zeer begaafd man o Hij wa s gehu wd te Gent met Jeanne-Antoinette Kesteloot,

geboren

te Rot terdam op 11 september 1805, gestorven te Gent 21 maart

18 9 4 ;

dochter van Jacques-Louis Kesteloot (Dokter in de medicijnen en lett e ren , dokter van de koningen Louis Bonaparte en Willem van de Nederl anden . van Ge nt .)

Hij was medestichter en rektor van de hogeschoo l en van Jacqueline Nollet.

Jeanne-Antoinette was de

kl e indoch t er van Jacques-Franรงois Kesteloot, poort ( zie museum Hieuwpoort).

scheepsbaas te Nieuw-

LOUIS-ANTOINE VAN BIERVLIET werd

professor in al gemen e patalogie en in menselijke physiologie aan deunive rsiteit v a n Leuven).

Hij h a d drie kinderen: a.

JOZ EF, werd professor te Leuven

b.

PAUL, 1verd raadsheer bij het beroepshof te Gent

c.

Een derde zoon,

eveneens advokaat, verdedigde gratis de

kl o o s ter s in de periode van de ongelukswet 1879 - 1884 Een z oon van Paul werd de latere Belgische Minister van Guatemala,

en woont thans te Koksijde

Een andere z o on van Paul werd redemptorist en stierf te Rome.

De gezu s ters Van Biervliet bevonden zich dus in een triestig e s ituatie.

Rosalie en Melanie leggen op een aprildag 1829 exam en af

te Brug g e, vo o r

de toenmalige commissie van Ond erwijs in We s t-

Vlaanderen (Cfr. S.STOKMAN,

De religieuse en de onderwijspolitiek

der r ege ering in het vereenigd Koninkrijk der Nederlanden (1814-

18 30)

's -Gravenhage,

1935, pp. 124-125)

II

J

De akte van algemene toelating kan worden verkregen na het af-leggen van een examen voor de commissie van onderwijs en na v oo rlegging van drie g etuigs chrif ten nl. van burgerlijk,

zedelijk en

godsdienstig gedrag, afgeleverd door de burgemeester, de pastoor en twee g eachte huisvad ers van de gemeente.

Een van de leden

van de commissie informeert schal ks of Nelanie wel haar eerste communie gedaan heeft (archief H . Familie Brussel). derdaad jong, te nger en klein.

Zij is in-

Sa men zoeken de juffrou\ven Van

Biervliet naar "un moyen de vivre, une occasion de faire du bien" (kloosterarchie f, derwijs.

Tielt ).

Ze voelden zich geroepen tot het on-

Het onderwijs in Vlaanderen was uiterst gebrekkig en

zeldzaam.

Op 19 maart 1829 richt Rosalie aan de burgemeester van Tielt een aanvraag tot het oprichten van e e n kostschool voor juffrouwen.

Zij rekent op een gunstig onthaal, omdat zij overtuigd is dat een g oede en verstandige opvoeding een ce schikt middel is om het gel u k van een gemeente te verzekeren .

(stadsarchief Tielt)

Me n s telt zich onmiddellijk de vraag waarom in Tielt en niet in Iz e g e m.

Wij lezen

i~

de geschiedenis van Iseghem het antwoord:

"Er is geen gebrek binnen Iseghem aen scholen en aen goede schol e n, die,

onder alle opzigten loffelijk voldoen aen een der we-

z e nlijkste behoeften van de stad.

Rijk e en arme kinderen 9 bei-

der geslachten vinden er elk volgens hunnen staet, de schoonste ge legenheid om onderw"ezen te 'vorden."

In 1822 vragen "les soeurs de l'association sous la protecti on d e l a Stee Vierge, Mère de Dieu" de goedkeuring van hun statuten a an Koning WilIem. Deze geestelijke vereniging is toegewijd a an het onderwijs. e e n verslag van 22 april 1826 lezen wij:

In

"voornoemde geestelijk e

vereeniging heeft noch erkenning, noch goedkeuring", maar ze wo rdt gunstig gekwoteerd qua ge bouwen en onderwijzend personeel;

i ~i~:

armenschool zijn 250 leerlingen vijftig betalende externe en twintig interne leerlingen.

Men ziet dus dat Izegem geen nood

heeft aan scholen.

In Tielt echter zit de zaak anders.

Een geestelijke vereniging

MELANIE VAN BIERVLIET PEDAGOGE {o Izegem 15 juli 1813 - t Tielt, 1 mei 1892)

". J: .~

..

'j.,

,.

'

.

-

... _#l.

~

",

.;;.:

~

"',

-"';-.~ ""'

i:'

,

~

,

;,;

.>

.

'.

'}'

,

De gezusters Van Biervliet.

Van I.n.1".: Virginie. Melanie. Rosalie en Henriette.

lnstituut van de H. Familie te Tielt in de 'laatste helft van de XIXe eeuw.

ond er de naam van de H. Vincentius Ă Paulo heeft t e Tielt een " arm- l e er- en spinschool ; het onderwijs maakt er geringe v o rderinge n. arc hief,

Het personeel is onbekw'aam. i

(Uit het algemeen Rijks-

s-G-ravenhage , Staatssecretaris 2060)

T E T IELT LIGT EEN KANS VOOR DE JUFFROUWEN VAN BIERVLIET In de zitting van het schepencollege, op 1 april 1829, worden g e en bedenkingen gemaakt tegen het oprichten van een kostschool vo or juffrouwen.

(stadsarchief Tielt).

een b elangrijke dag.

26 mei 1829 is dan ook

Samen met een tiental leerlingen betrekken

de g ezusters VanBiervliet een huis in de Hoogstraat nr. 29 (st ads arch ief Tielt). maiso n

Van toen af kan men spreken van "Ste. Marie, un e

d '~ducation".

Het ruime huis werd weldra te klein en men

bra cht in 1837 de inrichting over naar de Kromwalstraat.

Die g e -

bouw e n zijn nu eigendom van de Presentatie van Broons in Bretagne.

Ze doen d ienst als kliniek (Sint Andreas kliniek,

zusters van ' t

g elove ) Hie r kende de school onder de naam:

"Saint Marie" haar eerste uit-

breid i n g en bloei.

Het o n thaal dat de juffrouwen Van Biervliet in Tielt te beurt valt, is n iet onverdeel d gunstig . wordt ste e d s bitsiger .

