n
Resultaat 2013
n
Onkruidbestrijding tulp
Pythium en vitaliteit bij hyacint n
n
n
Bemestingsdemo
n
Plaatsspecifieke maatregelen
Hogere opbrengst leliebol
n
Virus beperken
n
Resultaat in beeld Onderzoek, feiten en cijfers Bloembollen
schakel in succes
‘ Kennis en innovaties leveren euro’s op’ De bollenteelt heeft te maken met strenge bemestingsnormen en gronden waar door jarenlange bollenteelt de bodemvruchtbaarheid en -structuur onder druk staan. Agrifirm Plant doet daarom onderzoek naar strategieën om tot een goede aanpak te komen voor behoud en zelfs verbetering van de bodemkwaliteit. Denk aan vruchtwisseling, specifieke bemesting en een juiste inzet van gewasbeschermingsmiddelen. Daarnaast heeft elk bolgewas zijn eigen aandachtspunten waarvoor we via onderzoek kennis ontwikkelen. Ook halen we veel kennis uit ons brede internationale kennisnetwerk en vertalen deze naar praktische adviezen in de regio.
‘De Nederlandse agrisector staat bekend om haar innovatieve vermogen. Als Agrifirm Plant geloven wij in de waarde van innovatie. In deze speciale editie van Resultaat in beeld voor bloembollen dragen wij dat uit.
Dit bulletin informeert u over de belangrijkste resultaten uit ons onderzoek. Onderzoek dat leidt tot nieuwe kennis en innovaties, waarmee u uw voordeel kunt doen. Of nog beter gezegd: kennis en innovaties leveren euro’s op in uw portemonnee.
Veel kansen zien we in de voortschrijdende ontwikkeling en koppeling van digitale systemen. Wij beschikken over die kennis en over modules die digitale informatie op perceelsniveau vertalen naar gerichte adviezen. Zo zijn er vele kansen om geld te verdienen, ook voor u. Daarom is mijn advies: informeer bij uw Agrifirm Plant specialist over de nieuwste ontwikkelingen en kennis voor uw teelten en bespreek de mogelijkheden voor implementatie op uw bedrijf. We wensen u een voorspoedig teeltseizoen toe.’ Drees Beekman, algemeen directeur
Diverse strategieën
Onkruidbestrijding in tulp op lichte klei Bepaalde onkruidsoorten in tulp zijn lastig te bestrijden. Het gedeeltelijk mislukken van een onkruidbestrijding kan onder andere leiden tot een verhoogde kans op virus, opbrengstderving, extra arbeid en problemen bij het rooien. Agrifirm Plant beproeft daarom jaarlijks de effectiviteit van diverse strategieën. zijn wekelijks met de botrytis- en virusbestrijding meegespoten. Bij de overige bodemherbiciden kwam de combinatie Dual Gold + Spectrum er zeer sterk uit. Van de objecten met LDS Chloor IPC in de combinatie met botrytis- en virusmiddelen gaf de hoogste dosering van 0,5 l/ha per week het schoonste resultaat als aanvulling op de toegepaste bodemherbiciden. Experimenteel W is een bodemherbicide waarvan een toelating wordt verwacht.
De proeflocatie was dit jaar Proeftuin Zwaagdijk op lichte kleigrond. De voorvrucht was meerjarig grasland, representatief voor de West-Friese tulpenteelt. De bollen – cultivar White Marvel, plantmaat 9-10 – zijn half november 2012 geplant. Door de lange winter kwamen de tulpen pas rond 20 maart op. Er is gespoten on60 der de meest ideale omstandigheden met 600 l/ha voor opkomst en 400 l/ha na 50 opkomst. Het onkruid bestond voornamelijk uit muur en paarse dovenetel. Er zijn 40 15 verschillende strategieën getest, waarvan we 8 interessante tonen.
