Τουρκική Γραμματική στα ελληνικά. by Perugia

Το πληρέστερο και πιο αναγνωρισμένο εγχειρίδιο τουρκικής γραμματικής. Περιέχονται ΟΛΟΙ ΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗΣ, αλλά και ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΤΟΥΡΚΙΚΟΥ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΥ. Μεθοδοποιεί και κωδικοποιεί όλα όσα λείπουν από αντίστοιχα βιβλία: ►Α πλή και κατανοητή παρουσίαση των γραμματικών και συντακτικών φαινομένων ► Εκατοντάδες παραδείγματα από τη σύγχρονη τουρκική πραγματικότητα ►Σ ύγκριση - αντιπαραβολή με την ελληνική γραμματική ►Έ μφαση στις γλωσσικές ιδιαιτερότητες που δυσκολεύουν τους Έλληνες σπουδαστές ►Τ ο μόνο με αναλυτικούς πίνακες ρημάτων, προθέσεων και εκφράσεων ►Ε πιμελημένη γραφική παρουσίαση και παραστατικά διαγράμματα ►Α παραίτητο βοήθημα για τον καθηγητή και το μαθητή μέσα και έξω από την τάξη ►Γ ια την απόκτηση των διπλωμάτων τουρκικής γλώσσας TÖMER, Κρατικό Πιστοποιητικό Γλωσσομάθειας (ΚΠΓ), αλλά και για την προετοιμασία των υποψήφιων φοιτητών τουρκικής φιλολογίας και τουρκικών Πανεπιστημίων ►Κ αλύπτει όλα τα επίπεδα του Ευρωπαϊκού Κοινού Πλαισίου Αναφοράς για τις Γλώσσες (Α1, Α2, Β1, Β2, Γ1, Γ2).

Dİ TÜR LB KÇ İLG E İS İ

Ασκήσεις Επίπεδο Α1

Ασκήσεις Επίπεδο Α2

Ασκήσεις Επίπεδο Β1

Πιστοποιητικό Τουρκικής Γλώσσας Επίπεδο Α1-Α2

Πιστοποιητικό Τουρκικής Γλώσσας Επίπεδο Β1

Πιστοποιητικό Τουρκικής Γλώσσας Επίπεδο Β2-Γ1

Κυκλοφορούν επίσης:

Desteklerinden dolayı Türkiye Cumhuriyeti Atina-Pire Başkonsolosu Sayın Beyza Üntuna’ya teşekkürlerimizi sunarız. Ευχαριστούμε θερμά τη Γενική Πρόξενο της Τουρκίας (Αθηνών-Πειραιώς) για την υποστήριξή της.

Βρισκόμασταν στο Κορντόν. Δεξιά στεκόταν η Özlem, Σμυρνιά. Ο παππούς της είχε έρθει από τα Χανιά... Αριστερά, ο Χάρης, Κρητικός. Έψαχνε το σπίτι των παππούδων του στο Αλάτσατι...

Τουρκική Γραμματική στα ελληνικά

Βασίλης Δαφνοπατίδης Xριστίνα Σανλίογλου

Αγαπητοί αναγνώστες, Ο Εκπαιδευτικός Οργανισμός Perugia έχει πλέον συμπληρώσει τριάντα χρόνια προσφοράς στην εκμάθηση ξένων γλωσσών από Έλληνες σπουδαστές. Έχοντας, λοιπόν, ολοκληρώσει αυτόν τον πρώτο κύκλο με την έκδοση πολλών εξαιρετικά επιτυχημένων, αλλά και κορυφαίας ποιότητας βιβλίων, -μερικά από τα οποία καθόλου άδικα έχουν κερδίσει τον τίτλο των «best-sellers»-, είμαστε στην ευχάριστη θέση να ανακοινώσουμε την έκδοση της «Τουρκικής Γραμματικής στα ελληνικά», ένα έργο, για το οποίο είμαστε υπερήφανοι και που νομίζουμε πως κι αυτό με τη σειρά του θα γράψει ανάλογη ιστορία στο χώρο των εγχειριδίων για την ξενόγλωσση εκπαίδευση στην Ελλάδα. Ευχαριστούμε από καρδιάς τους εκατοντάδες χιλιάδες μαθητές που έχουν όλα αυτά τα χρόνια εμπιστευθεί τα δικά μας βιβλία για να μάθουν σωστά και να εμπεδώσουν μια ξένη γλώσσα. Με την ελπίδα το νέο μας αυτό δημιούργημα, η «Τουρκική Γραμματική στα ελληνικά», να έχει ανάλογη επιτυχία και να αγαπηθεί κι αυτό όσο και τα άλλα βιβλία του εκδοτικού μας οίκου από τους Έλληνες που μαθαίνουν την τουρκική γλώσσα. Η εκδότρια, Τίνα Ζωγοπούλου

Βασίλης Δαφνοπατίδης Xριστίνα Σανλίογλου

Τουρκική Γραμματική στα ελληνικά

Ο Βασίλης Δαφνοπατίδης γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη, όπου σπούδασε Αρχιτέκτων-Μηχανικός στο Πολυτεχνείο Γιλδίζ. Το 1974 εγκαταστάθηκε στην Αθήνα οικογενειακώς. Από το 1986 ασχολείται με την τουρκική γλώσσα. Δίδαξε στην Πολεμική Αεροπορία, στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο, στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και σε στελέχη διαφόρων υπουργείων. Επίσης συμμετείχε σε επιτροπές αξιολόγησης της γλώσσας, όπως του Υπουργείου Παιδείας και του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας. Στο ενεργητικό του περιλαμβάνονται πολλά εκπαιδευτικά εγχειρίδια, όπως ασκήσεις, λεξικά τουρκικής γλώσσας (ειδικά λεξικά τουρκο-ελληνικής γλώσσας), λεξικό λαϊκών εκφράσεων. Η Αγλαΐα Σπάθη γεννήθηκε στην Αθήνα και είναι πτυχιούχος Γαλλικής και ΙσπανιΑυτή την περίοδο ασχολείται με την έρευνα της Καραμανλίκής Γλώσσας και Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριαδικης γλώσσας και είναι μέλος τριμελούς επιτροπής του Πολυκού Πανεπιστημίου Αθηνών. τεχνείου Γιλδίζ της Κωνσταντινούπολης. Έχει εργαστεί ως καθηγήτρια γαλλικής και ισπανικής γλώσσας σε ιδιωτικά σχολεία, καθώς και στη Δημόσια Εκπαίδευση. Η Χριστίνα Σανλίογλου γεννήθηκε και μεγάλωσε στην ΚωνΕργάστηκε, επίσης, στην Εθνική Σχολή Δημόσιας Διοίκησης και στο ΙΝΕΠ. σταντινούπολη. Απόφοιτος του Ζαππείου Λυκείου, σπούδασε Διατέλεσε διερμηνέας–μεταφράστρια στoν Πανελλήνιο Σύνδεσμο Αθλητών Καστη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Κωνσταντινούπολης λαθοσφαίρισης. (İstanbul Üniversitesi) στο Τμήμα Διδακτικής Ξένων Γλωσσών. Είναι εξετάστρια και διορθώτρια Γλωσσομάθειας, συμΑπό τοστο 1998Κρατικό ζει στηνΠιστοποιητικό Αθήνα. Δίδαξε την τουρκική στη Σχολή μετέχει στο πιλοτάρισμα του ίδιου πτυχίου, παράλληλα της ΕπιτροΞένων Γλωσσών τουενώ Στρατού Ξηράς,είναι στη μέλος Σχολή Ικάρων, στη Διπλωματική Ακαδημία του Υπουργείου Εξωτερικών, καθώς και πής Εμπειρογνωμόνων Ξένων Γλωσσών του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου. στο Κέντρο Επιμόρφωσης Στελεχών της Εθνικής Τράπεζας της Μιλά αγγλικά, γαλλικά, ιταλικά, ισπανικά και τουρκικά. Ελλάδος. Από το 2003 ως και σήμερα εργάζεται ως καθηγήτρια τουρκικών στο Διδασκαλείο Ξένων Γλωσσών και στο Τμήμα Τουρκικών Σπουδών και Σύγχρονων Ασιατικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών, στο οποίο εκπονεί τη διδακτορική της διατριβή. Δραστηριοποιείται ως επιστημονική συνεργάτις στη δημιουργική ομάδα του Κρατικού Πιστοποιητικού Γλωσσομάθειας για τα τουρκικά του Υπουργείου Παιδείας και Δια Βίου Μάθησης.

Τουρκική Γραμματική στα ελληνικά

Βασίλης Δαφνοπατίδης Xριστίνα Σανλίογλου

Στην οικογένειά μου, που μου συμπαραστάθηκε όλα αυτά τα χρόνια... Β.Δ. Στο γιαβρί μου, το γιο μου το Μανώλη... Χ.Σ. Η Τουρκική Γραμματική στα Ελληνικά αποτελεί έναν εξαιρετικό οδηγό στα χέρια των διδασκόντων και των διδασκομένων. Είμαι βέβαιη ότι θα τους βοηθήσει να αντιμετωπίσουν τις διάφορες δυσκολίες κατά τη διάρκεια εκμάθησης της τουρκικής γλώσσας για ξένους και πιο συγκεκριμένα για τους Έλληνες. Το βιβλίο αυτό, κατά τη γνώμη μου, καλύπτει και συμπληρώνει από πολλές πλευρές τα κενά στον τομέα αυτό. Χρησιμοποιούνται παραδείγματα από την σύγχρονη ομιλούμενη τουρκική γλώσσα και έτσι δίνεται η δυνατότητα στους σπουδαστές να αποκτήσουν γνώσεις, όχι μόνο στο γραπτό, αλλά και στον προφορικό λόγο. Ειδικότερα, οι μικροδιάλογοι και οι πίνακες είναι πολύ χρήσιμοι. Τα θεωρητικά κεφάλαια είναι γραμμένα με μεγάλη λεπτομέρεια και έχουν εμπλουτιστεί με σύντομα και κατανοητά παραδείγματα. Πιο συγκεκριμένα, στα τμήματα-επεξηγήσεις η χρήση των ελληνικών μεταφράσεων είναι ενδεικτικό ότι θα επιταχύνει την πιο ολοκληρωμένη εκμάθηση της γλώσσας. Θα ήθελα να σας συγχαρώ και να σας ευχαριστήσω για την πολύτιμη ακαδημαϊκή εργασία που έχετε κάνει στον τομέα της έρευνας της τουρκικής γλώσσας. Το βιβλίο αυτό θα εξασφαλίσει και θα συμβάλλει στην προσέγγιση και τη σύσφιξη των σχέσεων των δύο μεσογειακών λαών, Ελλάδας και Τουρκίας. Με εκτίμηση,

Δρ. Sevim Yılmaz Önder Αναπληρώτρια Καθηγήτρια του Τμήματος Τουρκικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Πολυτεχνείου Γιλδίζ της Κωνσταντινούπολης

Βασίλης Δαφνοπατίδης Xριστίνα Σανλίογλου

Τουρκική Γραμματική στα ελληνικά

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ İÇİNDEKİLER 1 Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ / TÜRK DİLİ TARİHİ .................................................... 11 2 ΤΟ ΤΟΥΡΚΙΚΟ ΑΛΦΑΒΗΤΟ / TÜRK ALFABESİ .......................................................................... 13

ΒΑΣΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΠΡΟΦΟΡΑΣ / BAŞLICA TELÂFFUZ KURALLARI ....................................................... ΚATHΓΟΡΙΕΣ ΓΡΑΜΜΑΤΩΝ / HARF KATEGORİLERİ . ........................................................................... ΤΟΝΙΣΜΟΣ / VURGULAMA ................................................................................................................ ΣΗΜΕΙΑ ΣΤΙΞΗΣ / NOKTALAMA İŞARETLERİ ...................................................................................... ΕΙΔΗ ΣΥΛΛΑΒΩΝ / HECE ÇEŞİTLERİ . ................................................................................................ ΑΠΟΒΟΛΗ ΦΩΝΗΕΝΤΟΣ ΚΑΙ ΣΥΛΛΑΒΗΣ / SES (ÜNLÜ) VE HECE DÜŞMESİ . ......................................... ΔΟΜΗ ΛΕΞΕΩΝ / YAPI BAKIMINDAN KELİMELER ...............................................................................

14 16 18 19 19 19 21

3 Η ΑΡΜΟΝΙΑ ΦΩΝΗΕΝΤΩΝ / ÜNLÜ (SESLİ) UYUMU ................................................................. 22 4 ΠΑΘΗ (ΑΛΛΑΓΗ) ΣΥΜΦΩΝΩΝ / ÜNSÜZ BENZEŞMESİ (DEĞİŞİMİ) . ........................................ 24 5 ΤΑ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚA / ADLAR (İSİMLER) . ...................................................................................... 27

ΕΙΔΗ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ / AD TÜRLERİ ................................................................................................... 27 O ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ / ÇOĞUL EKİ .......................................................................................... 28 ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ - ΣΥΓΓΕΝΙΚΟΙ ΔΕΣΜΟΙ / AİLE VE AKRABALIK ADLARI . ................................................... 29 6 ΟΙ ΠΤΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ / ADLARIN DURUMLARI (İSMİN HALLERİ) ......................... 31 7 ΤΑ ΚΤΗΤΙΚΑ ΕΠΙΘΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ /

İYELİK EKLERİ VE AD TAMLAMALARI ...................................................................................... 37

8 ΤΑ ΕΠΙΘΕΤΑ / ÖNADLAR (SIFATLAR)....................................................................................... 43

ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΕΠΙΘΕΤΩΝ / YAPILARINA GÖRE ÖNADLAR (SIFATLAR) ................................................ ΕΙΔΗ ΕΠΙΘΕΤΩΝ / ÖNAD (SIFAT) TÜRLERİ ....................................................................................... A. Ποιοτικά επίθετα / Niteleme önadları ............................................................................................. B. Προσδιοριστικά επίθετα / Belirtme önadlarι .................................................................................... Δεικτικά επίθετα / İşaret önadları .................................................................................................. Ερωτηματικά επίθετα / Soru önadları . ........................................................................................... Αριθμητικά επίθετα / Sayı önadları ................................................................................................ Αόριστα επίθετα / Belirsiz (Belgisiz) önadlar ................................................................................... Oυσιαστικοποίηση των επιθέτων / Sıfatların ad olması .................................................................... ΘΕΣΗ ΤΟΥ ΕΠΙΘΕΤΟΥ / ÖNADIN TÜMCEDEKİ YERİ . ..........................................................................

43 43 44 45 45 45 46 46 47 47

9 ΤΑ ΕΝΙΣΧΥΤΙΚΑ ΚΑΙ ΤΑ ΥΠΟΚΟΡΙΣΤΙΚΑ / PEKİŞTİRME VE KÜÇÜLTME .................................. 48

ΕΝΙΣΧΥΤΙΚΑ ΚΑΙ ΥΠΟΚΟΡΙΣΤΙΚΑ ΕΠΙΘΕΤΑ / ÖNADLARDA PEKİŞTİRME VE KÜÇÜLTME ........................ 48 ΥΠΟΚΟΡΙΣΤΙΚΑ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ / ADLARDA PEKİŞTİRME VE KÜÇÜLTME ................................................. 51 10 ΤΑ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ ΤΟΥ ΕΠΙΘΕΤΟΥ / ÖNADLARDA ANLAM DERECELERİ . .................................. 52 11 ΟΙ ΑΡΙΘΜΟΙ - ΤΑ ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΑ / SAYILAR - SAYI ÖNADLARI (SIFATLARI)............................ 54

ΑΠΟΛΥΤΑ ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΑ / ASIL SAYI ÖNADLARI ................................................................................. ΤΑΚΤΙΚΑ ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΑ / SIRA SAYI ÖNADLARI .................................................................................. ΠΟΣΟΣΤΑ & ΚΛΑΣΜΑΤΑ / KESİR SAYI ÖNADLARI .............................................................................. ΔΙΑΝΕΜΗΤΙΚΑ ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΑ / ÜLEŞTİRME ÖNADLARI . ...................................................................... ΠΟΛΛΑΠΛΑΣΙΑΣΤΙΚΑ-ΑΝΑΛΟΓΙΚΑ ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΑ / KATMERLİ SAYI ÖNADLARI ..................................... ΣΥΛΛΟΓΙΚΑ ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΑ / TOPLULUK SAYI ÖNADLARI ..................................................................... Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ-H ΩΡΑ / ZAMAN KAVRAMI-SAAT ..................................................................

54 56 57 57 57 58 58

12 ΟΙ ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ / ADILLAR (ZAMİRLER) . .............................................................................. 62

Α. Α ΝΤΩΝΥΜΙΕΣ ΥΠΟ ΜΟΡΦΗ ΛΕΞΕΩΝ / SÖZCÜK HALİNDEKİ ADILLAR .............................................. ΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ / KİŞİ-ŞAHIS ADILLARI ...................................................................... ΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ / İŞARET ADILLARI ................................................................................ ΕΡΩΤΗΜΑΤΙΚΕΣ ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ / SORU ADILLARI ........................................................................... ΑΥΤΟΠΑΘHΣ ΑΝΤΩΝΥΜΙΑ / DÖNÜŞLÜ ADIL (kendi) . ..................................................................... AΛΛΗΛΟΠΑΘΗΣ ΑΝΤΩΝΥΜΙΑ / İŞTEŞ ADIL (birbiri) . ...................................................................... ΑΟΡΙΣΤΕΣ ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ / BELGİSİZ ADILLAR ............................................................................... Β. ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ ΥΠΟ ΜΟΡΦΗ ΚΑΤΑΛΗΞΕΩΝ / EK HALİNDEKİ ADILLAR .............................................. Η ΑΝΑΦΟΡΙΚΗ ΑΝΤΩΝΥΜΙΑ -ki / İLGİ ADILI (EKİ) -ki ....................................................................

62 62 65 66 69 70 71 73 73

Τουρκική Γραμματική στα ελληνικά

Βασίλης Δαφνοπατίδης Xριστίνα Σανλίογλου

13 ΤΑ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ / BELİRTEÇLER (ZARFLAR) .......................................................................... 76

ΧΡΟΝΙΚΑ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ / ZAMAN BELİRTEÇLERİ ................................................................................ ΤΟΠΙΚΑ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ / YER VE YÖN BELİRTEÇLERİ .......................................................................... ΠΟΣΟΤΙΚΑ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ / NİCELİK (ÖLÇÜ) BELİRTEÇLERİ ................................................................ ΤΡΟΠΙΚΑ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ / NİTELEME VE DURUM BELİRTEÇLERİ .......................................................... ΕΡΩΤΗΜΑΤΙΚΑ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ / SORU BELİRTEÇLERİ .......................................................................... BΕΒΑΙΩΤΙΚΑ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ / KESİNLİK BELİRTEÇLERİ . ...................................................................... ΑΠΑΝΤΗΤΙΚΑ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ (ΑΠΟΚΡΙΣΗΣ) / YANIT BELİRTEÇLERİ ...................................................... ΔΕΙΚΤΙΚΑ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ / GÖSTERME BELİRTEÇLERİ ......................................................................... ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ AMΦΙΒΟΛΙΑΣ-ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΑΣ / ΟLASILIK BELİRTEÇLERİ ............................................... ΕΥΧΕΤΙΚΑ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ / DİLEK BELİRTEÇLERİ ................................................................................