De strijd tegen het Thol lands bewind

Aangezien de dames Van Biervliet een dipl o -

ma verwo rven hadden van de staat , werden ze in zekere zin aanzie n als collab orateurs.

Een oude pater recolIet,

E.P. Jacques,

st u urde

dreigbr iev en voor hun aankomst in Tielt, naar de pastoor van Iz e g em om hun aankomst te beletten.

Een ond e rpastoor van de parochie was voornemens de absolutie t e we i geren aan die mensen die hun kinderen zouden toevertrouwen aan de d ames .

He t

v o lk aanzag ze als "des maltresses gueuses" door koning Wil l e m

gezonden om de jeugd anti-katholieke gevoelens te inspireren. nee r

Wan -

de l eerlingen onder begeleiding naar de mis gingen schreeuwden

de st raatjongens: Op h e t

"VOILA L'ECOLE DES GUEUSES QUI VA A L'EGLISE".

ogenblik v an de revolutie werden ze aanzien als vurige or-

ang i s t en.

Vensters werden

iS

nachts u itgegooid, gelukkig zonder

kinderen te tre ffen.

Van bij het begin ech t er werden ze ge-

steund door pastoor De Vleeshouwer , een zeer devoot en onderOok Mgr. Van de Velde, bis-

legd man met grote oordeelskracht. schop

~n

Gent en Brugge i s zeer goed gesteld.

een blo eiende kost school.

"Stee Marie wordt

'I

!{ij mo gen niet nalaten de invloed van E.H. Van Coillie, lanie Van Biervliet te onderlijnen " Izegem

Toen E.H. Pastoor Desmet

wrliet was E.H. Van Coilli e vi caris te Izegem.

Desmet kend e de moeilijkheden van

op MePastoor

de damen Van Biervliet en

vroeg E.H. Van Coillie goed te zijn voor hen, moesten ze opnieuw naar hun geboortestad Izegem komen. goed de familie Van Biervliet •

E.H. Van Coillie kende z 'e er

Hij had

r

àéstuèleè rd -, te Roeselare

en was bevriend met Louis Van Biervliet die in poësies zat in het klein seminarie.

E.H. Van Coillie,

een zeer breeddenkend en ge-

voelig man, vermoe dde dat het de d a men Van Biervli et niet voor de wind ging en begaf zich naar Tiel t.

Melanie vinden wij het volgende: sans peur,

nat!

" IJ_ v int nous voir sans hont e et

en plein jour, demandant des indications aux passants.

L'évènement fit grande sensation. tous

I n een nota geschreven door

surr~seuil

de leur porte.

Un prêtre étrang er!

Les braves bourgeois venaient Un prêtre qui se rend au pension-

Ils n'en pouvaient croire Ie témoigna-

ge de leurs yeux".

Dit geeft ons wel een goed beeld over de atm os feer te Tielt.

Het

blijkt verder uit dezelfde nota dat alle gee stelijken gedurende twee jaar elk kontakt vermed en met de inrichting Van Biervliet.

Uit voorgaande Fran se tekst vernemen wij dat alle brave burgers van Tielt, het als een buitengwone gebeurtenis, dat een vreemde priester het zonder schaamte of vrees ? bij klaarlichte dag aandurfde, de dames te bezoeken.

Melanie schrijft trouwens ve rder: nikeerden" .

"Men aanzag ons als ge ëscommu-

Het is zeker dat E.H . Van Coillie een grote steun ge-

weest is voorde gezusters Van Bie rvliet, vooral voor Melanie en zich niet liet intimideren door de kritiek van andere geestelijken.

Melanie schrij ft dat E . H. Van Ooteghem, direkteur van een pensionaat te Ingelmunster, waar haar broeder Louis nog school gel open had,

een bezoek bracht aan E.R. Van Coillie.

Als

gekomen~

vriend was hij

om heftig te prostesteren en zijn be-

zoek aan de damen Van Biervliet te Tielt af te keuren. immers verdachte personen.

Hij

ga~

Het waren

E.H. Van Coilie zelf de raad

om b er oep te doen op de kristelijke gevoelens van Louis Van Biervli e t was,

ten einde deze ervan te overtuigen, dat het de hoogste tij d om zijn zusters uit die gevaarlijke situatie te redden.

Moeilijkh eden?

overwerk en zenuwoverspanning

dat Melanie aan maagpijnen leed.

waren er oorzaak van

Ze werd uitgenodigd door E.H.

Van Coillie om enkele weken bij hem thuis te komen uitrusten.

Zij

getui gt dat deze weken een blijvende invloed op haar lev en hadden.

Ze werd er lichamelijk gesterkt en geestelijk was het voor haar een tijd van weelde.

Ze kon ganse dagen lezen.

raadde haar bepaalde boeken aan. hare b eschikking.

E.H . Van Coill ie

Gans zijn bibliotheek stond ter

Dit was voor de leergierige Melanie een buiten-

gewone vol doening.

Ze kwam er in kontakt met schrijvers uit de

oudheid en las zelf een deel van de theologie van Alfonsus.

VERDI ENSTELIJKE STICHTERESSEN. Midden de politi eke verwikkelingen die de vereniging van noord en zuid medeb racht,

s p ijts het onbegrip van sommige Tieltenaren, hiel-

den de juffrouwen Van Biervliet voe t

bij stek en stelden alles in

het werk voor de zaak van het katholiek onderwijs.

De inrichting

werd door d e meesten uiteindelijk gewaardeerd om de diepgodsdie nstige grondslag,

om haar opvoedingssysteem en om haar stevige in-

tellectuele vorming.

Men kweekte er de zin voor eenvoud en dege-

lijkheid.

VIRGINI E geeft het naaldwerk aan de leerlingen en verzorgt het materieel aspekt. lIf~XHIl<;TTE

deelt het onderw¡ij s met haar zestienjarige zus Melani e

0

ROSALI E en MELANIE hadden de leiding en de organisatie van de school.

Toch komt er een kink in de kabel.

Er zijn moeilijkheden met de

geestel ijkheid en ook financiäle problemen. onhoudbaar te Tielt.

E.Ho

De situatie blijkt

Carton, directeur van het doofstommen-

instituut en van de kostschool Spermalie te Brugge, doet op J no -

~7

V

vember 1841 het voorstel: van Spermalie.

lISte. Marie" te verbinden aan het huis

Me1anie brengt er een bezoek samen met Rosa1ie.

