ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΜΕΝΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ FREEDOM UNDER CONSTRUCTION
ΕΙΣΑΓΩΓΗ .............................................................................................................................. 2 Ο ΚΟΣΜΟΣ .......................................................................................................................... 3 Η ΚΡΙΣΗ ................................................................................................................................. 3 ΤΟ ΑΤΟΜΟ .......................................................................................................................... 3 Ο ΑΓΩΝΑΣ ........................................................................................................................... 3 Η ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ ................................................................................................................. 3 ΤΟ ΦΩΣ ................................................................................................................................ 3 ΤΕΛΟΣ ................................................................................................................................... 3
1
Ο κόσμος
Το άτομο
Η ολοκλήρωση
Η κρίση
Ο αγώνας
Το φώς
ΕΙΣΑΓΩΓΗ “Κατασκευασμένη ελευθερία”, μπορεί να γίνεται αντιληπτή ως μια έννοια αρνητική σε πρώτη ανάγνωση, αλλά αυτό που θέλω να δείξω είναι ότι ως ανώτερο ων που θεωρούμαστε, εμείς το ανθρώπινο γένος, μπορούμε να δημιουργήσουμε, και άρα να κατασκευάσουμε τη δική μας ευτυχία, αρκεί να τολμήσουμε. Πολλές φορές πιστεύουμε οτι έχει ήδη φτιαχτεί για μας, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι εμείς δεν μπορούμε να την πλάσουμε όπως επιθυμούμε. Βασική πηγή έμπνευσης του συγκεκριμένου κειμένου, στάθηκαν δύο παράγοντες. Ο Καζαντζάκης με την ασκητική του και η μεγάλη μου ανησυχία για τον σκοπό μου. Το κείμενο αποτελείται από έξι μέρη, 1. Ο κόσμος 2. Η κρίση 3. Το άτομο 4. Ο αγώνας 5. Η ολοκλήρωση 6. Το φώς έτσι όπως τα αντιλαμβάνομαι στο χρονικό της ζωής ενός ανθρώπου.
2
Ο ΚΟΣΜΟΣ
Ο ΚΟΣΜΟΣ είναι ένας, μόνο αυτός που χωρά στο νου μας, κι αυτό γιατί δυσκολευόμαστε να αντιληφθούμε και να κατανοήσουμε τη μοναδικότητα του επιμέρους. Θεωρούμε δεδομένο ό,τι αντιλαμβανόμαστε με τις αισθήσεις μας, και δεν μπορούμε να αποδεχτούμε εύκολα την ύπαρξη άλλων κόσμων. Για παράδειγμα, αποδεχόμαστε το άτομο γιατί αυτό είναι το μικρότερο σωματίδιο που έχουμε δει ως άνθρωπος. Στη συνέχεια όμως βρέθηκε πως και το άτομα επιδέχεται περεταίρω διάσπαση σε μικρότερα σωματίδια. Το ίδιο ισχύει φυσικά και στην αντίστροφη κλίμακα. Γνωρίζουμε το δικό μας ηλιακό σύστημα αλλά εφόσον δεν έχουμε ακόμα δομημένα αποδεικτικά στοιχεία για άλλα πλανητικά συστήματα, δυσκολευόμαστε να τα αντιληφθούμε και συνεπώς να δεχτούμε την ύπαρξη τους. Συνεπώς και στην καθημερινότητα, θεωρούμε ότι είναι δυνατόν ό, τι έχουμε δει και ό,τι έχει πραγματοποιηθεί ήδη. Ο μέσος αποδεκτός όρος είναι και ο κριτής, αυτός που θα σου πει τι είναι σωστό, τι δουλεύει, τι υπάρχει, τι είναι δυνατό και τι όχι. Που θα σου πει ότι ο μόνος ασφαλής και σίγουρος τρόπος να ζεις είναι η πεπατημένη, η επανάληψη, η ρουτίνα, η στασιμότητα και αυτό είναι η επιτυχία, αυτό είναι ευτυχία. Κάτι όμως κλωτσάει, εγώ στην στατιστική που διδάχθηκα έμαθα ότι ο μέσος όρος δεν υπάρχει, (δεν υπάρχει ο 2,5 άνθρωποι, λόγου χάρη που καταλήγουν στατιστικές έρευνες), κάτι μένει μισό, αναπάντητο και ανησυχώ, και τότε έρχεται η κρίση.