76 77 78 79 80 82 82 83 83 83

14 Ο ΔΙΠΛΑΣΙΑΣΜΟΣ/ İKİLEME .................................................................................................... 84 15 ΤΟ ΡΗΜΑ / EYLEM-FİİL-YÜKLEM ............................................................................................. 86

TΟ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ / MASTAR EKİ (-mek/-mak) . ................................................................................. 86 ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΡΗΜΑΤΩΝ / FİİL GRUPLARI (ÇATILARI) . ....................................................................... 87 16 TA ΒΟΗΘΗΤΙΚΑ ΡΗΜΑΤΑ / YARDIMCI EYLEMLER ................................................................... 88 17 Η ΡΗΜΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΛΗΞΗ «ΕΙΜΑΙ» / EK EYLEM (-İMEK) ......................................................... 90 18 «ΥΠΑΡΧΕΙ-ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ», «ΕΧΩ-ΔΕΝ ΕΧΩ» / VAR-YOK . ...................................................... 98

«ΥΠΑΡΧΕΙ-ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ», Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΥΠΑΡΞΗΣ/ΠΑΡΟΥΣΙΑΣ-ΑΠΟΥΣΙΑΣ ...................................... 98 «ΕΧΩ-ΔΕΝ ΕΧΩ», Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΚΤΗΣΗΣ/ΚΑΤΟΧΗΣ ......................................................................... 98 ΤΟ «VAR-YOK» ΩΣ ΡΗΜΑ ................................................................................................................. 98 ΑΠΛΟΙ ΧΡΟΝΟΙ / BASİT ZAMANLAR ...................................................................................... 100 19 Ο ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ / ŞİMDİKİ ZAMAN (-yor) ................................................................................ 101 20 Ο ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ ΔΙΑΡΚΕΙΑΣ / GENİŞ ZAMAN (-r) ..................................................................... 106 21 Ο ΑΟΡΙΣΤΟΣ (ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟΣ ΑΟΡΙΣΤΟΣ) / BELİRLİ (Dİ’Lİ) GEÇMİŞ ZAMAN (-di) . ......... 110 22 Ο ΜΗ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟΣ ΑΟΡΙΣΤΟΣ (ΔΙΑΔΟΣΗΣ) / BELİRSİZ (MİŞ’Lİ) GEÇMİŞ ZAMAN (-miş) ..... 113 23 Ο ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ / GELECEK ZAMAN (-ecek/-acak) .................................................................. 116

ΕΓΚΛΙΣΕΙΣ / KİPLER . ............................................................................................................. 121

24 Η ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ /EMİR KİPİ ................................................................................................. 122 25 Η ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ / İSTEK KİPİ . ............................................................................................... 126 26 Η ΕΓΚΛΙΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑΣ («ΠΡΕΠΕΙ») / GEREKLİLİK KİPİ (-meli/-malı, gerek, lâzım) ..... 129 27 Η ΕΥΚΤΙΚΗ-ΥΠΟΘΕΤΙΚΗ ΕΓΚΛΙΣΗ / DİLEK-ŞART KİPİ (-se/-sa) .......................................... 138

ΣΥΝΘΕΤΟΙ ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ / HİKÂYE BİLEŞİK ZAMANLARΙ .................................. 141

28 Ο ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ / ŞİMDİKİ ZAMANIN HİKÂYESİ (-yordu) ................................................... 142 29 Ο ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ ΔΙΑΡΚΕΙΑΣ / GENİŞ ZAMANIN HİKÂYESİ (-irdi) . ...................................... 145 30 Ο ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ/ BELİRLİ GEÇMİŞ ZAMANIN HİKÂYESİ (-diydi) ..................................... 147 31 Ο ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΣ / BELİRSİZ GEÇMİŞ ZAMANIN HİKÂYESİ (-mişti) . ............................. 149 32 Ο ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ (ΔΥΝΗΤΙΚΟΣ) / GELECEK ZAMANIN HİKÂYESİ (-ecekti) . ......... 152 33 Η EYKTIKH-ΥΠΟΘΕΤΙΚΗ ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΥ / İSTEK KİPİNİN HİKÂYESİ (-eydi) ....................... 154

ΣΥΝΘΕΤΟΙ ΧΡΟΝΟΙ ΔΙΑΔΟΣΗΣ-ΦΗΜΗΣ / RİVÂYET BİLEŞİK ZAMANLARI . .......................... 155

34 Ο ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ-ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ ΔΙΑΔΟΣΗΣ / ŞİMDİKİ ZAMANIN RİVÂYETİ (-yormuş) .......... 156 35 Ο ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ-ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ ΔΙΑΡΚΕΙΑΣ ΔΙΑΔΟΣΗΣ / GENİŞ ZAMANIN RİVÂYETİ (-irmiş) ...... 159 36 Ο ΣΥΝΘΕΤΟΣ ΑΟΡΙΣΤΟΣ B’ ΔΙΑΔΟΣΗΣ / BELİRSİZ GEÇMİŞ ZAMANIN RİVÂYETİ (-mişmiş) ....... 161 37 Ο ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ ΔΙΑΔΟΣΗΣ / GELECEK ZAMANIN RİVÂYETİ (-ecekmiş) ................................ 164

Βασίλης Δαφνοπατίδης Xριστίνα Σανλίογλου

Τουρκική Γραμματική στα ελληνικά

ΣΥΝΘΕΤΟΙ ΥΠΟΘΕΤΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ / ŞART BİLEŞİK ZAMANLARI ........................................... 166

38 Η ΥΠΟΘΕΤΙΚΗ ΕΓΚΛΙΣΗ ΕΝΕΣΤΩΤΑ / ŞİMDİKİ ZAMANIN ŞARTI (-yorsa) ............................ 167 39 Η ΥΠΟΘΕΤΙΚΗ ΕΓΚΛΙΣΗ ΕΝΕΣΤΩΤΑ ΔΙΑΡΚΕΙΑΣ / GENİŞ ZAMANIN ŞARTI (-irse) . .............. 168 40 Η ΥΠΟΘΕΤΙΚΗ ΕΓΚΛΙΣΗ ΑΟΡΙΣΤΟΥ / BELİRLİ GEÇMİŞ ZAMANIN ŞARTI (-diyse) . .............. 169 41 Η ΥΠΟΘΕΤΙΚΗ ΕΓΚΛΙΣΗ ΑΟΡΙΣΤΟΥ ΔΙΑΔΟΣΗΣ / BELİRSİZ GEÇMİŞ ZAMANIN ŞARTI (-mişse) ...... 170 42 Η ΥΠΟΘΕΤΙΚΗ ΕΓΚΛΙΣΗ ΜΕΛΛΟΝΤΑ / GELECEK ZAMANIN ŞARTI (-ecekse) ........................ 171 43 Η ΥΠΟΘΕΤΙΚΗ ΕΓΚΛΙΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑΣ / GEREKLİLİK KİPİNİN ŞARTI (-meliyse) ...... 172 44 Ο ΥΠΟΘΕΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ / ŞART KİPLİ ANLATIM .................................................................... 174

ΟΙ ΦΩΝΕΣ ΤΩΝ ΡΗΜΑΤΩΝ / EYLEMDE ÇATI .......................................................................... 176

45 Η ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ / EDİLGEN ÇATI .................................................................................... 176 46 ΤΑ ΑΛΛΗΛΟΠΑΘΗ ΡΗΜΑΤΑ / İŞTEŞ EYLEM . .......................................................................... 182 47 ΤΑ ΑΥΤΟΠΑΘΗ ΡΗΜΑΤΑ/ DÖNÜŞLÜ EYLEM ........................................................................... 185 48 ΤΑ ΜΕΤΑΒΙΒΑΣΤΙΚΑ-ΑΝΑΘΕΤΙΚΑ ΡΗΜΑΤΑ / ETTİRGEN EYLEM ............................................ 189 49 ΣΥΝΘΕΤΕΣ ΦΩΝΕΣ ΡΗΜΑΤΩΝ / BİRLEŞİK ÇATILAR .............................................................. 193

ΣΥΝΘΕΤΑ ΡΗΜΑΤΑ / BİLEŞİK EYLEMLER ............................................................................... 195

50 TΟ ΡΗΜΑ ΤΗΣ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑΣ («ΜΠΟΡΩ») / YETERLİLİK EYLEMİ (-ebil/-abil) ................... 196 51 TΟ ΡΗΜΑ ΤΗΣ ΤΑΧΥΤΗΤΑΣ / TEZLİK EYLEMİ [-i(-ı, -u, -ü)vermek] . ..................................... 201 52 TΑ ΡΗΜΑΤΑ ΔΙΑΡΚΕΙΑΣ-ΣΥΝΕΧΕΙΑΣ / SÜRERLİK EYLEMLERİ

[-e(-a)durmak, -ip (-ıp, -up, -üp) durmak, -e(-a)kalmak, -e(-a)gelmek] .............................. 202 53 ΣΥΝΘΕΤΟΙ ΧΡΟΝΟΙ ΜΕ ΤΟ ΡΗΜΑ ‘‘OLMAK’’ / ‘‘OLMAK’’ FİİLLİ BİRLEŞİK ZAMANLAR ......... 204 54 H ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΡΗΜΑΤΩΝ / FİİLLERİN ADLAŞTIRILMASI ............................... 205 55 ΟΙ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ / YAN CÜMLELER ............................................................... 208

ΒΟΥΛΗΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ (ΜΕΤΟΧΕΣ) / «-me» İLE YAN CÜMLE ........................................................ 208 ΕΙΔΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ (ΜΕΤΟΧΕΣ) / «-dik» ve «-ecek» İLE YAN CÜMLE . ............................................. 209 56 Ο ΠΛΑΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣ / DOLAYLI ANLATIM . .............................................................................. 211 57 ΟΙ ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΜΕΤΟΧΕΣ / ORTAÇLAR-ULAÇLAR . ..................... 221

Α. ΟΝΟΜΑΤΙΚΕΣ ΜΕΤΟΧΕΣ / ORTAÇLAR . ........................................................................................ 222 1. Αναφορικές / Ortaçlar ............................................................................................................ 222 Άκλιτες (-en, -ecek, -mekte olan, -ecek olan, -miş olan, -miş, -dik) ............................................ 222 Κλιτές (-diğim, -eceğim, -miş olduğum) ................................................................................... 225 2. Βουλητικές / -me ile yan cümle ............................................................................................... 227 Άκλιτες (-mek, -meyi, -meye, -mekte, -mekten) ....................................................................... 227 Κλιτές (-mem, -memi, -meme, -memde, -memden) . ................................................................ 230 3. Ειδικές / -dik ve -ecek ile yan cümle (-diğim/-eceğim, -diğimi/-eceğimi, -diğime/-eceğime, -diğimden/-eceğimden) .... 231 Β. ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΜΕΤΟΧΕΣ / ULAÇLAR . ...................................................................................... 234 1. Χρονικές μετοχές / Zaman ulaçları . ......................................................................................... 234 Άκλιτες (-ip, -meden önce, -dikten sonra, -ken, -ir -mez, -ince, -inceye kadar, -ene kadar, -eli, -dikçe) ........ 234 Κλιτές (-diğim/-eceğim zaman, -diğimde/-eceğimde, -diğim sırada, -diğimden beri, -dim -eli, -memle, -dim mi) ..... 238 2. Τροπικές μετοχές / Durum ulaçları .......................................................................................... 241 Άκλιτες (-erek, -meden/-meksizin, -e -e, -mekle) . .................................................................... 241 3. Αιτιολογικές μετοχές / Sebep-Sonuç ulaçları ............................................................................. 243 Κλιτές [-diğim/-eceğim için, -diğimden/-eceğimden (dolayı), -memden (dolayı)] ......................... 243 4. Μετοχές του σκοπού (τελικές) / Amaç ulaçları . ........................................................................ 245 Άκλιτες (-mek için, -mek üzere) .............................................................................................. 245 Κλιτές (-mem için) ................................................................................................................. 246 5. Εναντιωματικές μετοχές / Karşıtlık ulaçları ............................................................................... 246 Άκλιτες (-mekle beraber/birlikte) ............................................................................................. 246 Κλιτές (-diğim/-eceğim halde, -meme rağmen/karşın) .............................................................. 246

Τουρκική Γραμματική στα ελληνικά

Βασίλης Δαφνοπατίδης Xριστίνα Σανλίογλου

6. Η έννοια της αντίθεσης / Karşıtlık kavramı ............................................................................... Άκλιτες (-ecekken, -mektense, -mek yerine, -mek varken) ........................................................ Κλιτές (-eceğime, -eceğim yerde/yere) .................................................................................... 7. Η έννοια της εξαίρεσης / «-den başka» kavramı ....................................................................... Άκλιτες (-dikten başka, -mekten başka) ................................................................................... Κλιτές (-diğimden başka) . ...................................................................................................... 8. Η έννοια «σε περίπτωση που» ................................................................................................ Κλιτές (-diğim/-eceğim takdirde, -mem halinde, -ecek olursam) ................................................ 9. Επιρρηματικές αναφορικές μετοχές / Karşılaştırma ulaçları ........................................................ Άκλιτες (-ecek kadar, -ecek gibi) ............................................................................................. Κλιτές (-diğim/-eceğim kadar, -diğimce, -diğime/-eceğime göre, -diğim/-eceğim gibi, -diğim biçimde/şekilde) ...... 10. Μετοχές για ευχή ή κατάρα / Dilek ulacı ................................................................................ Άκλιτες (-esi) ....................................................................................................................... Γ. ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΙΔΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ / YAN CÜMLE VE ÖZEL KAVRAMLAR .............. 1. Εναντιωματικές προτάσεις / Karşıtlık belirten cümleler .............................................................. 2. Δευτερεύουσες προτάσεις με το σύνδεσμο «diye» / «diye» ulaçlı yan cümle .............................. 3. Η έννοια της προειδοποίησης / Uyarı kavramı (-memezlik etmemek) . ........................................ 4. Η έννοια της προσποίησης (περιφραστικοί χρόνοι με το «gibi») / Yapmacıklık kavramı, «gibi» ilgeçli eylemler (-memezlikten gelmek, -cesine) .............................. 5. Η έννοια του «παραλίγο να...» (az kaldı/az kalsın) . ..................................................................

247 247 248 249 249 249 250 250 251 251 251 254 254 254 254 255 256 256 258

58 OI ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ / İLGEÇLER (EDATLAR) ................................................................................. 259 59 ΟΙ ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ / BAĞLAÇLAR ................................................................................................ 267 60 ΤΑ ΕΠΙΦΩΝΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΟΙ ΕΠΙΦΩΝΗΜΑΤΙΚΕΣ ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ / ÜNLEMLER ............................ 273 61 ΟΙ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΕΣ ΚΑΤΑΛΗΞΕΙΣ / TÜRETME EKLERİ .............................................................. 276 62 ΠΙΝΑΚΕΣ / TABLOLAR ............................................................................................................ 295

ΑΡΚΤΙΚΟΛΕΞΑ-ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ / KISALTMALAR .......................................................................... ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ ΓΙΟΡΤΕΣ ΚΑΙ ΕΠΕΤΕΙΟΙ / ÖNEMLİ BAYRAM VE YILDÖNÜMLERİ . .................................. ΚΡΑΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΙΔΙΩΤΙΚΟΙ ΦΟΡΕΙΣ / KAMU VE ÖZEL KURUMLAR ....................................................... ΕΠΑΡΧΙΕΣ-ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ / TÜRKİYE’NİN BÖLGELERİ . ............................................ ΤΟΠΩΝΥΜΙΑ / YER ADLARI ............................................................................................................ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΚΑΙ ΑΞΙΟΘΕΑΤΑ / TARİHİ ESERLER VE TURİSTİK YERLER ................................. ΥΠΟΥΡΓΕΙΑ / BAKANLIKLAR ........................................................................................................... ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΦΟΡΕΙΣ / ASKERİ NİTELİK VE KURUMLAR ........................................ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟΙ ΒΑΘΜΟΙ / ASKERİ RÜTBELER ..................................................................................

295 296 296 297 297 299 299 300 300

63 ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ-ΛΕΞΕΙΣ ΜΕ ΕΙΔΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ / DEYİMLER-ÖZEL ANLAMLI SÖZCÜKLER .......... 301 64 ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ-ΑΠΟΦΘΕΓΜΑΤΑ / ATASÖZLERİ ......................................................................... 311 65 ΣΥΝΤΑΞΗ ΡΗΜΑΤΩΝ ΑΝΑ ΠΤΩΣΗ / FİİLLERİN AD DURUM EKLERİNE GÖRE KULLANIMI .... 315

Ρήματα Ρήματα Ρήματα Ρήματα Ρήματα

που που που που που

συντάσσονται συντάσσονται συντάσσονται συντάσσονται συντάσσονται

με με με με με

αιτιατική πτώση (-i, -ı, -u, -ü ) ............................................................ δοτική πτώση (-e, -a) ......................................................................... τοπική πτώση (-de, -da) ..................................................................... αφαιρετική πτώση (-den, -dan) ........................................................... την πρόθεση «ile» .............................................................................