Hun eerste indrukken zijn scherp: 1I1 es re1igieuses sont très pieuses, mais un pe u grossières, la plupart sinon toutes sont des fi1les de paysan sans éducation" (ui t annalen van de H. Familie Brussel).

E.H . Darras, pastoor-deken van Tie1t, wil de juffrouwen in Op 11

Tie1t houden maar het g elukt hem nie t .

januari 1842 doen ze

samen met 38 kostschoolmeisjes hun i nt rede in Spermalie.

De 1eer-

1ingen van beide groepen kunnen het echter niet goed met elkaar stellen en op de juffrouwen wordt druk geoefend om het kleed der re1igieusen aan te nemen.

In feite hadden de dames Van Biervliet

gans hun leven gewijd aan de opvoeding van de jeugd en eigenlijk werkelijk geleefd als nonnen.

De dames en leerlingen zouden dan ook na korte tijd Brugge verlaten,

om zich opnieuw in Tie1t te vestigen.

Het is een kunst, ·.~ woorden.

de tekenen van d e tijd te "lezen" en te beant-

Merkwaardig is het hoe r'Je l anie ingaat op de situatie

van de hongersnood 1846- '47 . on meurt de froid"

Zij is getroffen:

"on meurt de faim,

(archief H. Familie Brussel).

te Tie1t heeft Me1anie een armendienst ingericht. nood,

gestimuleerd door E.H. Darras,

Van de aanvang Bij de hong ers-

roept zij "une société en fa -

veur de l'enfance indigente de Thielt" in het leven.

Duizend brie-

ven worden gestuurd naar rijke kinderen van onze grootsteden, naar grote kloosters, Anglaises,

o.a. naar de dames van Ber1aimont en Les dames

en ook naar g egoede families.

De re a cties zijn werke-

lijk positief.

Er komt zelfs steun uit een niet-verwachte hoek.

De "Loge de la Persévérance à l'or ll te Antwerpen schrijft op 29 januari 1848 een meelevende brief en belooft een g ift van 400 fr.

"On fit répondre;

toute la presse libérale en parlall.

(Archief

H. Familie Brussel) Op 12 februarie lS l4- S schrijft He1anie Van Bi ervliet AUX BIENFAITEURS DE LA FLANDRE,

concreet gezi en:

twaalfhond erd kinderen uit

de scholen van Tielt krijgen "leur morceau de pa in quotedienlI.

JB

Bovendien wordt er soep en rijst bedeeld.

Omliggende dorpen heb-

ben hulp gekregen door het werk "armenzorg", dat de kostschoo1-

meisjes hebben opgezet.

Intussen wordt Stee Marie een bekend internaat.

Achtereenvol-

gens fungeren als directeurs E.H. Van Couillie en E.R. Lietaer (principaal van het college te Tielt). ne,

Haar broer Louis-Antoi-

professor te Leuven, bezoekt de eerste maandag van elke maand

de school.

Hij geeft dan lessen in algemene hygiëne en schrijft

gezondheidsmaatregelen voor in het voordeel van alle leerlingen.

Intussen heeft juffrouw Constance Van Biervliet, de groep verlaten,

een familielid,

zij treed in bij de Arme Klaren te Brugge en

wordt later abdis te Londen.

Bij die gelegenheid begint Melanie

te denken aan een gemeenschap van religieusen. digheden zijn intussen verbeterd.

De tijdsomstan-

Melanie Van Biervliet doet

alle "démarches" om een congregatie te stichten.

Zij neemt con-

tact met E.R. Deschamps, krijgt de steun van E.H. Lietaer en van Mgr. Malou en de goedkeuring van Virginie en Louis-Antoine.

Op

J juni 1856 legden de juffrouwen Melanie, Rosalie en Henriette de kloostergeloften af in de handen van Mgr. Malou.

Hiermede

was de congregatie g esticht en kreeg het instituut de naam "HEILIGE FAMILIE".

Naa st de naam van de moeder van de Ho Verlosser

wenste de congre gatie deze van Sint Jozef te voe g en. werd hun toonbeeld.

Nazareth

Voor de hun toevertrouwde kinderen \vilden

zij een atmosfeer van vertrouwen en zachtmoedigheid zoals in het huizeke van Nazareth.

Als l e uze nam de cong regatie;

"NON FALLIT

TE DEUS!" (God b edriegt je niet!)

De zustergemeensdhap nam spoedig uitbr e iding.

Melanie opent op 10 januari 1862 een huis in Brussel (Rue Ducal e) Op 1 oktober 1869 wordt ook te Leuv en vliet geopend (externaat,

een instituut-Van Bier-

steenweg op Tienen (~ilag e n ° 60)

Melanie Van Biervliet heeft een ware passie voor onderwijs en opvoeding.

Op 20 oktober geeft bisschop Godschalck van's Herto-

genbosch haar toelating in die stad of in de buurt daarvan "een gesticht der H. Familie op te richten, waarin e e ne kostschool kan geopend worden ••• "

'Archief H. Familie Brussel).

niet realiseren van dit plan werd niets terugg evonden.

Over a l

of

~9

Juf-

Er ,..ras ook een plan om een huis te stichten te Antwerpen.

frouw Justine zou de leiding nemen en juffrouw Virginie zou inOm onbekende redenen

staan voor de finan ci §le kant van de zaak. werd echter ook v an de ze stichting afge zien.

In 1881,

staat Melanie nog in de lijst van het personeel als

"directrice de l'école normale d'i n s t itutrices laiques à Tielt" aang eg even.

P.

2 0 8 ).

(Documents relatifs,

Tns truct ion primaire, Bruges,

Hetzelfde jaar neemt Mel a nie officieel de taak van al-

g emeen overste v a n haar zuster Rosalie over.

Rosalie was be-

sluiteloos geworden, vertrouwde alles toe aan Me lanie en de kloostergeme enschap leed onder die dualiteit .

Melanie werd op 18 april 18 81 door Mgr. J.J. Faict, bisschop van Brugge tot algemeen overste ben oemd.

Melanie echter maakte niet veel tijd vrij voor haa r

religieusen,

haar interess e ging hoofdzakelijk naar literatuur uit. zelf g e d uri g nieuwe werken.

