Inhoud Hoe werk je met Facet 2?
4
1 Respect 1 Respect? W@ is d@? 2 Respect in de Bijbel 3 Respectvol samenleven?
7 8 12 16
2 Groeien 1 Met vallen en opstaan 2 Kiezen voor 3 Help, ik groei!
23 24 28 30
3 Hoe? Zo! 1 Communicatie 2 Praten kan pijn doen, maar ook verbinden 3 Communiceren met God
35 36 38 42
4 Natuur 1 Respectvol of respectloos omgaan met de natuur 2 Zorgen voor de wereld? 3 Bewust omgaan met de natuur
47 48 52 56
5 Lichaam 1 Mijn lichaam verandert 2 Sta op, loop en leef 3 Ben ik een freakshow?
63 64 68 72
6 Pijn 1 Pijn raakt je! 2 Vluchten of verwerken? 3 Pijn helpen dragen
77 78 82 86
7 Franciscus 1 Franciscus, een zoekende jongeling 2 Franciscus gaat zijn eigen weg 3 Jezus achterna ...
91 92 96 104
8 Binnenstebuiten 1 Mooi of niet? 2 Kijk, ik geloof 3 Op zoek naar rituelen 4 Zeven rituelen, zeven sacramenten
109 110 114 120 122
9 Grensmomenten 1 Botsen op grenzen 2 Omkijken naar elkaar 3 God opent grenzen
125 126 130 134
Mijn dagboek 141
3
Respect 1
Waar zie je respect rondom jou?
•
Hoe tonen mensen in de Bijbel respect?
•
Hoe werken mensen aan een respectvolle samenleving? 7
1 Respect? W@ is d@? 1
Omcirkel de woorden uit het filmpje die volgens de jongeren bij ‘respect’ passen.
ge h oor
oen anders d
z am en
goed om gaan me t alle men sen zijn beleefd
g zijn aardi opstaan in de bus voor ou deren
niet pe
luistere n naar elkaar
sten
niet uitschelden
laten ijn waarde elkaar in z
bewond e
met elkaar discussiëren
2
8
ring
Hoe denk je over respect? Noteer wat respect volgens jou betekent.
Levensbeschouwing
Leefstijl
Een levensbeschouwing is de manier waarop iemand naar het leven kijkt en hoe deze persoon zijn leven wil invullen. Als mensen geloven in God(en), dan is hun levensbeschouwing godsdienstig.
Een leefstijl is de manier waarop iemand leeft en zich gewoonlijk gedraagt op het gebied van voeding, kleding, aankopen, relaties, ontspanning …
1
2
Ik lees de berichten in de gsm van mijn moeder.
3
3
Ik word kwaad als anderen niet akkoord gaan met mijn mening.
4 Als er nog een stuk pizza overblijft en ik heb genoeg gegeten, dan gooi ik dat in de vuilnisbak.
Ik koop cursusblokken van kringlooppapier om op te schrijven.
Speel het spel ‘Op weg naar respect’. a Gaat het om respectvol of respectloos gedrag? Kleur op de spelkaarten steeds de passende duim. b Bespreek met de klas waarom mensen zich gerespecteerd willen voelen. Wat besluiten jullie? c Markeer hoe je klasgenoten op jouw gevoelens bij de verschillende situaties tijdens het spel reageerden. begripvol
agressief gekwets t
negatief
verbaasd
ol respectv d vervelen
positief
beleefd boos
tevreden
verdriet ig
o respectl
meelevend
os
pret tig
d Hoe ga je om met de natuur? Noteer drie voorbeelden. Duid aan welke leefstijl/levensbeschouwing bij jou het beste past. Ik ben een echte natuurvriend. Ik hou van de natuur. Ik ben bezorgd om de toekomst van onze aarde. Daarom wil ik zo goed mogelijk voor de natuur zorgen.
Ik ben een christen. In de Bijbel kan je lezen dat God aan de mensen de opdracht heeft gegeven om de aarde en de natuur te gebruiken, maar ook om er goed voor te zorgen.
Ik ben een consument die graag allerlei spulletjes koopt en dus heb ik een coole gsm, veel kleren en nog zoveel meer. Ik denk er niet echt over na of dit goed is voor de natuur. Ik hoor er gewoon graag bij.
Ik ben een sportieveling en vind het belangrijk om gezond te leven. Daar hoort vers voedsel bij: groenten, vis of vlees, fruit, noten, granen … Ik probeer om nooit eten weg te gooien en geen water te verspillen.
