#Schoolpraat - voorjaar 2019 by Pelckmanseducatief

#SCHOOLPRAAT Voorjaar 2019

Inspiratiebundel rond jeugdliteratuur

Ik moest kiezen: een carrière als voetballer, ofwel de ridder op het witte paard spelen. - Marc de Bel -

MAAK DELICATE ONDERWERPEN BESPREEKBAAR IN JE KLAS

Elke stem telt, ook die van de minderheid

Inhoud

Franse taalinitiatie voor kleuters Aan het woord Samen al doende leren Facts & figures In de klas metâ&#x20AC;Ś Marc de Bel Hoe maak je delicate onderwerpen bespreekbaar in je klas? Waarom (voor)lezen zo belangrijk is Ontdek de gratis kant-en-klare lesmappen Boekentips Elke stem telt, ook die van de minderheid Nieuw vak voor de eerste graad secundair Onderwijsexpert Lieven Coppens doorbreekt vijf mythes rond rekenen Iedereen spelt Minitortillaâ&#x20AC;&#x2122;s maken Puzzelplezier

p. 4 p. 7 p. 8 p. 9 p. 10 p. 15 P. 18 p. 21 p. 28 p. 32 p. 36 p. 38 p. 40 p. 42 p. 43

Pelckmans Pro denk verder

pelckmansuitgevers.be

Beste lezer, Op 1 september 2019 start de langverwachte vernieuwing van het secundair onderwijs. Daar werd vele jaren aan gesleuteld en zoals je kan verwachten zorgt het resultaat daarvan voor controverse. ‘De olifant heeft een muis gebaard’, beweren sommigen. Volgens anderen zijn de nieuwe eindtermen een gevaarlijke sprong in het ongewisse en is het onverantwoord om vakken op te offeren ten voordele van competenties. Voor een educatieve uitgeverij betekent een onderwijsvernieuwing in de eerste plaats extra werk. De voorbije maanden hebben uitgevers en auteurs zich ingewerkt in de nieuwe eindtermen en leerplannen en zich afgevraagd hoe ze leerkrachten optimaal kunnen ondersteunen. Hun conclusie: de nieuwe eindtermen en leerplannen zijn anders gestructureerd en werden inhoudelijk bijgewerkt, maar dat betekent niet dat alles verandert. De vakinhouden blijven belangrijk. Meer zelfs, voor heel wat vakken zijn de doelstellingen amper bijgestuurd. Behouden wat goed was, is daarom een slimme aanpak. De herstructurering van de eindtermen heeft ons uitgedaagd om na te denken over competentiegericht onderwijs en hoe wij leerkrachten hierin kunnen ondersteunen via onze lesmethodes. Onze auteurs zien alvast enkele voordelen: • competenties zijn dynamisch, de focus ligt op ontwikkeling • de leerling heeft zelf invloed op het leerproces • de overlap tussen vakken wordt duidelijker, algemene vaardigheden worden onderdeel van studietaken Binnenkort stellen we onze nieuwe en vernieuwde uitgaven voor het secundair onderwijs aan jullie voor. We verwelkomen jullie graag op een van de infosessies. Meer info hierover vind je op de achterkant van dit magazine en op pelckmans.be/infosessies. Het tweede nummer van #Schoolpraat staat ook in het teken van ‘maart, jeugdboekenmaand’. Het blijft belangrijk om kinderen en jongeren warm te maken om te lezen en hen te laten genieten van een boekje in een hoekje. De idee ‘iedereen leest’ ondersteunen we maar al te graag. Ontdek verder in dit magazine hoe je van (voor)lezen een leuke activiteit maakt voor elke leerling en hoe je jeugdboeken actief inzet tijdens je les. Vergeet ten slotte niet om je leerlingen en collega’s op 1 maart een extra complimentje te geven. Het is dan Nationale Complimentendag. Wij voorzien alvast een aantal leuke kaartjes. Veel leesplezier! Thom Pelckmans

Heb je interesse in leesboeken op het niveau van je leerlingen, inspirerende vakliteratuur, differentiatie- en zorgmateriaal of gewoon zin in een ontspannend boek? Neem dan zeker ook eens een kijkje bij onze andere fondsen. Pelckmans maakt namelijk deel uit van Pelckmans uitgevers, dat zowel educatieve, algemene als professioneel-wetenschappelijke uitgaven publiceert.

Franse taalinitiatie voor kleuters

in een vreemde taal kent tal van Op jonge leeftijd ondergedompeld worden rwijs vanaf de kleuterklas maar voordelen. Toch komt vreemdetalenonde spraken met de auteurs van Quartier langzaam van de grond in Vlaanderen. We voor kleuters ontwikkelden. Zij benaétoile kleuters die het pakket taalinitiatie rwijs in de kleuterklas: hoe sneller drukken het belang van vreemdetalenonde mde taal, hoe vlotter ze die taal nadien kinderen vertrouwd geraken met een vree eren op een heel natuurlijke manier leren en gebruiken. Bovendien pikken kind sociale angst, waardoor ze sneller dan de taal op en hebben ze nog geen last van ien is dat wel hét struikelblok: wat als je volwassenen durven spreken. Of missch over je vreemdentalenkennis? als kleuterjuf of -leider zelf onzeker bent

waarom

kiezen voor taalinitiatie in de kleuterklas? 1. Leerlingen beleven plezier aan de kennismaking met het Frans. De kinderen luisteren naar verhalen, gedichtjes en liedjes, ze spelen spelletjes en nemen deel aan muzische en andere activiteiten. Bij al deze activiteiten spreekt de leerkracht Frans, maar de taal wordt met veel gebaren, intonatie, mimiek en afbeeldingen ondersteund. Hierdoor voelen de kinderen zich op hun gemak en maken ze op een ongedwongen en aangename manier kennis met een vreemde taal.

2. Leerlingen staan positief tegenover het Frans.

4. Leerlingen verwerven (inter) culturele competenties.

Net omdat kinderen de taal op een speelse manier leren kennen, zullen ze een positief gevoel hebben tegenover het Frans en tegenover vreemde talen in het algemeen.

Dit aspect komt vooral aan bod in liedjes. Het gaat vaak om authentieke Franse (kinder)liedjes, waardoor de kleuters in contact komen met een andere (kinder)cultuur.

3. Leerlingen ontdekken gelijkenissen en verschillen tussen het Frans en het Nederlands en eventuele andere talen zoals de thuistaal.

5. Leerlingen krijgen meer zelfvertrouwen.

Kinderen ontdekken al vlug dat heel wat woorden uit het Nederlands en het Frans op elkaar lijken (zoals een banaan – une banane). Kinderen die een andere thuistaal hebben, zullen vaak ook gemeenschappelijkheden ontdekken. Ook dit verlaagt de drempel om een vreemde taal te leren.

Kinderen ontdekken in Quartier étoile dat ze al heel vlug een verhaal of een liedje in het Frans begrijpen. Ook kunnen ze al vlug het liedje zingen of een rijmpje opzeggen. Dat werkt erg motiverend: Wauw, ik kan al een beetje Frans!

basisonderwijs

6. Leerlingen ontwikkelen mondelinge vaardigheden waarbij luistervaardigheid centraal staat (en worden niet verplicht Frans te spreken). Luisteren staat in elke activiteit centraal. Het is dan ook cruciaal dat de leerkracht consequent Frans spreekt en dat met gebaren of prenten ondersteunt. Op die manier ontwikkelen kinderen belangrijke luistervaardigheden en -strategieën die later van pas zullen komen. Of ze tot spreekvaardigheid komen, en wanneer, is individueel verschillend. Sommige kinderen zullen al vlug iets (na)zeggen, andere zijn terughoudender. Belangrijk hierbij is dat elk kind zijn eigen groeiproces doormaakt en niet gedwongen wordt om te spreken.

7. Leerlingen worden gestimuleerd in het taaldenken door de betekenis van een woord of een zin af te leiden (dus niet zomaar vertalen of aanwijzen).

Con crete tips 1. Start de les altijd op dezelfde manier: zo weten kinderen

wat er volgt. Maak bijvoorbeeld gebruik van de welkomstliedjes op de cd en zet een gek hoedje of ander attri buut op. 2. Eindig de les ook op dezelfde manier: zo weten de kind eren dat de Franse les op zijn einde loopt. Eind ig bijvoorbeeld telkens met een Franstalig afscheidsliedje van op de cd en berg je hoed of ander attribuut weer op.

3. Ondersteun wat je zegt met veel mimiek, gebaren, pren ten… 4. Als kinderen antwoorden in het Nederlands, kan je het antwoord in het Frans herhalen. Op deze manier koppelen kinderen onbewust het Franse woord aan de Nederlandse betekenis.

5. Verplicht kinderen niet om Frans te spreken, het plez

ier

primeert!

In Quartier étoile voor kleuters wordt niet met vertalingen gewerkt. De kinderen leggen, geholpen door de stapsgewijze aanpak van de leerkracht, zelf verbanden met gekende woorden of afbeeldingen. Hierdoor ontdekken ze niet enkel Franse woorden, maar leren ze ook nadenken over taal.

Hoe ondersteu nt Qu art ier étoile kleuters de leerkrach t? gevoel hebben als ze Frans spreken Het is belangrijk dat leerkrachten een goed verhalen uit het prentenboek en zelf vertrouwd geraken met de taal. De les. Als leerkracht kan je de vormen de basis en het startpunt van elke verhaal of je kan het voorlezen. kinderen laten luisteren naar het ingesproken t, dat bestaat uit een achttal Vervolgens ga je aan de slag met het lespakke kt. Je bepaalt zelf wanneer en activiteiten waaruit je zelf een selectie maa tbaar is Quartier étoile kleuters. hoeveel tijd je eraan besteedt, zo flexibel inze

Thema

Introductie verhaal – Le cadeau

Les cinq sens

• • • • • • •

Materiaal prentenboek p. 16 BK 38-41 (welkomstlied – afscheidslied) CD PB track 4 (verhaal) CD AF track 1-2, 13-14 (welkomstlied – afscheidslied) CD AF track 3 (instructie) attribuut voor de leerkracht een cadeau (met een muziekdoosje), enkele zakjes muntthee en het prentenboek

Vooraf Verpak een muziekdoosje met daarin een paar zakjes muntthee en het prentenboek in mooi cadeaupapier. Lesverloop Start de activiteit met het welkomstlied. Ga met de kinderen in de kring zitten. In het midden van de kring staat een cadeau. Hierin zit een muziekdoosje, enkele zakjes thee en het prentenboek. Zeg:

Oh regarde, un cadeau.

Neem een kind bij de hand, breng hem / haar naar het cadeau en zeg:

Qu’est-ce qu’il y a dans le cadeau?

Terwijl het kind het cadeau leegmaakt, benoem je de spullen:

Oh, une belle boîte! J’entends de la musique! Écoute … Du thé! Nous allons goûter plus tard. Un livre!

Wijs naar de titelpagina p. 16 en vraag:

Qu’est-ce que tu vois ici?

Laat de kinderen hier vrij op reageren. Over het hoofdpersonage kun je het volgende zeggen:

Voici Louis. Il est jeune. Il a les cheveux bruns. Sur son t-shirt on voit un grand cœur. Sur son t-shirt on voit ‘MAMAN’. Dans sa main, il a une grande canne. Ici, il y a un cadeau. Le cadeau est pour qui? Regarde bien!

Start het voorlezen van het verhaal ‘Le cadeau’. Eindig de activiteit met het afscheidslied.

dkaarten en een cd met Bij elk lespakket horen activiteitenfiches, beel t nauwkeurig beschreven hoe instructietaal. Op de activiteitenfiches word voor nodig hebt en wat je de activiteit verloopt, welke materialen je daar taal – zowel de Franse zinnen daarbij in het Frans kan zeggen. Alle instructie van de fiche. Op de cd kan je de als hun vertaling – vind je op de achterzijde en, zodat je goed voorbereid start instructietaal vooraf al eens rustig beluister met de activiteit.

• • • • •

Tips bij het voorlezen Zorg voor een correcte uitspraak en articulatie van de tekst. Die kun je beluisteren op CD PB track 4. Gebruik veel intonatie en indien mogelijk lichaamstaal. Zorg voor voldoende oogcontact met de kinderen. Wijs aan waarover je leest. Wissel het aanwijzen af met het tonen van de spullen.

Quartier étoile taalinitiatie kleuters • Les cinq sens – Introductie verhaal – Le cadeau © Pelckmans uitgevers nv – Brasschaatsteenweg 308 – 2920 Kalmthout – pelckmansuitgevers.be

Versterk je kennis en competenties

Meer weten? tenz.be

BASISONDERWIJS EN SECUNDAIR ONDERWIJS

BASISONDERWIJS

Leren leren: hoe doet mijn brein dat? 13 maart 2019: 9.30 – 12.30 uur in Gent Hoe wordt leerstof verwerkt en waarom is herhalen zo belangrijk? Je krijgt uitleg over wat er in het brein gebeurt als je leert en hoe je leerlingen in hun leerproces kan ondersteunen. Ga aan de slag met didactisch materiaal in een workshop boordevol breintips.