Verge ten wij ni et dat ze juist de Als resultaat van de wet

leiding kreeg in volle schoolstrij d.

van 1879 is de normaalscho ol niet meer geadop t eerd. zware slag!

Zij schreef

Di t was een

De lagere normaal school bestond reeds JO jaar!

Im-

mers bij stichting van de normaalschool in 1849 was het peil van Men beschikte immers niet

het onderwijs in Vlaanderen zeer laag .

De wet geve r

over g eschoolde leerkrachten. noodzaakt in te grijp en.

Men vaarditde

door de org anieke wet van 1842. ting van twee normaalscholen , Waalse lands ge deelte.

zag zich dan ook ge-

n ieuw e verordeningen uit

Aldus voorzag de wet de oprich-

één voor het Vl aam se en één voor het

He n wilde eenheid in p ro gramma en leerwijze.

De geestelijkheid ijverde voor eigen katholieke normaalsch olen.

Het waren alle scholen voor jongens. van Torhout,

Sint Truiden,

St. Roch,

Uit die tij d dagtekenen deze Bo n ne E sperance.

In 1 84 9 gaf de minister van binnenlandse zaken zijn voornemen te kennen in e lke prov inci e een normaals cho ol voor mei sjes in te richten.

Van geestelijke kant ging men bij

juffrou w Melanie en be-

pleitte men de oprichting van een meisje snormaalschool.

-40

Op aan ...

raden van E . H . deken Darra s van Tielt, aangemoedigd door Mgr . Maloe,

bisschop van Brugge, alsmede door Hee r

Baron d e Vrière,

gou-

verneur van West-Vlaanderen, lagere normaalschoo l

stichtte juffrouw Melanie de vrije

voor meisjes.

Bij koninklijk besluit van

31 augustus 1849 werd de school erkend. de cursussen geopend.

Op 15 februari 1850 wer-

Reeds op 18 juli 1850 bezocht de eerste

inspect rice, t-fevr. Gatti de Gamond de school en bracht op het ministerie een zeer gunstig verslag uit. vooruitgang van de normaalschool,

zodat nieuwe gebouwen noodza-

Ruime koeren en een hof met lommerrijke bomen

kelijk bleken. kwamen erbij.

Er volgde een snelle

Op een van de koeren werd een mooie gotische ka-

pel opgericht.

Melanie Van Biervliet moest het dus bij haar be-

noeming als ove rste stellen zonder aanvaarding.

Volgens artikel 43, van wat men pleegt te noemen de ongelukswet, erkende de staat de private normaalscholen niet meer.

Alleen de

officiĂŤle hadden het recht kandidaten voor te stellen voor het diploma.

Volgens artikel 7 mochten de scholen alleen onderwijzeres-

sen aanvaarden in het bezit van een diploma.

Als gevolg van dit

alles had de school nog amper 20 leerlingen.

Sommige leerlin-

gen vertrokken uit Tielt om hun diploma te halen in een staatsnormaalschool.

Ander en trokken zich terug omdat ze geen toekomst

meer zagen in h et onderwijs voor katholieken.

De normaalschoo l

bleef echter bestaan.

De bisschop wilde ze be-

houden voor het opleiden van onderwijzeressen die dienst zouden nemen in de vel e vrije schol en die noodgedwongen ontstaan waren.

In 1880 vatte men opnieuw het plan op om een bijhuis te maken in Holland, dit op aandringen van Hollandse families ren naar Leuven zonden. sel v -erlaten hadden,

9

die hun kinde-

De stichteressen hadden spijt dat ze Brus-

in 1872.

Daarom vroegen en verkregen ze in

1881 van Kardinaal Deschamps de toelating om een nieuwe stiohting te doen.

Men moest uitzien naar een degelijk g ebouw.

Gedurende

twee jaar werd een huis in de Boulevard de Hainaut gebruikt. na werd in de rue Guimard een ruim huis gevonden.

Daar-

Daar kende de

stichting vooruitgang en bloei.

De derde leeftijd was vri j

zwaar voor Melanie.

41

In haar werkkamer leefd e zij eerst n og totaal, d .w .z . l ezend en schrijvend.

Haar g ezon dheid liet te wens e n; beklemmin g en en long-

cing estie maakte n h a ar het l e ven las t i g .

Op 1 me i

18 92 ontving Haar

zi j met de groo tst e piëte i t het sacrame n t v an de z i eken. laatste 1vo o r d is de zin van ha a r be s t aan: E en groo t me ns ·was ges torven.

"Dieu d'amGu r " .

Zij had echter re eds in 188 3 ervoor

g e zorgd dat een van h aa r meest g eliefd e leerlin ge n h aa r volgen , JUSTINE DE MONIE,

zou op-

op aandringen van de b i sschop en op wens

van Melanie te ru gg eroe p en uit Leuv e n en o p 7 novembe r

1883 door

de bisschop van Bru gge aangesteld als a l gemeen over s te .

Nme . 1'1e-

lanie en Ros ali e b leven eredames en stich te r e s sen van het instituut.

Het zou ons te ve r als mens,

l eid en Melani e Van Biervli et te l e ren k e nnen

rel igieuse vrouw, pedagoge e n auteur .

leemte over h a a r zij voor ha a r

De i n f ormatie-

schooltijd moet ons la ten ver ond e r s t ellen , dat

i n tellectuele en al gemen e ontwikk e ling a angewezen

is g eweest o p mensen en boeken.

Zij is blijkbaar e en autodidacte.

Marie Henriett e ov e rleed t e Tielt in 1882 Narie Melani e overleed t e Tie l t

i n 1892

Marie Rosalie overleed te Tielt i n 1893 Pauline Virgin ie overle ed te Ti e lt i n 1903

Het vervo\~t .

SC~ÄTT~N

OP

ZOLt>ER..

»IJ VER$CH1LLE N l)E F ê RS,ON'::H L1c.T &:2NOq 'N AL8UM M&,T "Z. lCHT KAAR.TE"N ERc:;e-N~

~ \

4~

S,UUR

ON~

0'" Z.OL1>E a.

VE.R..BOR4eN. ~AAR.

-z.1Ik;ER. NO~ "AW'T BeST€. MATe~lAAL. IN WAAR ""l"1 R.E'E"PS ZoLANG N AAQ. ZOEKeN. Kl~ K UIT NA.AR. OV De ZICH ~ Ii('A.ARTE~ VAN ,zeG€M uw ··"sCHATTIiIll OP ZOL.l>ER" iN &RU\W:; LeEN!