3
Η ΚΡΙΣΗ
Η ΚΡΙΣΗ είναι όταν δεν χωράς εκεί που είσαι, θες χώρο, σαν την κρασούλα. “ Ήταν μια σπάνια καλοκαιρινή μέρα στο Βορρά της Σκωτίας και καθόμουν στην αυλή παρέα με μια κούπα καφέ, το νου, και τα πουλιά. Ο αέρας ήταν φρέσκος και ενώ ηρεμούσα το πνεύμα, το βλέμμα μου έπεσε πάνω στην κρασούλα. Ήταν υγιής και καταπράσινη, μα μπουκωμένη και στενάχωρη. Ήθελε χώρο. Έφτασε στο μέγιστο που μπορούσε σε αυτή τη γλάστρα. Αν έμενε εκεί λίγο ακόμα αυτό θα σήμαινε και το τέλος της ανάπτυξής της, ή ακόμα και τον μαρασμό της. Τι σημασία έχει τι θα γίνει στην νέα γλάστρα, μπορεί να μην πετύχει, μπορεί να μαραζώσει, τουλάχιστον θα έχει την ευκαιρία να μεγαλώσει λίγο ακόμα. Μεταφύτευση τώρα λοιπόν. Και μεγάλωσε, και έδωσε νέα κλαδιά και μπόι. Μέχρι που ένα βράδυ, μόνο ένα, μια ξαφνική παγωνιά, πάγωσε την κρασούλα. Το έζησε. Την επόμενη μέρα όλα ήταν κανονικά και ο καιρός γλυκός. Από την κρασούλα έμειναν μερικά υγιή κλαδιά και λίγα φύλλα που έπιασαν. Θα ζήσει. Και τα νέα κλαδιά θα μεγαλώσουν πιο γρήγορα στον άνετο χώρο που εξασφάλισε η πρόγονος τους.“
Και έτσι η κρασούλα μου δίδαξε την σημασία του να βγαίνεις από την ζώνη ασφαλείας σου. Σαν την κρασούλα λοιπόν μερικές φορές αναρωτιέσαι και αμφισβητείς τα θέλω σου, τις επιτυχίες, τις αποτυχίες, τις επιθυμίες, τα όνειρα, τις ικανότητες και τα ταλέντα σου. Τι κάνω και τι μπορώ να κάνω? Τι έζησα και τι μπορώ να ζήσω? Τι έμαθα και τι μπορώ να μάθω? Που είμαι σε σχέση με τον κόσμο? Που έφτασα και που μπορώ να φτάσω? Κι εκεί έρχεσαι εσύ, εγώ, εμείς, η μονάς, το άτομο. 4
ΤΟ ΑΤΟΜΟ
ΤΟ ΑΤΟΜΟ είναι μοναδικό και διαφορετικό αλλά με πολλά κοινά με τους άλλους ανθρώπους και τα υπόλοιπα όντα, γιατί όλοι είμαστε αλληλένδετοι. Σύμφωνα με τον Βούδα, βλέπεις στους άλλους αυτό που έχεις ήδη μέσα σου. Αρκετά συνδεδεμένη έννοια με τον όρο της ψυχολογικής προβολής του Σίγκμουντ Φρόυντ. Ψυχολογική προβολή ορίζεται ο τρόπος με τον οποίο ένα άτομο προβάλλει τις δικές του ανεπιθύμητες σκέψεις και πεποιθήσεις σε κάποιον άλλο. Πήγή: Τι είναι η ψυχολογική προβολή; Πως την αντιμετωπίζουμε;
Μόνοι μας δεν μετράμαι, μόνοι μας δεν λογίζουμαι. Αναλογιζόμενη την θεωρία της σχετικότητας, για να δεις που είσαι και ποιος είσαι χρειάζεσαι ένα εξωτερικό σημείο αναφοράς, για να συγκρίνεις. Περίεργο, αλλά για να μάθει τον εαυτό του κανείς θα νόμιζε οτι είναι ατομική εργασία, αλλά απαιτεί και άλλους, παρά την μοναχικότητα της άσκησης. Χρειάζεσαι τόσο παθητικούς όσο και ενεργητικούς παράγοντες για μέτρο σύγκρισης και σημείο αναφοράς. Εκτός αυτού, από τους άλλους μπορείς να μάθεις τα μαθήματα των παθημάτων τους και έτσι να κάνεις ανώτερα λάθη και όχι τα ίδια. Άλλωστε θα ήταν κουτό και ανούσιο να επαναλαμβάνεις άλλων λάθη για το ίδιο αποτέλεσμα και συνεπώς την ίδια γνώση.