315 319 323 324 326

66 ΠΙΝΑΚΑΣ ΚΛΙΣΗΣ ΡΗΜΑΤΩΝ / FİİLLERİN ÇEKİM TABLOSU . ................................................ 327

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ / KAYNAKÇA ................................................................................................. 331

Τουρκική Γραμματική στα ελληνικά

Βασίλης Δαφνοπατίδης Xριστίνα Σανλίογλου

2. Ξένα κύρια ονόματα / Yabancı özel adlar Γραφή ξένων κυρίων ονομάτων και τοπωνυμίων / Yabancı adların ve yer adlarının yazılışı Ορισμένα ονόματα ξένων προσώπων και τοπωνυμίων προερχόμενα από γλώσσες με λατινικό αλφάβητο, γράφονται όπως είναι, ενώ άλλα γράφονται σύμφωνα με τους τουρκικούς κανόνες γραφής: Beethoven Shakespeare Dostoyevski Napolyon Düsseldorf Hyde Park New York Rio de Janeirο Viyana Βιέννη Londra Λονδίνο Marsilya Μασσαλία Venedik Βενετία Prag Πράγα Budapeşte Βουδαπέστη Προσοχή: Σε όλα τα τουρκικά και ξένα κύρια ονόματα, πριν μπουν οι καταλήξεις πτώσεων, τοποθετούμε μία απόστροφο (kesme işareti) ( κεφ. 6, Οι πτώσεις των ουσιαστικών): İzmir’de στη Σμύρνη İstanbul’u την Κωνσταντινούπολη Chopin’in του Σοπέν Viyana’ya προς τη Βιέννη

Κοινά Ουσιαστικά / Cins İsimler Στην τουρκική γλώσσα δεν υπάρχουν άρθρα ούτε γένη. Από τα συμφραζόμενα φαίνεται αν πρόκειται για θηλυκό, αρσενικό ή ουδέτερο γένος. Σε ορισμένες περιπτώσεις χρησιμοποιούμε τις λέξεις erkek kadın (ή bayan), oğlan - kız, erkek - dişi (μόνο για ζώα) για να δηλώσουμε το γένος κάποιας λέξης: erkek kardeş αδελφός kız kardeş αδελφή oğlan çocuk αγόρι bayan arkadaş η συνάδελφος, η φίλη erkek kedi γάτος dişi kedi γάτα Ο ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ AΡΙΘΜΟΣ/ ÇOĞUL EKİ Τα ονόματα χωρίζονται ως προς τον αριθμό τους σε ενικό (tekil) και σε πληθυντικό (çoğul). Στα ουσιαστικά ο πληθυντικός σχηματίζεται με τα επιθήματα -ler ή -lar σύμφωνα με τους κανόνες της μεγάλης αρμονίας των φωνηέντων. Αν το τελευταίο φωνήεν της λέξης είναι λεπτό παίρνει το επίθημα -ler, ενώ αν είναι χοντρό παίρνει το επίθημα -lar. Εξαιρούνται κάποιες λέξεις-δάνεια, που σχηματίζουν πάντα πληθυντικό σε -ler ( κεφ. 3, Η Αρμονία φωνηέντων): pencere-ler παράθυρα ev-ler σπίτια küçük-ler μικροί kapı-lar πόρτες dağ-lar βουνά masa-lar τραπέζια

Υπάρχουν ορισμένα περιεκτικά ουσιαστικά (topluluk adları), τα οποία συνήθως απάντουν σε ενικό: sürü κοπάδι, σωρός takım αθλητική ομάδα, σετ (ρούχων, επίπλων) ordu στράτευμα, ορδή bölük λόχος grup γκρουπ, συγκρότημα ekip ομάδα Τα κύρια ονόματα, δηλαδή αυτά που φανερώνουν ονομασίες προσώπων, συναντώνται πάντοτε στον ενικό αριθμό (Osman, Yani, Ali κ.ά.). Όταν, όμως, απαντούν σε πληθυντικό (-ler, -lar), τότε δηλώνουν την οικογένεια του προσώπου: Osmanlar η οικογένεια του Οσμάν Selmalar η οικογένεια της Σελμά Aliler η οικογένεια του Αλί Zeynepler η οικογένεια της Ζεϋνέπ Επίσης λέξεις που δηλώνουν συγγένεια, με την προσθήκη κτητικού επιθήματος, απαντούν σε πληθυντικό και αναφέρονται συνολικά στην οικογένεια του προσώπου: amcam η οικογένεια του θείου μου amcamlar teyzem η οικογένεια της θείας μου teyzemler annem annemler η οικογένειά μου, οι γονείς μου babam babamlar Τα επιθήματα -ler -lar δηλώνουν εθνικά ονόματα: Türk Τούρκοι Türkler Alman Γερμανοί Almanlar İngiliz Άγγλοι İngilizler İstanbullu Κωνσταντινοπολίτες İstanbullular

Βασίλης Δαφνοπατίδης Xριστίνα Σανλίογλου

Τουρκική Γραμματική στα ελληνικά

Επίσης, ο πληθυντικός προσδίδει στα κύρια ονόματα την έννοια του σεβασμού και της ομοιότητας: Fatih (πορθητές, κατακτητές) Fatihler Kanuni (νομοθέτες) Kanuniler Fuzuli (ποιητές, φιλόσοφοι) Fuzuliler Ο πληθυντικός χρησιμοποιείται σε προσφωνήσεις που απευθύνονται σε ομάδες και κοινό: genç νέοι, νέες gençler öğretmen καθηγητές öğretmenler bay κύριοι baylar bayan κυρίες bayanlar Επίσης, χρησιμοποιείται για χαιρετισμούς και ευχές: İyi günler! Καλημέρα! İyi akşamlar! Καλό βράδυ! İyi geceler! Καληνύχτα! İyi eğlenceler! Καλή διασκέδαση! İyi bayramlar! Καλές γιορτές! İyi şanslar! Καλή τύχη! İyi yolculuklar! Καλό ταξίδι! Tatlı rüyalar! Όνειρα γλυκά! İyi çalışmalar! Καλή δουλειά, καλή συνέχεια! Βaşarılar! Επιτυχίες! / Καλή επιτυχία! Mutlu yıllar! Καλή χρονιά, Χρόνια πολλά! Nice yıllara! / Nice senelere! Να ζήσετε!, Χρόνια πολλά! İyi Noeller! Καλά Χριστούγεννα! İyi Paskalyalar! Καλό Πάσχα! Hayırlı işler! Καλές δουλειές! Τebrikler! Συγχαρητήρια! -Τeşekkürler! -Bir şey değil. -Eυχαριστώ! - Δεν κάνει τίποτα. Στον επιστημονικό τομέα τα επιθήματα -ler -lar χρησιμοποιούνται για ομάδες ειδών (φυτών, ζώων): memeli τα θηλαστικά baklagil memeliler baklagiller τα όσπρια sürüngen turunçgil sürüngenler τα ερπετά turunçgiller τα εσπεριδοειδή Τα επιθήματα -ler -lar τοποθετημένα σε ρήμα ενικού αριθμού προσδίδουν σεβασμό, όταν το υποκείμενο είναι άτομο άξιο σεβασμού ( κεφ. 15, Το ρήμα): Müdür Bey henüz gelmediler. Ο κύριος διευθυντής δεν έχει έρθει ακόμη.

Απουσία Πληθυντικού Ο πληθυντικός στα ουσιαστικά παραλείπεται όταν προηγείται κάποιο αριθμητικό ή ποσοτικό επίθετο ( κεφ. 11, Οι αριθμοί - Τα αριθμητικά): iki kahve δύο καφέδες bir sürü çöp ένας σωρός σκουπίδια üç tane yumurta τρία (τεμάχια) αβγά bir çift ayakkabı ένα ζευγάρι παπούτσια çok çocuk πολλά παιδιά beşer ciklet από πέντε τσίχλες (ο καθένας) az kitap λίγα βιβλία bir düzine tabak μια ντουζίνα πιάτα

Επίσης, ο πληθυντικός παραλείπεται όταν δηλώνουμε το όνομα είδους: Pazardan meyve ve sebze aldım. Από τη λαϊκή πήρα φρούτα και λαχανικά. Kızım, misafirler için lokum getir! Κόρη μου, φέρε λουκούμια για τους επισκέπτες! ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ - ΣΥΓΓΕΝΙΚΟΙ ΔΕΣΜΟΙ / AİLE - AKRABALIK ADLARI Στην Τουρκία δίδεται μεγάλη σημασία στο θεσμό της οικογένειας και στους συγγενικούς δεσμούς. Αυτό αποδεικνύεται από την ποικιλία και τη διαφοροποίηση των σχετικών όρων: baba πατέρας anne μητέρα peder πατέρας ana / valide μητέρα oğul γιος kız κόρη

Τουρκική Γραμματική στα ελληνικά erkek kardeş ağabey/abi dede büyük baba babaanne amca dayı kuzen/kuzin yeğen koca kayın peder/kayın baba kayın birader dünür damat güvey iç güveysi enişte vaftiz babası kirve tek çocuk ikiz kardeş evlatlık hısım

αδελφός μεγαλύτερος αδελφός παππούς παππούς γιαγιά (από πατέρα) θείος (από πατέρα) θείος (από μητέρα) ξάδερφος, -η ανηψιός, -ά ο σύζυγος, άντρας πεθερός κουνιάδος συμπέθερος, -α γαμπρός (και από κόρη) γαμπρός σώγαμπρος γαμπρός (σύζυγος αδελφής) νονός ανάδοχος, νονός μοναχοπαίδι δίδυμα αδέλφια υιοθετημένο παιδί συγγενής εξ αγχιστείας

Βασίλης Δαφνοπατίδης Xριστίνα Σανλίογλου

kız kardeş abla nine büyük anne anneanne hala teyze torun bebek/çocuk karı kayın valide/kaynana görümce karı koca gelin baldız

αδελφή μεγαλύτερη αδελφή γιαγιά γιαγιά γιαγιά (από μητέρα) θεία (από πατέρα) θεία (από μητέρα) εγγονός, -ή μωρό/ παιδί η σύζυγος, γυναίκα πεθερά κουνιάδα (αδελφή του συζύγου) ανδρόγυνο νύφη (και από γιο) κουνιάδα (αδελφή της συζύγου) yenge νύφη (γυναίκα του αδελφού) vaftiz anası νονά sağdıç κουμπάρος üvey kardeş ετεροθαλής αδελφός anne-baba /ebeveyn γονείς / γονιός üvey anne /üvey baba μητριά / πατριός veli κηδεμόνας

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ / MEDENİ DURUM (HAL) ilişki σχέση, δεσμός dul bekâr ελεύθερος, άγαμος çocuksuz sözlü λογοδοσμένος kimsesiz nişanlı αρραβωνιασμένος, öksüz/annesiz αρραβωνιαστικός evli παντρεμένος yetim/ babasız boşanmış διαζευγμένος evde kalmış kız

ορφανός από πατέρα γεροντοκόρη

ΣΧΕΤΙΚΟΙ ΟΡΟΙ nişan evlilik medeni nikâh imam nikâhı düğün sünnet

ο, η σύζυγος / ταίρι ζευγάρι μήνας του μέλιτος επέτειος έγκυος οικογενειακώς

αρραβώνας γάμος (θεσμός) πολιτικός γάμος θρησκευτικός γάμος γάμος (γλέντι) περιτομή

eş çift balayı yıldönümü hamile ailece

χήρος, χήρα άτεκνος ορφανός ορφανός από μητέρα

ΠΡΟΣΦΩΝΗΣΕΙΣ / HİTAPLAR Τα ονόματα που δηλώνουν τίτλο αρχίζουν με κεφαλαίο γράμμα: Öğretmen Elif Güven Profesör (Prof.) Gökhan Doktor (Dr.) Güler Karaca Yarbay Kadir Aydın AKAΔΗΜΑÏΚΟΙ ΒΑΘΜΟΙ / AKADEMİK DERECELER Asistan βοηθός καθηγητή Doçent Okutman / Λέκτορας Profesör Öğretim üyesi Doktor Διδάκτωρ Dekan Yardımcı Doçent Επίκουρος Rektör

Αναπληρωτής καθηγητής Καθηγητής Πανεπιστημίου Κοσμήτορας Πρύτανης

Βασίλης Δαφνοπατίδης Xριστίνα Σανλίογλου

Τουρκική Γραμματική στα ελληνικά

ΤΑ ΚΤΗΤΙΚΑ ΕΠΙΘΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ İYELİK EKLERİ VE AD TAMLAMALARI

ΚΤΗΤΙΚΑ ΕΠΙΘΗΜΑΤΑ - ΓΕΝΙΚΗ ΚΤΗΤΙΚΗ / İYELİK EKLERİ Η κτήση είναι το φαινόμενο που δηλώνει τη σχέση ιδιοκτησίας μεταξύ δύο λέξεων. Από αυτές τις λέξεις η πρώτη αντιστοιχεί στον κτήτορα, ενώ η δεύτερη στο κτήμα. Το ουσιαστικό ή η αντωνυμία που εκφράζει τον κτήτορα είναι πάντα σε γενική πτώση. Επειδή ο κτήτορας μπορεί να είναι οποιοδήποτε πρόσωπο (εγώ, εσύ, εμείς κ.ά.), υπάρχουν και τα αντίστοιχα επιθήματα κτητικής ανά πρόσωπο: ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΑΝΤΩΝΥΜΙΑ Ονομαστική Γενική ben δικό μου benim sen δικό σου senin o δικό του onun biz δικό μας bizim siz δικό σας sizin onlar δικό τους onların Τα επιθήματα της κτητικής ακολουθούν τη μικρή φωνηεντική αρμονία κι έχουν ήχο i (ı, u,ü): ΚΤΗΤΟΡΑΣ ΕΠΙΘΗΜΑΤΑ KTHTIKHΣ σε γενική μετά από λέξη που λήγει σε σύμφωνο μετά από λέξη που λήγει σε φωνήεν benim -im (-ım, -üm, -um) -m μου senin -in (-ın, -ün, -un) -n σου onun -i (-ı, -ü, -u) -si (-sı, -sü, -su) του bizim -imiz (-ımız, -ümüz, -umuz) -miz(-mız, -müz, -muz) μας sizin -iniz (-ınız, -ünüz, -unuz) -niz (-nız, -nüz, -nuz) σας onların -leri (-ları) τους/των ΓΕΝΙΚΗ benim senin onun bizim sizin onların

ΚΤΗΤΙΚΗ ev-im ev-in ev-i ev-imiz ev-iniz ev-leri

το το το το το το

ΓΕΝΙΚΗ benim senin onun bizim sizin onların

ΚΤΗΤΙΚΗ kız-ım kız-ın kız-ı kız-ımız kız-ınız kız-ları

η η η η η η

σπίτι σπίτι σπίτι σπίτι σπίτι σπίτι

κόρη κόρη κόρη κόρη κόρη κόρη

μου σου του μας σας τους

ΓΕΝΙΚΗ benim senin onun bizim sizin onların

ΚΤΗΤΙΚΗ yol-um yol-un yol-u yol-umuz yol-unuz yol-ları

ο ο ο ο ο ο

ΓΕΝΙΚΗ benim senin onun bizim sizin onların

ΚΤΗΤΙΚΗ köy-üm köy-ün köy-ü köy-ümüz köy-ünüz köy-leri

το το το το το το

δρόμος δρόμος δρόμος δρόμος δρόμος δρόμος χωριό χωριό χωριό χωριό χωριό χωριό

μου σου του μας σας τους μου σου του μας σας τους

Όταν το ουσιαστικό που θα πάρει κτητικό επίθημα λήγει σε φωνήεν, τότε η κτητική απλοποιείται, χάνοντας το πρώτο φωνήεν του επιθήματος. Μόνο στο γ’ πρόσωπο κτήσης ενικού χρησιμοποιούμε το συνδετικό γράμμα s: ΓΕΝΙΚΗ ΚΤΗΤΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗ ΚΤΗΤΙΚΗ benim çanta-m η τσάντα μου benim kedi-m η γάτα μου senin çanta-n η τσάντα σου senin kedi-n η γάτα σου onun çanta-sı η τσάντα του onun kedi-si η γάτα του bizim çanta-mız η τσάντα μας bizim kedi-miz η γάτα μας sizin çanta-nız η τσάντα σας sizin kedi-niz η γάτα σας onların çanta-ları η τσάντα τους onların kedi-leri η γάτα τους

Τουρκική Γραμματική στα ελληνικά

Βασίλης Δαφνοπατίδης Xριστίνα Σανλίογλου

Παρατήρηση: Ο κτήτορας του γ’ προσώπου ενικού (onun) και πληθυντικού (onların) μπορεί να αντικατασταθεί από οποιοδήποτε κύριο όνομα ή κοινό ουσιαστικό, στον ενικό ή πληθυντικό αντίστοιχα, πάντα σε γενική πτώση: ΓΕΝΙΚΗ ΚΤΗΤΙΚΗ ΚΤΗΤΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗ onun bisiklet-i bisiklet-i το ποδήλατο του κοριτσιού kız-ın onun plan-ı plan-ı το σχέδιο της Λαλέ Lale’nin onun görev-i görev-i το καθήκον του Χακάν Hakan’ın onların saç-ları saç-ları τα μαλλιά των κοριτσιών kızlar-ın onların plan-ları plan-ları τα σχέδια των νέων gençler-in onların görev-leri τα καθήκοντα των υπαλλήλων memurlar-ın görev-leri

ΚΤΗΤΙΚΗ ΣΕ ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟ Το ουσιαστικό που φέρει την κατάληξη της κτητικής μπορεί να είναι και σε πληθυντικό, δηλαδή να δηλώνει πολλά κτήματα. Σε αυτή την περίπτωση κάποιες κτητικές ταυτίζονται και χρειάζεται προσοχή όταν τις συναντάμε μέσα σε κείμενο, ώστε να καταλάβουμε τον ακριβή κτήτορα κάθε φορά. Συνήθως καταλαβαίνουμε την ακριβή σημασία από τα συμφραζόμενα: ΓΕΝΙΚΗ ΚΤΗΤΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗ ΚΤΗΤΙΚΗ benim kız-ım η κόρη μου benim kızlar-ım οι κόρες μου senin kız-ın η κόρη σου senin kızlar-ın οι κόρες σου onun kız-ı η κόρη του onun kızlar-ı οι κόρες του bizim kız-ımız η κόρη μας bizim kızlar-ımız οι κόρες μας sizin kız-ınız η κόρη σας sizin kızlar-ınız οι κόρες σας onların kız-ları η κόρη τους onların kızlar-ı οι κόρες τους Προσοχή: Όταν η λέξη τελειώνει σε ένα από τα σκληρά σύμφωνα p, ç, t, k και πρόκειται να ακολουθήσει επίθημα κτητικής, τότε τα σκληρά αυτά σύμφωνα μετατρέπονται αντίστοιχα σε b, c, d, ğ/g, εκτός από το γ’ πρόσωπο πληθυντικού: ΓΕΝΙΚΗ ΚΤΗΤΙΚΗ (ουσ. kitap) ΓΕΝΙΚΗ ΚΤΗΤΙΚΗ (ουσ. çiçek) benim kitab-ım το βιβλίο μου benim çiçeğ-im το λουλούδι μου senin kitab-ın το βιβλίο σου senin çiçeğ-in το λουλούδι σου onun kitab-ı το βιβλίο του onun çiçeğ-i το λουλούδι του bizim kitab-ımız το βιβλίο μας bizim çiçeğ-imiz το λουλούδι μας sizin kitab-ınız το βιβλίο σας sizin çiçeğ-iniz το λουλούδι σας onların kitap-ları το βιβλίο τους onların çiçek-leri το λουλούδι τους Ορισμένα ουσιαστικά όταν συγκολληθεί σε αυτά επίθημα που αρχίζει από φωνήεν, όπως είναι και η κτητική, τότε χάνουν το φωνήεν της τελευταίας τους συλλαβής. Αυτό δεν ισχύει για το γ’ πρόσωπο πληθυντικού ( κεφ. 2, Το Τουρκικό Αλφάβητο: Αποβολή φωνήεντος και συλλαβής): ΓΕΝΙΚΗ ΚΤΗΤΙΚΗ (ουσ. şehir) ΓΕΝΙΚΗ ΚΤΗΤΙΚΗ (ουσ. burun) benim şehr-im η πόλη μου benim burn-um η μύτη μου senin şehr-in η πόλη σου senin burn-un η μύτη σου onun şehr-i η πόλη του onun burn-u η μύτη του bizim şehr-imiz η πόλη μας bizim burn-umuz η μύτη μας sizin şehr-iniz η πόλη σας sizin burn-unuz η μύτη σας onların şehir-leri η πόλη τους onların burun-ları η μύτη τους Ορισμένα ουσιαστικά που είναι λέξεις-δάνεια, δεν ακολουθούν τη φωνηεντική αρμονία, γι’αυτό σχηματίζουν την κτητική μόνο με ήχο i (μετά από a, ı, e, i) ή με ήχο ü (μετά από o, u, ö, ü) ( κεφ. 3, Η Αρμονία Φωνηέντων): ΓΕΝΙΚΗ ΚΤΗΤΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗ ΚΤΗΤΙΚΗ benim hayal-im το όνειρό μου benim rol-üm ο ρόλος μου senin hayal-in το όνειρό σου senin rol-ün ο ρόλος σου onun hayal-i το όνειρό του onun rol-ü ο ρόλος του bizim hayal-imiz το όνειρό μας bizim rol-ümüz ο ρόλος μας sizin hayal-iniz το όνειρό σας sizin rol-ünüz ο ρόλος σας onların hayal-leri το όνειρό τους onların rol-leri ο ρόλος τους