STEEkT

1966

PANORAMA 2 .

Marktstraat

ACTUEELT]ES -

23.4 - Ballet van Vlaanderen.

In de K.V.O. te Antwerpen werd de Octavie-Belloyprijs voor 1972 toegekend aan Herman Bekaert, bas (0 Izegem 1937).

29.5 - Laureaten en personeel van de stedelijke leergangen.

Dr. Albert CLARYSSE

Nr. 25

Dhr. Werner VENS

4.6. - Dhr. Vervisch koning bij de St.-Sebastiaanschutters.

21.7 - Grondverzakking in de Kortrijkstraat (hoek Groeningestr.).

lCTUaLTJE5 NR. 25 De nummers met een

1E

verwijzen naar actueeltjes in beeld.

592 Ter gelegenheid van de statutaire herkiezing van het dage~ lijks bestuur v an het AoC oWo-Izegem werd een nieuwe beleidsploeg aanges t eld en werd tevens een nieuwe voorzitter verkozen o Het werd Werner Vens. Velen kennen reeds deze drieëlldertiger vol dynamisme 9 idealisme en realisme. Vrijgestelde van de KoAoJo werd hij in 1963 lekenapostel te Malabi gedurende 5 jaaro Eind 1971 werd hij aangesteld tot arrondissementeel propagandist~ ondertussen was hij ook voorzitter geworden in de Culturele Raad van Sectie IIIo Moge Werner nog vele jaren zijn rijke talenten ten dienste stellen van Stad en Gewest!

*

593 Op 2204072 bracht het "Ballet van Vlaanderen" een prachtavond op de planken van het Stedelijk Auditorium o "Cantus Finnus ~ Provençaalse Dans.en en Ritus Paganus" ver~iepen vlot en de arti sten werden regelmatig terug geroepen tot plo ts tijdens " Prometheus" Aimé de Li.gnière 9 hoofdacteur 9 struikelde en e en hersenschudding opliep. Dit spijtig voorval stelde een vroegtijdi g einde aan deze prachtige verto~ ning.

594 22 en 2304072 bracht voor de vierde maal het verbroederingsfeest tussen de stad Izegem en de IOCie AoToKo-Siegen o Met défil é en expo werd deze verbroedering opgeluisterdo Drie mili tairen legden zelfs de afstand Siegen=Izegem te voet af (520 km) en hadden bij hun aankomst een flink geprezen spaarpot mee voor onze Izegemse gehandicapten; een prachtig gebaar !

595 Op 2904072 ging de 4de Bloemenmarkt door o Voor de zoveelste maal met regen en guur wedero Toch werd er flink verkocht.

596 Op 6.5072 werd de eerste steen gelegd van het V=i.nstituut: het Izegems Instituut voor Chronische zieken,o Deken Kindt wijdde deze steen.

597 Hetzelfde week~end vierde de Izegemse Scoutsbeweging haar 50-jarig bestaano Deze heuge lijke v i e r ing kende een mineurtoon door het plotse ove r lijden van haar feestcomm i ssaris de heer Roger Hatse o

*

45

598 Nog op dezelfde dagen ging in het Instituut de P~lichy een reuze-feest door bij gelegenheid van de inhul d iging van de nieuwe sportzaal Het Instituut was te klein om de vele honderden sympathisanten te ontvangen !

0

*

599 Onze Heemkundige Kring tlTen Handere" presenteerde op 705072 het Dagboek Vandewalle o Dit geb eurde op het Stadhui s in aanwezigheid van het Stadsma.gistraat p het Provinciaal Verbond e n de laatste rechtstreekse afe t amme,lingen Vandewalle 0

600 In de Izegemse Regie voor el o c triciteit werd de heer GoDaenens opgevolgd als directeur door de heer Robert Mahieu; hij voltooide zijn studies aan het Provinciaal TechnoInstituut te Kortrijk als laureaat 0

601 Op 1305.72 plantte "Die Boose" naar aloud gebruik de Meiboom.

Een dertigtal groepen hielpen deze nationale Meiboompl anting opluisteren o 602 20 05072. "Moeder" Antoinette van het 'Maria Rustoord werd benoemd in het Rustoord te SteEl o ois Winkel. 20 jaar lang bezorgde zij liedevol onze oud jes o Zij wordt opgevolgd door zuster Christofora uit Roeselare o 603 Zate r dag 27 mei had de finale p,laats van de Grote Prijs der Izegemse Nijverhedeng "De Gouden Schoen" voor handbooggilden, Roeselare StoSebastiaan en I zegem StoSebastiaan stre den voor d e eerste plaatso De lokale ploeg bestaande uit de heren FroBehaeghel p Etienne Bourez p Alb oVandemoortele 9 Gebro Vanhoutte en J'os Verbeke 9 haalde het en mocht uit de handen van Burgemeester GoNyffels de prachttrofee in ontvangst nemeno 0

604 Op 2905 072 werd de Stedelijke Sportraad geinstalleerd. 10 behee rd e rs werden aangesteld en daa ruit werden 3 led en van het Dagelijks Bestuur gekozene De hr Roger Mulier wordt eerste Voorzit t er o 605 Ti jdens de eindvertoning van het seizoen 'verd in de Koninklijke Vlaamse Opera te Antwerpen de Octavie=B elloyprijs t oegekend en uitgereikt aan de bas Herman Bekaert" De laureaat is zoon van onze stadsgenoot hr Roger Beka.ert~ oud-directeur van de HoHartschool en conservator van het Schoeiselmuseum, tevens bestuurslid van onze Heemkundige Kring o Deze prijs loopt over een gans seizoen o Gelet wordt vooral op: dictie, muz i kali teit, uitbeeldingsvermogen en articulatieo Herman Bekaert zong in de finale het eerste bedrijf uit Beethovens "Fidelio" en triomfeerde met een meesterlijke uitbeelding van Bo ris Godoenov in de taferelen 5 en 8 uit de opera van Moesso rgskio Hij zong die rol in het Russisch!