“Το δις εξαμαρτείν τ’ αυτόν ουκ ανδρός σοφού.” Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής
Η ελευθερία του ατόμου, λένε, είναι το πιο σημαντικό αγαθό. Κι αν είναι έτσι εγώ γιατί βλέπω τους γύρω μου φυλακισμένους, αιχμαλώτους, στη ρουτίνα, στον κομφορμισμό, στη βολή και την ζώνη ασφαλείας τους, στους ψυχαναγκασμούς και στις κακές τους συνήθειες, συνηθισμένους στην μιζέρια και την δυστυχία? Γιατί δεν διαλέγουν την ελευθερία? 5
Γιατί φαίνεται οτι η ελευθερία θέλει πίστη και γνώση του εαυτού σου. Θέλει δουλειά και ευθύνες. Θέλει ρίσκο, φαντασία, έμπνευση, πρωτοβουλία, κόπο και πυγμή για να θυμάσαι ποιος είσαι, που πας και γιατί. Η ελευθερία θέλει δύναμη και θάρρος να κοιτάς κατάματα τους φόβους σου, να τους αναγνωρίζεις, να τους αποδέχεσαι και να φιλιώνεις μαζί τους. Η ελευθερία θέλει τόλμη και όραμα, πάθος και εμπιστοσύνη στο ένστικτο σου, αλλά και σοφία για να αναγνωρίζεις και να μαθαίνεις από τα λάθη σου. Θέλει ευγνωμοσύνη για να εκτιμάς και να προχωράς και ταπεινότητα για να μοιράζεσαι. Όταν εφοδιαστείς, μάθεις και ετοιμαστείς, έχεις ήδη μπει στην αρχή του αγώνα. Ο Καζαντζάκης τον λέει ανήφορο, είναι απλά η ζωή.
6
Ο ΑΓΩΝΑΣ
Ο ΑΓΩΝΑΣ για να βρεις τον δρόμο σου, να απαντήσεις στα ερωτήματά σου, να βάλεις προκλήσεις στον εαυτό σου, και όλο αυτό ξανά από την αρχή σε επαναλαμβανόμενο κύκλο (loop). Δεν αγωνίζεσαι μια φορά και τέλος, αλλά αγωνίζεσαι μέχρι το τέλος. Και αυτό είναι το νόημα τελικά, να συνεχίζεις. Το τέλμα έρχεται όταν εκπληρώνεις τους στόχους σου, όταν αναρωτιέσαι και τώρα τι? Και μετά τι? Τότε παίρνεις τον χρόνο σου, αναπληρώνεις δυνάμεις και αναστοχάζεσαι την μέχρις εδώ πορεία. Κάνεις απολογισμό, βλέπεις τι κατάφερες, τι έμαθες, που είσαι, ποιος ήσουν και ποιος είσαι τώρα, σε ποιες αξίες έμεινες πιστός μέχρις εδώ και ποιές αναθεώρησες, που οραματίζεσαι να πας και ποιος οραματίζεσαι να γίνεις, που θέλεις να φτάσεις. Σε αυτήν την διαδικασία μην ξεχνάς τις αξίες και τις προτεραιότητες σου. «Μια στο τόσο, περίπου κάθε 2 χρόνια, παρατηρώ ότι έχω την ανάγκη για παύση. Είναι ακριβώς αυτή η περίοδος που αισθάνομαι ότι χρειάζομαι χρόνο για να δω που θέλω να πάω. Συγκεκριμένα, είναι όταν πια αποζητώ τον οραματισμό μιας ιδανικής καθημερινότητας και περιβάλλοντος. Συλλογίζομαι, που θέλω να βρεθώ στο μέλλον, που θέλω να πάω, πως θα ήθελα να είναι η καθημερινότητά μου, ποιοι είναι αυτοί οι άνθρωποι που θέλω να με πλαισιώνουν και να με περιβάλλουν γιατί μου κάνουν και τους κάνω καλό, γιατί με βοηθούν και τους βοηθώ να προχωράμε. Τώρα που γράφω αυτό το κείμενο είμαι σε μια τέτοια περίοδο παύσης. Χρειαζόμουν να σταματήσω και να απαντήσω στα ερωτήματα που έθετα στον εαυτό μου. Ώρα να δω που αφιερώνω τον χρόνο μου, για τί δουλεύω, ποιο όνειρο έχω για την συγκεκριμένη μου θέση, τι εκπλήρωσα, τι έμαθα και αν πήρα αυτά που είχα να πάρω και να δώσω ότι είχα να δώσω. Να αναρωτηθώ αν αξίζει να μείνω και αν μείνω μήπως αναλώνομαι για τα χρήματα και την φαινομενική ασφάλεια.
7
Έφερα εις πέρας το καθήκον που ανέλαβα και εκπλήρωσα τους στόχους μου, ώσπου τώρα είμαι στα όρια του να σιχαθώ αυτό που κάνω, να χαθεί το όραμα και να σβήσει η όρεξη μου, να χαθούν οι ιδέες και τέλος να σταματήσει να λειτουργεί δημιουργικά το μυαλό μου. Αυτό μάλλον σημαίνει αλλοτρίωση. Θέλω να απελευθερωθώ, να μου δώσω χρόνο για να βρω τρόπο να κάνω την καθημερινότητά μου να κυλάει πιο ομαλά και όμορφα, δημιουργικά και παραγωγικά. Συγκρίνω τον εαυτό μου με παρόμοιες περιόδους στο παρελθόν και ακόμα και σε αυτό βλέπω την εξέλιξη που με ενθαρρύνει να προχωρήσω. Λόγου χάρη, την προηγούμενη φορά που έκανα ένα διάλειμμα, ήμουν τόσο εμμονική με το πλάνο, το χρονοδιάγραμμα, το budget και την οργάνωση της παύσης αυτής, που όταν ήρθε η δύσκολη ώρα προσδιόριζα την αξία μου από τις αποτυχίες μου στους κοινώς αποδεκτούς στόχους που είχα θέσει αρχικά και όχι από τις γνώσεις και τις εμπειρίες των επιλογών μου. Τώρα, νιώθω ήρεμη, γνωρίζω ότι δεν έχω τον έλεγχο των πάντων, το αποδέχομαι και αγωνίζομαι, συνεχίζω να ψάχνω τι θα ήθελα και το κυνηγάω. Έχω εμπιστοσύνη, σε μένα στους ανθρώπους μου, στους γύρω μου, στο σύμπαν. Όλα θα πάνε καλά στην ώρα τους, αρκεί να κάνω το καλύτερο που μπορώ από μεριάς μου. Δεν ανησυχώ. Θέλω να ξεφύγω από το τι μπορώ να κάνω και να εστιάσω στο τι θέλω να κάνω. Εκεί βρίσκεται η ενέργεια, εκεί βρίσκεται η μάθηση, η γνώση και τελικά η ζωή. »
Μου έμειναν τα κομμάτια της ολοκλήρωσης και του φωτός, μα είμαι σε θέση να τα γράψω και να μιλήσω γι’ αυτά? Ξέρω? Γνωρίζω? Έχω φτάσει σε αυτό το σημείο? Αυτά σκέφτομαι τώρα όσο τα γράφω και δεν είμαι σίγουρη πόσα μπορώ να προσφέρω σε αυτό το κομμάτι.
8
Η ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ
ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ, ολική, σε τερματικό δεν έχω νιώσει, και χαίρομαι γι’ αυτό, ειδάλλως θα έπρεπε να ήμουν ήδη ετοιμοθάνατη, έχω νιώσει όμως την ολοκλήρωση των επιμέρους φάσεων, ή αλλιώς το τέλος εποχής, όταν φτάνεις πια εκεί που αποζητούσες, εκεί που σκέφτεσαι και αναρωτιέσαι «ε τι άλλο να γίνει στο μέλλον? Τι άλλο έπεται? τι άλλο να κάνουμε? Τι άλλο έχω να αναμένω από το μέλλον. Τα έχω δει, κάνει, μάθει όλα» ίσως φταίει και η γενιά μου που τα έχει όλα, και μάλιστα άμεσα, τώρα. Πιστεύω ότι υπάρχουν μικροί ενδιάμεσοι σταθμοί πληρότητας πριν την μεγάλη τερματική ολοκλήρωση, κι αυτό γιατί ποτέ δεν ξέρεις ποιος σταθμός θα είναι ο τελικός, σε έναν βαθμό εξαρτάται από σένα και τις επιλογές σου. “Oι επιλογές σου είναι μισές ευκαιρίες” "Your choices are half chances" Απο τους στίχους του τραγουδιού Everybody's Free, Baz Luhrmann.
Έτσι λοιπόν έχεις μια αίσθηση της ολοκλήρωσης. Αυτό με κάνει να σκέφτομαι και να αναθεωρώ μια πεποίθηση που είχα του να κρατάω πράγματα που είχα να δώσω για μετά, για όταν θα ήταν η κατάλληλη στιγμή, για όταν θα με βοηθούσαν να είμαι πιο ανταγωνιστική. Και τελικά σκέφτομαι ότι αν δεν ξέρεις πότε θα είναι το μετά καν’ το τώρα, γιατί ίσως όλα αυτά πάνε χαμένα. «Μην κρατάς τίποτα για μετά, αργότερα, την κατάλληλη στιγμή, το τέλος γιατί ποτέ δεν ξέρεις πότε θα είναι.» Αντί αυτού δώσε τον καλύτερο σου εαυτό κάθε στιγμή, κάθε λεπτό, σε κάθε σου δραστηριότητα. Με αυτόν τον τρόπο ολοκληρώνεις τον κύκλο των ταλέντων, ικανοτήτων και παραγόντων που αποτελούν εσένα. Έτσι αμέσως μετά προχωράς, σε 9
νέες ευθύνες, περιβάλλοντα, όνειρα, στόχους που θα σε παν σε έναν άλλον εαυτό, ανώτερο του προηγούμενου και κατώτερου του μελλοντικού σου. Προτεινόμενες πηγές: Knowledge is power but knowledge without action is useless και Create more than you consume Και αυτό είναι το νόημα, όταν το κατανοήσεις είσαι κοντά στον δρόμο για το φως.
10
ΤΟ ΦΩΣ
ΤΟ ΦΩΣ είναι η αλήθεια σου, η γνώση που όλες σου οι εμπειρίες σου δώρισαν. Είσαι εσύ. Είναι ο εαυτός που έχτισες, προσφέρεις, ανέθρεψες και ανέπτυξες. Και τώρα η απογραφή. Πως αισθάνεσαι για όσα έκανες και ότι κατάφερες? Για αυτό που είσαι και εδώ που έφτασες? Πόσους φόβους κατάφερες να ημερέψεις, με πόσα ποθημένα έμεινες? Αυτά αποτελούν τα νομίσματα που θα σε βοηθήσουν να εκτιμήσεις την αξία της γνώσης σου. Και οι άνθρωποί σου. Με πόσους έμεινες? Γιατί όπου έφτασες δεν έφτασες μόνος. Και πόσους βοήθησες ή συνείσφερες στην δική τους πορεία, επιτυχία, εξέλιξη, ζωή? Αυτά είναι τα παράσημα. Μην περιμένεις από κανέναν να στα δώσει. Παρασημοφόρησε τον εαυτό σου μόνος. Αρκεί. Όλες τις τελετές κράτησε τες ταπεινές και εσωτερικές. Έτσι κι αλλιώς σε αυτό το σημείο θα πρέπει να έχεις καταλάβει ότι ό,τι έκανες και ό,τι κάνεις είναι για σένα. Για τον εαυτό που επέλεξες να γίνεις. Για την ζωή και την ελευθερία που κατασκεύασες εσύ και μόνο εσύ. Είσαι αρκετά δυνατός να πάρεις αυτή την ευθύνη για σένα? Έτσι κατασκευάζεις, έτσι δημιουργείς, μέσω των επιλογών σου. Είσαι τόσο τολμηρός και γενναίος στο τέλος αλλά και κάθε μέρα να λες οτι εγώ το έφτιαξα, εγώ το έκανα έτσι, εγώ ευθύνομαι και για τα καλά και για τα ελαττώματα? 11
Είσαι δυνατός να παραδεχτείς και να βελτιώσεις τα ελαττώματα αυτά? Τότε είσαι αληθινός δημιουργός. Όταν γνωρίζεις τις δυνάμεις σου, παραδέχεσαι τα λάθη σου και παίρνεις την ευθύνη, βελτιώνεις και μοιράζεσαι την επιτυχία με χαρά. Ίσως γι' αυτό και ο τέλειος θεός που έχουμε στο νου δεν υπάρχει, γιατί κανένα από τα δημιουργήματά του δεν είναι τέλειο και δεν το έχει τελειοποιήσει, θεός είμαστε εμείς. Ίσως είναι ο κόσμος που δεν χωρά στον νου μας ή όπως έλεγε ένας καθηγητής μου στο Πανεπιστήμιο, ο άνθρωπος ονομάζει τύχη ό,τι βαριέται να υπολογίσει και Θεό ό,τι βαριέται να ερευνήσει με λεπτομέρεια για να απαντήσει στα γιατί και στα πως. Δεν το έκανες για τα εύσημα, αλλά για κάτι ανώτερο που μπορεί να μην ξέρεις ούτε ο ίδιος. «Γιατί έτσι» είναι το σπουδαιότερο πράγμα που μαθαίνουμε από παιδιά. Το καταδικάσαμε και λέμε οτι «γιατί έτσι» δεν είναι επιχείρημα, κι όμως είναι. Συμβολίζει και εκφράζει το ένστικτο, την ορμή, τις αξίες, τα ήθη, την ποιότητα και την φυσική σου τάση, εκπροσωπεί την καρδιά. Απλά όταν το συνδυάσεις με τον νου σου και το αναγνωρίσεις τότε μια ανώτερη κατάληξη-αποτέλεσμα προκύπτει, βλέπε όλους όσους θαυμάζεις και ζηλεύεις, συγγραφείς, καλλιτέχνες, μουσικούς, επιστήμονες. Ακολούθα την περιέργειά σου και παρατήρησε την αναβλητικότητά σου. Αυτά είναι τα εργαλεία σου. "Ό, τι κι αν κάνετε, θα είναι ασήμαντο, αλλά είναι πολύ σημαντικό να το κάνετε". “Whatever you do will be insignificant, but it is very important that you do it.” ― Mahatma Gandhi
12
ΤΕΛΟΣ
Το κείμενο αυτό γράφτηκε με σκοπό την έκφραση της ανάγκη μου να μοιραστώ τις σκέψεις και τα συναισθήματα που ίσως εκφράζουν την γενιά μου, αλλά και σαν προσωπικός οδηγός κάθε φορά που χρειαζόμουν στήριξη. Θα με ενδιέφερε πολύ να ακούσω απόψεις και να συζητήσω περεταίρω τα συγκεκριμένα ζητήματα με την ευχή και ελπίδα να βοηθηθούμε όλοι. Ευχαριστώ όλους όσους συνέβαλαν στην δημιουργία των σκέψεων και συναισθημάτων που με οδήγησαν στο να γράψω και να μοιραστώ αυτές τις παρατηρήσεις μου. Σε όσους με στήριξαν και με απέρριψαν, με ενθάρρυναν και με αποθαρρύναν, με καθοδήγησαν και με παραπλάνησαν, με εμπιστεύτηκαν και με αποδοκίμασαν.
13
14
15