Βασίλης Δαφνοπατίδης Xριστίνα Σανλίογλου

Τουρκική Γραμματική στα ελληνικά

ΚΤΗΤΙΚΗ ΜΕ ΠΤΩΣΕΙΣ Οποιοδήποτε ουσιαστικό, είτε είναι απλό, είτε με επίθημα κτητικής, μπορεί να κλιθεί με όλες τις πτώσεις των ουσιαστικών. Άλλωστε όταν ένα ουσιαστικό έχει επίθημα κτήσης, εξακολουθεί να βρίσκεται σε ονομαστική πτώση και λειτουργεί ως υποκείμενο της πρότασης: anne η μητέρα iş η δουλειά (benim) annem η μητέρα μου (bizim) işimiz η δουλειά μας kitap το βιβλίο oğul ο γιος (senin) kitabın το βιβλίο σου (sizin) oğlunuz ο γιος σας duvar ο τοίχος koltuk η πολυθρόνα (onun) duvarı ο τοίχος του (onların) koltukları η πολυθρόνα τους Τα επιθήματα των πτώσεων συγκολλούνται πάνω στα ουσιαστικά που φέρουν κτητική. Μόνο στο γ’ πρόσωπο ενικού και πληθυντικού παρουσιάζεται η ανάγκη ενός συνδετικού γράμματος. Έτσι χρησιμοποιείται το συνδετικό γράμμα n το οποίο δεν μπαίνει μόνο πριν από τις πτώσεις που ξεκινούν από φωνήεν, αλλά σε όλες ανεξαιρέτως: (benim) (senin) Ονομαστική annem η μητέρα μου kitabın το βιβλίο σου Αιτιατική annem-i την μητέρα μου kitabın-ı το βιβλίο σου Δοτική annem-e προς τη μητέρα μου kitabın-a προς το βιβλίο σου Τοπική annem-de στη μητέρα μου kitabın-da στο βιβλίο σου Αφαιρετική annem-den από τη μητέρα μου kitabın-dan από το βιβλίο σου Γενική annem-in της μητέρας μου kitabın-ın του βιβλίου σου Ονομαστική Αιτιατική Δοτική Τοπική Αφαιρετική Γενική

(onun) duvarı duvarı-nı duvarı-na duvarı-nda duvarı-ndan duvarı-nın

ο τοίχος του τον τοίχο του προς τον τοίχο του στον τοίχο του από τον τοίχο του του τοίχου του

(bizim) işimiz işimiz-i işimiz-e işimiz-de işimiz-den işimiz-in

η δουλειά μας τη δουλειά μας προς τη δουλειά μας στη δουλειά μας από τη δουλειά μας της δουλειάς μας

Ονομαστική Αιτιατική Δοτική Τοπική Αφαιρετική Γενική

(sizin) oğlunuz oğlunuz-u oğlunuz-a oğlunuz-da oğlunuz-dan oğlunuz-un

ο γιoς σας το γιo σας προς το γιo σας στο γιo σας από το γιo σας του γιου σας

(onların) koltukları koltukları-nı koltukları-na koltukları-nda koltukları-ndan koltukları-nın

η πολυθρόνα τους την πολυθρόνα τους προς την πολυθρόνα τους στην πολυθρόνα τους από την πολυθρόνα τους της πολυθρόνας τους

ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ / AD TAMLAMALARI Ένα από τα βασικότερα μορφοσυντακτικά φαινόμενα της τουρκικής γλώσσας είναι οι προσδιορισμοί των ουσιαστικών. Πρόκειται για δύο ή και περισσότερα ουσιαστικά που συνυπάρχουν σαν ένα σύνολο και από αυτά το πρώτο προσδιορίζει τα ακόλουθα, δίνοντάς τους κάποιο χαρακτηριστικό, που διαφοροποιείται σε κάθε περίπτωση. Τα είδη των προσδιορισμών των ουσιαστικών είναι τέσσερα: 1ο ΕΙΔΟΣ Ακατάληκτος Προσδιορισμός / Eksiz (Takısız) Tamlama Σε αυτό το είδος παρατίθενται δύο ουσιαστικά σε ονομαστική πτώση, δηλαδή χωρίς κανένα επίθημα. Από αυτά το πρώτο προσδιορίζει το δεύτερο και του δίνει το χαρακτηριστικό της ύλης ή του σχήματος. Στα ελληνικά το πρώτο ουσιαστικό τις περισσότερες φορές μεταφράζεται ως επίθετο. Ωστόσο τονίζουμε ότι το ουσιαστικό αυτό δε λειτουργεί σαν επιθετικός προσδιορισμός, αλλά ως προσδιορισμός ουσιαστικού:

Βασίλης Δαφνοπατίδης Xριστίνα Σανλίογλου

Τουρκική Γραμματική στα ελληνικά

ipek gömlek μεταξωτό πουκάμισο tül perde κουρτίνα από τούλι tahta dolap ξύλινο ντουλάπι bakır heykel μπρούτζινο άγαλμα gümüş yüzük ασημένιο δαχτυλίδι mermer anıt μαρμάρινο μνημείο altın saray χρυσό παλάτι tüy yastık πουπουλένιο μαξιλάρι cam kavanoz γυάλινο βάζο ipek kumaş μεταξωτό ύφασμα yün kumaş μάλλινο ύφασμα toprak yol χωματόδρομος kare masa τετράγωνο τραπέζι demir tepsi σιδερένιο ταψί / δίσκος teneke kutu τενεκεδένιο κουτί ip merdiven ανεμόσκαλα Προσοχή: Ο ακατάληκτος προσδιορισμός μπορεί επίσης να αποδοθεί με τα επιθήματα της αφαιρετικής πτώσης -den, -dan ( κεφ. 6, Οι πτώσεις των ουσιαστικών, αφαιρετική πτώση) ή με το επίθημα του περιεχομένου -li (-lı, -lu, -lü) ( κεφ. 61, Παραγωγικές καταλήξεις) στο πρώτο ουσιαστικό. Είναι ένας άλλος τρόπος για να δηλωθεί η ύλη: ipekten gömlek πουκάμισο από μετάξι fıstıklı lokum λουκούμι με φυστίκι kardan adam χιονάνθρωπος yünlü kumaş μάλλινο ύφασμα

2ο ΕΙΔΟΣ Αφηρημένος Προσδιορισμός / Belirtisiz Ad Tamlaması Αυτό το είδος προσδιορισμού αποτελείται από δύο πάλι ουσιαστικά, εκ των οποίων μόνο το δεύτερο δέχεται το επίθημα του γ’ προσώπου κτητικής -i (-ı, -u, -ü). Το πρώτο ουσιαστικό προσδιορίζει το δεύτερο και σαν σύνολο δηλώνει ιδιότητα, είδος, κατηγορία. Επίσης χρησιμοποιείται για τίτλους και επωνυμίες (φορέων, οργανισμών, εταιριών, ιδρυμάτων κ.ά.): okul çantası σχολική τσάντα kadın çantası γυναικεία τσάντα bahçe kapısı πόρτα κήπου araba kapısı πόρτα αυτοκινήτου diş fırçası οδοντόβουρτσα saç fırçası βούρτσα μαλλιών çay bardağı ποτήρι τσαγιού su bardağı ποτήρι νερού domates çorbası ντοματόσουπα mercimek çorbası (σούπα) φακές güzellik salonu ινστιτούτο ομορφιάς spor salonu γυμναστήριο banka müdürü διευθυντής τράπεζας okul müdürü διευθυντής σχολείου yatak odası κρεβατοκάμαρα Ticaret Οdası Εμπορικό Επιμελητήριο çilek reçeli μαρμελάδα φράουλα vişne reçeli μαρμελάδα βύσσινο zeytinyağı ελαιόλαδο badem yağı αμυγδαλέλαιο limon ağacı λεμονιά (δέντρο) defne ağacı δάφνη (δέντρο) çamaşır makinesi πλυντήριο ρούχων bulaşık makinesi πλυντήριο πιάτων Türkçe kitabı βιβλίο τουρκικών çalışma kitabı βιβλίο ασκήσεων portakal rengi πορτοκαλί kahverengi καφέ (χρώμα) Salı günü ημέρα Τρίτη Ocak ayı μήνας Ιανουάριος Hilton Oteli ξενοδοχείο Χίλτον Marmaris Oteli ξενοδοχείο Μάρμαρις Boğaziçi Üniversitesi Πανεπιστήμιο Βοσπόρου Ankara Üniversitesi Πανεπιστήμιο Άγκυρας İstiklal Caddesi λεωφόρος Ιστικλάλ Atatürk Caddesi λεωφόρος Ατατούρκ Topçu sokağı οδός Τοπτσού Karanfil sokağı οδός Καρανφίλ Toyota markası μάρκα Τoyota Emek sineması κινηματογράφος Εμέκ Ziraat Βankası Αγροτική Τράπεζα İş Βankası Τράπεζα Εργασίας Türkiye Cumhuriyeti Tουρκική Δημοκρατία Avrupa Parlamentosu Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 3ο ΕΙΔΟΣ Συγκεκριμένος Προσδιορισμός (Γενική Κτητική) / Belirtili Ad Tamlaması Αυτό το είδος αποτελείται από δύο ουσιαστικά, από τα οποία το πρώτο είναι πάντα σε γενική πτώση, ενώ το δεύτερο φέρει το επίθημα της κτητικής. Δηλώνει σχέση ιδιοκτησίας μεταξύ δύο ουσιαστικών. Το πρώτο ουσιαστικό (σε γενική πτώση) δηλώνει τον κτήτορα και το δεύτερο (με κτητικό επίθημα) δηλώνει το κτήμα/αντικείμενο κτήσης. Ο κτήτορας μπορεί να είναι μία προσωπική αντωνυμία σε γενική ( κεφ. 7, Τα Κτητικά Επιθήματα και οι προσδιορισμοί ουσιαστικών - Γενική κτητική:

Βασίλης Δαφνοπατίδης Xριστίνα Σανλίογλου ΓΕΝΙΚΗ kadının çocuğun babanın komşunun

Τουρκική Γραμματική στα ελληνικά ΚΤΗΤΙΚΗ çantası bisikleti cüzdanı bahçesi

η τσάντα της γυναίκας το ποδήλατο του παιδιού το πορτοφόλι του πατέρα ο κήπος του γείτονα

Ο συγκεκριμένος προσδιορισμός δηλώνει επίσης ότι το δεύτερο ουσιαστικό ανήκει ή περιλαμβάνεται στο πρώτο. Είναι δηλαδή τμήμα του, κομμάτι του πρώτου ουσιαστικού: ΓΕΝΙΚΗ ΚΤΗΤΙΚΗ evin balkonu το μπαλκόνι του σπιτιού sınıfın penceresi το παράθυρο της τάξης bahçenin kapısı η πόρτα του κήπου elbisenin rengi το χρώμα του φορέματος valizin kolu το χερούλι της βαλίτσας arabanın lastiği το λάστιχο του αυτοκινήτου büronun anahtarı το κλειδί του γραφείου Το δεύτερο ουσιαστικό μπορεί ακόμα να δηλώνει την κατάσταση στην οποία βρίσκεται το πρόσωπο ή ένα δικό του γνώρισμα: ΓΕΝΙΚΗ ΚΤΗΤΙΚΗ bebeğin gülmesi το γέλιο του μωρού atletin koşması το τρέξιμο του αθλητή çocuğun yürümesi το περπάτημα του παιδιού müdürün bakışı το βλέμμα του διευθυντή Επίσης σε αυτό το είδος προσδιορισμού το δεύτερο ουσιαστικό μπορεί να αντικατασταθεί από επίθετο και σε αυτή την περίπτωση φανερώνει ιδιότητα ή ποιοτικό χαρακτηριστικό του πρώτου ουσιαστικού: ΓΕΝΙΚΗ ΚΤΗΤΙΚΗ adamın iyisi ο καλύτερος άνθρωπος elmanın irisi το μεγαλύτερο μήλο şarabın eskisi το παλιότερο κρασί arkadaşın kötüsü ο χειρότερος φίλος Προσοχή: Υπάρχει το ενδεχόμενο δύο ουσιαστικά να μπορούν να σχηματίσουν και 2ο είδος προσδιορισμού, αλλά και 3ο είδος. Φυσικά διαφοροποιούνται από την έννοιά τους: 2ο ΕΙΔΟΣ 3ο ΕΙΔΟΣ otobüs şoförü οδηγός λεωφορείου otobüsün şoförü ο οδηγός του λεωφορείου banka müdürü διευθυντής τραπέζης bankanın müdürü ο διευθυντής της τράπεζας gemi kaptanı καπετάνιος πλοίου geminin kaptanı ο καπετάνιος του πλοίου erkek saati αντρικό ρολόι erkeğin saati το ρολόι του άντρα sinema salonu αίθουσα κινηματογράφου sinemanın salonu η αίθουσα του κινηματογράφου

Όταν ένας προσδιορισμός 2ου είδους γίνεται αντικείμενο κτήσης μέσα στο 3ο είδος, τότε χάνει το επίθημα της κτητικής που είχε (γ’ προσώπου) και μπαίνει εκ νέου η κατάληξη κτητικής ανάλογα με τον κτήτορα. Mόνο στο γ’ πρόσωπο κτήσης θα μείνει αμετάβλητος: 2ο ΕΙΔΟΣ 3ο ΕΙΔΟΣ ΓΕΝΙΚΗ ΚΤΗΤΙΚΗ diş fırçası diş fırçam η οδοντόβουρτσά μου benim okul çantası okul çantan η σχολική σου τσάντα senin kül tabağı kül tabağı το σταχτοδοχείο της Εσρά Esra’nın çay bardağı çay bardağımız το ποτήρι τσαγιού μας bizim duvar saati duvar saatiniz το ρολόι τοίχου σας sizin şarap kadehi şarap kadehleri το κρασοπότηρό τους onların

Τουρκική Γραμματική στα ελληνικά

Βασίλης Δαφνοπατίδης Xριστίνα Σανλίογλου

4Ο ΕΙΔΟΣ "Αλυσιδωτός" Προσδιορισμός Ουσιαστικών / Zincirleme ad tamlaması Ο αλυσιδωτός προσδιορισμός αποτελεί συνδυασμό δύο ή και περισσότερων προσδιορισμών του 3ου είδους ή και 2ου είδους. Είναι το μόνο είδος προσδιορισμού που αποτελείται από τρία ή και περισσότερα ουσιαστικά. Με τα δύο πρώτα ουσιαστικά σχηματίζεται μία γενική κτητική. Στη συνέχεια το ουσιαστικό που έχει κτητικό επίθημα, τίθεται σε γενική πτώση ώστε να σχηματίσει μια νέα γενική κτητική με το ουσιαστικό που ακολουθεί (το τρίτο σε σειρά). Αυτή η διαδικασία επαναλαμβάνεται εφόσον ακολουθήσουν και άλλα ουσιαστικά στη φράση μας. 1ο ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟ + γενική

2ο ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟ + κτητική + γενική

3ο ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟ + κτητική

bahçe kapı Okul Okul-un bahçe kapı-sı του σχολείου η αυλόπορτά του Okul-un bahçe kapı-sı-nın του σχολείου της αυλόπορτάς του Okulun bahçe kapısının kolu bozuk. Το χερούλι της αυλόπορτας του σχολείου είναι χαλασμένο.

kol

baba araba Ben Βen-im baba-m ο δικός μου πατέρας μου Βen-im baba-m-ın araba-sı ο δικός μου του πατέρα μου το αυτοκίνητό του Βen-im baba-m-ın araba-sı-nın ο δικός μου του πατέρα μου του αυτοκινήτου του Benim babamın arabasının kapısını kapattım. Έκλεισα την πόρτα του αυτοκινήτου του πατέρα μου.

kapı

ev salon Dede Dede-nin ev-i του παππού το σπίτι του Dede-nin ev-i-nin salon-u του παππού του σπιτιού του το σαλόνι του Dede-nin ev-i-nin salon-u-nun του παππού του σπιτιού του του σαλονιού του Dedenin evinin salonunun köşesinde bir örümcek var. Στη γωνία του σαλονιού του σπιτιού του παππού υπάρχει μία

kol-u το χερούλι της

kapı-sı η πόρτα του

köşe

köşe-si η γωνία του αράχνη.

Τουρκική Γραμματική στα ελληνικά

Βασίλης Δαφνοπατίδης Xριστίνα Σανλίογλου

Ο ΔΙΠΛΑΣΙΑΣΜΟΣ İKİLEME

Ο διπλασιασμός είναι βασικό και συχνό φαινόμενο της τουρκικής γλώσσας. Αυτό το είδος έκφρασης χρησιμοποιείται για να ενισχύσει και να εμπλουτίσει το νόημα. Σχηματίζεται με την παράθεση τουλάχιστον δύο λέξεων, που έχουν ομοηχία – ομοιοκαταληξία, εννοιολογική ομοιότητα, συγγένεια ή αντίθεση και με ονοματοποιημένες λέξεις. Υπάρχουν επίσης και διπλασιασμοί σε μορφή σύνθετων λέξεων (π.χ. dedikodu). Το φαινόμενο αυτό δημιουργείται με πολλούς και διάφορους τρόπους. Έτσι συναντάμε διπλασιασμό επιρρημάτων, επιθέτων, ουσιαστικών, ρημάτων κ.ά. Οι περισσότεροι από αυτούς έχουν καθιερωθεί ως παγιωμένες εκφράσεις. Εκτός από το διπλασιασμό της ίδιας λέξης, σε όλους τους υπόλοιπους διπλασιασμούς η σειρά παράθεσης των λέξεων δεν μπορεί να αλλάξει, ειδάλλως δεν υφίσταται διπλασιασμός. Τα πιο βασικά είδη διπλασιασμού είναι τα εξής: 1. Διπλασιασμός της ίδιας λέξης Σχηματίζεται με την επανάληψη της ίδιας λέξης και δημιουργεί συνήθως επίθετο ή επίρρημα: Ας περπατήσουμε σιγά σιγά. Yavaş yavaş yürüyelim. Εξήγησέ τα μου όλα όμορφα κι ωραία. Bana her şeyi güzel güzel anlat. Θα του μιλήσω ξεκάθαρα. Onunla açık açık konuşacağım. Γύρισε πόρτα πόρτα, αλλά και πάλι δε Kapı kapı dolaştı, ama yine de iş bulamadı. μπόρεσε να βρει δουλειά. Βρέχει καταρρακτωδώς. Şakır şakır yağmur yağıyor. Ο ήλιος σήμερα λαμποκοπά. Güneş bugün parıl parıl/ışıl ışıl parlıyor. Με αυτό το απορρυπαντικό τα ρούχα είναι Bu deterjanla çamaşırlar pırıl pırıl! αστραφτερά. Έφυγε σαν κύριος (όμορφα, ήσυχα). Paşa paşa gitti. Ο βαρκάρης τράβαγε κουπί αφηρημένος. Balıkçı dalgın dalgın kürek çekiyordu. Το παιδί κοιμόταν στο σπίτι σαν πουλάκι. Çocuk evde mışıl mışıl uyuyordu. Η παραλία τέτοια ώρα θα είναι ασφυκτικά Sahil bu saatte tıklım tıklım doludur. γεμάτη από κόσμο (φίσκα). Ο αγαπημένος μου, μού έφερε μπουκέτα Sevgilim bana demet demet gül getirdi. (πάρα πολλά) τριαντάφυλλα. Tα παιδιά παίζουν ήσυχα/ φρόνιμα. Çocuklar usul usul oynuyorlar. Έφαγα τον τόπο (έψαξα παντού), αλλά δεν Her yeri didik didik aradım, ama bulamadım. το βρήκα. Από χθες σε ψάχνουν παντού. Dünden beri seni fellik fellik arıyorlar. Μην γκρινιάζεις πρωί πρωί (πρωινιάτικα). Sabah sabah dır dır etme! Ο άντρας μου ροχαλίζει πάρα πολύ. Kocam horul horul horlar. Μιλούν ψιθυριστά. Fısıl fısıl konuşuyorlar. Το παιδί άρχησε να κλαίει με αναφιλητά, όταν Çocuk, oyuncağı kırılınca hüngür hüngür έσπασε το παιχνίδι του. ağlamaya başladı. Ο Σερχάτ αγόρασε ένα ολοκαίνουριο αυτοκίνητο Serhat gıcır gıcır bir araba aldı. (του κουτιού). 2. Διπλασιασμός λέξεων με ομοηχία-ομοιοκαταληξία Σχηματίζεται με δύο ομόηχες ή ομοιοκατάληκτες λέξεις. Συχνά η μία εκ των δύο λέξεων ή και οι δύο λέξεις μπορεί να μη φέρουν κανένα νόημα:

Βασίλης Δαφνοπατίδης Xριστίνα Σανλίογλου

Yarın çoluk çocuk herkes piknik yapacağız. -Νasılsın? -Eh işte, şöyle böyle. Τelevizyon seyrederken abur cubur yemeyi çok severim. Merak etme, ben şimdi yemeği şipşak yaparım. Geçenlerde bana abuk sabuk şeyler söyledi. İtalyanca’yı çat pat anlıyorum, ama konuşamıyorum.