SECUNDAIR ONDERWIJS

Ervaringssessie autisme 21 maart 2019: 9.30 – 12.30 uur in Gent of 13 mei 2019: 9.30 – 12.30 uur in Sint-Niklaas Kom te weten welke strategieën en hulpmiddelen kinderen en jongeren met autisme kunnen inzetten om dagelijkse uitdagingen het hoofd te bieden: hoe voelen ze zich? Wat vormt een uitdaging en hoe kan je ze als leerkracht helpen? Naast inleefoefeningen wordt voldoende tijd gemaakt om de ervaringen te koppelen aan de nodige achtergrondkennis en concrete adviezen voor in de praktijk.

Hoe leer je leerlingen wiskundige problemen oplossen? 13 maart 2019: 9.30 – 12.30 uur in Berchem Hoe leer je wiskundige probleemoplossende vaardigheden aan? Is het voldoende om problemen aan te bieden die leerlingen buiten de les oplossen? Of organiseer je beter klassikale sessies? Aan de hand van concrete instructie-activiteiten en voorbeelden verduidelijken we deze specifieke en wetenschappelijk onderbouwde aanpak. Zo leer je leerlingen op een effectieve, efficiënte en aangename manier deze moeilijke vaardigheid aan.

SECUNDAIR ONDERWIJS

Van lezen naar begrijpen in de B-stroom 29 maart 2019: 9.30 – 12.30 uur in Antwerpen Hoe zorg je er voor dat leerlingen een tekst écht begrijpen? Werk met de juiste boeken of teksten en stel tekstgerichte vragen. Je leerlingen herlezen de tekst verschillende keren, telkens met een ander doel voor ogen.

SECUNDAIR ONDERWIJS

Lessen ontwerpen met de herziene taxonomie van Bloom 20 februari 2019: 9.30 – 12.30 uur in Gent of 26 april 2019: 9.30 – 12.30 uur in Borgerhout De nieuwe eindtermen en leerplannen zijn gebaseerd op de herziene taxonomie van Bloom. Maak kennis met deze taxonomie en leer je lessen ontwerpen, zodat al je leerlingen de eindtermen bereiken.

Aan het woord Eden Borremans,

11 jaar De Kleine Jacob – Antwerpen

Ben je sportief? Ja, ik tapdans en doe aan paardrijden. Ik ga graag om met dieren en dus vooral met paarden. Tapdansen is dan weer iets helemaal anders. Het is heel muzikaal en ik kan me erin uitleven.

Sport je op school? Ja, een paar keer per week volg ik turnles. Het voelt niet aan als een verplichting, het is net superleuk omdat ik verschillende sporten leer kennen en omdat ik het samen kan doen met mijn vrienden uit de klas. Tijdens de nabewaking zijn er ook danslessen en balsporten zoals voetbal, volleybal en handbal. Op die manier kunnen we nog sporten wanneer ons huiswerk klaar is.

Wat vind je de allerleukste turnles? Ik speel heel graag reis rond de wereld! Met de klas bouwen we een parcours in de gymzaal. Iedereen klimt hier dan over en door, maar je mag de grond niet raken. Én er loopt een tikker rond.

Kan je goed stilzitten tijdens de les? Lukt wel, maar voor sommige kinderen is dat moeilijker. Daarom hebben we een step. Als we daar zin in hebben, mogen we achteraan in de klas steppen. We moeten dat zelfs niet vragen aan de meester! In het begin van het schooljaar hebben we uitleg gekregen over de step: hoe hij werkt en waarvoor hij dient. Ik heb dit schooljaar al vijf keer gestept. Meestal doe ik dat tijdens zelfstandig werk, omdat ik dan minder gemotiveerd ben om snel te werken. En wanneer ik even pauze neem, dan lukt dat beter! Tijdens zelfstandig werk mogen we ook de spelbox gebruiken in de gang. Daarin zitten bewegingsmaterialen zoals springtouwen, hoepels… Veel kinderen doen dat. Om de twee maanden worden er andere spullen in gestopt, dus dat is ook leuk!

Zijn er ook bewegingsmogelijkheden terwijl je op je plaats blijft zitten? Ja, potjes met theraputty. Dat is een soort kneedpasta waarmee je figuurtjes kan maken. Het is bedoeld voor kinderen die niet goed kunnen stilzitten en bijvoorbeeld vaak met hun pen klikken.

secundair onderwijs

Samen al doende leren 33

Wat gebeurt er in de slokdarm, de maag en 33 darm? Wat gebeurt er in de slokdarm, de maag en de twaalfvingerige de twaalfvingerige darm? 33 Wat gebeurt er in de slo kdarm, de maag en A Slokdarm de twaalfv ingerig A Slokda? wat is de functie van de slokdarm rm e darm ? 1 Wat is de functie van de slokdarm? A Slok darm 1 Wat is de functie van de slokdarm? ONDERZOEKSVRAAG

ONDERZOEKSVR AAG

dan RZOEmet Wat is er leukerONDE KSVR AAG ONDERZOEK Onderzoek ONDERZOEK nde doe al 1 en Wat is de functie van de slok ling je leer darm? a Wat denk je dat er gebeurt wanneer drinkt terwijl je op je a Watjedenk je dat er gebeurt te leren? Wedden dat de wanneer je drinkt terwijl je op je hoofd staat? hoofd ON staat? DER ZOE K er lang en r bete leerstof Eigen antwoord. Eigen antwoord. blijft hangen? Onta dek Wat denk je dat er gebeur t wanneer je drinkt terwij Probeer het.de Wat leert dit van onderzoe l je op hiernaast een leuk hoofd staat? Probeer het. Wat leert dit onderzoek werking de k je over de werking van de jeje over slokdarm? les de slokdarm? proefje om tijdens Eigen antwoo rd. De slokdarm werkt ook wanneer je op je hoofd staat. n ppe scha eten urw natu De slokdarm werkt ook wanneer je op je hoofd staat. Probee n. r het. Wat leert dit onderzoek je over de mee aan de slag te gaa we b Boots de werking van de slokdarm na. slokdarm?

rking van Boots de werking van de slokdarm na.de

BENODIGDHEDEN De slokdarm werkt ook wa nneer je op je hoofd staat. • balletje BENODIGDHEDEN UITVOERING

• balletje Boots de werking van de slokdarm na. • nylonkous BENODIGDHEDEN

• balletje • nylonkous

Vasts llGing VASte TSTELLIN

BESLUIT

UITVOERING

☐ ☐ ☐

VASTSTELLING ☐ Hou de nylonkou

UITVOERING 14 Ondersteboven drinken

☐ Hou de nylonkous (de slokdarm) verticaal. • nylonkous ☐ Hou de nylonkous (de slokdarm) verticaal. ☐ Stop het balletje (de voedselbrok) boven in de opening.

VASTSTELLIN Knijp deG kous zo dicht dat het balletje naar beneden glijdt.

14 Onderstebo

ven drinken Door de nylonkous boven/on der de bal samen te knijpen, glijdt de bal

s (de slokdarm) verticaal. Door de boven/onder de bal samen te knijpen, glijdt de bal naar beneden. ☐ nylonkous Stop het bal letje (de voe dselbrok) boven in de op BESLUIT ening. ☐ Knijp de kous zo dic htHet datvoedsel het balverplaats van denmond naar de maag via de slokdarm. letje naat rzich ben ede glijdt. Dit gebeurt doordat

naar bene

de spieren boven/onder de voedselbrok samentrekken.

BESLUIT

Door de nylonkous boven Dit is de peristalt g. der deverplaatst Het/on voedsel vanjpe de mond naar deische maagbewegin via de slokdarm. bal samenzich te kni n, glijdt de bal naar ben eden. Dit gebeurt doordat de spieren boven/onder de voedselbrok samentrekken. Dit is de peristaltische beweging. BESLUIT Het voedsel verplaatst zich van de mond naar de ma ag via de slokdarm. Dit gebeurt doordat de spieren boven/onder de voedselbrok samentrek Dit is de peristaltische ken. beweging. tie

De stengel heeft als func

Let op: We gieten bij dit onderzoek

een beetje olie op het water. Waarom?

g Zelfevaluatie voor de leerlin E V A L U AT I E

☐ Ik werk traag en verpruts

Tempo Besluit formuleren

ONDERZOEKSVR AAG

mijn tijd met kletsen, dromen …

☐ Ik kan mijn besluit niet in woorden formuleren.

Welke functie heeft het blad?

ONDERZOEK

15 De peristaltische beweging

☐ Ik werk hard en ben ruim en gebruik ☐ Mijn werktempo is matig. ☐ Ik werk goed Mijn werk op tijd klaar. zinvol. tijd mijn en me af Goed dat de leraar toe aanspoort.

is af.

☐ Ik heb heel veel moeite

met het formuleren van mijn besluit.

☐ Ik kan mijn besluit en bondig correct k gebrui 15 De peristaltische beweging formuleren, maar formuleren. te veel woorden.

☐ Ik kan mijn besluit

15 De peristaltische bew egin

Les 33 • Wat gebeurt er in de slokdarm, de maag en de twaalfvingerige darm?

Deze proef komt uit Explo 1 (editie 2019). Meer over onze wetenschappelijke Les 33weten • Wat gebeurt er in de slokdarm, de maa g en de twaalfvingerige darm? BENODIGDHEDEN lesmet hodes? Neem een kijkje op pelckmans.be. cilinders • • • • •

2 maat water olie plastic zakjes 2 even grote takken met bladeren

169

Facts & figures Je weet dat je leerkracht bent elke reclamefolder als… jescant op bruikbaar schoolmateriaal.

bron: Manneken Pis plast 1,172 liter per minuut

Aandacht Vanaf 1 september 2019 start een onderwijsvernieuwing in het eerste jaar van het secundair onderwijs. Ontdek hoe Pelckmans hierop inspeelt en kom naar een van de geplande infosessies in het voorjaar van 2019 (zie ook p.44 en pelckmans.be/infosessies)

Wist je dat...

Een goede leerkracht is het halve huiswerk

3% 33%

In 2011 fietste maar van de Waalse scholieren naar school. In Vlaanderen was dat

Australië het land is met de meeste uren schooltijd? Met meer dan 10.000 uur zitten leerlingen er, tijdens hun schoolcarrière op de lagere en middelbare school, 3.000 uur langer op de schoolbanken dan in België. Bron: newsmonkey.be – cijfers OECD

en 1172 andere nutteloze feiten over België, Luc Mertens, Van Halewyck, 2018.

Het is oké …

om al je anekdotes te beginnen met ‘Bij mij in de klas…’

Wist je dat…

1 jongere op de 3 niet samenwoont met beide ouders.

bron: Divers gezin(d), Nana Mertens,

Het beste gebouw ter wereld is …

Isolde Buysse en Koen Matthys, Pelckmans Pro, 2018.

de school Children Village, een afgelegen schoolgebouw aan de rand van het Braziliaanse regenwoud. De school werd verkozen tot beste gebouw van 2018. De architecten luisterden bij de bouw van de school erg goed naar de noden van de leerlingen. ‘We wilden een omgeving ontwerpen die een thuis zou zijn, waar kinderen een sterk gevoel van zowel individualiteit als verbondenheid creëren’, aldus architecten Gustavo Utrabo en Petro Duschenes. 9

Ik moest kiezen: een carriĂ¨re als voetballer ofwel de ridder op het witte paard spelen. Ik koos voor het laatste.

In de klas met…

Marc de Bel teurs Marc de Bel is een van de bekendste jeugdau r van van ons land en ondertussen trotse eigenaa de in maar liefst 173 boeken, waarvan er nog vijf hij zijn pijplijn zitten (woehoew!). Maar wist je dat erwijs carrière startte als leerkracht in het lager ond sie: en zo de stap maakte naar zijn huidige pas schrijven?

Hoe kunnen leerkrachten kinderen/jongeren stimuleren om te lezen?

Op welke school bracht je je jeugdjaren door?

Je gaf twintig jaar lang les. Hoe was dat voor jou?

Marc: Ik ging naar het college in Oudenaarde en zat vijf jaar lang op internaat in Oostakker. Ik vond het fijn om naar school te gaan en was jarenlang de tweede beste leerling van de klas. Ik had verschillende lievelingsvakken zoals geschiedenis, lichamelijke opvoeding en Nederlands. Maar van wiskunde was ik ab-so-luut geen fan! In het college was ik de beste leerling, maar dit veranderde snel toen ik interesse kreeg in meisjes. Op zeventienjarige leeftijd speelde ik bij de beloften van SVZW. Iedere donderdagavond mocht ik het internaat verlaten om te gaan trainen. Een keer heb ik de training geskipt om af te spreken met mijn toenmalig vriendinneke. De trainer kwam dat te weten en het was jammer genoeg afgelopen met mijn voetbalcarrière. Ik moest kiezen: ofwel een carrière als voetballer, ofwel de ridder op het witte paard spelen. Ik koos voor het laatste. Gelukkig is dat vriendinneke nog altijd mijn vrouw!

Marc: Ik vond het fantastisch om samen met mijn leerlingen toneel te spelen. De ene vond het leuk om met zijn handen te werken en hielp bij het schilderen van het decor, de andere stond graag in de spotlights als acteur en nog iemand anders voelde zich het best als fluisteraar achter de schermen… Fantastisch om je leerlingen op die manier te leren kennen en samen op te treden voor andere klassen en ouders.

Las je als kind veel boeken? Marc: Ik verslond de strips van Robbedoes, Lucky Luke en Kuifje en kon urenlang verdwalen in mijn eigen fantasie. Toen ik vijf was, moest ik wegens gezondheidsredenen een jaar lang thuisblijven. Ik kon toen nog niet lezen, maar had er niks beters op gevonden om zelf verhaaltjes te verzinnen bij de afbeeldingen die ik zag. Dat heb ik trouwens nog altijd. Als ik bijvoorbeeld naar een schilderij kijk, waan ik me al snel in een andere wereld.