"*

45

*

606 De uitslagen van de Stedelijke Leergangen werden geproclameerd op 29050720 Drie gouden medailles werden uitgereikt nlo aan MejoLinda Breemeersch en de HoHo Carlos Vannieuwenhuyse en Eric Verstraeteo

607 Op J en 4 6072 gingen de St edelijke Batjes weer dooro Het 0

werd een reuzesucces met zomers weer: een rijke verscheidenheid aan attracties lokte massa's volko

608 In het kader van de Braderie stelden J jeugdige vrouwelijke kunstenaars hun werken ten toon in het Stadhuis: de Juffr.

Roza Baert uit Wingene ~ ClaudoCotelaere uit Pittem en Monique Senesael uit Hertsbergeo De inleider was de heer Willekens uit Tielt.

*

609 Op zondag 4 0 6072 had ook de jaarlijkse koningschieting plaats

*

van de Koninkl oHandbooggilde StoSebastiaan te Izegem. Het was de heer Roger Vervisch die als nieuw lid, in de vijfde ronde de koningsvogel wis t neer te halen o

610 Onze stad herbergt momenteel opnieuw een van haar eminente burgers: dokter Albert Clarysse p zoon van Marcel uit de Nieuwstraat Oud-student van het St oJozefscollege 9 bekwaamde hij zich in de medecijnen te Leuven en ging zich dan verder specialiseren in de UOSOA09 alwaar hij doctoreerde, specialiteit kankeronderzoek o Ook 'in Frankrijk was hij werkzaam.

Zijn faam en kennis werden er zo bekend dat hij opgenomen werd als assistent-professor aan de universiteit in Salt Lake City(Utah 9 UoS oA)0 0

VRAAG IN ANTWOORD Kontaktrubriek tu ssen lezers en de kring Ni e t all een de kring kan vragen ste l len, ook de lezer s kunnen dat o All e vrag en en antwoorden worden graag verwacht op d e re daktie van "Ten Ï'1andere fl = Antoon Vandromm t" 9 Blauwhuisstraat 5 4 9 Izegem.

0

DE REDAKTIE VRAAGT

1 0 Foto van de "Zwarte kapel" vroeger aan de veertienhuizen in de Kouterweg o Ook notaVs z~j n welkomo De fot o 's v an de verdwe nen kapel schijnen zeer schaars genomen te zijn geweest .

2. Nota's over "Stormeskruis" te Em elgemo 30 Zichten over de "Nieuwe wereld" rond de jaren 19 30- 35 . lvIi s schien kunnen persone n d i e rond die tijd bouwden d aarvan in "de oude doos " wel een of ander vinden o 4. Zichten en no ta's over de openbare pompen in stado 5. Wie bezit foto's over de oude burgemeesters?

6 0 Docume ntaire over ' t bezoek van Prins Albert in .1 901 .

7 0 Zichten over de Roese l aarsestraat o 8 Do cumentaire bet re:f:fe nde Ju:f:fr Eugenie Angellis g d i e de H. Hartkerk liet bouweno 9 0 Not a's over de feesten in 1898 ter gelegenheid v an "Br i g andszondag" • 10 0 Zichten over de Wi jngaardstraat (+ koeren) 11 0 In ve rband met de GRETRTKRING en de vriendschappelij ke be tr e kkingen van Pete r Benoit met Izegem en Izegemnar en (tekst, b rieven 9 programma's p persknipsel s 9 getuigenissen e n :fotoiS).

0

6

0

DE LEZ ER ANTlfOORDT

g

Op vraag 5 : Thans z ijn we reeds in Q bez it van verschillend e :fo t o ' s v a n vroege re burgervaders ~ Ivo Devos ~ Valère Vanden Bogaerde ~ Eugèn e Carpentier ~ Henri Parr e t = François Bral en de vo l gende burgem eesters van na WoOoIo Op Er de we

48

vraag 6 : werd ons ree ds een programma overhandigd van de v e rsch i llenfe e stelijkheden d ie op deze d ag p l aats grepen . Gra a g k r e gen n og enkele fo to's van deze bijzondere gebeurteniso

Op vraag 8 8 Een foto van Ju:ffrouw Eugenie Angillis werd ons re ed s ov erge maakt. Ook bes c hikken we reeds van ve el vroeger over een kran~ tenk n i p sel met Ut relaas van de uitspraak van d e r e cht bank betr eff en de de moord op deze juffrouwen een foto van h a a r moord?~a ar. Ook hier zouden enkele aanvullende nota's z eer we l kom z1Jn o

5NIPP);RTJ~S

NR.G

tOe Het jaar 1891 kende een zeer strenge winter.

De vaart OoigcmRoeselare was dik toegevrozen.

Toen plaatste het aloude St. Sebastiaansgild een staande perse te midden de ronde kom v a n de vaart op het ijs.

Er werd een schieting ingericht ten voordele van de armen der stad.

Er ,.yerd een omhaling gedaan tijdens de schieting, welke de som van 20 Fr. opbracht.

Op het ijs werden er ook door de schutters wafels gebakken en verkocht aan de talrijke kijklustigen.

Met de totale opbrengst van deze schieting, omhaling en wafelbak werden kolen aangekocht door het Gild en gedurende de week aan de armen verdeeld.

Behalve de Izegemse schutters, waren er ook gekomen van Ingelmunster, Kuurne, Kortrijk, Zwevezele t 'Meulebeke, Roeselare, Rumbeke en Ledegem, welke allen deze liefdadigheidschieting steu nden door hun aanwezigheid en verteer. ( Uit het oude Gildeboek)

61. De erfpriE Leopold, hertog van Brabant, die later als koning Le o pold II zijn vader op de troon zou opvolgen, werd meerd e rjarig op 8 april 1853.

Naar aanleiding van dit heuglijk f e it, moest op bevel van de bisschoppen van BelgiĂŤ een Te De um gezongen worden in alle kerken op z~ n dag 10 april 1853.

In verband met deze plechtigheid schreef de Izegemse correspondent van de "Gazette van Thielt" in haar nummer van 14 a p r i l 1853 wat volgt: "Het opbouwen onzer nieuwe kerk ,.yordt met spoed voortgezet, de pilaren zyn reeds ter hoogte van tien meters opgemets eld tot aen de kapteelen.

De verjaerdag des doopsels van onzen koninklyken erfprins is met veel plegtigheid alhier gevierd geweest in de provisoire kerk; (de kapel van het Hospitaal) Omtrent 3.500 menschen, alle de ambtenaren en gilden hebben de hoogmis en den Te Deum godvruchtiglyk bygewoond.

Ter dezer gele genheid heeft het gemeentebestier den Zaterdag, verjaerdag der geboorte, eene brooddeeling gedaen aen den arme.

Eene onverwachte omstandigheid heeft deze feest nog luister bygezet.

Men had sedert vier jaren het aengenaem samengeluid met dry klokken hier niet meer gehoord, omdat de middenklok, gegoten in 1550, met het opschrift: "JoĂŞs es mynen name; si iniquitates observaveris Domine, domine quis sustinebit" niet alleen geborsten, maer ook een stuk daer uit gevallen ,.yas, ter breedte van 12 centi -

49 '

met ers op IB centimeters lengte.

Niemand g e l oofde dat d e ze klok nog kon hersteld worden zonder di e te doen beg i eten~ en men vond in deze verlichte eeuw n i et ĂŠĂŠneri man der kunst die het durfde ondernemen p om deze klok te hergieten en ~e doen overeenkomen niet all e en met het samengeluid der dry ~lokken, maer ook met d e n Beijaerd, be s taende uit 27 klokjens twee volle octaev e n met alle ha l v e toonen daerin 9 waervan zy de bas was.

Nogtans onze smid en slotnaker D. Van Beylen-Lam ote , he e ft zich aengeboden en Gen de kerkmeester s v er z ocht om de klok in handen te mogen hebben, zeggend e dat hy di e zoude herstellen, de barste stoppen e n e en stuk daerin steken, verzekerende dat de klok haren v o r i g e n g oede~ t oon en sterkte wederom zoude bekomen zoo ni e t dat men h em niets daer voor moest betalen.

Men heeft z yn verzo e k toegestaen~ en hy heeft hierin al l erbe s t ge lukt.

Za t erdag 9 de~er, heeft hy deze klok weder om by hare med e ge z ellen Carolus en Catharina, in den h o f de r p astry in h et provisoir klokhuis geplaetst, en den z e lfd en avon d is het feest van onzen konilli<lyken erfprins me t het samengeluid aengekondigd, en den zondag heeft men er mede geluid onder den Te lJpum~ 's middags en 's a vonds; zij bly ft o ngeschonden o Zy hee r t juist den zelfd en zoeten en aengenamen toon gelyk van te voren 9 en is vo l k ome n ac coord , gelyk te voren, met geheel den Beijaerd u i t 27 k lo kjens~ welke het eenig overblyvende gedellic stuk is van onze kerk~ het welk in den nieu,ven toren herplae tst zal wo r d en.

De k erkfabriekn die eene ceborstene klok hebben, zouden te n minste dry vierde der onkosten sparen, met dezelve op die maniere te doen herstellen, in pla ets v a n d i e te begieten.

Die aen de waerheid zou twyfelen mag d e zaek me t eigen oogen komen bezigtieen."

(Mandelbode 15.1. 195 5 ) . j

62. In nov e mb er 1853 waren er te Rumbeke nog 100 ha n ds pinters, te Gulle g e m 400 spinsters.

Zij wonnen 50 tot 60 c ent imes per dag, s ommige t o t 90 centimes.

63. Een e euw geleden werd er in het klooster "Ave Maria" a an wlJnteelt g e d a an.

In oktober 1856 noteert een zuste r : "Wy hebben de eerste mael 90 kilo druiven geperst."

In oktob e r 1 8 57: ti wij pers ten de tweede mael omtrent 90 kilo druive n om Misse,vyn t e maeken."

In september "hebben l"Y 55,5 kg. d ruiven geperst voor kerkwyn.

Er blijft 5 kg. rĂŠsidu. t1 Later op het ei~de van september, hetzelfde jaar "hebben wij no g 27 , 7 kg. blauwe d r uiven geperst".

50

64. In h e t oorlogsjaar 1918 was er in ons land bijna geen miswlJn meer te vinden.

De paters Capucijnen te I~egem wild e n een prob a tie doen: ze zouden met hun serredruiven miswij n ma k en.

De wijnhandelaar dhr Leon Declercq-Pauwels werd a a ngesproken

en hij nam op zich de leiding van de wijnfabrikatie.

Met de druivenoogst v a n 1918 vulde men een g eheel vat, dat men te gisten legde in een bijhori g he i d v a n de oude kloosterbrouwerij.

Doch bij het terug trekken van het Duitse leger in oktober 19 18 braken Du its e soldaten binnen en wilden zich dronken drinken.

De 't,.rijn ,,,as nog in vol le gisting en ontgoocheld lieten zij gans de inhoud op de vloer verloren lopen.

Zo mislukte deze proeve van Ize g emse paterswijn. ( Mandelbode: 2 8 .11.1953.)

65. In het be gin v a n fe b r ua ri

18 5 3 werden de uitslagen van de prijskamp onder de leerlingen van al de lagere scholen van West-Vlaanderen, gehouden in 18 52, bekend g emaakt.

P. Verhamme van Izegem behaalde een eerste prijs.

66. Een pokken-epidemie brak uit in de maand april 1853 te Oekene, Rumbeke en omliggende.

67. Doch begin 1891 heerste te Izegem een felle epidemie van pokziekte.

De ziekte nam een snelle en geweldige uitbreiding.

Er waren straten waar een vijfde der huizen met de plaag besmet waren.

In het ziekenhuis der Gentstraat waren alle bedden bezet met pokkenlijders.

Op het Statieplein werd ieder dag iodentinctuur uitgegoten om te trachten de per trein aankomende reizigers tegen besmetting te vrijwaren.

Al de timmerlieden werd en door het stadsbestuur verzocht een of meer doodskisten in voorraad te houden, want d e aan pokziekten overlevenden moesten rechtstreeks naar het kerkhof gevoerd worden, onmidd ellijk na de bestatiging van overlijden door de geneesheer.

T e dien tijde nam men nog niet de voorzorg de scholen te slu i ten en vele klassen deden h e t met de helft der ingeschreven leerlingen.

De toen nog jonge Zuster Francisca, die 1.ater g edurende ruim veertig jaar zieken verpleegde, kreeg dan genoeg gelegenheid om haar liefdezorgen te betonen.

Haar heldha f tige en ononderbroken toewijding heeft vele zieken van een gewisse dood gered.

Zuster Francisca, v66r enkele jaren overleden, is een der verdoken grote zielen wiens naam in gulden letters mogen vereeuwi g d worden als weldoeners van de mensheid.

68. Na twee jaar typhus-epidemie brak op het einde van maart 1849 de cholera uit in West-Vlaanderen.

Er waren 3.135 gevallen bekend in de provincie, 1.362 zieken stierven.

Brugge, Kortrijk en Menen waren de meest geteisterde plaatsen.

Te Kortrijk waren er 741 gevallen en 243 ervan stierven.

Izegem bleef omzeggens gespaard: slechts twee g evallen van cholera waarbij ĂŠĂŠn zieke het leven liet.

De chol era te Izegem begon op 29 september en eindigde reeds op 5 oktober.

In de Kasteelstraat staat nog het oude huis: "De Neerveust".

Het was destijds bewoond door Guilielmus Gits, afkomstig van St,-Kwintens-Lennik en g etrouw¡d met Catharina Van Steenkiste,

51

dewelk e s tierf in de hoge ouderdom van 96 jaar.

In de gel agkamer van " De Neerveust" speelde men vroeg er toneel en het l a at ste s tuk dat werd opgevoerd, lui dd e: " Het spel van Kobonus en Peccavia" in drie bedrijven.

Jean Va n Hee, die "Tinkelierde in de Gent st raat, k ende de drie be drijven van de ee rste letter t o t de l aa tste g lad van buit en en bij gelegenheid hie l d hij eraan d it t oneelspel in be pe r kt e kring te reciteren.

70. De eers t e die te Izegem een " c a ban'! droeg 9 name lij k een halve mantel met een kappe 9 ,,,as ;.J'J' . Vandewa l le , d ie mee r dan 50 j aa r d e geneeskunde heeft uitgeoefend.

71. In 1 8 53 ging de tarwe 2 7.50 fr. de hectoliter, d e r ogg e: 18 fr.

Vo o r koolzaadkoeken be t a a lde men 17 fr. à 1 8 fr. per 100 kilo; voor lijnz aadkoeken 2 2 fr. à 23 fr. ; vo or aa rdapp elen 9 fr. de z ak en de boter ging 2.20 fr. de ki lo.

72. Naa r aanl eiding van de smeltende sneeuw ei n d e januari 185 3 waren a l d e lage landen van Kachtem t ot Ing elmunster overst r oomd e n de 'vegen tussen Kachtem en Rumbek e onderb roken.

73. I n 185 3 bi j bes l uit van de hee y' Gouverneur der provincie We st-Vl a a n d eren was de dag der lot i ng te Iz e g em b epaald op vrijdag 4 februari en de militie-keuring ~ oor wie sol d a a t moest worden had plaats te Roeselare van 18 tot 2 3 feb rua ri .

S T E DE L I J K

S C HOE I

S E L MUS E U M

S t ed elijke Leergangen 9 Wijngaard straat 8 Vas te o peningsuren: Ie e n 3e zondag van elke

maand~ · van

10=12 u .

T o e gangsprijs: 10 Fr per afzonderlij k e persoon 5 Fr p er persoon ~n g r oep Zicht k aarten verkrijgbaar.

Bijz ondere bezoekeng aanvragen bij = Conservator de heer Roger Bekaert $int-Crispijnstraat 37 - Tel. 051/3340 9 9 -of b ij Secretaris de heer André Demeuri s se S t adhuis. Korenmarkt,9 ~ Te1e 051/3 2 2 0 04 = 322 0 050

IN MEMORIAM KAN. PASTOOR-DEKEN ANDRIES KINDT

Op 7 mei deed de Heer Deken KINDT zijn laatste inwijding: de eerste steen van het tehuis-voor chronische zieken t~ Izegem.

~~Ii MEMORIAM

~'N

I.E. , H. Kan. Ă&#x201E;NDR1E5 l<INDT. Op 21 juni 1972 overleed schielijk Z.E.H o Kano Andries KINDV, pastoor van de St.Tillo-parochie en deken van het dekanaat Izegem.

Geboren te Zedelgem op 19 augustus 1910 werd hij, na studies aan het Klein Seminarie te Roeselare en aan het Groot Seminarie te Brugge, in 1934 tot priester gewijd en onmiddellijk aangesteld tot subregent aan het College te Veure.

Op 6 december 1940 werd hij aangesteld tot diocesaan hulp proost voor de katholieke actie in het bisdom Brugge en in deze hoes:-b.:n igheid kwam hij naar de K.Ao centrale te Roeselare, waar hij assistent werd van Kan. Dubois die hij.later zou opvolgen als proost en leider van de K.Ao in haar geheel.

In 1957 benoemd tot ere~kanunnik, kwam hij in de zomer van 1963 als pastoor-deken naar Izegem (1)0 Tevens werd hij benoemd tot diocesaan directeur van Caritas Catholica. Tussen deze en veel andere taken in bleef Deken Kindt in de eerste plaats bekommerd om zijn parochie waar hij eenvoudig bleef en goed en voor iedereen toegankelijk. Het slopen van de vroegere hoge muren omheen de dekenij kan beschouwd worden als een symbolisch gebaar 9 waarmede hij beduidde dat zijn huis voor iedereen openstond.

Onder zijn bestuur werden de oude Congregatie-gebouwen om vormd tot een modern gehee1 9 een waardige ze tel voor de vele parochiale werken. De openbare bibliotheek kreeg nieuwe en ruime lokalen en werd tevens mooier en rijker uitgebouwd. De herstellingswerken aan de kerk waren reeds begonnen en het bestek voor haar inwendige opfrissing is klaar. Op passende wijze werd zij bovendien aangepast aan de moderne liturgie.

Het valt buiten het bestek van dit tijdschrift h ier alle initiatieven en realisaties van Deken Kindt te vermelden. \'lij kunnen ons echter aansluiten bij de woorden, op zijn uitvaart uitgesproken door de voorzitter van de kerkraad Dr Emiel Vandeputte: "Van hem 9 die tot het laatste ogenblik zijn volle kracht heeft besteed aan ons aller welzijn, zullen wij in het geheugen bewaren het beeld van de kloekgebouwde man, die op zijn reuzenschouders een hoofd droeg en een aangezicht, waarui t goedheid en zachtmoedighei.d straalden."

Ten Mandere