Τουρκική Γραμματική στα ελληνικά Αύριο, όλοι οικογενειακώς (με τα γυναικόπαιδα) θα κάνουμε πικνίκ. -Πώς είσαι; -Ε να, έτσι κι έτσι. Μου αρέσει πολύ να τρώω χαζολοΐδια (πρόχειρο φαγητό) όταν παρακολουθώ τηλεόραση. Μην ανησυχείς, το φαγητό θα το φτιάξω εγώ στο άψε σβήσε. Τις προάλλες μού είπε κάτι ασυνάρτητα πράγματα. Τα ιταλικά τα καταλαβαίνω τσάτρα πάτρα, αλλά δεν μπορώ να τα μιλήσω.

3. Διπλασιασμός συνώνυμων ή αντίθετων λέξεων Σχηματίζεται με συνώνυμες, αντώνυμες ή εννοιολογικά σχετικές λέξεις: Ses seda yok. Δε βγαίνει άχνα köşe bucak aramak (απόλυτη σιωπή). delik deşik κατατρυπημένος az çok er geç αργά ή γρήγορα aşağı yukarı alt üst άνω κάτω, ακατάστατο

ψάχνω γωνιά γωνιά / παντού λίγο πολύ πάνω κάτω, περίπου

4. Διπλασιασμός με το γράμμα «m» Σχηματίζεται με λέξεις που δεν ξεκινούν με το γράμμα «m». Σε λέξεις που αρχίζουν από φωνήεν προστίθεται το «m» στην αρχή της δεύτερης λέξης, ενώ σε αυτές που αρχίζουν από σύμφωνο αντικαθίσταται το αρχικό σύμφωνο της δεύτερης λέξης με το «m». Αυτό το είδος διπλασιασμού προσδίδει την έννοια «και τα λοιπά, και ούτω καθ’ εξής, και παρόμοια, συναφή»: çanta manta τσάντες και τέτοια şaka maka αστεία, πλάκες και παρόμοια ekmek mekmek ψωμί ή κάτι παρόμοιο kalem malem μολύβια και τέτοια Άλλα είδη διπλασιασμού Εκτός από τα παραπάνω είδη διπλασιασμού, τα οποία είναι και τα πιο συχνά σε χρήση, υπάρχουν οι διπλασιασμοί με αριθμούς, με απλούς και σύνθετους προσδιορισμούς ουσιαστικών (ad tamlamaları), με πτώσεις, συνδέσμους, επιφωνήματα, αντωνυμίες, με το ερωτηματικό μόριο, με οριστική ή άλλη έγκλιση ρημάτων, με ρηματικά παράγωγα και, τέλος, με λέξεις που φέρουν παραγωγικές καταλήξεις: μια δυο κουβέντες bir iki söz πανέμορφη κοπέλα güzeller güzeli kız Υπάρχουν και χειρότερα. Beterin beteri de var. μόνο και μόνο yalnız ve yalnız πάμφτωχος ανθρωπάκος fakir mi fakir bir adamcağız να βρεθούμε τετ α τετ, οι δυο μας baş başa kalmak δεξιά κι αριστερά sağda solda από στόμα σε στόμα ağızdan ağıza Πω πω, τι κρίμα! Vah vah, ne yazık! Εσύ μην ακούς τον έναν και τον άλλο, κάνε Sen onu bunu dinleme, istediğini yap! αυτό που θες! στα καλά καθούμενα durup dururken μιλάω στον ενικό / στον πλυθηντικό senli benli/sizli bizli konuşmak άστεγοι άνθρωποι evsiz barksız insanlar πάρε δώσε, ψώνια alışveriş Το σκέφτηκε, το ξανασκέφτηκε, εν τέλει Düşündü taşındı, sonunda bir karar verdi. πήρε μία απόφαση.

Τουρκική Γραμματική στα ελληνικά

Βασίλης Δαφνοπατίδης Xριστίνα Σανλίογλου

Ο ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ ΔΙΑΡΚΕΙΑΣ GENİŞ ZAMAN

Χρήση Ο ενεστώτας διαρκείας χρησιμοποιείται: α) για πράξεις που γίνονταν στο παρελθόν και θα εξακολουθήσουν να γίνονται και να επαναλαμβάνονται στο μέλλον, δηλαδή για πράξεις που επαναλαμβάνονται ανα τακτά χρονικά διαστήματα και θεωρούνται συνήθειες: Η Νουράι δεν καπνίζει ποτέ. Nuray asla sigara içmez. Ο πατέρας μου μετά το φαγητό ξαπλώνει. Babam yemekten sonra yatar. Το ρολόι σου πάντα πάει (μένει) πίσω. Senin saatin her zaman geri kalır. β) για να εκφράσει γενικές επιστημονικές ή άλλες αλήθειες και για αδιαμφισβήτητες γενικές παραδοχές. Με την ίδια έννοια χρησιμοποιείται και σε παροιμίες: Η Γη γυρίζει. Dünya döner. Δύο και δύο, κάνουν τέσσερα. İki artı iki, dört eder. Ο ήλιος κάθε μέρα ανατέλλει και δύει. Güneş her gün doğar ve batar. ‘‘Tο ψάρι βρωμάει από το κεφάλι.’’ “Balık baştan kokar.” ‘‘Χωριό που φαίνεται κολαούζο δε θέλει.’’ “Görünen köy kılavuz istemez.” ‘‘Φασούλι το φασούλι γεμίζει το σακούλι.’’ “Damlaya damlaya göl olur.’’ ‘‘Πρώτα βγαίνει η ψυχή και μετά το χούι.’’ ‘‘Can çıkar huy çıkmaz.’’ γ) για μόνιμες ιδιότητες και ικανότητες: Annem nefis yemekler yapar. O futbolcu kolayca gol atar. Komşumuz geveze bir insan, çok fazla konuşur.

Η μητέρα μου φτιάχνει υπέροχα φαγητά. Εκείνος ο ποδοσφαιριστής βάζει εύκολα γκολ. Ο γείτονάς μας είναι φλύαρος άνθρωπος, μιλάει πάρα πολύ.

δ) σε ερωτηματικό τύπο για να δηλώσει παράκληση, επιθυμία και σεβασμό. Θεωρείται χρόνος ευγενείας: Παρακαλώ, ανοίγεις την πόρτα; Lütfen, kapıyı açar mısın? Θα πάρετε λίγο ακόμα κέικ; Biraz daha kek alır mısınız? Παρακαλώ κύριε σερβιτόρε, να σας πω λίγο; Garson bey bakar mısınız? Είναι πολύ βαριά η βαλίτσα μου· με βοηθάτε; Valizim çok ağır; bana yardım eder misiniz? ε) για να δηλώσει το αβέβαιο μέλλον, την πιθανότητα, την εικασία, την ευχή ή την ελπίδα για κάτι. Σε αντίθεση με το μέλλοντα, δεν έχει την έννοια της υποχρέωσης και της δέσμευσης, της βέβαιης ενέργειας: Mακάρι να πετύχεις/να τα καταφέρεις! İnşallah başarılı olursun! Τώρα δε μου ‘ρχεται στο μυαλό, ίσως μετά να Şimdi aklıma gelmiyor, belki sonra hatırlarım. το θυμηθώ. Κατά τη γνώμη σου θα κερδίσει η ομάδα μας; Sence takımımız kazanır mı? Άντε, καληνύχτα! Τα λέμε αύριο. Hadi, iyi geceler! Yarın görüşürüz. στ) για αφηγήσεις και περιγραφή γεγονότων του παρελθόντος. Προσδίδει ζωντάνια και εκφραστικότητα (ιστορικός ενεστώτας): 2. Dünya Savaşı 1939’da başlar. Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος αρχίζει το 1939. Frank Sinatra 1998 yılında ölür. Το έτος 1998 πεθαίνει ο Φρανκ Σινάτρα. Σχηματισμός Οι προσωπικές καταλήξεις του ενεστώτα διαρκείας είναι οι εξής: ben -im (-ım, -üm, -um) sen -sin (-sın, -sün, -sun) o biz -iz (-ız, -üz, -uz) siz -siniz (-sınız, -sünüz, -sunuz) onlar -ler, -lar

106

Βασίλης Δαφνοπατίδης Xριστίνα Σανλίογλου

Τουρκική Γραμματική στα ελληνικά

KΑΤΑΦΑΣΗ θέμα ρήματος + -r/-ar (-er)/-ir (-ır, -ur, -ür) + κατάληξη προσώπου ΑΡΝΗΣΗ θέμα ρήματος + -mez (-maz) και -me (-ma) + κατάληξη προσώπου ΕΡΩΤΗΣΗ θέμα ρήματος + -r/-ar (-er)/-ir (-ır, -ur, -ür) mi- (mı-, mu-, mü-) + κατάληξη προσώπου ? ΑΡΝΗΤΙΚΗ ΕΡΩΤΗΣΗ θέμα ρήματος + -mez(-maz) και -me (-ma) α) Όταν το θέμα του ρήματος ΚΑΤΑΦΑΣΗ (=περπατάω) ben yürü-r-üm sen yürü-r-sün o yürü-r biz yürü-r-üz siz yürü-r-sünüz onlar yürü-r(-ler) ağrımak anlamak aramak beklemek boyamak büyümek demek denemek dinlemek imzalamak kapamak korumak

πονάω καταλαβαίνω ψάχνω περιμένω βάφω μεγαλώνω λέω δοκιμάζω ακούω υπογράφω κλείνω προστατεύω

mi-(mı-)+ κατάληξη προσώπου ?

τελειώνει σε φωνήεν, ΑΡΝΗΣΗ (=δεν περπατάω) yürü-mem yürü-mezsin yürü-mez yürü-meyiz yürü-mezsiniz yürü-mez(-ler)

ağrı-r anla-r ara-r bekle-r boya-r büyü-r de-r dene-r dinle-r imzala-r kapa-r koru-r

παίρνει ως επίθημα το σύμφωνο -r: ΕΡΩΤΗΣΗ ΑΡΝΗΤΙΚΗ ΕΡΩΤΗΣΗ (=περπατάω;) (=δεν περπατάω;) yürür müyüm? yürümez miyim? yürür müsün? yürümez misin? yürür mü? yürümez mi? yürür müyüz? yürümez miyiz? yürür müsünüz? yürümez misiıniz? yürür(-ler) mi? yürümez(-ler) mi?

okumak ödemek özlemek söylemek tanımak temizlemek uyumak üşümek ütülemek yemek yıkamak yürümek

διαβάζω πληρώνω νοσταλγώ λέω γνωρίζω καθαρίζω κοιμάμαι κρυώνω σιδερώνω τρώω πλένω περπατώ

oku-r öde-r özle-r söyle-r tanı-r temizle-r uyu-r üşü-r ütüle-r ye-r yıka-r yürü-r

β) Όταν το θέμα του ρήματος τελειώνει σε σύμφωνο και είναι μονοσύλλαβο, παίρνει τα επιθήματα -er, -ar: ΚΑΤΑΦΑΣΗ ΑΡΝΗΣΗ ΕΡΩΤΗΣΗ ΑΡΝΗΤΙΚΗ ΕΡΩΤΗΣΗ (=αγαπώ) (=δεν αγαπώ) (=αγαπώ;) (=δεν αγαπώ;) ben sev-er-im sev-mem sever miyim? sevmez miyim? sen sev-er-sin sev-mezsin sever misin? sevmez misin? o sev-er sev-mez sever mi? sevmez mi? biz sev-er-iz sev-meyiz sever miyiz? sevmez miyiz? siz sev-er-siniz sev-mezsiniz sever misiniz? sevmez misiniz? onlar sev-er(-ler) sev-mez(-ler) sever(l-er) mi? sevmez(-ler) mi? at-mak aç-mak koş-mak gül-mek

ρίχνω, πετώ ανοίγω τρέχω γελώ

at-ar aç-ar koş-ar gül-er

bin-mek in-mek boz-mak çal-mak

επιβιβάζομαι αποβιβάζομαι χαλάω χτυπώ (κουδούνι) / παίζω (όργανο) / κλέβω

bin-er in-er boz-ar çal-ar

107

Τουρκική Γραμματική στα ελληνικά gez-mek yat-mak

περιηγούμαι ξαπλώνω

gez-er yat-ar

yağ-mak dön-mek

bak-mak

κοιτάζω

bak-ar

döv-mek

yap-mak uç-mak duy-mak kaç-mak yüz-mek bit-mek

κάνω πετάω ακούω δραπετεύω κολυμπώ τελειώνω (αμετάβατο)

yap-ar uç-ar duy-ar kaç-ar yüz-er bit-er

giy-mek koy-mak kes-mek kız-mak sev-mek yaz-mak

Βασίλης Δαφνοπατίδης Xριστίνα Σανλίογλου βρέχει επιστρέφω, γυρίζω δέρνω, δίνω ξύλο φορώ βάζω κόβω θυμώνω αγαπώ γράφω

yağ-ar dön-er döv-er

giy-er koy-ar kes-er kız-ar sev-er yaz-ar

Προσοχή: Eξαιρούνται τα παρακάτω δεκατρία ρήματα που παίρνουν την κατάληξη -ir (-ır, -ur, -ür): almak bilmek bulmak durmak gelmek görmek kalmak

παίρνω ξέρω βρίσκω στέκομαι, σταματώ έρχομαι βλέπω μένω

al-ır bil-ir bul-ur dur-ur

olmak ölmek sanmak varmak

γίνομαι πεθαίνω νομίζω φτάνω

gel-ir gör-ür kal-ır

vermek vurmak

δίνω χτυπώ

ver-ir vur-ur

ol-ur öl-ür san-ır var-ır

γ) Όταν το θέμα του ρήματος τελειώνει σε σύμφωνο και αποτελείται από δύο ή περισσότερες συλλαβές, παίρνει το επίθημα -ir (-ır, -ür, -ur): ΚΑΤΑΦΑΣΗ ΑΡΝΗΣΗ ΕΡΩΤΗΣΗ ΑΡΝΗΤΙΚΗ ΕΡΩΤΗΣΗ (=μιλάω) (=δεν μιλάω) (=μιλάω;) (=δεν μιλάω;) ben konuş-ur-um konuş-mam konuşur muyum? konuşmaz mıyım? sen konuş-ur-sun konuş-mazsın konuşur musun? konuşmaz mısın? o konuş-ur konuş-maz konuşur mu? konuşmaz mı? biz konuş-ur-uz konuş-mayız konuşur muyuz? konuşmaz mıyız? siz konuş-ur-sunuz konuş-mazsınız konuşur musunuz? konuşmaz mısınız? onlar konuş-ur(-lar) konuş-maz(-lar) konuşur(-lar) mı? konuşmaz(-lar) mı? anlaş-mak giyin-mek alış-mak bırak-mak konuş-mak göster-mek götür-mek gönder-mek getir-mek bitir-mek kurtar-mak güneşlen-mek yaptır-mak aldır-mak üzül-mek

108

συνεννοούμαι ντύνομαι συνηθίζω αφήνω μιλάω δείχνω πηγαίνω, οδηγώ (κάτι κάπου), συνοδεύω στέλνω φέρνω (κάτι κάπου) τελειώνω (μεταβατικό) σώζω κάνω ηλιοθεραπεία βάζω κάποιον να κάνει κάτι βάζω κάποιον να πάρει κάτι, δίνω σημασία λυπάμαι

anlaş-ır giyin-ir alış-ır bırak-ır konuş-ur göster-ir götür-ür gönder-ir getir-ir bitir-ir kurtar-ır güneşlen-ir yaptır-ır aldır-ır üzül-ür

Βασίλης Δαφνοπατίδης Xριστίνα Σανλίογλου sıkıl-mak sinirlen-mek inan-mak anlat-mak beğen-mek buluş-mak değiş-mek dolaş-mak eğlen-mek evlen-mek iyileş-mek kazan-mak

Τουρκική Γραμματική στα ελληνικά

στενοχωριέμαι εκνευρίζομαι πιστεύω εξηγώ, διηγούμαι μου αρέσει συναντιέμαι αλλάζω (αμετάβατο) περιπλανιέμαι διασκεδάζω παντρεύομαι καλυτερεύω, αναρρώνω κερδίζω

sıkıl-ır sinırlen-ir inan-ır anlat-ır beğen-ir buluş-ur değiş-ir dolaş-ır eğlen-ir evlen-ir iyileş-ir kazan-ır

Παρατήρηση: Ο ενεστώτας διαρκείας είναι ο μόνος απλός χρόνος που δε διατηρεί το επίθημά του (-r, -ar, -ir) στην άρνηση και στην ερωτηματική άρνηση. Το επίθημα του χρόνου λοιπόν, αντικαθίσταται από το αρνητικό επίθημα -mez, -maz (ή -me, -ma). Έτσι, ο αρνητικός τύπος είναι κοινός στο σχηματισμό του, για όλες τις κατηγορίες ρημάτων: GELMEK OKUMAK KALMAK ÖDEMEK

ΚΑΤΑΦΑΣΗ gelirim okursun kalır öderiz

ΑΡΝΗΣΗ gelmem okumazsın kalmaz ödemeyiz

ΑΡΝΗΤΙΚΗ ΕΡΩΤΗΣΗ gelmez miyim? okumaz mısın? kalmaz mı? ödemez miyiz?

TONIΣΜΟΣ Η κατάφαση του ενεστώτα διαρκείας τονίζεται πάντα στη συλλαβή του επιθήματος -r, -er, -ir. Η άρνηση τονίζεται πάντα στο επίθημα της άρνησης -mez/-maz (ή -me/-ma). Η ερώτηση τονίζεται όπως και η κατάφαση, στο επίθημα του χρόνου. Τέλος η αρνητική ερώτηση τονίζεται στο επίθημα της άρνησης. Στην ερώτηση και στην αρνητική ερώτηση, όταν έχουμε αντιστροφή της κατάληξης -ler/-lar του γ’ προσώπου πληθυντικού, ο τόνος πέφτει στην κατάληξη αυτή: ΚΑΤΑΦΑΣΗ ΑΡΝΗΣΗ ΕΡΩΤΗΣΗ ΑΡΝΗΤΙΚΗ ΕΡΩΤΗΣΗ GELMEK gelirim gelmem gelir miyim? gelmez miyim? OKUMAK okursun okumazsın okur musun? okumaz mısın? KALMAK kalır kalmaz kalır mı? kalmaz mı? ÖDEMEK öderler ödemezler öderler mi? ödemezler mi?