Marc: Ik denk dat je kinderen niet te veel mag pushen. Ze moeten vooral plezier beleven aan het lezen. Als leerkracht kan je uitzoeken wat de interesses zijn van je leerlingen en welke boeken hierbij aansluiten. Differentieer en haal uit elk kind wat erin zit!

Op een bepaald moment had ik een zwaardere jongen in de klas die af en toe slachtoffer werd van mopjes over zijn gewicht. Ik gaf hem een rol als stoere krachtpatser vol tattoos. Daar stond hij dan in een tarzanbroekje met zijn imposante lichaam, alleen hij kon die rol spelen en hij deed het dan ook geweldig! Iedereen was onder de indruk en erna hoorde ik nooit meer een opmerking over zijn gewicht. Naast het toneelspelen vertelde ik iedere vrijdagmiddag een verhaal aan mijn klas. Vaak haalde ik inspiratie uit wat mijn leerlingen vertelden of wat er leefde in de klas. Op het einde van de laatste schooldag luidde de schoolbel en was mijn verhaal nog niet af. Mijn leerlingen waren natuurlijk heel nieuwsgierig naar de afloop en ik beloofde hen alles op te schrijven en naar hen door te sturen. Zo werd mijn allereerste boek, Het ei van oom Trotter, geboren. Zes jaar lang combineerde ik lesgeven met schrijven. Zodra mijn eigen kinderen in bed lagen, begon ik uren te schrijven.

Het ei van oom Trotter € 19,99 Alexander wordt gepest op school en thuis is hij eenzaam. Wanneer zijn eigenzinnige oom Trotter komt logeren, krijgt hij eindelijk plezier. Maar oom Trotter moet snel weer weg en als afscheid krijgt Alexander een heel bijzonder cadeau: een magisch ei, dat tijdens een hevige stormnacht openbreekt. Vanaf dan zal Alexanders leven nooit meer hetzelfde zijn…. ISBN 978-94-6131-686-8

De wraak van Ridder Piepus

Waar haal je je inspiratie voor je boeken? Marc: Ik schrijf over hedendaagse thema’s en ik haal mijn inspiratie vaak uit wat er leeft in de maatschappij of uit dingen die mij raken. Zo heb ik heel bewust geschreven over pesten (Het ei van oom Trotter) of over zwerfvuil en sluikstorten in de natuur (De wraak van Ridder Piepus) om kinderen en jongeren te sensibiliseren. Ik ben een echte natuurmens, ik woon op den buiten, eet biologisch en ben een echte dierenvriend.

Als je zou moeten kiezen tussen alle boeken die je al schreef, welke is dan jouw favoriet? Marc: Die heb ik niet. Mijn boeken zijn voor mij zoals mijn kinderen en daar maak je als ouder geen onderscheid tussen.

Welke boeken lees je graag zelf? Marc: Ik heb veel favoriete boeken en ik lees ze graag voor een tweede of zelfs derde keer. Ik ben gek op boeken als De wereld volgens Garp van John Irving, Turks fruit van Jan Wolters, De avonturen van Bill Cliffords van Godfried Bomans en ga zo maar door. Sommige boeken moet je enkele jaren ongeopend laten, om ze dan plots in één ruk uit te lezen en na twintig jaar te herlezen. Dan sta je weer zoveel verder in het leven en ben je een heel ander persoon, waardoor je het boek ook op een heel andere manier ervaart. Doen!

€ 15,99 De Boeboeks vieren samen met alle dieren van het Biezebos hun Grote Zonnewendefeest. Intussen ravotten Piepel en Soeza naar hartenlust in het bos. Vooral Piepel is dol op riddertje spelen. Zeker nu Ridder Piepus van Papaver, zoals hij zichzelf noemt, een heuse boomburcht in de oude Holle Eik heeft gebouwd. Van daaruit waakt hij ridderlijk over het Biezebos, want je weet maar nooit dat vieze griezels het bos weer vervuilen. ISBN 978-94-6131-808-4

Marie, codenaam Jeanne € 19,99 Vlaanderen, Pasen 1944. Marie Pauwels, net 16 geworden, droomt van een avontuurlijker en romantischer leven dan het saaie en beknotte bestaan onder de kerktoren van Meenbeek. Ook de oorlog die nu al 4 jaar woedt, kabbelt er rustig voort en lijkt zelfs aan het dorp voorbij te gaan. Maar schijn bedriegt. Zeker wanneer op een nacht een Canadese bommenwerper vlak achter de boerderij neerstort en daar opeens een heleboel moffers en Mestapo’s op af komen. ISBN 978-94-6131-629-5 Bestel bovenstaande boeken via vanhalewyck.be

What I LOVE MOST about my

classroom

is whom I share it with

Hoe maak je delicate onderwerpen bespreekbaar in je klas? Discussies over politiek en samenleving Onze samenleving staat onder spanning. in de klas en op school. Leraren en raken snel verhit en dat laat zich ook voelen laatst. Hoe moet je bijvoorbeeld directies worden voor fikse uitdagingen gep en? Of hoe geef je les over gevoelige reageren op heftige of haatdragende uitsprak rten Van Alstein, auteur van het boek thema’s in het leerplan? We vroegen het Maa de klas. Omgaan met controverse en polarisatie in

Beste Maarten, hoe is het boek ontstaan en voor wie is het vooral bestemd? Maarten: Het Vlaams Vredesinstituut voert al een aantal jaar onderzoek naar vredesopvoeding. Die term kan je natuurlijk erg breed interpreteren. Het is in de nasleep van dat onderzoek dat we besloten om meer aandacht te besteden aan conflicten die ontstaan in klassen en scholen. Ook uit onderzoek rond herinneringseducatie blijkt dat leerkrachten toch al even worstelen met deze thema’s en op zoek zijn naar oplossingen. Ze vragen zich af hoe ze hier het best mee omgaan en of er specifiek onderzoek naar gevoerd wordt.

Op welke manier kregen jullie die specifieke signalen? Maarten: Wij zitten als parlementaire instelling natuurlijk in heel wat netwerken, gaan hier en daar te velde en hebben heel wat contacten met onder andere Kazerne Dossin (red. Memoriaal, museum en documentatiecentrum over Holocaust en Mensenrechten), het Bijzonder Comité voor Herinneringseducatie, de onderwijskoepels en de pedagogische begeleiders. Ook op studiedagen, zoals de lerarendag in het Vlaams Parlement, komt soms heel wat ter sprake. Op die manier voel je meteen wat er leeft onder leerkrachten. Wij zijn een wetenschappelijke instelling: onze eerste reflex is het voeren van onderzoek en niet zozeer het ontwikkelen 14

van specifieke didactische lespakketten. Maar onze ambitie is wel altijd ons werk zo nauw mogelijk te laten aansluiten bij de wensen en noden van het onderwijsveld en het zo nuttig mogelijk te maken voor de praktijk.

Wat bedoel je precies met de termen controverse en polarisatie? Maarten: Als je in Van Dale kijkt, vind je twee betekenissen terug van het woord controverse. De ene verwijst naar een heftig meningsverschil tussen verschillende mensen of groepen over een gevoelig thema. Tegelijkertijd verwijst de term volgens het woordenboek ook naar dat gevoelige onderwerp zelf: thema’s die dus erg gevoelig zijn en discussies uitlokken. Bovendien houdt controverse ook steeds verband met een thema dat in de maatschappij tot discussie leidt. Polarisatie is een term die je tegenwoordig heel vaak hoort. Daar heb je ook verschillende invalshoeken. Je zou het kunnen zien als groepen die tegenover elkaar komen te staan, steeds extremere posities innemen en elkaar op een bepaald moment verwerpen. Het wij-zijgevoel evolueert naar een soort vijandigheid en er is geen ruimte meer voor een open gesprek.

Dat zijn duidelijke theoretische definities. Kan je ze ook toepassen op concrete onderwijssituaties? Maarten: Jazeker. Controverse kan ik illustreren aan de hand van twee voorbeelden. Een leerling die plots iets confron-

terends zegt over een maatschappelijk thema, en dat leidt dan tot ruzie in de klas. Denk maar aan een uitspraak naar aanleiding van een aanslag of een maatschappelijke gebeurtenis, of een statement over een andere bevolkingsgroep. De klas kan daardoor in rep en roer komen te staan. Maar het kan ook gebeuren dat je als leerkracht les geeft over een onderwerp, dat onverwacht op weerstand of discussie stuit. Ook dan krijg je te maken met controverse. In het geval van polarisatie kan het zijn dat je klas naar een extremere positie neigt. Het zou zelfs kunnen dat er op school een conflict ontstaat tussen verschillende groepen, die dan de strijd met elkaar aangaan. Zoiets kan zelfs verder leven buiten de schoolmuren. Polarisatie kan erg klein zijn en ontstaan door een specifieke uitspraak, maar kan ook grotere proporties aannemen waarbij groepen het tegen elkaar opnemen.

Niet evident om daar als directie of leerkracht mee om te gaan. Welke concrete tips heb je voor leerkrachten? Maarten: Ik zou hen aanraden een onderscheid te maken tussen verschillende scenario’s. 1. Scenario 1: Je had het niet meteen zien aankomen. Je klas ontploft. Is dit een heftige discussie of is er sprake van polarisatie? 2. Scenario 2: Je weet van een aantal onderwerpen dat ze moeilijk liggen. Toch moet je er soms over lesgeven. Denk maar aan evolutie, de Holocaust, heersende conflicten in de wereld, gender en seksualiteit. Daar kan je je op voorbereiden. Neem de tijd om je groep te leren kennen en te bepalen op welke manier je de thema’s zal aankaarten. Zorg ervoor dat je de leerstof er niet zomaar doorramt. Kan ik een stem geven aan mijn leerlingen zonder daarbij mijn eigen leerplan uit het oog te verliezen? 3. Scenario 3: Je wil het met je leerlingen heel bewust hebben over een aantal maatschappelijke en gevoelige thema’s. Je kan kijken welke werkvorm het best aansluit bij de verschillende klasgroepen. Dat kan gaan van een filosofisch gesprek tot een kunstzinnige werkvorm waarbij je werkt met beelden en foto’s. Volgens mij is het belangrijk om te werken op maat. Daarom vertrekken wij in ons boek ook niet van één specifiek model. Achteraan in het boek worden een aantal werkvormen besproken die gebaseerd zijn op verschillende scenario’s. Begin niet van een model, maar wel van een scenario, en bepaal dan pas welke werkvorm je zal gebruiken.

Leerkrachten zullen tijdens hun schoolloopbaan heel wat ervaring opdoen om specifieke situaties juist in te schatten en te bepalen hoe ze er het best op reageren. Is dat inschattingsvermogen niet erg moeilijk voor leerkrachten die net voor de klas staan? Maarten: Ik wil benadrukken dat de conflictsituaties waarover we spreken moeilijk zijn voor iedereen. Ook een ervaren leerkracht die voor een ontplofte klas staat, heeft het niet gemakkelijk. Maar ik heb in de gesprekken die ik met leerkrachten voerde ook heel wat mooie voorbeelden gehoord van hoe er vandaag met zulke situaties wordt omgegaan. We willen met het boek absoluut niet beweren dat het makkelijk is om om te gaan met controverse en polarisatie. Het is echt een uitdaging. Het gaat bovendien niet over de manier waarop één leerkracht omgaat met dit soort situaties. Het is iets dat breder in de scholen uitgedragen moet worden. Elke individuele inspanning van een leerkracht is zeer waardevol, maar hoe breder de thematiek ingebed wordt op school, hoe effectiever!

Jullie dragen jullie steentje ook bij? Maarten: Klopt. Wij geven bijvoorbeeld regelmatig lezingen op studiedagen en navormingen. We proberen onze inzichten dan op een zo interactief mogelijke manier mee te geven. 15

En hoe verloopt zo een interactieve sessie? Maarten: Dat hangt er een beetje van af. Ik baseer me meestal op een aantal cases die ik hoorde tijdens de interviews met leerkrachten bij het schrijven van het boek. Typische situaties die voorvallen in een klas. Die koppel ik dan terug naar de groep van leerkrachten die ik voor me heb zitten. Sounds familiar? Wat zijn jullie eigen ervaringen? Die input vul ik dan meestal aan met een aantal facts over wat polarisatie precies inhoudt, wat we weten over onze superdiverse samenleving, welke uitdagingen voor ons liggen of hoe een mediasamenleving precies werkt. Leerkrachten krijgen tips over hoe ze het best discussiëren met hun leerlingen, welke modellen daarvoor beschikbaar zijn en waar de grenzen liggen.

Kunnen leerkrachten de drie scenario’s van waaruit jullie vaak vertrekken ergens terugvinden? Maarten: Jazeker. We bespreken ze uitgebreid in het boek. Daarnaast bundelden we ze ook op drie verschillende fiches. Dat zijn geen echte lespakketten, maar ze zijn wél inzetbaar als basis om van te vertrekken. Modellessen bestaan echter wel en daar verwijzen we ook naar in ons boek. Onze fiches zijn eerder een manier van denken die we willen meegeven. Er bestaat immers geen allesomvattend recept dat iedere leerkracht kan inzetten.

Con crete tips:

1 Geef jezelf voldoende tijd om te groeien. Het is ook een goed idee om trajecten te ontwikkelen waarbij jonge leerkrachten begeleid worden door ervaren collega’s die hen inspiratie bieden voor hun eigen klaspraktijk. 2 Integreer dit aspect mee in lerarenopleidingen. Een aantal daarvan hebben al zulke projecten lopen. Belangrijk daarbij is dat het niet beperkt blijft tot theorie. Ook de praktijk moet belicht worden. Je moet bijvoorbeeld weten dat controverse kan voorkomen in alle leerplannen/vakken. Hoe leer je daar als leerkracht dan mee werken? 3 Ook het aanleren van gespreks- en vraagtechnieken lijkt me cruciaal. Leer open vragen stellen en goed luisteren. Pas op, er gebeuren al heel wat inspanningen op dat vlak, maar er aandacht aan blijven besteden is noodzakelijk.

Meer weten? Alle info is terug te vinden op www.vlaamsvredesinstituut.eu Elke school ontving ook een pakketje met de fiches en een overzichtsposter. Extra exemplaren kunnen aangevraagd worden via vredesinstituut@vlaamsparlement.be.

Omgaan met controverse en polarisatie in de klas € 19,99 180 blz. ISBN 978-94-6337-154-4 Bestel via pelckmanspro.be.

Pelckmans Pro denk verder

l e d n u b e i t a r i p s n I E NM A A ND

J EUG DBO E K

Waarom (voor)lezen zo belangrijk is Annie Tania en Ann, of zeg maar Tante Tania en en de Pannie, vormen samen het fantastische eren ludieke duo De Leesbeesten. Ze willen kind en bied ier plez en jongeren heeeeel veeeeeel lees n door voor te lezen of ze zelf een boek te late of ht krac leer als ontdekken. Maar hoe zorg je er trekkeouder voor dat kinderen tussen al die aan eens lijke spelen, games, computersnufjes… ook esten naar een boek grijpen? Het kan! De Leesbe vertellen je er alles over.

Wie zijn De Leesbeesten?

Wat kunnen jullie betekenen voor scholen?

Ann: We zijn allebei actrice en vinden het geweldig om in de huid van personages te kruipen tijdens een optreden. Daarnaast ben ik een boekenwurm en hou ik van voorlezen. Als kind-, jeugd- en gezinscoach ben ik ook gespecialiseerd in cognitieve moeilijkheden en diversiteit bij kinderen. Tania regisseert, maakt voorstellingen en met haar drama-pedagoogachtergrond belicht ze de ‘speelse’ kant. Ze heeft dyslexie, waardoor een boek lezen als kind een hele opdracht was voor haar. Ze kent de trucs om dyslexie te verbergen en door haar eigen ervaring merkt ze snel welke kinderen ook dyslectisch zijn. Eigenlijk vullen we elkaar perfect aan en zo is onze samenwerking dan ook ontstaan.

Tania: We spelen voorstellingen en lezen op een leuke manier en eigenlijk al toneelspelend een boek voor. Afhankelijk van de leeftijd van de leerlingen en hun niveau kiezen we een boek en een voorstelling. Daarnaast bieden we leestrajecten aan op maat. Zowel op maat van de leerkrachten en school, als op het niveau van de leerlingen. We gaan in gesprek met directie en leerkrachten om te bekijken wat ze op school al doen om lezen en voorlezen te stimuleren en om uit te vissen waar leerkrachten en leerlingen nog nood aan hebben. We zoeken ook uit waar er nog mogelijkheden liggen. Iedere school is anders en hanteert een verschillende aanpak. We willen geen nieuw of gecompliceerd traject opstarten, maar voornamelijk aansluiten bij de systemen en gewoontes die al voorhanden zijn en hierop verder bouwen. Het is trouwens heel belangrijk dat het traject gedragen wordt door zowel de leerkrachten als de school.

Tania: Ondertussen werken we al tien jaar samen. We zijn gestart met grote voorleesvoorstellingen voor schoolgroepen, met een liveband, een spectaculair decor… Geleidelijk aan zijn we overgestapt op kleinere voorstellingen, waardoor we nu dichter bij de leerlingen staan en makkelijker aanvoelen wat er leeft binnen de groep, wat kinderen begrijpen, aankunnen… Daardoor kunnen we flexibeler inspelen op de noden en wensen van de kinderen die voor ons zitten. Want hoe positiever de kinderen onze voorstelling ervaren, des te gemotiveerder ze zullen zijn om een boek te lezen en te ontdekken. 18

Ann: We ondersteunen de leerkrachten en geven tal van concrete tips en tools die aansluiten bij hun leesaanpak. Ons doel is dat de leerkrachten met die tips en tricks aan de slag gaan en dit op lange termijn implementeren op school. Een voorbeeld van een concrete tip is een boek ontdekken in 360 graden. Iedere leerling kan geprikkeld worden door

een boek, maar vaak is dat op een andere manier. Dat kan visueel, auditief, weten waarover een verhaal gaat (voorspelbaarheid, zekerheid creëren)… We ontrafelen een boek op alle mogelijke manieren: wie is de auteur, hoe heet de tekenaar, hoe wordt een boek gemaakt, welke genre boek is het, waarover gaat het verhaal, en ga zo maar door. Op deze manier probeer je alle leerlingen mee te krijgen en te prikkelen. Diversiteit bij kinderen is zo belangrijk! Het is niet ‘ze willen niet’, maar wel ‘hoe kunnen we ze stimuleren om te willen, waar ligt het probleem en wat is de oplossing?’ Voor ons start het allemaal bij het weghalen van de druk en het leuk maken, interesse wekken.

Wat als een leerkracht niet graag voorleest of zich er niet comfortabel bij voelt? Ann: Op zich gaat het niet alleen om voorlezen. Je kan zoveel meer doen. Zo staan er op onze website filmpjes waarin we een verhaal voorlezen. Die kunnen gemakkelijk afgespeeld worden in de klas. Bovendien vinden sommige kinderen het leuk om voor te lezen aan elkaar en om te vertellen waarover een boek gaat dat ze gelezen hebben. Daarnaast is het belangrijk dat de leerkracht iets doet waar hij of zij zich goed bij voelt en zelf plezier aan beleeft. Dat is de enige manier om kinderen ook enthousiast te maken. Als we langsgaan op een school, gaan we altijd in gesprek met de leerkrachten en vragen we wat ze zelf leuk vinden, wat hun sterktes zijn en hoe ze die kunnen inzetten in hun lessen. Tania: We geven vaak de tip aan leerkrachten ‘leer van elkaar’. Je hoeft het warm water niet opnieuw uit te vinden. Vraag aan je collega’s hoe zij het aanpakken in hun klas en brainstorm eens. Dat werkt erg inspirerend en verrijkend.

5 con crete tips a chten voor leerk r

#1 Een boek selecteren? Kijk naar je leerlingen: welke thema’s vinden ze boeiend, wat prikkelt hen, welke soorten boeken lezen ze graag. Schrap de standaardboekenlijsten ;-). #2 Ga naar de bib en trek samen met je leerlingen op ontdekking! Een bibliotheek is meer dan enkel boeken: een gezellig leeshoekje, strips, muziek… Maak er iets leuks van, zoals een speurtocht, zodat kinderen er een leuke ervaring aan overhouden. #3 Als je voorleest, lees dan niet enkel wat er staat. Stap uit het verhaal en stel vragen als ‘ik begrijp het niet, wat wil hij daarmee zeggen?’, of ‘waarom doet hij dat nu?’ Een verhaal is een opening naar een wereld waar je samen kan in- en uitstappen. #4 Leer van elkaar: hoe pakken je collega’s het aan? Jullie doen al zoveel, inspireer elkaar, ondersteun elkaar. Zoek eens naar nieuwe ingangen, kijk met andere ogen naar wat er al is. #5 Plaatstekort mag geen issue zijn. Ruimte of een leuke leesplek kan je op verschillende manier afbakenen, met tijd, geluid of licht.

Waarom is voorlezen zo belangrijk? Tania: Voorlezen of samen lezen creëert een magisch moment waarop je veel over je leerlingen ontdekt en leert: hoe voelen ze zich vandaag, welke woorden begrijpen ze, hoe denken ze, wat vinden ze leuk… Bovendien schept het een zekere rust, zowel voor de leerkracht als de leerling. Zodra je vijf minuten aan het voorlezen bent, zal je merken hoe stil het wordt. Kinderen zijn gefocust en kruipen samen met jou in een andere wereld. Ze leren een andere taal kennen, fantaseren mee en creëren dankzij de woorden en beelden een eigen wereld in hun hoofd. Hun verbeelding wordt gestimuleerd. Ann: Bovendien kan je door voor te lezen vaak signalen van leer- en ontwikkelingsstoornissen of andere problemen

achterhalen. Wist je bijvoorbeeld dat een leerling met ADHD meestal start met de laatste pagina’s te lezen van een boek of dat je kinderen met dyslexie kan helpen door eerst de inhoud van het boek met hen te overlopen, zodat ze de context meekrijgen van het boek? Dat verlaagt de drempel om het boek te lezen en dat hebben deze kinderen nodig. Bovendien is het voor kinderen met dyslexie of ADHD heel fijn om eens een verhaal al luisterend te ontdekken. Net omdat lezen zoveel inspanning van hen vraagt. We hebben trouwens onderzoek verricht naar onze voorleestrajecten en daaruit blijkt dat na amper 3 maanden 70% van de leerlingen twee AVI-niveaus gestegen zijn en ook het begrijpend lezen erop vooruitgegaan is. Zo zie je maar!

Lees verder >

Kan je begrijpend lezen stimuleren tijdens het voorlezen? Tania: Dat kan zeker. Sta bijvoorbeeld eens stil bij bepaalde woorden en vraag aan je leerlingen: ‘Weten jullie wat dat woord betekent?’ Of pols eens of ze mee zijn met het verhaal door te vragen: ‘Waarom doet het personage dat nu?’ Ann: Als je voorleest uit een boek, stap dan ook af en toe eens uit het verhaal, want dat is net het belangrijkste en creëert de meeste leermomenten. Ga inderdaad na of kinderen aan het volgen zijn, of ze het verhaal begrijpen, of prikkel hen om na te denken door te vragen hoe het verhaal volgens hen zal aflopen.

Stimuleer leesplezier bij al je leerlingen Volg een vorming bij De Leesbeesten

Hoe word ik een Leesbeest?

Werk aan een leescultuur op school

Alles start bij het leesaanbod. Elke leeftijd en elk leerniveau heeft zijn specifieke struikelblokken op het vlak van lezen. Leer te kijken naar deze moeilijkheden vanuit een ander standpunt en ontdek zo hoe je een nieuwe kijk op oplossingen kan ontwikkelen. Omdat de diversiteit binnen een klasgroep ontzettend divers is, reiken we tools aan om hiermee om te gaan.

Ga een langere periode aan de slag rond lezen en literatuur. Ontdek hoe je kinderen via langlopende uitdagingen kan aanzetten meer te gaan lezen en verhalen te ontdekken. De omgeving van de leerlingen wordt ook betrokken:

4 februari 2019 van 9.30 tot 16.30 uur Hogeschool Odisee in Sint-Niklaas € 130

• ouderworkshop rond (voor)lezen en hoe hier in de thuissituatie mee om te gaan. • kennismaking met de bib en de ondersteunende rol voor het traject. • hulpmateriaal waar de kinderen en leerkrachten samen mee aan de slag kunnen. Teamgerichte vorming Meer weten? Mail naar info@tenz.be

Ontdek onze gratis en kant-en-klare lesmappen

kle

ute

d on

ond ger

d secun

e rw

ijs

der a ir o n

w ij s

werk rond boeken in je klas en stimuleer het leesplezier van je leerlingen n. Het heeft namelijk alleen maar Stimuleer kinderen en jongeren om te leze graag lezen, gaan meer (op eigen voordelen, want kinderen en jongeren die lezen. Van Halewyck ontwikkelde leerinitiatief) lezen en uiteindelijk ook beter r kinderen en jongeren. Die volgen rijke lesmappen bij enkele leesboeken voo Vraag je gratis eindtermen opgesomd. Een lesmap de leerplannen en per lesmap worden de r voo ten rach opd van tal en ht krac leer als lesmap aan via bestaat uit een handleiding voor jou rond het rden woo k zoe k, boe het uit t men frag een je leerlingen: sta stil bij vanhalew yck.be/lesmap en… ling stel de eel ord beo thema,

Ontdek boeken voor jouw onderwijsniveau: kleuteronderwijs

lager onderwijs

De spin en de vlieg

De ridders van de ronde keukentafel

Bij De spin en de vlieg schreef Liesbeth Kennes een uitgebreid document over hoe je grooming kan opmerken en hoe je kinderen meer weerbaar kan maken.

Een lesbrief rond de klassieker van Mark Tijsmans die je op verschillende manieren kan gebruiken: een middag hoekenwerk met verschillende opdrachten in kleine groepjes of een opdracht die je met de hele klas uitdiept.

Thema: grensoverschrijdend gedrag € 17,99 ISBN 978-94-6131-738-4

Thema: avontuur, humor € 16,99 ISBN 978-94-6131-868-8

lager onderwijs E E RD GENOMIN MSE VL A A VOOR DE & D KIN ERRY U J D G JEU

Bijbehorende opdracht: praat over vriendschap in kleine groepjes *

JULLIE FOTO HIER

Je leerlingen krijgen een stapel kaartjes met vragen of uitspraken over vriendschap. Verdeel de leerlingen in kleine groepjes: babbelclubs. Zet een rustig muziekje op, zodat de groepjes elkaar niet storen en er een vorm van ‘intimiteit’ ontstaat in elk groepje. Achteraf kan je de werking van de babbelclub evalueren.

vanhalewyck.be.

#vriendboek

ZO BLIJVEN WIJ GELE, DIKKE, ENE KLEINE, GROIGE EN GELUKK VRIENDEN:

Uit VRIEND van

Eef Rombaut

en Emma Thyssen.

Meer info op

*RIBBIT*

Vriend gezocht – verloren – gevonden Het boek leent zich uitstekend om te werken rond vriendschap. Misschien wordt een leerlingen uitgesloten in je klas of kamp je met pestproblemen? Ga het gesprek aan dankzij dit boek!

Thema: vriendschap, pesten Eef Rombaut, Emma Thyssen € 15,00 ISBN 978-94-6131-634-9

Wat maakt jou uniek?

Noem 1 positieve en 1 negatieve eigenschap van jezelf

Wat is een bestie?

Wat is een bff?

Wanneer is een vriend een vriend?

Wat is een vriend?

Wat is belangrijk in een vriendschap?

Wat zijn foute vrienden?

Hoe val jij op?

Wanneer mis je je vrienden?

Heb je veel vrienden?

Wat kan je heel goed?

Kaartjes met vragen over vriendschap Uit de lesmap rond het boek Vriend

Waarom een bos geen ramen heeft

Vitus en een mysterie zo groot als het heelal of misschien nog groter Ga aan de slag met Vitus rond het najagen van dromen, los droedels en raadsels op, maak tijdreizen en werk een dagboek uit. Verder bevat deze lesmap opdrachten rond kleuren, emoties, gevoelens en hoe we elkaar beter kunnen begrijpen.

Korte, geestige en soms pittige verhaaltjes om over na te denken, mee te nemen of nog eens op terug te komen. Heel geschikt om rond te werken in de klas. De dieren heten jou en je leerlingen graag welkom in hun prettig gestoorde bos vol herkenbare situaties en personages.

Thema: filosofie, dierenverhalen Joris Thys € 16,99 ISBN 978-94-6131-548-9

Aan de hand van het gedicht Beesten van Max Temmerman gaan we in de lesmap van De beer naar Wammerswald aan de slag rond het uitproberen van nieuwe dingen, zelfstandig werken en oplossingsgericht denken.

Thema: vriendschap, fantasie, avontuur

Thema: vriendschap, anders zijn Sofie Leyts € 15,99 ISBN 978-94-6131-834-3

De beer naar Wammerswald

E E RD GENOMIN MSE AA L V VOOR DE & R E KIND RY U J D J E UG

Stefan Boonen en Tom Schoonooghe € 16,99 ISBN 978-94-6131-866-4

secundair onderwijs lerarenvolgens eenzelfde stramien en bevatten een uwd ebo opg zijn ijs erw ond ir nda secu het r De lesmappen voo aan dan de tekst van extra bijlagen. Er wordt telkens breder geg ele ntu eve en el und enb ling leer een , ding handlei els, filmfragmenten en creatieve opdrachten. het boek, met onder andere krantenknips ciaties die het boek het thema van het boek en de vragen of asso rond slag de aan en ling leer n gaa e ment tfas star In de Vervolgens wordt er klassikaal een leesfrag ept. opro t teks flap de van n leze het na en bij een eerste aanblik dt er dieper ingegaan tieve opdrachten. In de ontladingsfase wor crea en gen lvra invu van d han de aan eld t met wat behand rachten hebben geuit, en of die overeenkom opd ere eerd de ns tijde en ling leer die ting op de leesverwach rond het boek gewerkt. Er - en verwerkingsfase wordt er inhoudelijk ngs ervi verw de In ren. erva t men frag gereikt het ze na digen. Tot slot worden er ook handvaten aan olle verv te and verb al sika klas in niet om zijn ook opdrachten voor de nabespreking van het boek. Basisvragen

Wat vond je leuk, mooi of goed aan dit boek?

Vraag je gratis lesmap aan via vanhalew yck.be/lesmap

Wat vond je niet leuk?

Wat was er moeilijk of onduidelijk?

Wat vind je grappig?

Waren er stukken die je vervelend vond ?

Waar had je meer over willen horen?

Algemene vragen

Is dit verhaal geloofwaardig?

Mr. Poppins Thema: anders zijn, opvoeding, gender Alejandro Palomas € 16,99 ISBN 978-94-6131-531-1

Wil je dit boek nog een keer lezen?

Als de schrijver je zou vragen wat er anders of beter kan, wat zou je dan zeggen?

Wil je nog iets anders van deze schrijver lezen?

Als jij dit geschreven had, wat had je dan anders of beter gedaan?

Kun je een stuk noemen dat nooit gebeurd kan zijn?

Uit de lesmap rond het boek Mr. Poppins

De kleine Odessa I: Het levende boek

Epinona

Thema: wereldliteratuur

Thema: Romeinen

Peter Van Olmen € 16,99 ISBN 978-94-6131-636-3

Marc de Bel € 19,99 ISBN 978-94-6131-625-7

secundair onderwijs

Ule

Mette

Thema: Wereldoorlog I

Thema: interbellum, beperking

Marc de Bel € 19,99 ISBN 978-94-6131-605-9

Marc de Bel € 19,99 ISBN 978-94-6131-398-0

Marie, codenaam Jeanne

Nelle, de heks van Cruysem

Thema: Wereldoorlog II

Thema: heksenvervolging

Marc de Bel € 19,99 ISBN 978-94-6131-629-5

Marc de Bel € 19,99 ISBN 978-94-6131-466-6

Bovenstaande boeken zijn allemaal verkrijgbaar via vanhalewyck.be

Wreed schoon Voor de lesmap van Wreed schoon werden 3 afzonderlijke lessen rond het boek van Marita de Sterck ontwikkeld. Een eerste inhoudelijke les op basis van een selectie leesfragmenten. Een tweede op basis van filmfragmenten en een vergelijking met andere sprookjesvormen en kinderverhalen (o.a. Grimm, Roald Dahl, Disney, Studio 100), en een derde met een creatieve opdracht.

Thema: volkssprookjes Marita de Sterck € 24,99 ISBN 978-94-6310-183-7 Bestel boek via polis.be

Nodig een auteur of illustrator uit in je klas , kinderen van lezingen op school. Dit zowel voor kleuters r voo r baa chik bes zijn oren trat illus en Veel auteurs eer de auteur of illustraerwijs. Bekijk het aanbod hier en contact de lagere school als voor het secundair ond je voorkomt? trator boeken die niet in onderstaand lijst illus of ur aute een je Wil tie. rma info ere tor voor verd @vanhalewyck.be. Neem vrijblijvend contact op via boeken

Mark Tijsmans

Guy Didelez

Basisonderwijs Middelbaar onderwijs 9op10@telenet.be www.marktijsmans.be

Basisonderwijs Middelbaar onderwijs guy.didelez@scarlet.be www.guydidelez.be

Nico De Braeckeleer

Levende Muziek

Basisonderwijs nico.de.braeckeleer@telenet.be www.nicodebraeckeleer.be

Basisonderwijs info@levendemuziek.be www.levendemuziek.be

Marc de Bel

Johan Vandevelde

Basisonderwijs Middelbaar onderwijs mie.buur@telenet.be www.marcdebel.be

Basisonderwijs Middelbaar onderwijs post@johanvandevelde.be www.johanvandevelde.be

Luc Descamps

Marieke van Hooff

Basisonderwijs Middelbaar onderwijs luc.descamps@telenet.be www.lucdescamps.be

Basisonderwijs mariekevanhooff@gmail.com mariekevanhooff.wordpress.com

Karen Dierickx Basisonderwijs Middelbaar onderwijs karendierickx@skynet.be karendierickx.wix.com/ karendierickx

Kathelijn Vervarcke

Peter Van Olmen

Middelbaar onderwijs kathelijn_v@hotmail.com www.kathelijnvervarcke.be

Basisonderwijs Middelbaar onderwijs petervanolmenkdg@gmail.com www.dekleineodessa.com

Frank Pollet

Eef Rombaut

Basisonderwijs Middelbaar onderwijs frank.pollet@live.be www.frankpollet.be

Basisonderwijs eef.rombaut@telenet.be www.eefrombaut.com

Jonas Boets

Emma Thyssen

Basisonderwijs jonasboets@hotmail.com jonasboets.blogspot.be

illustrator

Stefan Boonen

Joris Thys

Basisonderwijs stefanboonen@telenet.be www.stefanboonen.be

Basisonderwijs joris_thys@hotmail.com www.joristhys.be

Tom Schoonooghe illustrator Basisonderwijs info@tomschoonooghe.com www.tomschoonooghe.com

Basisonderwijs info@emmathyssen.be cargocollective.com/emmathyssen

Vera van Renterghem

Danny De Vos

Basisonderwijs Middelbaar onderwijs vera@veravanrenterghem.com www.veravanrenterghem.com

Basisonderwijs danny.devos.yomelle@gmail.com www.dannydevos.eu

Kate Kriske: Kris Geluykens

Sofie Leyts

Basisonderwijs Middelbaar onderwijs kris@slidedesigners.be www.vicfallsmissions.com

Basisonderwijs sofie.leyts@gmail.com

Wim Geysen

Jan Van Lierde

Middelbaar onderwijs wimgeysen@gmail.com www.wimgeysen.be

Illustrator

Liesbeth Kennes en Tie Veldeman

Ed Franck

Kleuteronderwijs liesbeth.kennes@gmail.com

Basisonderwijs info@janvanlierde.be

Basisonderwijs ed.franck@telenet.be

Karla Stoefs Basisonderwijs Middelbaar onderwijs Karla_Stoefs@yahoo.com

Boekentips

Kind- en jeugdb oeken Marie, codenaam Jeanne

PRIJZEN PAKKER!

Viktor Viktor is een trotse plezierjager die er al een tijdje van droomt een cheeta te schieten. Wanneer hij daar eindelijk in slaagt en zijn mooie trofee als een zacht tapijtje onder zijn voeten heeft, overvalt hem plots een ongekend gevoel van empathie en berouw. De jager bedenkt een gewiekst plan in een poging zijn egoïstische daad recht te zetten, ook al zal hij daar heel wat voor moeten opofferen. €17,99 Prentenboek 6+ Jacques & Lise ISBN 978-94-6131-918-0 Bestel via vanhalewyck.be

Vlaanderen, 1944. De 16-jarige Marie Pauwels droomt van een avontuurlijker en romantischer leven dan het saaie en beknotte bestaan onder de kerktoren van Meenbeek. Ook de oorlog die nu al vier jaar woedt, kabbelt er rustig voort. Maar schijn bedriegt. Zeker wanneer op een nacht een Canadese bommenwerper vlak achter de boerderij neerstort. €19,99 Young adult Marc de Bel ISBN 978-94-6131-629-5 Bestel via vanhalewyck.be

Ontdek bijbehorende lesmap op vanhalewyck.be

Spookvoetballer Boe is een hevige supporter van FMC Grissel, de monstervoetbalploeg van hun dorp Grissel. Voor het eerst in haar bestaan speelt de club de bekerfinale van de Smonster Pro Beker League. Boe overtuigt de andere BOE!kids om mee te gaan kijken naar de finale. Maar 24 uur voor de aanvang van de wedstrijd verdwijnt Ronassi, de topvoetballer van FMC Grissel. Samen met zijn vrienden trekt Boe op onderzoek uit. € 11,99 AVI E5 Nico De Braeckeleer & Frieda Van Raevels ISBN 978-94-6131-824-4 Bestel via vanhalewyck.be

De Afspraak 6.58 u. De stad ontwaakt, twee jongens maken zich klaar om te vertrekken. Kwinten heeft een vader met een alcoholprobleem en losse handjes. Hij wil weg. Nikolai wordt gepest op school. Thuis kan hij zijn verhaal niet kwijt, maar gelukkig zijn er enkele mannen uit de buurt die hem wel begrijpen. Beide jongens hebben een afspraak om 8 uur in het Centraal Station. De ene met het leven, de andere met de dood. €17,99 Young adult Michael Sels ISBN 978-94-6131-835-0 Bestel via vanhalewyck.be

IJS STA ATSEPURGDVOOR J TUUR LITERA Fietsen Bet heeft genoeg van haar driewieler en haalt bij de fietsenmaker een échte fiets. Maar dat fietsen blijkt toch niet zo gemakkelijk. Of net wel? Pee zit in de put. Hoe hij daar gekomen is, weet hij niet. Niemand ziet hem, niemand hoort hem. Pee raakt in paniek. Gelukkig heeft hij vrienden. Helena vindt de grote boze wereld maar niets. Ze wil terug in mama’s buik en verstopt zich onder mama’s rok. Daar leert ze dat het ook wel voordelen heeft om al wat groter te zijn. € 16,99 Voor 8+ Gregie De Maeyer ISBN 978-94-6131-916-6 Bestel via vanhalewyck.be

Sommige meisjes houden niet van roze Een opgroeiboek boordevol nuttig advies dat jonge meisjes aanspoort om meer zelfvertrouwen te krijgen en hun eigenheid te omarmen. Vrienden, liefde, sociale media, zelfbeeld, een veranderend lichaam... opgroeien kan soms bijzonder ingewikkeld zijn. Boordevol humoristische én behapbare richtlijnen voor jonge vrouwen. € 19,99 Voor 12+ Chrostin ISBN 978-94-6131-903-6 Bestel via vanhalewyck.be

Dilemma: Anna Vitus en een mysterie zo groot als het heelal of misschien nog groter Vitus is geweldig slim. Zolang het niet over mensen gaat, tenminste. Mensen kan je niet uitrekenen of opmeten. Wanneer hij samen met zijn vader, die begrafenisondernemer is, een lichaam gaat oppikken in Huize Avondrust, stuit hij op een mysterie. Als zijn nichtje Livia, dochter van een topspionne, ook nog twee weken komt logeren, wordt zijn geordende wereldje nog harder door elkaar geschud. Terwijl ze samen stukje bij beetje het mysterie ontrafelen, verschijnt een vreselijke voorspelling aan de sterrenhemel. Onzin volgens Vitus, onheil volgens Livia. Wie heeft het bij het rechte eind?

Anna krijgt te horen dat ze ongeneeslijk ziek is. Haar moeder licht meteen de school in, zeer tegen de zin van haar dochter. Anna, die al niet bijzonder populair is, vreest dat ze haar nu helemaal links zullen laten liggen. Maar het tegendeel gebeurt. Plots willen de meisjes haar vriendin worden en krijgt ze ook aandacht van de jongens. Tot ze op controle moet en te horen krijgt dat haar ziekte wel behandeld kan worden. €19,99 Young adult Tille Vincent ISBN 978-94-6131-810-7 Bestel via vanhalewyck.be

€ 15,99 Voor 10+ Sofie Leyts ISBN 978-94-6131-834-3 Bestel via vanhalewyck.be

Boekentips

Leerkracht en directie Wereldgeschiedenis van Vlaanderen Wereldgeschiedenis van Vlaanderen laat zien hoe we in onze contreien zijn omgegaan met positieve en negatieve omstandigheden, met verandering in het algemeen. Onze geschiedenis heeft zich niet afgespeeld op een afgelegen eiland, integendeel. In ruim negentig hoofdstukken wordt die geschiedenis verhalend benaderd en wordt het debat gevoed met nieuwe, kritische inzichten. Wat betekenen identiteit, natievorming, herkomst of geschiedenis vandaag? Een uniek, meeslepend en spraakmakend boek.

Vakdidactiek aardrijkskunde Dit boek beschrijft grondig hoe de lessen aardrijkskunde opgebouwd kunnen worden, met verwijzing naar leermiddelen, werkvormen, het organiseren van excursies en het evalueren van leerlingen. Een must have voor elke wereldgeoriënteerde leraar die de eigen creativiteit tijdens de lessen aardrijkskunde aanscherpt.

€ 34,99 Diverse auteurs ISBN 978-94-6310-375-6 Bestel via polis.be

€36,50 An Steegen ISBN 978-94-6337-086-8 Bestel via pelckmanspro.be

De taxonomie van Bloom in de klas

Met de modernisering van het secundair onderwijs in Vlaanderen werden nieuwe eindtermen vastgelegd. Om de communicatie tussen overheid, onderwijsnetten, leerkrachten en leerlingen optimaal af te stemmen, werd ervoor gekozen om de eindtermen en leerplannen uit te schrijven op basis van de herziene taxonomie van Bloom, door Krathwohl & Anderson. Dit boek analyseert in drie delen hoe je als leerkracht lessen kan ontwerpen zodat je leerlingen de eindtermen kunnen bereiken. €22,50 Eef Rombaut, Ingrid Molein & Tine Van Severen ISBN 978-94-6337-167-4 Bestel via pelckmanspro.be

Manneken pis plast 1,172 liter per minuut In ons lapje grond aan de Noordzee mag niemand je laatste koe, varken en 24 kippen afnemen, heeft de koning helaas geen kroon en blijf je zelden op je honger zitten in een van de 5000 (!) frituren. Verder terug in de tijd was Karel de Stoute amper vijf toen hij voor het eerst trouwde en reed de eerste Belgische trein… met 23 minuten vertraging. Deze en talloze andere absurde, onbekende en heel soms nutteloze weetjes over onze belgitude kleuren dit tricolore boekje. Meer dan duizend wetenswaardige feiten over ons land. €15,00 Luc Mertens ISBN 978-94-6131-946-3 Bestel via vanhalewyck.be

Volg ons op Facebook Blijf op de hoogte van de laatste nieuwtjes voor het basisonderwijs of secundair onderwijs Pelckmans Basis Pelckmans Secundair

Elke stem telt, ook die van de minderheid lijke Ieder van ons is uniek en heeft een persoon is het inbreng. Om tot goede besluiten te komen ing, belangrijk dat we luisteren naar elkaars men ook naar die van de minderheid. Dat is wat in het deep democracy, een methode met roots Afrikaanse continent, doet. zondebok Fanny Matheusen schreef er het boek Van tot zebra over en vertelt hoe de aanpak erg interessant kan zijn voor scholen.

Conflictbemiddeling op school Op welke manier is deep democracy interessant voor leerkrachten en directies?

Beste Fanny, hoe is het boek Van zondebok tot zebra ontstaan?

Fanny: Ik geloof dat deep democracy een waardevol gedachtegoed is dat we onze kinderen kunnen meegeven. Ze hebben dat volgens mij echt nodig. Als je bijvoorbeeld kijkt naar het toenemende aantal conflicten, onze veranderende samenleving… Maar het is natuurlijk moeilijk mee te geven aan onze jongeren als we als volwassenen niet het voorbeeld geven.

Fanny: Het boek heeft voor mij een dubbele functie. Enerzijds ontstond het vanuit de verschillende trainingen die ik geef over deep democracy en omdat ik vond dat daarover te weinig Nederlandstalige literatuur beschikbaar was. Toen ik begon te schrijven, wilde ik anderzijds ook dat het meer werd dan een handboek. De thematiek is namelijk geschikt voor een breed publiek en toepasbaar in heel wat situaties van ons dagelijks leven.

Op schoolniveau zie ik verschillende toepassingsmogelijkheden. Zowel in de klas, met de kinderen en jongeren, als in een leerkrachtenteam. Voor mij zijn onderwijsprofessionals een belangrijke doelgroep, omdat zij de brug vormen naar de klas. Kinderen en jongeren voelen zich beter op school als er een veilige omgeving gecreëerd wordt die hen een stem geeft. En dat is wat deep democracy doet.

Ik gebruik een drietal invalshoeken die toegankelijk zijn voor ieder van ons en verwijs daarbij naar situaties uit de gezinscontext, vriendengroepen… Dus mensen die dichtbij staan. Daarnaast bevat het boek ook een aantal voorbeelden van op de werkvloer. Omdat ik zelf faciliteer in uiteenlopende contexten, gaande van een bank tot een school, van de ITwereld tot de zorgsector, probeer ik verschillende voorbeelden te geven. Tot slot worden een aantal maatschappelijke thema’s bekeken vanuit het deep democracy-standpunt. Hoe moeten we bijvoorbeeld omgaan met de toenemende polarisatie, islamofobie… 32

Je hebt al heel wat ervaring met het organiseren van workshops en trainingen voor leerkrachten. Kan je een voorbeeld geven van welk type conflicten of situaties je zoal behandelt? Fanny: Op het moment dat een school mij contacteert om samen te werken, is er vaak al heel wat gebeurd binnen een team. Een externe facilitator roep je meestal pas in als het conflict al hoog opgelopen is. Het zou nog beter zijn als scholen al preventief met de methode van deep democracy aan de slag gaan. Als ik erbij kom, kan er sprake zijn van verschillende situaties. Zo is er soms geen conflict.

Onlangs was er een school die haar visie op onderwijs helemaal wilde omgooien. Daar deden we een toekomstoefening waarbij we ons de vraag stelden: ‘Hoe zou de school eruit kunnen zien in 2030?’ Rekening houdend met de waarden die de school belangrijk vindt en goede ervaringen uit het verleden, kwamen we samen tot een mooie denkoefening. De tools die horen bij de deep democracy-methode zorgden voor een veel innovatievere en creatievere denkpiste dan de uitkomst van een standaardgroepsgesprek. Er kan natuurlijk ook sprake zijn van een ‘echt’ conflict. Bijvoorbeeld rond leiderschap in een school. Leerkrachten twijfelen soms over hun eigen leiderschap: tot hoe ver reikt mijn eigen leiderschap in de klas, op de speelplaats, in de leerkrachtenvergadering? Als het niet meer duidelijk is wie welke dingen bepaalt of tot waar bepaalde verantwoordelijkheden gaan, krijg je vaak spanningen. In dat soort situaties werken we zowel in groep als in duo. Dat is afhankelijk van hoe ver het conflict op dat moment al geëscaleerd is.

het eigenlijke doorvoeren van nieuwigheden laat uiteindelijk vaak op zich wachten of komt er helemaal niet. Dat komt volgens mij omdat leerkrachten die ermee aan de slag moeten, vaak niet gehoord worden.

Wordt deep democracy enkel ingezet in Belgische scholen of gaat het breder en wordt het ook toegepast in andere landen? Fanny: De deep democracy community waar ik toe behoor bestaat in 20 landen over de hele wereld. Ik heb collega's die ook in het onderwijsveld werken in Australië, Zuid-Afrika, Denemarken, Duitsland, Nederland, Turkije… We smeden op dit moment trouwens plannen om een Europees project op te starten waarbij we hopen fondsen te verzamelen om in een aantal pilootscholen actief met

Lees hierna verder >

Het is niet altijd evident om een jarenlange manier van werken om te gooien. Heb je het gevoel dat je altijd tot een oplossing komt en iets bereikt? Fanny: Het is belangrijk te bepalen wat je begrijpt onder ‘oplossing’. Vaak denken mensen daarbij aan iets taakgerichts. Voor mij is er een oplossing wanneer mensen tot een bepaald inzicht komen en begrip opbrengen voor elkaar. Soms is het bijvoorbeeld beter om met begrip voor elkaar uit elkaar te gaan. Hebben we dan gefaald? Dat denk ik niet. We zouden gefaald hebben als er geen inzicht of groei is. We proberen alle actoren in het veld te doen inzien dat iedereen iets kan leren. Een workshop is voor mij geslaagd als de deelnemers zich ervan bewust worden dat ze anderen vaak de schuld geven van een specifiek probleem, maar een deel daarvan eigenlijk ook bij hen ligt. Jezelf in vraag stellen en van daaruit verbinden met de andere is een erg belangrijk onderdeel van onze manier van werken. Als je meer begrip kan opbrengen voor een ander standpunt en het wordt uiteindelijk dat standpunt, kan je er vaak beter mee omgaan omdat je weet vanwaar de beslissing komt. Beter dan wanneer het onbesproken van bovenaf opgedrongen wordt. Op die manier verloopt de implementatie van nieuwe beslissingen vlotter en dat beschouw ik als een erg belangrijk resultaat.

Een wederzijds gesprek tussen ouders en leerkrachten/ school is heel erg belangrijk. Geen eenrichtingsverkeer.

Heel veel beslissingen in het onderwijs worden top-down genomen. Er wordt veel gesproken over vernieuwing, maar 33

deep democracy in de klas aan de slag te gaan. We willen ook onderzoek doen naar wat de impact is. Daar ben ik heel enthousiast over!

Kunnen leerkrachten deep democracy ook inzetten in hun relatie met ouders? Fanny: Ik vind dat er meer gepraat moet worden met ouders omdat er een soort van angst heerst tussen beide groepen om echt naar elkaar te luisteren. Hoewel dat juist zo waardevol kan zijn. Niet alleen voor leerlingen die problemen hebben op school, maar voor elke leerling. We zouden meer moeten nadenken over de manier waarop autoriteit vandaag de dag wordt ingevuld. Vroeger zat onze samenleving op dat vlak veel meer op eenzelfde lijn. In het boek verwijs ik naar een gesprek dat ik had met de klastitularis van mijn zoon. Die vindt dat zijn mening per definitie ook de mening van zijn leerlingen moet zijn. Daar ben ik het niet mee eens en dat is niet hoe ik mijn kinderen opvoed. Leerlingen mogen niet bang zijn voor hun eigen gedachten en waarnemingen. Ik ben van mening dat een wederzijds gesprek tussen ouders en leerkrachten/school heel erg belangrijk is. Geen eenrichtingsverkeer. Ouders worden in heel wat scholen ‘buiten gehouden’. Kom niet voorbij de witte streep op de speelplaats, terwijl ouders ook wel een mening hebben over een schoolcontext. Begrijp me niet verkeerd: iedereen heeft zijn eigen rol en we moeten elkaar daarin respecteren. Het is niet mijn taak als ouder om te bepalen hoe een leerkracht moet omgaan met de kinderen. We moeten wel evolueren naar een veilige omgeving waar ieders stem gehoord kan worden. Dat is nu zeker niet het geval, integendeel. Er heerst een onveiligheid die zich weerspiegelt op onze jongeren. Op die manier weten scholen noch ouders wat er allemaal speelt in het hoofd van de leerlingen en blijven er dingen onuitgesproken.

Op heel wat scholen wordt er jammer genoeg nog vaak gepest. Kunnen jullie tools hier ingezet worden? Fanny: Ik denk van wel. Alleen pakken we het iets anders aan dan ‘gewoonlijk’. Vaak is het zo dat pesten behandeld wordt als een geïsoleerde problematiek tussen ‘de pester’ en ‘de gepeste’. Hoe wij het vanuit deep democracy zien, is dat wanneer iemand gepest wordt of wanneer iemand 34

pest, die rol in de groep ook gedeeld zal worden door anderen. Wij betrekken dan ook de leerlingen die mee volgen in het pesten. Ik vind het erg interessant om eens te bekijken wat het pesten doet met de dynamiek van een klasgroep of school. Het pesten gaat tegenwoordig veel verder dan vroeger. Tien jaar geleden stopte het aan de schoolpoort, maar tegenwoordig gaat het gewoon verder op social media. Ook hier is het creëren van een veilige omgeving van groot belang. Heel wat jongeren voelen zich onveilig op school en daarbuiten. Zo gaat het pesten ongestoord verder. We moeten op zoek naar een manier waarop jongeren met elkaar in gesprek kunnen gaan over hoe ze van elkaar verschillen. Er zijn al heel wat mooie methodes ontwikkeld om het probleem aan te pakken. Deep democracy kan daar een aanvulling op zijn. Pesten is natuurlijk één vorm van uitsluiting en het is goed dat daar rond gewerkt wordt, maar we mogen ook discriminatie en racisme op school niet uit het oog verliezen. Die problematiek blijft nog vaak buiten beeld, terwijl ook daar sterk op ingezet moet worden.

4 con crete tips a chten voor leerk r #1 Inchecken: ik weet dat je maar 50 minuten per lesuur hebt en je je leerstof verwerkt moet krijgen. Toch is het belangrijk aan te voelen wat er speelt bij je leerlingen. Als je voelt dat er iets gaande is of als er spanningen zijn, maak er toch even tijd voor. Je kan het ook benoemen en er later meer tijd voor vrijmaken. #2 Zie je leerlingen niet te veel als ‘onbeschreven bladen’: zij weten ook al heel wat vanuit hun eigen ervaring. Zo was er een leerkracht geschiedenis die werkte rond WO II. Hij vroeg daarbij aan zijn leerlingen hoe dit thema in hun familie aan bod kwam en wat ze er al over gehoord hadden. Bleek dat er twee aanknopingspunten aangehaald werden door twee leerlingen waarover hij zelf eigenlijk niets wist. Een jongen vertelde over zijn grootvader uit Marokko die in België is beland omdat hij kwam vechten in Frankrijk tijdens WO II. Dat was een interessante invalshoek en aanleiding om zelf meer opzoekwerk te gaan doen.

Meer lezen?

#3 Een gesprek op voeten: dit is een manier om meningen over een specifiek thema de vrije loop te laten. Zo kom je vaak tot nieuwe inzichten en laten leerlingen eens een andere kant van zichzelf zien.

Van zondebok naar zebra

Fanny Matheusen €24,99 224 blz. ISBN 978-94-6337-147-6 goes-thing.be

#4 Het debat: leer kinderen omgaan met spanningen en conflict. Laat het gesprek daarbij niet escaleren, maar hanteer een duidelijke procedure. Dit lijkt me heel erg belangrijk. Jongeren moeten leren hoe ze meningsverschillen kunnen hanteren, want verschil zal er altijd zijn in onze samenleving.

Bestel via pelckmanspro.be.

Pelckmans Pro denk verder 35

Nieuw vak voor de eerste graad secundair

Mens en samenleving ek Onderwijs te graad secundair onderwijs in het Katholi eers de in en ling leer en krijg 9 201 ber tem leerlingen Vanaf sep nieuwe eindtermen en leerplannen willen De . ving enle sam en s Men bij: vak w Vlaanderen er een nieu e dagdagelijkse samenleving. immers meer feeling doen krijgen met onz amelijk, geestelijk heel wat competenties: burgerschap, lich van n kele wik ont het op t cus gefo rbij ten daa Er wordt nties, sociaal-relationele verhoudingen en pete com le nciĂŤ fina en e isch nom eco ijn, en emotioneel bewustz overwogen om te gaan met tal van media. slotte ook competenties die leren hoe wel of hoe werkt het bod: wat zijn de inkomsten en uitgaven, aan id ebre uitg t kom d rhei ove de van ving. rol Ook de je van onze lesmethode Mens en samenle aak rsm voo een st alva er rond Hie e? nism herverdelingsmecha

4 2

7 6 10 De rol van de overheid

143

secundair onderwijs

Opdracht

Welk rol speelt de overheid in ons dagelijks leven? Zoek de situaties op de tekening hiernaast en zet het nummertje erbij. Nour

Het is onmogelijk om deze ochtend een douche te nemen of mijn tanden te poetsen. Vannacht is de waterleiding gesprongen en we moeten wachten tot alles is gerepareerd. Helaas is er nog geen riolering in de straat, waardoor het water niet weg kan.

Papa brengt mij twee keer per week naar de voetbaltraining waar ik oefen als scheidsrechter. Vandaag zal ik waarschijnlijk te laat komen door de file. Het lijkt een serieus ongeval want ik zie politieagenten en hoor sirenes.

Elke week rijdt de vuilniswagen rond om ons huisvuil op te halen. Elke maand halen ze ook papier en karton op. Handig!

Opdracht

Welke uitgaven heeft de overheid? Welke situaties op de tekening behandelen mogelijke uitgavenposten van de overheid?

Welke inkomsten heeft de overheid? Welke situaties op de tekening behandelen mogelijke inkomstenbronnen van de overheid?

ving. Deze lesinhoud komt uit Mens en samenle Meer weten? Neem een kijkje op pelckmans.be.

Vijf mythes rond rekenen Onderwijsexpert Lieven Coppens doorbreekt ze Mythe 1

‘Rekenen is saai. Laat kinderen zoveel mogelijk zelf ontdekken binnen rekenonderwijs om hen te motiveren.’ Lieven: Rekenen is niet saai, wel de manier waarop het soms wordt aangebracht. Leerkrachten sturen het leerproces het best actief aan. Dit houdt in dat de leerstof systematisch en doelgericht gegeven wordt, gebaseerd op duidelijke leerdoelen die op een eenduidige en – waar nodig stapsgewijze – manier aangeboden worden. De leerkracht speelt hier een belangrijke rol. Hij of zij moet ervoor zorgen dat leerlingen uitgroeien tot zelfstandige rekenaars. Leren rekenen op basis van gissen en missen is hier niet aan de orde. Rekenen is namelijk geen aangeboren vaardigheid, maar per definitie een conventioneel menselijk systeem dat van generatie op generatie wordt doorgegeven. Je moet deze vaardigheid dus aanleren. Directe instructie werkt hierbij veel beter en leerlingen krijgen meer eigen verantwoordelijkheid naarmate ze de leerstof beter beheersen. De geleidelijke overdracht van begeleid leren naar zelfstandige rekenaars vind je terug in het onderstaande GRIMM-model. GRIMM staat voor Gradually Release of Responsibility Instruction Model. Dit model werd door Fisher en Frey in 2008 beschreven en houdt in dat de verantwoordelijkheid voor het leren in eerste instantie bij de leerkracht ligt. Stapsgewijs wordt die volledig naar de leerling verschoven. Verantwoordelijkheid leerkracht Instructie

‘Ik doe het’

Begeleide inoefening 1

‘Wij doen het’ Begeleide inoefening 2

‘Jullie doen het samen’

Zelfstandige verwerking

‘Je doet het zelf’

Verantwoordelijkheid leerling

Bij zelfontdekkend leren rekenen stel ik mezelf grote vragen. Rekenen is, zoals eerder gezegd, een conventioneel systeem dat door de mens uitgevonden is. Het is efficiënter en effectiever om deze conventie aangeleerd te krijgen. Zelfontdekkend leren is niet per definitie motiverend. Het kan ook heel bedreigend, frustrerend en demotiverend zijn. Zo leer je kinderen ook niet zwemmen door ze in volle zee van een boot te werpen en hen zelf te laten ontdekken hoe ze zich het best in het water voortbewegen. Daarbij moet je als leerkracht beseffen dat de echte motivatie pas achteraf komt, als leerlingen geleerd hebben wat de juiste rekenconventie is: als hoogmoed komt voor de val, komt oefening vaak voor de motivatie. Een model waarin ik veel van wat ik vertelde terugvind, is dat van de Effectieve Directe Instructie zoals het door Marcel Schmeier gebracht wordt.

Mythe 2 ‘Het is in aanleg bepaald of een kind leert rekenen of niet. Ofwel heb je een rekenknobbel, ofwel niet.’ Lieven: Vooral bij wiskundeleerkrachten en leerlingen die ‘sterk’ zijn in wiskunde leeft de perceptie dat je ofwel goed bent in wiskunde, ofwel niet, maar deze opvatting klopt niet. Ieder kind kan leren om goed te rekenen. Fouten maken hoort bij het leerproces en is een zeer belangrijke voorwaarde om tot leren te komen. Zoals onderwijsexpert John Hattie zegt: ‘Fouten zijn kansen om te leren.’ Daarnaast geldt voor mij het spreekwoord: ‘oefening baart kunst’. Kinderen moeten binnen rekenonderwijs uitgedaagd worden en het geloof in hun eigen kunnen is daarbij fundamenteel. Dat wil niet zeggen dat sommige kinderen niet beter zijn in rekenen dan anderen, maar elk kind kan wel ‘beter worden’. Je moet de spreekwoordelijke reken-

en taalknobbels dan ook relativeren: ze duiden meer op de

vlotheid waarmee leerlingen deze vaardigheden aanleren dan op een aangeboren aanleg.

Mythe 3

‘Zwakke rekenaars verdeel je in aparte niveaugroepen, zodat elk kind op zijn niveau kan oefenen.’ Lieven: Het is een uitdaging om goed om te gaan met de niveauverschillen in je klasgroep. Als leerkracht ligt hier een belangrijke taak voor je weg. Ik raad aan zoveel mogelijk te kiezen voor heterogene groepen, waarbij ‘sterkere’ leerlingen samenwerken met ‘minder sterke‘ leerlingen. Deze leerlingen kunnen veel van elkaar opsteken, want naast wiskundige doelen zijn socio-emotionele doelen minstens even belangrijk. De kracht van het modelleren wordt nog te veel onderschat. De mate van ondersteuning die je als leerkracht biedt, verschilt. Sommige leerlingen hebben namelijk meer instructie, oefening of ondersteuning nodig dan andere om hetzelfde lesdoel te behalen. Hier moet je eerst op inzetten voor je kiest voor een individueel aangepast leerplan.

Mythe 5

‘Kinderen moeten zelf ontdekken waar hun fout zit. De feedback luidt: “Kijk nog eens goed!”’ Lieven: De opmerking ‘kijk nog eens goed’ heeft niets te maken met feedback. Het enige wat een leerling daaruit kan opmaken is dat er ergens iets niet klopt. De feedback is niet specifiek genoeg en is ook niet gericht op de stappen die in de instructiefase zijn aangeleerd. Goede feedback doet de leerling nadenken over de rekenfeiten, de processen (lees: algoritmes en heuristieken), de volledigheid van de uit te voeren processen of over het selecteren en gebruiken van het juiste proces en de daarbij horende attitudes en vaardigheden.

Mythe 4

‘Sterke rekenaars leren automatisch en hebben geen instructie nodig. Laat ze zo snel mogelijk zelfstandig werken.’ Lieven: Hoewel het soms lijkt alsof sterke rekenaars geen instructie nodig hebben, leren ze niet vanzelf. Ook zij moeten, weliswaar verkort, uitgelegd krijgen hoe bepaalde rekenconcepten en -procedures precies werken. Het gebeurt wel eens dat ze zelf manieren bedenken om rekenproblemen op te lossen, maar deze zijn niet altijd even efficiënt. Sterke rekenaars zien vaak het nut niet in van het leren van rekenfeiten en basisbewerkingen zoals vermenigvuldigen, delen, optellen en aftrekken. Waarom zou je het memoriseren als je het ook heel snel uit je hoofd kan uitrekenen? Op de basisschool komen ze daarmee weg, maar als de rekenen wiskundeopdrachten in het secundair onderwijs moeilijker worden, is het ontbreken van geautomatiseerde rekenkennis een last, waardoor het leren van moeilijkere leerstof wordt belemmerd.

Rekenlopers Astrid Lenoir, Yvonne Vlaminckx en Ruth Buckinx • € 7,50 Bestel via abimo.be.

Effectief rekenonderwijs op de basisschool

10 mindframes om leren zichtbaar te maken

Marcel Schmeier • € 27,95 ISBN 978-94-6337-087-5

John Hattie, Klaus Zierer • € 49,00 ISBN 978-94-6337-171-1

Bestel via pelckmanspro.be.

Pelckmans Pro denk verder

Pelckmans Pro denk verder 39

Spellingspelletjes voor buiten

iedereen spelt

of in het park. Spelplezier geef je spellingles eens op de speelplaats effect op het Moedig buiten spelen en bewegen aan en len en bewegen is leuk en heeft een gunstig spe n, lere en Buit n? eve lesg en buit rom verzekerd! Waa nen hun energie kwijt. n op onderzoekende en speelse wijze én kun welzijn en de leerprestaties. Leerlingen lere met een van onze l 2019 Buitenspeeldag is? Ga aan de slag rden Pssst, wist je dat het op woensdag 29 apri spelt, dan kan je gemakkelijk de juiste woo reen Iede e hod met de r ove je chik Bes es. spellingspelletj aan de slag met onze woordentips. spelkaarten inzetten. Zo niet, ga dan zelf

Spel 7-8 jaar #1 Leeftijd: Buitenspel: Ren je rot

muisje meester muurtje werken raam pje kleurtje spiegel dokter l isje wandehu poesjewinter bosjeschuur tje lijntje

> Iedereen spelt-materiaal: groene en bruine spelkaarten les 9 met woorden als: raampje, spiegel, huisje, winter, schuurtje, muisje, meester, muurtje, werken, kleurtje… > per groep een blad papier en schrijfgerief Materiaal

Speluitleg: Verdeel de leerlingen in groepjes van vier. Elk groepje krijgt een spelkaart. De leerlingen staan in een rijtje achter elkaar. Aan de overkant van de speelplaats ligt er voor elk groepje een schrijfblad en schrijfgerief klaar. De leerlingen lezen een woord, onthouden het, lopen naar de overkant en schrijven het woord op. De volgende leerling mag vertrekken wanneer de vorige leerling zijn hand getikt heeft. Hij noteert een ander woord van het kaartje. De leerkracht verbetert tijdens het spel. Wanneer er een woord verkeerd geschreven is, trekt hij er een streep door en meldt dit aan het groepje. Het groepje dat als eerste vijftien woorden correct genoteerd heeft, heeft gewonnen.

Spel 8-9 jaar #2 Leeftijd: Buitenspel: Slangetje maken

Woo

s 7.indd 519

3 Woordkaarten_le

527497_9236 Iedereen spelt 3 Woordkaarten_les 7.indd 520

451

staart

Woorden met een doffe

15:39 2/10/17

staart

527551_9240_Spel_2_ 15x.indd 421

meisje, paleis, automaat, goudvis, houthakker, kabouter, kauwgom…

Pelckmans

Iedereen spelt

15x.indd 40_Spel_2_ 527551_92

roepen deurtje moeder wortel flesje

t een doffe

> Iedereen spelt-materiaal: woordkaarten les 7 en les 11 met woorden als: dolfijn, eiland, ijsje,

ij rden met ei of 16/10/17 16:44

527497_9236

me Woorden

Materiaal

iedereen spelt

de vijver

16/10/17 16:44

Speluitleg: Duid vier leerlingen aan die de kop van een slang zijn. De andere leerlingen trekken een woordkaart en verspreiden zich over het speelveld. De slangenkopjes krijgen een kaartje met een tweeklank (ei, ij, au of ou) op. De slangenkopjes lopen door het speelveld en tikken andere leerlingen aan. Deze leerlingen zeggen hun woord. Het slangenkopje geeft aan of het woord bij zijn klank hoort of niet. Als het de juiste klank is, sluit deze leerling aan bij het slangenkopje en gaan ze samen verder op zoek naar nog mogelijk juiste woorden. Het is de bedoeling om zo snel mogelijk alle slangen volledig af te maken.

2/10/17 15:39

basisonderwijs

Spel #3 Leeftijd: 9-10 jaar • Buitenspel: Roepspel > Iedereen spelt-materiaal: spelkaarten les 2 met woorden als: voorstellen, staren, begonnen, gelukkig, super, aanleggen, huwelijk, herinnerde, ontploffing, gebeten… > stoepkrijt Materiaal

Speluitleg: Verdeel de klas in twee groepen. Elke groep verdeelt zich op zijn beurt in twee groepen: een groep roepers en een groep schrijvers. Plaats groep B in zijn geheel in het midden. De roepers van groep A plaats je links van groep B, de schrijvers van groep A plaats je rechts van groep B. Je geeft de roepers van groep A een groene spelkaart. De leerlingen van deze groep roepen de woorden naar de overkant. De leerlingen van groep B mogen zoveel mogelijk lawaai maken om dit te verhinderen. De schrijvers van groep A noteren de woorden met stoepkrijt. Per juist geschreven woord verdienen ze een punt. Na vijf minuten wisselen de groepen van plaats. Groep A plaats je nu in het midden. De roepers van groep B plaats je links van groep A, de schrijvers plaats je rechts. Je geeft de roepers van groep B een bruine spelkaart. De roepers proberen op hun beurt zoveel mogelijk woorden te roepen naar de overkant. De schrijvers van groep B noteren de woorden met stoepkrijt. Beëindig het spel na vijf minuten. Wie de meeste woorden correct schreef, wint.

Spel #4 Leeftijd: 10-11 jaar • Buitenspel: Gooien maar! > Iedereen spelt-materiaal: woordkaarten les 16 met woorden als: amfibieën, Australië, ideeën, quotiënt, bijen, sleeën, televisie, zeeën, trofeeën, skiër… > twee emmers > twee tennisballen Materiaal

Speluitleg: Zet twee emmers. Op de ene emmer staat met trema en op de andere zonder trema. Teken een startlijn op ongeveer vijf meter van de emmers vandaan. Verdeel de groep in tweeën. In elke groep krijgt iemand een tennisbal. Trek nu een woordkaart en zeg het woord hardop. Van elk team loopt de leerling met de tennisbal naar de juiste emmer en gooit of legt de tennisbal erin. Zit de bal als eerste in de juiste emmer? Dan krijgt het team een punt. Trek daarna een nieuwe woordkaart en laat de volgende leerlingen lopen naar de emmers.

Spel #5 Leeftijd: 11-12 jaar • Buitenspel: Kabouters > Iedereen spelt-materiaal: spelkaarten les 17 met woorden als: pianootje, puppy’tje, parapluutje, hyenaatje, theetje, cafeetje, pizzaatje, slaatje, baby’tje, radiootje… > vijf bladen papier per groep > vijf balpennen per groep Materiaal

Speluitleg: Verdeel de klas in vijf gelijke groepen. Zorg dat de leerlingen van elke groep op een rij staan met telkens een vijftal

meter tussen hen in. De verschillende rijen staan zo ver mogelijk uit elkaar. Zelf sta je voor de rijen. Vraag nu aan de eerste leerling van elke rij om tot bij jou te komen. Het is belangrijk dat de afstand tussen die vijf leerlingen bij jou en het volgende lid van hun groep gelijk is. In dit spel over verkleinwoorden zijn de leerlingen kabouters en spelen ze gehurkt. Fluister een woord van de woordkaarten, zodat enkel de vijf leerlingen bij je het kunnen horen. Zij kruipen gehurkt naar het volgende lid van hun groep en fluisteren het woord in zijn oor. Die kruipt naar de volgende, enz. De laatste leerling schrijft het woord op zijn blad, laat het blad liggen en loopt snel naar jou. Zo schuiven alle leerlingen een stapje op. Zodra er een leerling bij jou is, fluister je een tweede woord in zijn oor. Zo gaat het spel verder tot elke leerling een woord heeft genoteerd. De groep die het eerst klaar is, is de winnaar. Uit:

iedereen spelt

Spellingsmethode Iedereen spelt. Meer weten: pelckmans.be/iedereenspelt

Minitortilla’s

voor 24 stuks

BASIS 3 tarwetortilla’s van 25 cm Ø (kant-en-klaar of zelfgemaakt) VULLING 5 dl kippenbouillon 200 g kipfilet 6 gepelde, gekookte biologische garnalen (diepvries of viswinkel) 3 limoenen 1 rijpe avocado 1 vleestomaat 5 kleine jalapeño’s in verschillende kleuren 1 blikje zwarte bonen 2 el olijfolie zout, peper 4 el gekookte maiskorrels zuur ingelegde groenten 1 bosje bieslook chilisaus (optioneel)

INSTRUCTIES Breng de bouillon aan de kook en laat de kipfilet 10 minuten sudderen. Neem de kip uit de pan en laat hem afgedekt afkoelen. Snijd hem in stukjes. Snijd de garnalen in stukjes. Pers de limoenen uit. Halveer de avocado, verwijder de pit en haal het vruchtvlees uit de schil. Snijd de avocado in kleine stukjes en druppel de helft van het limoensap erover. Was de tomaat en droog hem af. Snijd hem in plakjes en snijd die in kleine stukjes. Snijd de jalapeño’s in ringen. Spoel de bonen af met koud water en laat ze goed uitlekken in een zeef. Pureer 100 gram bonen met de olijfolie en breng op smaak met zout en peper. Steek rondjes van 7 cm uit de tortilla's. Verwarm ze in gedeelten aan beide kanten op laag vuur in een antiaanbakpan, zodat ze zacht en vormbaar worden. Doe ze meteen in aluminiumfolie en wikkel ze in een theedoek. Leg de minitortilla’s om te vullen afzonderlijk op een bord. Leg steeds wat vulling in het midden en laat de rand vrij. Vul ze eerst met 1 theelepel bonenpuree, dan avocado, tomaat, jalapeño, maiskorrels, zwarte bonen, zure groenten en afwisselend kip of garnalen. Sla de onderkant over de vulling en bind het geheel vast met een stengel bieslook. Druppel er desgewenst chilisaus over.

On t dek m eer s lek k ere m in ih apje Minimania Ilse König €19,99 160 blz. ISBN 978-94-91853-18-0

Bestel via vanhalewyck.be

Puzzelplezier Zweedse Puzzel Puzzel Zweedse trachten trachten regenzeiltje regenzeiltje

mistig mistig

ondervloer ondervloer

memorie memorie situatie situatie

1 1 beteugelen beteuscheepsgelen touw scheepstouw

namaak namaak sneeuwschaats sneeuwschaats

krijgsmacht krijgsmacht harnas harnas

uniek uniek docente docente

citrusvrucht citrusvrucht lesoverzicht lesoverzicht

pandoering pandoering

winkelketen winkelketen

11 roulette11 term rouletteterm

voorzetsel voorzetsel

bergweide bergweide zeewier zeewier

kinderspeelkindergoed speelgoed

12 12 aanplakbiljet aanplakbiljet huidsmeer huidsmeer

10 10

dier dier handcomputer handcomputer

berkelium berkekunstlium product kunstproduct

lastig lastig aanvankelijk aanvankelijk

meisjesnaam meisjesnaam eenheid eenheid schoolvak schoolvak

mededingster mededingster afstraling afstraling Sloveense munt Sloveensemet munt name met name

Bijbelverklaring Bijbelverklaring 9 9 aanvangen aanvangen broche broche

tekengerei tekengerei zeilschip zeilschip

8 ordner ordner 8 deel v.h. gezicht deel v.h. gezicht vochtig koud vochtig koud

schildknaap schildeen jaar knaap durend een jaar durend

pc-toets Arabische titel pc-toets Arabische titel 2 2

gegroet (Lat.) gegroet (Lat.) amusement amusement lofzang lofzang

7 7

schapenweide sterren- schapenschuifbeeld weide sterrentrompet schuifbeeld trompet

motorrijder motorrijder bushel (afk.) bushel horeca(afk.) bedrijf horecabedrijf

persoonlijk vnw. persoonvervloekt lijk vnw. oord vervloekt oord

6 6 opeenvolging opeenvolging

programmeertaal programmeertaal

niet hoog niet hoog

5 5

barenspijn barenspl. pijnin Letland pl. in Letland

alleenstaande alleenpersoon staande persoon

It. herberg It. herberg

fraaie kleding fraaie kleding opgooi opgooi

en andere en andere

overeenkomst overeenbouwkomst materiaal bouwmateriaal

witgoedmerk witgoedmerk

deskundige deskundige

Canadese proCanavincie dese provincie

geladen deeltje geladen deeltje anti anti

strandmeer strandmeer wens wens

zanggodin zanggodin

4 4

gereedschap gereedschap

munteenheid muntonzes eenheid inziens onzes inziens nonsens nonsens

3 3

Griekse godin Griekse godin

rijstgerecht rijstgerecht

Depuzzelaar.be Depuzzelaar.be

1 1

2 2

3 3

4 4

5 5

6 6

7 7

8 8

9 9

10 10

11 11

12 12

Depuzzelaar.be

Onderwijsvernieuwing eerste graad? Pelckmans trekt aan de bel Kom naar onze infosessies Tegemoetkomen aan de onderwijsvernieuwing 2019? Daar helpt Pelckmans je mee. We brengen in kaart wat de nieuwe eindtermen en leerplannen precies inhouden voor jouw vak en zorgen voor de nodige didactische vernieuwing in onze lesmethodes. Geen nood, niet alles verandert. We kiezen voor een doordachte aanpak, behouden wat goed is en focussen daarbij op competentiegericht onderwijs en hoe wij leerkrachten hierin kunnen ondersteunen. Schrijf je in op onze infosessies pelckmans.be/infosessies

Brugge

Site Oud Sint-Jan – 06/02/2019

Gent

Flanders Expo, Flex Meeting Center – 13/02/2019

Leuven

Brabanthal vergadercentrum – 20/02/2019

Grobbendonk

Best Western Plus Aldhem Hotel – 27/02/2019

Hasselt

PXL Congress – 13/03/2019

Antwerpen

BluePoint – 20/03/2019

Kortrijk

Kortrijk Xpo Meeting Center – 27/03/2019

Pelckmans maakt deel uit van Pelckmans uitgevers nv Brasschaatsteenweg 308 – 2920 Kalmthout t 03 660 27 00 – t klantendienst 03 660 27 20 pelckmans.be – uitgeverij@pelckmansuitgevers.be Met voorbehoud van tussentijdse prijswijzigingen, inclusief btw, exclusief verzendkosten

I S B N 978-90-289-9758-5

ean-code 9

789028 997585