Percentage Pythium
Onbehandeld
Advies West-Friese klei Exp. A
Pythiumbestrijding en stimulering vitaliteit bij hyacint Virus beperken in tulp
controle
0
2
Chloor IPC
4
vo (11/1)
Dual Gold / Spectrum
1,5 + 1
ro (6/2)
Pyramin
3
ro (1/3)
3
Dual Gold / Spectrum
1,5+1,4
ro (6/2)
Pyramin
3
ro (1/3)
4
Dual Gold / Spectrum
1,5 + 1
ro (6/2)
Pyramin
3
ro (1/3)
Asulam
4
1 x vo/na bloei (27/4, 27/5)
5
Experimenteel W
-
ro (6/2)
Pyramin
3
ro (1/3)
6
Dual Gold / Spectrum
1,5 + 1
ro (6/2)
Pyramin
3
ro (1/3)
LDS CIPC
0,15
wekelijks
7
Dual Gold / Spectrum
1,5 + 1
Bodemdata vertalen naar plaatsspecifieke maatregelen
ro (6/2)
Pyramin
3
ro (1/3)
LDS CIPC
0,25
Hogere opbrengst en meer kali in de leliebol
wekelijks
8
CIPC
4
vo (11/1)
40
Dual Gold / Spectrum
1,5 + 1
Interview: ‘R&D is er voor alle bollentelers’
ro (6/2)
20
Experimenteel W
-
ro (1/3)
LDS CIPC
0,5
wekelijks
3
5 6 6 7
Resultaten
Voor de West-Friese klei geeft een schema met Stomp aan de basis,Kaliumfosfiet gevolgd door een combinatie van DualExp. Gold en SpecB trum rond de opkomst en na opkomst Ridomil / Exp. C Pyramin het beste resultaat. NaGold opkomst kan gecorrigeerd worden met Asulam of Orgaplus Sierteelt LDS Chloor IPC (mits toegelaten). Voor een Orgaplus / Kaliumfosfiet goede werking moeten na-opkomstbespuitingen onder goede omstandigheden 05 juli
Grafiek 1. Onkruibestrijding en bolopbrengst in tulp per object.
120
Zie voor uitleg van combinatie middelen per objectnummer (1 t/m 8) tabel hiernaast.
100 80 60
Aantal onkruiden (n)
0 1
2 Resultaat in beeld
ro = rond opkomst
1
30
4
vo = voor opkomst
Behandeling Dosering
Geen enkele onkruidbestrijdingsstrategie gaf gewasschade of opbrengstderving. 10 Ook een hogere dosering Stomp tot wel 4 l/ha gaf geen gewasschade en was in die concentratie een van de schoonste objec0 LDS-Chloor 31ten. mei De twee 07 juni 14 juni IPC systemen 21 juni 28 juni
Onkruidbestrijding in tulp op lichte klei
Tabel 1. Acht behandelingen in vergelijkende proef. Alle objecten zijn voor opkomst op 11/1 voorbehandeld met 4 l/ha Glyphogan en 2 l/ha Stomp. Uitzondering hierop zijn object 1 met alleen Glyphogan en de objecten 3 en 5 met 2 l/ha Stomp extra.
Object
20
Inhoud
gebeuren om onder andere gewasschade te voorkomen. Op ‘vuile percelen’ is veel mogelijk, mits middelen op klein onkruid, bij een droog gewas en bij donker weer worden ingezet.
2
3
4
5
6
7
8
Bolopbrengst (kg)
toepassing
Resultaat in beeld 3
Bemestingsdemo tulpen
Pythiumbestrijding en stimulering vitaliteit bij hyacint Door intensivering van de hyacintenteelt neemt de Pythiumdruk aanzienlijk toe. Agrifirm Plant laat onderzoek doen naar de beste strategie om Pythium te bestrijden en de vitaliteit van het gewas te bevorderen. Bij Pythiuminfectie vertonen de wortels glazige plekjes en doorgaans breidt de aantasting zich uit over het gehele wortelstelsel. De plant kan dan niet meer de benodigde voedingselementen opnemen. Het gevolg is gele bladpunten en een vroeg afstervend gewas. Naast de bestrijding van Pythium is het cruciaal dat de hyacinten vitaal blijven. Een hyacint die sterk op zijn wortels staat, is weerbaarder. De vitaliteit is te bevorderen door een gezond bodemmilieu rond de bollen te creëren en de beworteling te stimuleren. Proef in 2013
Agrifirm Plant heeft in 2013 een proef laten uitvoeren op Floratuin Julianadorp. Hierin wordt gezocht naar producten die
Percentage Pythium
gecombineerd met bemesting en Pythiumbestrijders de wortelvorming bevorderen en de bodem verbeteren. Naast de gebruikelijke producten zijn experimentele middelen toegepast. In de proef was sprake van een zware tot matige Pythiumaantasting, zodat de effecten van de behandelingen goed zichtbaar waren. Resultaten
Alle behandelingen waren veilig voor het gewas. Alleen een wortelbevorderend product bleek niet afdoende om Pythium te bestrijden. Van de experimentele middelen was Experimenteel A het effectiefst. De behandeling met een kaliumfosfiet en Orgaplus gaf een gelijkwaardig resultaat als de behandeling met Ridomil Gold.
Grafiek 2. Percentage Pythium per behandeling.
In de bemestingsdemo van 2013 heeft Agrifirm Plant beoordeeld of verschillende strategieën leiden tot visuele en opbrengstverschillen. Een standaardbemesting met en zonder Orgaplus is vergeleken met een KAS-stikstofbemesting in één keer en met gecontroleerd vrijkomende meststoffen Agroblen en Topcote. Tijdens het groeiseizoen liet de toevoeging van Agroblen een beter gewasstand zien. Een toevoeging van Agroblen bij standaard Orgaplus Bloembollen leverde niet meer stuks op maar wel meer bollen in de grotere maten. De behandelingen met de langzaam vrijkomende meststoffen gaven ook meer tulpen vanaf maat 11 en ook meer stuks per Rijnlands roede (RR). De resultaten geven aanleiding voor vervolgdemo’s. Demoproeven zijn uitermate geschikt om vragen uit de praktijk te bestuderen en te kunnen beantwoorden. Op deze manier kunnen we bijvoorbeeld eenvoudig zien of een product en toepassing schade geeft voor een gewas of dat het een positieve toevoeging is voor de gezondheid van een gewas en uiteindelijk de opbrengst. Wanneer er in een demoproef zichtbare verschillen naar boven komen, is dat dan weer aanleiding om een officiële en onafhankelijke proef op te zetten. Zo komen resultaten uiteindelijk ten goede aan de bollentelers.
Virus beperken in tulp Met name in het witte en gele sortiment blijft het lastig om het virus onder controle te houden. Ondanks het selecteren van gezonde partijen, worden dikwijls partijen gedeclassificeerd of afgekeurd. Daarnaast is het een uitdaging om met steeds minder toepassingen per middel de virusoverdracht te beperken. Agrifirm Plant zoekt naar de beste strategieën. Selectie blijft de meest effectieve manier om virusoverdracht – met nam Tulip Breaking Virus (TBV) ofwel tulpenmozaïekvirus – te beperken. Door viruszieke planten weg te nemen, kan er ook geen overdacht door de groene perzikbladluis meer plaatsvinden. Andere manieren om virusoverdracht te beperken zijn het gebruik van olie, pyrethroïden of luisdoders. Van olie is bekend dat deze in meer of mindere mate de waslaag van de tulpen aantast. Wanneer vroeg in het seizoen wordt begonnen met het spuiten van olie, is de selectie lastiger door een reactie van het gewas. Cultivar Monte Carlo is zeer gevoelig voor olie, terwijl Yokohama er
redelijk tegen bestand is. Dit komt onder andere door de bladstand en de hardheid van het blad. De bladschade die optreedt hangt af van de omstandigheden bij het spuiten. Bij felle zon, lage relatieve luchtvochtigheid en afhankelijk van de keuze van de vuurmiddelen kan de opbrengstderving oplopen tot circa 15%. Proefopzet
In een proef heeft Agrifirm Plant bekeken wat de toegevoegde waarde is van ver schillende strategieën op het beperken van virusoverdracht: wekelijks alléén pyrethroïden, wekelijks pyrethroïden met luisdoders en wekelijks 6,25 l/ha Olie-H
Grafiek 3. Percentage virusbeperking en bolopbrengst per behandeling.
% Pythium
40 30 20 10 0 31 mei
07 juni
4 Resultaat in beeld
14 juni
21 juni
28 juni
05 juli
Resultaten
Alle behandelingen hadden een vergelijkbare opbrengst, behalve de behandeling met Olie-H. De olie tastte zichtbaar de waslaag aan. n Het gebruik van wekelijks een pyre throïde gaf een goede virusbeperking. n De toevoeging van luisdoders aan de pyrethroïden gaf een betere virus beperking. n De grootste virusbeperking wordt verkregen met OlieH. n
60 50
met luisdoders. Deze strategieën zijn vergeleken met onbehandelde objecten. De cultivar was Yokohama, ziftmaat 9-10, met een aanvangspercentage virus van 0,8% waaraan per veldje 20 viruszieke bollen (van een andere cultivar) zijn toegevoegd om de virusdruk te vergroten.
Advies
Onbehandeld
12
Exp. A
10
Kaliumfosfiet
8
Exp. B
6
Ridomil Gold / Exp. C
4
Orgaplus Sierteelt
2
Orgaplus / Kaliumfosfiet
0
Bolopbrengst (kg) Onbehandeld
Sumicidin S / Calypso
Sumicidin S
Olie-H / luisdoders
Zorg altijd voor een pyrethroïde en luis doders in het luisbestrijdingsschema, en begin op tijd in het seizoen. Voor vermeerderingsmateriaal en partijen waar virus een probleem is en een (beperkte) opbrengstderving acceptabel, is te overwegen om olie aan het schema toe te voegen, maar raadpleeg hiervoor eerst uw Agrifirm Plant specialist.
%TBV
Resultaat in beeld 5
Bodemdata vertalen naar plaatsspecifieke maatregelen Als er binnen een perceel plekken zijn waar de gewasgroei achterblijft, wilt u graag bijsturen. Kant-enklare adviezen gebaseerd op betrouwbaar gemeten bodeminformatie helpen hierbij. Agrometius en Agrifirm Plant bieden dit sinds kort aan met de dienst ‘Bodemkaarten met advies’ voor bekalking. De Veris bodemscan van Agrometius meet diverse belangrijke bodemfactoren binnen uw perceel plaatsspecifiek. Zoals pH, organische stof en elektrische geleidbaarheid (EC), wat de basis is voor het berekenen van lutumpercentages. Agrifirm Plant werkt aan de vertaling van deze bodemdata naar strooiadviezen in de vorm van taakkaarten. Deze bestanden sturen de machine aan voor de variabele afgifte van producten die de groeiomstandigheden
voor gewassen verbeteren. Bekalkingsadvies
De eerste vertaalslag van bodemdata naar een plaatsspecifiek advies is het bekalkingsadvies. Op basis van de pH, het organische stofgehalte en de kalkformule berekent Agrifirm Plant de pH-streefwaarde voor een optimale groei en de hoogste opbrengst bouwplanbreed. Opbrengstverliezen door een te lage pH kunnen
immers oplopen tot wel 50%. De optimale waarden rekenen we binnenkort voor in een €-kaart, die in ontwikkeling is. Agrifirm Plant is daarnaast volop bezig met de ontwikkeling van nog meer plaatsspecifieke adviezen, waaronder voor het variabel strooien van compost en gips. De bodemscandienst Agrometius en Agrifirm Plant is op de Mechanisatiebeurs 2014 gekozen tot winnende noviteit. Afbeelding 2 (l) bodemkaart pH-werkelijk Afbeelding 3 (r): bodemkaart pH-streefwaarde
,9 - 5,4 pH 4 4,7 - 4,8 pH 4,6 - 4,6 pH 4,5 - 4,5 pH 4,3 - 4,4 pH 4,2 - 4,2 pH 3,6 - 4,1 pH
1,53 ha 1,25 ha 1,15 ha 1,37 ha 3,06 ha 0,48 ha 0,56 ha
Min: 3,6 pH Max: 5,4 pH Gem: 4,5 pH
5,2 - 5,4 pH 5,1 - 5 pH 5,0 - 5,0 pH 5,0 - 4 ,9 pH
1,93 ha 3,24 ha 4,22 ha 0,00 ha
Min: 5,0 pH Max: 5,4 pH Gem: 5,1 pH
Hogere opbrengst en meer kali in de leliebol Agrifirm Plant heeft voor de lelieteelt twee seizoenen kaliproeven gedaan. De proeven zijn uitgevoerd op een zandperceel rond Hoornsterzwaag. Uniek is dat in het tweede seizoen gebruik is gemaakt van hetzelfde uitgangsmateriaal als van het eerste proefseizoen. Zo kunnen meerjarige effecten op de bolkwaliteit worden gemeten. Uit de bodemanalyses voorafgaand aan de proef bleek dat het perceel arm was aan kalium. Alle objecten hebben in het voorjaar eerst 100 kg kali toegediend gekregen. Vervolgens zijn kalitrappen aangelegd door tussen de 0 en 300 kg extra kali te geven. De giften zijn verdeeld over vier strooitijdstippen. De totale kaligift varieerde dus tussen de 100 en 400 kg.
6 Resultaat in beeld
Duidelijk opbrengsteffect
In de proef zagen we beide jaren een duidelijk effect van de kalium op de opbrengt. Daarnaast liep het kaligehalte in het geoogste product op. In het tweede teeltjaar varieerde het K-gehalte in de droge stof van 17,4 tot 24,0 g/kg ds. De geoogste bollen zijn afgebroeid. Het beeld uit de proef is helder: meer kali in de bol gaf een betere kleur, een hoger takgewicht en meer knoppen.
Kalibemesting op maat
Op de kaliarme percelen in Hoornsterzwaag zien we grote kali-effecten. Op kalirijkere percelen zal het effect minder groot zijn. Stem uw kaligift daarom af op de kalisituatie van het perceel. Zo groeit het gewas goed, verbetert de broeikwaliteit en heeft het gevoelige leliegewas zo min mogelijk last van een overmaat aan nutriënten en zouten.
Oplossingen voor vragen uit de praktijk
‘ R&D is er voor alle bollentelers’ De medewerkers van afdeling R&D doen achter de schermen belangrijk werk. Neem aaltjesdeskundige Hetty Regeer. Ze staat klaar voor vragen van klanten, maar wordt ook gevoed door de buitendienst en gedachtegangen van klanten over situaties die ze in de praktijk tegenkomen. Jan Koopman, product manager bij Agrifirm-dochteronderneming Cebeco Agrochemie, vormt een brugfunctie tussen praktijk en industrie, die van grote waarde is voor het bloembollenvak. ‘Ik maak aaltjesadviezen op maat en spreek die door met de specialist voordat hij ermee naar de klanten gaat’, begint Hetty Regeer te vertellen. ‘Vanuit de bollenteelt kwamen het afgelopen jaar vooral vragen over aardappelmoeheid. Dat komt door de aangescherpte regelgeving, waarbij grotere monsters moeten worden genomen en een kleine besmetting eerder wordt opge spoord.’ Heeft ze op een vraag geen pasklaar antwoord, dan raadpleegt ze wetenschappelijke literatuur of een deskundige uit het brede kennisnetwerk. ‘Het is heel handig dat we veel contacten hebben met onderzoekers van PPO Lisse en PRI in Wageningen.’ Regeer verzorgt ook de opleiding en bijscholing over aaltjes voor specialisten. ‘Onlangs hebben we een cursus gegeven specifiek voor de bollenteelt en daarvoor deskundigheid van PPO ingeschakeld. PPO verzorgde het wetenschappelijke deel van de cursus; ik het praktische. Onze specialisten zijn qua kennis helemaal bijgespijkerd.’
Productmanager Jan Koopman van Cebeco Agrochemie is de man van de gewasbeschermingsmiddelen. ‘Ik probeer de specialisten van Agrifirm Plant zo goed mogelijk te informeren over ontwikkelingen.
‘ De introductie van nieuwe etiketten
vraagt momenteel
veel tijd en aandacht’ Momenteel vraagt de introductie van de nieuwe etikettering veel tijd en aandacht. Sinds een jaar komen de vernieuwde etiketten voor van onkruidbestrijding op de markt, maar middelen met oude etiketten en dus andere voorschriften mogen nog wel tot een bepaalde periode worden opgebruikt. Je krijgt de verwarrende situatie dat verschillende etiketten naast elkaar bestaan en onduidelijkheden tot wanneer de
verschillende middelen mogen worden verkocht.’ Koopman coördineert ook de gewas beschermingsdemo’s en -proeven voor Agrifirm Plant. ‘Als fabrikanten nieuwe middelen aanprijzen, dan willen we ze eerst beproeven om te zien of ze in de praktijk uitpakken zoals wordt gezegd.’ Omgekeerd heeft hij ook een signalerende rol naar de fabrikanten: knelpunten in de bollenpraktijk, zoals een te krap middelenpakket, probeert hij bij de industrie neer te leggen. Tevens communiceert hij met de producenten over de effectiviteit van de middelen. Samen wordt steeds gezocht naar mogelijke verbeteringen van de inzet en/of toepassing. Zijn brugfunctie tussen praktijk en industrie maakt hij dubbel en dwars waar. Op basis hiervan kunnen de Agrifrm Plant specialisten die keuzes maken die het meeste rendement opleveren voor de bollentelers.
Resultaat in beeld 7
Agrifirm Plant Proeven en demo’s
Vierhuizen
Uithuizermeeden Oudeschip Mensingeweer
Kollummerwaard Haren
Sexbierum
Cocksdorp
Westerbork
Steenwijkerwold Creil Wapse Espel Giethoorn Nagele Tollebeek Zwaagdijk Ens
Slootdorp
Warmenhuizen
Valthermond
Dronten
Lelystad Almere
Nieuw Beerta
Rolde
Oosterzee Julianadorp
Nieuw Scheemda
Zeewolde
Opheusden Werkendam
Colijnsplaat
Drunen
Heesch Vredepeel
Udenhout
www.agrifirm.com/plant
Langeweg
Berendrecht (B)
Wijnandsrade Gulpen
Legenda
Vanggewas
Demo’s 2013
Meststoffen
Precisielandbouw
Wintertarwe Wintergerst Zomertarwe
Rode kool
Sluitkool
Rassen
Zomergerst Japanse haver
Aardappelen Groenbemester Appel
Gewasbeschermingsmiddelen
Vitaliteit
Biologische akkerbouw
Bakkwaliteit
Granen
Grasland
Diverse gewassen
Suikerbiet
Maïs
Prei
Uien
Wortelen
Zaaiuien
Peer
Boomteelt
Gladiool
Hyacint
Lelie
Narcis
Tulp
Zantedeschia
Druifje
Colofon Redactie en vormgeving Agrifirm Plant en GAW ontwerp en communicatie Fotografie Albert Brunsting, Agrifirm Plant Drukwerk TOTdrukwerk
februari 2014
Proeven 2013