109

Βασίλης Δαφνοπατίδης Xριστίνα Σανλίογλου

Τουρκική Γραμματική στα ελληνικά

ΤΑ ΑΥΤΟΠΑΘΗ ΡΗΜΑΤΑ DÖNÜŞLÜ EYLEM

Αυτοπαθή είναι τα ρήματα όπου το υποκείμενο ενεργεί και δέχεται άμεσα την ενέργεια. Στα ελληνικά αντιστοιχούν με τα ρήματα της μέσης φωνής. Σχηματισμός α) Όταν το θέμα του ρήματος λήγει σε φωνήεν, τότε σχηματίζει την αυτοπαθητική φωνή με την προσθήκη του επιθήματος -n: ενεργητικό ρήμα / etken eylem yıkamak πλένω söylemek λέω beslemek τρέφω, εκτρέφω saklamak κρύβω sallamak κουνάω kaşımak ξύνω taramak χτενίζω taşımak μεταφέρω, κουβαλώ korumak προστατεύω boyamak βάφω mırıldamak ψιθυρίζω

αυτοπαθές ρήμα / dönüşlü eylem yıkanmak πλένομαι söylenmek εκφράζομαι, γκρινιάζω beslenmek τρέφομαι saklanmak κρύβομαι sallanmak κουνιέμαι kaşınmak ξύνομαι taranmak χτενίζομαι taşınmak μετακομίζω korunmak προφυλάσσομαι boyanmak βάφομαι mırıldanmak μουρμουρίζω (μόνος μου), σιγοτραγουδώ

β) Όταν το θέμα του ρήματος λήγει σε σύμφωνο, τότε σχηματίζει την αυτοπαθητική φωνή με την προσθήκη του επιθήματος -in (-ın, -ün, -un): ενεργητικό ρήμα / etken eylem bakmak κοιτάζω dövmek δέρνω çekmek τραβάω giymek φοράω gezmek περιοδεύω soymak γδύνω almak παίρνω görmek βλέπω övmek επαινώ sevmek

αγαπώ

αυτοπαθές ρήμα / dönüşlü eylem bakınmak κοιτάζομαι dövünmek χτυπιέμαι, θρηνώ çekinmek τραβιέμαι, διστάζω giyinmek ντύνομαι gezinmek περιδιαβαίνω soyunmak γδύνομαι alınmak θίγομαι, παρεξηγούμαι görünmek φαίνομαι övünmek περιαυτολογώ, παινεύομαι χαίρομαι sevinmek

γ) Εάν το θέμα του ρήματος προέρχεται από ουσιαστικό ή επίθετο τότε πρώτα βάζουμε την κατάληξη ρηματοποίησης -le (-la) και μετά την κατάληξη αυτοπάθειας -n: sabun (=σαπούνι) sabunlamak (=σαπουνίζω) sabunlanmak (=σαπουνίζομαι) ενεργητικό ρήμα / etken eylem hazırlamak ετοιμάζω kurulamak στεγνώνω temizlemek

καθαρίζω

αυτοπαθές ρήμα / dönüşlü eylem ετοιμάζομαι hazırlanmak στεγνώνομαι, kurulanmak σκουπίζομαι καθαρίζομαι temizlenmek

185

Τουρκική Γραμματική στα ελληνικά etkilemek

etkilenmek

büyülemek durulamak oyalamak

εντυπωσιάζω, επηρεάζω μαγεύω ξεπλένω απασχολώ, χασομερώ

büyülenmek durulanmak oyalanmak

keselemek süslemek nikâhlamak zehirlemek sakatlamak yenilemek sabunlamak

τρίβω (στο χαμάμ) στολίζω παντρεύω δηλητηριάζω σακατεύω ανανεώνω σαπουνίζω

keselenmek süslenmek nikâhlanmak zehirlenmek sakatlanmak yenilenmek sabunlanmak

Βασίλης Δαφνοπατίδης Xριστίνα Σανλίογλου εντυπωσιάζομαι, επηρεάζομαι μαγεύομαι ξεπλένομαι απασχολούμαι, χασομερώ τρίβομαι (στο χαμάμ) στολίζομαι παντρεύομαι δηλητηριάζομαι σακατεύομαι ανανεώνομαι σαπουνίζομαι

δ) Υπάρχουν επίσης ορισμένα ουσιαστικά, τα οποία με τη συγκόλληση του επιθήματος -len/-lan σχηματίζουν κατευθείαν αυτοπαθητικά ρήματα και όχι ενεργητικά: ουσιαστικό ή επίθετο / ad veya sıfat hasta άρρωστος, ασθενής güç δύναμη pis βρομιά, βρόμικος hareket κίνηση

iç

εσωτερικός

şen şüphe kuşku

εύθυμος, κεφάτος υποψία, αμφιβολία υποψία

arıza tasa

βλάβη λύπη, άλγος, καημός

akıl

μυαλό, νους

kuvvet kir kabul ateş

δύναμη βρομιά αποδοχή φωτιά

aydın

can yaş gurur kaygı dert yara

φωτισμένος, διανοούμενος ψυχή ηλικία, υγρός, δάκρυ υπερηφάνεια αγωνία, καημός καημός, πόνος, ντέρτι τραύμα, πληγή

yarar

όφελος, συμφέρον

186

αυτοπαθές ρήμα / dönüşlü eylem hastalanmak αρρωσταίνω güçlenmek δυναμώνω pislenmek λερώνομαι, βρομίζομαι hareketlenmek κινούμαι, κινητοποιούμαι içlenmek πικραίνομαι, το παίρνω βαριά şenlenmek χαίρομαι, ευθυμώ şüphelenmek υποψιάζομαι kuşkulanmak υποπτεύομαι, υποψιάζομαι arızalanmak χαλάω, παθαίνω βλάβη tasalanmak στενοχωριέμαι, ανησυχώ akıllanmak βάζω μυαλό, φρονιμεύω kuvvetlenmek δυναμώνω kirlenmek λερώνομαι kabullenmek δέχομαι, παραδέχομαι ateşlenmek παίρνω φωτιά, ανεβάζω πυρετό aydınlanmak φωτίζομαι, διαφωτίζομαι canlanmak ζωντανεύω, ζωηρεύω yaşlanmak γερνώ, δακρύζω gururlanmak υπερηφανεύομαι kaygılanmak αγωνιώ, ανυσηχώ dertlenmek στενοχωριέμαι yaralanmak τραυματίζομαι, πληγώνομαι yararlanmak εκμεταλλεύομαι, επωφελούμαι

Βασίλης Δαφνοπατίδης Xριστίνα Σανλίογλου

Τουρκική Γραμματική στα ελληνικά

fayda

όφελος, χρησιμότητα

faydalanmak

bilgi

γνώση, πληροφορία

bilgilenmek

borç öfke sinir hüzün neşe merak endişe ev şiddet yıl

χρέος, δάνειο θυμός, οργή νεύρο θλίψη, μελαγχολία χαρά, ευθυμία περιέργεια, ανησυχία άγχος, ανησυχία σπίτι βία, σφοδρότητα έτος, χρόνος

borçlanmak öfkelenmek sinirlenmek hüzünlenmek neşelenmek meraklanmak endişelenmek evlenmek şiddetlenmek yıllanmak

sabırsız umut ümit silâh esin huy

ανυπόμονος ελπίδα ελπίδα όπλο έμπνευση συνήθεια, χούι

sabırsızlanmak umutlanmak ümitlenmek silâhlanmak esinlenmek huylanmak

naz yürek

νάζι, καπρίτσιο καρδιά, ψυχή

nazlanmak yüreklenmek

keder cesaret

θλίψη, λύπη τόλμη

kederlenmek cesaretlenmek

suç

suçlanmak

keyif

έγκλημα, ενοχή, σφάλμα κέφι, διάθεση

söz av

λόγος, κουβέντα κυνήγι, θήραμα

sözlenmek avlanmak

Lütfi Bey banyoda yıkandı, güzelce sabunlandı, neşeli şarkılar mırıldandı.

keyiflenmek

επωφελούμαι, εκμεταλλεύομαι πληροφορούμαι, ενημερώνομαι χρεώνομαι θυμώνω, οργίζομαι νευριάζω μελαγχολώ χαίρομαι, ευθυμώ ανησυχώ, νοιάζομαι ανησυχώ, νοιάζομαι παντρεύομαι δυναμώνω, εντείνομαι ωριμάζω, παλιώνω (για κρασί κ.λπ.) ανυπομονώ, αδημονώ αποκτώ ελπίδες ελπίζω οπλίζομαι, εξοπλίζομαι εμπνέομαι ψυλλιάζομαι, υποψιάζομαι κάνω νάζια/καπρίτσια εμψυχώνομαι, αναπτερώνομαι θλίβομαι, λυπάμαι αναθαρρεύω, αποκτώ τόλμη κατηγορούμαι, ενοχοποιούμαι ευθυμώ, έρχομαι στο κέφι λογοδίνομαι κυνηγιέμαι, θηρεύομαι

Ο κύριος Λουτφί πλύθηκε στο μπάνιο, σαπουνίστηκε καλά, σιγοτραγούδησε εύθυμα τραγούδια. Βάζοντας το μπουρνούζι του στεγνώθηκε. Ντύθηκε αμέσως. Χτενίστηκε απέναντι από τον καθρέφτη.

Bornozunu giyerek kurulandı. Ηemen giyindi. Aynanın karşısında tarandı. Παρατήρηση: Με τα αυτοπαθή ρήματα δε χρησιμοποιείται η αυτοπαθής αντωνυμία kendi (=ο εαυτός, ο ίδιος), παρά μόνο ως επίρρημα kendi kendine ή kendi başına (=μόνος του). Η αυτοπαθής αντωνυμία συνοδεύει πάντα ρήμα ενεργητικής φωνής: O γιος μου πλένεται και ντύνεται μόνος του. Oğlum kendi başına yıkanıp giyiniyor. Çocuklar her sabah kendi başlarına kalkıp Τα παιδιά κάθε πρωί σηκώνονται κι ετοιμάζονται μόνα τους. hazırlanıyorlar. Κοίτα (φρόντισε) καλά τον εαυτό σου! Kendine iyi bak! Η Φερντά είναι πολύ αυτάρεσκη κοπέλα, Ferda çok kendini beğenmiş bir kızdır; συνέχεια παινεύει τον εαυτό της. sürekli kendini över.

187

Τουρκική Γραμματική στα ελληνικά

Βασίλης Δαφνοπατίδης Xριστίνα Σανλίογλου

ε) Υπάρχουν μερικά ρήματα τα οποία ως προς τη μορφολογία τους μοιάζουν με παθητικά και τυγχάνει να έχουν το επίθημα -il (-ıl, -ul, ül) ή με αλληλοπαθή κι έχουν το επίθημα -iş (-ış, -uş, -üş). Ως προς τη χρήση τους όμως, στις προτάσεις που βρίσκονται, το υποκείμενο ενεργεί και δέχεται άμεσα την ενέργεια, δηλαδή είναι αυτοπαθή ρήματα. Γι’ αυτό το λόγο δεν πρέπει να συγχέονται ούτε με τα παθητικά ούτε και με τα αλληλοπαθή ρήματα: ενεργητικό ρήμα / etken eylem yormak κουράζω boğmak στραγγαλίζω, πνίγω sarmak περιτυλίγω bozmak χαλάω (κάτι)

eğmek

σκύβω, γέρνω, λυγίζω

süzmek çekmek atmak kırmak sevmek üzmek dikmek sokmak büzmek sıkmak sermek katmak kapmak

σουρώνω, στραγγίζω τραβάω πετώ, ρύπτω σπάω (κάτι) αγαπώ στεναχωρώ ράβω, φυτεύω χώνω πτυχώνω, συρρικνώνω σφίγγω, καταθλίβω απλώνω, στρώνω εντάσσω, προσθέτω αρπάζω, γραπώνω

αυτοπαθές ρήμα / dönüşlü eylem yorulmak κουράζομαι boğulmak πνίγομαι sarılmak αγκαλιάζω, τυλίγομαι bozulmak χαλάω, χαλιέμαι (σε διάθεση) eğilmek σκύβω, λυγίζω, υποκλίνομαι süzülmek στραγγίζω, ξεγλιστρώ çekilmek τραβιέμαι atılmak πετάγομαι kırılmak σπάω, στεναχωριέμαι sevilmek αγαπιέμαι üzülmek στεναχωριέμαι στέκομαι όρθιος, στήνομαι dikilmek sokulmak χώνομαι, διεισδύω büzülmek ζαρώνω, συρρικνώνομαι sıkılmak βαριέμαι, στεναχωριέμαι serilmek απλώνομαι, ξαπλώνω συμμετέχω, προστίθεμαι katılmak (korkuya) kapılmak πανικοβάλλομαι, φοβάμαι

μεταβατικό ή αμετάβατο ρήμα / geçişli veya geçişsiz eylem almak παίρνω büzmek πτυχώνω, συρρικνώνω gelmek έρχομαι girmek μπαίνω sıkmak σφίγγω, ζουπώ uğramak περνώ yatmak ξαπλώνω, πλαγιάζω yetmek αρκώ, φτάνω

αυτοπαθές ρήμα / dönüşlü eylem alışmak büzüşmek gelişmek girişmek sıkışmak uğraşmak yatışmak yetişmek

Ενεργητική φωνή / Etken çatı Yeni bir araba aldı. Πήρε ένα καινούριο αυτοκίνητο. Çocuk kediyi boğdu. Το παιδί έπνιξε τη γάτα. Didem paketleri sardı. Η Ντιντέμ τύλιξε τα πακέτα. Derya erkenden yattı. Η Ντεργιά έπεσε για ύπνο από νωρίς. Müdür elimi sıktı. Ο διευθυντής μου έσφιξε το χέρι. Yeni işim beni çok yoruyor. Η νέα μου δουλειά με κουράζει πολύ.

188

συνηθίζω ζαρώνω, στενεύω εξελίσσομαι, αναπτύσσομαι επιχειρώ, προβαίνω στριμώχνομαι, μαγκώνομαι ασχολούμαι, προσπαθώ γαληνεύω, καλμάρω προλαβαίνω, μεγαλώνω

Αυτοπαθητική φωνή / Dönüşlü çat Yeni arabaya alıştı. Συνήθισε το καινούριο αυτοκίνητο. Çocuk denizde boğuldu. Το παιδί πνίγηκε στη θάλασσα. Didem annesine sarıldı. Η Ντιντέμ αγκάλιασε τη μητέρα της. Kavgadan sonra Derya zor yatıştı. Μετά τον καβγά η Ντεργιά ηρέμησε δύσκολα. Elim kapıya sıkıştı. Το χέρι μου σφήνωσε στην πόρτα. Yeni işimde çok yoruluyorum. Στη νέα μου δουλειά κουράζομαι πολύ.

Βασίλης Δαφνοπατίδης Xριστίνα Σανλίογλου

Τουρκική Γραμματική στα ελληνικά

Σημείωση: Υπάρχει περίπτωση να δούμε τη χρονική μετοχή -ip σε συνδυασμό με την μετοχή -dikten sonra, πάντα όμως σε διαφορετικό ρήμα η καθεμία. Αυτό συμβαίνει όταν στην πρόταση υπάρχουν παραπάνω από μία μετοχές: Bu kitabı okuyup bitirdikten sonra, sana Αυτό το βιβλίο, αφού το διαβάσω και το vereceğim. τελειώσω, θα το δώσω σε εσένα. Bu alıştırmayı çözüp tamamladıktan Την άσκηση αυτή, αφού τη λύσω και την sonra, sizlere anlatacağım. ολοκληρώσω, θα την εξηγήσω σ’εσάς. Όλα τα δεδομένα, αφού τα κατάλαβα και τα Tüm verileri anlayıp değerlendirdikten αξιολόγησα, τα εξήγησα στους συναδέλφους μου. sonra iş arkadaşlarıma anlattım.

4α. -ken ουσιαστικό /επίθετο + (-y) -ken

όταν/ ενώ είμαι, όταν/ενώ ήμουν

Πρόκειται για χρονική μετοχή του ρήματος “είμαι”, γι’αυτό συγκολλάται σε ουσιαστικά στην ονομαστική, σε ουσιαστικά με τοπική πτώση ή σε επίθετα, όπως ακριβώς συμβαίνει και στη ρηματική κατάληξη “είμαι”. Δηλώνει το ταυτόχρονο σε σχέση με το ρήμα της πρότασης. Χρησιμοποιείται και σε ταυτοπροσωπία και σε ετεροπροσωπία. To επίθημα της μετοχής δεν ακολουθεί τη φωνηεντική αρμονία και δεν αλλάζει ποτέ μορφή. Όταν το ουσιαστικό ή το επίθετο λήγει σε φωνήεν, τότε παρεμβάλλεται το ευφωνικό γράμμα -y πριν το επίθημα μετοχής -ken: Ben öğrenciyken, çok okurdum. Όταν ήμουν μαθητής, διάβαζα πολύ. Οrhan gençken, Fenerbahçe takımında top Όταν ο Ορχάν ήταν νέος, έπαιζε ποδόσφαιρο oynardı. στην ομάδα Φενέρμπαχτσε. Çocuklar okuldayken ben evi toplamalı, Ενώ τα παιδιά είναι στο σχολείο, εγώ πρέπει yemek pişirmeliyim. να συμμαζέψω το σπίτι και να μαγειρέψω. Βiz yurtdışındayken ailemizi çok özledik. Όταν ήμασταν στο εξωτερικό μάς έλειπε η οικογένειά μας. Kızım bebekken herkese gülüyordu. Η κόρη μου όταν ήταν μωρό γελούσε σε όλους. Siz Berlin’deyken günlük hayatınız nasıldı? Όταν εσείς ήσασταν στο Βερολίνo, πως ήταν η καθημερινότητά σας; Annem işte değilken evdeki bütün işleri Όταν η μητέρα μου δεν είναι στη δουλειά, beraber yaparız. όλες τις δουλειές του σπιτιού τις κάνουμε μαζί. Biz yurtdışında değilken ailemizle beraber Όταν δεν ήμασταν στο εξωτερικό, μέναμε oturuyorduk. με την οικογένειά μας. 4β. -irken/-mezken θέμα ρήματος + -ir/-er/-r ή -mez/ -maz + -ken

ενώ/όταν/καθώς κάνω...., ενώ δεν κάνω...

Η μετοχή αυτή απαντά συχνότερα με το επίθημα του ενεστώτα διαρκείας στην κατάφαση ή την άρνηση και δηλώνει ότι μία ενέργεια συμβαίνει ταυτόχρονα με την ενέργεια του ρήματος της κύριας πρότασης. Χρησιμοποιείται ανάλογα με τις ανάγκες της πρότασης και σε ταυτοπροσωπία και σε ετεροπροσωπία: Βir hafta önce işten dönerken arabamın lastiği Πριν μία εβδομάδα, ενώ επέστρεφα από τη patladı. δουλειά, έσκασε το λάστιχο του αυτοκινήτου μου. Dün akşam arkadaşlarımla sinemaya giderken Χθες βράδυ, ενώ πήγαινα στον κινηματογράφο eski bir arkadaşımı gördüm. με τους φίλους μου, είδα έναν παλιό μου φίλο. Eşim otomobil kullanırken sigara içmez. Όταν ο σύζυγός μου οδηγεί δεν καπνίζει. Biz Erzurum’da gezerken Ankara’dan kuzenΕνώ βολτάραμε στο Ερζερούμ, συναντήσαμε lerimize rastladık. τα ξαδέρφια μας από την Άγκυρα. Ben hiç kitap okumazken kardeşim tam bir Ενώ εγώ δε διαβάζω καθόλου βιβλία, ο kitap kurdu. αδερφός μου είναι ‘‘σωστός’’ βιβλιοφάγος. Καθώς παρακολουθούσε τηλεόραση, κοιμήθηκε. Televizyon seyrederken uyudu. Ενώ εσείς ετοιμάζετε το τραπέζι, εγώ να Siz sofrayı hazırlarken ben pirzolaları ψήσω τις μπριζόλες. pişireyim. Ενώ δε περνούσε καθόλου από τη γειτονιά, Mahalleye hiç uğramazken şimdi her gün τώρα έρχεται κάθε μέρα. gelir oldu.