9
4
samenvatting Wat is respectvol gedrag? a Vul het schema aan met enkele voorbeelden.
Respect voor JEZELF
Respect voor DE NATUUR
je eigen lichaam.
als persoon
voorbeeld
voorbeeld
je mening
als groep
voorbeeld
voorbeeld
je gedrag voorbeeld
Respect voor ANDEREN
hun persoon voorbeeld hun bezit voorbeeld hun overtuiging voorbeeld
b Waarom is het belangrijk dat mensen de natuur respecteren? c Welke levensbeschouwingen/leefstijlen passen hierbij? 10
5
Hoe gaan mensen respectvol/respectloos met elkaar om in de klas?
a Noteer in elke kolom drie voorbeelden uit het beeldfragment. b Vul de tabel aan met eigen voorbeelden. respectloos gedrag in de klas
respectvol gedrag in de klas
Respect! Noteer bij elke letter een kwaliteit die past bij mensen die elkaar met respect behandelen.
Waar zie je respect rondom jou? PPIk kan het begrip ‘respect’ omschrijven. PPIk kan verwoorden en bespreken hoe anderen met mijn gevoelens omgaan. PPIk kan aanduiden welke levensbeschouwing of leefstijl invloed heeft op mijn omgang met de natuur. PPIk kan voorbeelden geven van respectvol gedrag tegenover mezelf, anderen en de natuur. 11
2 Respect in de Bijbel 1
Het verhaal van Ruth en Boaz
Wie krijgt respect? Wie toont respect? Hoe toont hij/zij respect?
naar Ruth 1,1 – 2,15
Waarom denk je dat hij/zij respect toont?
2
Bernadette Lopez
Jezus en de melaatse
Op een dag kwam een melaatse man naar Jezus toe. Hij mocht niet meer in de stad wonen en iedereen ging hem uit de weg. Bovendien zeiden de mensen dat zijn ziekte een straf van God was. De melaatse knielde voor Jezus en vroeg hem om hulp. Hij zei: ‘Als u wilt, kunt u mij beter maken.’ Jezus had medelijden met de man. Hij raakte hem aan en zei: ‘Ik wil Wie krijgt respect? dat je beter wordt.’ Meteen werd de man beter. Zijn huidziekte was verdwenen. Voordat Jezus de man Wie toont respect? liet weggaan, zei hij: ‘Denk eraan, je mag aan niemand vertellen wat er gebeurd is.’ naar Mt 8,1-4
Hoe toont hij/zij respect? Waarom denk je dat hij/zij respect toont?
12
3
Mozes en de brandende doornstruik
Wie krijgt respect? Wie toont respect? Hoe toont hij/zij respect?
naar Ex 3,1 – 4,17
Waarom denk je dat hij/zij respect toont?
1
Hoe beleven mensen respect in enkele Bijbelverhalen? a Vul bij elk fragment het vragenkader in. b Duid telkens aan of dit fragment uit het Eerste of Tweede Testament komt. c Kies één fragment uit. Beeld je in dat jij de persoon bent die respect heeft getoond tegenover iemand anders. Schrijf kort neer wat er vandaag is gebeurd. Wie ben je? Wie heb je ontmoet? Wat heb je gezegd? Wat heb je gedaan? Hoe voel je je nu?
13
2
Wat wil Jezus de mensen vertellen over respect? a Los de rebus op.
Naar Mt 7, 12
b Noteer bij elke persoon hoe je met hem/haar respectvol kan omgaan. – de chauffeur op de bus: – iemand die jonger is dan jij: – een gelovige leeftijdsgenoot: 3
Hoe roept de Bijbel mensen op om iedereen te respecteren? a Vul de zin aan: De Bijbel kan mensen inspireren om de ander te respecteren als
b Jezus en mensen in de Bijbel tonen respect voor anderen. Vink aan waarom ze respectvol met elkaar omgaan. PPOmdat ze niemand willen pesten of beledigen. PPOmdat ze elke mens als een kind van God zien. PPOmdat ze vertrouwen hebben in een persoon. PPOmdat ze beleefd willen zijn. PPOmdat ze verdraagzaamheid willen tonen. PPOmdat ze verplicht zijn te doen wat anderen zeggen. PPOmdat ze de ander waardevol vinden. PPOmdat ze zich veilig voelen bij een persoon.
14
4
Wie verdient jouw respect? a Kies twee mensen uit waarvoor je veel respect hebt. • De ene persoon moet iemand uit je omgeving zijn (je tante, een leerkracht, de buurman …). • De andere persoon moet iemand van wereldformaat zijn (een acteur, president, popster, topsporter, een christelijke figuur, een spirituele figuur …). b Vul voor beide personen de fiches in. Naam: Leeftijd:
foto
Hoe ken je deze persoon? Ik respecteer hem/haar omdat
Naam: Leeftijd:
foto
Hoe ken je deze persoon? Ik respecteer hem/haar omdat
Hoe tonen mensen in de Bijbel respect? PPIk kan in een Bijbelverhaal aanduiden wie wel/geen respect krijgt. PPIk kan in een Bijbelverhaal aanduiden wie respect toont. PPIk kan elementen opnoemen die de Bijbel aanreikt om respectvol met elkaar om te gaan. 15
3 Respectvol samenleven? De klas van Vic
Hoi, ik ben Rik. Ik geloof niet zomaar
Ik heet Lina. Omdat ik de ene week bij
Wat leeft bij deze persoon aan de binnenkant? Wat vindt hij belangrijk?
Wat leeft bij deze persoon aan de binnenkant? Wat vindt hij belangrijk?
Hoe kan je dit zien?
Hoe kan je dit zien?
wat anderen zeggen. Ik kies zelf wat voor mij belangrijk is in het leven. Ik vind dat iedereen de vrijheid heeft om anders te zijn en te denken. Vorig jaar heb ik deelgenomen aan het feest van de vrijzinnige jeugd. Toen gingen we twee dagen op weekend met een grote groep van wel 120 jongeren. Het was keitof.
16
mijn vader ben en de andere week bij mama, moet ik heel wat heen en weer sleuren. Maar mijn laptop en mijn smartphone vergeet ik nooit! Die zijn echt belangrijk, want elke avond speel ik games. Ik heb wel favoriete spelletjes maar ik probeer ook af en toe iets nieuws. Het geeft me een goed gevoel om te winnen of een hoge score te halen.
1
Wat leeft er bij de klasgenoten van Vic? a Lees de getuigenissen van de klasgenoten van Vic. Noteer de namen bij de tekening. b Beantwoord de vragen onder de getuigenissen van de klasgenoten van Vic. c Hoe kunnen mensen aan jouw uiterlijk zien wat aan je binnenkant leeft? – Welke tekens of symbolen draag je? – Welke gewoontes of gebruiken heb je? – Wat is jouw leefstijl of levensbeschouwing? d Waarom is het belangrijk dat mensen in een klasgroep en in de samenleving respectvol met elkaar omgaan?
Hey, mijn naam is Sam. Op
In mijn klas zitten twee vrienden die ik al ken vanaf de kleuterschool. Ik ben Vic en ik vind vriendschap heel belangrijk. We delen heel wat samen. Zo hebben we alle drie catechese gevolgd als voorbereiding op ons vormsel. Toen hebben we gezegd dat we in God geloven en dat we proberen te leven zoals Jezus. Dat is niet altijd makkelijk… Soms vergeet ik het gewoon.
donderdag en zondag ga ik trainen in onze badmintonclub ‘De pluimpjes’. Ook mijn ouders en mijn broers spelen badminton. Sinds dit jaar mag ik op zaterdag deelnemen aan de competitie van onze provincie. Dan ga ik nog eens extra trainen in een andere club. Gelukkig willen pa of ma altijd chauffeur zijn!
Wat leeft bij deze persoon aan de binnenkant? Wat vindt hij belangrijk?
Wat leeft bij deze persoon aan de binnenkant? Wat vindt hij belangrijk?
Hoe kan je dit zien?
Hoe kan je dit zien?
17
2
Zoek uit hoe respectvol of respectloos mensen samenleven.
Onderzoek 1
BEGELEID ZELFSTANDIG WERK BEGELEID
Je werkt zelfstandig. Toch kan je de hulp van de leerkracht inroepen. Leg daarvoor je ‘help’-kaartje op de hoek van je bank.
ZELFSTANDIG
In dit BZW werk je alleen. Je mag op je eigen tempo werken.
WERK
eze opdracht mag je oplossen als je er de D tijd voor hebt.
Welke vormen van respectloos gedrag ken je?
a Zoek vormen van respectloos gedrag in onze maatschappij. Puzzel telkens twee of drie strookjes bij elkaar en noteer je antwoorden in het kader bij de correcte omschrijving.
SCHEL
SIE
DEN
PES
DA
LISME
AGRES TEN
VAN
Dingen met opzet vernielen of beschadigen: Geweld gebruiken: Situatie waarin mensen niet gelijk behandeld worden: Discriminatie Woorden die iemand beledigen: Iemand opzettelijk gemeen behandelen:
b Welke woorden uit opdracht a kan je bij het krantenartikel plaatsen?
Zestigtal mensen bekogelen hulpdiensten met eieren: ‘Onaanvaardbaar’
In Borgerhout waren twee wagens op elkaar ingereden. Door de klap was één voertuig tegen de gevel van een woning beland en vervolgens tegen twee geparkeerde auto’s geslingerd. De hulpdiensten kwamen ter plaatse. Nieuwsgierige voorbijgangers verzamelden zich rond het gebeuren. Enkelen van hen begonnen met eieren naar de hulpdiensten en hun voertuigen te gooien.
18
Onderzoek 2
Hoe kan je reageren als iemand je respectloos behandelt omwille van je levensbeschouwing.
Antisemitische uitspraak tijdens een tennistornooi in Antwerpen
Tijdens een match in Antwerpen ontstond er ruzie over het al dan niet ‘out’ zijn van een bal. De ene speler riep naar de andere, een Antwerpse speler van joodse afkomst: ‘Je bent een vuile jood. Ze hadden jullie allemaal moeten doden.’ Dit kwetste die joodse speler zo hard dat hij besloot het tornooi te verlaten. De tennisser die zijn tegenspeler beledigde, werd weggestuurd van het tornooi. a Markeer de woorden die passen bij dit bericht. agressief
discriminatie
pesten
schelden
vandalis me
b Waarom verliet de joodse tennisspeler het tornooi? c Wat zou je doen als iemand jou heel erg beledigt? d Wat kan je doen als iemand je uitlacht of kwetst omwille van je levensbeschouwing? Vul de ontbrekende woorden in. Kies uit: boos – kwetsen – praten – rustig. Word niet
en probeer
te
met de ander over de zaken die jou
. Onderzoek 3
Hoe kan iemand zich respectvol gedragen in de samenleving?
Zet je samen met de MIVB in voor respect
Respect is een zaak van iedereen en van elke dag. Een gebaar, een glimlach, een blik, een begroeting … Respect maakt het leven mooier. Het openbaar vervoer maakt deel uit van het leven in Brussel. Daarom lanceert de vervoersmaatschappij MIVB opnieuw ‘respectdagen’. Ze vraagt de reizigers en alle personeel van bus, tram en metro hun respect voor elkaar te tonen door de badge ‘Elkaar respecteren doet Brussel bewegen’ op te spelden. De badges worden uitgedeeld via het internet. Je kan in zes stations ook een persoonlijke badge laten maken met je eigen foto. De foto’s worden ook afgedrukt en opgehangen aan de respect-wall, een groot bord dat tijdens de actie op het net te zien zal zijn.
19
a Zoek in het woordraster tien woorden die helpen om je respectvol te gedragen in de maatschappij. Zoek in alle mogelijke richtingen! Met de overgebleven letters (zonder Q, W, X, Y, Z) kan je een slogan vormen. E
R
D
R
A
A
G
Z
A
A M
ACCEPTEREN
R N
E
V
E
G
R
E
V
C
R
F
BELEEFD
I
X
E Q E
Z
S
D C
Y
E
N
DIALOOG
E
P W R
E
Y
F
E
Z
I
C
E
N T Q G
E
E
P
E
T
X
D
R
D Q V
Y
E
T
E
I
N
=
I
E
E
Z
R
L
E
E
S
S W P
A D
L
X
E
R
E O Y
I
C Q
L
R
VRIENDELIJK
I
B
E
T
P
K
X
R
U
I
O A
WAARDEREN
J
N Z
J
Z
G
E W N
L
O A
K
D
E
H K
J
E
G W
V
I
I
L
GELIJKHEID LUISTEREN POSITIEF VERDRAAGZAAM VERGEVEN
b Bedenk een slogan voor ‘respectdagen’ in jouw school. Maak een ontwerp voor een badge. Onderzoek 4
Hoe kan je respectvol omgaan met mensen met een beperking?
Peuter met syndroom van Down wordt toch model
Megan stuurde foto’s van haar zoontje Asher naar een talentenbureau. Ze geloofde haar oren niet toen ze een negatief antwoord kreeg. Asher heeft het syndroom van Down en hij kon geen model worden. Ze besloot niet op te geven. In een interview vertelt de mama: ‘Mensen met een beperking of handicap willen net zo goed betrokken worden bij gewone dingen. Hen aanvaarden is dan ook heel belangrijk. Door hen op te nemen in reclamecampagnes, toon je ook respect en toon je dat deze mensen evenveel waard zijn als eender wie.’ De mooie foto’s van het jongetje werden opgemerkt door de de baas van het kinderkledingmerk OshKosh Kids. En ja hoor, de kleine uk heeft zijn eerste opdracht binnen.
20
a Onderstreep met rood waarom Megan een negatief antwoord van het talentenbureau kreeg. b Hoe kan je respectvol omgaan met mensen met een beperking? Vink aan. PPPraat niet altijd over de handicap. Mensen met een beperking doen vaak veel meer in het leven en hebben heel wat te vertellen. PPSpreek over gehandicapten, mindervaliden en gebrekkigen. Dat is toch wie ze zijn! PPReageer niet overbezorgd. Als een persoon met een beperking hulp nodig heeft, zal hij dat wel vragen. PPAls je merkt dat iets een probleem vormt voor de persoon met een beperking, kan je er in dialoog over praten. c Wat betekent respect voor de mama van Asher? Onderstreep dit in het krantenartikel.
Hoe heb ik het gedaan? kan ik nog in groeien
ben ik goed in
ben ik super in
Ik vond de antwoorden binnen de tijd. Ik heb rustig gewerkt. Ik concentreerde me op de opdrachten. Ik kon alles invullen. Ik probeerde netjes te werken. • Top! Dit deed ik echt goed: • Tip om nog beter te worden:
Hoe werken mensen aan een respectvolle samenleving? PPIk kan bespreken hoe tekens, symbolen en gebruiken laten zien wat aan de binnenkant leeft. PPIk kan voorbeelden geven van situaties waarin mensen zich respectvol of respectloos gedragen tegenover elkaar.
Antisemitisme Antisemitisme is een vijandige houding tegenover joodse mensen, soms ook Jodenhaat genoemd. Er is dan discriminatie tegenover de Joden. 21
Inzicht Milan, een goede vriend van Vic vertelt over respect
Hallo, ik ben Milan, een goede vriend van Vic. We zitten al jaren in dezelfde klas! We zijn als twee handen op één buik! We delen alles met elkaar. Zelf ben ik een echte natuurfreak. We moeten goed voor ons milieu zorgen want de natuur geeft ons alles wat wij nodig hebben om te leven. Ik hou van trektochten in de natuur en ook van dieren. In onze tuin heb ik een halve boerderij: twee schapen, zes kippen en een haan, drie eenden, een poes en een konijn en o ja, ook nog wat vissen in de vijver. Het is een heleboel werk om die elke dag te verzorgen! Maar ook fijn. Vorig jaar werd ik lid van het WWF, het Wereldnatuurfonds. Deze organisatie zorgt voor het redden van dieren en planten die bedreigd zijn. Er zijn meer dan 1000 projecten in heel wat landen. Elke maand geef ik twee euro van mijn spaargeld om de acties te steunen. Samen willen we de vernieling van ons milieu stoppen. We bouwen aan een toekomst waarin mensen de natuur met respect behandelen! 1
Wat leeft bij Milan aan de binnenkant? a Welke tekens of symbolen draagt hij? b Hoe leeft Milan? Welke interesses heeft hij? c Wat is zijn leefstijl of levensbeschouwing?
2
Hoe toont Milan respect voor de natuur? a Wat doet Milan voor de natuur? b Waarom heeft Milan respect voor de natuur?
3
22
Milan wil op school een actie doen: ‘meer respect voor de natuur’. Ontwerp voor hem een affiche. a Zoek een goede slogan (die mag ook rijmen) en noteer die in mooie letters. b Bedenk ook een teken of logo voor de actie. Zorg dat dit duidelijk op de affiche staat. c Roep de andere leerlingen op om meer zorg en respect te tonen voor de natuur. Noteer minstens drie activiteiten of elementen van de actie.