235

Τουρκική Γραμματική στα ελληνικά

Βασίλης Δαφνοπατίδης Xριστίνα Σανλίογλου

4γ. -(i)yorken/-mişken/-ecekken/-meliyken ενώ/όταν/μιας και κάνω/έκανα/θα κάνω, ενώ θέμα ρήματος + επίθημα χρόνου + -ken πρέπει/έπρεπε... Η μετοχή -ken σε συνδυασμό με τα επιθήματα του ενεστώτα, του μη συγκεκριμένου αορίστου ή του μέλλοντα, γίνεται πιο συγκεκριμένη. Δηλώνει δηλαδή την ταυτόχρονη πράξη στο παρόν, στο παρελθόν και στο μέλλον αντίστοιχα. Συγκεκριμένα με το επίθημα του μέλλοντα μπορεί να εκφράσει και την έννοια της αντίθεσης ( κεφ. 57, Οι ονοματικές και οι επιρρηματικές μετοχές Εναντιωματικές μετοχές): İstanbul’a gitmişken müzeleri de görmelisin. Μια που πήγες στην Κων/πολη, πρέπει να δεις και τα μουσεία. Μιας και ήρθες, κάνε κι αυτή τη δουλειά. Hazır gelmişken bu işi de yapıver. Ακριβώς τη στιγμή που θα έκανα μπάνιο Tam banyo yapacakken sular kesildi. κόπηκε το νερό. Όταν εσύ τελειώνεις το λύκειο, εγώ θα έχω Sen liseyi bitiriyorken ben doktorama ξεκινήσει το διδακτορικό μου. başlamış olacağım. Eνώ πρέπει/θα έπρεπε να κάνεις δίαιτα, όλο Diyet yapmalıyken hep tatlı yiyorsun. γλυκά τρως.

5. -ir -mez θέμα ρήματος + -ir/-er/-r θέμα ρήματος+ -mez(-maz)

μόλις κάνω, με το που...

Η χρονική αυτή μετοχή δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην ταχύτητα με την οποία η μία ενέργεια διαδέχεται την άλλη. Χρησιμοποιείται κυρίως σε ταυτοπροσωπία γι’αυτό και παίρνει το χρόνο και το πρόσωπο από το ρήμα της κύριας πρότασης. Σχηματίζεται με τον καταφατικό και αρνητικό τύπο του γ’ προσώπου ενικού του ενεστώτα διαρκείας: Sabahları kalkar kalkmaz traş olurum. Τα πρωινά, μόλις σηκωθώ, ξυρίζομαι. Mesajını alır almaz cevap verdik. Μόλις πήραμε το μήνυμά σου, απαντήσαμε. Zil çalar çalmaz öğrenciler sınıfa girdi. Μόλις χτύπησε το κουδούνι, οι μαθητές μπήκαν στην τάξη. Μόλις άνοιξε τον υπολογιστή, κόπηκε το ρεύμα. Bilgisayarı açar açmaz elektrikler kesildi. Μόλις έφαγε, άνοιξε την τηλεόραση. Yemeğini yer yemez televizyonu açtı. Σημείωση: Ιδιαίτερη περίπτωση αποτελεί το “ister istemez” το οποίο σημαίνει “είτε το θέλεις είτε όχι/θες δε θες”: İster istemez odanı toplayacaksın, ben Θες δε θες θα μαζέψεις το δωμάτιο σου, εγώ senin hizmetçin değilim! δεν είμαι υπηρέτριά σου!

6. -ince όταν, μόλις, σαν (χρονική μετοχή) θέμα ρήματος + -ince (-ınca, -ünce, -unca) Όταν το θέμα του ρήματος λήγει σε φωνήεν, τότε παρεμβάλλεται το συνδετικό γράμμα y (-yince, -yınca, -yünce, -yunca). Χρησιμοποιείται και σε ταυτοπροσωπία και σε ετεροπροσωπία. Η μετοχή αυτή αν και έχει χρονική σημασία, ενίοτε μπορεί να έχει και αιτιολογική χροιά: Zil çalınca sınıfın kapısını açtım. Άνοιξα την πόρτα της τάξης, όταν χτύπησε το κουδούνι. Yaz gelince tatil için Bodrum’a gideceğiz. Όταν έρθει το καλοκαίρι, θα πάμε για διακοπές στο Μπόντρουμ. Akşamları okuldan eve dönünce bir bardak süt Τα βράδια, όταν γυρνώ στο σπίτι από το σχολείο πίνω ένα ποτήρι γάλα. içerim. Akşamları yatakta kitap okuyunca uykum gelir. Όταν διαβάζω τα βράδια στο κρεβάτι, μου έρχεται ύπνος. Σαν (επειδή) άργησε η γραμματέας, ο Sekreter geç kalınca müdür çok kızdı. διευθυντής θύμωσε πολύ. Σαν (επειδή) η γυναίκα μου δεν μπόρεσε να Karım anahtarını bulamayınca benimkini βρει το κλειδί της, ζήτησε το δικό μου. istedi.

236

Βασίλης Δαφνοπατίδης Xριστίνα Σανλίογλου

Τουρκική Γραμματική στα ελληνικά

4) Οι καταλήξεις -lik, -lık, -lük, -luk Όταν οι καταλήξεις -lik, -lık, -lük, -luk τοποθετούνται μετά από επίθετα, ουσιαστικά, αντωνυμίες και επιρρήματα σχηματίζουν μια μεγάλη ομάδα νέων ουσιαστικών και επιθέτων που δηλώνουν: κατάσταση, ποιότητα, επάγγελμα, μέσο και δείχνουν το σκοπό για τον οποίο προορίζονται. α) Λέξεις που δηλώνουν τόπο: ağaç δέντρο kitap βιβλίο çöp σκουπίδι kum

άμμος

β) Λέξεις που δηλώνουν κατάσταση, ηλικία: baba πατέρας insan άνθρωπος çocuk παιδί anne kadın

μητέρα γυναίκα

ağaçlık kitaplık çöplük kumluk babalık insanlık çocukluk annelik kadınlık

γ) Λέξεις που φανερώνουν αφηρημένη έννοια: büyük μεγάλος büyüklük güzel όμορφος güzellik ucuz φθηνός ucuzluk pahalı ακριβός pahalılık iyi καλός iyilik δ) Λέξεις που δηλώνουν σχέση, εξάρτηση, υπαγωγή και χρήση: gelin νύφη gelinlik yaz καλοκαίρι yazlık kış elbise yağmur gece sabah

χειμώνας ρούχο βροχή νύχτα πρωί

kışlık elbiselik yağmurluk gecelik sabahlık

ε) Τοποθετείται μετά από αριθμητικά ουσιαστικά και δημιουργεί ποσοτικές iki δύο ikilik paketler dört τέσσερα dörtlük gruplar on δέκα onluk gruplar yüz εκατό yüzlük banknot kişi άτομο iki kişilik yatak στ) Λέξεις που δηλώνουν αντικείμενα, σκεύη και συσκευές: söz λέξη sözlük tuz αλάτι tuzluk kulak αυτί kulaklık göz μάτι gözlük buz πάγος buzluk kol βραχίονας kolluk baş

κεφάλι

başlık

δενδροστοιχία βιβλιοθήκη σκουπιδότοπος / χωματερή αμμουδιά πατρότητα ανθρωπιά παιδική ηλικία / συμπεριφορά μητρότητα θηλυκότητα μεγαλοψυχία, μεγαλείο ομορφιά φθήνια ακρίβεια καλοσύνη νυφικό καλοκαιρινός / εξοχικό σπίτι χειμερινός ύφασμα (για ρούχα) αδιάβροχο νυχτικό, νυχτερινός ρόμπα έννοιες: πακέτα των δύο ομάδες των τεσσάρων ομάδες των δέκα χαρτονόμισμα των 100 διπλό κρεβάτι λεξικό αλατιέρα ακουστικό γυαλιά καταψύκτης μανικέτι, περιβραχιόνιο, μπρατσάκια κράνος/τίτλος. επικεφαλίδα

281

Τουρκική Γραμματική στα ελληνικά

ζ) Λέξεις που δηλώνουν μονάδες μέτρησης και χρόνου: gün μέρα günlük hafta εβδομάδα haftalık ay μήνας aylık yıl έτος yıllık metre μέτρο metrelik litre λίτρο litrelik milyon εκατομμύριο milyonluk milyar δισεκατομμύριο milyarlık

Βασίλης Δαφνοπατίδης Xριστίνα Σανλίογλου

ημερήσιος εβδομαδιαίος μηνιαίος ετήσιος μήκους όγκος σε λίτρα ενός εκατομμυρίου ενός δισεκατομμυρίου

η) Λέξεις που δηλώνουν επανάληψη και διπλασιασμό: Varlık yokluk içinde yaşıyor. Ζει μέσα σε μια αβεβαιότητα (οικονομική). bağlık bahçelik εύφορος τόπος (αμπελώνες και δέντρα) günlük güneşlik λιακάδα, ηλιόλουστος azlık çokluk λίγο-πολύ birlik beraberlik ενότητα, ομόνοια θ) Η κατάληξη –lık (-lik, -luk, -lük) όταν τοποθετείται μετά από τo επίθημα ιδιότητας/επαγγέλματος -ci (-cı, -cü, -cu) δίνει την έννοια της ενασχόλησης με κάποιο επάγγελμα: boyacı το επάγγελμα του ελαιοχρωματιστή boyacılık dişçi οδοντιατρική dişçilik gözlükçü gözlükçülük το επάγγελμα του οπτικού sanatçı καλλιτεχνία sanatçılık Επίσης τοποθετείται και μετά από επαγγέλματα που δεν έχουν σχηματιστεί με τo επίθημα ιδιότητας/ επαγγέλματος -ci (-cı, -cü, -cu): ressam ζωγραφική ressamlık terzi ραπτική terzilik doktor ιατρική doktorluk mimar αρχιτεκτονική mimarlık öğretmen öğretmenlik διδασκαλία ι) Δημιουργεί επίσης λέξεις που φανερώνουν βαθμίδες επαγγελμάτων και ιδιότητα: onbaşılık βαθμός δεκανέα başbakanlık πρωθυπουργία çavuşluk βαθμός του λοχαγού memurluk υπαλληλίκι η δουλειά του οικιακού βοηθού profesörlük θέση καθηγητή hizmetçilik doçentlik θέση αναπληρωτή καθηγητή satıcılık η δουλειά του πωλητή ια) Λέξεις που δηλώνουν πίστη και πολιτική πεποίθηση: sağcılık δεξιό φρόνημα, δεξιά öncülük solculuk αριστερό φρόνημα, αριστερά gericilik toplumculuk

σοσιαλισμός

ilericilik

προοδευτική ηγεσία οπισθοδρομικότητα, μεσαιωνισμός προοδευτικότητα

ιβ) Τοποθετείται μετά από λέξεις που έχουν πάρει τo επίθημα -ci (-cı, -cü, -cu) και δημιουργεί λέξεις που δηλώνουν συνήθεια και διάρκεια: yalancılık ψευδολογία inatçılık ισχυρογνωμοσύνη kavgacılık διαμάχη, τσακωμός kincilik μνησικακία, εκδικητικότητα şakacılık διάθεση για αστεία fırsatçılık καιροσκοπία, καιροσκοπισμός

282

Βασίλης Δαφνοπατίδης Xριστίνα Σανλίογλου

Τουρκική Γραμματική στα ελληνικά

ιγ) Οι παραγωγικές καταλήξεις –sizlik (-sızlık, -süzlük, -suzluk) όταν τοποθετούνται μετά από ουσιαστικά, σχηματίζουν νέα ουσιαστικά, όπως: tat γεύση ανοστιά / επεισόδιο, tatsızlık καβγάς tedbir προφύλαξη απερισκεψία tedbirsizlik sabır υπομονή ανυπομονησία sabırsızlık görgü καλή συμπεριφορά αδιακρισία görgüsüzlük karar απόφαση αναποφασιστικότητα kararsızlık terbiye ανατροφή, καλοί τρόποι terbiyesizlik απρέπεια, αγένεια gönül καρδιά, ψυχή απροθυμία gönülsüzlük taraf πλευρά, μέρος ουδετερότητα, tarafsızlık αμεροληψία Hiçbir tatsızlık istemem. Tedbirsizlik etmeyin. Sabırsızlık gösterme! Görgüsüzlük ayıptır. Kararsızlık felaket getirir.

Δε θέλω κανένα επεισόδιο. Μην κάνετε (καμία) απερισκεψία. Μην είσαι ανυπόμονος! Η αδιακρισία είναι ντροπή. Η αναποφασιστικότητα φέρνει καταστροφή.

5) Οι καταλήξεις -ci , -cı , -cü , -cu Οι παραγωγικές καταλήξεις -ci (-cı, -cü, -cu) όταν τοποθετούνται μετά από ουσιαστικά, φανερώνουν συνήθως επαγγέλματα και ιδιότητα: şarkı τραγούδι τραγουδιστής şarkıcı kavga φιλονικία, καβγάς εριστικός, καβγατζής kavgacı araba άμαξα αμαξάς, αμαξηλάτης arabacı göz μάτι παρατηρητής gözcü su νερό νερουλάς sucu boya χρώμα, βαφή, μπογιά boyacı ελαιοχρωματιστής kapı πόρτα θυρωρός kapıcı kale κάστρο, τέρμα τερματοφύλακας kaleci yol δρόμος επιβάτης, ταξιδιώτης yolcu yalan ψέμα ψεύτης yalancı gazete εφημερίδα εφημεριδοπώλης, gazeteci δημοσιογράφος çay τσάι κυλικειάρχης çaycı odun ξύλο ξυλουργός oduncu kahve καφές καφετζής kahveci

Προσοχή: Όταν το τελευταίο γράμμα του ουσιαστικού είναι σκληρό σύμφωνο, δηλαδή ç, f, h, k, p, s, ş, t, αντί των καταλήξεων -ci (-cı, -cü, -cu), τοποθετούνται οι καταλήξεις -çi, çı, çü, çu: ekmek ψωμί φούρναρης ekmekçi çöp σκουπίδι σκουπιδιάρης çöpçü diş δόντι οδοντίατρος dişçi kitap βιβλίο βιβλιοπώλης kitapçı süt γάλα γαλατάς sütçü iş εργασία εργάτης işçi saat ρολόι ρολογάς saatçi fırsat ευκαιρία καιροσκόπος fırsatçı

283

Τουρκική Γραμματική στα ελληνικά

Βασίλης Δαφνοπατίδης Xριστίνα Σανλίογλου

10) Η προσθήκη της λέξης -hane Με την προσθήκη σε ορισμένα ουσιαστικά της περσικής λέξης -hane (=οικία, στέκι) παράγονται σύνθετες λέξεις που δηλώνουν τον τόπο μίας ενέργειας: kahve καφές καφενείο kahvehane yemek φαγητό τραπεζαρία (ιδρύματος) yemekhane aş φαγητό μαγειρείο, εστιατόριο aşhane pasta πάστα, τούρτα (pastahane) pastane ζαχαροπλαστείο hasta άρρωστος (hastahane) hastane νοσοκομείο posta ταχυδρομείο (postahane) postane ταχυδρομείο yatak κρεβάτι κοιτώνας yatakhane mey οίνος, ποτό ταβέρνα, καπηλειό meyhane kâr κέρδος (kârhane) kerhane οίκος ανοχής tımar φέουδο τρελοκομείο tımarhane tabak πιάτο βυρσοδεψείο tabakhane 11) Οι καταλήξεις -inç , -ınç , -ünç , -unç , -ç Οι παραγωγικές καταλήξεις -inç (-ınç, -ünç, -unç, -ç) τοποθετούνται μετά από κάποια θέματα ρημάτων και σχηματίζουν ουσιαστικά και επίθετα: sev-mek αγαπώ χαρά sevinç bil-mek ξέρω, γνωρίζω συνείδηση, επίγνωση bilinç kork-mak φοβάμαι φοβερός korkunç gül-mek γελώ γελοίος gülünç ilgi* ενδιαφέρον ενδιαφέρων ilginç inan-mak πιστεύω πίστη inanç kıskan-mak ζηλεύω ζηλιάρης kıskanç utan-mak ντρέπομαι ντροπή utanç kazan-mak κερδίζω κέρδος kazanç öde-mek πληρώνω δανεικός ödünç iğren-mek σιχαίνομαι, αηδιάζω σιχαμένος, αηδιαστικός iğrenç öv-mek επαινώ, εγκωμιάζω υπερηφάνια, καμάρι övünç *Η λέξη ilgi αποτελεί εξαίρεση, καθώς είναι ουσιαστικό. gülünç adam ilginç söz Bugün çok sevinçliyim.

γελοίος άνθρωπος ενδιαφέρων λόγος Σήμερα είμαι πολύ χαρούμενος.

korkunç deprem φοβερός σεισμός Bu adamın inancı çok Η πίστη αυτού του kuvvetlidir. ανθρώπου είναι πολύ δυνατή.

12) Η κατάληξη -miş (-mış , -müş , -muş) Η παραγωγική κατάληξη –miş (-mış, -müş, -muş), όταν τοποθετείται μετά από κάποια θέματα ρημάτων, σχηματίζει επίθετα ή παθητικές μετοχές: piş-mek ψήνομαι ψημένος pişmiş yırtıl-mak σχίζομαι σχισμένος yırtılmış sön-mek σβήνομαι σβησμένος sönmüş oku-mak διαβάζω μορφωμένος okumuş okun-mak διαβάζομαι διαβασμένος okunmuş sol-mak χλωμιάζω, μαραζώνω solmuş μαραμένος, ξεθωριασμένος kok-mak μυρίζω χαλασμένος kokmuş (για φαγητό) susa-mak διψώ διψασμένος susamış ağar-mak ασπρίζω (μαλλιά) ασπρισμένος (μαλλιά) ağarmış

286

Βασίλης Δαφνοπατίδης Xριστίνα Σανλίογλου

Τουρκική Γραμματική στα ελληνικά

ΠΙΝΑΚΕΣ TABLOLAR

ΑΡΚΤΙΚΟΛΕΞΑ-ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ / KISALTMALAR AA Anadolu Ajansı Ειδήσεογραφικό Πρακτορείο «Ανατολία» AB Avrupa Birliği Ευρωπαϊκή Ένωση ABD Amerika Birleşik Devletleri Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής AKM Atatürk Kültür Merkezi Πολιτιστικό Κέντρο Ατατούρκ APS Acele Posta Servisi Ταχυδρομική Υπηρεσία Εξπρές A.Ş. Anonim Şirket Ανώνυμη Εταιρία BAĞ-KUR Bağımsız Çalışanlar Sigorta Kurumu ΤΕΒΕ GAP Güneydoğu Anadolu Projesi Πρόγραμμα Νοτιοανατολικής Ανατολίας İETT İstanbul Elektrik Tünel Ηλεκτρικοί Σιδηρόδρομοι Κωνσταντινούπολης Tramvay İşletmesi İMF Uluslararası Para Fonu Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) İSKİ İstanbul Su ve Kanalizasyon Υπηρεσία Ύδρευσης και Αποχέτευσης Κωνσταİdaresi ντινούπολης İŞKUR Türkiye İş ve İşçi Bulma Kurumu Οργανισμός Απασχόλησης Εργατικού Δυναμικού (ΟΑΕΔ) İTO İstanbul Ticaret Odası Εμπορικό Επιμελητήριο Κωνσταντινούπολης İTÜ İstanbul Teknik Üniversitesi Πολυτεχνείο Κωνσταντινούπολης KBB Kulak burun boğaz ΩΡΛ (Ωριλά) KDV Katma değer vergisi Φόρος προστιθέμενης αξίας (ΦΠΑ) MEB Milli Eğitim Bakanlığı Υπουργείο (Εθνικής) Παιδείας M.Ö. Milattan Önce προ Χριστού (π.Χ.) M.S. Milattan Sonra μετά Χριστόν (μ.Χ.) NATO Kuzey Atlantik Antlaşması ΝΑΤΟ Örgütü ODTÜ Orta Doğu Teknik Üniversitesi Πολυτεχνείο Μέσης Ανατολής Κέντρο Επιλογής και Εισαγωγής Φοιτητών σε ΑΕΙ ÖSYM Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi PK. Posta kodu ταχυδρομικός κώδικας (Τ.Κ.) P.K. Posta kutusu ταχυδρομική θυρίδα (Τ.Θ.) PTT Posta Telgraf Telefon (İdaresi) ΕΛΤΑ-ΟΤΕ Τουρκίας RTÜK Radyo Televizyon Üst Kurulu Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης (Ε.Σ.Ρ.) SSK Sosyal Sigortalar Kurumu Ίδρυμα Κοινωνικών Ασφαλίσεων (Ι.Κ.Α.) TBMM Türkiye Büyük Millet Meclisi Τουρκικό Κοινοβούλιο T.C. Türkiye Cumhuriyeti Τουρκική Δημοκρατία Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası Κεντρική Τράπεζα Τουρκικής Δημοκρατίας TCMB TDK Türk Dil Kurumu Ίδρυμα Τουρκικής Γλώσσας THY Türk Hava Yolları Τουρκικές Αερογραμμές TL Türk Lirası Τουρκική λίρα (νόμισμα) TM Türk Malı προϊόν τουρκικής προέλευσης TR Türkiye Τουρκία Türkiye Radyo Televizyon Kurumu Τουρκικός φορέας Ραδιοφωνίας-Τηλεόρασης TRT Ίδρυμα Επιστημονικών και Τεχνολογικών Ερευνών TÜBİTAK Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Τουρκίας Araştırma Kurumu YÖK Yükseköğretim Kurulu Συμβούλιο Ανώτατων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων (ΑΕΙ)

295

Βασίλης Δαφνοπατίδης Xριστίνα Σανλίογλου

Τουρκική Γραμματική στα ελληνικά

ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΚΑΙ ΑΞΙΟΘΕΑΤΑ / TARİHİ ESERLER VE TURİSTİK YERLER Anadolu Hisarı Κάστρο Ανατολίας Anıtkabir (Ankara) Μαυσωλείο του Κεμάλ Ατατούρκ (Άγκυρα) Aspendos antik tiyatrosu (Antalya) Αρχαίο θέατρο Ασπένδου (Αττάλεια) Ayasofya Müzesi Μουσείο Αγίας Σοφίας Beylerbeyi Sarayı Παλάτι Μπεϊλέρμπεϊ Bodrum Kalesi Κάστρο του Μπόντρουμ Çırağan Sarayı Παλάτι Τσιραγάν Dolmabahçe Sarayı Παλάτι Ντολμάμπαχτσε Efes antik kent αρχαία πόλη Έφεσος Galata kulesi Πύργος του Γαλατά Kapalı çarşı Κλειστή Αγορά Kariye Müzesi Μονή της Χώρας Kız Kulesi Πύργος Δάμαλις /Η στήλη των όφεων Manavgat Şelalesi (Antalya) Καταρράχτης Μανάβγκατ (Αττάλεια) Manyas kuş cenneti (Balıkesir) Φυσικός δρυμός Μάνυας Mısır çarşısı Αιγυπτιακή αγορά Pamukkale traventenleri Λουτρά-θέρμες Παμούκκαλε Patrikhane Πατριαρχείο Peri bacaları (Kapadokya) Οι νεραϊδο-καμινάδες (Καππαδοκία) Rumeli Hisarı Κάστρο της Ρούμελης Sultanahmet Cami Σουλτάναχμετ τζαμί (Μπλε τζαμί) Süleymaniye Cami Σουλεϊμάνιγιε τζαμί Sümela Manastırı (Trabzon) Μοναστήρι Παναγίας Σουμελά (Τραπεζούντα) Topkapı Sarayı Παλάτι Τόπκαπι Truva atı (Çanakkale) Δούρειος Ίππος (Τσανάκκαλε) Tuz Gölü (İç Anadolu Bölgesi) Αλμυρά λίμνη (Κεντρική Ανατολία) Van Gölü Λίμνη Βαν Yedikule Surları Τείχη του Επταπύργιου Yedi göller (Bolu) Εφτά λίμνες (Μπόλου) Yere Batan Sarayı/ Sarnıcı Βασιλική κινστέρνα/ υδραγωγείο ΥΠΟΥΡΓΕΙΑ / BAKANLIKLAR Başbakan Başbakan Yardımcısı Adalet Bakanlığı Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Çevre ve Orman Bakanlığı Dışişleri Bakanlığı Ekonomi Bakanlığı Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Gençlik ve Spor Bakanlığı Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı İçişleri Bakanlığı Turizm Bakanlığı Κültür Bakanlığı Maliye Bakanlığı Milli Eğitim Bakanlığı Milli Savunma Bakanlığı Sağlık Bakanlığı Ulaştırma Bakanlığı

Πρωθυπουργός Αντιπρόεδρος κυβέρνησης Υπουργείο Δικαιοσύνης Υπουργείο Βιομηχανίας και Εμπορίου Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης Υπουργείο Περιβάλλοντος και Δασών Υπουργείο Εξωτερικών Υπουργείο Οικονομικών Υπουργείο Ενέργειας και Φυσικών Πόρων Υπουργείο Νεότητας και Αθλητισμού Υπουργείο Γεωργίας και Αγροτικής Ανάπτυξης Υπουργείο Εσωτερικών Υπουργείο Τουρισμού Υπουργείο Πολιτισμού Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας (σε θέματα εσόδων-εξόδων) Υπουργείο Εθνικής Παιδείας Υπουργείο Εθνικής Άμυνας Υπουργείο Υγείας Υπουργείο Μεταφορών

299

Βασίλης Δαφνοπατίδης Xριστίνα Σανλίογλου

Τουρκική Γραμματική στα ελληνικά

ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ-ΛΕΞΕΙΣ ΜΕ ΕΙΔΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ DEYİMLER-ÖZEL ANLAMLI SÖZCÜKLER

ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ abayı yakmak ağız dalaşı Αğzı var, dili yok. ağzı bozuk ahmak ıslatan ahret yolculuğu ana-baba günü Αnam ağladı. anadan doğma aptal kutusu Αranıza kara kedi mi girdi? aslan payı ateşle oynamak ateş pahası Αtı alan Üsküdar’ı geçti. ayaklı kütüphane Αyıkla pirincin taşını! aynı tas, aynı hamam Αyvayı yedik! baklayı ağzından çıkarmak baldırı çıplak balon uçurmak balta girmemiş (görmemiş) orman balta olmak baltayı taşa vurmak bam teline basmak (dokunmak) baston yutmuş gibi baş belâsı beş parasız beş parmak bir ayağı çukurda bir baş bir traş Bir bir daha iki eder! bir çuval inciri berbat etmek bir taşla iki kuş vurmak Βok yoluna (pisi pisine) gitti. boşu boşuna / boş yere bozuk çalmak Βu işin suyunu çıkardılar. bulunmaz Hint kumaşı Burası Dingo’nun ahırı değil! burnu havada olmak burnu kaf dağında olmak buz kesmek

ερωτεύομαι, δαγκώνω τη λαμαρίνα λογομαχία Στόμα έχει, μιλιά δεν έχει. αθυρόστομος, βρωμόστομος ψιλόβροχο το πέρασμα στην άλλη ζωή, θάνατος χαμός, πολυκοσμία, συνωστισμός. Μου βγήκε η πίστη. όπως τον γέννησε η μάνα του, ολόγυμνος το χαζοκούτι (τηλεόραση) Τσακωθήκατε; Τα τσουγκρίσατε; η μερίδα του λέοντος παίζω με τη φωτιά πανάκριβος Όποιος πρόλαβε τον Κύριο είδε, έγινε καπνός. κινητή βιβλιοθήκη, πολυμαθής, σοφός Άντε να βρεις άκρη! τα ίδια Παντελάκη μου, τα ίδια Παντελή μου Την πατήσαμε, τη βάψαμε! αποκαλύπτω μυστικό, ομολογώ αλητάκος, απένταρος διαδίδω φήμες παρθένο δάσος γίνομαι φορτικός κάνω γκάφα του πατάω τον κάλο, τον χτυπώ εκεί που πονάει σα να κατάπιε μπαστούνι, ποζάτος, τσιτωμένος ενοχλητικός, μεγάλος μπελάς, σκοτούρα απένταρος σφαλιάρα, χαστούκι με το ένα πόδι στον τάφο ούτε παιδιά, ούτε σκυλιά (χωρίς υποχρεώσεις) Ένα κι ένα κάνουν δύο. / Αυτό που σου λέω! τα κάνω θάλασσα με ένα σμπάρο δυο τριγόνια Πέθανε άδικα, σαν το σκυλί στο αμπέλι. (χυδ.) άσκοπα, άδικα, τζάμπα, μάταια μου την έχει δώσει Το παρακάνανε, το παραξυλώσανε δυσεύρετος Φέρσου ανάλογα, πρόσεξε που βρίσκεσαι! ψηλομύτης, με τουπέ, αλαζόνας ψηλομύτης, καβαλάει το καλάμι ψοφάω/παγώνω απ’το κρύο

301

Βασίλης Δαφνοπατίδης Xριστίνα Σανλίογλου

Τουρκική Γραμματική στα ελληνικά

ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ – ΑΠΟΦΘΕΓΜΑΤΑ ATASÖZLERİ

Σε πολλές από τις παρακάτω παροιμίες δεν δίδεται η ακριβής μετάφραση, αλλά η ελληνική αντιστοιχία: ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ-ΑΠΟΦΘΕΓΜΑΤΑ / ATASÖZLERİ Acele işe şeytan karışır. Όποιος βιάζεται σκοντάφτει. Aç ayı oynamaz. Νηστικό αρκούδι δε χορεύει. Adamın adı çıkacağına canı çıksın. Καλύτερα να σου βγει το μάτι, παρά το όνομα. Ağlamayan çocuğa meme verilmez. Αν δεν κλάψεις, δε σου δίνουν να φας. Akacak kan damarda durmaz. Ό.τι είναι να γίνει, θα γίνει. Ak akça kara gün içindir. Μάζεψε χρήματα για μια δύσκολη ώρα. Akıl akıldan üstündür. Πάντα βρίσκεται κάποιος που σκέφτεται καλύτερα από εσένα, πιο έξυπνα, εχθρός του καλού το καλύτερο. Akıl yaşta değil, baştadır. Το μυαλό έχει σημασία, όχι η ηλικία. Bakarsan bağ, bakmazsan dağ olur. Αυτό, που έχεις, να το φροντίζεις και να το περιποιείσαι για να σου αποδώσει. Balık baştan kokar. Το ψάρι βρωμάει από το κεφάλι. Başa gelen çekilir. Το πεπρωμένο φυγείν αδύνατον. Bedava sirke baldan tatlıdır. Τζάμπα ξύδι γλυκό σαν μέλι, πάσα προσφορά δεκτή. Bir çöplükte iki horoz ötmez. Όπου λαλούν πολλά κοκόρια αργεί να ξημερώσει. Bir elin nesi var, iki elin sesi var. Το ένα χέρι νίβει τ’ άλλο και τα δυο το πρόσωπο. Κάλλιο πέντε και στο χέρι... Bugünkü tavuk, yarınki kazdan iyidir. (Yarınki kazdan bugünkü tavuk yeğdir.) Büyük lokma ye, büyük söz söyleme (etme). Μεγάλη μπουκιά φάε, μεγάλη κουβέντα μη λες. Can boğazdan gelir (geçer). Τρώγοντας έρχεται η όρεξη. Can çıkar, huy çıkmaz. Πρώτα βγαίνει η ψυχή και μετά το χούι. Καρφί στο καρφί, τα όμοια με τα όμοια θεραπεύονται. Çivi çiviyi söker. Çok bilen (söyleyen) çok yanılır. Όποιος ξέρει πολλά, κάνει πολλά λάθη. (πολύξερος) Dağ dağa kavuşmaz, insan insana kavuşur. Βουνό με βουνό δε σμίγει. Damlaya damlaya göl olur / Damlacıktan Φασούλι το φασούλι γεμίζει το σακούλι. sel olur. Davulun sesi uzaktan hoş gelir. Από μακριά όλα φαίνονται ρόδινα. / Έξω απ’ το χορό πολλά τραγούδια ξέρεις. Dayak cenetten çıkmadır. Το ξύλο βγήκε από τον παράδεισο. Denize düşen yılana (yosuna) sarılır. Ο πνιγμένος από τα μαλλιά του πιάνεται. Derdini söylemeyen (saklayan) derman Όποιος δε λέει τον πόνο του, δε βρίσκει γιατρειά. bulamaz. Dilin kemiği yok. Η γλώσσα κόκαλα δεν έχει (και κόκαλα τσακίζει). Dinsizin hakkından imansız gelir. Θα βρεις το δάσκαλό σου. Düşman düşmana gazel okumaz. Κόρακας κοράκου μάτι δε βγάζει. Düşmez kalkmaz bir Allah. Ο Θεός είναι μεγάλος. / Μπόρα είναι, θα περάσει. El elden üstündür. Εχθρός του καλού το καλύτερο. Erkeğin kalbine giden yol midesinden geçer. Ο έρωτας περνά από το στομάχι. Eşeğe altın semer vursalar, yine eşektir. Το ράσο δεν κάνει τον παπά. Et tırnaktan ayrılmaz. Το αίμα νερό δε γίνεται. / Είμαστε αχώριστοι, το ένα.

311

BELİRLİ (Dİ’Lİ) GEÇMİŞ ZAMAN gel-dim gel-din gel-di gel-dik gel-diniz gel-diler ήρθα BELİRSİZ (MİŞ’Lİ) GEÇMİŞ ZAMAN gel-miş-im gel-miş-sin gel-miş gel-miş-iz gel-miş-siniz gel-miş-ler λέγεται ότι ήρθα

GELECEK ZAMAN gel-eceğ-im gel-ecek-sin gel-ecek gel-eceğ-iz gel-ecek-siniz gel-ecek-ler θα έρθω İ

6 ΕΥΚΤΙΚΗΥΠΟΘΕΤΙΚΉ DİLEK-ŞART (KOŞUL) KİPİ gel-ir-im gel-se-m gel-ir-sin gel-se-n gel-ir gel-se gel-ir-iz gel-se-k gel-ir-siniz gel-se-niz gel-ir-ler gel-se-ler έρχομαι (συνήθεια)/ αν/να έρθω θα έρθω

5 ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ ΔΙΑΡΚΕΙΑΣ GENİŞ ZAMAN

ΣΥΝΘΕΤΟΙ ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ KAI EΓΚΛΙΣΕΙΣ / HİKÂYE BİLEŞİK ZAMAN VE KİPLERİ 1 2 3 4 5 6 ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΣ ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ ΔΙΑΡΚΕΙΑΣ ΕΥΚΤΙΚΗΣΥΠΟΘΕΤΙΚΗΣ ŞİMDİKİ BELİRLİ GEÇMİŞ BELİRLİ GEÇMİŞ GELECEK GENİŞ DİLEK-KOŞUL ZAMANIN ZAMANIN ZAMANIN ZAMANIN ZAMANIN KİPİNİN HİKÂYESİ HİKÂYESİ HİKÂYESİ HİKÂYESİ HİKÂYESİ HİKÂYESİ gel-i-yor-du-m gel-di-y-di-m gel-miş-ti-m gel-ecek-ti-m gel-ir-di-m gel-se-y-di-m gel-i-yor-du-n gel-di-y-di-n gel-miş-ti-n gel-ecek-ti-n gel-ir-di-n gel-se-y-di-n gel-i-yor-du gel-di-y-di gel-miş-ti gel-ecek-ti gel-ir-di gel-se-y-di gel-i-yor-du-k gel-di-y-di-k gel-miş-ti-k gel-ecek-ti-k gel-ir-di-k gel-se-y-di-k gel-i-yor-du-nuz gel-di-y-diniz gel-miş-ti-niz gel-ecek-ti-niz gel-ir-di-niz gel-se-y-diniz gel-i-yor-du-lar gel-di-y-di-ler gel-miş-ti-ler gel-ecek-ti-ler gel-ir-di-ler gel-se-y-di-ler ερχόμουν (συνέχεια) αν/να ερχόμουν ερχόμουν έχω έρθει είχα έρθει θα ερχόμουν

ŞİMDİKİ ZAMAN gel-i-yor-um gel-i-yor-sun gel-i-yor gel-i-yor-uz gel-i-yor-sunuz gel-i-yor-lar έρχομαι

ΑΠΛΟΙ ΧΡΟΝΟΙ ΚΑΙ ΕΓΚΛΙΣΕΙΣ / BASİT ZAMAN VE KİPLER 1 2 3 4 ΕΝΕΣΤΏΤΑΣ ΑΌΡΙΣΤΟΣ Α΄ ΑΟΡΙΣΤΟΣ Β΄ ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ

GELMEK (=ΕΡΧΟΜΑΙ)

ΠΙΝΑΚΑΣ ΚΛΙΣΗΣ ΡΗΜΑΤΩΝ FİİLLERİN ÇEKİM TABLOSU

8 ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ ΕΓΚΛΙΣΗΣ ΑΝΑΓΚΑΙOΤΗΤΑΣ İSTEK KİPİNİN GEREKLİLİK HİKÂYESİ KİPİNİN HİKÂYESİ gel-e-y-di-m gel-meli-y-di-m gel-e-y-di-n gel-meli-y-di-n gel-e-y-di gel-meli-y-di gel-e-y-di-k gel-meli-y-di-k gel-e-y-di-niz gel-meli-y-di-niz gel-e-y-di-ler gel-meli-y-di-ler αν/να είχα έρθει έπρεπε να έρθω

7 ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗΣ

— — — — — — —

—

9 —

— gel gel-sin — gel-in ή gel-iniz gel-sinler έλα

gel-meli-y-im gel-meli-sin gel-meli gel-meli-y-iz gel-meli-siniz gel-meli-ler πρέπει να έρθω

gel-e-y-im gel-e-sin gel-e gel-e-lim gel-e-siniz gel-e-ler ας/να έρθω

İSTEK KİPİ

8 9 ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ ΕΓΚΛΙΣΗ ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑΣ GEREKLİLİK KİPİ EMİR KİPİ

7 ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ

Βασίλης Δαφνοπατίδης Xριστίνα Σανλίογλου

Τουρκική Γραμματική στα ελληνικά

327

Dİ TÜR LB KÇ İLG E İS İ

Ασκήσεις Επίπεδο Α1

Ασκήσεις Επίπεδο Α2

Ασκήσεις Επίπεδο Β1

Πιστοποιητικό Τουρκικής Γλώσσας Επίπεδο Α1-Α2

Πιστοποιητικό Τουρκικής Γλώσσας Επίπεδο Β1

Πιστοποιητικό Τουρκικής Γλώσσας Επίπεδο Β2-Γ1

Κυκλοφορούν επίσης: