ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΞΗ by Philologiko

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΧΡΗΣΤΟΣ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ



50 ΘΕΜΑΤΑ



120 ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗΣ & ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟΥ



ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΕΜΠΕΔΩΣΗΣ



ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ



ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ 230 ΑΝΩΜΑΛΩΝ ΡΗΜΑΤΩΝ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Στην Αριάδνη

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1ο θέμα ............................................................................................................................................................. 9 1. Α΄ ΚΛΙΣΗ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ: ΑΣΥΝΑΙΡΕΤΑ .......................................................................................................................... 10 2. ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ ....................................................................................................................................................... 13 3. ΑΡΘΡΟ ............................................................................................................................................................... 14 ΑΣΚΗΣΕΙΣ ................................................................................................................................................................ 14 Ο ΣΩΚΡΑΤΗΣ ............................................................................................................................................................ 15 2ο θέμα ........................................................................................................................................................... 16 4. Α΄ ΚΛΙΣΗ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ: ΣΥΝΗΡΗΜΕΝΑ........................................................................................................................ 17 5. Β΄ ΚΛΙΣΗ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ: ΑΣΥΝΑΙΡΕΤΑ .......................................................................................................................... 17 6. Β΄ ΚΛΙΣΗ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ: ΣΥΝΗΡΗΜΕΝΑ ........................................................................................................................ 18 7. ΑΤΤΙΚΗ Β΄ ΚΛΙΣΗ ΟΥΣΙΑΣΤΚΩΝ................................................................................................................................... 18 8. ΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ ...................................................................................................................................... 19 9. ΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ .......................................................................................................................................... 20 10. ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ .................................................................................................................................................... 21 11. ΣΥΣΤΟΙΧΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ....................................................................................................................................... 22 12. ΑΜΕΣΟ ΚΑΙ ΕΜΜΕΣΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ......................................................................................................................... 22 Ο ΜΙΔΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΧΡΥΣΑΦΙ ............................................................................................................................................ 22 3ο θέμα ........................................................................................................................................................... 23 13. ΤΟ ΒΟΗΘΗΤΙΚΟ ΡΗΜΑ ΕἰΜὶ ................................................................................................................................... 24 14. ΔΟΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΚΤΗΤΙΚΗ. ................................................................................................................................ 26 15. Η ΚΛΙΣΗ ΤΟΥ ΡΗΜΑΤΟΣ ΕἶΜΙ .................................................................................................................................. 27 15. ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ - ΣΥΝΔΕΤΙΚΑ ΡΗΜΑΤΑ................................................................................................................... 27 16. ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟ ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ .......................................................................................................................... 28 17. ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΟ ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ ............................................................................................................................. 28 ΤΑ ΔΩΡΑ ΤΟΥ ΠΡΟΜΗΘΕΩΣ ......................................................................................................................................... 30 4ο θέμα ........................................................................................................................................................... 31 18. ΚΛΙΣΗ ΤΟΥ ΒΟΥΛΕΥΩ: ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ .................................................................................................................. 32 19. ΑΥΞΗΣΗ ΣΤΑ ΡΗΜΑΤΑ ........................................................................................................................................... 34 20. ΑΠΡΟΣΩΠΗ ΣΥΝΤΑΞΗ ........................................................................................................................................... 36 21 ΑΠΡΟΣΩΠΑ ΡΗΜΑΤΑ ............................................................................................................................................. 36 22. Η ΔΟΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ .......................................................................................................................................... 38 Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΦΑΕΘΩΝΑ ........................................................................................................................................... 40 5ο θέμα ........................................................................................................................................................... 41 23. ΚΛΙΣΗ ΤΟΥ ΒΟΥΛΕΥΟΜΑΙ: ΜΕΣΗ ΦΩΝΗ & ΜΕΣΗ ΔΙΑΘΕΣΗ.............................................................................................. 42 24. ΑΝΑΔΙΠΛΑΣΙΑΣΜΟΣ ............................................................................................................................................. 44 25. ΤΟΝΙΣΜΟΣ ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗΣ ΣΤΑ ΣΥΝΘΕΤΑ ΡΗΜΑΤΑ ....................................................................................................... 46 26. ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ................................................................................................................................. 47 27. ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ....................................................................................................................... 47 28. ΠΑΡΑΘΕΣΗ ........................................................................................................................................................ 48 29. ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ ....................................................................................................................................................... 48 ΠΩΣ ΠΕΘΑΝΕ Ο ΗΡΑΚΛΗΣ ............................................................................................................................................ 50 6ο θέμα ........................................................................................................................................................... 51 30. ΔΕΥΤΕΡΟΚΛΙΤΑ ΕΠΙΘΕΤΑ ........................................................................................................................................ 51 31. ΣΥΝΗΡΗΜΕΝΑ ΔΕΥΤΕΡΟΚΛΙΤΑ ΕΠΙΘΕΤΑ ..................................................................................................................... 53 32. ΓΕΝΙΚΗ ............................................................................................................................................................. 56 33. ΓΕΝΙΚΗ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΗ Η ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΗ ................................................................................................................. 56 34. ΔΟΤΙΚΗ............................................................................................................................................................. 57 35. ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ .......................................................................................................................................................... 58 Ο ΙΑΣΟΝΑΣ, Η ΑΡΓΩ ΚΑΙ ΤΟ ΠΕΡΙΣΤΕΡΙ ............................................................................................................................ 59 7ο θέμα ........................................................................................................................................................... 60 36. Γ΄ ΚΛΙΣΗ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ .......................................................................................................................................... 60 37. ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ ................................................................................................................................................... 66 38. ΑΛΛΕΣ ΧΡΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟΥ ........................................................................................................................ 66 ΟΙ ΚΟΚΟΡΟΜΑΧΙΕΣ ΤΟΥ ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗ ............................................................................................................................ 68

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ 8ο θέμα ........................................................................................................................................................... 69 39. Γ΄ ΚΛΙΣΗ (ΙΙ) ....................................................................................................................................................... 69 40. ΕΠΙΘΕΤΙΚΗ ΜΕΤΟΧΗ ............................................................................................................................................. 78 41. ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΗ ΜΕΤΟΧΗ .................................................................................................................................. 78 42. ΣΥΝΗΘΗ ΡΗΜΑΤΑ ΜΕ ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΗ ΜΕΤΟΧΗ ...................................................................................................... 78 43. ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΗ ΜΕΤΟΧΗ ΜΕ ΙΔΙΟΜΟΡΦΑ ΡΗΜΑΤΑ ................................................................................................. 79 44. ΡΗΜΑΤΑ ΜΕ ΔΙΠΛΗ ΣΥΝΤΑΞΗ ................................................................................................................................. 79 ΠΩΣ ΠΕΘΑΝΕ Ο ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ ..................................................................................................................................... 81 9ο θέμα ........................................................................................................................................................... 82 45. ΑΝΩΜΑΛΑ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ ......................................................................................................................................... 83 46. ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΜΕΤΟΧΕΣ ..................................................................................................................................... 86 47. ΣΥΝΗΜΜΕΝΗ ΚΑΙ ΑΠΟΛΥΤΗ ΜΕΤΟΧΗ ....................................................................................................................... 87 Η ΓΕΝΝΑΙΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΤΗΣ ΣΠΑΡΤΗΣ .................................................................................................................. 88 10ο θέμα ......................................................................................................................................................... 89 48. ΕΠΙΘΕΤΑ Γ΄ ΚΛΙΣΗΣ .............................................................................................................................................. 89 49. ΑΝΩΜΑΛΑ ΕΠΙΘΕΤΑ ........................................................................................................................................... 103 50. ΠΑΡΑΤΑΚΤΙΚΟΙ ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ .................................................................................................................................. 105 51. ΕΙΔΗ ΚΑΙ ......................................................................................................................................................... 105 52. ΕΓΚΛΙΣΕΙΣ ΤΩΝ ΠΡΟΤΑΣΩΝ ................................................................................................................................... 105 53. ΧΡΟΝΟΣ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΣ ΤΟΥ ΡΗΜΑΤΟΣ ...................................................................................................................... 106 54. ΧΡΗΣΕΙΣ ἄΝ ..................................................................................................................................................... 106 Η ΜΑΧΗ ΣΤΙΣ ΘΕΡΜΟΠΥΛΕΣ ....................................................................................................................................... 107 11ο θέμα ....................................................................................................................................................... 108 55. ΚΛΙΣΗ ΜΕΤΟΧΩΝ ............................................................................................................................................... 109 56. ΕΙΔΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ............................................................................................................................................ 116 57 ΕΝΔΟΙΑΣΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ..................................................................................................................................... 116 Η ΠΟΛΕΙΣ ΤΗΣ ΣΠΑΡΤΗΣ ............................................................................................................................................ 118 12ο θέμα ....................................................................................................................................................... 119 58. ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ ................................................................................................................................................... 120 59. ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΑ .................................................................................................................................................... 128 60. ΕΡΩΤΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ .................................................................................................................................. 131 ΠΩΣ ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΕΣΩΣΑΝ ΤΟ ΑΡΓΟΣ ............................................................................................................................. 133 13ο θέμα ....................................................................................................................................................... 134 61. ΜΕΣΟΣ ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ ΚΑΙ ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΣ ΑΦΩΝΟΛΗΚΤΩΝ .................................................................................... 134 62. ΜΕΣΟΣ ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ ΚΑΙ ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΣ ΕΝΡΙΝΟΛΗΚΤΩΝ .................................................................................... 136 63. ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ .................................................................................................................................... 141 64. ΤΕΛΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ........................................................................................................................................... 141 65. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ............................................................................................................................. 142 Η ΔΥΝΑΜΗ ΤΩΝ ΠΟΙΗΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΕΥΡΙΠΙΔΗ .................................................................................................................. 144 14ο θέμα ....................................................................................................................................................... 145 66. ΑΟΡΙΣΤΟΣ Β΄ .................................................................................................................................................... 146 67 ΥΠΟΘΕΤΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ ............................................................................................................................................. 155 Ο ΚΟΔΡΟΣ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ ................................................................................................................ 156 15ο θέμα ....................................................................................................................................................... 157 68. ΕΛΛΕΙΠΤΙΚΟΣ ΥΠΟΘΕΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ......................................................................................................................... 158 69. ΛΑΝΘΑΝΩΝ ΚΑΙ ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΟΣ ΥΠΟΘΕΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ .................................................................................................. 158 Η ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΝΙΚΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΚΛΗ .............................................................................................................................. 159 16ο θέμα ....................................................................................................................................................... 160 70. ΠΑΘΗΤΙΚΟΣ ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ Β΄................................................................................................................................. 160 71. ΠΑΘΗΤΙΚΟΣ ΑΟΡΙΣΤΟΣ Α΄ .................................................................................................................................... 161 72 ΠΑΘΗΤΙΚΟΣ ΑΟΡΙΣΤΟΣ Β΄ ..................................................................................................................................... 163 73. ΕΝΑΝΤΙΩΜΑΤΙΚΕΣ – ΠΑΡΑΧΩΡΗΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ...................................................................................................... 166 Ο ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΑΡΧ΄ΙΖΕΙ ΝΑ ΠΙΣΤΕΥΕΙ ΟΤΙ ΕΙΝΑΙ ΘΕΟΣ ...................................................................................................... 168

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ 17ο θέμα ....................................................................................................................................................... 169 74. ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΩΝ ΕΠΙΘΕΤΩΝ ................................................................................................................ 169 75. ΑΝΩΜΑΛΑ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ ..................................................................................................................................... 174 76. ΚΛΙΣΗ ΤΟΥ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΥ ΒΑΘΜΟΥ ΤΩΝ ΑΝΩΜΑΛΩΝ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΩΝ ................................................................................ 175 77. ΠΕΡΙΦΡΑΣΤΙΚΑ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ ................................................................................................................................. 175 78 ΕΛΛΕΙΠΤΙΚΑ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ ..................................................................................................................................... 176 79 ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΩΝ ................................................................................................................................. 177 80. ΧΡΟΝΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ......................................................................................................................................... 179 81. ΣΥΝΤΑΞΗ ΤΟΥ ΠΡΙΝ ............................................................................................................................................ 180 82. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ (ὅΤΕ) ......................................................................................................................................... 180 ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ........................................................................................................................................................... 181 18ο θέμα ....................................................................................................................................................... 182 83. ΤΑ ΣΥΝΗΡΗΜΕΝΑ ΡΗΜΑΤΑ ΣΕ - ΑΩ ........................................................................................................................ 182 84. ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ..................................................................................................................................... 187 85. ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ ΜΙΚΤΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ........................................................................................................................... 187 86. ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ ΠΑΡΑΒΟΛΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ .................................................................................................................. 188 87. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ................................................................................................................................................. 188 ΠΡΟΤΑΣΗ ΓΙΑ ΑΠΟΔΡΑΣΗ .......................................................................................................................................... 190 19ο θέμα ....................................................................................................................................................... 191 88. ΤΑ ΣΥΝΗΡΗΜΕΝΑ ΡΗΜΑΤΑ ΣΕ -ΕΩ ......................................................................................................................... 191 89. ΡΗΜΑΤΙΚΑ ΕΠΙΘΕΤΑ ΣΕ -ΤΕΟΣ ............................................................................................................................... 195 90. ΡΗΜΑΤΙΚΑ ΕΠΙΘΕΤΑ ΣΕ -ΤΟΣ ................................................................................................................................ 195 91. ΔΟΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΜΕ ΤΑ ΡΗΜΑΤΙΚΑ ΕΠΙΘΕΤΑ ΣΕ –ΤΟΣ ΚΑΙ –ΤΕΟΣ ............................................................................... 196 ΕΝΑΣ ΓΙΑΤΡΟΣ ΛΙΓΟΤΕΡΟΣ.......................................................................................................................................... 196 20ο θέμα ....................................................................................................................................................... 198 92. ΤΑ ΣΥΝΗΡΗΜΕΝΑ ΡΗΜΑΤΑ ΣΕ -όΩ ......................................................................................................................... 198 93. ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΥΠΟΘΕΤΙΚΟΥ ΛΟΓΟΥ ΣΤΑ ΑΛΛΑ ΕΙΔΗ ...................................................................................................... 203 ΣΩΘΗΚΕ ΑΠΟ ΞΑΦΝΙΚΟ ΠΛΟΥΤΟ ................................................................................................................................. 204 21ο θέμα ....................................................................................................................................................... 205 94. ΤΑ ΡΗΜΑΤΑ: ΠΛΕΩ, ΠΝΕΩ, ῥΕΩ, ΔΕΟΜΑΙ ................................................................................................................ 205 95. ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ ΤΩΝ ΕΝΡΙΝΟΛΗΚΤΩΝ ΚΑΙ ΥΓΡΟΛΗΚΤΩΝ ΡΗΜΑΤΩΝ ................................................................................... 208 96. Ο ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ ΤΩΝ ΥΠΕΡΔΙΣΥΛΛΑΒΩΝ ΡΗΜΑΤΩΝ ΣΕ -ΙΖΩ ........................................................................................... 212 97. ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΕΤΟΧΗΣ ΣΕ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΑ ΠΡΟΤΑΣΗ (Ι) ................................................................................................... 215 ΔΕΥΚΑΛΙΩΝ ΚΑΙ ΠΥΡΡΑ ............................................................................................................................................. 220 22ο θέμα ....................................................................................................................................................... 221 98. ΡΗΜΑΤΑ ΣΕ -ΜΙ: ΣΥΜΦΩΝΟΛΗΚΤΑ ........................................................................................................................ 221 99. ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΕΤΟΧΗΣ ΣΕ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΑ ΠΡΟΤΑΣΗ (II) .................................................................................................. 225 ΤΟ ΣΚΑΝΔΑΛΟ........................................................................................................................................................ 227 23ο θέμα ....................................................................................................................................................... 228 100. ΡΗΜΑΤΑ ΣΕ -ΜΙ: ΦΩΝΗΕΝΤΟΛΗΚΤΑ .................................................................................................................... 228 101. ΛΑΝΘΑΝΩΝ ΥΠΟΘΕΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ........................................................................................................................ 242 ΤΑ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΑ ΤΩΝ ΑΘΗΝΑΙΩΝ .................................................................................................................................. 245 24ο θέμα ....................................................................................................................................................... 246 102. ΡΗΜΑ: ἐΠΙΣΤΑΜΑΙ (: ΓΝΩΡΙΖΩ ΚΑΛΑ), (Θ. ἐΠΙ-ΣΤΗ-, ἐΠΙ-ΣΤᾰ-) ................................................................................... 246 103. ΡΗΜΑ: ΔΥΝΑΜΑΙ, (Θ. ΔΥΝΑ-, ΔΥΝΑΣ-) ................................................................................................................. 248 104. ΡΗΜΑ: ΜΕΜΝΗΜΑΙ (: ΘΥΜΑΜΑΙ), (Θ. ΜΝΗ-) ....................................................................................................... 249 105. ΡΗΜΑ: ΚΕῖΜΑΙ (: ΚΕΙΤΟΜΑΙ, ΕΙΜΑΙ ΤΟΠΟΘΕΤΗΜΕΝΟΣ), (Θ. ΚΕΙ-) ............................................................................... 251 106. ΣΥΜΠΤΥΞΗ ΠΡΟΤΑΣΗΣ ΣΕ ΜΕΤΟΧΗ....................................................................................................................... 253 Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΜΙΛΤΙΑΔΗ .......................................................................................................................................... 255 25ο θέμα ....................................................................................................................................................... 256 Η ΚΛΙΣΗ ΤΩΝ ΑΟΡΙΣΤΩΝ Β΄: ἔΒΗΝ, ἔΓΝΩΝ, ἔΔΡΑΝ, ἔΦΥΝ, ἐΡΡΥΗΝ ...................................................................................... 256

107. Ρ. ΓΙΓΝΩΣΚΩ .................................................................................................................................................. 257 108. Ρ. (ἀΠΟ) ΔΙΔΡΑΣΚΩ ......................................................................................................................................... 257 109. Ρ. ΦΥΟΜΑΙ ................................................................................................................................................... 258

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ 110. Ρ. ῥΕΩ ......................................................................................................................................................... 258 ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΥΘΥ ΣΤΟΝ ΠΛΑΓΙΟ ΛΟΓΟ (Ι) ........................................................................................................ 260 110. ΚΥΡΙΑ ΠΡΟΤΑΣΗ ΚΡΙΣΕΩΣ ΣΤΟΝ ΠΛΑΓΙΟ ΛΟΓΟ ......................................................................................................... 261 26ο θέμα ....................................................................................................................................................... 265 Η ΚΛΙΣΗ ΤΩΝ ΡΗΜΑΤΩΝ ΕἶΜΙ, ΦΗΜΙ, ΟἶΔΑ.................................................................................................................... 266

111. ΡΗΜΑ ΕἶΜΙ ................................................................................................................................................... 266 112. Β. ΡΗΜΑ ΦΗΜὶ .............................................................................................................................................. 267 113. Γ. ΤΟ ΡΗΜΑ ΟἶΔΑ ........................................................................................................................................... 268 114. Η ΚΥΡΙΑ ΠΡΟΤΑΣΗ ΕΠΙΘΥΜΙΑΣ ΣΤΟΝ ΠΛΑΓΙΟ ΛΟΓΟ. .................................................................................................. 272 115. ΟΙ ΕΥΘΕΙΕΣ ΕΡΩΤΗΜΑΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΠΛΑΓΙΟ ΛΟΓΟ. ....................................................................................... 273 116. ΟΙ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΠΛΑΓΙΟ ΛΟΓΟ .................................................................................................. 275 Ο ΤΖΑΜΠΑΤΖΗΣ ...................................................................................................................................................... 277 27ο θέμα ....................................................................................................................................................... 278 117. ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΤΟΥ ΛΑΓΙΟΥ ΛΟΓΟΥ ΣΕ ΕΥΘΥ .............................................................................................................. 278 ΠΩΣ ΕΓΙΝΕ ΑΘΑΝΑΤΟΣ Ο ΠΟΝΟΣ ................................................................................................................................. 282 28ο θέμα ....................................................................................................................................................... 283 118. ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΟΣ

ΥΠΟΘΕΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ .................................................................................................................... 284

Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΩΝ ΚΑΛΩΝ ΤΕΧΝΩΝ ................................................................................................................................ 288

29ο θέμα ....................................................................................................................................................... 289 119. ΤΑ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΑ ............................................................................................................................................. 289 ΤΟ ΑΣΤΕΙΟ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΙΑ ............................................................................................................................................ 292 30ο θέμα ....................................................................................................................................................... 293 120. Β' ΟΡΟΣ ΣΥΓΚΡΙΣΗΣ .......................................................................................................................................... 294 Η ΑΣΕΒΕΙΑ ΤΟΥ ΚΛΕΙΤΟΥ ............................................................................................................................................ 297 31ο θέμα ....................................................................................................................................................... 298 32ο θέμα ....................................................................................................................................................... 298 33ο θέμα ....................................................................................................................................................... 299 35ο θέμα ....................................................................................................................................................... 299 36ο θέμα ....................................................................................................................................................... 300 37ο θέμα ....................................................................................................................................................... 300 38ο θέμα ....................................................................................................................................................... 301 39ο θέμα ....................................................................................................................................................... 301 40ο θέμα ....................................................................................................................................................... 302 41ο θέμα ....................................................................................................................................................... 303 42ο θέμα ....................................................................................................................................................... 303 43ο θέμα ....................................................................................................................................................... 304 44ο θέμα ....................................................................................................................................................... 304 45ο θέμα ....................................................................................................................................................... 305 46ο θέμα ...................................................................................................................................................... 306 47ο θέμα ...................................................................................................................................................... 306 48ο θέμα ...................................................................................................................................................... 307 49ο θέμα ...................................................................................................................................................... 307 50ο θέμα ...................................................................................................................................................... 308 θέματα πανελλαδικων .................................................................................................................................. 308 ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 2000 .............................................................................................................................................. 309 ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 2001 ΗΜΕΡΗΣΙΑ ............................................................................................................................... 310

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 2001 ΕΣΠΕΡΙΝΑ ................................................................................................................................ 311 ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 2002 ΗΜΕΡΗΣΙΑ ............................................................................................................................... 312 ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 2002 ΕΣΠΕΡΙΝΑ ................................................................................................................................ 314 ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 2002 ΕΣΠΕΡΙΝΑ-ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ......................................................................................................... 315 ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 2002 ΟΜΟΓΕΝΩΝ ............................................................................................................................. 316 ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 2003 ΗΜΕΡΗΣΙΑ ............................................................................................................................... 317 ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 2003 ΗΜΕΡΗΣΙΑ-ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ........................................................................................................ 319 ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 2003 ΕΣΠΕΡΙΝΑ ................................................................................................................................ 320 ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 2003 ΕΣΠΕΡΙΝΑ-ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ......................................................................................................... 321 ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 2003 ΟΜΟΓΕΝΩΝ ............................................................................................................................. 322 ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 2004 ΗΜΕΡΗΣΙΑ ............................................................................................................................... 323 ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 2004 ΗΜΕΡΗΣΙΑ-ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ........................................................................................................ 324 ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 2004 ΕΣΠΕΡΙΝΑ ................................................................................................................................ 325 ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 2004 ΕΣΠΕΡΙΝΑ-ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ......................................................................................................... 326 ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 2004 ΟΜΟΓΕΝΩΝ ............................................................................................................................. 327 ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 2005 ΗΜΕΡΗΣΙΑ ............................................................................................................................... 328 ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 2005 ΗΜΕΡΗΣΙΑ-ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ........................................................................................................ 329 ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 2006 ΗΜΕΡΗΣΙΑ

............................................................................................................................... 330

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 2006 ΗΜΕΡΗΣΙΑ-ΕΠΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ .......................................................................................................... 331 ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 2007 ΗΜΕΡΗΣΙΑ

............................................................................................................................... 332

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 2007 ΗΜΕΡΗΣΙΑ-ΕΠΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ........................................................................................................... 333 ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 2008 ΗΜΕΡΗΣΙΑ

............................................................................................................................... 334

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 2008 ΗΜΕΡΗΣΙΑ-ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ......................................................................................................... 335 ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 2009 ΗΜΕΡΗΣΙΑ

............................................................................................................................... 336 ............................................................................................................................... 337 ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 2011 ΗΜΕΡΗΣΙΑ ............................................................................................................................... 338 ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 2012 ΗΜΕΡΗΣΙΑ ............................................................................................................................... 339 ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 2013 ΗΜΕΡΗΣΙΑ ............................................................................................................................... 340 ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 2014 ΗΜΕΡΗΣΙΑ ............................................................................................................................... 341 ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 2015 ΗΜΕΡΗΣΙΑ ............................................................................................................................... 342 ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 2016 ΗΜΕΡΗΣΙΑ ............................................................................................................................... 343 ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 2010 ΗΜΕΡΗΣΙΑ

πινακας βασικων ρηματων (230) της αρχαιας ελληνικης γλωσσας ................................................................ 344

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

1ο Θέμα Οι Θηβαίοι με τον Επαμεινώνδα επιτίθενται.

ἱ δέ Θηβαῖοι ἀσφαλῶς καταβάντες καὶ συμμείξαντες τοῖς ἑαυτῶν συμμάχοις, Ἀρκάσι τε καὶ Ἀργείοις καὶ Ἡλείοις, εὐθύς μέν προσέβαλον πρός Σικυῶνα καὶ Πελλήνην· στρατευσάμενοι δέ εἰς

Ἐπίδαυρον ἐδῄωσαν αὐτῶν πᾶσαν τήν χώραν. Ἀναχωροῦντες δέ ἐκεῖθεν μάλα πάντων ὑπεροπτικῶς τῶν ἐναντίων, ὡς ἐγένοντο ἐγγύς τοῦ Κορινθίων ἄστεως, δρόμῳ ἐφέροντο πρός τάς πύλας, τάς ἐπί Φλειοῦντα ἰόντι, ὡς εἰ ἀνεῳγμέναι τύχοιεν, εἰσπεσούμενοι. Ἐκβοηθήσαντες δέ τινες ψιλοί ἐκ τῆς πόλεως ἀπαντῶσι τῶν Θηβαίων τοῖς ἐπιλέκτοις οὐδέ τέτταρα πλέθρα ἀπέχουσι τοῦ τείχους· καὶ ἀναβάντες ἐπί τά μνήματα καὶ τά ὑπερέχοντα χωρία, βάλλοντες καὶ ἀκοντίζοντες ἀποκτείνουσι τῶν πρώτων καὶ μάλα συχνούς, καὶ τρεψάμενοι ἐδίωκαν ὡς τρία ἤ τέτταρα στάδια. ΞΕΝΟΦΩΝΤΑ: ΕΛΛΗΝΙΚΑ 7, Ι, 18–19

Λεξιλόγιο κατα-βαίνω: κατεβαίνω, κατηφορίζω ἀσφαλῶς: επιρρ. με ασφάλεια συμμίγνυμι & συμμείγνυμι: (+δοτ) ανακατεύω, αναμειγνύω, ενώνω, συνταντώ προσβάλλω: χτυπώ, εξορμώ /(αμτβ.) επιτίθεμαι στρατεύω & στρατεύομαι: υπηρετώ ως στρατιώτης, εκστρατεύω δῄοω –ῶ: κόβω, σφαγιάζω, σκοτώνω, καταστρέφω ἀναχωρέω –ῶ: πηγαίνω πίσω, αποχωρώ, αποσύρομαι ἐκεῖθεν: από εκεί, για το λόγο αυτό, έπειτα μάλα: επιρρ. πολύ, πάρα πολύ / μάλα γε, τοι: ναι, σίγουρα, ακριβώς / μᾶλλον: περισσότερο / μάλιστα: πάρα πολύ, περισσότερο απ’ όλα ὑπεροπτικῶς : με περιφρόνηση, καταφρονητικά ἐν-αντίος, -α, -ον, αντίθετος: ο απέναντι, ο αντίθετος, αντίπαλος / τοὐναντίον: από την άλλη

γίγνομαι ἐγγύς: βρίσκομαι κοντά δρόμῳ: τρέχοντας εἶμι: περνώ, διέρχομαι, πορεύομαι εἰσπίπτω: εισβάλλω, ορμώ, επιτίθεμαι ἐκβοηθέω –ῶ: σπεύδω για βοήθεια ἀπαντῶ: (+δοτ.) συναντώ, εναντιώνομαι, αντιτίθεμαι ἐπίλεκτος, -ον: εκλεκτοί, καλύτεροι στρατιώτες, επίλεκτο σώμα πλέθρον: μονάδα μέτρησης, 30 μέτρα ψιλός : γυμνός / οἱ ψιλοί: ελαφρά οπλισμένοι χωρίον: θέση, τόπος, οχύρωμα βάλλω: ρίχνω ακόντιο, χτυπώ, τοξεύω συχνοί: πολλοί άνθρωποι μαζί τρέπομαι: τρέπω σε φυγή ὡς τρία: περίπου τρία

Τι θα μάθω 1. Γραμματική: τονισμός-πνεύματα (§§35-48) – φθογγικά πάθη (§§ 51-71), α΄ κλίση ουσιαστικών (§§ 86-93)

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ 2. Συντακτικό: παρατακτική σύνδεση, υποκείμενο 3. Αρχικοί χρόνοι: ἀγγέλλω, ἀγείρω, ἀγορεύω, ἁγω, ᾄδω, αἰνῶ

1. Α΄ κλίση ουσιαστικών: ασυναίρετα α. ΑΡΣΕΝΙΚΑ ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ Ονομ. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

ὁ τοῦ τῷ τὸν (ὦ)

ταμίας ταμίου ταμίᾳ ταμίαν ταμία

πολίτης πολίτου πολίτῃ πολίτην πολῖτα

μαθητὴς μαθητοῦ μαθητῇ μαθητὴν μαθητὰ

᾿Ατρείδης ᾿Ατρείδου ᾿Ατρείδῃ ᾿Ατρείδην ᾿Ατρείδη

ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ Ονομ. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

οἱ τῶν τοῖς τοὺς (ὦ)

ταμίαι ταμιῶν ταμίαις ταμίας ταμίαι

πολῖται πολιτῶν πολίταις πολίτας πολῖται

μαθηταὶ μαθητῶν μαθηταῖς μαθητὰς μαθηταὶ

᾿Ατρεῖδαι ᾿Ατρειδῶν ᾿Ατρείδαις ᾿Ατρείδας ᾿Ατρεῖδαι

β. ΘΗΛΥΚΑ σε α —> γεν. -ας ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ Ονομ. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

ἡ τῆς τῇ τὴν (ὦ)

σημαία σημαίας σημαίᾳ σημαίαν σημαία

γενεὰ γενεᾶς γενεᾷ γενεὰν γενεὰ

ἐνέργεια ἐνεργείας ἐνεργείᾳ ἐνέργειαν ἐνέργεια

μοῖρα μοίρας μοίρᾳ μοῖραν μοῖρα

ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ Ονομ. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

αἱ τῶν ταῖς τὰς (ὦ)

σημαῖαι σημαιῶν σημαὶαις σημαὶας σημαῖαι

γενεαὶ γενεῶν γενεαῖς γενεὰς γενεαὶ

ἐνέργειαι ἐνεργειῶν ἐνεργείαις ἐνεργείας ἐνέργειαι

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

μοῖραι μοιρῶν μοίραις μοίρας μοῖραι

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

γ. ΘΗΛΥΚΑ σε α —>γεν. -ης, η—>γεν. -ης ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ Ονομ. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

ἡ τῆς τῇ τὴν (ὦ)

θύελλα θυέλλης θυέλλῃ θύελλαν θύελλα

γλῶσσα γλώσσης γλώσσῃ γλῶσσαν γλῶσσα

νίκη νίκης νίκῃ νίκην νίκη

ψυχὴ ψυχῆς ψυχῇ ψυχὴν ψυχὴ

νῖκαι νικῶν νίκαις νίκας νῖκαι

ψυχαὶ ψυχῶν ψυχαῖς ψυχὰς ψυχαὶ

ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ Ονομ. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

αἱ τῶν ταῖς τὰς (ὦ)

θύελλαι θυελλῶν θυέλλαις θυέλλας θύελλαι

γλῶσσαι γλωσσῶν γλώσσαις γλώσσας γλῶσσαι

Παρατηρήσεις Γενικοί 1. Η γενική πληθυντικού και στα αρσενικά και στα θηλυκά τονίζεται στη λήγουσα και παίρνει περισπωμένη. Εξαιρούνται και τονίζονται στην παραλήγουσα τα εξής: αἱ αἱτησίαι —> αἱτησίων, ὁ χρήστης —> χρήστων 2. Η κατάληξη -ας και στα δυο γένη και στους δυο αριθμούς είναι πάντοτε «μακρόχρονη». π.χ. τοὺς στρατιώτας, τὰς γλώσσας Αρσενικά: 1. έχουν τη γενική ενικού σε –ου 2. έχουν τη κλητική ενικού σε -ᾰ και το α βραχύχρονο, όσα λήγουν σε:  -της, -άρχης, -πώλης, -τρίβης, -μέτρης, -ώνης, -λάτρης  τα εθνικά —> π.χ. ὁ Πέρσης —> (ὦ) Πέρσα ➤ Το όνομα «δεσπότης» στην κλητική ενικού ανεβάζει τον τόνο —> (ὦ) δέσποτα. Θηλυκά 1. όταν πριν από το -α υπάρχει φωνήεν ή ρ το -ᾱ λέγεται καθαρό και διατηρείται σε όλες τις πτώσεις. Το -α αυτό είναι μακρόχρονο. Εξαιρούνται και έχουν τo α βραχύχρονο τα:  γαῖα / γραῖα  μαῖα / μυῖα / μοῖρα  πεῖρα / πρῷρα  σπεῖρα / σφαῖρα / σφῦρα  και τα προπαροξύτονα: π.χ. ἡ εὐγένεια

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ 2. όταν πριν από -α υπάρχει σύμφωνο, εκτός του ρ, το -ᾰ λέγεται μη καθαρό, είναι βραχύχρονο και μετατρέπεται στη γενική και δοτική ενικού σε -η. Παράδειγμα:  ἡ θύελλα / τῆς θυέλλης / τῇ θυέλλη  ἡ γλῶσσα / τῆς γλώσσης / τῇ γλώσσῃ 3. στην αιτιατική και την κλητική ενικού το -α είναι ό,τι και στην ονομαστική. Παράδειγμα:  ἡ ἱέρειᾰ —> βραχύ —> άρα: τὴν ἱέρειᾰν / ὦ ἱέρειᾰ  ἡ σημαίᾱ —> μακρό —> άρα: τὴν σημαίαν / ὦ σημαία 4. στη γενική πληθυντικού τονίζονται στη λήγουσα και παίρνουν περισπωμένη. Παράδειγμα:  τῶν θαλασσῶν  τῶν ἐνεργειῶν  τῶν σφαιρῶν

Ασκήσεις 1. Να μεταφέρετε στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού τα παρακάτω ουσιαστικά:                        

τὸν πολίτην τοῦ νεανίου (ὦ) πελτασταὶ τοὺς δεσμώτας τῶν μηνυτῶν (ὦ) γυμνασιάρχα τῆς κλίνης τῇ θεραπαίνῃ τάς ἀμίλλας τῶν δαφνῶν τὴν μέλισσαν τῆς γαίας (ὦ) τεχνῖτα τῶν γυμνητῶν τοὺς δύτας τὸν προδότην τῷ πατριώτῃ τοῖς ἱππόταις τὴν τρίαιναν τῶν μαζῶν (ὦ) σκαπάνη τῇ δρακαίνῃ τῶν σφαιρῶν ταῖς ἀληθείαις

2. Να κλίνετε τα παρακάτω ουσιαστικά στους δύο αριθμούς:     

ὁ θεατὴς ὁ οἰηματίας ὁ ἰδιώτης ὁ νικητὴς ὁ κοχλίας

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ      

ἡ μούσα ἡ σκαπάνη ἡ ἅμιλλα ἡ ἀλήθεια ἡ κλίνη ἡ μυῖα

2. Υποκείμενο Το υποκείμενο των προσωπικών ρημάτων πάντοτε σε πτώση ονομαστική. Θουκυδίδης … ξυνέγραψε ο Θουκυδίδης συνέγραψε.

Μπορεί να έχει διάφορες μορφές:  Άρθρο με εμπρόθετο, επίρρημα ή γενική, έναρθρο απαρέμφατο πάντες οἱ ἐν τῇ ἡλικίᾳ όλοι που βρίσκονταν σε ηλικία στράτευσης. ἄδηλα γὰρ τὰ τῶν πολέμων γιατί η έκβαση των πολεμικών επιχειρήσεων είναι άγνωστη. 

εμπρόθετα με τις προθέσεις εἰς, ἀμφί, περί, κατά, ὑπέρ και αιτιατική ως εμπρόθετος προσδιορισμός ποσού κατά προσέγγιση (:περίπου): ἔφυγον εἰς Λακεδαίμονα περὶ ὀκτακοσίους κατέφυγαν στη Σπάρτη περίπου οχτακόσιοι. ὑπὲρ ἥμισυ (τῶν τεθνεώτων) Κᾶρες ἐφάνησαν άνω από τους μισούς νεκρούς αποδείχτηκαν Κάρες.



Όταν το υποκείμενο είναι ουδέτερο πληθυντικού αριθμού, τότε στην αττική διάλεκτο το ρήμα βρίσκεται κανονικά σε ενικό αριθμό (αττική σύνταξη). τὰ μακρὰ τείχη καὶ τὰ περὶ τὸν Πειραιᾶ καθῃρέθη γκρεμίστηκαν τα μακρά τείχη και τα τείχη του Πειραιά.



Όταν το υποκείμενο είναι ουσιαστικό το οποίο γραμματικά είναι ενικού αριθμού, ως προς τη σημασία του όμως δηλώνει πλήθος προσώπων, π.χ. τὸ πλῆθος, ἡ πόλις, τὸ στράτευμα, ὁ ὅμιλος, κλπ.), το ρήμα είναι δυνατόν να βρίσκεται σε πληθυντικό αριθμό (σύνταξη κατά το νοούμενο). τὸ πλῆθος ἐψηφίσαντο πολεμεῖν η πλειοψηφία υπερψήφισε την πρόταση για πόλεμο



Το υποκείμενο των απρόσωπων ρημάτων και εκφράσεων είναι απαρέμφατο ή δευτερεύουσα πρόταση, ειδική / πλάγια / ενδοιαστική Χαλεπὸν ἐστι πατρὶ καὶ μητρὶ στερηθῆναι Φόβος ἐστι μὴ οἱ πολέμιοι ἐπίωσιν Το υποκείμενο του απαρεμφάτου μπορεί να ταυτίζεται με το υποκείμενο του ρήματος (ταυτοπροσωπία) ή μπορεί να είναι διαφορετικό (ετεροπροσωπία) και τίθεται σε αιτιατική.

Αριαῖος ἔλεγε πολλοὺς εἶναι Πέρσας ἑαυτοῦ βελτίους.

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ 

Το υποκείμενο της μετοχής σύμφωνεί στο γένος, αριθμό και πτώση με τη μετοχή. Σπαρτιᾶται στρατευόμενοι ἔθυον. ῎Αρτι τῆς μάχης γεγενημένης βοηθοῦσιν ἄλλοι πελτασταί.



Στα αρχαία ελληνικά μια λέξη μπορεί να έχει αλλά και να μην έχει άρθρο. Όταν απουσιάζει τότε πρέπει να προσθέσουμε την αντωνυμία ένας, μία, ένα.

3. Άρθρο

οἱ δὲ Θηβαῖοι ἔπεμψαν κήρυκα οι Θηβαίοι έστειλαν έναν κήρυκα 

Το άρθρο αντίθετα εξειδικεύει, δηλώνοντας ένα συγκριμένο πρόσωπο ή πράγμα. τῶν δὲ κατηγόρων θαυμάζω απορώ όμως με τους (συγκεκριμένους κατηγόρους



Το άρθρο μπορεί να λειτουργεί από μόνο του ως υποκείμενο ή αντικείμενο με την προσθήκη μεν...δε... Αποδίδεται στα ν.ε. ως αυτοί, άλλοι και άλλοι ή αυτούσιο.

Ασκήσεις 1. Να βρεθούν τα υποκείμενα των ρημάτων στις ακόλουθες προτάσεις και να δηλωθεί η μορφή τους. 1.1 Θεοὺς ἀναγκάσαι οὐδὲ γ' εἷς δύναιτο ἄν. 1.2 Ταῦτα ξύμπαντα ἐγένετο ἐν ἕτεσι πεντήκοντα. 1.3 Οἵτινες τὰ πάθη μὴ κολάζουσι, κολάζονται. 1.4 Οὕτω καὶ τὸ περὶ τῶν ἐλπίδων ἔχει. 1.5 Οἱ δὲ ἀμφὶ Κῦρον εὐθὺς ἐδίωκον τοὺς ᾿Αργείους. 1.6 Τὸ ὑγιαίνειν ἄριστόν ἐστιν. 1.7 ᾿Επιόντων τῶν Περσῶν, Λακεδαιμόνιοι ἐβούλοντο τειχίσαι τὸν ᾿Ισθμόν. 1.8 ῾Ο ἄρχων οἶδε ὅτι οὐ λανθάνει ὅ,τι ἄν ποιῇ. 1.9 Οἱ φεύγοντες ἐπορεύοντο εἰς Λακεδαίμονα. 1.10 ῎Ηδη ἦν ἀμφὶ πλήθουσαν ἀγοράν. 2. Να βρεθεί το υποκείμενο των απαρεμφάτων στις παρακάτω προτάσεις. 1. Σαφῶς γὰρ ἂν διδάσκοιμι ὑμᾶς μή ἡγεῖσθαι θεοὺς εἶναι. 2. ᾿Αναξαγόρας φησὶ τὸν ἥλιον λίθον εἶναι. 3. Φύσις κρύπτεσθαι φιλεῖ. 4. Παρήγγειλεν ὁ Κλέαρχος εἰς τάξιν τὰ ὅπλα τίθεσθαι τοὺς ῞Ελληνας. 5. ῾Ομολογεῖς περὶ ἐμὲ ἄδικος γεγενῆσθαι. 6. Κίνδυνός ἐστι πολλοὺς ἀπόλλυσθαι. 7. Φημὶ ἡμᾶς ἔσεσθαι συμμάχους Θηβαίων. 8. Συμφέρει αὐτοῖς φίλους εἶναι μᾶλλον ἤ πολεμίους. 9. Πεφύκασι πάντες καὶ ἰδίᾳ καὶ δημοσίᾳ ἁμαρτάνειν. 10. ῎Εξεστι Πέρσαις πέμπειν τοὺς παῖδας εἰς τὰ διδασκαλεῖα. 3. Να βρεθεί το υποκείμενο των μετοχών. 1. ῾Ρηθέντων τούτων ἐν τῷ δήμῳ ψήφισμα ἔγραψεν ὁ Φιλοκράτης. 2. Τῶν εὐτυχούντων πάντες εἰσὶ συγγενεῖς. 3. ῎Επεμψαν εἰς τὰς πόλεις πρέσβεις ἀγγέλλοντας τὴν τοῦ πλημμυρίου ἄλωσιν. 4. Κῆρυξ εὗρε τοὺς ἄνδρας διεφθαρμένους. 5. ῎Αμα ταῦτα εἰπών, ἀνέστη. 4. Να βρεθούν τα υποκείμενα των ρημάτων / απαρεμφάτων / μετοχών. 1. Ὃ πάντες ἐθρύλουν τέως γέγονεν αὐτόματον. 2. ῾Ο ἔμφρων νομοθέτης ἄν μᾶλλον παρακελεύοιτο τοῖς πρεσβυτέροις αἰσχύνεσθαι τοὺς νέους.

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ 3. Παρακαλέσαντες ἀλλήλους ἀποδῶμεν τὰ τροφεῖα τῇ πατρίδι. 4. ῾Ηδύ ἐστι τὸ ἔχειν χρήματα. 5. Καθ' ἑκάστους ἐκαλοῦντο Ἕλληνες. 6. Τὸν εὖ ποιοῦνθ' ἕκαστος ἡδέως ὁρᾶ. 7. Τοῖς ἰδιώταις ἔξεστι τὰς δαπάνας συντέμνειν. 8. ῾Ο δὲ ὡμολόγησε ταῦτα ποιήσειν. 9. Περικλῆς παρελθὼν ἔλεξε τοιάδε. 10. Διὸ δὴ καὶ κατηγοροῦσίν τινες ἡμῶν ὡς οὐκ ὀρθῶς βουλευομένων. 11. ᾿Εδέοντο Κῦρον προστάτην γενέσθαι. 12. Κῦρος ὑπέσχετο ἀνδρὶ ἑκάστῳ δώσειν πέντε ἀργυρίου μνᾶς. 13. ᾿Αλλ' ἔχετε μὲν με οὔτε φεύγοντα λαβόντες οὔτε ἀποδιδράσκοντα. 14. ῾Ομοῦ μὲν ὄντες πολλοὶ δοκεῖτε ἄν μοι καὶ ἔντιμοι εἶναι καὶ ἔχειν τὰ ἐπιτήδεια. 15. Οἱ ἡμέτεροι πρόγονοι ἀσκοῦντες ἔργα ἀρετῆς διετέλεσαν. 16. ῾Η πόλις αὐτοῖς οὐκ ἐπιτρέψει παραβαίνουσι τοῖς νόμοις.

Ο Σωκράτης

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

2ο Θέμα Ο Ξενοφών αναφέρεται στα γεγονότα που επακολούθησαν μετά τη μάχη στα Λεύκτρα. Οι Θηβαίοι αποφασίζουν να βαδίσουν εναντίον της Σπάρτης με την ελπίδα ότι θα βρουν την πόλη έρημη.

ἱ δέ Θηβαῖοι ἐπεί ᾔσθοντο τά πεπραγμένα ὑπό τῶν Ἀρκάδων, πολύ δή θρασύτερον κατέβαινον. Καὶ τήν μέν Σελλασίαν εὐθύς ἔκαον καὶ ἐπόρθουν. Ἐπεί δέ ἐν τῷ πεδίῳ ἐγένοντο, ἐν τῷ

τεμένει τοῦ Ἀπόλλωνος, ἐνταῦθα ἐστρατοπεδεύσαντο· τῇ δ’ ὑστεραίᾳ ἐπορεύοντο. Καὶ διά μέν τῆς γέφυρας οὐδ’ ἐπεχείρουν διαβαίνειν ἐπί τήν πόλιν· καὶ γάρ ἐν τῷ τῆς Ἀλέας ἱερῷ ἐφαίνοντο ἐναντίοι οἱ ὁπλῖται. Ἐν δεξιᾷ δ’ ἔχοντες τόν Εὐρώταν παρῇσαν κάοντες καὶ πορθοῦντες πολλῶν κἀγαθῶν μεστάς οἰκίας. Τῶν δ’ ἐκ τῆς πόλεως αἱ μέν γυναῖκες οὐδέ τόν καπνόν ὁρῶσαι ἠνείχοντο ἅτε οὐδέποτε ἰδοῦσαι πολεμίους· οἱ δέ Σπαρτιᾶται ἀτείχιστον ἔχοντες τήν πόλιν, ἄλλος ἄλλῃ διαταχθείς, μάλα ὀλίγοι καὶ ὄντες καὶ φαινόμενοι ἐφύλαττον. ΞΕΝΟΦΩΝΤΑ: ΕΛΛΗΝΙΚΑ 6, 5, 27–29

Λεξιλόγιο αἰσθάνομαι: εννοώ, αντιλαμβάνομαι μέσω των αισθήσεων, ψηλαφώ, βλέπω, ακούω αἰσθάνομαι + γενική + κατηγορηματική μετοχή (για άμεση αντίληψη) αἰσθάνομαι + αιτιατική + κατηγορηματική μετοχή (για άμεση αντίληψη) αἰσθάνομαι + αιτιατική + ειδικό απαρέμφατο (για αβέβαιο γεγονός ή φήμη) πολύ θρασύτερον: με πολύ μεγαλύτερο θάρρος τό πεδίον: η πεδιάδα τό τέμενος: το ιερό καὶ γάρ: καθ’ όσον μάλιστα, αφού, επειδή Ἀλέα: επωνυμία της Αθηνάς

πορθῶ: λεηλατώ ἅτε οὐδέποτε ἰδοῦσαι πολεμίους: επειδή δεν είχαν δει ποτέ μέχρι τότε εχθρούς ἄλλῃ: αλλού, σε άλλο μέρος· επίρρημα α) τοπικό: αλλού, β) τροπικό: με άλλον τρόπο διαταχθείς ἄλλος ἄλλῃ: αφού έλαβαν θέσεις άλλος σε άλλο μέρος· διατάσσομαι: παρατάσσομαι, διορίζομαι, παρατάσσομαι για μάχη καὶ ὄντες: μολονότι ήταν μάλα ὀλίγοι: πολύ λίγοι καὶ φαινόμενοι: και μολονότι φαίνονταν ἐφύλαττον: φύλαγαν (την πόλη)

Τι θα μάθω 1. 2. 3.

Γραμματική: α΄ κλίση ουσιαστικών (§§ 86-93), β΄ κλίση ουσιαστικών (§§ 94-102), προσωπικές & δεικτικές αντωνυμίες Συντακτικό: αντικείμενο Αρχικοί Χρόνοι: αἱρῶ, αἴρω, αἰσθάνομαι, αἰτῶ, αἰτιῶμαι,ἀκούω

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

4. Α΄ κλίση ουσιαστικών: συνηρημένα ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ Ονομ. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

ὁ τοῦ τῷ τὸν (ὦ)

Ἑρμῆς Ἑρμοῦ Ἑρμῇ Ἑρμῆν Ἑρμῆ

ἡ τῆς τῇ τὴν (ὦ)

ἀμυγδαλῆ ἀμυγδαλῆς ἀμυγδαλῇ ἀμυγδαλῆν ἀμυγδαλῆ

μνᾶ μνᾶς μνᾷ μνᾶν μνᾶ

ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ Ονομ. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

οἱ τῶν τοῖς τοὺς (ὦ)

Ἑρμαῖ Ἑρμῶν Ἑρμαῖς Ἑρμᾶς Ἑρμαῖ

αἱ τῶν ταῖς τὰς (ὦ)

ἀμυγδαλαῖ ἀμυγδαλῶν ἀμυγδαλαῖς ἀμυγδαλᾶς ἀμυγδαλαῖ

μναῖ μνῶν μναῖς μνᾶς μναῖ

5. Β΄ κλίση ουσιαστικών: ασυναίρετα ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ Ονομ. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

ὁ τοῦ τῷ τὸν (ὦ)

καρπὸς καρποῦ καρπῷ καρπὸν καρπὲ

ἡ τῆς τῇ τὴν (ὦ)

νῆσος νήσου νήσῳ νῆσον νῆσε

τὸ τοῦ τῷ τὸ (ὦ)

μνημεῖον μνημείου μνημείῳ μνημεῖον μνημεῖον

ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ Ονομ. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

οἱ τῶν τοῖς τοὺς (ὦ)

καρποὶ καρπῶν καρποῖς καρποὺς καρποὶ

αἱ τῶν ταῖς τὰς (ὦ)

νῆσοι νήσων νήσοις νήσους νῆσοι

τὰ τῶν τοῖς τὰ (ὦ)

μνημεῖα μνημείων μνημείοις μνημεῖα μνημεῖα

Παρατηρήσεις 1. Τα δευτερόκλιτα ασυναίρετα ουσιαστικά είναι αρσενικά και θηλυκά σε -ος και έχουν τις ίδιες καταλήξεις σε ενικό και πληθυντικό αριθμό. Σχηματίζουν την κλητική ενικού χωρίς κατάληξη —> π.χ. (ὦ) ἄνθρωπε. 2. Τα ουδέτερα ασυναίρετα ουσιαστικά έχουν τρεις πτώσεις όμοιες (ον.-αιτ.-κλ.) και στους δύο αριθμούς. Οι άλλες δύο πτώσεις είναι κοινές με τα αρσενικά και θηλυκά.

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

6. Β΄ κλίση ουσιαστικών: συνηρημένα Συνηρημένα ονομάζονται τα δευτερόκλιτα ουσιαστικά που είχαν άλλο -ο- ή -ε- πριν από τον χαρακτήρα -ο- και συναιρέθηκαν σε όλες τις πτώσεις π.χ. ὁ πλόος -> πλοῦς, το ὀστέον - ὀστοῦν ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ Ονομ. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

ὁ τοῦ τῷ τὸν (ὦ)

περίπλους περίπλου περίπλῳ περίπλουν περίπλου

ἡ τῆς τῇ τὴν (ὦ)

πρόχους πρόχου πρόχῳ πρόχουν πρόχου

τὸ τοῦ τῷ τὸ (ὦ)

ὀστοῦν ὀστοῦ ὀστῷ ὀστοῦν ὀστοῦν

ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ Ονομ. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

οἱ τῶν τοῖς τοὺς (ὦ)

περίπλοι περίπλων περίπλοις περίπλους περίπλοι

αἱ τῶν ταῖς τὰς (ὦ)

πρόχοι πρόχων πρόχοις πρόχους πρόχοι

τὰ τῶν τοῖς τὰ (ὦ)

ὀστᾶ ὀστῶν ὀστοῖς ὀστᾶ ὀστᾶ

Παρατηρήσεις 1. Οι καταλήξεις των συνηρημένων διαφέρουν από εκείνες των ασυναίρετων στην ονομαστική, αιτιατική και κλητική ενικού. Στις πτώσεις αυτές το -ο- και το -εσυναιρούνται με τον χαρακτήρα -ο- σε —> -ου2. Τα απλά συνηρημένα παίρνουν στη λήγουσα παντού περισπωμένη. Αν όμως είναι σύνθετα τονίζονται στην παραλήγουσα διατηρώντας τον τονισμό της ονομαστικής ενικού —> π.χ. ὁ ἔκπλους —> τοῦ ἔκπλου

7. Αττική Β΄ κλίση ουσιαστικών ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ Ονομ. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

ἡ τῆς τῇ τὴν (ὦ)

ἅλως ἅλω ἅλῳ ἅλων /ω ἅλως

ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ Ονομ. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

αἱ τῶν ταῖς τὰς (ὦ)

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ἅλῳ ἅλων ἅλῳς ἅλως ἅλῳ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ Παρατηρήσεις 1. 2. 3. 4. 5.

H κλητική ενικού είναι όμοια με την ονομαστική. Tο -ω- υπάρχει σ' όλες τις καταλήξεις. Yπάρχει -ῳ- όπου στα ασυναίρετα υπάρχουν καταλήξεις : -ῳ και -οι. τονισμός των πτώσεων ακολουθεί την ονομαστική. Όσα τονίζονται στη λήγουσα, οξύνονται (εξαιρούνται : ἡ Κῶς, ὁ ὀρφῶς, ὁ λαγῶς).

Ασκήσεις 1. Να κλίνετε στις πλάγιες πτώσεις ενικού και πληθυντικού τα ουσιαστικά:      

ὁ ὕμνος ὁ μόλυβδος ἡ κάμηλος ἡ ψῆφος τὸ ἄστρον τὸ λῖκνον

2. Να μεταφέρετε τα ουσιαστικά στην ίδια πτώση στον άλλο αριθμό:                     

τῶν ἀτυχιῶν ταῖς νύμφαις τὰς δρακαίνας τῷ θρύλῳ τοῖς πλίνθοις τῷ στρατιώτῃ (ὦ) πολῖται τῆς νίκης τῶν ἐτησίων τῇ γῇ τοῖς τόξοις τῇ ὁδῷ τοῖς ὁστοῖς ταῖς πρῴραις τῶν διψῶν (ὦ) τραυματίαι τὸν διαβάτην αἱ σπεῖραι τὴν ἐνέργειαν ταῖς ἱερείαις τὸ κεφάλαιον

8. Προσωπικές αντωνυμίες Προσωπικές λέγονται οι αντωνυμίες που φανερώνουν τα τρία πρόσωπα του λόγου. α) πρόσωπο: ἐγὼ β) πρόσωπο: σὺ γ) πρόσωπο: αὐτός, ἐκεῖνος, ὅδε κ.λπ. Οι προσωπικές αντωνυμίες κλίνονται με τον ακόλουθο τρόπο:

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

α΄ πρόσωπο

β΄ πρόσωπο

γ΄ πρόσωπο

α΄ πρόσωπο

β΄ πρόσωπο

γ΄ πρόσωπο

Ονομαστική

ἐγὼ

σὺ

ἡμεῖς

ὑμεῖς

(σφεῖς)

Γενική

ἐμοῦ, μου

σοῦ, σου

(οὗ)

ἡμῶν

ὑμῶν

(σφῶν)

Δοτική

ἐμοί, μοι

σοί, σοι

οἷ, οἱ

ἡμῖν

ὑμῖν

σφίσι(ν)

Αιτιατική

ἐμέ, με

σέ, σε

(ἓ)

ἡμᾶς

ὑμᾶς

(σφᾶς)

9. Δεικτικές αντωνυμίες Δεικτικές ονομάζονται οι αντωνυμίες που χρησιμοποιούνται για να δείξουν κάτι αισθητό ή νοητό. Αυτές είναι οι εξής: 1. 2. 3. 4. 5.

οὗτος, αὕτη, τοῦτο, ἐκεῖνος, ἐκείνη, ἐκεῖνο, ὅδε, ἥδε, τόδε (: αυτός εδώ, αυτός δα,ο εξής), τοιόσδε, τοιάδε, τοιόνδε ή τοιοῦτος, τοιαύτη, τοιοῦτο(ν) (: τέτοιος), τηλικόσδε, τηλικήδε, τηλικόνδε ή τηλικοῦτος, τηλικαύτη, τηλικοῦτο(ν) (: τόσο μεγάλος)

Η αντωνυμία οὗτος, αὕτη, τοῦτο κλίνεται με τον ακόλουθο τρόπο: Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

Ονομαστική

οὗτος

αὕτη

τοῦτο

οὗτοι

αὗται

ταῦτα

Γενική

τούτου

ταύτης

τούτου

τούτων

Δοτική

τούτῳ

ταύτῃ

τούτῳ

τούτοις

ταύταις

τούτοις

Αιτιατική

τοῦτον

ταύτην

τοῦτο

τούτους

ταύτας

ταῦτα

Κλητική

(ὦ) οὗτος

(ὦ) αὕτη

Παρατηρήσεις: 1. Μόνο η δεικτική αντωνυμία οὗτος, αὕτη, τοῦτο σχηματίζει κλητική στο αρσενικό και στο θηλυκό γένος του ενικού αριθμού. 2. Η αντωνυμία ἐκεῖνος, ἐκείνη, ἐκεῖνο κλίνεται ως τρικατάληκτο επίθετο της β’ κλίσης 3. Το ουδέτερο των δεικτικών αντωνυμιών οὗτος, αὕτη, τοῦτο, ἐκεῖνος, ἐκείνη, ἐκεῖνο και ὅδε, ἥδε, τόδε δεν έχει ν.

Η αντωνυμία ὅδε, ἥδε, τόδε κλίνεται με τον ακόλουθο τρόπο: Ενικός αριθμός Ονομαστική

ὅδε

ἥδε

τόδε

Πληθυντικός αριθμός οἵδε

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

αἵδε

τάδε

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Γενική

τοῦδε

τῆσδε

τοῦδε

τῶνδε

Δοτική

τῷδε

τῇδε

τῷδε

τοῖσδε

ταῖσδε

τοῖσδε

Αιτιατική

τόνδε

τήνδε

τόδε

τούσδε

τάσδε

τάδε

Παρατηρήση: Η αντωνυμία ὅδε, ἥδε, τόδε σχηματίστηκε από το άρθρο ὁ, ἡ, τὸ μαζί με το εγκλιτικό δεικτικό μόριο δὲστο τέλος του. Κλίνεται όπως το άρθρο και οι άτονοι τύποι του παίρνουν τον τόνο του μορίου δέ.

10. Αντικείμενο Στα αρχαία ελληνικά το αντικείμενο μπορεί να εκφέρεται εκτός από αιτιατική με γενική και δοτική. 1.            

2. 



  

Με γενική ρήματα που αντιστοιχούν ως προς τη σημασία τους με τα ουσιαστικά και επίθετα που συντάσσονται με γενική αντικειμενική. Μνήμη και λήθη: μέμνημαι, ἐπιλανθάνομαι, ἀμνημονῶ κ.ά. Φροντίδα, επιμέλεια, φειδώ και τα αντίθετα: φροντίζω, ἐπιμελοῦμαι, κήδομαι, προνοῶ, ἀμελῶ, φείδομαι, ἀφειδῶ, ὀλιγωρῶ, μέλει τινί κ.ά. Επιτυχία, αποτυχία, απόπειρα, δοκιμή, απόκτηση: τυγχάνω, ἐπιτυγχάνω, στοχάζομαι, ἐξικνοῦμαι, πειρῶ, πειρῶμαι, ἀποτυγχάνω, ψεύδομαι, σφάλλω, ἁμαρτάνω, ἐπιλαμβάνομαι κ.ά. Εξουσία: ἄρχω, κρατῶ, ἡγοῦμαι, ναυαρχῶ, δεσπόζω, τυραννῶ, βασιλεύω, ἡγεμονεύω, προΐσταμαι, στρατηγῶ κ.ά. Σύγκριση, διαφορά, υπεροχή: πλεονεκτῶ, μειονεκτῶ, ὑπερτερῶ, ὑστερῶ, ὑπερέχω, προέχω, ὑστερίζω, ἡττῶμαι, ὑπολείπομαι, περιγίγνομαι, περίειμι, διαφέρω, προτιμῶ κ.ά. Απόλαυση, αφθονία, έλλειψη, απαλλαγή, χωρισμό ή απομάκρυνση: ἀπολαύω, γέμω, εὐπορῶ, δέω, δέομαι, ἀπαλλάττομαι, χωρίζομαι, ἀπορῶ, ἀπέχω, ἀπέχομαι, διέχω κ.ά. Επαφή: ἅπτομαι, λαμβάνομαι, ἔχομαι, ψαύω, θιγγάνω, συλλαμβάνομαι, ἀντιλαμβάνομαι κ.ά. Συμμετοχής, μετάδοσης, κοινωνίας, διεκδίκησης, σφετερισμού: μετέχω, μεταλαγχάνω, μεταλαμβάνω, κοινωνῶ, συμμετέχω, μέτεστί τινι κ.ά. Αίσθηση ή αντίληψη: ἀκούω, ἀκροῶμαι, αἰσθάνομαι, πυνθάνομαι, ὀσφραίνομαι, ὄζω, συνίημι, ἀποδέχομαι κ.ά. Εφετικά: ἐφίεμαι, ἐπιθυμῶ, ὀρέγομαι, διψῶ, πεινῶ, ἐρῶ κ.ά. Έναρξη ή λήξη: ἄρχω, ἄρχομαι, λήγω, παύομαι, ἐπέχω κ.ά. Σύνθετα με τις προθέσεις ἀπό, ἐκ, κατά, πρό, ὑπέρ. Με δοτική με ρήματα που αντιστοιχούν ως προς τη σημασία τους με τα ουσιαστικά και επίθετα που συντάσσονται με δοτική αντικειμενική. Φιλική ή εχθρική διάθεση: εὐνοῶ, χαρίζομαι, ἀρέσκω, βοηθῶ, ἀρήγω, ἐπικουρῶ, ἀμύνω, λυσιτελῶ, συναγωνίζομαι, φθονῶ, ἐπιβουλεύω, μάχομαι, πολεμῶ, διαφέρομαι, χαλεπαίνω, ἐναντιοῦμαι, ὀργίζομαι, ἐπιτιμῶ, ἐγκαλῶ, μέμφομαι κ.ά. Ευπείθεια, υποταγή, ακολουθία, διαδοχή, προσέγγιση, συμμαχία, συμφιλίωση, επικοινωνία: πείθομαι, πιστεύω, πέποιθα, θαρρῶ, ἀπειθῶ, δουλεύω, ὑπακούω, ὑπηρετῶ, ὑπουργῶ, ἕπομαι, ἀκολουθῶ, πελάζω, ὁμιλῶ, χρῶμαι, εἴκω, ὑπείκω, διάκειμαι κ.ά. Πρέπει, ταιριάζει: πρέπει, ἁρμόττει, προσήκει κ.ά. Ομοιότητα, ισότητα, ταυτότητα, συμφωνία και τα αντίθετα: ἰσοῦμαι, ὁμοιάζω, ἔοικα, ὁμοιοῦμαι, συμφωνῶ, ὁμολογῶ κ.ά. Σύνθετα με τις προθέσεις ἐν, σύν, ὑπό, ἐπί, παρά, περί, πρὸς και το επίρρημα ὁμοῦ: ἐμμένω, συνοικῶ, ὑπόκειμαι, ἐπιτίθέμαι, παραγίγνομαι, περιπίπτω, προσφέρομαι, ὁμολογῶ, ὁμονοῶ κ.ά.

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

11. Σύστοιχο αντικείμενο Δηλώνει το ίδιο το περιεχόμενο της ρηματικής ενέργειας, π.χ. νικῶ νίκην. Πολύ συχνά παραλείπεται και παραμένει μόνο ο επιθετικό προσδιορισμός, που τίθεται σε ουδέτερο γένος πληθυντικού αριθμού. λ..χ. ἀγωνίζεσθαι στάδιον, δρόμον, πάλην κ.ά., νικᾶν μάχην, ναυμαχίαν, δρόμον, Ὀλύμπια, Πύθια κ.ά., δίκην διώκειν, εἰσιέναι, ἀγωνίζεσθαι, φεύγειν,

12. Άμεσο και έμμεσο αντικείμενο Στα δίπτωτα ρήματα το άμεσο αντικείμενο είναι αυτό που βρίσκεται σε αιτιατική. Αν το ρήμα συντάσσεται με δύο αιτιατικές άμεσο αντικείμενο είναι εκείνη που δηλώνει πρόσωπο. Αν το ρήμα έχει δύο αντικείμενα σε γενική και δοτική, άμεσο είναι αυτό που βρίσκεται σε γενική και έμμεσο το άλλο σε δοτική.

Ασκήσεις 1. Να εντοπίσετε στις παρακάτω προτάσεις τα αντικείμενα των ρηματικών τύπων: α. Ὧν μεμνημένοι καὶ ἐμοὶ καὶ τῷ πατρὶ βοηθήσατε καὶ τοῖς νόμοις τοῖς κειμένοις καὶ τοῖς ὅρκοις οἷς ὀμωμόκατε. β. Ἐννοεῖσθ’ ὡς ὁ μὲν ἐπιθυμεῖ δόξης. γ. Πρὸς τί με ταῦτ’ ἐρωτᾷς; δ. Αἰσχίνης τοίνυν τοσοῦτον ὑπερβέβληκεν ἅπαντας ἀνθρώπους ὠμότητι καὶ συκοφαντίᾳ, ὥστε καὶ ὧν αὐτὸς ὡς ἀτυχημάτων ἐμέμνητο, καὶ ταῦτ’ ἐμοῦ κατηγορεῖ. ε. Ἐγὼ νομίζω χάριν ὑμᾶς τοῖς θεοῖς ὀφείλειν. 2.

Να βρείτε τα αντικείμενα των ρημάτων στις παρακάτω προτάσεις, να τα διακρίνετε σε άμεσα και έμμεσα και να τις μεταφράσετε. α. Ἐδίδασκε αὐτὸν τὴν στρατηγίαν. β. Οὗτος ἐμὲ τῶν πατρῴων ἀπεστέρησεν. γ. Ἐκώλυον τοῦ ἀγῶνος τοὺς Λακεδαιμονίους. δ. Ἀθηναῖοι Σωκράτους θάνατον κατέγνωσαν. ε. Κεράννυμι ὕδωρ τῷ οἴνῳ. στ. Ἔτι δὲ λέγω ὑμῖν καὶ τοῦτο. ζ. Λυκομήδης ἐνεφύσησεν θάρρος τοῖς Μαντινεῦσι. η. Μὴ ἀφέλησθέ μου τόδε τὸ ἀργύριον. θ. Τισσαφέρνης συμφορὰς τοὺς Ἕλληνας εἰργάσατο. ι.Ὑμεῖς ἐμοῦ ἀκούσεσθε πᾶσαν τὴν ἀλήθειαν.

Ο Μίδας και το χρυσάφι

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

3ο Θέμα Ο Δημοσθένης προτείνει στους Αθηναίους οργανώσουν τη ναυτική τους δύναμη.

Ἐ

γώ νομίζω κοινόν ἐχθρόν ἁπάντων τῶν Ἑλλήνων εἶναι βασιλέα, οὐ μήν διά τοῦτο παραινέσαιμ’ ἄν μόνοις τῶν ἄλλων ὑμῖν πόλεμον πρός αὐτόν ἄρασθαι· οὐδέ γάρ αὐτούς τούς Ἕλληνας ὁρῶ κοινούς

ἀλλήλοις ὄντας φίλους, ἀλλ’ ἐνίους μᾶλλον ἐκείνῳ πιστεύοντας ἤ τισιν αὑτῶν. Ἐγώ δέ, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, νομίζω τόν μέν πόλεμον τόν πρός βασιλέα χαλεπόν τῇ πόλει, τόν δ’ ἀγῶνα τόν ἐκ τοῦ πολέμου ῥᾴδιον ἄν συμβῆναι. Διά τί; Ὅτι τούς μέν πολέμους ἅπαντας ἀναγκαίως ἡγοῦμαι τριήρων καὶ χρημάτων καὶ τόπων δεῖσθαι, ταῦτα, δέ πάντα ἀφθονώτερ’ ἐκεῖνον ἔχοντα ἡμῶν εὑρίσκω· τούς δ’ ἀγῶνας οὐδενός οὕτω τῶν ἄλλων ὁρῶ δεομένους ὡς ἀνδρῶν ἀγαθῶν. ΔΗΜΟΣΘΕΝΟΥΣ: ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΣΥΜΜΟΡΙΩΝ 3–4 ΚΑΙ 9–10

Λεξιλόγιο οὐ μήν: αλλά όμως δεν παραινῶ: προτρέπω αἴρομαι πολέμον τινί: αναλαμβάνω πόλεμο ενάντια σε κάποιον πιστεύω τινι: έχω εμπιστοσύνη σε κάποιον χαλεπός: δύσκολος· χαλεπός + πρόσωπο: αυστηρός

ὁ ἀγών: οι δυσκολίες, η δίκη, ο αμυντικός πόλεμος, η κρίσιμη μάχη ἔνιοι-αι-α : μερικοί δέομαι + γενική: έχω ανάγκη από κάτι ὁρῶ + κατηγορηματική μετοχή

Τι θα μάθω 1. 2. 3.

Γραμματική: εἰμί και εἶμι Συντακτικό: κατηγορούμενο Αρχικοί χρόνοι: αλίσκομαι, ἀλλάττω, ἁμαρτάνω, ἀμύνω, ἀμφισβητῶ

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

13. Το βοηθητικό ρήμα εἰμὶ Το ρήμα εἰμὶ είναι ανώμαλο και οι χρόνοι του στην οριστική είναι:

Ενεστώτας Παρατατικός Μέλλοντας Αόριστος βʹ Παρακείμενος Υπερσυντέλικος

εἰμὶ ἦ και ἦν ἔσομαι ἐγενόμην γέγονα ἐγεγόνειν

Από αυτούς τους χρόνους για τον σχηματισμό των περιφραστικών ρηματικών τύπων χρησιμοποιούνται ο ενεστώτας, ο παρατατικός και ο μέλλοντας, που κλίνονται:

ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ Οριστική

Υποτακτική

Ευκτική

Προστακτική

Απαρέμφατο

Μετοχή

εἰμὶ εἶ ἐστὶ(ν) ἐσμὲν ἐστὲ εἰσὶ(ν)

ὦ ᾖς ᾖ ὦμεν ἦτε ὦσι(ν)

εἴην εἴης εἴη εἴημεν/ εἶμεν εἴητε/ εἶτε εἴησαν/ εἶεν

ἴσθι ἔστω ἔστε ἔστων/ ὄντων/ ἔστωσαν

εἶναι

ὢν οὖσα ὂν

ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ Οριστική ἦ/ ἦν ἦσθα ἦν ἦμεν ἦτε/ ἦστε ἦσαν

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ Οριστική

Ευκτική

Απαρέμφατο

Μετοχή

ἔσομαι ἔσῃ/ ἔσει ἔσται ἐσόμεθα ἔσεσθε ἔσονται

ἐσοίμην ἔσοιο ἔσοιτο ἐσοίμεθα ἔσοισθε ἔσοιντο

ἔσεσθαι

ἐσόμενος ἐσομένη ἐσόμενον

Παρατηρήσεις στον τονισμό του ρήματος εἰμὶ α) Όταν το ρήμα εἰμὶ είναι σύνθετο, ανεβάζει τον τόνο στην οριστική του ενεστώτα, καθώς και στο βʹ ενικό και βʹ πληθυντικό πρόσωπο της προστακτικής του ίδιου χρόνου.

π.χ. ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ Οριστική

Υποτακτική Ευκτική

Προστακτική

πάρειμι πάρει πάρεστι(ν) πάρεσμεν πάρεστε πάρεισι(ν)

παρῶ παρῇς παρῇ παρῶμεν παρῆτε παρῶσι

πάρισθι παρέστω πάρεστε παρέστων/ παρόντων/ παρέστωσαν

παρείην παρείης παρείη παρείημεν/ παρεῖμεν παρείητε/ παρεῖτε παρείησαν/παρεῖεν ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ

Οριστική παρῆν παρῆσθα παρῆν παρῆμεν παρῆτε/παρῆστε παρῆσαν β) Οι δισύλλαβοι τύποι της οριστικής του ενεστώτα, δηλαδή όλοι πλην του εἶ, είναι εγκλιτικοί. γ) Στο γ΄ ενικό πρόσωπο ἐστὶ(ν) ο τόνος ανεβαίνει:  Είναι υπαρκτικό και σημαίνει «υπάρχει»: π.χ. ἔστι μοι χρήματα πολλά.

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ    

Σημαίνει «είναι δυνατόν», «επιτρέπεται»: π.χ. ὧν ἔστι μὲν τεκμήρια ὁρᾶν τὰ τρόπαια. Βρίσκεται μετά από τις λέξεις: τοῦτ’ (τοῦτο), ἀλλά, εἰ, ὡς, καί, ὅτι, μέν, οὐκ, μή: π.χ. οὐκ ἔστι, οὐκέτ' ἔστι (δεν υπάρχει πλέον), τοῦτ’ ἔστι. Βρίσκεται στην αρχή πρότασης ή σε ερώτηση: π.χ. Ἔστιν γὰρ τῶν μὲν τοιούτων συγγραμμάτων μία ὁδός. Τί ἔστιν; (τι είναι; τι συμβαίνει;) Βρίσκεται σε φράσεις όπως: ἔστιν ὃς (κάποιος), ἔστιν ὅπως (κάπως), ἔστιν ὅπου (κάπου), ἔστιν ὅτε (κάποτε) κ.ά. π.χ. τῆς τε ἄλλης ἑλλάδος ἔστιν ἃ χωρία.

Τα σύνθετα του ρήματος εἰμὶ

ἄπειμι (είμαι μακριά, απουσιάζω), ἔνειμι (είμαι εντός), κυρίως ως απρόσωπο ἔνεστι (είναι δυνατό) και ἐνὸν (μετοχή), ἔνι (αντί των ἔνεστι και ἔνεισι), ἔξειμι κυρίως ως απρόσωπο ἔξεστι (επιτρέπεται, είναι δυνατό) και ἐξόν (μετοχή), ἔπειμι (είμαι επάνω, προΐσταμαι), μέτειμι (είμαι μεταξύ), κυρίως ως απρόσωπο μέτεστι: μέτεστί μοι τινὸς (μετέχω σε κάτι) και μετὸν (μετοχή), πάρειμι (είμαι παρών, παρευρίσκομαι), παρὼν (μετοχή) και ως απρόσωπο, πάρεστι (είναι δυνατόν), περίειμι με γενική (υπερτερώ σε σχέση με κάποιον), περίειμι με δοτική (ζω μετά από κάποιον, επιζώ) και περίεστι (απομένει ως κέρδος), πρόσειμι (συνυπάρχω, προστίθέμαι), σύνειμι με δοτική (είμαι μαζί με κάποιον), συνόντες (οι μαθητές) συμπάρειμι (συμπαρευρίσκομαι), (μτγν.), πρόειμι (προϋπάρχω), (μτγν.), ὑπέρειμι (υπερέχω). Άσκηση 1. Να γίνει εγκλιτική αντικατάσταση των παρακάτω τύπων: Οριστική

Υποτακτική

Ευκτική

Προστακτική

ᾖς ἄπεστε ἔσοιντο περιέσται

14. Δοτική προσωπική κτητική. Συντάσσεται με τα ρήματα εἰμί, γίγνομαι, ὑπάρχω, όταν δεν είναι συνδετικά και σημαίνουν «έχω», «αποκτώ». Φανερώνει τον κτήτορα. π.χ.

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

Απρμφτ/Μτχ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ Πολλὰ χρήματα τοῖς Ἀθηναίοις ἦν. Οι Αθηναίοι είχαν πολλά χρήματα).

15. Η κλίση του ρήματος εἶμι Α. Ρήμα εἶμι (θ. ισχυρό εἰ-, θ. αδύνατο ἰ-) (: θα πάω) ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ Οριστική εἶμι εἶ εἶσι(ν) ἴμεν ἴτε ἴασι(ν)

Υποτακτική ἴω ἴῃς ἴῃ ἴωμεν ἴητε ἴωσι(ν)

Ευκτική

ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ Προστακτική

ἴοιμι/ἰοίην ἴοις/ἰοίης ἴοι/ἰοίη ἴοιμεν ἴοιτε ἴοιεν

ἴθι ἴτω ἴτε ἰόντων/ἴτωσαν

Απαρέμφατο ἰέναι Μετοχή ἰὼν ἰοῦσα ἰὸν

Οριστική ᾖα/ᾔειν ᾔεις/ᾔεισθα ᾔει ᾖμεν ᾖτε ᾖσαν/ᾔεσαν

Παρατηρήσεις: 1.

Η οριστική ενεστώτα του εἶμι χρησιμοποιείται ως οριστική μέλλοντα του ρήματος ἔρχομαι και οπαρατατικός του εἶμι χρησιμοποιείται ως παρατατικός του ρήματος ἔρχομαι. Το ρήμα ἔρχομαιαναπληρώνεται στην υποτακτική, ευκτική, προστακτική, απαρέμφατο και μετοχή ενεστώτα από τους τύπους του εἶμι. Οι αρχικοί χρόνοι του ρήματος ἔρχομαι είναι οι εξής: Αρχικοί χρόνοι

Ενεστώτας

ἔρχομαι

Παρατατικός

ᾖα/ἤειν

Μέλλοντας

εἶμι

Αόριστος β'

ἦλθον

Παρακείμενος

ἐλήλυθα

Υπερσυντέλικος

ἐληλύθειν

Οι σύνθετοι τύποι της οριστικής και προστακτικής ενεστώτα του εἶμι ανεβάζουν τον τόνο εάν το επιτρέπει η λήγουσα. π.χ.: εἶμι → πάρειμι, πάρει κ.λπ. ἴθι → πάριθι, παρίτω κ.λπ.

15. Κατηγορούμενο - συνδετικά ρήματα Το συνδετικό ρήμα συνδέει ένα υποκείμενο με ένα επίθετο ή ουσιαστικό. Το πιο συνηθισμένο συνδετικό ρήμα, είναι το ρήμα εἰμί. Έτσι, το υποκείμενο βρίσκεται σε πτώση ονομαστική.

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ Ως συνδετικά όμως χρησιμοποιούνται και άλλα ρήματα συγγενικά ως προς τη σημασία με το εἰμί, όπως ὑπάρχω (είμαι), τυγχάνω (συμβαίνει να είμαι), διατελῶ(είμαι συνεχώς), ἔφυν (γεννήθηκα, είμαι), πέφυκα (είμαι από τη φύση μου), γίγνομαι (γίνομαι), καθίσταμαι (γίνομαι), ἀποβαίνω (καταντώ, γίνομαι, αποδεικνύομαι), φαίνομαι κά Ως συνδετικά χρησιμοποιούνται και τα ρήματα των παρακάτω κατηγοριών:  τα δοξαστικά: νομίζομαι (θεωρούμαι), κρίνομαι, ὑπολαμβάνομαι (θεωρούμαι) κά.  τα κλητικά:λέγομαι, καλοῦμαι, ὀνομάζομαι, ἀκούω (έχω τη φήμη, χαρακτηρίζομαι) κά.  τα μεταποιητικά και προχειριστικά: αἱροῦμαι (εκλέγομαι),ἀποδείκνυμαι (διορίζομαι), χειροτονοῦμαι (εκλέγομαι), λαγχάνω (εκλέγομαι με κλήρο) κά.

16. Επιρρηματικό κατηγορούμενο Εκτός από τα συνδετικά, και άλλα ρήματα, κυρίως όσα σημαίνουν κίνηση μπορούν να δεχθούν στο υποκείμενό τους κατηγορούμενο, το οποίο είναι συνήθως επίθετο και δηλώνει κάποια επιρρηματική σχέση: τόπο, χρόνο, τρόπο, σειρά, σκοπό κλπ.. Γι' αυτό ονομάζεται επιρρηματικό κατηγορούμενο και μπορεί να μεταφράζεται με επίρρημα ή εμπρόθετο προσδιορισμό. 

Tρόπου: ἁθρόος (μαζικά, όλοι μαζί), ἄκων (χωρίς τη θέλησή του), ἀντίος / ἐναντίος (μετωπικά), ἄπρακτος, ἄσμενος (με ευχαρίστηση), αὐτοκράτωρ (με απόλυτη εξουσία), αὐτόνομος, ἑκὼν / ἑκούσιος (με τη θέλησή του), ὑπόσπονδος (κατόπιν συμφωνίας) ἐγώ σε, ὦ Φαλῖνε, ἄσμενος ἑόρακα εγώ, Φαλίνε, με χαρά σε είδα



Xρόνου: γέρων, ἐνιαύσιος (ετήσιος), νέος, ὄρθριος (τα ξημερώματα), σκοταῖος (τη νύχτα), τριταῖος (την τρίτη ημέρα)

(Θεόπομπος) ἀφικόμενος τριταῖος ἀπήγγειλε (τὰ γεγονότα) ο Θεόπομπος αφού έφτασε μετά από τρεις μέρες ανακοίνωσε όσα είχαν συμβεί



Tόπου: ἐφέστιος (στο σπίτι), θαλάσσιος, πελάγιος (στο ανοιχτό πέλαγος), ὑπαίθριος ὑπαίθριοι δ' ἔξω ἐστρατοπεδεύετε στρατοπεδεύατε έξω στο ύπαιθρο

 Σκοπού: βοηθός, εἰρηνοποιός, πρεσβευτής, στρατηγός, σύμβουλος, φύλαξ: Kερκυραίοις βοηθοὶ ἤλθομεν. Κερκυραίοις δὲ τοῖσδε ξυμμάχοις οὖσι βοηθοὶ ἤλθομεν ήρθαμε για να βοηθήσουμε του Κερκυραίους αυτούς εδώ που είναι σύμμαχοί μας



Tάξης / σειράς: πρῶτος, δεύτερος, ὕστερος, ὕστατος, τελευταῖος πρῶτος ἔλεξεν αὐτῶν Καλλίας ὁ δᾳδοῦχος πρώτος από τους πρέσβεις πήρε τον λόγο ο Καλλίας ο δαδούχος

17. Προληπτικό κατηγορούμενο Όταν το κατηγορούμενο αποδίδει στο υποκείμενο προληπτικά μια ιδιότητα, δηλαδή μια ιδιότητα η οποία στην ουσία είναι το αποτέλεσμα της πράξης που δηλώνει το ρήμα της πρότασης, ονομάζεται προληπτικό.

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ Συνδέεται με το υποκείμενο μέσω ενός ρήματος που δηλώνει εξέλιξη, μεταβολή ή αύξηση του υποκειμένου, όπως αἴρομαι (υψώνομαι), αὐξάνομαι, διδάσκομαι, ἐκπνέω (φυσώ), παρασκευάζομαι, ῥέω, τρέφομαι κ.τ.ό., και μεταφράζεται στη Ν.Ε. με συμπερασματική πρόταση ᾔρετο δὲ τὸ ὕψος τοῦ τείχους μέγα το ύψος του τείχους ανέβαινε και γινόταν μεγάλο (μεγάλωνε το τείχος σε ύψος) τὸ Κύρου ὄνομα μέγιστον ηὔξητο η φήμη του Κύρου έφτασε στο ύψιστο σημείο της

Ασκήσεις 1.

Να εντοπίσετε τα κατηγορούμενα στις παρακάτω προτάσεις και να αναγνωρίσετε το είδος τους:

1.1. Τὰ μὲν κατηγορημένα οὕτως ἐστὶ πολλὰ καὶ δεινὰ ( : Οι κατηγορίες είναι τόσο πολλές και φοβερές). 1.2. Ἐπίδαμνός ἐστι πόλις. 1.3. Εἰ τοιαύτη ἐστὶν (ἡ γυνὴ) οἵαν σὺ λέγεις. 1.4. Πάντων δεινότατόν ἐστι διαβολή. 1.5. Ὑπαίθριοι δ' ἔξω ἐστρατοπεδεύετε. 1.6. Πρῶτος ἔλεξεν αὐτῶν Καλλίας ὁ δᾳδοῦχος. 1.7. ᾜρετο δὲ τὸ ὕψος τοῦ τείχους μέγα. 1.8. Ἐγώ σε, ὦ Φαλῖνε, ἄσμενος ἑόρακα. 2.

Να εντοπίσετε τη γενική κατηγορηματική στις παρακάτω προτάσεις και να αναγνωρίσετε το είδος της:

2.1. Νομίζει τὰς πόλεις εἶναι ἑαυτοῦ. 2.2. Τὰ ἱερά ἦν τριῶν ταλάντων. 2.3. Σιγή ἐστι σώφρονος τρόπου. 2.4. Αἰτία μὲν γὰρ φίλων ἀνδρῶν ἐστὶν ἁμαρτανόντων, κατηγορία δὲ ἐχθρῶν ἀδικησάντων. 2.5. Ὅστις δ' ἐτῶν μέν ἐστιν πλειόνων ἢ πεντήκοντα. 2.6. Ἀλλὰ χιλίων ἡ δίκη μόνον ἦν δραχμῶν. 2.7. Ἡ κρηπίς ἐστι λίθων μεγάλων. 2.8. Ἦν δὲ τῶν αἱρεθέντων Καλλίας Ἱππονίκου, Αὐτοκλῆς Στρομβιχίδου. 3.

Να βρείτε τα αντικείμενα και τα κατηγορούμενά τους στις παρακάτω προτάσεις και να τις μεταφράσετε:

α. Ἔκριναν αὐτὸν φιλομαθέστατον. β. Ὁ δῆμος εἵλετο Μιλτιάδην στρατηγόν. γ. Ἀρταξέρξης Τισσαφέρνην σατράπην ἐποίησε. δ. Πάντων δεσπότην αὑτὸν ἐποίησε. ε. Τὴν τοιαύτην δύναμιν ἀνδρείαν καλῶ. 4.

Να χαρακτηρίσετε το είδος του κατηγορουμένου στα επόμενα παραδείγματα.

α. Σοφοῖς ὁμιλῶν καὐτὸς ἐκβήσει σοφός. β. Οἱ Λακεδαιμόνιοι τὸν Ἀγησίλαον εἵλοντο βασιλέα. γ. Τὰς ναῦς ἑκούσας παρέλαβε. δ. Καὶ ὁ μὲν Περικλῆς, ὃς τότε διετέλει εἷς τῶν ἀρχόντων, ἦν πεντήκοντα ἐτῶν. ε. Ἐθελοντὴς ὑπομένει τοὺς πόνους. 5.

Να χαρακτηρίσετε το είδος του κατηγορουμένου στα επόμενα παραδείγματα.

α. Σοφοῖς ὁμιλῶν καὐτὸς ἐκβήσει σοφός.

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ β. Οἱ Λακεδαιμόνιοι τὸν Ἀγησίλαον εἵλοντο βασιλέα. γ. Τὰς ναῦς ἑκούσας παρέλαβε. δ. Καὶ ὁ μὲν Περικλῆς, ὃς τότε διετέλει εἷς τῶν ἀρχόντων, ἦν πεντήκοντα ἐτῶν. ε. Ἐθελοντὴς ὑπομένει τοὺς πόνους.

Τα δώρα του Προμηθέως

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

4ο Θέμα Ο Δημοσθένης παρομοιάζει την πολεμική του δράση με τα γεγονότα στους περσικούς πολέμους.

ίς οὐκ ἄν ἀγάσαιτο τῶν ἀνδρῶν ἐκείνων τῆς ἀρετῆς, οἵ καὶ τήν χώραν καὶ τήν πόλιν ἐκλιπεῖν ὑπέμειναν εἰς τάς τριήρεις ἐμβάντες ὑπέρ τοῦ μή τό κελευόμενον ποιῆσαι, τόν μέν ταῦτα

συμβουλεύσαντα Θεμιστοκλέα στρατηγόν ἑλόμενοι, τόν δ’ ὑπακούειν ἀποφηνάμενον τοῖς ἐπιταττομένοις Κυρσίλον καταλιθώσαντες οὐ μόνον αὐτόν ἀλλά καὶ αἱ γυναῖκες αἱ ὑμέτεραι τήν γυναῖκα αὐτοῦ. Οὐ γάρ ἐζήτουν οἱ τότ’ Ἀθηναῖοι οὔτε ῥήτορα οὔτε στρατηγόν, δι’ ὅτου δουλεύσουσιν, ἀλλ’ οὐδέ ζῆν ἠξίουν, εἰ μή μετ’ ἐλευθερίας ἐξέσται τοῦτο ποιεῖν. Ἡγεῖτο γάρ αὐτῶν ἕκαστος οὐχί τῷ πατρί καὶ τῇ μητρί μόνον γεγενῆσθαι, ἀλλά καὶ τῇ πατρίδι. ΔΗΜΟΣΘΕΝΟΥΣ: ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΣΤΕΦΑΝΟΥ 204–205

Λεξιλόγιο Τίς οὐκ ἄν ἀγάσαιτο: ποιος δε θα μπορούσε να θαυμάζει· ἄγαμαι: παραξενεύομαι, εκπλήσσομαι, ευφραίνομαι, θαυμάζω ὑπομένω: μένω πίσω, μένω ζωντανός, περιμένω, αναμένω, υποκύπτω, υποτάσσομαι ὑπομένω + απαρέμφατο: τολμώ, περιμένω να, εμμένω, υποκύπτω ὑπομένω + μετοχή: τολμώ, επιμένω, συγκατανεύω να ὑπομένω (ἀπόλυτα): μένω στη θέση μου, μένω σταθερός, παραμένω αμετακίνητος ἐκλείπω + αιτιατική: παραλείπω, αφήνω, εγκαταλείπω, παραιτούμαι από ἐκλείπω + (αμετάβατο): παθαίνω, έκλειψη, τελειώνω, πεθαίνω ἐμβαίνω: επιβαίνω, μπαίνω μέσα σε ὑπέρ τοῦ μή ποιῆσαι: προς αποφυγήν, για να μην κάνουν …· η πρόθεση ὑπέρ + γενική δηλώνει: α) τόπο, β) υπεράσπιση, γ) χάρη, δ) αντιπροσώπευση, ε) σκοπό, στ) αιτία, ζ) αναφορά τό κελευόμενον: η διαταγή κελεύω: παρακινώ, παραγγέλλω, διατάζω, αναγκάζω, παρακαλώ αἱροῦμαι τινά στρατηγόν: εκλέγω κάποιον ως στρατηγό ἀποφαίνομαι: εκφράζω γνώμη, προτείνω

καταλιθόω –ῶ (κατά + λίθος): καταλιθοβολώ αἱ ὑμέτεραι γυναῖκες: οι γυναίκες σας αἱ ἡμέτεραι γυναῖκες: οι γυναίκες μας ζητῶ: αναζητώ, ψάχνω να βρω, ενώ το ρήμα αἱτῶ: ζητώ να μου δώσουν, ζητώ δι’ ὅτου δουλεύσουσιν: μέσω του οποίου θα γίνουν δούλοι δι’ ὅτου: μέσω του οποίου· η πρόθεση διά + γενική δηλώνει: α) τόπο, β) χρόνο, γ) όργανο ή μέσο, δ) τρόπο δουλεύω: είμαι δούλος, υπηρετώ ως δούλος, υπηρετώ, υπακούω δοῦλος: αυτός που γεννιέται δούλος, ενώ ἀνδράποδον: δούλος από αιχμαλωσία οὐδέ ἠξίουν: ούτε δέχονταν …· ἀξιόω –ῶ + αιτιατική + γενική: θεωρώ άξιο κάποιου πράγματος ἀξιῶ + αιτιατική: τιμώ, εκτιμώ ἀξιῶ + αιτιατική + απαρέμφατο: νομίζω κάποιον άξιο να … ἀξιῶ + απαρέμφατο: έχω δικαίωμα, ελπίζω να, τολμώ, ισχυρίζομαι, έχω την αξίωση, απαιτώ, θέτω ως αξίωμα εἰ μή ἐξέσται: αν δε θα είναι δυνατό· ἕξεστι: είναι δυνατό, επιτρέπεται

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ Τι θα μάθω 1. 2. 3.

Γραμματική: ενεργητική φωνή ρήματα βαρύτονα σε-ω (§§ 277-279) – Αύξηση (§§266-269) Συντακτικό: απρόσωπα ρήματα και εκφράσεις Αρχικοί χρόνοι: ἀνέχω, ἀνοίγω, ἀξιῶ, ἀπεχθάνομαι, ἀποδιδράσκω, ἀποθνῄσκω

18. Κλίση του βουλεύω: ενεργητική φωνή Ενεργητική φωνή Οριστική

Υποτακτική

Ενεστώτας

βουλεύω βουλεύεις βουλεύει βοουλεύομεν βουλεύετε βουλεύουσι(ν)

βουλεύω βουλεύῃς βουλεύῃ βοουλεύωμεν βουλεύητε βουλεύωσι(ν)

βουλεύοιμι βουλεύοις βουλεύοι βοουλεύοιμεν βουλεύοιτε βουλεύοιεν

βούλευε βουλευέτω βουλεύετε βουλευόντων ή βουλευέτωσαν

Παρατατικός

ἐβούλευον ἐβούλευες ἐβούλευε ἐβούλευομεν ἐβούλευετε ἐβούλευον

Μέλλοντας

βουλεύσω βουλεύσεις βουλεύσει βοουλεύσομεν βουλεύσετε βουλεύσουσι(ν)

βουλεύσοιμι βουλεύσοις βουλεύσοι βοουλεύσοιμεν βουλεύσοιτε βουλεύσοιεν

Αόριστος

ἐβούλευσα ἐβούλευσας ἐβούλευσε ἐβούλευσαμεν ἐβούλευσατε ἐβούλευσαν

βουλεύσω βουλεύσῃς βουλεύσῃ βοουλεύσωμεν βουλεύσητε βουλεύσωσι(ν)

βουλεύσαιμι βουλεύσαις & βουλεύσειας βουλεύσαι & βουλεύσειε βοουλεύσαιμεν βουλεύσαιτε βουλεύσαιεν & βουλεύσειαν

βούλευσον βουλευσάτω βουλεύσατε βουλευσάντων ή βουλευσάτωσαν

Παρακείμενος

βεβούλευκα βεβούλευκας βεβούλευκε βεβούλευκαμεν βεβούλευκατε βεβούλευκασιν

βεβουλευκώς, υῖα, -ὸς ὦ, ᾖς, ᾖ

βεβουλευκώς, υῖα, -ός εἴην, εἴης, εἴη

βεβουλευκώς, υῖα, -ός ἴσθι, ἔστω βεβουλευκότες, υῖαι, -ὸτα ἔστε, ἔστων, ὄντων, ἔστωσαν

ἐβεβουλεύκειν ἐβεβουλεύκεις

Υπερσυντέλικος

βεβουλευκότες, -υῖαι, -ὸτα ὦμεν, ἦτε, ὦσιν

Ευκτική

βεβουλευκότες, υῖαι, -ὸτα εἴημεν, εἴητε, εἴησαν

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

Προστακτική

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

ἐβεβουλεύκει ἐβεβουλεύκεμεν ἐβεβουλεύκετε ἐβεβουλεύκεσαν

Ενεργητική φωνή Απαρέμφατο

Μετοχή

Ενεστώτας

βουλεύειν

βουλεύων βουλεύουσα βουλεῦον

Παρατατικός

Μέλλοντας

βουλεύσειν

βουλεύσων βουλεύσουσα βουλεῦσον

Αόριστος

βουλεῦσαι

βουλεύσας βουλεύσασα βουλεῦσαν

Παρακείμενος

βεβουλευκέναι

βεβουλευκὼς βεβουλευκυῖα βεβουλευκὸς

Υπερσυντέλικος

Άσκήσεις 1. Στον παρακάτω πίνακα να αντικαταστήσετε τους τύπους της οριστικής στην υποτακτική και τους τύπους της υποτακτικής στην οριστική.

Οριστική

Υποτακτική

Προστακτική

φυλάττεις ἤλλαξαν ἐρρίψατε ἐσμέν ἔπραξα κηρύξωμεν δικάζητε εὑρίσκωμεν λανθάνωσιν ἦτε

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ 2. Να γραφούν τα απαρέμφατα και οι μετοχές στον ενεστώτα, μέλλοντα και αόριστο ενεργητικής φωνής: παύω 3. Να κλιθεί το ρήμα παύω σε όλες τις εγκλίσεις όλων των χρόνων.

19. Αύξηση στα ρήματα Ομαλή αύξηση στα απλά ρήματα Τα απλά ρήματα δέχονται αύξηση είτε συλλαβική είτε χρονική α) Συλλαβική αύξηση (η προσθήκη ενός ἐ- στην αρχή του θέματος) παίρνουν τα ρήματα που το θέμα τους αρχίζει από σύμφωνο. π.χ. ρ. λύ-ω: ἔ-λυον, ἔ-λυσα, ἐ-λελύκειν. β) Χρονική αύξηση (η έκταση του αρχικού βραχύχρονου φωνήεντος του θέματος στο αντίστοιχο μακρό) παίρνουν τα ρήματα που το θέμα τους αρχίζει από φωνήεν ή δίφθογγο. Κατά τη χρονική αύξηση τα φωνήενται γίονται μακρά:  α σε η: ἀκούω - ἤκουον  αι σε ῃ: αἰσθάνομαι - ᾐσθανόμην  αυ σε ηυ: αὐξάνω – ηὔξανον   

ε σε η: ἐλπίζω - ἤλπιζον ει σε ῃ: εἰκάζω - ᾔκαζον ευ σε ηυ: εὔχομαι – ηὐχόμην

 

ο σε ω: ὁρίζω - ὥριζον οι σε ῳ: οἰκτίρω - ᾤκτιρον

 

ῐ (βραχύχρονο) σε ῑ (μακρόχρονο): ἱκετεύω - ἱκέτευον ῠ (βραχύχρονο) σε ῡ (μακρόχρονο): ὑβρίζω - ὕβριζον

Ομαλή αύξηση στα συνθετα ρήματα 

Τα σύνθετα ή παρασύνθετα ρήματα που το α' συνθετικό τους είναι πρόθεση δέχονται αύξηση εσωτερική, συλλαβική ή χρονική μετά την πρόθεση: π.χ. ὑπερβάλλω → ὑπερ-έ-βαλλον, ὑπερ-έ-βαλον συν-άγω → συν-ῆγον, συν-ήγαγον ἐγχειρίζω → ἐν-ε-χείριζον, ἐν-ε-χείρισα.



Αν το ρήμα είναι σύνθετο με περισσότερες από μία προθέσεις η αύξηση είναι εσωτερική μετά την τελευταία πρόθεση: π.χ. ἀνακαταβάλλω (ἀνα-κατα-βάλλω ) → ἀνακατέβαλλον.

Παρατηρήσεις: α) Τα παρασύνθετα ρήματα με πρώτο συνθετικό το επίρρημα εὖ: συνήθως δεν παίρνουν αύξηση: π.χ. εὐδοκιμῶ → εὐδοκίμουν

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ αλλά το ρήμα εὐεργετῶ απαντάται είτε χωρίς αύξηση, είτε με αύξηση: π.χ. εὐεργέτουν και εὐηργέτουν, εὐεργέτησα και εὐηργέτησα. β) Τα σύνθετα ρήματα στην οριστική των ιστορικών χρόνων μπορεί να τονίζονται μέχρι την αύξηση και ποτέ πριν από αυτή: π.χ. προσέχω → προσεῖχον κατοικῶ → κατῴκουν Εξαιρέσεις: α.Ορισμένα σύνθετα ρήματα παίρνουν την αύξηση πριν την πρόθεση σαν να ήταν απλά: π.χ. ἀμφιέννυμι → ἠμφιέννυν ἐμπεδῶ → ἠμπέδουν ἐναντιοῦμαι → ἠναντιούμην ἐπίσταμαι → ἠπιστάμην β) Ορισμένα σύνθετα ρήματα παίρνουν συγχρόνως δύο αυξήσεις: και εσωτερική αύξηση και αύξηση πριν την πρόθεση. Μερικά από αυτά τα ρήματα είναι: ἀμφιγνοῶ → ἠμφεγνόουν, ἠμφεγνόησα ἀνέχομαι → ἠνειχόμην ἐπανορθῶ → ἐπηνώρθουν

Άσκηση στην αύξηση

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

20. Απρόσωπη σύνταξη Για να έχουμε απρόσωπη σύνταξη απαιτείται να έχουμε ένα απρόσωπο ρήμα. Απρόσωπο είναι ένα ρήμα που βρίσκεται στο γ΄ ενικό πρόσωπο και δεν υπάρχει υποκείμενο σε ονομαστική στην πρότασή μας. Αυτοί οι δύο όροι είναι απαραίτητοι.

Πώς συντάσσεται ένα απρόσωπο ρήμα 

Με απαρέμφατο ειδικό ή τελικό Συνήθως, το υποκείμενο του απαρεμφάτου εκφέρεται κατά κανόνα σε αιτιατική πτώση (ετεροπροσωπία) Συχνά με απρόσωπα ρήματα ή απρόσωπες εκφράσεις, εμφανίζεται μια δοτική. Δοτική προσωπική: Όπως δηλώνει και το όνομά της, φανερώνει το πρόσωπο το οποίο αφορά το περιεχόμενο της πρότασης (στα νέα ελληνικά χρησιμοποιούμε γενική προσωπική). Η δοτική προσωπική, επομένως, προσδιορίζει το σύνολο του περιεχομένου της πρότασης και όχι έναν συγκεκριμένο όρο της. Πελοποννησίοις ἔδοξε στρατεύειν ἐπὶ τὴν πόλιν ἡμῶν οι Πελοποννήσιοι αποφάσισαν να εκστρατεύσουν ενάντια στην πόλη μας τοῦτο μὲν οὖν οὐ χαλεπὸν τῷ βουλομένῳ κατανοῆσαι αυτό λοιπόν δεν είναι δύσκολο, για όποιον θέλει, να το κατανοήσει

Αν μετατραπεί σε αιτιατική λειτουργεί ως υποκείμενο στο απαρέμφατο. Φυσικά, μεταφράζουμε το υποκείμενο πάντα σε ονομαστική. 

Με δευτερεύουσα πρόταση, κυρίως ειδική, πλάγια ερωτηματική ή ενδοιαστική

21 Απρόσωπα ρήματα Συνηθέστερα απρόσωπα ρήματα: ἔστι, ἔξεστι, ἔνεστι, δυνατόν ἐστι, οἷόν τέ ἐστι: επιτρέπεται, είναι δυνατόν, μπορεί δεῖ, χρή, ἀναγκαῖόν ἐστι: πρέπει, είναι αναγκαίο ἐγχωρεῖ : επιτρέπεται πρέπει, προσήκει: αρμόζει δοκεῖ: φαίνεται σωστό καλόν [κακόν], χαλεπόν, δίκαιόν ἐστι: είναι καλό [κακό], νόμιμο γίγνεται, συμβαίνει, συμφέρει ἀγαθόν ἐστι: είναι καλό θαυμαστόν ἐστι: είναι παράξενο, περίεργο, παράδοξο ἄδηλόν ἐστι: δεν είναι φανερό δεινόν ἐστι: είναι φοβερό ῥᾴδιόν ἐστι: είναι εύκολο δέον ἐστὶ: πρέπει δέος ἐστὶ: υπάρχει φόβος δῆλόν ἐστι: είναι φανερό χαλεπόν ἐστι είναι δύσκολο εἰκός ἐστι: είναι φυσικό χρεών ἐστι: είναι αναγκαίο/μοιραίο ἀναγκαίως ἔχει: είναι αναγκαίο κακῶς ἔχει: είναι κακό ἀρκούντως ἔχει: αρκεί καλῶς ἔχει: είναι καλό, σωστό δεινῶς ἔχει: είναι φοβερό ὀρθῶς ἔχει: είναι σωστό, ορθό

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ εὖ ἔχει: είναι καλό ῥᾳδίως ἔχει: είναι εύκολο ὁμολογεῖται: αναγνωρίζεται, είναι αποδεκτό από όλους

Ασκήσεις 1. Να συμπληρώσετε τον πίνακα με τα στοιχεία που ζητούνται από τις παρακάτω προτάσεις: 1.1. Ἀνάγκη ἐστὶ ἐμοὶ τοῖς οἴκοι ἄρχουσι πείθεσθαι. 1.2. Ἐξῆν τῇ πόλει Φίλιππον τιμωρήσασθαι. 1.3. Ἄξιόν ἐστι πᾶσιν ἀνθρώποις μεμνῆσθαι τῆς ἀρετῆς τῶν προγόνων. 1.4. Ἐλπίς ἂν ἦν γενέσθαι αὐτὰ βελτίω. 1.5. Συμφέρει ὑμῖν βοηθεῖν τοῖς ξυμμάχοις. Απρόσωπο ρήμα/Απρόσωπη

Υποκείμενο Απροσώπου

έκφραση

Υποκείμενο

Δοτική

Απαρεμφάτου

προσωπική

1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 2. Στις παρακάτω προτάσεις να βρεθούν τα απρόσωπα ρήματα, το υποκείμενό τους, καθώς και το υποκείμενο των απαρεμφάτων: 2.1. Ἀνάγκη ἐστὶ μοχθεῖν τοὺς θέλοντας εὐτυχεῖν. 2.2. Ἄδηλον ἦν ὁπότε αὐτοῖς ξυρράξουσι. 2.3. Τοῖς ἀτυχοῦσι συμφέρει νεωτερίζειν. 2.4. Γράμματα δεῖ μαθεῖν καὶ μαθόντα νοῦν ἔχειν. 2.5. Οὐδέν ἐμποδών ἐστι αὐτοῖς κυρίους τῶν ἀγαθῶν εἶναι. 2.6. Δῆλον ἐγένετο πᾶσι ὅτι πάντες ἠνιάθησαν.

3. Να βρεθούν τα ιδιόρρυθμα απρόσωπα ρήματα και να συνταχθούν: 3.1. Οὐδὲν μέλει ὑμῖν τῆς ὑμετέρας σωτηρίας. 3.2. Ἐν ὀλιγαρχίᾳ πένησιν οὐ μέτεστιν ἀρχῆς. 3.3. Μεταμέλει μοι τῶν πεπραγμένων. 4. Στις ακόλουθες προτάσεις να συντάξετε τα απρόσωπα ρήματα και τις απρόσωπες εκφράσεις: 4.1. Ἔδει τὰ ἐνέχυρα τότε λαβεῖν. 4.2. Περὶ δείλην ἤδη ὀψίαν ἀγγέλεται αὐτοῖς τὰς ἀπὸ Πελοποννήσου πέντε καὶ πεντήκοντα ναῦς ὅσον οὐ παρεῖναι. 4.3. Ἀλλὰ μὴν ὅσιόν ἐστι τῶν ἀγαθῶν μᾶλλον ἤ τῶν κακῶν μεμνῆσθαι.

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ 4.4. Οὐ γάρ, οἶμαι, συμφέρει τοῖς ἄρχουσι φρονήματα μεγάλα ἐγγίγνεσθαι τοῖς ἀρχομένοις. 4.5. Ἔδοξεν αὐτοῖς στρατεύειν ἐς Ἄργος. 4.6. Φανερόν ἐστι ὅτι τὰ μέλλοντα προγιγνώσκειν οὐ τῆς ἡμετέρας φύσεώς ἐστιν. 4.7. Προσήκει μὲν πᾶσιν ὑμῖν τιμωρεῖν ὑπὲρ τῶν ἀνδρῶν. 4.8. Τῷ δὲ Προμηθεῖ εἰς τὴν ἀκρόπολιν οὐκέτι ἐνεχώρει εἰσελθεῖν. 4.9. Ἔξεστί σοι μέγιστα ἀγαθά τῇ σεαυτοῦ πατρίδι ὑπουργῆσαι. 5. Να βρείτε αν τα υπογραμμισμένα ρήματα είναι προσωπικά ή απρόσωπα και το υποκείμενό τους: 5.1. Λέγεται τοίνυν ἐκεῖνον τειχίζειν. 5.2. Οὐκοῦν γέλοιός σοι φαίνομαι εἶναι, ὦ Σώκρατες. 5.3. Ἔδοξεν αὐτοῖς ἐλθοῦσιν ὡς τοὺς Ἀθηναίους ξυμμάχους γενέσθαι. 5.4. Εὐαγόρας μικροῦ ἐδέησεν Κύπρον ἅπασαν κατασχεῖν. 5.5. Ἐπειδὴ ἐδόκει τῷ Νικίᾳ καὶ τῷ Δημοσθένῃ ἱκανῶς παρεσκευάσθαι καὶ ἡ ἀνάστασις ἤδη τοῦ στρατεύματος ἐγένετο.

22. Η δοτική προσωπική Η δοτική προσωπική, η δοτική ονόματος ή αντωνυμίας, συνήθως προσωπικής, φανερώνει το πρόσωπο για το οποίο υπάρχει ή γίνεται κάτι. Η δοτική προσωπική συντάσσεται με: Α. Απρόσωπα ρήματα και απρόσωπες εκφράσεις: π.χ. Πελοποννησίοις […] ἔδοξε στρατεύειν ἐπὶ τὴν πόλιν ἡμῶν. Ἀνάγκη ἐστὶ τοῖς παισὶ πείθεσθαι τοῖς τοῦ πατρὸς λόγοις. Β. Προσωπικά ρήματα, οποιασδήποτε σημασίας και διάθεσης: π.χ. Παῖδες δέ μοι οὔπω εἰσίν. Γ. Ρηματικά επίθετα σε –τος και –τέος: π.χ. Σκέψασθε εἰ ἄρα ἐπ' ἀνδρείᾳ ὑμῖν μέγα φρονητέον.

Δοτική προσωπική στην απρόσωπη σύνταξη   



Η δοτική του προσώπου, δοτική προσωπική, που συνοδεύει τα απρόσωπα ρήματα και τις απρόσωπες εκφράσεις, δηλώνει το πρόσωπο στο οποίο αναφέρεται η έννοιά τους, το πρόσωπο δηλαδή για το οποίο υπάρχει ή γίνεται κάτι. Η δοτική προσωπική, όταν μετατραπεί σε αιτιατική, δίνει το υποκείμενο του απαρεμφάτου, το οποίο λειτουργεί ως υποκείμενο του απροσώπου ρήματος. Τα απρόσωπα ρήματα, όπως τα μέλει, μεταμέλει, μέτεστι, ὁμολογεῖται, παρασκεύασται, εἴρηται, διέγνωστο, προδέδοκται συντάσσονται με δοτική προσωπική του ενεργούντος προσώπου. Με ορισμένα απρόσωπα παθητικά ρήματα η δοτική είναι αντικείμενο και όχι δοτική προσωπική.

Η δοτική προσωπική στην προσωπική σύνταξη Όταν η δοτική προσωπική συνοδεύει προσωπικά ρήματα διακρίνεται σε: 1. Δοτική προσωπική κτητική. Συντάσσεται με τα ρήματα εἰμί, γίγνομαι, ὑπάρχω, όταν δεν είναι συνδετικά και

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ σημαίνουν «έχω», «αποκτώ». Φανερώνει τον κτήτορα. π.χ. Πολλὰ χρήματα τοῖς Ἀθηναίοις ἦν. (μτφρ. Οι Αθηναίοι είχαν πολλά χρήματα). 2. Δοτική προσωπική χαριστική. Φανερώνει το πρόσωπο για χάρη ή ωφέλεια του οποίου γίνεται αυτό που εκφράζει το ρήμα. π.χ. Ἕκαστος οὐχὶ τῷ πατρὶ καὶ τῇ μητρὶ μόνον γεγένηται ἀλλὰ καὶ τῇ πατρίδι. (μτφρ. Ο καθένας έχει γεννηθεί όχι μόνο για χάρη του πατέρα και της μητέρας αλλά και της πατρίδας). 3. Δοτική προσωπική αντιχαριστική. Φανερώνει το πρόσωπο το οποίο βλάπτεται από κάτι. π.χ. Ἡ ἐν Ἀμφιπόλει ἧττα τοῖς Ἀθηναίοις ἐγεγένητο. (μτφρ. Στην Αμφίπολη ηττήθηκαν οι Αθηναίοι). 4. Δοτική προσωπική ηθική. Φανερώνει το πρόσωπο που χαίρεται ή λυπάται για κάτι. Παρατηρήσεις:  H δοτική προσωπική ηθική συχνά συνοδεύεται από τις μετοχές βουλομένῳ, ἡδομένῳ, ἀχθομένῳ, προσδεχομένῳ καθώς και το επίθετο ἀσμένῳ. π.χ. Ἀσμένοις τοῖς ἀνθρώποις τὸ φῶς ἐγίγνετο. (μτφρ. Το φως δημιουργήθηκε για χαρά των ανθρώπων).  Ως δοτική προσωπική ηθική συνήθως χρησιμοποιείται η προσωπική αντωνυμία α΄ και β΄ προσώπου. π.χ. Καί μοι τὴν γραφὴν ἀνάγνωθι. (μτφρ. Διάβασε για μένα την καταγγελία). 5. Δοτική προσωπική της συμπάθειας. Φανερώνει το πρόσωπο που συμπάσχει ψυχικά, το πρόσωπο που συμμετέχει συναισθηματικά σε ό,τι εκφράζει το ρήμα της πρότασης. π.χ. Διέφθαρτό τε τῷ Κροίσῳ ἡ ἐλπίς. (μτφρ. Χάθηκε η ελπίδα για τον Κροίσο). 6. Δοτική προσωπική του κρίνοντος προσώπου Φανερώνει το πρόσωπο κατά την κρίση του οποίου ή σε σχέση με το οποίο ισχύει αυτό που εκφράζει το ρήμα της πρότασης. Συντάσσεται με ρήματα δοξαστικά όπως, δοκῶ, οἴομαι, νομίζω, αλλά και το ρήμα φαίνομαι, ως προσωπικά ή απρόσωπα. π.χ. Ἐμοὶ δοκεῖτε οὐ σωφρονεῖν. (μτφρ. Μου φαίνεται ότι δεν σκέφτεστε σωστά). Συχνά συνοδεύεται από μία μετοχή σε δοτική που δηλώνει τόπο, χρόνο ή κίνηση. π.χ. Ἦν ἡμέρα πέμπτη ἐπιπλέουσι τοῖς Ἀθηναίοις. (μτφρ. ΄Hταν η πέμπτη ημέρα από τότε που είχαν εκστρατεύσει οι Αθηναίοι). Ἀποροῦντι δὲ αὐτῷ ἔρχεται Προμηθεύς. (μτφρ. Ενώ αυτός δεν ήξερε τι να κάνει, έρχεται ο Προμηθέας).

7. Δοτική προσωπική του ενεργούντος προσώπου ή του ποιητικού αιτίου. Φανερώνει το πρόσωπο που ενεργεί. Συντάσσεται με ρήματα παθητικής φωνής, κυρίως συντελικού χρόνου. π.χ. Περὶ μὲν τῶν ματαίων πολλὰ αὐτοῖς γέγραπται. (μτφρ. Σχετικά με τα μάταια πολλά έχουν γραφεί από αυτούς.

Άσκηση 1. Να εντοπίσετε και να αναγνωρίσετε το είδος της δοτικής προσωπικής στις παρακάτω προτάσεις.

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ 1. Ἐκέλευσε […] στεφανοῦσθαι πάντας τῷ θεῷ. 2. Καί μοι, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, μὴ θορυβήσητε. 3. Ἐπίδαμνός ἐστι πόλις ἐν δεξιᾷ εἰσπλέοντι τὸν Ἰόνιον κόλπον. 4. Σκέψασθε εἰ ἄρα ἐπ' ἀνδρείᾳ ὑμῖν μέγα φρονητέον. 5. Λυπηρόν ἐστι παισὶν ὀρφανοὺς γεγενῆσθαι πατρός. 6. Ἐτύγχανον λέγων ὅτι πολλαὶ καὶ καλαὶ ἐλπίδες ἡμῖν εἶεν σωτηρίας. 7. Ἔξεστιν ὑμῖν πορεύεσθαι οἴκαδε. 8. Πόλει εὐτυχοῦντες οἱ κακοὶ νόσος εἰσίν. 9. Ὠφελητέα σοι ἡ πόλις ἐστιν. 10. Ὦ μῆτερ, ὡς καλός μοι ὁ πάππος. 11. Ἄν τίς σοι τῶν οἰκετῶν ἀποδρᾷ. 2. Να αναγνωρίσετε το είδος της δοτικής προσωπικής στις ακόλουθες προτάσεις. Ἀδύνατόν ἐστιν ἡμῖν νικῆσαι ἐν τῷ πολέμῳ. (μτφρ. Είναι αδύνατο να νικήσουμε στον πόλεμο) Μέχρι τοῦ Στρυμόνος ἦν πάροδος τοῖς Λακεδαιμονίοις. (μτφρ. Μέχρι τον Στρυμόνα είχαν πρόσβαση οι Λακεδαιμόνιοι.) Ἐπειδὴ τοῖς Κορινθίοις παρεσκεύαστο, ἔπλεον ἐπὶ τήν Κέρκυραν. (μτφρ. Αφού έγινε προετοιμάστηκαν οι Κορίνθιοι, έπλεαν εναντίον της Κέρκυρας.) Διέφθαρτο τῷ Κροίσῳ ἡ ἐλπίς. (μτφρ. Είχε χαθεί η ελπίδα για τον Κροίσο). Πᾶς ἀνὴρ αὑτῷ πονεῖ. (μτφρ. Κάθε άνθρωπος κοπιάζει για τον εαυτό του.) Ἐγὼ σ’ ἐτίμησα τοῖς εὖ φρονοῦσι. (μτφρ. Σε τίμησα κατά την κρίση των ορθοφρονούντων.) Μεγάλων πραγμάτων καιροὶ προεῖνται τῇ πόλει. (μτφρ. Έχουν χαθεί σε βάρος της πόλης ευκαιρίες σπουδαίων πράξεων.)

Η ιστορία του Φαέθωνα

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

5ο Θέμα Ο Ισοκράτης προτείνει να επαναφέρουν το μοντέλο δημοκρατίας του Σόλωνα, λόγω των υπερβολών της δημοκρατίας.

ὑρίσκω ταύτην μόνην ἄν γενομένην καὶ τῶν μελλόντων κινδύνων ἀποτροπήν καὶ τῶν παρόντων κακῶν ἀπαλλαγήν, ἦν ἐθελήσωμεν ἐκείνην

τήν

δημοκρατίαν

ἀναλαβεῖν,

ἧν

Σόλων

μέν

ὁ

δημοτικώτατος γενόμενος ἐνομοθέτησε, Κλεισθένης δ’ ὁ τούς τυράννους ἐκβαλών καὶ τόν δῆμον καταγωγών πάλιν ἐξ’ ἀρχῆς κατέστησεν. Ἧς οὐκ ἄν εὕροιμεν οὔτε δημοτικωτέραν οὔτε τῇ πόλει μᾶλλον συμφέρουσαν. Τεκμήριον δέ μέγιστον· οἱ μέν γάρ ἐκείνῃ χρώμενοι, πολλά καὶ καλά διαπραξάμενοι καὶ παρά πάσιν ἀνθρώποις εὐδοκιμήσαντες, παρ’ ἑκόντων τῶν Ἑλλήνων τήν ἡγεμονίαν ἔλαβον, οἱ δέ τῆς νῦν παρούσης ἐπιθυμήσαντες, ὑπό πάντων μισηθέντες καὶ πολλά καὶ δεινά παθόντες, μικρόν ἀπέλιπον τοῦ μή ταῖς ἐσχάταις συμφοραῖς περιπεσεῖν. ΙΣΟΚΡΑΤΟΥΣ: ΑΡΕΟΠΑΓΙΤΙΚΟΣ 16 – 17

Λεξιλόγιο εὑρίσκω: βρίσκω, ανακαλύπτω, επινοώ, αποκτώ εὑρίσκω + αιτιατική: βρίσκω κάτι ή κάποιον εὑρίσκω + δοτική + αιτιατική εὑρίσκω + κατηγορηματική μετοχή, που αναφέρεται στο υποκείμενο ή το αντικείμενο εὑρίσκω + πλάγια ερωτηματική πρόταση (εὑρίσκω ὅπως …) ἀναλαμβάνω τήν δημοκρατίαν: επαναφέρω, ακολουθώ πάλι το δημοκρατικό πολίτευμα δημοτικός: δημοκρατικός, δημοφιλής ἐκβάλλω: καταρρίπτω, απορρίπτω, αποδιώκω, αποκρούω, αποβάλλω κατάγω τόν δῆμον: επαναφέρω τους δημοκρατικούς· ὁ δῆμος: το πλήθος, ο λαός, η δημοκρατία, οι δημοκρατικοί πολίτες διαπράττομαι: κατορθώνω για τον εαυτό μου, κερδίζω

διαπράττω: φέρω σε πέρας, εκτελώ, κατορθώνω, καταστρέφω εὐδοκιμῶ: έχω καλή φήμη, ευδοκιμώ, διακρίνομαι λαμβάνω τήν ἡγεμονίαν: παίρνω την εξουσία, την κυριαρχία παρ’ ἑκόντων τῶν Ἑλλήνων: από τους Έλληνες, με τη θέλησή τους ἐπιθυμήσαντες τῆς νῦν παρούσης: που επιθύμησαν την τωρινή (εννοείται: δημοκρατία) μικρόν ἀπέλιπον τοῦ μή περιπεσεῖν ταῖς ἐσχάταις συμφοραῖς: λίγο έλειψε να περιπέσουν στις πιο φοβερές δυστυχίες ἀπολείπω: είμαι ελλιπής, υστερώ μικρόν ἀπολείπω + απαρέμφατο αποτελέσματος ή σκοπού: παρά λίγο έλειπε να …, λίγο έλειψε να

Τι θα μάθω 1.

Γραμματική: μέση φωνή ρήματα βαρύτονα σε –ω (§§ 277-279) - αναδιπλασιασμος (§§270273)

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ 2. 3.

Συντακτικό: ομοιόπτωτοι προσδιορισμοί (επιθετικός, κατηγορηματικός, επεξήγηση), Αρχικοί χρόνοι: ἀπόλλυμι, ἀπορῶ, ἄπτω ἁρμόττω, ἄρχω, ἀφικνοῦμαι

παράθεση

23. Κλίση του βουλεύομαι: μέση φωνή & μέση διάθεση Τα ρήματα στην μέση φωνή δηλώνουν μια ενέργεια που στρέφεται στο υποκείμενο. Στη μέση διάθεση σημαίνει η ενέργεια προέρχεται από το ίδιο το υποκείμενο. Πολλά ρήματα της μέσης φωνής μπορούν να έχουν και αντικείμενο, όταν η ενέργεια του ρήματος ενδιαφέρει προσωπικά το υποκείμενο. λ.χ. ἄγομαι γυναίκα : νυμφεύομαι Μέση φωνή Οριστική

Υποτακτική

Ενεστώτας

βουλεύομαι βουλεύῃ (-ει) βουλεύεται βουλευόμεθα βουλεύεσθε βουλεύονται

βουλεύωμαι βουλεύῃ βουλεύηται βουλευώμεθα βουλεύησθε βουλεύωνται

βουλευοίμην βουλεύοιο βουλεύοιτο βουλευοίμεθα βουλεύοισθε βουλεύοιντο

βουλεύου βουλευέσθω βουλεύεσθε βουλευέσθων ή βουλευέσθωσαν

Παρατατικός

ἐβουλευόμην ἐβουλεύου ἐβουλεύετο ἐβουλευόμεθα ἐβουλεύεσθε ἐβουλεύοντο

Μέλλοντας

βουλεύσομαι βουλεύσῃ (-ει) βουλεύσεται βουλευσόμεθα βουλεύσεσθε βουλεύσονται

βουλευσοίμην βουλεύσοιο βουλεύσοιτο βουλευσοίμεθα βουλεύσοισθε βουλεύσοιντο

Αόριστος

ἐβουλευσάμην ἐβουλεύσω ἐβουλεύσατο ἐβουλευσάμεθα ἐβουλεύσσασθε ἐβουλεύσαντο

βουλεύσωμαι βουλεύσῃ βουλεύσηται βουλευσώμεθα βουλεύσησθε βουλεύσωνται

βουλευσαίμην βουλεύσαιο βουλεύσαιτο βουλευσαίμεθα βουλεύσαισθε βουλεύσαιντο

βούλευσαι βουλευσάσθω βουλεύσασθε βουλευσάσθων ή βουλευσάσθωσαν

Παρακείμενος

βεβούλευμαι βεβούλευσαι βεβούλευται βεβουλεύμεθα βεβούλευσθε βεβούλευνται

βεβουλευμένος, η, -ον ὦ, ᾖς, ᾖ

βεβουλευμένος, η,-ον εἴην, εἴης, εἴη

βεβούλευσο βεβουλεύσθω βεβούλευσθε βεβουλεύσθων ή

βεβουλευμένοι, αι, -α ὦμεν, ἦτε, ὦσιν

Ευκτική

βεβουλευμένοι, αι, -α εἴημεν,

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

Προστακτική

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Υπερσυντέλικος

ἐβεβουλεύμην ἐβεβούλευσο ἐβεβούλευτο ἐβεβουλεύμεθα ἐβεβούλευσθε ἐβεβούλευντο

εἴητε, εἴησαν

βεβουλεύσθωσαν

Μέση φωνή Απαρέμφατο

Μετοχή

Ενεστώτας

βουλεύεσθαι

βουλευόμενος βουλευομένη βουλευόμενον

Παρατατικός

Μέλλοντας

βουλεύσεσθαι

βουλευσόμενος βουλευσομένη βουλευσόμενον

Αόριστος

βουλεύσασθαι

βουλευσάμενος βουλευσαμένη βουλευσάμενον

Παρακείμενος

βεβουλεῦσθαι

βεβουλευμένος βεβουλευμένη βεβουλευμένον

Υπερσυντέλικος

Παθητική διάθεση Οριστική

Υποτακτική

Ευκτική

Προστακτική

παθητικός μέλλοντας

βουλευθήσομαι βουλευθήσῃ (-ει) βουλευθήσεται βουλευθησόμεθα βουλευθήσεσθε βουλευθήσονται

βουλευθησοίμην βουλευθήσοιο βουλευθήσοιτο βουλευθησοίμεθα βουλευθήσοισθε βουλευθήσοιντο

παθητικός αόριστος

ἐβουλεύθην ἐβουλεύθης ἐβουλεύθη ἐβουλεύθημεν

βουλευθῶ βουλευθῇς βουλευθῇ βουλευθῶμεν

βουλευθείην βουλευθείης βουλευθείη βουλευθείημεν

βουλεύθητι βουλευθήτω -

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

ἐβουλεύθητε ἐβουλεύθησαν

βουλευθῆτε βουλευθῶσι(ν)

βουλευθεῖμεν βουλευθείητε βουλευθεῖτε βουλευθείησαν βουλευθεῖεν

βουλεύθητε βουλευθέντων ή βουλευθήτωσαν

Παθητική διάθεση Απαρέμφατο

Μετοχή

παθητικός μέλλοντας

βουλευθήσεσθαι

βουλευθησόμενος βουλευθησομένη βουλευθησόμενον

παθητικός αόριστος

βουλευθῆναι

βουλευθεὶς βουλευθεῖσα βουλευθὲν

Άσκηση Να σχηματιστούν οι τύποι που ζητούνται:  ἀλλάττω: β΄ενικό οριστικής παρακειμένου ενεργητικής φωνής:  πέμπω: γ΄ πληθυντικό προστακτικής παρακειμένου ενεργητικής φωνής  ἀποκρύπτω: β΄ ενικό προστακτικής αορίστου μέσης φωνής  ἐκλείπω: γ΄ ενικό οριστικής παρατατικού μέσης φωνής  συμπράττω: β΄ πληθυντικό οριστικής παρακειμένου ενεργητικής φωνής  συνταράσσω: γ΄ πληθυντικό οριστικής αορίστου μέσης φωνής  γράφω: β΄ ενικό οριστικής υπερσυντελίκου ενεργητικής φωνής  βλάπτω: γ΄ ενικό οριστικής παρακειμένου μέσης φωνής  ἁθροίζω: β΄ πληθυντικό ευκτικής αορίστου ενεργητικής φωνής  αἰσθάνομαι: γ΄ πληθυντικό οριστικής παρατατικού μέσης φωνής  ἐγκωμιάζω: β΄ ενικό οριστικής παρατατικού ενεργητικής φωνής  γνωρίζω: γ΄ ενικό οριστικής υπερσυντελίκου μέσης φωνής  στρατηγῶ: β΄ πληθυντικό υποτακτικής παρακειμένου ενεργητικής φωνής  ἀκούω: απαρέμφατο παρακειμένου ενεργητικής φωνής  παρανομῶ: β΄ ενικό ευκτικής αορίστου ενεργητικής φωνής  ἐλπίζω: γ΄ ενικό οριστικής παρατατικού ενεργητικής φωνής  ἱδρύω: β΄ πληθυντικό οριστικής αορίστου μέσης φωνής  εὐχομαι: β΄ ενικό οριστικής παρατατικού μέσης φωνής  πείθω: γ΄ ενικό οριστικής παρακειμένου μέσης φωνής  σῴζω: γ΄ ενικό ευκτικής παρακειμένου ενεργητικής φωνής

24. Αναδιπλασιασμός

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ Ομαλός αναδιπλασιασμόις στα απλά ρήματα Οι συντελικοί χρόνοι (παρακείμενος, υπερσυντέλικος και συντελεσμένος μέλλοντας) έχουν στην αρχή του θέματος, αναδιπλασιασμό σε όλες τις εγκλίσεις και στους ονοματικούς τύπους του ρήματος (απαρέμφατο και μετοχή). Ο αναδιπλασιασμός είναι τριών ειδών:

α) Επανάληψη του αρχικού συμφώνου του θέματος μαζί με ένα - ε: 1. π.χ. λύ-ω → λέ-λυ-κα Τέτοιον αναδιπλασιασμό παίρνουν τα ρήματα που το θέμα τους αρχίζει: 2. από ένα απλό σύμφωνο (εκτός από το ῥ-) και 3. από δυο σύμφωνα από τα οποία το πρώτο είναι άφωνο (κ, γ, χ, π, β, φ, τ, δ, θ) και το δεύτερο υγρό (λ, ρ) ή ένρινο (μ, ν). π.χ. λύ-ω → λέ-λυ-κα, ἐ-λε-λύ-κειν πνέ-ω → πέ-πνευ-κα, ἐ-πε-πνεύ-κειν γράφ-ομαι → γέ-γραμ-μαι, ἐ-γε-γράμ-μην 4. Όταν το αρχικό σύμφωνο του θέματος είναι δασύπνοο (χ, φ, θ), τρέπεται στη συλλαβή του αναδιπλασιασμού στο αντίστοιχο ψιλόπνοο (κ, π, τ): π.χ. χορεύ-ω → κε-χόρευ-κα, ἐ-κε-χορεύ-κειν φυτεύ-ω → πε-φύτευ-κα, ἐ-πε-φυ-τεύ-κειν θύ-ω → τέ-θυ-κα, ἐ-τε-θύ-κειν.

β) Συλλαβική αύξηση: π.χ. στρατηγέω-ῶ → ἐ-στρατήγηκα. Τέτοιον αναδιπλασιασμό παίρνουν τα ρήματα που το θέμα τους αρχίζει από: 1. σύμφωνο ῥ-: ῥίπτ-ω → ἔ-ρριφ-α, ἐ-ρρίφ-ειν 2. ένα διπλό σύμφωνο: ψεύδ-ομαι → ἔ-ψευσ-μαι, ἐ-ψεύσ-μην 3. δυο σύμφωνα, χωρίς όμως να είναι το πρώτο άφωνο και το δεύτερο υγρό ή ένρινο: φθείρ-ω → ἔ-φθαρ-κα, ἐ-φθάρ-κειν 4. τρία σύμφωνα: στρατεύ-ομαι → ἐ-στράτευ-μαι, ἐ-στρατεύ-μην Εξαίρεση αποτελούν τα ρήματα:  γιγνώσκω → ἔγνωκα (και όσα έχουν θέμα που αρχίζει από γν-)  κτῶμαι → κέκτημαι  μιμνήσκομαι → μέμνημαι (θ. μνη-) πίπτω → πέπτωκα (θ. πτω-)

γ) Χρονική αύξηση: π.χ. ἀδικῶ → ἠδίκηκα Τέτοιον αναδιπλασιασμό παίρνουν τα ρήματα που το θέμα τους αρχίζει: από φωνήεν (ή δίφθογγο): π.χ. ἁθροίζω → ἥθροικα, ἡθροίκειν οἰκέω-ῶ → ᾤκηκα, ᾠκήκειν Εξαίρεση αποτελούν μεταξύ άλλων τα ρήματα: ὁρῶ και ἁλίσκομαι, τα οποία παίρνουν αναδιπλασιασμό ε-, αν και αρχίζουν από φωνήεν: ὁρῶ → ἑόρακα και ἑώρακα ἁλίσκομαι → ἑάλωκα και (σπάνια) ἥλωκα

Ομαλός αναδιπλασιασμός στα σύνθετα ρήματα Τα σύνθετα ή παρασύνθετα ρήματα έχουν τον αναδιπλασιασμό ως εξής:

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ α) Τα σύνθετα ρήματα μετά την πρόθεση όπως και την αύξηση π.χ. ἀπο-γράφω → ἀπο-γέ-γραφα, ἀπ-ε-γε-γράφειν. β) Τα παρασύνθετα ρήματα στην αρχή π.χ. μυθολογῶ → με-μυθολόγηκα. γ) Τα παρασύνθετα ρήματα με πρώτο συνθετικό το επίρρημα ευ απαντούν και χωρίς αναδιπλασιασμό π.χ. εὐτυχῶ → εὐτήχηκα και ηὐτύχηκα εὐεργετῶ → εὐεργέτησα και εὐηργέτησα.

Αττικός αναδιπλασιασμός Ορισμένα ρήματα που το θέμα τους αρχίζει από α, ε, ή ο παίρνουν αττικό αναδιπλασιασμό (δηλαδή επανάληψη των δύο πρώτων φθόγγων του θέματος και ταυτόχρονη έκταση του αρχικού φωνήεντος).

Συνήθη ρήματα με αττικό αναδιπλασιασμό:         

ἄγω → ἀγήοχα, ἠγηόχειν ἀκούω → ἀκήκοα, ἠκηκόειν ἐγείρω → ἐγρήγορα, ἐγρηγόρειν ἐλαύνω → ἐλήλακα, [ἐληλάκειν] ἔρχομαι → ἐλήλυθα, ἐληλύθειν και ἐληλυθὼς ἦν ὄλλυμι → -ὀλώλεκα, -ὠλωλέκειν ὄμνυμι → ὀμώμοκα, ὠμωμόκειν ὁρῶ → ἑόρακα και ἑώρακα, ἑωράκειν φέρω → ἐνήνοχα, ενηνόχειν

25. Τονισμός προστακτικής στα σύνθετα ρήματα Τα σύνθετα ρήματα, όταν απαντούν στο β΄ ενικό της προστακτικής, τονίζονται στην πρόθεση, αν το επιτρέπει η λήγουσα. Μην ξεχνάμε ότι όταν η λήγουσα είναι μακρόχρονη, η προπαραλήγουσα δεν τονίζεται. Έτσι, στην ενεργητική φωνή το ρήμα μπορεί να τονιστεί στην πρόθεση, ενώ στη μέση φωνή η λήγουσα είναι μακρόχρονη –ου.

ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ

ΜΕΣΗ ΦΩΝΗ

ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ

ο τόνος ανεβαίνει π.χ. (λῦε) ἀπόλυε

ο τόνος δεν ανεβαίνει π.χ. (λύου) ἀπολύου

ΑΟΡΙΣΤΟΣ Α΄

ο τόνος ανεβαίνει π.χ. (λῦσον) ἀπόλυσον

ο τόνος ανεβαίνει π.χ. ( λῦσαι) ἀπόλυσαι

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ

Δεν μεταβάλλεται ο τονισμός διότι σχηματίζεται περιφραστικά: π.χ. καταβάλλω → καταβεβληκώς, -υῖα, -ὸς ἴσθι

ο τόνος δεν ανεβαίνει π.χ. (λέλυσο) ἀπολέλυσο

Παρατήρηση: Στα άλλα πρόσωπα της προστακτικής ο τονισμός διατηρείται όπως και στα απλά ρήματα: π.χ. -, ἀπόλυε, ἀπολυέτω, -, ἀπολύετε, ἀπολυόντων

26. Επιθετικός προσδιορισμός Συνήθως είναι επίθετο που προσδιορίζει ένα ουσιαστικό, δηλώνει μια μόνιμη ιδιότητα του προσδιοριζόμενου και συμφωνεί μαζί του στο γένος, τον αριθμό και την πτώση. εὐδαίμων ἀνήρ ευτυχισμένος άνθρωπος οὐδ' ἀναμείναντες τὸν αὐτόματον θάνατον χωρίς να περιμένουν τον φυσικό θάνατο



Επιθετικές μετοχές τὸν νομιζόμενον λόγον εἰπεῖν να εκφωνήσω τον καθιερωμένο λόγο.



Αντωνυμίες ὁ ἐμὸς πατήρ



αριθμητικά



άρθρο + γενική πτώση ουσιαστικού + επίρρημα + εμπρόθετος προσδιορισμός



ουσιαστικά που δηλώνουν ηλικία, επάγγελμα, εθνικότητα, πλάι στα ουσιαστικά ἀνήρ, γυνή, παῖς, ἄνθρωπος. Μεταφράζουμε απλά με το επίθετο.



άρθρο + κύρια γεωγραφικά ονόματα τὸ Θριάσιον πεδίον ἐπὶ τὸν Εὐφράτην ποταμόν

πεντήκοντα δραχμὰς αὐτοῖς ἐδίδου οἱ τῶν Ἀθηναίων πρέσβεις

ἄνδρες Ἀθηναῖοι, ἄνδρες δικασταί

27. Κατηγορηματικός προσδιορισμός Κατηγορηματικός προσδιορισμός ονομάζεται το επίθετο ή η μετοχή που προσδιορίζει ένα ουσιαστικό και προσδίδει σ' αυτό μια παροδική ιδιότητα ή επισημαίνει ένα μέρος του προσδιοριζόμενου όρου. Όπως δηλώνει και το όνομά του, ο συγκεκριμένος προσδιορισμός έχει αρκετά κοινά χαρακτηριστικά με το κατηγορούμενο, και κυρίως με το επιρρηματικό κατηγορούμενο. Ἀγησίλαος δὲ μάλα φαιδρῷ τῷ προσώπῳ ἀπαγγεῖλαι τῷ Τισσαφέρνει τοὺς πρέσβεις ἐκέλευσεν ο Αγησίλαος με πρόσωπο πολύ χαρούμενο διέταξε τους πρέσβεις να ανακοινώσουν στον Τισσαφέρνη.

Ως κατηγορηματικοί προσδιορισμοί χρησιμοποιούνται συνήθως οι λέξεις: πᾶς, ἅπας, ὅλος, ἄκρος, μέσος, ἔσχατος, μόνος, αὐτός, ἕκαστος, όταν δεν συνοδεύονται από άρθρο. πάντες δὲ οἱ στρατιῶται […] τὰ ἐπιτήδεια ἐκ τῶν χωρίων ἐλάμβανον όλοι οι στρατιώτες έπαιρναν από τα χωριά τα απαραίτητα τρόφιμα. περὶ μέσας νύκτας γύρω στα μεσάνυχτα.

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ Με άρθρο όμως λειτουργούν ως επιθετικοί προσδιορισμοί γέγραφε δὲ καὶ ταῦτα ὁ αὐτὸς Θουκυδίδης Ἀθηναῖος κι αυτά τα συνέγραψε ο ίδιος Θουκυδίδης από την Αθήνα.

28. Παράθεση Παράθεση ονομάζεται το ουσιαστικό που προσδιορίζει ένα άλλο ουσιαστικό, δηλώνοντας ένα βασικό και γνωστό χαρακτηριστικό του. Η παράθεση είναι έννοια γενικότερη από τον όρο που προσδιορίζει και, όπως δηλώνει το όνομά της, ακολουθεί μετά τον προσδιοριζόμενο όρο. Η παράθεση μπορεί να αναλυθεί σε αναφορική πρόταση. ἔπεμψεν οἴκαδε ἀγγελοῦντα Δημοτέλη τὸν κήρυκα έστειλε στην πατρίδα τον Δημοτέλη, τον κήρυκα



Παράθεση μπορούν να δεχθούν και οι αντωνυμίες. καὶ ἡμεῖς οἱ στρατηγοὶ […] ἠχθόμεθά τε τοῖς γεγενημένοις κι εμείς, οι στρατηγοί, στενοχωριόμασταν μ' αυτά που είχαν γίνει.



Η Προεξαγγελτική παράθεση προσδιορίζει το περιεχόμενο μιας ολόκληρης πρότασης. Σ' αυτή την περίπτωση, βρίσκεται πριν από την πρόταση που προσδιορίζει και γι' αυτό ονομάζεται προεξαγγελτική. Ως προεξαγγελτικές παραθέσεις λειτουργούν συνήθως οι φράσεις τὸ μέγιστον, τὸ δεινότατον, τὸ λεγόμενον, τὸ τῆς παροιμίας, τοὐναντίον, τεκμήριον κλπ.

τὸ λεγόμενον, κατόπιν ἑορτῆς ἥκομεν: όπως λένε, ερχόμαστε κατόπιν εορτής. καὶ τὸ πάντων δεινότατον: και το πιο φοβερό απ' όλα

29. Επεξήγηση Η επεξήγηση είναι ως ομοιόπτωτος προσδιορισμός που προσδιορίζει άλλο ουσιαστικό, γενικό και αόριστο, και το επεξηγεί εξειδικεύοντας τη σημασία του. Επεξήγηση δέχονται επίσης συχνά και οι δεικτικές αντωνυμίες. τὸν ἡγεμόνα οἱ Ἕλληνες ἀποπέμπουσι δῶρα δόντες […] ἵππον καὶ φιάλην οι Έλληνες έδιωξαν τον οδηγό τους, αφού του έδωσαν δώρα, ένα άλογο και ένα αγγείο πέμπουσι […] ἐπὶ τὸν ἕτερον στρατηγὸν τῶν ἐπὶ Θρᾴκης, Θουκυδίδην τὸν Ὀλόρου στέλνουν αγγελιοφόρους στον άλλο στρατηγό της περιφέρειας της Θράκης, τον Θουκυδίδη τον γιο του Ολόρου



Μερικές φορές η επεξήγηση μπορεί να συνοδεύεται από το ρήμα λέγω. προσέκρουσ᾽ ἀνθρώπῳ πονηρῷ, Ἀνδροτίωνα λέγω έπεσα πάνω σ' έναν άνθρωπο κακό, εννοώ τον Ανδροτίωνα



Ως επεξήγηση, ιδιαίτερα σε ουδέτερο δεικτικών αντωνυμιών καὶ τοῦτό ἐστιν τὸ ἀδικεῖν, τὸ πλέον τῶν ἄλλων ζητεῖν ἔχειν κι αυτό είναι η αδικία, το να ζητάς να έχεις περισσότερα από τους άλλους

Άσκηση 1.

Να εντοπίσετε τους επιθετικούς προσδιορισμούς στις επόμενες προτάσεις, το μέρος του λόγου στο οποίο ανήκουν και να αναφέρετε τον όρο τον οποίο ο καθένας τους προσδιορίζει.

1. 2. 3.

Τριήρεις γὰρ εἴκοσι καὶ ἑκατὸν ὑπῆρχον αὐτοῖς. Λύσανδρος δὲ τῇ ἐπιούσῃ νυκτί, ἐσήμανεν εἰς τὰς ναῦς εἰσβαίνειν. Λύσανδρος δὲ τάς ταχίστας τῶν νεῶν ἐκέλευσεν ἕπεσθαι τοῖς Ἀθηναίοις.

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ 4. 5. 6. 7. 8.

Ταῦτα δ’ ἐποίει τέτταρας ἡμέρας. Τοὺς δὲ πλείστους ἄνδρας ἐν τῇ γῆ συνέλεξεν. Πεντήκοντα δραχμὰς αὐτοῖς ἐδίδου. Τοὺς πλησίον πολεμίους κακῶς ἐποίουν. Νοῦς ὑγιὴς ἐν σώματι ὑγιεῖ.

Να εντοπίσετε τους κατηγορηματικούς προσδιορισμούς στις επόμενες προτάσεις και να αναφέρετε τον όρο τον οποίο ο καθένας τους προσδιορίζει.

1. 2. 3. 4. 5.

Ἅπας ὁ τῶν ἀνθρώπων βίος φύσει καὶ νόμοις διοικεῖται. Ἱππεύς τις προσήλαυνε καὶ μάλα ἰσχυρῶς ἱδρῶντι τῷ ἵππῳ. Ἀγησίλαος δὲ μάλα φαιδρῷ τῷ προσώπῳ ἀπαγγεῖλαι τῷ Τισσαφέρνει τοὺς πρέσβεις ἐκέλευσεν. Οἱ στρατιῶται κατέλαβον τὰς πόλεις ἐρήμους. Σωκράτης ἀδικεῖ ὅλην τὴν πόλιν.

Να εντοπίσετε τις παραθέσεις και τους προσδιοριζόμενους όρους στις επόμενες περιόδους.

1. 2. 3. 4. 5. 6.

Ἔπεμψε Θεόπομπον τὸν Μιλήσιον λῃστὴν εἰς Λακεδαίμονα. Λύσανδρος δὲ τοῖς ἐφόροις ἔπεμψεν Ἀριστοτέλην, φυγάδα Ἀθηναῖον ὄντα. Κλεόκριτος δὲ ὁ τῶν μυστῶν κῆρυξ, μάλ’ εὔφωνος ὤν, ἔλεξεν. Προσοικοῦσι δ’ αὐτὴν Ταυλάντιοι βάρβαροι, Ἰλλυρικὸν ἔθνος. Ἐπορεύθησαν δὲ πεζῇ ἐς τὴν Ἀπολλωνίαν, Κορινθίων οὖσαν ἀποικίαν. Ἐστρατήγει δὲ τῶν μὲν νεῶν Ἀριστεὺς ὁ Πελλίχου καὶ Καλλικράτης ὁ Καλλίου καὶ Τιμάνωρ ὁ Τιμάνθους, τοῦ δὲ πεζοῦ Ἀρχέτιμός τε ὁ Εὐρυτίμου καὶ Ἰσαρχίδας ὁ Ἰσάρχου. Πλεύσαντες ἐς Λευκάδα τὴν Κορινθίων ἀποικίαν τῆς γῆς ἔτεμον. Κυλλήνην τὸ Ἠλείων ἐπίνειον ἐνέπρησαν. Ἀφίκοντο ἐς Ἀχαρνάς, χωρίον μέγιστον τῆς Ἀττικῆς. Καὶ ἡμεῖς οἱ στρατηγοὶ ἠχθόμεθά τε τοῖς γεγενημένοις. Καὶ τὸ πάντων δεινότατον, ὑμεῖς τοῦτον οὐ προὔδοτε. Οὐκ ἐτολμήσαμεν ὑπὲρ τῆς ἡμετέρας αὐτῶν σωτηρίας ἀφέσθαι τῆς πόλεως. Κεῖνται πεσόντες, πίστις οὐ σμικρά.

7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 4. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

Να επισημάνετε τις επεξηγήσεις στις επόμενες περιόδους και να αναφέρετε τον όρο που η κάθε μία προσδιορίζει. Μνηστὴρ γὰρ ἦν μοι ποταμός, Ἀχελῷον λέγω. Πέμπουσι ἐπὶ τὸν ἕτερον στρατηγὸν τῶν ἐπὶ Θρᾴκης, Θουκυδίδην τὸν Ὀλόρου. Τὸν ἡγεμόνα οἱ Ἕλληνες ἀποπέμπουσι δῶρα δόντες, ἵππον καὶ φιάλην ἀργυρᾶν. Τρέφονται πάντες οἱ ἀνθρώπειοι νόμοι ὑπὸ ἑνός, τοῦ θείου. Ἡγοῦμαι δύο ἐναντία εὐβουλία εἶναι, τάχος καὶ ὀργήν. Οὕτω διεκείμεθα, τοτὲ μὲν γελῶντες, τοτὲ δὲ δακρύοντες. Εἷς οἰωνὸς ἄριστος, ἀμύνεσθαι περὶ πάτρης.

Να βρείτε τους ομοιόπτωτους προσδιορισμούς στα παρακάτω παραδείγματα:

1. Πέμπουσιν ἐπὶ τὸν ἕτερον στρατηγὸν τῶν ἐπὶ Θρᾴκης, Θουκυδίδην τὸν Ὀλόρου, ὃς τάδε ξυνέγραψεν. 2. Tρία γάρ ἐστι τὰ μέγιστα ἃ διαφυλάττει καὶ διασῴζει τὴν δημοκρατίαν καὶ τὴν τῆς πόλεως εὐδαιμονίαν, πρῶτον μὲν ἡ τῶν νόμων τάξις, δεύτερον δ᾽ ἡ τῶν δικαστῶν ψῆφος, τρίτον δ᾽ ἡ τούτοις τἀδικήματα παραδιδοῦσα κρίσις. 3. Ἅπας ὁ τῶν ἀνθρώπων βίος […] φύσει καὶ νόμοις διοικεῖται. 4. Ἐπὶ τὸν Εὐφράτην ποταμόν… 5. Ἅπασιν ἐξητασμένος φαίνεται, λέγω φράτερσι, συγγενέσι, δημόταις. 6. Ὁ τοῦ θανάτου φόβος… 7. Τοῦτο σκοποῦμεν, ὅπως ἡ φιλία πλεῖστον χρόνον συμμενεῖ. 8. Κατέλαβον τὰς πόλεις ἐρήμους. 9. Οὐκ ἐπὶ τούτῳ κάθηται ὁ δικαστής, ἐπὶ τῷ καταχαρίζεσθαι τὰ δίκαια. 10. Δώδεκα μὲν ναυσὶ μόναις παρόντων Ἀθηναίων περὶ Ναύπακτον…

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ 11. Ὁ νόμος οὕτω τάττει, μὴ τὸν μάντιν τοῦ στρατηγοῦ ἄρχειν ἀλλὰ τὸν στρατηγὸν τοῦ μάντεως. 12. Ἡ κατὰ νόμον τιμωρία… 13. Πάντες ἀπῆλθον, οἱ μὲν ἐπὶ τὸν ποταμόν, οἱ δὲ ἐπὶ τὰ σκευοφόρα. 14. Καὶ τὸ πάντων δεινότατον, ὑμεῖς μὲν τοῦτον οὐ προὔδοτε, […] οὗτος δ᾽ ὑμᾶς νυνὶ προδέδωκεν . 15. Μνηστήρ μοι ἦν ποταμός, Ἀχελῶον λέγω. 16. Ἀθηναῖος εἶ, πόλεως τῆς μεγίστης. 17. Εἶχον τὰς ἀσπίδας ἐκκεκαλυμμένας. 18. Οἱ δὲ πάντες μὲν οὐκ ἦλθον, οἳ ἦσαν Κύρῳ πιστότατοι. 19. Καὶ τοῦτο μὲν οὐκ ἀγνοῶ, ὅτι ταῦτα ἀποφθέγματα οὐκ ἀξιόλογά ἐστιν. 20. Ὁρμισάμενοι δὲ ἐς Σύβοτα λιμένα τῆς ἠπείρου.

Πώς πέθανε ο Ηρακλής

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

6ο Θέμα Ο ομιλητής τονίζει το μέγεθος της συκοφαντίας των αντιπάλων του.

ὐκ ἄρξασθαί μοι δοκεῖ ἄπορον εἶναι, ὦ ἄνδρες δικασταί, τῆς κατηγορίας, ἀλλά παύσασθαι λέγοντι· τοιαῦτα αὐτοῖς τό μέγεθος καὶ τοσαῦτα τό πλῆθος εἴργασται, ὥστε μήτ’ ἄν ψευδόμενον

δεινότερα τῶν ὑπαρχόντων κατηγορῆσαι, μήτε τἀληθῆ βουλόμενον εἰπεῖν ἅπαντα δύνασθαι, ἀλλ’ ἀνάγκη ἤ τόν κατήγορον ἀπειπεῖν ἤ τόν χρόνον ἐπιλιπεῖν. Τοὐναντίον δέ μοι δοκοῦμεν πείσεσθαι ἤ ἐν τῷ πρό τοῦ χρόνῳ. Πρότερον μέν γάρ ἔδει τήν ἔχθραν τούς κατηγοροῦντας ἐπιδεῖξαι, ἥτις εἴη πρός τούς φεύγοντας· νυνί δέ παρά τῶν φευγόντων χρή πυνθάνεσθαι ἥτις ἧν αὐτοῖς πρός τήν πόλιν ἔχθρα, ἀνθ’ ὅτου τοιαῦτα ἐτόλμησαν εἰς αὐτήν ἐξαμαρτάνειν. ΛΥΣΙΑ:ΚΑΤΑ ΕΡΑΤΟΣΘΕΝΟΥΣ 1 – 2

Λεξιλόγιο ἄρχομαι τινός: αρχίζω κάτι ἄπορον εἶναι: (ότι) είναι δύσκολο παύομαι + κατηγορηματική μετοχή: σταματώ να τοιαῦτα εἴργασταί τινι: τέτοια έχουν γίνει από κάποιον ἐργάζομαι: εργάζομαι, μοχθώ, κοπιάζω κατηγορῶ δεινότερα τῶν ὑπαρχόντων: διατυπώνω κατηγορίες πιο φοβερές από τις πραγματικές ἀπαγορεύω: + κατηγ. μτχ. κουράζομαι, απαγορεύω ἐπιλείπει ὁ χρόνος: ο χρόνος δεν επαρκεί

δοκοῦμεν μοι πείσεσθαι τοὐναντίον ἤ ἐν τῷ πρό τοῦ χρόνῳ: φαίνεται σε μένα (νομίζω) ότι θα πάθουμε το αντίθετο απ’ ότι προηγουμένως γινόταν ὁ πρό τοῦ χρόνος: ο προηγούμενος χρόνος ἐπιδείκνυμι: επιδεικνύω ὁ φεύγων: ο κατηγορούμενος πυνθάνομαι παρά τινος: πληροφορούμαι από κάποιον ἀνθ’ ὅτου (ἔχθρας): εξ’ αιτίας της οποίας ἐξαμαρτάνω: διαπράττω αδικήματα, αποτυχαίνω στο σκοπό μου, σφάλλω ὁ διώκων: ο κατήγορος

Τι θα μάθω 1. 2.

Γραμματική: δευτερόκλιτα επίθετα (§§158-167) Συντακτικό: ετερόπτωτοι προσδιορισμοί γενική, δοτική, αιτιατική 3. Αρχικοί χρόνοι: ἄχθομαι, βαίνω, βάλλω, βιβάζω, βιῶ, βλάπτω

30. Δευτερόκλιτα επίθετα Παραδείγματα κλίσης τρικατάληκτων και δικατάληκτων επιθέτων

α) Τριγενή και τρικατάληκτα σε –ος, -η, -ον ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

ὁ σοφὸς τοῦ σοφοῦ τῷ σοφῷ τὸν σοφὸν (ὦ) σοφὲ

ἡ σοφὴ τῆς σοφῆς τῇ σοφῇ τὴν σοφὴν (ὦ) σοφὴ

τὸ σοφὸν τοῦ σοφοῦ τῷ σοφῷ τὸ σοφὸν (ὦ) σοφὸν

ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

οἱ σοφοὶ τῶν σοφῶν τοῖς σοφοῖς τοὺς σοφοὺς (ὦ) σοφοὶ

αἱ σοφαὶ τῶν σοφῶν ταῖς σοφαῖς τὰς σοφὰς (ὦ) σοφαὶ

τὰ σοφὰ τῶν σοφῶν τοῖς σοφοῖς τὰ σοφὰ (ὦ) σοφὰ

Τριγενή και τρικατάληκτα σε –ος, -α, -ον ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

ὁ δίκαιος τοῦ δικαίου τῷ δικαίῳ τὸν δίκαιον (ὦ) δίκαιε

ἡ δικαία τῆς δικαίας τῇ δικαίᾳ τὴν δικαίαν (ὦ) δικαία

τὸ δίκαιον τοῦ δικαίου τῷ δικαίῳ τὸ δίκαιον (ὦ) δίκαιον

ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

οἱ δίκαιοι τῶν δικαίων τοῖς δικαίοις τοὺς δικαίους (ὦ) δίκαιοι

αἱ δίκαιαι τῶν δικαίων ταῖς δικαίαις τὰς δικαίας (ὦ) δίκαιαι

τὰ δίκαια τῶν δικαίων τοῖς δικαίοις τὰ δίκαια (ὦ) δίκαια

ψ Το θηλυκό των τρικατάληκτων επιθέτων σε -ος: 1. λήγει σε -η, αν πριν από την κατάληξη –ος του αρσενικού υπάρχει σύμφωνο εκτός από το ρ: ἀγαθός, ἀγαθή - πιστός, πιστή. Λήγει σε -α, αν πριν από την κατάληξη –ος του αρσενικού υπάρχει φωνήεν ή ρ: ἅγιος, ἁγία – γενναῖος, γενναία (εκτός ἀπὸ τὸ ὄγδοος, ὀγδόη). 2. στην ονομαστική, γενική και κλητική του πληθυντικού τονίζεται όπου τονίζεται στις αντίστοιχες πτώσεις το αρσενικό: ἡ ἁγία – αἱ ἅγιαι, τῶν ἁγίων, (ὦ) ἅγιαι (όπως οἱ ἅγιοι, τῶν ἁγίων, (ὦ) ἅγιοι). β) Δικατάληκτα τριγενή και δικατάληκτα σε -ος, -ον ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

ὁ, ἡ ἄφθονος τοῦ, τῆς ἀφθόνου τῷ, τῇ ἀφθόνῳ τόν, τὴν ἄφθονον (ὦ) ἄφθονε

τὸ ἄφθονον τοῦ ἀφθόνου τῷ ἀφθόνῳ τὸ ἄφθονον (ὦ) ἄφθονον

ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

οἱ, αἱ ἄφθονοι τῶν ἀφθόνων τοῖς, ταῖς ἀφθόνοις τούς, τὰς ἀφθόνους (ὦ) ἄφθονοι

τὰ ἄφθονα τῶν ἀφθόνων τοῖς ἀφθόνοις τὰ ἄφθονα (ὦ) ἄφθονα

Παρατηρήσεις Από τα δευτερόκλιτα επίθετα είναι δικατάληκτα: 1. τα περισσότερα από τα σύνθετα σε -ος: ὁ, ἡ ἄγονος, τὸ ἄγονον - ὁ, ἡ ἀθάνατος, τὸ ἀθάνατον - ὁ, ἡ ἄκαιρος, τὸ ἄκαιρον - ὁ, ἡ ἄκαρπος, τὸ ἄκαρπον - ὁ, ἡ ἀξιόμαχος, τὸ ἀξιόμαχον - ὁ, ἡ ἔνδοξος, τὸ ἔνδοξον κ.ά 2. τα απλά επίθετα: αἴθριος, αἰφνίδιος, βάναυσος, βάρβαρος, βάσκανος, βέβηλος, γαμήλιος, δόκιμος, ἕωλος (:παλιός), ἥμερος, ἤρεμος, ἥσυχος, κίβδηλος, λάβρος, λάλος, χέρσος, τιθασός (:εξημερωμένος, ήμερος).

3. μερικά επίθετα σε -ος που χρησιμοποιούνται (στο αρσενικό και το θηλυκό) και ως ουσιαστικά: ὁ, ἡ ἀγωγός, τὸ ἀγωγὸν (:αυτό που οδηγεί, που φέρνει) - ὁ, ἡ βοηθός, τὸ βοηθὸν (:αυτό που βοηθεί) - ὁ, ἡ τιμωρός, τὸ τιμωρὸν - ὁ, ἡ τύραννος, τὸ τύραννον. 4. Είναι τρικατάληκτα τα παρασύνθετα επίθετα σε -ικος: εὐδαιμονικός, εὐδαιμονική, εὐδαιμονικόν.

31. Συνηρημένα δευτερόκλιτα επίθετα Μερικά δευτερόκλιτα επίθετα, τα οποία πριν από το χαρακτήρα -ο- έχουν άλλο ο ή ε, συναιρούνται σε όλες τις πτώσεις. Τα επίθετα αυτά λέγονται συνηρημένα δευτερόκλιτα επίθετα. Από αυτά άλλα είναι τρικατάληκτα (με τρία γένη) και άλλα δικατάληκτα (με τρία γένη). Παραδείγματα κλίσης συνηρημένων δευτερόκλιτων επιθέτων α) Τριγενή και τρικατάληκτα μὲ τρία γένη σε – οῦς, -ῆ , -οῦν ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

ὁ (χρυσέος) χρυσοῦς τοῦ (χρυσέου) χρυσοῦ τῷ (χρυσέῳ) χρυσῷ τὸν (χρύσεον) χρυσοῦν -

ἡ (χρυσέα) χρυσῆ τῆς (χρυσέας) χρυσῆς τῇ (χρυσέα) χρυσῇ τὴν (χρυσέαν) χρυσῆν -

τὸ (χρυσοῦν) χρυσοῦν τοῦ (χρυσέου) χρυσοῦ τῷ (χρυσέῳ) χρυσῷ τὸ (χρύσεον) χρυσοῦν -

ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

οἱ (χρύσεοι) χρυσοῖ τῶν (χρυσέων) χρυσῶν τοῖς (χρυσέοις) χρυσοῖς τοὺς (χρυσέους) χρυσοῦς -

αἱ (χρύσεαι) χρυσαῖ τῶν (χρυσέων) χρυσῶν ταῖς (χρυσέαις) χρυσαῖς τὰς (χρυσέας) χρυσᾶς -

τὰ (χρύσεα) χρυσᾶ τῶν (χρυσέων) χρυσῶν τοῖς (χρυσέοις) χρυσοῖς τὰ (χρύσεα) χρυσᾶ -

β) Τριγενή και δικατάληκτα μὲ τρία γένη σε -ους, -ουν ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

ὁ, ἡ (εὔνοος) εὔνους τοῦ, τῆς (εὐνόου) εὔνου τῷ, τῇ (εὐνόῳ) εὔνῳ τόν, τὴν (εὔνοον) εὔνουν -

τὸ (εὔνοον) εὔνουν τοῦ (εὐνόου) εὔνου τῷ (εὐνόῳ) εὔνῳ τὸ (εὔνοον) εὔνουν -

ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

οἱ, αἱ (εὔνοοι) εὖνοι τῶν (εὐνόων) εὔνων ταῖς, ταῖς (εὐνόοις) εὔνοις τούς, τὰς (εὐνόους) εὔνους -

τὰ (εὔνοα) εὔνοα τῶν (εὐνόων) εὔνων τοῖς (εὐνόοις) εὔνοις τὰ (εὔνοα) εὔνοα -

Παρατηρήσεις Τα συνηρημένα δευτερόκλιτα επίθετα: 1. Σχηματίζονται όπως και τα αντίστοιχα συνηρημένα ουσιαστικά της β΄ και α΄ κλίσης. 2. Δεν έχουν κλητική. 3. Στα τρικατάληκτα συνηρημένα επίθετα σε -οῦς όλες οι πτώσεις και των τριών γενών τονίζονται στη λήγουσα, ακόμη και όταν δεν τονίζεται κανένα από τα φωνήεντα που συναιρούνται: (χρύσεος) χρυσοῦς. 4. Στα δικατάληκτα συνηρημένα επίθετα: η κατάληξη -οι στην ονομαστική πληθυντικού είναι βραχύχρονη, παρόλο που προέρχεται από συναίρεση: οἱ, αἱ εὖνοι. στο τέλος του πληθυντικού των ουδετέρων το -οα της ονομαστικής και της αιτιατικής μένει ασυναίρετο: τὰ εὔνοα.

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ 5. Στα δικατάληκτα συνηρημένα επίθετα σε -ους όλες οι πτώσεις και των τριών γενών τονίζονται στην παραλήγουσα. 6. Σύμφωνα με τα τρικατάληκτα συνηρημένα επίθετα σε -οῦς κλίνονται τα πολλαπλασιαστικά αριθμητικά επίθετα σε – πλοῦς, -πλῆ, -πλοῦν: ἁπλοῦς, ἁπλῆ, ἁπλοῦν.

Ασκήσεις 1. Να μεταφέρετε τους παρακάτω τύπους στον άλλο αριθμό: τοῦ σοφοῦ (ὦ) δίκαιε τὸν τίμιον τοὺς πιστοὺς ταῖς ψυχραῖς τὸ δίκαιον τοῖς ἐντίμοις

2. Να σχηματισθούν τα παρακάτω επίθετα στις πτώσεις που ζητούνται: ὁ ἄγονος

τῆς τῷ τὰ

ὁ ἀγαθὸς

τῇ (ὦ) (αρσ. εν.) τοὺς

ὁ ἔνδοξος

τὰς τοὺς τῶν

ὁ στερεὸς

αἱ τοῖς τὴν

ὁ ἀξιόμαχος

ταῖς τὰ γενική ενικού αρσενικού γένους

αιτιατική ενικού θηλυκού γένους

δοτική πληθυντικού θηλυκού γένους

αιτιατική ενικού ουδετέρου γένους

γενική πληθυντικού ουδετέρου γένους

δοτική ενικού αρσενικού γένους

δοτική θηλυκού αρσενικού γένους

γενική πληθυντικού αρσενικού γένους

κυανοῦς

αἴθριος

ἁπλοῦς

ἀθάνατος

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ αιτιατική πληθυντικού αρσενικού γένους

γενική ενικού ουδετέρου γένους

δοτική πληθυντικού θηλυκού γένους

αιτιατική ενικού ουδετέρου γένους

ονομαστική πληθυντικού αρσενικού γένους

ονομαστική πληθυντικού ουδετέρου γένους

δοτική ενικού θηλυκού γένους

αιτιατική πληθυντικού θηλυκού γένους

εὔρους

χαλκοῦς

εὔνους

ἄφθονος

32. Γενική Ετερόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός Η δοτική μπορεί να χρησιμοποιείται ως ετερόπτωτος προσδιορισμός σε ουσιαστικά και επίθετα και δηλώνει:  Κτήτορα (Ἡ οικία τοῦ Μιλτιάδου).  Σύνολο (Πολλοὶ τῶν στρατιωτῶν). Με γενικη διαιρετική συντάσσονται επίθετα ή αντωνυμίες ουδετέρου γένους: πολυ, ἥμισυ, πᾶν, τί ή επίθετα υπερθετικού βαθμού(Εἰς τοῦτο ἀναιδείας ἀφίκετο).  Ύλη (Ξίφος σιδήρου)  Ιδιότητα (Τεῖχος ὀκτώ σταδίων)  Αξία (Ἀγρὸς ταλάντου ἄξιος)  

 

Αιτία (Τούτων αἴτιος Χαιρεφῶν ἐστι). Ρήματα δικανικής σημασίας, όπως αἰτιῶμαι (κατηγορώ), ἁλίσκομαι (καταδικάζομαι), καταψηφίζομαι(καταδικάζω με την ψήφο μου / καταδικάζομαι), γράφομαι διώκω (καταγγέλλω), δικάζω, καταγιγνώσκω(καταδικάζω), κατηγορῶ, φεύγω (κατηγορούμαι), κρίνομαι (δικάζομαι) κ.τ.ό.· με τα ρήματα αυτά η γενική της αιτίας δηλώνει το έγκλημα για το οποίο κάποιος κατηγορείται ή δικάζεται (ονομάζεται και γενική του εγκλήματος) Το αντικείμενο

Το υποκείμενο

Επιρρηματικός προσδιορισμός Προσδιορίζει ρήματα και σημαίνει χρόνο, αιτία, ποσό

33. Γενική Υποκειμενική ή Αντικειμενική 

Γενική υποκειμενική

Η γενική υποκειμενική φανερώνει το υποκείμενο κάποιας ενέργειας· Διὰ τάχους ἡ νίκη τῶν Ἀθηναίων

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Βρίσκω την γενική υποκειμενική, αν μετατρέψω την προσδιοριζόμενη λέξη σε ρήμα ενεργητικής φωνής· τότε η γενική θα είναι το υποκείμενο του ρήματος: Διὰ τάχους ἡ νίκη τῶν Ἀθηναίων ἡ νίκη > ρήμα ἐνίκησαν // υποκείμενο > οἱ Ἀθηναῖοι



Γενική αντικειμενική

Η γενική αντικειμενική φανερώνει το αντικείμενο κάποιας ενέργειας. Διδάσκαλος τῶν παίδων ἐγένετο

Βρίσκω την γενική αντικειμενική, αν μετατρέψω την προσδιοριζόμενη λέξη σε ρήμα ενεργητικής φωνής· Διδάσκαλος τῶν παίδων ἐγένετο διδάσκαλος > ρήμα διδάσκει // αντικείμενο τοὺς παῖδας



Με γενική αντικειμενική συντάσσονται ονόματα (ουσιαστικά ή επίθετα) ομόρριζα με ρήματα που δέχονται αντικείμενο σε γενική. Μνήμη ή λήθη: μνήμων, ἀμνήμων, ἐπιλήσμων κ.ά. μνήμων τῶν εὐεργετῶν Επιμέλεια ή αμέλεια, φειδώ ή αφειδία: ἐπιμελής, ἀμελής, ολίγωρος, φειδωλός, ἀφειδή κ.ά. ἐπιμελὴς ἀγαθῶν Κυριότητα, εξουσία ή το αντίθετο: ἐγκρατής, κύριος, ἀκράτωρ, ὑπήκοος κ.ά. Ἐγκρατὴς γέγονε πολλῶν χρημάτων Εμπειρία ή απειρία, επιτυχία ή αποτυχία: ἔμπειρος, ἐπιστήμων, ἄπειρος, ἀήθης, ἐπιτυχής, ἀποτυχής κ.ά. ἔμπειρος πολέμου καὶ ἀγώνων Συμμετοχή, πλησμονή: μέτοχος, κοινωνός, μεστός, πλήρης, ἔμπλεως κ.ά. Ἡ νεότης ἐλπίδος πλήρης ἐστίν. Χωρισμό, στέρηση, απομάκρυνση, απαλλαγή: ἁγνός, ἄγονος, ἀμέτοχος, ἄμοιρος, ἀπαίδευτος, γυμνός, ἐλεύθερος, ἐνδεής, ἔρημος, κενός, ὀρφανός Ἔστι δὲ ὀμίχλη ἀτμώδης ἀναθυμίασις ἄγονος ὕδατος ὀρφανός μητρός Διαφορά: ἄλλος, ἀλλότριος, διάφορος, ἕτερος κ.ά. Η γενική που εξαρτάται από τα επίθετα αυτά χαρακτηρίζεται και συγκριτική.

Ἐπιστήμη ἐπιστήμης διάφορος.

34. Δοτική Ετερόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός Η δοτική μπορεί να χρησιμοποιείται ως ετερόπτωτος προσδιορισμός σε:  επίθετα που σημαίνουν ωφέλεια ή βλάβη, φιλία ή εχθρά ισότητητα ή ομοιότητα, υποταγή, προσέγγιση κτλ. Η δοτική αυτη χαρακτηρίζεται ως αντικειμενική, γιατί τα επίθετα προέρχονται από ρήματα που το αντικείμενό τους εκφέρεται με δοτική. λ.χ. Ἡ Ἀσία πολεμία τοῖς Ἀθηναίοις ἦν; Ἵππος εὐπειθὴς τῷ ἡνιόχῳ; Ἐπλάσαντο εἰκόνα ὁμοίαν τῷ νεκρῷ



επίθετα που δηλώνουν μια ικανότητα δηλώνει αναφορά (δοτική αναφοράς)

Οὔτε ποσίν εἰμι ταχὺς οὔτε χερσίν ἰσχυρός

Επιρρηματικός προσδιορισμός Προσδιορίζει ρήματα και σημαίνει όργανο ή μέσο (δοτική του οργάνου ή του μέσου), τρόπο, χρόνο κτλ.

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ Δεῖ τοὺς παῖδας ἀγειν παραινέσεσι καὶ λόγοις, Τα τείχη κατέσκαπτον πολλῇ προθυμίᾳ Τῇ πρώτῃ ἡμέρα ἀφίκοντι ἐπὶ τὸν ποταμόν.

Δοτική ονομάτων ή αντωνυμιών που λαμβάνονται επιρρηματικά και ονομάζονται δοτικοφανή επιρρήματα τόπου· δηλώνουν στάση σε τόπο ή κίνηση διαμέσου ενός τόπου (διέλευση). Τέτοια επιρρήματα είναι τα: ἄλλῃ (αλλού, από αλλού)

κύκλῳ (κυκλικά, τριγύρω)

γῇ (στο έδαφος)

ταύτῃ (εδώ, μέσα από αυτό το μέρος)

ᾗ / ὅπῃ (όπου, από όπου)

τῇδε (σ' αυτό εδώ το μέρος)

ἐκείνῃ (μέσα από εκεί)

κ.ά.

Τὰς πύλας ᾗ ἐσῆλθον ἔκλῃσε, ὥστε μηδὲ ταύτῃ ἔξοδον εἶναι. Καταλαμβάνει τὰ κύκλῳ ὄρη τοῦ πεδίου. Δοτική του τρόπου· μπορεί να είναι η δοτική κάθε ονόματος και συνηθέστερα η δοτική τρόπῳ. Τρόπο δηλώνει και η δοτική ονομάτων ή αντωνυμιών που λαμβάνονται ως επιρρήματα και ονομάζονται δοτικοφανή επιρρήματα τρόπου, όπως: ἀκοῇ (σύμφωνα με τη φήμη, τις διαδόσεις)

λόγῳ (στα λόγια, θεωρητικά)

βίᾳ (διά της βίας)

κοινῇ (από κοινού)

δημοσίᾳ (με έξοδα του δημοσίου, ως πολίτης)

πεζῇ (με τα πόδια)

δρόμῳ (τρέχοντας, γρήγορα)

σιγῇ / σιωπῇ (σιωπηλά)

ἔργῳ (με έργα, στην πραγματικότητα)

σπουδῇ (με σοβαρότητα)

ἰδίᾳ (ιδιαιτέρως, χωριστά, ως άτομο)

σχολῇ (αργά, με άνεση)

ταύτῃ / τῇδε (μ' αυτό τον τρόπο, έτσι)

φύσει (εκ φύσεως) κ.ά.

35. Αιτιατική Ετερόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός Προσδιορίζει επίθετα και ουσιαστικά και δηλώνει αναφορά (μεταφρ. ως προς). Σκόπει πῶς ἄν βελτίων τὴν ψυχὴν γένοιο. Σκέψου πώς θα γίνεις καλύτερος στην ψυχή.

Συχνές αιτιατικές: τόν ἀριθμόν, τό πλῆθος, τό ὕψος.

Επιρρηματικός προσδιορισμός Προσδιορίζει ρήματα και σημαίνει χρόνο, έκταση όργανο ή μέσο (δοτική του οργάνου ή του μέσου), τρόπο, χρόνο, τρόπο και αναφορά. κτλ. Ασκήσεις 1. Να εντοπίσετε και να χαρακτηρίσετε τους ετερόπτωτους προσδιορισμούς στα παρακάτω παραδείγματα. 1.1. Τῶν κατηγόρων ὁ βουλόμενος παρελθὼν ἐλεγξάτω. 1.2. Ἐγὼ δ᾽ […] οὔτε ποσίν εἰμι ταχὺς οὔτε χερσὶν ἰσχυρός. 1.3. Συνεβάλοντο […] ναῦς δὲ πλείους τῶν ἄλλων συμμάχων. 1.4. Ἀρίσταρχος […] διάδοχος Κλεάνδρῳ.

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ 1.5. Τραύματος πάλιν εἰσὶν γραφαί. 1.6. Κράτιστοι δ' ἂν τὴν ψυχὴν δικαίως κριθεῖεν. 1.7. Ὑρκάνιοι μὲν πρῶτοι φίλοι ἡμῖν ἐγένοντο. 1.8. Τὸ πλῆθος τῶν νεῶν. 1.9. Τυφλὸς τὰ τ᾽ ὦτα τὸν τε νοῦν τὰ τ᾽ ὄμματ᾽ εἶ. 1.10. Μέτοχός ἐστι τοῦ φόνου. 1.11. Ἀπέχουσα τῆς Ἀμφιπόλεως ἡμίσεος ἡμέρας μάλιστα πλοῦν. 1.12. Ἀμέτοχος τῷ πολέμῳ ἐστί. 1.13. Διὰ μέσου δὲ τῆς πόλεως ῥεῖ ποταμὸς Κύδνος ὄνομα, εὖρος δύο πλέθρων. 1.14. Τίς ἀνθρώπων οὐκ ἂν ἐδάκρυσεν; 1.15. Τὴν παλαιὰν ἀρετὴν τῶν προγόνων. 1.16. Δεινὸς ταύτην τὴν τέχνην ἦν. 1.17. Ἀνάξιον ὑμῶν καὶ τῶν ὑπαρχόντων τῇ πόλει καὶ πεπραγμένων τοῖς προγόνοις. 1.18. Παυσανίας ἤρξατο εὔνους εἶναι τῷ δήμῳ. 1.19. Ἑξήκοντα τάλαντα ἀσήμου ἀργυρίου. 1.20. Διηγήσομαι ὑμῖν τοὺς ἄθλους τοῦ Θησέως.

Ο Ιάσονας, η Αργώ και το περιστέρι

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

7ο Θέμα Ο βασιλιάς των Σπαρτιατών Αρχίδαμος επικρίνει την ανεξαρτησία της Μεσσήνης και προσπαθεί να τονώσει το ηθικό των συμπατριωτών του.

κεῖνοι μέν γάρ ἀφέμενοι τῆς ἡμετέρας φιλίας τάς αὐτῶν πόλεις ἀπώλεσαν, εἰς στάσεις καὶ σφαγάς καὶ πολιτείας πονηράς ἐμβαλόντες, οὗτοι δ’ ἡμᾶς ἥκουσι κακῶς ποιήσοντες· τήν γάρ δόξαν, ἥν ἡμῖν οἱ πρόγονοι μετά πολλῶν κινδύνων ἐν ἑπτακοσίοις ἔτεσι κτησάμενοι κατέλιπον, ταύτην ἐν ὀλίγῳ χρόνῳ πείθουσιν ἡμᾶς ἀποβαλεῖν, ἧς οὔτ’ ἀπρεπεστέραν τῇ Λακεδαίμονι συμφοράν οὔτε δεινοτέραν οὐδέποτ’ ἄν εὑρεῖν ἠδυνήθησαν. Εἰς τοῦτο δ’ ἥκουσι πλεονεξίας καὶ τοσαύτην ἡμῶν κατεγνώκασιν ἀνανδρίαν, ὥστε πολλάκις ἡμᾶς ἀξιώσαντες ὑπέρ τῆς αὑτῶν πολεμεῖν, ὑπέρ Μεσσήνης οὐκ οἴονται δεῖν κινδυνεύειν, ἀλλ’ ἵν’ αὐτοί τήν σφετέραν αὐτῶν ἀσφαλῶς καρπῶνται, πειρῶνται διδάσκειν ἡμᾶς ὡς χρή τοῖς ἐχθροῖς τῆς ἡμετέρας παραχωρῆσαι.

Ἐ

ΙΣΟΚΡΑΤΗ: ΑΡΧΙΔΑΜΟΣ 11–13

Λεξιλόγιο ἀφίεμαι: αφήνω από τα χέρια μου, αφήνω ἀφίημι: αφήνω, αφήνω ελεύθερο, αθωώνω, στέλνω έξω, εγκαταλείπω, διώχνω, επιτρέπω ἀπώλεσαν τάς αὐτῶν πόλεις: κατέστρεψαν τις πόλεις τους πονηρά πολιτεία: ολέθριο πολίτευμα, κακό πολίτευμα ἐμβάλλω: προξενώ, ρίχνω, χτυπώ, προσβάλλω κακῶς ποιῶ τινα: βλάπτω, προξενώ ζημιές κακῶς πάσχω ὑπό τινος: κακοποιούμαι από κάποιον εὖ ποιῶ τινά: ευεργετώ κάποιον εὖ πάσχω ὑπό τινος: ευεργετούμαι από κάποιον ἐν ἑπτακοσίοις ἔτεσι: μέσα σε εφτακόσια χρόνια

ἀπρεπής, –ές: ανάρμοστος, απρεπής· α στερητικό + πρέπω δεινός, –ή, –όν: α) φοβερός, τρομερός, β) με καλή σημασία: σεβαστός, γ) εξαιρετικός, επιδέξιος, δ) για ρήτορες: αυτός που έχει μεγάλη ρητορική ικανότητα σφέτερος, –α, –ον: δικός τους, δική τους, δικό τους καρπόομαι, –οῦμαι: μαζεύω τον καρπό, αποκτώ, ωφελούμαι καταγιγνώσκω τινός ἀνανδρίαν: καταλογίζω σε κάποιον ανανδρία ἀξιῶ + αιτιατική + γενική: θεωρώ άξιο για κάτι

Τι θα μάθω 1. 2.

Γραμματική: γ’ κλίση ουσιαστικών (§§ 103-145) Συντακτικό: απαρέμφατο, 3. Αρχικοί χρόνοι: βουλεύω, βούλομαι, γίγνομαι, γιγνώσκω, γνωρίζω, γράφω

36. Γ΄ Κλίση Ουσιαστικών ΦΩΝΗΕΝΤΟΛΗΚΤΑ Καταληκτικά μονόθέμα σε -ως, (-οως):

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Ενικός αριθμός

Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

ὁ δμὼς τοῦ δμωὸς τῷ δμωὶ τὸν δμῶα (ὦ) δμὼς

Πληθυντικός αριθμός

οἱ δμῶες τῶν δμώων τοῖς δμωσὶ(ν) τοὺς δμῶας (ὦ) δμῶες

Καταληκτικά μονόθέμα σε -υς, (-υος): Ενικός αριθμός Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

ὁ ἰχθὺς τοῦ ἰχθύος τῷ ἰχθύϊ τὸν ἰχθὺν (ὦ) ἰχθὺ

Πληθυντικός αριθμός οἱ ἰχθύες τῶν ἰχθύων τοῖς ἰχθύσι τοὺς ἰχθῦς (ὦ) ἰχθύες

α) Η κλητική ενικού σχηματίζεται χωρίς κατάληξη π.χ. (ὦ) κλιτύ , στάχυ, πληθύ , ἰχθύ. β) Όλοι οι μονοσύλλαβοι τύποι, όταν τονίζονται στη λήγουσα, παίρνουν περισπωμένη π.χ. ἡ δρῦς , τὴν δρῦν , ὦ δρῦ, τὰς δρῦς. γ) Στην αιτιατική πληθυντικού, όταν τονίζονται στη λήγουσα, παίρνουν περισπωμένη. π.χ. τοὺς ἰχθῦς, τὰς κλιτῦς, τὰς ἰσχῦς. δ) Η αιτιατική ενικού λήγει σε -ν, αντί σε -α π.χ. τὸν ἰχθύν , τὴν κλιτὺν και η αιτιατική πληθυντικού λήγει σε -ς και όχι -ας π.χ. τοὺς βότρυς, τὰς ὀσφῦς. Καταληκτικά μονόθέμα σε -εύς, (-έως): Ενικός αριθμός Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

ὁ γονεὺς τοῦ γονέως τῷ γονεῖ τὸν γονέα (ὦ) γονεῦ

Πληθυντικός αριθμός οἱ γονεῖς τῶν γονέων τοῖς γονεῦσι τοὺς γονέας (ὦ) γονεῖς

α) Η κλητική ενικού είναι όμοια με το θέμα χωρίς την κατάληξη π.χ. (ὦ) βασιλεῦ, γραμματεῦ.

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ β) Η αιτιατική πληθυντικού λήγει σε -ας π.χ. τοὺς βασιλέας, γονέας, γραμματέας. Καταληκτικά μονόθέμα σε -οῦς, (-οός): Ενικός αριθμός Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

ὁ βοῦς τοῦ βοὸς τῷ βοῒ τὸν βοῦν (ὦ) βοῦ

Πληθυντικός αριθμός οἱ βόες τῶν βοῶν τοῖς βουσὶ(ν) τοὺς βοῦς (ὦ) βόες

Καταληκτικά μονόθέμα σε -αῦς, (-αός): Ενικός αριθμός Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

ἡ γραῦς τῆς γραὸς τῇ γραῒ τὴν γραῦν (ὦ) γραῦ

Πληθυντικός αριθμός αἱ γρᾶες τῶν γραῶν ταῖς γραυσὶ τὰς γραῦς (ὦ) γρᾶες

Καταληκτικά διπλόθέμα αρσενικά και θηλυκά σε -ις, (-εως): Ενικός αριθμός Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

ἡ κρίσις τῆς κρίσεως τῇ κρίσει τὴν κρίσιν (ὦ) κρίσι

Πληθυντικός αριθμός αἱ κρίσεις τῶν κρίσεων ταῖς κρίσεσι τὰς κρίσεις (ὦ) κρίσεις

α) Η γενική ενικού και πληθυντικού τονίζονται στην προπαραλήγουσα π.χ. τῶν πόλεων, τῶν πελέκεων, τῶν δυνάμεων. β) Σχηματίζουν την αιτιατική ενικού σε –ν και την κλητική χωρίς κατάληξη π.χ. τὴν πρᾶξιν, (ὦ) πρᾶξι, τὴν φύσιν , (ὦ) φύσι, τὴν βάσιν, (ὦ) βάσι. Καταληκτικά διπλόθέμα αρσενικά και θηλυκά σε -υς, (-εως): Ενικός αριθμός Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

ὁ πῆχυς τοῦ πήχεως τῷ πήχει τὸν πῆχυν (ὦ) πῆχυ

Πληθυντικός αριθμός οἱ πήχεις τῶν πήχεων τοῖς πήχεσι τοὺς πήχεις (ὦ) πήχεις

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Καταληκτικά διπλόθέμα ουδέτερα σε -υ, (-εως): Ενικός αριθμός Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

τὸ ἄστυ τοῦ ἄστεως τῷ ἄστει τὸ ἄστυ (ὦ) ἄστυ

Πληθυντικός αριθμός τὰ ἄστη τῶν ἄστεων τοῖς ἄστεσι τὰ ἄστη (ὦ) ἄστη

Ακατάληκτα διπλόθέμα σε -ώ, (-οῦς): Ενικός αριθμός Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

ἡ λεχὼ τῆς λεχοῦς τῇ λεχοῖ τὴν λεχὼ (ὦ) λεχοῖ

Πληθυντικός αριθμός αἱ λεχοὶ (κατά τη β΄ κλίση) τῶν λεχῶν ταῖς λεχοῖς τὰς λεχοὺς (ὦ) λεχοὶ

Ενικός αριθμός Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

ἡ πειθὼ τῆς πειθοῦς τῇ πειθοῖ τὴν πειθὼ (ὦ) πειθοῖ

Πληθυντικός αριθμός

(δεν έχει)

α) Δεν έχουν κανονικά πληθυντικό αριθμό, αν όμως χρειαστεί να τον σχηματίσουν, κλίνονται κατά την β΄κλίση π.χ. ἡ λεχώ, αἱ λεχοί. β) Σχηματίζουν την κλητική ενικού σε -οῖ και τονίζονται αναλογικά με τη δοτική π.χ. τῇ πειθοῖ, (ὦ) πειθοῖ.

ΣΥΜΦΩΝΟΛΗΚΤΑ Τα συμφωνόληκτα ημιφωνόληκτα.

ουσιαστικά

της

γ΄κλίσης

διαιρούνται

σε αφωνόληκτα

και

α. Αφωνόληκτα Παραδείγματα: Ουρανικόληκτα καταληκτικά μονόθέμα:

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Ενικός αριθμός Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

ὁ ὄνυξ τοῦ ὄνυχος τῷ ὄνυχι τὸν ὄνυχα (ὦ) ὄνυξ

Πληθυντικός αριθμός οἱ ὄνυχες τῶν ὀνύχων τοῖς ὄνυξι τοὺς ὄνυχας (ὦ) ὄνυχες

Χειλικόληκτα καταληκτικά μονόθέμα: Ενικός αριθμός Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

ὁ λὶψ τοῦ λιβὸς τῷ λιβὶ τὸν λίβα (ὦ) λὶψ

Πληθυντικός αριθμός οἱ λίβες τῶν λιβῶν τοῖς λιψὶ τοὺς λίβας (ὦ) λίβες

Οδοντικόληκτα καταληκτικά μονόθέμα με χαρακτήρα τ, δ, θ: Ενικός αριθμός Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

ὁ τάπης τοῦ τάπητος τῷ τάπητι τὸν τάπητα (ὦ) τάπης

Πληθυντικός αριθμός οἱ τάπητες τῶν ταπήτων τοῖς τάπησι τοὺς τάπητας (ὦ) τάπητες

Οδοντικόληκτα καταληκτικά μονόθέμα σε -ας, (-αντος): Ενικός αριθμός Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

ὁ ἱμὰς τοῦ ἱμάντος τῷ ἱμάντι τὸν ἱμάντα (ὦ) ἱμὰς

Πληθυντικός αριθμός οἱ ἱμάντες τῶν ἱμάντων τοῖς ἱμᾶσι τοὺς ἱμάντας (ὦ) ἱμάντες

Τα οδοντικόληκτα βαρύτονα σε -ας (-αντος) σχηματίζουν την κλητική ενικού όμοια με το θέμα (με αποβολή του οδοντικού χαρακτήρα): π.χ. ὁ γίγας , (ὦ) γίγαν.

Οδοντικόληκτα καταληκτικά μονόθέμα σε -ους, (-οντος): Ενικός αριθμός

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

Πληθυντικός αριθμός

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

ὁ ὀδοὺς τοῦ ὀδόντος τῷ ὀδόντι τὸν ὀδόντα (ὦ) ὀδοὺς

οἱ ὀδόντες τῶν ὀδόντων τοῖς ὀδοῦσι τοὺς ὀδόντας (ὦ) ὀδόντες

Οδοντικόληκτα ακατάληκτα διπλόθέμα σε -ων, (-οντος): Ενικός αριθμός Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

ὁ γέρων τοῦ γέροντος τῷ γέροντι τὸν γέροντα (ὦ) γέρον

Πληθυντικός αριθμός οἱ γέροντες τῶν γερόντων τοῖς γέρουσι τοὺς γέροντας (ὦ) γέροντες

Τα οδοντικόληκτα βαρύτονα διπλόθέμα σε -ων, -οντος σχηματίζουν την κλητική ενικού χωρίς κατάληξη (με αποβολή του οδοντικού χαρακτήρα), σε -ον, ενώ τα συνηρημένα σε ῶν, -ῶντος π.χ. ὁ γέρων, (ὦ) γέρον ὁ Ξενοφῶν, (ὦ) Ξενοφῶν.

Οδοντικόληκτα ουδέτερα ακατάληκτα μονόθέμα σε -α, (-ατος): Ενικός αριθμός Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

τὸ κτῆμα τοῦ κτήματος τῷ κτήματι τὸ κτῆμα (ὦ) κτῆμα

Πληθυντικός αριθμός τὰ κτήματα τῶν κτημάτων τοῖς κτήμασι τὰ κτήματα (ὦ) κτήματα

Τα βαρύτονα (δηλαδή τα ουσιαστικά που δεν τονίζονται στη λήγουσα) οδοντικόληκτα σε – ις, -ιδος / -ιτος / -ιθος σχηματίζουν την αιτιατική σε –ν και την κλητική ενικού όμοια με το θέμα χωρίς την κατάληξη. Ενδεικτικά: Ενικός αριθμός Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

ὁ ὄρνις τοῦ ὄρνιθος τῷ ὄρνιθι τὸν ὄρνιν (ὦ) ὄρνι

Πληθυντικός αριθμός οἱ ὄρνιθες τῶν ὀρνίθων τοῖς ὄρνισι τοὺς ὄρνιθας (ὦ) ὄρνιθες

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ Το οξύτονο (δηλαδή το ουσιαστικό που τονίζεται στη λήγουσα) ουσιαστικό «τυραννὶς» και το «παῖς» σχηματίζουν την κλητική ενικού χωρίς κατάληξη. Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

ἡ τυραννὶς τῆς τυραννίδος τῇ τυραννίδι τὴν τυραννίδα (ὦ) τυραννὶ

αἱ τυραννίδες τῶν τυραννίδων ταῖς τυραννίσι τὰς τυραννίδας (ὦ) τυραννίδες

Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

ὁ παῖς τοῦ παιδὸς τῷ παιδὶ τὸν παῖδα (ὦ) παῖ

οἱ παῖδες τῶν παίδων τοῖς παισὶ τοὺς παῖδας (ὦ) παῖδες

37. Απαρέμφατο Υποκείμενο Απαρεμφάτου (ταυτοπροσωπία & ετεροπροσωπία) Όταν το υποκείμενο του απαρεμφάτου συμπίπτει με το υποκείμενο του ρήματος, γίνεται λόγος για ταυτοπροσωπία και το υποκείμενο, το οποίο συνήθως εννοείται, εκφέρεται σε ονομαστική. ὁ δ' [ : Κῦρος] ὑπέσχετο ἀνδρὶ ἑκάστῳ δώσειν πέντε ἀργυρίου μνᾶς ο Κύρος υποσχέθηκε ότι θα δώσει σε κάθε άνδρα ποσό πέντε μνων

Όταν το υποκείμενο του απαρεμφάτου μπορεί να είναι το αντικείμενο του ρήματος, από το οποίο εξαρτάται το απαρέμφατο ή και άλλο όνομα, τότε γίνεται λόγος για ετεροπροσωπία. Το υποκείμενο του απαρεμφάτου εκφέρεται κατά κανόνα σε αιτιατική πτώση. Σωκράτης πάντα ἡγεῖτο θεοὺς εἰδέναι ο Σωκράτης πίστευε ότι οι θεοί γνωρίζουν τα πάντα ὑμᾶς δὲ χρὴ πρῶτον τοῦτο γιγνώσκειν εσείς πρέπει πρώτα πρώτα να γνωρίζετε το εξής

38. Άλλες χρήσεις του απαρεμφάτου 

Απαρέμφατο του κατά τι ή της αναφοράς, συντάσσεται με επίθετα όπως τα ἀγαθός, ἄξιος, δεινός, ἐπιτήδειος, ἡδύς, ῥᾴδιος, χαλεπός κτό. φοβεροὶ μὲν ἰδεῖν, δεινοὶ δὲ μάχην φοβεροί στο να τους βλέπει κανείς, τρομεροί στη μάχη



Τελικό απαρέμφατο του σκοπού ή του αποτελέσματος. Το απαρέμφατο αποδίδει εδώ το σκοπό και το επιδιωκόμενο ή δυνατό αποτέλεσμα μιας πράξης ή κίνησης που δηλώνεται με το κυρίως ρήμα της πρότασης ( τὸ δὲ ἥμισυ (τοῦ στρατεύματος) κατέλιπε φυλάττειν τὸ στρατόπεδον το άλλο μισό του στρατιωτικού σώματος το άφησε για να φυλάει το στρατόπεδο



Ως επεξήγηση σε ένα προηγούμενο ουσιαστικό ή μιαν αντωνυμία

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

μὴ πάθωμεν ἅπερ πολλοὺς μὲν λέγουσιν ἐν θαλάττῃ πεπονθέναι, διὰ τὸ εὐτυχεῖν οὐκ ἐθέλοντας παύσασθαι πλέοντας ἀπολέσθαι μήπως πάθουμε όσα ακριβώς λέγεται πως έχουν πάθει εκείνοι που ταξιδεύουν στη θάλασσα, που καταστράφηκαν δηλαδή προσπαθώντας να πλουτίσουν γιατί δεν ήθελαν να πάψουν να ταξιδεύουν στη θάλασσα

Άσκηση 1. Στις επόμενες προτάσεις να βρείτε το είδος (ειδικό ή τελικό) και το υποκείμενο (ταυτοπροσωπία ή ετεροπροσωπία) των απαρεμφάτων. 1. Οἱ Πέρσαι ἠνάγκαζον τοὺς νέους μανθάνειν τοὺς νόμους. 2. Ἄξιον ἦν τοῖς ζῶσιν πενθεῖν τοὺς τεθνεῶτας. 3. Οἱ ἄριστοι ἄνδρες παρακελεύονται τοῖς πολίταις ὁμονοεῖν. 4. Ὁμολογεῖται τὴν πόλιν ἀρχαιοτάτην εἶναι. 5. Ἐπιθυμεῖ γενέσθαι ἀνὴρ τὰ μεγάλα πράττειν. Θεμιστοκλῆς ἔλεγεν τοὺς 6. Ἀθηναίους τῶν Ἑλλήνων ἄρχειν. 7. Ὁ πατὴρ καὶ ἡ μήτηρ εὐδαίμονά σε ἐπιθυμοῦσι γενέσθαι. 8. Ἀρχίδαμος ἔμελλε δῃώσειν τὴν γῆν. 9. Λέγεται Ξέρξην ἄνουν καὶ εὐήθη εἶναι. 10. Δοκοῦμεν τὸν Σωκράτην σοφὸν εἶναι. 11. Κῦρος παραγγέλει Κλεάρχῳ ἤκειν. 12. Οὐδεὶς τῶν πολιτῶν ἤθελεν ἀπειθεῖν. 13. Δοκοῦμεν τὸν Σωκράτην σοφὸν εἶναι. 14. Δυνάμεθα σῶσαι τὴν πατρίδα. 15. Ἐντεῦθεν ἐπειρῶντο ἀποχωρῆσαι. 16. Οὐκ ἐπίσταμαι κιθαρίζειν 17. Ἐδίδαξε τοὺς παῖδας τοξεύειν. 18. Πολλοὶ νομίζουσιν Ὅμηρον εἶναι τυφλόν. 19. Μένων ἐβούλετο πλουτεῖν. 20. Οὐ θέλω ὑμᾶς ἀγνοεῖν τοὺς νόμους. 21. Σόλων ἐβούλετο πολίτας φυλάττειν τοὺς νόμους. 22. Νομίζομεν ὑμᾶς πιστοὺς φίλους εἶναι. 23. Κῦρος παραγγέλλει τῷ Κλεάρχῳ ἥκειν. 24. Ἔλεγον Κῦρον ἄριστον ἄρχοντα γενέσθαι. 25. Ὤμοσαν οἵ τε Ἕλληνες καὶ Ἀριαῖος σύμμαχοι ἔσεσθαι. 26. Κῦρος ὑπέσχετο δώσειν πέντε μνᾶς. 27. Λύσανδρος τούς στρατηγούς ἐκέλευσε πλεῖν τὴν ταχίστην. 28. Φησὶ (ισχυρίζεται) ὁ κατήγορος οὐ δικαίως με λαμβάνειν τὸ ἀργύριον. 29. Ταύτην τὴν πολιτείαν ἀριστοκρατίαν ἐνόμιζε εἶναι. 30. Πάντας ὑμᾶς οἴομαι ( : νομίζω) γιγνώσκειν τοῦτο. 2. Να βρείτε τα έναρθρα απαρέμφατα στα παρακάτω παραδείγματα και να τα χαρακτηρίσετε ως προς τον συντακτικό τους ρόλο: 1. Οὐκ ἄρα τὸ χαίρειν ἐστὶν εὖ πράττειν. 2. Ὥρμησαν εἰς τὸ διώκειν. 3. Εἰς τοῦτο ἐλήλυθε τοῦ νομίζειν. 4. Βασιλέως ἀγαθοῦ τοῦτο ἔργον ἐνόμιζε, τὸ τοὺς ἀρχομένους ὡς πλεῖστα ἀγαθὰ ποιεῖν. 5. Ἀπέγνωκα τοῦ μάχεσθαι. 6. Τὸ σπεύδειν δέ σοι παραινῶ.

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Οι κοκορομαχίες του Θεμιστοκλή

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

8ο Θέμα Ο Ανδοκίδης υπερασπίζεται την συνθήκη ειρήνης (σπονδαί).

ρῶτον μέν οὖν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τούτου ἀναμνήσθητε, τί ὑμῖν ἐξ’ ἀρχῆς ὑπεθέμην τῷ λόγῳ. Ἄλλο τι ἤ τοῦτο, ὅτι διά τήν εἰρήνην οὐδεπώποτε ὁ δῆμος κατελύθη; Οὐκοῦν ἀποδέδεικται. Καὶ οὐδείς ἐξελέγξει με, ὡς οὐκ ἐστι ταῦτα ἀληθῆ. Ἤδη δέ τινων ἤκουσα λεγόντων, ὡς ἐκ τῆς τελευταίας εἰρήνης τῆς πρός Λακεδαιμονίους οἱ τε τριάκοντα κατέστησαν πολλοί τε Ἀθηναίων κώνειον πιόντες ἀπέθανον, οἱ δέ φεύγοντες ᾤχοντο. Ὁπόσοι οὖν ταῦτα λέγουσιν, οὐκ ὀρθῶς γιγνώσκουσιν· εἰρήνη γάρ καὶ σπονδαί πολύ διαφέρουσι σφῶν αὐτῶν.

ΑΝΔΟΚΙΔΗ: ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΠΡΟΣ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΥΣ ΕΙΡΗΝΗΣ 10 – 12

Λεξιλόγιο ἀναμιμνῄσκομαι + γενική: φέρνω στη μνήμη μου κάτι τί ὑμῖν ὑπεθέμην τῷ λόγῳ: τι σας έθεσα ως βάση του λόγου μου ὑποτίθέμαί τι: βάζω για τον εαυτό μου ως βάση ὁ δῆμος κατελύθη: η δημοκρατία καταλύθηκε ἐξελέγχω: αποδεικνύω, εξετάζω, φέρνω στο φως ἐξελέγχω + αιτιατική + ειδική πρόταση: μέσω ελέγχου αποδεικνύω ότι κάποιος … ἀκούω + γενική + κατηγορηματική μετοχή: ακούω κάποιον να … ἐκ τῆς τελευταίας εἰρήνης: εξαιτίας της τελευταίας ειρήνης

οἱ τριάκοντα κατέστησαν: οι τριάντα τύραννοι εγκαταστάθηκαν καθίσταμαι: εγκαθίσταμαι, διορίζομαι, παρουσιάζομαι, επικρατώ οἱ δέ φεύγοντες ᾤχοντο: άλλοι έφυγαν στην εξορία, εξόριστοι φεύγω: φεύγω, τρέπομαι σε φυγή, φεύγω από την πατρίδα μου, εξορίζομαι, ζω στην εξορία οἴχομαι: φεύγω, χάνομαι, αφανίζομαι, καταστρέφομαι, πεθαίνω οὐκ ὀρθῶς γιγνώσκω: δεν έχω σωστή άποψη, δε σκέφτομαι σωστά διαφέρουσι σφῶν αὐτῶν: διαφέρουν μεταξύ τους

Τι θα μάθω 1. 2. 3.

Γραμματική: γ’ κλίση ουσιαστικών (§§ 103-145) Συντακτικό: επιθετική & κατηγορηματική μετοχή Αρχικοί χρόνοι: δέδοικα, δείκνυμι, δέχομαι, δέω Α&Β, δηλῶ, διαλέγομαι

39. Γ΄ Κλίση (ΙΙ) β. Ημιφωνόληκτα ουσιαστικά Παραδείγματα: 1. Ενρινόληκτα ουσιαστικά: Μονόθέμα καταληκτικά σε -ίς, (-ινος): Ενικός αριθμός

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

Πληθυντικός αριθμός

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

ὁ δελφὶς τοῦ δελφῖνος τῷ δελφῖνι τὸν δελφῖνα (ὦ) δελφὶς

οἱ δελφῖνες τῶν δελφίνων τοῖς δελφῖσι τοὺς δελφῖνας (ὦ) δελφῖνες

Τα φωνήεντα -ι- και -α- εμπρός από τον χαρακτήρα -ν- των μονόθεμων καταληκτικών σε -ίς, -ινος και των μονόθεμων ακατάληκτων σε -άν, -ανος είναι μακρόχρονα. Μονόθέμα ακατάληκτα σε -άν, (-ανος): Ενικός αριθμός Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

ὁ παιὰν τοῦ παιᾶνος τῷ παιᾶνι τὸν παιᾶνα (ὦ) παιὰν

Πληθυντικός αριθμός οἱ παιᾶνες τῶν παιάνων τοῖς παιᾶσι τοὺς παιᾶνας (ὦ) παιᾶνες

Μονόθέμα ακατάληκτα σε -ην, (-ηνος): Ενικός αριθμός Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

ὁ σωλὴν τοῦ σωλῆνος τῷ σωλῆνι τὸν σωλῆνα (ὦ) σωλὴν

Πληθυντικός αριθμός οἱ σωλῆνες τῶν σωλήνων τοῖς σωλῆσι τοὺς σωλῆνας (ὦ) σωλῆνες

Διπλόθέμα ακατάληκτα σε -ήν, (-ενος): Ενικός αριθμός Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

ὁ αὐχὴν τοῦ αὐχένος τῷ αὐχένι τὸν αὐχένα (ὦ) αὐχὴν

Πληθυντικός αριθμός οἱ αὐχένες τῶν αὐχένων τοῖς αὐχέσι τοὺς αὐχένας (ὦ) αὐχένες

Μονόθέμα ακατάληκτα σε -ων, (-ωνος): Ενικός αριθμός Ον. Γεν.

ὁ ἀγὼν τοῦ ἀγῶνος

Πληθυντικός αριθμός οἱ ἀγῶνες τῶν ἀγώνων

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Δοτ. Αιτ. Κλητ.

τῷ ἀγῶνι τὸν ἀγῶνα (ὦ) ἀγὼν

τοῖς ἀγῶσι τοὺς ἀγῶνας (ὦ) ἀγῶνες

Διπλόθέμα ακατάληκτα σε -ων, (-ονος): Ενικός αριθμός Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

ὁ πνεύμων τοῦ πνεύμονος τῷ πνεύμονι τὸν πνεύμονα (ὦ) πνεῦμον

Πληθυντικός αριθμός οἱ πνεύμονες τῶν πνευμόνων τοῖς πνεύμοσι τοὺς πνεύμονας (ὦ) πνεύμονες

Τα ενρινόληκτα ουσιαστικά της γ΄ κλίσης έχουν την κλητική ενικού όμοια με την ονομαστική, εκτός από τα βαρύτονα διπλόθέμα σε -ων, -ονος που σχηματίζουν κλητική ενικού όμοια με το ασθενές θέμα: π.χ. ὁ δαίμων, (ὦ) δαῖμον ὁ τέκτων, (ὦ) τέκτον.

2. Υγρόληκτα ουσιαστικά: Μονόθέμα ακατάληκτα σε -ήρ, (-ηρος): Ενικός αριθμός Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

ὁ νιπτὴρ τοῦ νιπτῆρος τῷ νιπτῆρι τὸν νιπτῆρα (ὦ) νιπτὴρ

Πληθυντικός αριθμός οἱ νιπτῆρες τῶν νιπτήρων τοῖς νιπτῆρσι τοὺς νιπτῆρας (ὦ) νιπτῆρες

Διπλόθέμα ακατάληκτα σε - ήρ, (-έρος): Ενικός αριθμός Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

ὁ ἀθὴρ τοῦ ἀθέρος τῷ ἀθέρι τὸν ἀθέρα (ὦ) ἀθὴρ

Πληθυντικός αριθμός οἱ ἀθέρες τῶν ἀθέρων τοῖς ἀθέρσι τοὺς ἀθέρας (ὦ) ἀθέρες

Μονόθέμα ακατάληκτα σε -ωρ, (-ωρος): Ενικός αριθμός

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

Πληθυντικός αριθμός

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

ὁ ἰχὼρ τοῦ ἰχῶρος τῷ ἰχῶρι τὸν ἰχῶρα (ὦ) ἰχὼρ

οἱ ἰχῶρες τῶν ἰχώρων τοῖς ἰχῶρσι τοὺς ἰχῶρας (ὦ) ἰχῶρες

Διπλόθέμα ακατάληκτα σε -ωρ, (-ορος): Ενικός αριθμός Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

ὁ ἐκλέκτωρ τοῦ ἐκλέκτορος τῷ ἐκλέκτορι τὸν ἐκλέκτορα (ὦ) ἐκλέκτορ

Πληθυντικός αριθμός οἱ ἐκλέκτορες τῶν ἐκλεκτόρων τοῖς ἐκλέκτορσι τοὺς ἐκλέκτορας (ὦ) ἐκλέκτορες

Τα υγρόληκτα ουσιαστικά της γ΄ κλίσης έχουν την κλητική ενικού όμοια με την ονομαστική εκτός από τα βαρύτονα διπλόθέμα σε -ωρ, -ορος τα οποία σχηματίζουν κλητική όμοια με το ασθενές θέμα: π.χ. ὁ πράκτωρ, (ὦ) πράκτορ.

Μονόθέμα ακατάληκτα ουδέτερα σε -αρ, (-αρος): Ενικός αριθμός Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

τὸ νέκταρ τοῦ νέκταρος τῷ νέκταρι τὸ νέκταρ (ὦ) νέκταρ

Πληθυντικός αριθμός -

Συγκοπτόμενα διπλόθέμα ακατάληκτα σε -ηρ, (-ρος): Ενικός αριθμός Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

ὁ πατὴρ τοῦ πατρὸς τῷ πατρὶ τὸν πατέρα (ὦ) πάτερ

Πληθυντικός αριθμός οἱ πατέρες τῶν πατέρων τοῖς πατράσι τοὺς πατέρας (ὦ) πατέρες

1. Τα συγκοπτόμενα ουσιαστικά της γ΄ κλίσης «ὁ πατήρ», «ἡ μήτηρ», «ἡ θυγάτηρ», «ἡ γαστὴρ» στη γενική και τη δοτική του ενικού τονίζονται στη λήγουσα ενώ το «ἡ Δημήτηρ» τονίζεται στην προπαραλήγουσα, σε όλες τις πτώσεις εκτός από την ονομαστική που τονίζεται στην παραλήγουσα.

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ 2. Τα συγκοπτόμενα ουσιαστικά της γ΄ κλίσης σχηματίζουν την κλητική ενικού όμοια με το ασθενές θέμα και τονίζονται στην αρχική συλλαβή. Εξαιρείται το ουσιαστικό «ἡ γαστὴρ» που σχηματίζει την κλητική όμοια με την ονομαστική: (ὦ) γαστήρ. 3. Προσοχή στην κλίση του συγκοπτόμενου ουσιαστικού «ὁ ἀνὴρ» το οποίο στις πλάγιες πτώσεις του ενικού και σε όλο τον πληθυντικό αναπτύσσει μπροστά από το χαρακτήρα ένα -δ-. Κλίνεται ως εξής:

Ενικός αριθμός Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

ὁ ἀνὴρ τοῦ ἀνδρὸς τῷ ἀνδρὶ τὸν ἄνδρα (ὦ) ἄνερ

Πληθυντικός αριθμός οἱ ἄνδρες τῶν ἄνδρῶν τοῖς ἄνδράσι τοὺς ἄνδρας (ὦ) ἄνδρες

Σιγμόληκτα ουσιαστικά: Αρσενικά ακατάληκτα σε -ης, (-ους): Ενικός αριθμός Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

ὁ Ἀριστοτέλης τοῦ Ἀριστοτέλους τῷ Ἀριστοτέλει τὸν Ἀριστοτέλη (ὦ) Ἀριστότελες

Πληθυντικός αριθμός οἱ Ἀριστοτέλαι τῶν Ἀριστοτελῶν τοῖς Ἀριστοτέλαις τοὺς Ἀριστοτέλας (ὦ) Ἀριστοτέλαι

Αρσενικά ακατάληκτα σε -κλῆς, (-κλέους): Ενικός αριθμός Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

ὁ Προκλῆς τοῦ Προκλέους τῷ Προκλεῖ τὸνΠροκλέα (ὦ) Πρόκλεις

Πληθυντικός αριθμός οἱ Προκλεῖς τῶν Προκλέων τοὺς Προκλεῖς (ὦ) Προκλεῖς

Τα κύρια ονόματα σε -ης, -κλῆς στην κλητική ενικού δεν παίρνουν κατάληξη και ανεβάζουν τον τόνο. Θηλυκά ακατάληκτα σε -ώς, (-οῦς): Ενικός αριθμός Ον.

ἡ αἰδὼς

Πληθυντικός αριθμός -

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

τῆς αἰδοῦς τῇ αἰδοῖ τὴν αἰδῶ (ὦ) αἰδὼς

Τα ουσιαστικά «ἡ αἰδὼς» και «ἡ ἠὼς» δε σχηματίζουν πληθυντικό. Ουδέτερα ακατάληκτα σε -ος, (-ους): Ενικός αριθμός Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

τὸ ἔθνος τοῦ ἔθνους τῷ ἔθνει τὸ ἔθνος (ὦ) ἔθνος

Πληθυντικός αριθμός τὰ ἔθνη τῶν ἐθνῶν τοῖς ἔθνεσι τὰ ἔθνη (ὦ) ἔθνη

Τα ουδέτερα σιγμόληκτα σε -ος σχηματίζουν την ονομαστική, αιτιατική και κλητική πληθυντικού σε -η. π.χ. τὰ βέλεσ- α>βέλε-α>βέλη. Αν όμως πριν από το ε προηγείται άλλο ε, τότε συναιρούν το ε+α σε α: τὰ χρέε-α>χρέα, τὰ κλέε-α>κλέη. Ουδέτερα ακατάληκτα σε -ας, (-ως): Ενικός αριθμός Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

τὸ κρέας τοῦ κρέως τῷ κρέᾳ τὸ κρέας (ὦ) κρέας

Πληθυντικός αριθμός τὰ κρέα τῶν κρεῶν τοῖς κρέασι(ν) τὰ κρέα (ὦ) κρέα

Ουδέτερα ακατάληκτα σε -ας, (-ως ή -ατος): Ενικός αριθμός Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

τὸ πέρας τοῦ πέρατος τῷ πέρατι τὸ πέρας (ὦ) πέρας

Πληθυντικός αριθμός τὰ πέρατα τῶν περάτων τοῖς πέρασι(ν) τὰ πέρατα (ὦ) πέρατα

1. Το ουσιαστικό «τὸ πέρας» κλίνεται κατά τα οδοντικόληκτα σε -α, -ατος όπως «τὸ κτῆμα», εκτός από την ονομαστική, αιτιατική και κλητική ενικού που τις σχηματίζει από σιγμόληκτο θέμα σε -ας, -ως όπως «τὸ κρέας».

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ 2. Τα ουσιαστικά «τὸ γέρας» και «τὸ γῆρας» κλίνονται όπως «τὸ κρέας». Έχουν θέμα παντού καθαρά σιγμόληκτο. Προσοχή: «τὸ γῆρας» δεν έχει πληθυντικό. 3. Το ουσιαστικό «τὸ κέρας» κλίνεται σύμφωνα με τα σιγμόληκτα («τὸ κρέας») αλλά και σύμφωνα με τα οδοντικόληκτα («τὸ πέρας»). Έχει διπλούς τύπους στη γενική και δοτική του ενικού και σε όλες τις πτώσεις του πληθυντικού εκτός της δοτικής. 4. Το ουσιαστικό «τὸ τέρας» κλίνεται στον ενικό κατά «τὸ πέρας» και στον πληθυντικό κλίνεται και κατά «τὸ κρέας».

Ασκήσεις 1. Να μεταφέρετε τα παρακάτω ουσιαστικά στην γενική και αιτιατική ενικού και πληθυντικού αριθμού: Ενικός αριθμός ΓΕΝΙΚΗ

ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ

Πληθυντικός αριθμός ΓΕΝΙΚΗ

ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ

ὁ ἥρως ἡ μεῖξις ὁ χειμὼν ὁ ἀθὴρ ὁ γνώμων ὁ κηφὴν

2. Να μεταφερθούν τα παρακάτω ουσιαστικά στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού: τὸν ἁλιέα (αιτιατική ενικού) τῶν μυῶν (γενική πληθυντικού) τῇ φειδοῖ (δοτική ενικού) τὴν ἰσχὺν (αιτιατική ενικού) τὰς χάριτας (αιτιατική πληθυντικού)

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

τὸν κώνωπα (αιτιατική ενικού) (ὦ) ἐλέφαντες (κλητική πληθυντικού) (ὦ) σωτῆρες (κλητική πληθυντικού) οἱ μῆνες (ονομαστική πληθυντικού) τὸ γῆρας (ονομαστική ενικού) τοῦ κρέως (γενική ενικού) τὰ ἤθη (ονομαστική πληθυντικού) (ὦ) ἔριδες (κλητική πληθυντικού) οἱ θεράποντες (ονομαστική πληθυντικού) τῷ σπινθῆρι (δοτική ενικού) τῶν αὐλάκων (γενική πληθυντικού) τὸ μεῖγμα (ονομαστική ενικού) (ὦ) ἡγεμόνες (κλητική πληθυντικού)

3. Να κλιθούν στις πλάγιες πτώσεις ενικού και πληθυντικού τα παρακάτω ουσιαστικά: ὁ πούς, ἡ ἀλκυών, τὸ τεῖχος, ἡ ἴς (: ίνα), ὁ χιτών, ὁ πένης. 4. Να μεταφέρετε τα παρακάτω ουσιαστικά στην δοτική και αιτιατική ενικού και πληθυντικού αριθμού: Ενικός αριθμός ΔΟΤΙΚΗ

ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ

Πληθυντικός αριθμός ΔΟΤΙΚΗ

τὸ ἄστυ ἡ πειθὼ ἡ φάλαγξ ἡ βαλβὶς ὁ ἰχὼρ ὁ κίων

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ ἡ ποίησις ἡ σειρὴν

5. Να γραφεί η ίδια πτώση του άλλου αριθμού: ταῖς γυναιξὶ(ν) τοὺς λιμένας (ὦ) παῖδες τῷ Ἱεροκλεῖ τῇ κνημῖδι τὰ κτήματα τῷ Τιτᾶνι τὸν βαφέα τοὺς πήχεις τὴν δρῦν (ὦ) γὺψ τῇ πατρίδι τῇ Αὐλίδι (ὦ) χιόνες

Να κλιθούν οι πλάγιες πτώσεις ενικού και πληθυντικού των παρακάτω ουσιαστικών: ἡ φλόξ, ὁ ἱδρώς, τὸ ἔαρ, ἡ γαστήρ, τὸ χρέος, ὁ Ἐμπεδοκλῆς, ἡ κορωνίς, ὁ αἰών.

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

40. Επιθετική Μετοχή Χρησιμοποιείται ως επιθετικός προσδιορισμός ενός ουσιαστικού, με το οποίο συμφωνεί ως προς την πτώση, το γένος και τον αριθμό. Επειδή η μετοχή αυτή μπορεί να αναλυθεί σε αναφορική πρόταση λέγεται και "αναφορική. Κατά κανόνα όμως η επιθετική μετοχή συνοδεύει ένα έναρθρο ουσιαστικό ή εκφέρεται και η ίδια με άρθρο. τὸν ἱερὸν καλούμενον πόλεμον ἐστράτευσαν ξεκίνησαν τον πόλεμο που ονομάστηκε "ιερός" ὁ παρὼν καιρός η παρούσα στιγμή

41. Κατηγορηματική Μετοχή Όταν χρησιμοποιείται με τα ρήματα εἰμί, γίγνομαι, ὑπάρχω, λειτουργεί ως κατηγορούμενο. Στην περίπτωση αυτή, μετάφράζουμε ως περίφραση την μετοχή ή πιο απλά δεν μεταφράζουμε καθόλου το ρήμα αλλά μόνο την μετοχή. μισοῦντες γίγνονται τοὺς κακούς μισούν τους κακούς [γίνονται άνθρωποι που μισούν τους κακούς].

42. Συνήθη ρήματα με κατηγορηματική μετοχή Ρήματα που δηλώνουν μια ψυχική (συγ)κίνηση ή κατάσταση (πάθος, συναίσθημα ή διάθεση), όπως χαίρω, ἥδομαι, αἰσχύνομαι, ἀγανακτῶ, ὀργίζομαι, μεταμέλομαι, χαλεπῶς, ῥᾳδίως φέρειν, κτό. (ρήματα ψυχικού πάθους). χαίρω διαλεγόμενος τοῖς σφόδρα πρεσβύταις χαίρομαι να συζητώ με τους πολύ ηλικιωμένους [ή: συζητώ με χαρά κ.λπ.] [οἱ Ἀθηναῖοι] μετεμέλοντο τὰς σπονδὰς οὐ δεξάμενοι οι Αθηναίοι μετάνιωναν που δεν αποδέχτηκαν τη συμφωνία ειρήνης. οὕτως ῥᾳδίως φέρεις ἡμᾶς ἀπολείπων μας εγκαταλείπεις με τόσο ελαφριά την καρδιά. ἐβαρύνοντο δὲ καὶ χαλεπῶς ἔφερον οἰκίας τε καταλείποντες καὶ ἱερά τους έθλιβε και τους στεναχωρούσε που άφηναν πίσω τα σπίτια και τα ιερά τους

Ρήματα που σημαίνουν "ευεργετώ" ή "αδικοπραγώ", "πετυχαίνω", "παραλείπω", "υπερέχω", "υστερώ" ή "αστοχώ", όπως π.χ. εὖ ποιῶ, εὐτυχῶ, ἀδικῶ, νικῶ, κρατῶ, ἡττῶμαι, ἁμαρτάνω, λείπομαι, χαρίζομαι, κτό.: εὖ ἐποίησας ἀναμνήσας με καλά έκανες και μου το θύμησες [ή: καλά και μου το θύμησες]

Ρήματα που σημαίνουν "αρχίζω" και "παύω", "αντέχω", "κουράζομαι", όπως τα ἄρχομαι (ὑπάρχω, κατάρχω), παύω, λήγω, ἀνέχομαι, καρτερῶ, ὑπομένω, κάμνω, ἀπεῖπον, ἀπείρηκα κτό. ἄρξομαι ἀπὸ τῆς ἰατρικῆς λέγων θα αρχίσω μιλώντας για την ιατρική [ή: θα μιλήσω πρώτα για την ιατρική]

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

μὴ κάμῃς φίλον ἄνδρα εὐργετῶν μη κουραστείς να ευεργετείς έναν φίλο σου ἀπείποιμεν δ' ἂν ἀκούοντές τε καὶ λέγοντες θα κουραζόμασταν να ακούμε και να μιλάμε

Αισθητικά ρήματα, εκείνα δηλαδή που δηλώνουν αισθητηριακή ή νοητική αντίληψη, γνώση εν γένει, καθώς και όσα δηλώνουν μάθηση, μνήμη, και λήθη, όπως το αἰσθάνομαι, ὁρῶ, ἀκούω, περιορῶ [ : "παραβλέπω", "ανέχομαι", "επιτρέπω"], γιγνώσκω, ἐπίσταμαι, μανθάνω, οἶδα, πυνθάνομαι, εὑρίσκω, λαμβάνω, καταλαμβάνω, μέμνημαι, ἐπιλανθάνεσθαι, κτό ἡμεῖς ἀδύνατοι ὁρῶμεν ὄντες τῇ οἰκείᾳ μόνον δυνάμει περιγενέσθαι εμείς βλέπουμε πως δεν είμαστε σε θέση να υπερισχύσουμε μόνο με τις δικές μας δυνάμεις μέμνημαι τοιαῦτα ἀκούσας σου θυμάμαι ότι άκουσα τέτοια από εσένα

43. Κατηγορηματική Μετοχή με ιδιόμορφα ρήματα Eίναι πάντα άναρθρη, απαντά σε όλους τους χρόνους που έχουν μετοχή και αναφέρεται στο υποκείμενο του ρήματος από το οποίο εξαρτάται. Δέχεται άρνηση οὐ και μεταφράζεται συνήθως με τα «ότι», «πως», «που», «να». Με μερικά ρήματα μεταφράζεται η κατηγορηματική μετοχή ως ρήμα και το ρήμα ως επίρρημα: φαίνομαι, φανερός εἰμι: φανερά δῆλός εἰμι: φανερά διαβιῶ, διαμένω, διαγίγνομαι, διάγω, οὐ διαλείπω, διατελῶ: συνεχώς λανθάνω: κρυφά οἴχομαι: γρήγορα, αμέσως τυγχάνω: τυχαία φαίνομαι, φανερός εἰμι: είμαι φανερός φθάνω: πρώτα, πρώτος,προλαβαίνω να ὁ πρεσβύτερος [παῖς] παρὼν ἐτύγχανεν ο μεγαλύτερος γιος του έτυχε να είναι εκεί λάθε βιώσας να ζεις στην αφάνεια. ἔφθησαν πολλῷ οἱ Σκῦθαι τοὺς Πέρσας ἐπὶ τὴν γέφυραν ἀφικόμενοι οι Σκύθες έφθασαν στη γέφυρα πολύ νωρίτερα από τους Πέρσες.

44. Ρήματα με διπλή σύνταξη φαίνομαι: με μετοχή σημαίνει "φανερώνομαι", "είμαι φανερός", "αποδεικνύομαι", "είναι φανερό ότι" με απαρέμφατο σημαίνει "δίνω την εντύπωση", "φαίνομαι πως, σαν να…", χωρίς όμως, ενδεχομένως, αυτό που φαίνεται να συμβαίνει και στην πραγματικότητα ἀνέχομαι και το ὑπομένω: με μετοχή έχουν τη σημασία "αντέχω", "υπομένω" με απαρέμφατο σημαίνουν "τολμώ" ἄρχομαι: με μετοχή έχει τη σημασία "βρίσκομαι στη αρχή μιας ενέργειας σε αντίθεση προς το τέλος ή τη μέση της" με απαρέμφατο σημαίνει "αρχίζω", "ξεκινάω να κάνω κάτι":

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

γιγνώσκω: με μετοχή σημαίνει "γνωρίζω ότι", "αναγνωρίζω", "κατανοώ", με απαρέμφατο σημαίνει "κρίνω", "αποφασίζω" εἰδέναι, το ἐπίστασθαι και το μανθάνω: με μετοχή σημαίνουν "γνωρίζω, ξέρω, καταλαβαίνω, μαθαίνω ότι κάτι είναι, υπάρχει", με απαρέμφατο σημαίνουν "γνωρίζω, ξέρω, μαθαίνω να κάνω κάτι" μέμνημαι και το ἐπιλανθάνομαι: με μετοχή σημαίνουν "θυμάμαι, λησμονώ ότι κάτι είναι, υπάρχει", με απαρέμφατο σημαίνουν "θυμάμαι, λησμονώ να κάνω κάτι"

Ασκήσεις 1. Μεταφράστε τις παρακάτω προτάσεις και εντοπίστε την κατηγορηματική μετοχή, το υποκείμενό της και την κατηγορία στην οποία ανήκει το ρήμα από το οποίο εξαρτάται: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 2.

Οἱ δικασταί ἤκουσαν τῶν μαρτύρων λεγόντων. Ἀγησίλαος ἥδετο τιμώμενος ὑπό τῶν στρατιωτῶν. Οὗτοι διατελοῦσιν ὄντες ἐλεύθεροι. Οἱ ἄνθρωποι ὀργίζονται ἀδικούμενοι. Ἐλυποῦντο οἱ δυνατοί καλά κτήματα ἀπολωλεκότες. Ἴσθι ἀνόητος ὤν. Ἀπείρηκα (απόκαμα) ἤδη βαδίζων καί τρέχων. Ὅτε ἠσθένει Δαρεῖος, Ἀρταξέρξης παρών ἐτύγχανεν. Τισσαφέρνης ἐλέγχει Ὀρόντα ψευδόμενον. Χαίρω διαλεγόμενος τοῖς σφόδρα πρεσβύταις. Μετεμέλοντο τάς σπονδάς οὐ δεξάμενοι. Διάγουσιν ἀσκοῦντες το σῶμά τε και την ψυχήν. Σωκράτης ἐδείκνυ τοῖς ξυνοῦσιν ἑαυτόν καλόν κἀγαθόν ὄντα. Γιγνώσκω ἥττων ὤν πολύ ὑμῶν. Παρασκευαζόμενοι ταῦτα ὅλην τήν ἡμέραν διετέλεσαν οἱ Ἀθηναῖοι. Ἐμοί χαρίζου ἀποκρινόμενος. Οἱ Αθηναῖοι οὐκ ἠνείχοντο ἀκούοντες τῶν ἀντιλεγόντων. Πόθεν ἄν ἀρξαίμεθα ἄνδρας ἀγαθούς ἐπαινοῦντες: Ὁρῶντες σε ἀνεξόμεθα καί καρτερήσομεν ὑπό σοῦ εὐεργετούμενοι. Οἱ Θηβαῖοι ἔλαθον εἰσελθόντες ἐς Πλάταιαν. Ἥδομαι ἀκούων σου φρονίμους λόγους. (άμεση αντίληψη) Ἤκουσε ἥκοντα Ξενοφῶντα. (έμμεση αντίληψη) Οὐ γάρ ἄν ἀδικώτερον οὐδένας ἡμῶν εὕροιτε τηλικαύταις συμφοραῖς περιπεπτωκότας. Τισσαφέρνης ἐν Σάρδεσιν ἐτύγχανεν ὤν. Διατετέλεκεν αθρόους μέν ημας κολακεύων, ένα δ’έκαστον προπηλακίζων. Ευ εποίησας αφικόμενος.

Να εντοπίσετε και να αναγνωρίσετε τις μετοχές στις παρακάτω προτάσεις: 1. Ἀπέλαβε δὲ τὴν τυραννίδα τρόπῳ τῷ εἰρημένῳ. 2. Τὴν μὲν οὖν γενομένην ναυμαχίαν αὐτοὶ κατὰ μόνας ἀπεωσάμεθα Κορινθίους. 3. Ἐπολέμει τοῖς Θρᾳξὶ τοῖς ὑπὲρ Ἑλλήσποντον οἰκοῦσι. 4. Ὁ δὲ Θηραμένης ὥσπερ εἰκὸς καὶ θεοὺς ἐπεκαλεῖτο καὶ ἀνθρώπους καθορᾶν τὰ γιγνόμενα. 5. Χρῇ γυναικὶ τῶν οὐσῶν, οἶμαι δὲ καὶ τῶν γεγενημένων καὶ τῶν ἐσομένων, χαλεπωτάτῃ; 6. Ὁρῶ καὶ τοὺς ἱππικοὺς βουλομένους γενέσθαι οὐ τοὺς εὐπειθεστάτους ἀλλὰ τοὺς θυμοειδεῖς ἵππους κτωμένους. 7. Ὁ μὴ δαρεὶς οὐ παιδεύεται.

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ 8. Καὶ πειράσομαι τῷ λόγῳ τοῦτον μὲν ἐπιδεῖξαι ψευδόμενον, ἐμαυτὸν δὲ βεβιωκότα μέχρι τῆσδε τῆς ἡμέρας ἐπαίνου μᾶλλον ἄξιον ἢ φθόνου. 9. Ὁ δὲ [Κῦρος] ἐλπίδας λέγων διῆγε καὶ δῆλος ἦν ἀνιώμενος. 10. Φοβούμενοι τὴν ὁδὸν ὅμως συνηκολούθησαν. 11. Δηλοῖ αὐτὸν Ἀθηναῖον τὸν δῆμον ποιήσαντα, ψευδόμενος. 12. Ἐλυποῦντο οἱ δυνατοὶ καλὰ κτήματα ἀπολωλεκότες. 13. Ἀκροασάμενοι τῆς ἀπολογίας τότε ἤδη ψηφίζεσθε. 14. Συλλαμβάνει Κῦρον ὡς ἀποκτενῶν. 15. Δίκαια δράσας συμμάχους τοὺς θεοὺς ἕξεις. 16. Οἱ δ’ἀπήγαγον τὸν ἄνδρα διὰ τῆς ἀγορᾶς μάλα μεγάλῃ τῇ φωνῇ δηλοῦντα οἷα ἔπασχε. 17. Ὁ μέντοι Ἀγησίλαος ἐκείνους καίπερ ὁρῶν οὐκ ἐδίωκεν. 18. Εὖ δ’ἴσθι μηδὲν ἂν με τούτων ἐπιχειρήσαντά σε πείθειν. 19. Ἀλλὰ γὰρ οὐ πρὸς τὰς τούτων κτήσεις ἀποβλέψας ποιοῦμαι. 20. Τὴν μνήμην τὴν τῷ χρόνῳ συμπαρακολουθοῦσαν ἀθανασίας μεταλαμβάνομεν.

Πώς πέθανε ο Δημοσθένης

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

9ο Θέμα Το πρώτο βιβλίο από την Ιστορία του Θουκυδίδη αναφέρεται στα αίτια του Πελοποννησιακού πολέμου. Εδώ, οι Κορίνθιοι μετά την ήττα τους στη ναυμαχία, κοντά στην είσοδο του Αμβρακικού κόλπου, ναυπηγούν στόλο. Ταυτόχρονα, τόσο οι Κερκυραίοι όσο και οι Κορίνθιοι, στέλνουν στην Αθήνα πρέσβεις.

όν δέ ἐνιαυτόν πάντα τόν μετά τήν ναυμαχίαν καὶ τόν ὕστερον οἱ Κορίνθιοι ὀργῇ φέροντες τόν πρός Κερκυραίους πόλεμον ἐναυπηγοῦντο καὶ παρεσκευάζοντο τά κράτιστα νεῶν στόλον ἔκ

τε αὐτῆς Πελοποννήσου ἀγείροντες καὶ τῆς ἄλλης Ἑλλάδος ἐρέτας μισθῷ πείθοντες. Πυνθανόμενοι δέ οἱ Κερκυραῖοι τήν παρασκευήν αὐτῶν ἐφοβοῦντο καὶ –ἦσαν γάρ οὐδενός Ἑλλήνων ἔνσπονδαι οὐδέ ἐσεγράψαντο ἑαυτούς οὔτε ἐς τάς Ἀθηναίων σπονδάς οὔτε ἐς τάς Λακεδαιμονίων– ἔδοξεν αὐτοῖς ἐλθοῦσιν ὡς τούς Ἀθηναίους ξυμμάχους γενέσθαι καὶ ὠφελίαν τινά πειρᾶσθαι ἀπ’ αὐτῶν εὑρίσκεσθαι. Οἱ δέ Κορίνθιοι πυθόμενοι ταῦτα ἦλθον καὶ αὐτοί ἐς τάς Ἀθήνας πρεσβευσόμενοι, ὅπως μή σφίσι πρός τῷ Κερκυραίων ναυτικῷ καὶ τό αὐτῶν προσγενόμενον ἐμπόδιον γένηται θέσθαι τόν πόλεμον ᾗ βούλονται. ΘΟΥΚΥΔΙΔΗ: ΒΙΒΛΙΟ Ι, 31

Λεξιλόγιο ὁ ἐνιαυτός: το έτος, ο χρόνος ὀργῇ φέρω: οργίζομαι ἐναυπηγοῦντο τά κράτιστα: ναυπηγούσαν μ’ όλες τους τις δυνάμεις παρασκευάζομαι: κάνω προετοιμασία τά κράτιστα: με όλα τα μέσα ἀγείρω: συγκεντρώνω ὁ ἐρέτης: ο κωπηλάτης εἰμι ἔνσπονδός τινος: ανήκω στη συμμαχία κάποιου ὁ, ἡ ἔνσπονδος, τό ἔνσπονδον: ο περιλαμβανόμενος στις σπονδές, ο σύμμαχος ο υπόσπονδος ὁ, ἡ ἔκσπονδος, τό ἔκσπονδον: ο παραβάτης των σπονδών,

εἰσγράφομαι: καταγράφομαι, εγγράφομαι πυνθάνομαι: μαθαίνω, ακούω από κάποιον, ζητώ να μάθω για κάποιον, πληροφορούμαι πρεσβεύομαι: διαπραγματεύομαι μέσω πρέσβεων πρεσβεύω: είμαι πρεσβευτής ὅπως μή γένηται ἐμπόδιον τό (ναυτικόν) αὐτῶν: για να μη γίνει εμπόδιο το ναυτικό τους (των Αθηναίων δηλαδή) προσγίγνομαι: έρχομαι κοντά, προσκολλούμαι, προστίθέμαι, συμβαίνω τίθέμαι τόν πόλεμον: διευθετώ τόν πόλεμο τίθημι νόμον: νομοθετώ (για νομοθέτη) τίθέμαι νόμον: θεσπίζω νόμο για τον εαυτό μου

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Τι θα μάθω 1. Γραμματική: γ’ κλίση ουσιαστικών (§§ 103-145) - ανώμαλα ουσιαστικά (§§ 146-153) 1. Συντακτικό: επιρρηματική μετοχή, χρήσεις του ὡς 2. Αρχικοί χρόνοι: δίδωμι, διώκω, δοκῶ, δουλῶ, δρῶ, δύναμαι, δύω

45. Ανώμαλα ουσιαστικά 1. Ετερόκλιτα Τα συνηθέστερα ετερόκλιτα ουσιαστικά είναι τα εξής: ὁ υἱός, ὁ πρεσβευτής, ἡ γυνή, τὸ πῦρ, ὁ χρὼς (: το δέρμα, η επιδερμίδα), ὁ Ἄρης και κλίνονται κατά τον ακόλουθο τρόπο: Ενικός αριθμός Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλ.

ὁ υἱὸς τοῦ υἱοῦ / υἱέος τῷ υἱῷ / υἱεῖ τὸν υἱὸν (ὦ) υἱὲ

ὁ πρεσβευτὴς τοῦ πρεσβευτοῦ τῷ πρεσβευτῇ τὸν πρεσβευτὴν (ὦ) πρεσβευτὰ

ἡ γυνὴ τῆς γυναικὸς τῇ γυναικὶ τὴν γυναῖκα (ὦ) γύναι

τὸ πῦρ τοῦ πυρὸς τῷ πυρὶ τὸ πῦρ (ὦ) πῦρ

Ενικός αριθμός Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλ.

ὁ χρὼς τοῦ χρωτὸς τῷ χρωτὶ / χρῷ τὸν χρῶτα (ὦ) -

ὁ Ἄρης τοῦ Ἄρεως τῷ Ἄρει τὸν Ἄρη / Ἄρην (ὦ) Ἄρες

Πληθυντικός αριθμός Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλ.

οἱ υἱοὶ / υἱεῖς τῶν υἱῶν / υἱέων τοῖς υἱοῖς / υἱέσι τοὺς υἱοὺς / υἱέας / υἱεῖς (ὦ) υἱοὶ / υἱεῖς

οἱ πρέσβεις τῶν πρέσβεων τοῖς πρέσβεσι τοὺς πρέσβεις (ὦ) πρέσβεις

αἱ γυναῖκες τῶν γυναικῶν ταῖς γυναιξὶ τὰς γυναῖκας (ὦ) γυναῖκες

τὰ πυρὰ τῶν πυρῶν τοῖς πυροῖς τὰ πυρὰ (ὦ) πυρὰ

2. Μεταπλαστά

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ Τα συνηθέστερα μεταπλαστά ουσιαστικά είναι τα εξής: ἡ ναῦς, ἡ χείρ, ἡ κλείς, ὁ μάρτυς, ὁ, ἡ κύων, ὁ Ζεύς , τὸ οὖς, τὸ ὕδωρ, τὸ δόρυ, τὸ φρέαρ και κλίνονται κατά τον ακόλουθο τρόπο: Ενικός αριθμός Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλ.

ἡ ναῦς τῆς νεὼς τῇ νηὶ τὴν ναῦν (ὦ) ναῦ

ἡ χεὶρ τῆς χειρὸς τῇ χειρὶ τὴν χεῖρα (ὦ) χεὶρ

ἡ κλεὶς τῆς κλειδὸς τῇ κλειδὶ τὴν κλεῖδα / κλεῖν (ὦ) κλεὶς

Πληθυντικός αριθμός Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλ.

αἱ νῆες τῶν νεῶν ταῖς ναυσὶ(ν) τὰς ναῦς (ὦ) νῆες

αἱ χεῖρες τῶν χειρῶν ταῖς χερσὶ(ν) τὰς χεῖρας (ὦ) χεῖρες

αἱ κλεῖδες τῶν κλειδῶν ταῖς κλεισὶ(ν) τὰς κλεῖδας / κλεῖς (ὦ) κλεῖδες

Ενικός αριθμός Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλ.

ὁ μάρτυς τοῦ μάρτυρος τῷ μάρτυρι τὸν μάρτυρα (ὦ) μάρτυς

ὁ, ἡ κύων τοῦ, τῆς κυνὸς τῷ, τῇ κυνὶ τὸν, τὴν κύνα (ὦ) κύον

ὁ Ζεὺς τοῦ Διὸς τῷ Διὶ τὸν Δία (ὦ) Ζεῦ

Πληθυντικός αριθμός Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλ.

οἱ μάρτυρες τῶν μαρτύρων τοῖς μάρτυσι τοὺς μάρτυρας (ὦ) μάρτυρες

οἱ, αἱ κύνες τῶν κυνῶν τοῖς, ταῖς κυσὶ(ν) τοὺς, τὰς κύνας (ὦ) κύνες

Ενικός αριθμός Ον. Γεν.

τὸ οὖς τοῦ ὠτὸς

τὸ ὕδωρ τοῦ ὕδατος

τὸ δόρυ τοῦ δόρατος

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

τὸ φρέαρ τοῦ φρέατος

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Δοτ. Αιτ. Κλ.

τῷ ὠτὶ τὸ οὖς (ὦ) οὖς

τῷ ὕδατι τὸ ὕδωρ (ὦ) ὕδωρ

τῷ δόρατι τὸ δόρυ (ὦ) δόρυ

τῷ φρέατι τὸ φρέαρ (ὦ) φρέαρ

Πληθυντικός αριθμός Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλ.

τὰ ὦτα τῶν ὤτων τοῖς ὠσὶ(ν) τὰ ὦτα (ὦ) ὦτα

τὰ ὕδατα τῶν ὑδάτων τοῖς ὕδασι(ν) τὰ ὕδατα (ὦ) ὕδατα

τὰ δόρατα τῶν δοράτων τοῖς δόρασι(ν) τὰ δόρατα (ὦ) δόρατα

τὰ φρέατα τῶν φρεάτων τοῖς φρέασι(ν) τὰ φρέατα (ὦ) φρέατα

Παρατήρηση: το κύριο όνομα «ὁ Ζεὺς» σχηματίζει μόνο ενικό αριθμό Ασκήσεις 1. Να συμπληρώσετε τα κενά με τους κατάλληλους τύπους των ονομάτων: Ενικός Ονομ.:

ἡ γυνὴ

Γεν.:

τῆς χειρὸς

Δοτ.: Αιτ.:

τὸ στάδιον

Κλητ.:

(ὦ) υἱὲ

(ὦ) οὖς

Πληθυντικός Ονομ.: Γεν.:

αἱ νῆες τῶν πυρῶν

τῶν σταθμῶν

Δοτ.:

..........

Αιτ.:

τὰ σῖτα

Κλητ.:

..........

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ 2. Να μεταφέρετε τους παρακάτω τύπους στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού. τὸν πρεσβευτὴν τὰ πυρὰ (αιτ.) ἡ γυνὴ τῷ μάρτυρι τῶν κυνῶν 3. Να μεταφέρετε τις παρακάτω συνεκφορές στις ζητούμενες πτώσεις: ἡ σώφρων γυνὴ γενική ενικού δοτική πληθυντικού πᾶν πῦρ δοτική ενικού αιτιατική πληθυντικού ὁ σοφὸς πρεσβευτὴς κλητική ενικού αιτιατική πληθυντικού ἡ μέλαινα ναῦς αιτιατική ενικού γενική πληθυντικού ἡ χρυσῆ χεὶρ δοτική ενικού ονομαστική πληθυντικού τὸ ἄφθονον ὕδωρ γενική ενικού δοτική πληθυντικού ὁ ἄφρων μάρτυς γενική ενικού δοτική πληθυντικού

46. Επιρρηματικές μετοχές Ο μετοχές δηλώνουν μια ενέργεια και προσδιορίζουν επιρρηματικά το περιεχόμενο του ρήματος της πρότασης. Ταυτόχρονα λειτουργούν και ω ρήματα και ως δευτερεύουσες προτάσεις. Πολλές φορές, η διάκριση του είδους δεν είναι εύκολη, καθώς επιδέχεται πολλές ερμηνείες. Τροπικές: μεταφράζονται με οντας/-ώντας ή με την έκφραση "με" και το αντίστοιχο ουσιαστικό ή με τροπικό επίρρημα. Η τροπική μετοχή που εκφέρεται με άρνηση (οὐ) αποδίδεται με το "χωρίς να…". Οι μετοχές ἔχων, ἄγων, λαβών, φέρων αποδίδονται ως "με", "μαζί με" Τελικές: αναλύονται σε δευτερεύουσα τελική πρόταση. Εξαρτώνται συνήθως από ρήματα που σημαίνουν "πηγαίνω", "έρχομαι", "στέλνω", κτό.. Ενίοτε συνοδεύονται από το ὡς και τίθενται πάντα σε χρόνο μέλλοντα. Χρονικές: μεταφράζονται χρονική πρόταση. Συνοδεύονται από επιρρήματα όπως όπως ἅμα ( : ταυτόχρονα, μαζί με) εὐθύς, αὐτίκα( : αμέσως), ἄρτι( : μόλις), ἔτι Αν βρίσκονται σε αόριστο, δηλώνουν προτερόχρονη ενέργεια και μεταφράζονται με το αφού. Σε ενεστώτα δηλώνουν το σύγχρονο και και μεταφράζονται με το ενώ. Αιτιολογικές: αναλύονται σε αιτιολογική πρόταση. ἅτε, οἷα, οἷον: πραγματική ή αντικειμενική αιτιολογία ὡς, ὥσπερ: υποκειμενική αιτιολογία και μετφράζονται διότι τάχα [ή: σαν να, λες και]

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ Υποθετικές: αναλύονται σε υποθετική πρόταση. Ισχυρές ενδείξεις είναι η έγκλιση του ρήματος της πρότασης να είναι δυνητικό ή να είναι σε μέλλοντα. Εναντιωματικές: αναλύονται σε εναντιωματική πρόταση. Ενισχύονται με επιρρήματα όπως το καί, καίπερ.

47. Συνημμένη και απόλυτη μετοχή Εάν το υποκείμενο της μετοχής είναι οποιοσδήποτε όρος της πρότασης στην οποίαν ανήκει, τότε η επιρρηματική μετοχή λέγεται συνημμένη, καθώς "συνάπτεται", συνδέεται συντακτικά με την πρόταση που προσδιορίζει. Συνήθως η συνημμένη επιρρηματική μετοχή αναφέρεται στο υποκείμενο ή στο αντικείμενο της πρότασης Εάν όμως το υποκείμενο της επιρρηματικής μετοχής δεν ανήκει συντακτικά στην υπόλοιπη πρόταση και αποτελεί μαζί με τη μετοχή μια ιδιαίτερη συντακτική ενότητα, τότε η επιρρηματική μετοχή λέγεται απόλυτη, καθώς είναι χωριστή, "αποδεσμευμένη" και ανεξάρτητη ως προς την σύνταξη από τους υπόλοιπους όρους της πρότασης. Γενική απόλυτη: είναι η συχνότερη απόλυτη επιρρηματική μετοχή. Αιτιατική απόλυτη: το ουδέτερο ενικό μιας μετοχής από απρόσωπα ρήματα Συνήθως είναι εναντιωματική. δέον, χρεών: ενώ, μολονότι είναι ή ήταν ή θα ήταν αναγκαίο πρέπον, προσῆκον: ενώ, μολονότι είναι ήταν ή θα ήταν πρέπον ὄν, ἐξόν, παρὸν και τα δυνατὸν ὄν, οἷόν τε ὄν: ενώ, μολονότι είναι ήταν ή θα ήταν δυνατό αἰσχρὸν ὄν: ενώ, μολονότι είναι ήταν ή θα ήταν επονείδιστο ἄδηλον ὄν: ενώ, μολονότι είναι ήταν ή θα ήταν άγνωστο

Άσκηση 1. Να εντοπίσετε και να αναγνωρίσετε τις επιρρηματικές μετοχές στις παρακάτω προτάσεις: 1. Ἕλλην ὢν Ἕλληνας ἀδικεῖ. 2. Ἀρταξέρξου βασιλεύοντος Κῦρος ἐπὶ Σοῦσα ἐστράτευσεν. 3. Ἀλλὰ τι δὴ ὑμᾶς ἐξὸν ἀπολέσαι οὐκ ἐπὶ τοῦτο ἤλθομεν. 4. Ταῦτα ἐποίουν γενομένου σκότους. 5. Ἐπαιάνιζον ἄμα πλέοντες. 6. Ἔστησαν τρόπαιον ὡς νενικηκότες. 7. Καὶ διὰ τοῦτο ὀργισθεὶς Ἀπόλλων κτείνει Κύκλωπας. 8. Οἱ Θηβαῖοι συνεκάλεσαν ἀπὸ τῶν πόλεων ἁπασῶν ἀκουσομένους τῆς παρὰ βασιλέως ἐπιστολῆς. 9. Οἱ Ἕλληνες παρεσκευάζοντο ὡς δεξόμενοι αὐτόν. 10. Ἐλθόντος τοῦ θανάτου οὐδεὶς βούλεται ἀποθανεῖν. 11. Νικήσαντες ἁπάντων τούτων ὑμεῖς κύριοι ἔσεσθε. 12. Οἱ βάρβαροι ἀπῆλθον οὐδὲν ἀποκρινόμενοι. 13. Ἐπορεύοντο κατοψόμενοι τοὺς πολεμίους. 14. Καὶ γὰρ ὡς ἐγὼ οἶμαι, ὀνήσεσθε ἀκούοντες. 15. Τοιαῦτα αὐτοῖς τὸ μέγεθος καὶ τοσαῦτα τὸ πλῆθος εἴργασται, ὥστε μήτ’ ἂν ψευδόμενον δεινότερα τῶν ὑπαρχόντων κατηγορῆσαι. 16. Οὕτω περὶ µικρῶν ἐκινδυνεύοµεν ἐξὸν ἀδεῶς πολλὰ κεκτῆσθαι. 17. Καὶ αἰσχρὸν τοὺς μὲν περὶ τὰ Τρωϊκὰ γενομένους μιᾶς γυναικὸς ἁρπασθείσης οὕτως ἅπαντας συνοργισθῆναι τοῖς ἀδικηθεῖσιν.

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Η γενναιότητα των γυναικών της Σπάρτης

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

10ο Θέμα Ο ρήτορας υποστηρίζει ότι οι νόμοι είναι απαραίτητος όρος για την ευταξία.

ἰ μέν τις ὑμῶν ἐξετάσαι βούλεται τί ποτ’ ἐστί τό αἴτιον καὶ τό ποιοῦν τήν βουλήν συλλέγεσθαι, τόν δῆμον εἰς τήν ἐκκλησίαν ἀναβαίνειν, τά δικαστήρια κληροῦσθαι, τάς ἕνας ἀρχάς ταῖς νέαις

ἑκούσας ὑπεξιέναι, καὶ πάντα, δι’ ὧν ἡ πόλις οἰκεῖται καὶ σῴζεται γίγνεσθαι, τούς νόμους εὑρήσει τούτων αἰτίους καὶ τό τούτοις ἅπαντας πείθεσθαι· ἐπεί λυθέντων γε τούτων, καὶ ἑκάστῳ δοθείσης ἐξουσίας ὅ,τι βούλεται ποιεῖν, οὐ μόνον ἡ πολιτεία οἴχεται, ἀλλ’ οὐδ’ ὁ βίος ἡμῶν τοῦ τῶν θηρίων οὐδέν ἄν διενέγκαι. Τί γάρ ἄν τοῦτον αὐτόν οἴεσθε ποιεῖν λυθέντων τῶν νόμων, ὅς ὄντων κυρίων τοιοῦτός ἐστιν; ΔΗΜΟΣΘΕΝΗ: ΚΑΤ’ ΑΡΙΣΤΟΓΕΙΤΟΝΟΣ Α’ 20–22

Λεξιλόγιο ἐξετάζω: εξετάζω, ερευνώ, παίρνω πληροφορίες, δοκιμάζω, ανακρίνω ἐξετάζω + αιτιατική: εξετάζω, ερευνώ κάτι ποτ’ (ποτέ): τελοσπάντων· εγκλιτικό μόριο: κάποτε σε κάποια εποχή. Σε ερωτήσεις: τί ποτε: τι τάχα, γιατί άραγε τό ποιοῦν: εκείνο το οποίο συντελεί ποιῶ + αιτιατική + τελικό απαρέμφατο: κάνω κάποιον να … συλλέγομαι: συγκεντρώνομαι, συνέρχομαι κληροῦνται τά δικαστήρια: διορίζονται δικαστές με κλήρο, ενώ αἱρέομαι – οῦμαι: εκλέγομαι με ψηφοφορία

ἑνός, –η, –ον: παλαιός, περσινός ὑπεξέρχομαι: αποσύρομαι, φεύγω από κάτω, κρυφά ἑκών ὑπεξέρχομαι ή ὑπέξειμι: αποσύρομαι με τη θέλησή μου οἴχεται ἡ πολιτεία: καταστρέφεται, χάνεται, ανατρέπεται το πολίτευμα· οἴχομαι: φεύγω, λείπω, αφανίζομαι· ρήμα αποθετικό, με σημασία παρακειμένου λύεται ὁ νόμος: καταλύεται, καταργείται ο νόμος κύριος νόμος: ο νόμος που έχει κύρος, ο νόμος που ισχύει, ο έγκυρος νόμος

Τι θα μάθω 1. Γραμματική: τριτόκλιτα επίθετα (§§168-183), ανώμαλα επίθετα (§184) 2. Συντακτικό: παρατακτική σύνδεση, εγκλίσεις, χρησεις του ἄν 3. Αρχικοί χρόνοι: εἰμί, εἴργω, ἐλαύνω, ἐλέγχω, ἐνθυμοῦμαι, ἐννοῶ

48. Επίθετα Γ΄ Κλίσης ΦΩΝΗΕΝΤΟΛΗΚΤΑ ΕΠΙΘΕΤΑ ΤΗΣ Γ΄ ΚΛΙΣΗΣ Τα φωνηεντόληκτα επίθετα της γ΄ κλίσης διακρίνονται σε τρικατάληκτα και δικατάληκτα. α) Τρικατάληκτα σε -υς, -εια, -υ

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

ὁ βαθὺς τοῦ βαθέος τῷ βαθεῖ τὸν βαθὺν (ὦ) βαθὺ

ἡ βαθεῖα τῆς βαθείας τῇ βαθείᾳ τὴν βαθεῖαν (ὦ) βαθεῖα

τὸ βαθὺ τοῦ βαθέος τῷ βαθεῖ τὸ βαθὺ (ὦ) βαθὺ

ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

οἱ βαθεῖς τῶν βαθέων τοῖς βαθέσι τοὺς βαθεῖς (ὦ) βαθεῖς

αἱ βαθεῖαι τῶν βαθειῶν ταῖς βαθείαις τὰς βαθείας (ὦ) βαθεῖαι

τὰ βαθέα τῶν βαθέων τοῖς βαθέσι τὰ βαθέα (ὦ) βαθέα

ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

ὁ θῆλυς τοῦ θήλεος τῷ θήλει τὸν θῆλυν (ὦ) θῆλυ

ἡ θήλεια τῆς θηλείας τῇ θηλείᾳ τὴν θήλειαν (ὦ) θήλεια

τὸ θῆλυ τοῦ θήλεος τῷ θήλει τὸ θῆλυ (ὦ) θῆλυ

ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

οἱ θήλεις τῶν θηλέων τοῖς θήλεσι τοὺς θήλεις (ὦ) θήλεις

αἱ θήλειαι τῶν θηλειῶν ταῖς θηλείαις τὰς θηλείας (ὦ) θήλειαι

τὰ θήλεα τῶν θηλέων τοῖς θήλεσι τὰ θήλεα (ὦ) θήλεα

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ: Τα τριτόκλιτα επίθετα σε –υς, -εια, -υ: 1. Στο αρσενικό και στο ουδέτερο είναι: γενικώς οξύτονα: βαθύς, βαρύς, βραδύς, γλυκύς, δασύς, εὐθύς, εὐρύς, ἡδύς, θρασύς, ὀξύς, παχύς, ταχύς, τραχύς, κ.ά., βαρύτονα είναι μόνο το θῆλυς, θήλεια, θῆλυ και το ἥμισυς, ἡμίσεια, ἥμισυ (τοῦ ἡμίσεος, της ἡμισείας, τοῦ ἠμίσεος). 2. Παρουσιάζονται με δυο θέματα: το ένα σε –υ, από το οποίο σχηματίζονται η ονομαστική, η αιτιατική και η κλητική του ενικού του αρσενικού και του ουδετέρου, και το άλλο σε –ε, από το οποίο σχηματίζονται όλες οι άλλες πτώσεις και των τριών γενών.

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ 3. Συναιρούν το χαρακτήρα -ε- με το ακόλουθο –ε- ή -ι- σε –ει-, (Το επίθετο ἥμισυς συναιρεί πολλές φορές και το -ε- με το –α στο τέλος του ουδετέρου και σχηματίζει και δεύτερο τύπο σε –η: τὰ ἡμίσεα και τὰ ἡμίση.) 4. Την κλητική του ενικού του αρσενικού τη σχηματίζουν χωρίς κατάληξη –ς π.χ. (ὦ) βαθύ, (ὦ) ταχύ, (ὦ) θῆλυ, (ὦ) ἥμισυ. 5. Την αιτιατική του πληθυντικού τη σχηματίζουν όμοια με την ονομαστική π.χ. τοὺς βαθεῖς, τοὺς ταχεῖς. β) Δικατάληκτα σε -υς, -υ Κατά την γ΄ κλίση κλίνονται και μερικά σύνθετα δικατάληκτα επίθετα με β΄συνθετικό ουσιαστικό φωνηεντόληκτο σε –υς, που λήγουν στην ονομαστική το αρσενικό και το θηλυκό σε –υς και το ουδέτερο σε –υ και σχηματίζουν τη γενική σε -υος ή –εος. Παραδείγματα Δικατάληκτα σε -υς, -υ, (γεν.-υος) ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

ὁ, ἡ εὔβοτρυς τοῦ, τῆς εὐβότρυος τῷ, τῇ εὐβότρυϊ τὸν, τὴν εὔβοτρυν (ὦ) εὔβοτρυ

τὸ εὔβοτρυ τοῦ εὐβότρυος τῷ εὐβότρυϊ τὸ εὔβοτρυ (ὦ) εὔβοτρυ

ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

οἱ, αἱ εὐβότρυ-ες τῶν εὐβοτρύ-ων τοῖς, ταῖς εὐβότρυ-σι τοὺς, τὰς εὐβότρυ-ς (ὦ) εὐβότρυ-ες

τὰ εὐβότρυ-α τῶν εὐβοτρύ-ων τοῖς εὐβότρυ-σι τὰ εὐβότρυ-α (ὦ) εὐβότρυ-α

ΣΥΜΦΩΝΟΛΗΚΤΑ ΕΠΙΘΕΤΑ ΤΗΣ Γ΄ ΚΛΙΣΗΣ Τα συμφωνόληκτα επίθετα της γ΄κλίσης διακρίνονται ανάλογα με τον χαρακτήρα του θέματος σεαφωνόληκτα, ενρινόληκτα , υγρόληκτα και σιγμόληκτα.

I. Αφωνόληκτα επίθετα α) Τρικατάληκτα Τρικατάληκτα σε –ας, -ασα, -αν ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ Ον. Γεν. Δοτ.

ὁ πᾶς τοῦ παντὸς τῷ παντὶ

ἡ πᾶσα τῆς πάσης τῇ πάσῃ

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

τὸ πᾶν τοῦ παντὸς τῷ παντὶ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Αιτ. Κλητ.

τὸν πάντα (ὦ) πᾶς

τὴν πᾶσαν (ὦ) πᾶσα

τὸ πᾶν (ὦ) πᾶν

ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

οἱ πάντες τῶν πάντων τοῖς πᾶσι τοὺς πάντας (ὦ) πάντες

αἱ πᾶσαι τῶν πασῶν ταῖς πάσαις τὰς πάσας (ὦ) πᾶσαι

τὰ πάντα τῶν πάντων τοῖς πᾶσι τὰ πάντα (ὦ) πάντα

Όμοια με το επίθετο πᾶς, πᾶσα, πᾶν κλίνονται και τα : ἅπας, ἅπασα, ἅπαν – σύμπας, σύμπασα, σύμπαν. Τρικατάληκτα σε –εις, -εσσα, -εν ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

ὁ χαρίεις τοῦ χαρίεντος τῷ χαρίεντι τὸν χαρίεντα (ὦ) χαρίεν

ἡ χαρίεσσα τῆς χαριέσσης τῇ χαριέσσῃ τὴν χαρίεσσαν (ὦ) χαρίεσσα

τὸ χαρίεν τοῦ χαρίεντος τῷ χαρίεντι τὸ χαρίεν (ὦ) χαρίεν

ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ. 

οἱ χαρίεντες τῶν χαριέντων τοῖς χαρίεσι τοὺς χαρίεντας (ὦ) χαρίεντες

αἱ χαρίεσσαι τῶν χαριεσσῶν ταῖς χαριέσσαις τὰς χαριέσσας (ὦ) χαρίεσσαι

τὰ χαρίεντα τῶν χαριέντων τοῖς χαρίεσι τὰ χαρίεντα (ὦ) χαρίεντα

Κατά το χαρίεις, -εσσα, -εν (: γεμάτος χάρη, χαριτωμένος) κλίνονται επίθετα που σημαίνουν πλησμονή: ἀστερόεις, ἠνεμόεις, ἀνεμόεις (: αυτός που έχει πολύ άνεμο ή γρήγορος όπως ο άνεμος), ἰχθυόεις, ὑλήεις (: γεμάτος δράση), φωνήεις (: αυτὀς που έχει φωνή).

Τρικατάληκτα σε –ων, -ουσα, -ον ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ.

ὁ ἄκων τοῦ ἄκοντος τῷ ἄκοντι τὸν ἄκοντα

ἡ ἄκουσα τῆς ἀκούσης τῇ ἀκούσῃ τὴν ἄκουσαν

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

τὸ ἆκον τοῦ ἄκοντος τῷ ἄκοντι τὸ ἆκον

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Κλητ.

(ὦ) ἆκον

(ὦ) ἄκουσα

(ὦ) ἆκον

ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ. 

οἱ ἄκοντες τῶν ἀκόντων τοῖς ἄκουσι τοὺς ἄκοντας (ὦ) ἄκοντες

αἱ ἄκουσαι τῶν ἀκουσῶν ταῖς ἀκούσαις τὰς ἀκούσας (ὦ) ἄκουσαι

τὰ ἄκοντα τῶν ἀκόντων τοῖς ἄκουσι τὰ ἄκοντα (ὦ) ἄκοντα

Κατά το ἄκων (: μη θέλοντας, ακούσιος) κλίνεται και το ἑκών, ἑκοῦσα, ἑκὸν (: θέλοντας, εκούσιος) γεν. ἑκόντ-ος, ἑκούσης, ἑκόντ-ος κτλ.

β) Δικατάληκτα επίθετα Μερικά αφωνόληκτα επίθετα της γ΄ κλίσης είναι τριγενή και δικατάληκτα. Αυτά είναι σύνθετα με β΄ συνθετικό ουσιαστικό τριτόκλιτο αφωνόληκτο (χάρις, ἐλπίς, πούς, ὀδοὺς, κ.α) και κλίνονται όπως το β΄ συνθετικό τους. ὁ, ἡ εὔχαρις, τὸ εὔχαρι ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

ὁ, ἡ εὔχαρις τοῦ, τῆς εὐχάριτος τῷ, τῇ εὐχάριτι τόν, τὴν εὔχαριν (ὦ) εὔχαρις

τὸ εὔχαρι τοῦ εὐχάριτος τῷ εὐχάριτι τὸ εὔχαρι (ὦ) εὔχαρι

ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

οἱ, αἱ εὐχάριτες τῶν εὐχαρίτων τοῖς, ταῖς εὐχάρισι τούς, τὰς εὐχάριτας (ὦ) εὐχάριτες

τὰ εὐχάριτα τῶν εὐχαρίτων τοῖς εὐχάρισι τὰ εὐχάριτα (ὦ) εὐχάριτα

ὁ, ἡ εὔελπις, τὸ εὔελπι ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

ὁ, ἡ εὔελπις τοῦ, τῆς εὐέλπιδος τῷ, τῇ εὐέλπιδι τόν, τὴν εὔελπιν (ὦ) εὔελπις

τὸ εὔελπι τοῦ εὔέλπιδος τῷ εὐέλπιδι τὸ εὔελπι (ὦ) εὔελπι

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

οἱ, αἱ εὐέλπιδες τῶν εὐελπίδων τοῖς, ταῖς εὐέλπισι τούς, τὰς εὐέλπιδας (ὦ) εὐέλπιδες

τὰ εὐέλπιδα τῶν εὐελπίδων τοῖς εὐέλπισι τὰ εὐέλπιδα (ὦ) εὐέλπιδα

ὁ, ἡ δίπους, τὸ δίπουν ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

ὁ, ἡ δίπους τοῦ, τῆς δίποδος τῷ, τῇ δίποδι τόν, τὴν δίποδα (δίπουν) (ὦ) δίπους

τὸ δίπουν τοῦ δίποδος τῷ δίποδι τὸ δίπουν (ὦ) δίπου

ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

οἱ, αἱ δίποδες τῶν διπόδων τοῖς, ταῖς δίποσι τούς, τὰς δίποδας (ὦ) δίποδες

τὰ δίποδα τῶν διπόδων τοῖς δίποσι τὰ δίποδα (ὦ) δίποδα

ὁ, ἡ μονόδους, τὸ μονόδουν ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

ὁ, ἡ μονόδους τοῦ, τῆς μονόδοντος τῷ, τῇ μονόδοντι τόν, τὴν μονόδοντα (ὦ) μονόδους

τὸ μονόδουν τοῦ μονόδοντος τῷ μονόδοντι τὸ μονόδουν (ὦ) μονόδουν

ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

οἱ, αἱ μονόδοντες τῶν μονοδόντων τοῖς, ταῖς μονόδουσι τούς, τὰς μονόδοντας (ὦ) μονόδοντες

τὰ μονόδοντα τῶν μονοδόντων τοῖς μονόδουσι τὰ μονόδοντα (ὦ) μονόδοντα

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ 

Όμοια κλίνονται και τα: ἄχαρις, ἄπελπις, φέρελπις, ἄπους, μονόπους, τρίπους, κτλ.

γ) Μονοκατάληκτα (με δυο γένη) Μερικά αφωνόληκτα επίθετα της γ΄ κλίσης, απλά ή σύνθετα, είναι διγενή και μονοκατάληκτα. Αυτά κλίνονται όπως τα αντίστοιχα ουσιαστικά της γ΄ κλίσης: ὁ, ἡ βλὰξ ὁ, ἡ κόλαξ ὁ, ἡ ἅρπαξ ὁ, ἡ γαμψῶνυξ ὁ, ἡ λογὰς ὁ, ἡ μιγὰς ὁ, ἡ φυγὰς ὁ ἡ ἄπαις ὁ, ἡ πένης ὁ, ἡ ἡμιθνὴς ὁ,ἡ ἀγνὼς ὁ,ἡ φιλόγελως

τοῦ, τῆς βλακὸς κτλ. τοῦ, τῆς κόλακος κτλ. τοῦ, τῆς ἅρπαγος κτλ. τοῦ, τῆς γαμψώνυχος κτλ. τοῦ, τῆς λογάδος κτλ. τοῦ, τῆς μιγάδος κτλ. τοῦ, τῆς φυγάδος κτλ. τοῦ, τῆς ἄπαιδος κτλ. τοῦ, τῆς πένητος κτλ. τοῦ, τῆς ἡμιθνῆτος κτλ. τοῦ, τῆς ἀγνῶτος κτλ. (: άγνωστος ή αυτός που αγνοεί), τοῦ, τῆς φιλογέλωτος κτλ. (αλλά και κατά την αττική β΄κλίση: ὁ, ἡ φιλόγελως, γεν. φιλόγελω, δοτ. φιλόγελω κτλ.)

ΙΙ. Ενρινόληκτα - Υγρόληκτα επίθετα α) Ενρινόληκτα Τρικατάληκτα ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

ὁ μέλας τοῦ μέλανος τῷ μέλανι τὸν μέλανα (ὦ) μέλαν

ἡ μέλαινα τῆς μελαίνης τῇ μελαίνῃ τὴν μέλαιναν (ὦ) μέλαινα

τὸ μέλαν τοῦ μέλανος τῷ μέλανι τὸ μέλαν (ὦ) μέλαν

ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

οἱ μέλανες τῶν μελάνων τοῖς μέλασι τοὺς μέλανας (ὦ) μέλανες

αἱ μέλαιναι τῶν μελαινῶν ταῖς μελαίναις τὰς μελαίνας (ὦ) μέλαιναι

τὰ μέλανα τῶν μελάνων τοῖς μέλασι τὰ μέλανα (ὦ) μέλανα

Όμοια κλίνεται και το επίθετο ὁ τάλας, ἡ τάλαινα, το τάλαν ( γεν. τοῦ τάλαν-ος, τῆς ταλαίνης, τοῦ τάλαν-ος κτλ.). β) Ενρινόληκτα δικατάληκτα σε –ων, –ον, (γεν. –ονος)

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

ὁ, ἡ εὐδαίμων τοῦ, τῆς εὐδαίμονος τῷ, τῇ εὐδαίμονι τόν, τὴν εὐδαίμονα (ὦ) εὔδαιμον

τὸ εὔδαιμον τοῦ εὐδαίμονος τῷ εὐδαίμονι τὸ εὔδαιμον (ὦ) εὔδαιμον

ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

οἱ, αἱ εὐδαίμονες τῶν εὐδαιμόνων τοῖς, ταῖς εὐδαίμοσι τούς, τὰς εὐδαίμονας (ὦ) εὐδαίμονες

τὰ εὐδαίμονα τῶν εὐδαιμόνων τοῖς εὐδαίμοσι τὰ εὐδαίμονα (ὦ) εὐδαίμονα

ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

ὁ, ἡ σώφρων τοῦ, τῆς σώφρονος τῷ, τῇ σώφρονι τόν, τὴν σώφρονα (ὦ) σῶφρον

τὸ σῶφρον τοῦ σώφρονος τῷ σώφρονι τὸ σῶφρον (ὦ) σῶφρον

ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

οἱ, αἱ σώφρονες τῶν σωφρόνων τοῖς, ταῖς σώφροσι τούς, τὰς σώφρονας (ὦ) σώφρονες

τὰ σώφρονα τῶν σωφρόνων τοῖς σώφροσι τὰ σώφρονα (ὦ) σώφρονα

Όμοια κλίνονται τα επίθετα: ὁ, ἡ κακοδαίμων ὁ, ἡ ἀγνώμων ὁ, ἡ εὐσχήμων ὁ, ἡ μεγαλοπράγμων ὁ, ἡ ἐλεήμων ὁ, ἡ μνήμων ὁ, ἡ ἄφρων ὁ, ἡ μεγαλόφρων

τὸ κακόδαιμον τὸ ἄγνωμον τὸ εὔσχημον τὸ μεγαλόπραγμον τὸ ἐλεῆμον τὸ μνῆμον τὸ ἄφρον τὸ μεγαλόφρον κ.α.

σε –ην, -εν, (γεν.-ενος)

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

ὁ, ἡ ἄρρην τοῦ, τῆς ἄρρενος τῷ, τῇ ἄρρενι τόν, τὴν ἄρρενα (ὦ) ἂρρεν

τὸ ἄρρεν τοῦ ἄρρενος τῷ ἄρρενι τὸ ἄρρεν (ὦ) ἄρρεν

ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

οἱ, αἱ ἄρρενες τῶν ἀρρένων τοῖς, ταῖς ἄρρεσι τούς, τὰς ἄρρενας (ὦ) ἄρρενες

τὰ ἄρρενα τῶν ἀρρένων τοῖς ἄρρεσι τὰ ἄρρενα (ὦ) ἄρρενα

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ: 1. Τα σύνθετα σε –ων, -ον, (γεν. –ονος) στη κλητική του ενικού του αρσενικού και του θηλυκού και στην ονομαστική, αιτιατική και κλητική του ενικού του ουδετέρου ανεβάζουν το τόνο, όχι όμως πιο πάνω από την τελευταία συλλαβή του α΄ συνθετικού: π.χ. ὁ, ἡ εὐδαίμων, (ὦ) εὔδαιμον - τὸ εὔδαιμον, ὁ, ἡ εὐγνώμων, (ὦ) εὔγνωμον - τὸ εὔγνωμον, ὁ, ἡ μεγαλοπράγμων, (ὦ) μεγαλόπραγμον - τὸ μεγαλόπραγμον. αλλά: μεγαλόφρων, (ὦ) μεγαλόφρον – τὸ μεγαλόφρον. 2. Τα δικατάληκτα ενρινόληκτα επίθετα της γ΄ κλίσης έχουν τη κλητική του ενικού όμοια με το αρχικό θέμα: (ὦ) ἐλεῆμον, (ὦ) ἄρρεν. γ) Υγρόληκτα Δικατάληκτα σε –ωρ, -ορ (γεν. –ορος): ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

ὁ, ἡ ἀπάτωρ τοῦ, τῆς ἀπάτορος τῷ, τῇ ἀπάτορι τόν, τὴν ἀπάτορα (ὦ) ἀπάτορ

τὸ ἀπάτορ τοῦ ἀπάτορος τῷ ἀπάτορι τὸ ἀπάτορ (ὦ) ἀπάτορ

ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ Ον. Γεν. Δοτ.

οἱ, αἱ ἀπάτορες τῶν ἀπατόρων τοῖς, ταῖς ἀπάτορσι

τὰ ἀπάτορα τῶν ἀπατόρων τοῖς ἀπάτορσι

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Αιτ. Κλητ.

τούς, τὰς ἀπάτορας (ὦ) ἀπάτορες

τὰ ἀπάτορα (ὦ) ἀπάτορα

Όμοια κλίνεται το επίθετο: ὁ, ἡ ἀμήτωρ, τὸ ἀμῆτορ. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ: Τα δικατάληκτα υγρόληκτα επίθετα της γ΄ κλίσης έχουν τη κλητική του ενικού όμοια με το αρχικό θέμα: (ὦ) ἀπάτορ. δ) Ενρινόληκτα και υγρόληκτα μονοκατάληκτα Μερικά ενρινόληκτα και υγρόληκτα επίθετα της γ΄ κλίσης είναι μονοκατάληκτα με δύο γένη. Αυτά είναι απλά ή σύνθετα με β΄ συνθετικό τριτόκλιτο ενρινόληκτο ή υγρόληκτο και κλίνονται όπως τα αντίστοιχα ουσιαστικά της γ΄ κλίσης.

ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

ὁ, ἡ μάκαρ τοῦ, τῆς μάκαρος τῷ, τῇ μάκαρι τόν, τὴν μάκαρα (ὦ) μάκαρ ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ

Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

οἱ, αἱ μάκαρες τῶν μακάρων τοῖς, ταῖς μάκαρσι τούς, τὰς μάκαρας (ὦ) μάκαρες

Όμοια κλίνονται: ὁ, ἡ ἄχειρ, γεν. ἄχειρος, δοτ. ἄχειρι, αιτ. ἄχειρα κτλ, ὁ, ἡ μακρόχειρ, γεν. μακρόχειρος, δοτ. μακρόχειρι, αιτ. μακρόχειρα κτλ, ὁ, ἡ ὑψαύχην, γεν. ὑψαύχενος, δοτ. ὑψαύχενι, αιτ. ὑψαύχενα κτλ.

III. Σιγμόληκτα δικατάληκτα Τα σιγμόληκτα δικατάληκτα επίθετα λήγουν στην ονομαστική του ενικού στο αρσενικό και το θηλυκό γένος σε -ης και στο ουδέτερο γένος σε -ες και διακρίνονται σε οξύτονα και βαρύτονα. α) Οξύτονα σιγμόληκτα δικατάληκτα σε -ης, -ης, -ες ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

ὁ, ἡ ἀληθὴς τοῦ, τῆς ἀληθοῦς τῷ, τῇ ἀληθεῖ τόν, τὴν ἀληθῆ (ὦ) ἀληθὲς

τὸ ἀληθὲς τοῦ ἀληθοῦς τῷ ἀληθεῖ τὸ ἀληθὲς (ὦ) ἀληθὲς

ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

οἱ, αἱ ἀληθεῖς τῶν ἀληθῶν τοῖς, ταῖς ἀληθέσι τούς, τὰς ἀληθεῖς (ὦ) ἀληθεῖς

τὰ ἀληθῆ τῶν ἀληθῶν τοῖς ἀληθέσι τὰ ἀληθῆ (ὦ) ἀληθῆ

Κατά το ἀληθής κλίνονται πολλά οξύτονα: ἀγενής, ἀκριβής, ἀσεβής, ἀσθενής, ἀμελής, ἀτυχής, δυστυχής, ἐπιμελής, εὐγενής, εὐσεβής, εὐτυχής, σαφής, ψευδὴς, κ.ά. β) Βαρύτονα σιγμόληκτα δικατάληκτα σε -ης, -ης, -ες ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

ὁ, ἡ πλήρης τοῦ, τῆς πλήρους τῷ, τῇ πλήρει τόν, τὴν πλήρη (ὦ) πλῆρες

τὸ πλῆρες τοῦ πλήρους τῷ πλήρει τὸ πλῆρες (ὦ) πλῆρες

ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

οἱ, αἱ πλήρεις τῶν πλήρων τοῖς, ταῖς πλήρεσι τούς, τὰς πλήρεις (ὦ) πλήρεις

τὰ πλήρη τῶν πλήρων τοῖς πλήρεσι τὰ πλήρη (ὦ) πλήρη

Κατά το πλήρης κλίνονται επίθετα: σε -ήρης: ὁ, ἡ μονήρης, τὸ μονῆρες, ὁ, ἡ ξιφήρης, τὸ ξιφῆρες, σε -ώδης: ὁ, ἡ δυσώδης, τὸ δυσῶδες, ὁ, ἡ εὐώδης, τὸ εὐῶδες, σε -ώλης: ὁ, ἡ ἐξώλης, τὸ ἐξῶλες (: εντελώς, χαμένο), ὁ, ἡ προώλης, τὸ προῶλες (: από πριν χαμένο, άξιο να χαθεί πριν από την ώρα του), ὁ, ἡ πανώλης, τὸ πανῶλες (: εντελώς χαμένο και με ενεργητική σημασία: αυτό που καταστρέφει τα πάντα) κ.α. ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

ὁ, ἡ συνήθης τοῦ, τῆς συνήθους τῷ, τῇ συνήθει τόν, τὴν συνήθη (ὦ) σύνηθες

τὸ σύνηθες τοῦ συνήθους τῷ συνήθει τὸ σύνηθες (ὦ) σύνηθες

ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

οἱ, αἱ συνήθεις τῶν συνήθων τοῖς, ταῖς συνήθεσι τούς, τὰς συνήθεις (ὦ) συνήθεις

τὰ συνήθη τῶν συνήθων τοῖς συνήθεσι τὰ συνήθη (ὦ) συνήθη

Κατά το συνήθης κλίνονται επίθετα: σε -ήθης: ὁ, ἡ εὐήθης, τὸ εὔηθες (: αγαθός, απλοϊκός, ανόητος), ὁ, ἡ χρηστοήθης, τὸ χρηστόηθες κ.ά., σε -έθης: ὁ, ἡ εὐμεγέθης, τὸ εὐμέγεθες, ὁ, ἡ παμμεγέθης, τὸ παμμέγεθες κ.ά., σε -άντης: ὁ, ἡ ἀνάντης, τὸ ἄναντες (: ανηφορικός ), ὁ, ἡ κατάντης, τὸ κάταντες (: κατηφορικός), ὁ, ἡ προσάντης, τὸ πρόσαντες (: ανηφορικός, απόκρημνος) κ.ά., Επίσης τα επίθετα: ὁ, ἡ αὐθάδης, τὸ αὔθαδες, ὁ, ἡ αὐτάρκης, τὸ αὔταρκες κ.ά. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ: 1. Τα σιγμόληκτα επίθετα της γ΄ κλίσης σε -ης, -ες έχουν θέμα σε -εσ-. Στα επίθετα αυτά: α) η ονομαστική του ενικού του αρσενικού και του θηλυκού γένους σχηματίζεται χωρίς κατάληξη, αλλά το βραχύχρονο φωνήεν -ε- που είναι πριν από το χαρακτήρα εκτείνεται σε -η-. Όλες οι άλλες πτώσεις και των τριων γενών σχηματίζονται από το θέμα -εσ-, αλλά ο χαρακτήρας -σ- ανάμεσα στα δυο φωνήεντα αποβάλλεται, και έτσι τα δυο αυτά φωνήεντα συναιρούνται. β) η κλητική του ενικού του αρσενικού και του θηλυκού γένους, καθώς και η ονομαστική, η αιτιατική και η κλητική του ενικού του ουδετέρου γένους είναι ίδιες με το θέμα (χωρίς κατάληξη) π.χ. (ὦ) ἀληθές, τὸ ἀληθές, τὸ ἀληθές, (ὦ) ἀληθές 2. Τα βαρύτονα σιγμόληκτα επίθετα της γ΄ κλίσης σε -ης, -ες: α) αν είναι υπερδισύλλαβα ανεβάζουν τον τόνο στην κλητική του ενικού αριθμού του αρσενικού και του θηλυκού γένους και στην ονομαστική, αιτιατική και κλητική του ενικού αριθμού του ουδετέρου γένους: π.χ. ὁ, ἡ συνήθης, (ὦ) σύνηθες - τὸ σύνηθες, ὁ, ἡ αὐθάδης, (ὦ) αὔθαδες - τὸ αὔθαδες Εξαίρεση αποτελούν όσα λήγουν σε -ώδης, -ώλης, -ήρης και κλίνονται κανονικά: π.χ. ὁ, ἡ εὐώδης, (ὦ) εὐῶδες, τὸ εὐῶδες, ὁ, ἡ ἐξώλης, (ὦ) ἐξῶλες, τὸ ἐξῶλες, ὁ, ἡ ποδήρης, (ὦ) ποδῆρες, τὸ ποδῆρες β) στη γενική του πληθυντικού τονίζονται στην παραλήγουσα αντίθετα με τον κανόνα από αναλογία προς τη γενική του ενικού: π.χ. τῶν συνήθων (όπως τοῦ συνήθους),

100

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ τῶν πλήρων (όπως τοῦ πλήρους ), τῶν εὐώδων (όπως τοῦ εὐώδους)

Ασκήσεις 1. Να γράψετε τους παρακάτω τύπους στον άλλο αριθμό: τοῦ εὐθέος ταῖς ἀδάκρυσι τῶν διπελεκέων τῇ πάσῃ τὰ ἡμίσεα τοὺς ἰχθυόεντας τὴν ἑκοῦσαν τοῖς εὐέλπισι τὰς ἐλεήμονας τὸν εὐήθη 2. Να γράψετε τις πτώσεις που ζητούνται στα παρακάτω επίθετα: γενική ενικού αρσενικού γένους

δοτική πληθυντικού του ουδετέρου γένους

αιτιατική ενικού του θηλυκού γένους

γενική πληθυντικού του αρσενικού γένους

κλητική ενικού του ουδετέρου γένους

αιτιατική πληθυντικού του αρσενικού γένους

γενική ενικού αριθμού του αρσενικού γένους

αιτιατική πληθυντικού αριθμού του θηλυκού γένους

δοτική ενικού αριθμού του θηλυκού γένους

κλητική πληθυντικού αριθμού του ουδετέρου γένους

κλητική ενικού αριθμού του

αιτιατική πληθυντικού

γλυκὺς

δασὺς

πολύδακρυς

φιλόδακρυς

σύνοφρυς

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

101

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

αρσενικού γένους

αριθμού του αρσενικού γένους

δοτική ενικού αριθμού του ουδετέρου γένους

γενική πληθυντικού αριθμού του ουδετέρου γένους

δοτική ενικού αριθμού του θηλυκού γένους

αιτιατική πληθυντικού αριθμού του αρσενικού γένους

δοτική ενικού αριθμού του αρσενικού γένους

κλητική πληθυντικού αριθμού του θηλυκού γένους

αιτιατική ενικού αριθμού του αρσενικού γένους

ονομαστική του πληθυντικού αριθμού του ουδετέρου γένους

δοτική του ενικού αριθμού του ουδετέρου γένους

γενική του πληθυντικού αριθμού του αρσενικού γένους

γενική ενικού αριθμού του θηλυκού γένους

δοτική πληθυντικού αριθμού του ουδετέρου γένους

δοτική ενικού αριθμού του αρσενικού γένους

κλητική ενικού αριθμού του αρσενικού γένους

ἀστερόεις

εὔχαρις

ἅρπαξ

τάλας

εὐσχήμων

μεγαλόφρων

ἐπιμελής

εὐώδης

102

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

49. Ανώμαλα επίθετα Τα συνηθέστερα ανώμαλα επίθετα είναι τα εξής: ὁ πολύς, ἡ πολλή, τὸ πολὺ ὁ μέγας, ἡ μεγάλη, τὸ μέγα ὁ πρᾶος, ἡ πραεῖα, τὸ πρᾶον.

Ανώμαλα επίθετα είναι και τα ελλειπτικά: ὁ, ἡ σῶς , τὸ σῶν και ὁ φροῦδος, ἡ φρούδη (και ἡ φροῦδος), τὸ φροῦδον (βλ. Γραμματική της αρχαίας ελληνικής, σελ.113-114, παρ.4 ,5).

Η κλίση των ανωμάλων επιθέτων ὁ πολύς, ἡ πολλή, τὸ πολὺ Ενικός αριθμός αρσενικό ονομ. γεν. δοτ. αιτ. κλητ.

ὁ πολὺς τοῦ πολλοῦ τῷ πολλῷ τὸν πολὺν (ὦ) πολὺ

θηλυκό ἡ πολλὴ τῆς πολλῆς τῇ πολλῇ τὴν πολλὴν (ὦ) πολλὴ

ουδέτερο τὸ πολὺ τοῦ πολλοῦ τῷ πολλῷ τὸ πολὺ (ὦ) πολὺ

Πληθυντικός αριθμός αρσενικό ονομ. γεν. δοτ. αιτ. κλητ.

οἱ πολλοὶ τῶν πολλῶν τοῖς πολλοῖς τοὺς πολλοὺς (ὦ) πολλοὶ

θηλυκό αἱ πολλαὶ τῶν πολλῶν ταῖς πολλαῖς τὰς πολλὰς (ὦ) πολλαὶ

ουδέτερο τὰ πολλὰ τῶν πολλῶν τοῖς πολλοῖς τὰ πολλὰ (ὦ) πολλὰ

ὁ μέγας, ἡ μεγάλη, τὸ μέγα Ενικός αριθμός

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

103

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

αρσενικό ονομ. γεν. δοτ. αιτ. κλητ.

ὁ μέγας τοῦ μεγάλου τῷ μεγάλῳ τὸν μέγαν (ὦ) μέγα

θηλυκό ἡ μεγάλη τῆς μεγάλης τῇ μεγάλῃ τὴν μεγάλην (ὦ) μεγάλη

ουδέτερο τὸ μέγα τοῦ μεγάλου τῷ μεγάλῳ τὸ μέγα (ὦ) μέγα

Πληθυντικός αριθμός αρσενικό ονομ. γεν. δοτ. αιτ. κλητ.

οἱ μεγάλοι τῶν μεγάλων τοῖς μεγάλοις τοὺς μεγάλους (ὦ) μεγάλοι

θηλυκό αἱ μεγάλαι τῶν μεγάλων ταῖς μεγάλαις τὰς μεγάλας (ὦ) μεγάλαι

ουδέτερο τὰ μεγάλα τῶν μεγάλων τοῖς μεγάλοις τὰ μεγάλα (ὦ) μεγάλα

ὁ πρᾶος, ἡ πραεῖα, τὸ πρᾶον Ενικός αριθμός αρσενικό ονομ. γεν. δοτ. αιτ. κλητ.

ὁ πρᾶος τοῦ πράου τῷ πράῳ τὸν πρᾶον (ὦ) πρᾶε

θηλυκό ἡ πραεῖα τῆς πραείας τῇ πραείᾳ τὴν πραεῖαν (ὦ) πραεῖα

ουδέτερο τὸ πρᾶον τοῦ πράου τῷ πράῳ τὸ πρᾶον (ὦ) πρᾶον

Πληθυντικός αριθμός αρσενικό ονομ. γεν. δοτ. αιτ. κλητ.

οἱ πρᾶοι τῶν πραέων τοῖς πραέσι τοὺς πράους (ὦ) πρᾶοι

θηλυκό αἱ πραεῖαι τῶν πραειῶν ταῖς πραείαις τὰς πραείας (ὦ) πραεῖα

ουδέτερο τὰ πραέα τῶν πραέων τοῖς πραέσι τὰ πραέα (ὦ) πραέα

1. Να κλίνετε τις συνεκφορές : ὁ μέγας βοῦς, ἡ μεγάλη ναῦς, τό πολύ χρέος 2. Να μεταφέρετε τους τύπους στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού:

104

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

πολλήν: ………..

πραείας: …………..

τὸ πρᾶον: ………..

πραεῖαι: ………….

μέγαν: ……………

τὸ πολύ: …………

φρούδη: …………

τὸ σῶν: ………….

τὴν μεγάλην: ……….

50. Παρατακτικοί σύνδεσμοι 

συμπλεκτικοί καταφατικοί: τέ (μπαίνει πάντοτε μετά τη λέξη που συνδέει), καί για έμφαση τὲ καί, καὶ - καί  διαζευκτικοί ή διαχωριστικοί: ἤ, ἤτοι, εἴτε, ἐάντε, ἄντε, ἤντε. εμφατική διάζευξη δηλώνεται με τον συνδυασμό των συνδέσμων: ἢ - ἤ, ἤτοι - ἤ, ἢ - ἢ καί  αντιθετικοί ή εναντιωματικοί: μέν, δέ, μέντοι, ἀλλά, ὅμως, μήν ( : όμως), ἀλλὰ μήν ( : αλλά όμως), καὶ μήν ( : και όμως), οὐ μὴν ἀλλά ( : αλλά όμως), καίτοι ( : όμως), ἀλλά. Εμφατική αντιθετική σύνδεση προτάσεων: οὐ (μὴ) μόνον - ἀλλὰ καί, οὐχ (μὴ) ὅπως - ἀλλ' οὐδέ, οὐχ ὅπως ἀλλὰ καί  συμπερασματικοί: ἄρα, δή, δῆτα, οὖν, γοῦν, τοίνυν, τοιγάρτοι, τοιγαροῦν, οὔκουν (άρα λοιπόν), οὐκοῦν ( : λοιπόν δεν), ὥστε (είναι παρατακτικός στην αρχή περιόδου ή ημιπεριόδου και μεταφράζεται συνεπώς) αιτιολογικοί: γάρ, ἐπεί, ὡς,κυρίως με τον αιτιολογικό σύνδεσμο γὰρ και σπανιότερα με τους ἐπεὶ και ὡς. Προσοχή: ο σύνδεσμος γὰρ δεν είναι ποτέ η πρώτη λέξη στην πρόταση. Συνδυαστικά, συναντάται με το ἀλλὰ γάρ ( : βέβαια, πραγματικά) και τον καὶ γάρ ( : γιατί και … ή και μάλιστα…)

51. Είδη καί Ο σύνδεσμος καὶ μπορεί να έχει και άλλες σημασίες: προσθετικός ( : ακόμη, επίσης): ἔστι δὲ καὶ μεγάλου βασιλέως βασίλεια ἐν Κελαιναῖς υπάρχει επίσης ένα παλάτι του Μεγάλου Βασιλιά στις Κελαινές. επιδοτικός ( : ακόμη και): ἀνάγκᾳ καὶ θεοὶ πείθονται στην ανάγκη ακόμη και οι θεοί υπακούν

52. Εγκλίσεις των προτάσων ΚΡΙΣΕΩΣ 

 

(άρνηση οὐ) απλή οριστική: δηλώνει πραγματικό δυνητική οριστική: οριστική ιστορικού χρόνου με το δυνητικό μόριο ἄν. Δηλώνει το δυνατό στο παρελθόν ή το αντίθετο του πραγματικού. Μεταφράζεται στα νέα ελληνικά με θα + παρατατικό ή υπερσυντέλικο ή με την περίφραση θα μπορούσα να. Το ίδιο δηλώνουν και τα απρόσωπα ρήματα δει, ἐξῆν, προσῆκε, καλῶς εἶχε, χρῆν, εἰκὸς ἦν, καιρὸς ἦν, ἀναγκαῖον ἦν, καλὸν ἦν δυνητική ευκτική: ευκτική με το δυνητικό μόριο ἄν δηλώνει το δυνατό να πραγματοποιηθεί στο παρόν και στο μέλλον. επαναληπτική οριστική: οριστική παρατατικού ή αορίστου με το μόριο ἂν και δηλώνει κάτι που επαναλαμβανόταν στο παρελθόν. Την συναντάμε σε υποθετικούς λόγους που δηλώνουν αόριστη

  

ΕΠΙΘΥΜΙΑΣ (άρνηση μή) βουλητική υποτακτική: δηλώνει το προσδοκώμενο απορηματική υποτακτική : απορία του υποκειμένου σε πλάγιες ερωτήσεις υποτακτικής του προσδοκώμενου (κατά κανόνα με το μόριο ἂν) είναι πολύ συνηθισμένη σε δευτερεύουσες υποθετικές, εναντωματικές, αναφορικές, χρονικές, επίσης, τελικές που εισάγονται με τους συνδέσμους ὅπως και ὡς, ευχετική ευκτική: εκφράζει ευχή ή κατάρα η οποία μπορεί να εκπληρωθεί στο μέλλον, συνήθως με μόρια εἴθε, εἰ γάρ ( : μακάρι να) ευχετική οριστική: εκφράζει ευχή ανεκπλήρωτη στο παρελθόν προστατική: δηλώνει προσταγή, προτροπή και τα αντίθετά τους

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

105

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ επανάληψη στο παρελθόν

53. Χρόνος και τρόπος του ρήματος Χρονική βαθμίδα Αρκτικοί χρόνοι   

ενεστώτας εν μέρει ο παρακείμενος· ο απλός και ο συντελεσμένος μέλλοντας

Ιστορικοί χρόνοι  παρατατικός  ο αόριστος,  ο υπερσυντέλικος  εν μέρει ο παρακείμενος.

Τρόπος του ρήματος (οπτική γωνία) Εξακολουθητικοί   

ενεστώτας παρατατικός μέλλοντας

Συνοπτικοί  αόριστος  μέλλοντας

  

Συντελεσμένοι υπερσυντέλικος παρακείμενος συντελεσμένος μέλλοντας

Μετάφραση ρημάτων με βάση την χρονική βαθμίδα και τον τρόπο  

Οι χρόνοι δηλώνουν και χρονική βαθμίδα και τρόπο ενέργειας μόνο στην οριστική. Στις υπόλοιπες εγκλίσεις, στο απαρέμφατο και τη μετοχή εξακολουθούν να δηλώνουν τρόπο ενέργειας, όχι όμως χρονική βαθμίδα. Δηλαδή, η προστακτική αορίστου δηλώνει την προτροπή σε μια μόνο ενέργεια, λ.χ. γράψε (συνοπτική)  Για το απαρέμφατο και τη μετοχή η χρονική βαθμίδα τους καθορίζεται κάθε φορά από το ρήμα από το οποίο εξαρτώνται ή προσδιορίζουν. Δηλαδή το ρήμα μπορεί να βρίσκεται στον ενεστώτα αλλά μεταφράζεται στον παρατατικό, γιατί εξαρτάται από ένα ρήμα ιστορικού χρόνου. Ετσι, δηλώνει την διάρκεια στο παρελθόν με παρατατικό. Το ίδιο ισχύει και για την ευκτική και υποτακτική στις δευτερεύουσες προτάσεις.

54. Χρήσεις ἄν α) Δυνητικό· συντάσσεται με: o o o 

Δυνητική Oριστική ιστορικού χρόνου Δυνητική Eυκτική κάθε χρόνου, εκτός του μέλλοντα Aπαρέμφατο κάθε χρόνου, εκτός του μέλλοντα Mετοχή, εκτός της τελικής Το ἂν με οριστική παρατατικού ή αορίστου είναι δυνατόν να δηλώνει κάτι που γινόταν κατ’ επανάληψη στο παρελθόν (βλ. επαναληπτική οριστική,

β) Αοριστολογικό· συντάσσεται με υποτακτική και μεταφράζεται «τυχόν», «ίσως» ή μένει αμετάφραστο. Aπαντά σε δευτερεύουσες πλάγιες ερωτηματικές (εισάγονται με το ὅπως), αναφορικές παραβολικές, αναφορικές υποθετικές, χρονικές υποθετικές και τελικές προτάσεις. Στις χρονικές υποθετικές προτάσεις που εισάγονται με τους χρονικούς υποθετικούς συνδέσμους ὅταν, ὁπόταν, ἐπὰν και ἐπειδὰν το ἂν είναι ενωμένο σε μία λέξη με τους χρονικούς συνδέσμους ὅτε, ὁπότε, ἐπεί, ἐπειδή: γ) Υποθετικό· συντάσσεται με υποτακτική και εισάγει δευτερεύουσες υποθετικές προτάσεις.

106

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ δ) Ερωτηματικό· εισάγει δευτερεύουσες πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις ολικής άγνοιας οι οποίες εκφέρονται με υποτακτική

Η μάχη στις Θερμοπύλες

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

107

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

11ο Θέμα Το κλειδί στην ευδαιμονία είναι η υπακοή στους άρχοντες.

λλὰ πολλάκις μὲν δή, ὦ ἄνδρες, καὶ ἄλλοτε κατενόησα ὅτι ἄρχων ἀγαθὸς οὐδὲν διαφέρει πατρὸς ἀγαθοῦ· οἵ τε γὰρ πατέρες προνοοῦσι τῶν παίδων ὅπως μήποτε αὐτοὺς τἀγαθὰ ἐπιλείψει, Κῦρός τέ μοι δοκεῖ νῦν συμβουλεύειν ἡμῖν ἀφ' ὧν μάλιστ' ἂν εὐδαιμονοῦντες διατελοῖμεν· ὃ δέ μοι δοκεῖ ἐνδεέστερον ἢ ὡς ἐχρῆν δηλῶσαι, τοῦτο ἐγὼ πειράσομαι τοὺς μὴ εἰδότας διδάξαι. ἐννοήσατε γὰρ δὴ τίς ἂν πόλις πολεμία ὑπὸ μὴ πειθομένων ἁλοίη· τίς δ' ἂν φιλία ὑπὸ μὴ πειθομένων διαφυλαχθείη· ποῖον δ' ἂν ἀπειθούντων στράτευμα νίκης τύχοι· πῶς δ' ἂν μᾶλλον ἐν μάχαις ἡττῷντο ἄνθρωποι ἢ ἐπειδὰν ἄρξωνται ἰδίᾳ ἕκαστος περὶ τῆς αὑτοῦ σωτηρίας βουλεύεσθαι· τί δ' ἂν ἄλλο ἀγαθὸν τελεσθείη ὑπὸ μὴ πειθομένων τοῖς κρείττοσι· ποῖαι δὲ πόλεις νομίμως ἂν οἰκήσειαν ἢ ποῖοι οἶκοι σωθείησαν· πῶς δ' ἂν νῆες ὅποι δεῖ ἀφίκοιντο· ἡμεῖς δὲ ἃ νῦν ἀγαθὰ ἔχομεν διὰ τί ἄλλο μᾶλλον κατεπράξαμεν ἢ διὰ τὸ πείθεσθαι τῷ ἄρχοντι;

Ἀ

ΞΕΝΟΦΩΝ: ΚΥΡΟΥ ΠΑΙΔΕΙΑ 8,1,1-3

Λεξιλόγιο πολλάκις: πολλές φορές, συχνά διαφέρω: μεταφέρω, +γεν. συγκριτική είμαι διαφορετικός από, υπερέχω, έχω διαφορές, συγκρούομαι διαφέρει μοι: με δοτ. προσ. κάνει τη διαφορά για μένα, με ενδιαφέρει ὅπως .. ἐπιλείψει: πλάγια ερωτηματική πρόταση, αντικ. στο προνοοῦσι ἐπι-λείπω: εν επαρκώ, στερούμαι εὐδαιμονέω: ευημερώ, είμαι τυχερός, ευτυχώ διατελέω-ῶ: κατορθώνω, πραγματοποιώ, +κατγ. μτχ συνεχίζω να κάνω κάτι ή εξακολουθώ να είμαι, ἂν εὐδαιμονοῦντες διατελοῖμεν: θα εξακολουθούσαμε να είμαστε ευτυχισμένοι. ἐνδεής, -ές: αυτός που έχει ανάγκη ενός πράγματος, ανεπαρκής, ελλιπής, φτωχός, στερημένος, άπορος,

ἢ ὡς ἐχρῆν: β΄ όρος σύγκρισης, από όπως έπρεπε ἐν-νοέω: σκέφτομαι ἁλίσκομαι: κυριαρχούμαι, κατακτώμαι, συλλαμβάνομαι, καταδικάζομαι η Ενεργ. συμπληρώνεται από το αἱρέω ἰδίᾳ: ο καθένας τελέω: εκπληρώνω, φέρνω σε πέρας ὑπὸ μὴ πειθομένων: υποθετική μετοχή, απλή σκέψη του λέγοντος ἄρχομαι + απαρέμφατο: αρχίζω να κάνω κάτι πρώτη φορά ἄρχομαι + κτγ μτχ: αρχίζω να κάνω κάτι, είμαι στην αρχή οἰκέω πόλιν: διοικώ πόλη καταπράττω: εκτελώ, κατορθώνω, επιτυγχάνω καταπραττομαι: κατορθώνω για τον εαυτό μου

Τι θα μάθω Γραμματική: κλίση μετοχών 2. Συντακτικό: ειδικές, ενδοιαστικές προτάσεις 3. Αρχικοί χρόνοι: ἐῶ, ἐγείρω, εἴκω, ἐπίσταμαι, ἕπομαι, ἐργάζομαι 1.

108

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

55. Κλίση μετοχών α) Οι μετοχές όλων των χρόνων της μέσης φωνής κλίνονται κατά τα δευτερόκλιτα τρικατάληκτα επίθετα: λυόμενος, λυομένου, κτλ λυομένη, λυομένης, κτλ λυόμενον, λυομένου, κτλ

τιμώμενος, τιμωμένου, κτλ τιμωμένη, τιμωμένης, κτλ τιμώμενον, τιμωμένου, κτλ

τιθέμενος, τιθεμένου, κτλ τιθεμένη, τιθεμένης, κτλ τιθέμενον,τιθεμένου, κτλ

Όμοια κλίνονται και οι μετοχές των άλλων χρόνων: λεξόμενος -η -ον, σωθησόμενος -η ον, πραξάμενος -η -ον, πεπραγμένος -η -ον, κτλ. β) Οι μετοχές αρσενικού και ουδετέρου γένους όλων των χρόνων της ενεργητικής φωνής και των παθητικών αορίστων κλίνονται κατά την γ΄ κλίση: 1. σε -ας, ᾶσα, -αν: (κατά το πᾶς, πᾶσα, πᾶν) ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

λύσας, λύσασα, λῦσαν λύσαντος, λυσάσης, λύσαντος λύσαντι, λυσάσῃ, λύσαντι λύσαντα, λύσασαν, λῦσαν λύσας, λύσασα, λῦσαν

ἱστάς, ἱστᾶσα, ἱστὰν ἱστάντος, ἱστάσης, ἱστάντος ἱστάντι, ἱστάσῃ, ἱστάντι ἱστάντα, ἱστάσαν, ἱστάν ἱστάς, ἱστᾶσα,ἱστὰν

ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

λύσαντες, λύσασαι, λύσαντα λυσάντων, λυσασῶν, λυσάντων λύσασι, λυσάσαις, λύσασι λύσαντας, λυσάσας, λύσαντα λύσαντες, λύσασαι, λύσαντα

ἱστάντες, ἱστᾶσαι, ἱστάντα ἱστάντων, ἱστασῶν, ἱστάντων ἱστᾶσι, ἱστάσαις, ἱστᾶσι ἱστάντας, ἱστάσας, ἱστάντα ἱστάντες, ἱστᾶσαι, ἱστάντα

Όμοια κλίνονται οι μετοχές ενεργητικού αορίστου α΄, άσιγμων αορίστων των υγρόληκτων και ενρινόληκτων ρημάτων (ὁ μείνας-ασα-αν, ὁ ἀγγείλας-ασα-αν) και οι μετοχές βάς, βᾶσα, βάν, δράς, δρᾶσα, δράν, κ.ά. 2. σε -είς, -εῖσα, -έν: (κατά το χαρίεις, χαρίεσσα, χαρίεν) ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

λυθείς, λυθεῖσα, λυθὲν λυθέντος, λυθείσης, λυθέντος λυθέντι, λυθείσῃ, λυθέντι λυθέντα, λυθεῖσαν, λυθὲν λυθείς, λυθεῖσα, λυθὲν

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

109

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

λυθέντες, λυθεῖσαι, λυθέντα λυθέντων, λυθεισῶν, λυθέντων λυθεῖσι, λυθείσαις, λυθεῖσι λυθέντας, λυθείσας, λυθέντα λυθέντες, λυθεῖσαι, λυθέντα

Όμοια κλίνονται οι μετοχές α΄και β΄ παθητικού αορίστου (σωθεὶς-εῖσα-έν, ἀπαλλαγεὶςεῖσα -έν), οι μετοχές τιθεὶς-εῖσα-έν, ἱείς, ἱεῖσα, ἱέν και ῥυείς, ῥυεῖσα, ῥυέν, κ.ά. 3. σε -ούς, -οῦσα, -όν: (κατά το ὁ ὀδούς, τοῦ ὀδόντος) κλίνεται η μετοχή γνοὺς ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

γνούς, γνοῦσα, γνὸν γνόντος, γνούσης, γνόντος γνόντι, γνούσῃ, γνόντι γνόντα, γνοῦσαν, γνὸν γνούς, γνοῦσα, γνὸν ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ

Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

γνόντες, γνοῦσαι, γνόντα γνόντων, γνουσῶν, γνόντων γνοῦσι, γνούσαις, γνοῦσι γνόντας, γνούσας, γνόντα γνόντες, γνοῦσαι, γνόντα

Όμοια κλίνονται οι μετοχές ἁλούς, ἁλοῦσα, ἁλόν (μτχ. αορ. β΄του ρ. ἁλίσκομαι), βιούς, βιοῦσα, βιόν (μτχ. αορ. β΄του ρ. ζῶ).

4. σε -ύς, -ῦσα, -ύν: (κατά το ἱμάς, ἱμάντος) κλίνεται η μετοχή δεικνὺς ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

δεικνύς, δεικνῦσα, δεικνὺν δεικνύντος, δεικνύσης, δεικνύντος δεικνύντι, δεικνύσῃ, δεικνύντι δεικνύντα, δεικνῦσαν, δεικνὺν δεικνύς, δεικνῦσα, δεικνὺν ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ

110

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

δεικνύντες, δεικνῦσαι, δεικνύντα δεικνύντων, δεικνυσῶν, δεικνύντων δεικνῦσι, δεικνύσαις, δεικνῦσι δεικνύντας, δεικνύσας, δεικνύντα δεικνύντες, δεικνῦσαι, δεικνύντα

Όμοια κλίνονται οι μετοχές ἀπολλύς, ἀπολλῡσα, ἀπολλὺν (μτχ. ενεστώτα του ρ. ἀπόλλυμι), δύς, δῦσα, δὺν (μτχ. αορ. β΄ του ρ. δύομαι), φύς, φῦσα, φὺν (μτχ. αορ. β΄ του ρ. φύομαι) κ.ά. 5. σε ων, -ουσα, -ον: (κατά το ἄκων, ἄκουσα, ἆκον- ἑκών, ἑκοῦσα, ἑκὸν) κλίνονται οι μετοχές λύων και φυγὼν ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

λύων, λύουσα, λῦον λύοντος, λυούσης, λύοντος λύοντι, λυούσῃ, λύοντι λύοντα, λύουσαν, λῦον λύων, λύουσα, λῦον ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ

Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

λύοντες, λύουσαι, λύοντα λυόντων, λυουσῶν, λυόντων λύουσι, λυούσαις, λύουσι λύοντας, λυούσας, λύοντα λύοντες, λύουσαι, λύοντα

Όμοια κλίνονται οι μετοχές ενεργητικού ενεστώτα και μέλλοντα, η μετοχή ενεστώτα του ρ. εἰμί και οι μετοχές κάθε ενεργητικού αορ. β΄. 6. σε -ῶν, -ῶσα, -ῶν: (κατά το Ξενοφῶν, -ῶντος) κλίνεται η μετοχή τιμῶν ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

τιμῶν, τιμῶσα, τιμῶν τιμῶντος, τιμώσης, τιμῶντος τιμῶντι, τιμώσῃ, τιμῶντι τιμῶντα, τιμῶσαν, τιμῶν τιμῶν, τιμῶσα, τιμῶν ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ

Ον.

τιμῶντες, τιμῶσαι, τιμῶντα

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

111

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

τιμώντων, τιμωσῶν, τιμώντων τιμῶσι, τιμώσαις, τιμῶσι τιμῶντας, τιμώσας, τιμῶντα τιμῶντες, τιμῶσαι, τιμῶντα

Όμοια κλίνονται οι μετοχές των συνηρημένων ρ. σε –άω. 7. σε -ῶν, -οῦσα, -οῡν: (κατά το πλακοῦς, -οῦντος) κλίνεται η μετοχή δηλῶν ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

δηλῶν, δηλοῦσα, δηλοῦν δηλοῦντος, δηλούσης, δηλοῦντος δηλοῦντι, δηλούσῃ, δηλοῦντι δηλοῦντα, δηλοῦσαν, δηλοῦν δηλῶν, δηλοῦσα, δηλοῦν ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ

Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

δηλοῦντες, δηλοῦσαι, δηλοῦντα δηλούντων, δηλουσῶν, δηλούντων δηλοῦσι, δηλούσαις, δηλοῦσι δηλοῦντας, δηλούσας, δηλοῦντα δηλοῦντες, δηλοῦσαι, δηλοῦντα

Όμοια κλίνονται οι μετοχές των συνηρημένων ρ. σε -έω, σε -όω, οι μετοχές του ενεργητικού μέλλοντα των υγρόληκτων και ενρινόληκτων ρημάτων και των υπερδισύλλαβων σε -ιζω: μενῶν, ἀγγελῶν, κομιῶν, κ.ά.) 8. σε -ώς, -υῖα, -ός: κλίνεται η μετοχή λελυκώς, λελυκυῖα, λελυκὸς ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

λελυκώς, λελυκυῖα, λελυκὸς λελυκότος, λελυκυίας, λελυκότος λελυκότι, λελυκυίᾳ, λελυκότι λελυκότα, λελυκυῖαν, λελυκὸς λελυκώς, λελυκυῖα, λελυκὸς ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ

Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ.

112

λελυκότες, λελυκυῖαι, λελυκότα λελυκότων, λελυκυιῶν, λελυκότων λελυκόσι, λελυκυίαις, λελυκόσι λελυκότας, λελυκυίας, λελυκότα

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Κλητ.

λελυκότες, λελυκυῖαι, λελυκότα

Όμοια κλίνονται οι μετοχές ενεργητικού Παρακειμένου και η μετοχή εἰδώς, εἰδυῖα, εἰδός. 9. σε -ώς, -ῶσα, -ώς: κλίνεται η μετοχή ἑστώς, ἑστῶσα, ἑστὼς ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

ἑστώς, ἑστῶσα, ἑστὼς ή ὸς ἑστῶτος, ἑστώσης, ἑστῶ(ό)τος ἑστῶτι, ἑστώσῃ, ἑστῶ(ό)τι ἑστῶτα, ἑστῶσαν, ἑστὼς ή ὸς ἑστώς, ἑστῶσα, ἑστὼς ἠ ὸς ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ

Ον. Γεν. Δοτ. Αιτ. Κλητ.

ἑστῶτες, ἑστῶσαι, ἑστῶτα ἑστώτων, ἑστωσῶν, ἑστώτων ἑστῶσι, ἑστώσαις, ἑστῶσι ἑστῶτας, ἑστῶσας, ἑστῶτα ἑστῶτας, ἑστῶσας, ἑστῶτα

Όμοια κλίνεται η μετοχή τεθνεώς, τεθνεῶσα, τεθνεὼς (είναι β΄τύπος μετοχής του παρακειμένου τέθνηκα του ρ. ἀποθνῄσκω). ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ: Η κλητική του ενικού των τριτόκλιτων μετοχών σχηματίζεται όμοια με την ονομαστική: ὦ λύσας, ὦ λυθείς, ὦ διδούς, ὦ δεικνύς, ὦ λύων, ὦ τιμῶν κ.τ.λ. 1. Να γράψετε τις πλάγιες πτώσεις στα τρία γένη των δύο αριθμών: δράς, θείς, γνούς, εἰδώς, ἀδικῶν, ἀπολλύς. δρὰς θεὶς γνοὺς εἰδὼς ἀδικῶν ἀπολλὺς 2. Να γράψετε τις πτώσεις που ζητούνται στον ίδιο αριθμό: ἡ ἀγγείλασα: γενική και δοτική οἱ μείναντες: δοτική και κλητική

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

113

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ τὸ νεῖμαν: γενική και δοτική ὁ γεγραφώς: κλητική και γενική τὸ τεθνεώς: δοτική και αιτιατική αἱ εἰδυῖαι: αιτιατική και κλητική ὁ τιθείς: γενική και δοτική τὸ σωθέν: γενική και αιτιατική τὸ ἠθροικός: δοτική και αιτιατική ἡ ἀλλάττουσα: αιτιατική και κλητική τὸ θῦον: γενική και δοτική ἡ αἱροῦσα: δοτική και κλητική τὸ ποιοῦν: κλητική και δοτική ἡ δοθεῖσα: κλητική και αιτιατική ἡ βιοῦσα: δοτική και αιτιατική

3. Να γράψετε τις παρακάτω μετοχές στην πτώση που ζητούνται: τὸ ἡθροικός: δοτική πληθυντικού ὁ πράττων: ονομαστική πληθυντικού ἡ ἀλλάττουσα: αιτιατική πληθυντικού τὸ θῦον: γενική πληθυντικού ὁ ζημιῶν: αιτιατική πληθυντικού ἡ αἱροῦσα: δοτική πληθυντικού ἡ δοθεῖσα: κλητική πληθυντικού ὁ ἁλούς: γενική πληθυντικού ἡ βιοῦσα: δοτική πληθυντικού ὁ δύς: κλητική πληθυντικού ἡ φῦσα: γενική ενικού τὸ γνόν: δοτική πληθυντικού ὁ ἐναντιῶν: αιτιατική πληθυντικού τὸ φύν: αιτιατική πληθυντικού ὁ τολμῶν: κλητική πληθυντικού ἡ ὁρῶσα: γενική ενικού τὸ τιμῶν: δοτική ενικού ὁ τεθνεώς: γενική ενικού ἡ ἐλευθεροῦσα: γενική πληθυντικού τὸ ἀξιοῦν: αιτιατική πληθυντικού

114

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ ἡ τεθνεῶσα: αιτιατική πληθυντικού

4. Να συμπληρωθούν οι τύποι που ζητούνται: αιτιατική πτώση ενικού αριθμού θηλυκού γένους μτχ ενεργητικού ενεστώτα του ρήματος λέγω γενική πτώση πληθυντικού αριθμού αρσενικού γένους μτχ ενεργητικού αορίστου β' του ρήματος ὁρῶ κλητική πτώση ενικού αριθμού ουδετέρου γένους μτχ ενεργητικού μέλλοντα του ρήματος πέμπω δοτική πτώση πληθυντικού αριθμού αρσενικού γένους μτχ παθητικού αορίστου του ρήματος γίγνομαι ονομαστική πτώση ενικού αριθμού θηλυκού γένους μτχ παθητικού αορίστου του ρήματος ἀποστέλλω αιτιατική πτώση πληθυντικού αριθμού αρσενικού γένους μτχ μέσου παρακειμένου του ρήματος διώκω γενική πτώση ενικού αριθμού ουδετέρου γένους μτχ ενεργητικού ενεστώτα του ρήματος δείκνυμι δοτική πτώση πληθυντικού αριθμού θηλυκού γένους μτχ ενεργητικού αορίστου του ρήματος νέμω ονομαστική πτώση πληθυντικού αριθμού ουδετέρου γένους μτχ μέσου παρακειμένου του ρήματος παροξύνω 5. Να μεταφερθούν οι μετοχές στον άλλο αριθμό: θεραπεύων, εἰρημένων (θηλυκό), ἔχοντας, ὄντα (αρσενικό), μένοντι, ῥηθέντων, ἐνθυμουμένους, διαλιπούσης. Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

115

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

θεραπεύων εἰρημένων (θηλυκό γένος) ἔχοντας ὄντα (αρσενικό γένος) μένοντι ῥηθέντων ἐνθυμουμένους διαλιπούσης

56. ΕΙΔΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Eισαγωγή α) ὅτι, όταν δηλώνουν κρίση αντικειμενική· β) ὡς, όταν δηλώνουν κρίση υποκειμενική (τάχα). Eκφορά α) Oριστική, όταν δηλώνουν κάτι πραγματικό: β) Δυνητική οριστική, όταν δηλώνουν το δυνατόν στο παρελθόν ή το μη πραγματικό: γ) Δυνητική ευκτική, όταν δηλώνουν το δυνατόν στο παρόν ή στο μέλλον: δ) Eυκτική του πλάγιου λόγου, ύστερα από ιστορικό χρόνο, και δηλώνουν υποκειμενική γνώμη Συντακτικός ρόλος α) Αντικείμενα σε ρήματα λεκτικά (λέγω, διδάσκω, ἀγγέλλω, δηλῶ, ἀποκρίνομαι κ.τ.ό.), δεικτικά (δείκνυμι, ἀποδείκνυμι κ.τ.ό.), γνωστικά και αισθητικά (γιγνώσκω, οἶδα, μανθάνω, ἐπίσταμαι, πυνθάνομαι, αἰσθάνομαι, ἀκούω κ.τ.ό.): β) Υποκείμενα σε απρόσωπα ρήματα ή απρόσωπες εκφράσεις που σημαίνουν ό,τι και τα παραπάνω ρήματα (λέγεται, ἀγγέλλεται, μαρτυρεῖται, δέδεικται, δῆλόν ἐστι, ἄδηλόν ἐστι, φανερόν ἐστι, σαφές ἐστι κ.τ.ό.): γ) Επεξηγήσεις σε όρο της προηγούμενης πρότασης, συνήθως σε δεικτική αντωνυμία ουδέτερου γένους: Τοῦτο δ' ὁ λόγος λέγει, ὅτι φιλάργυροι σοφίζονται τὸ θεῖον χάριν φιλαργυρίας. (ότι δηλαδή) ➤ Tα (εὖ) οἶδ' ὅτι, (εὖ) ἴσθ' ὅτι, ἴστε ὅτι, δῆλον ὅτι, όταν δεν ακολουθεί ρήμα, χρησιμοποιούνται ως βεβαιωτικά επιρρήματα με τη σημασία του «βέβαια», «βεβαιότατα», «προφανώς».

57 ΕΝΔΟΙΑΣΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

116

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ Eισαγωγή α) μὴ ή ὅπως μή, όταν δηλώνουν φόβο μήπως γίνει κάτι ανεπιθύμητο· β) μὴ οὐ, όταν δηλώνουν φόβο μήπως δε γίνει κάτι επιθυμητό. Εκφορά α) Υποτακτική, ύστερα από αρκτικό χρόνο, και δηλώνουν φόβο προσδοκώμενο: β) Ευκτική του πλάγιου λόγου, ύστερα από ιστορικό χρόνο, και δηλώνουν φόβο υποκειμενικό και αβέβαιο στο παρελθόν Συντακτικός ρόλος α) Αντικείμενα σε ρήματα που δηλώνουν φόβο, δισταγμό, ανησυχία (φοβοῦμαι, δέδοικα, ὀκνῶ, ὁρῶ, προσέχω, ὑποπτεύω κ.τ.ό.): β) Υποκείμενα σε απρόσωπες εκφράσεις ανάλογης σημασίας με τα παραπάνω ρήματα (δεινόν ἐστι, δέος ἐστί, κίνδυνός ἐστι, φόβος ἐστί, φοβερόν ἐστι κ.τ.ό.) γ) Επεξηγήσεις σε όρο της προηγούμενης πρότασης, κυρίως σε δεικτική αντωνυμία ουδέτερου γένους

Άσκηση 1. Α)Αφού υπογραμμίσετε τις ειδικές προτάσεις να δηλώσετε τον τρόπο εισαγωγής και εκφοράς, καθώς και τη συντακτική τους θέση. Β) Να μεταφράσετε τις προτάσεις 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

Ἀπαγγέλλετε Ἀριαίῳ ὅτι, εἰ μὴ ὑμεῖς ἤλθετε, ἡμεῖς ἐπορευόμεθα ἂν ἐπὶ βασιλέα. Ἐτύγχανον λέγων ὅτι πολλαὶ καὶ καλαὶ ἐλπίδες ἡμῖν εἶεν σωτηρίας. Εἶπεν ὅτι βούλοιτο διαλεχθῆναι τοῖς ἄρχουσι. Ἠγγέλθη αὐτῷ ὅτι Μέγαρα ἀφέστηκε. Τισσαφέρνης διαβάλλει τὸν Κῦρον πρὸς τὸν ἀδελφόν, ὡς ἐπιβουλεύοι αὐτῷ. ∆ῆλον ἦν ὅτι οἱ ἐν Θερμοπύλαις οὐκ ἂν ἡττήθησαν, εἰ μὴ ἐκυκλώθησαν. ᾜσθετο ὁ δῆμος ὅτι οὐ τέθνηκεν ὁ Θρασυδαῖος. ∆ῆλον ἦν ὅτι βασιλεὺς ἐγγὺς ἦν. Λέληθέ σε ὅτι ἡ ἰσότης καὶ ἐν θεοῖς καὶ ἐν ἀνθρώποις μέγα δύναται. ∆ερκυλίδας ἔλεγε τῷ Μειδίᾳ ὡς οὐδενὸς τῶν δικαίων ἀτυχήσοι. Πατηγύας ἐβόα ὅτι βασιλεὺς προσέρχεται. Ὡς δ’ ἦν δημοτικὸς ὁ πατήρ, ἐγὼ ὑμῖν ἀποδείξω. Ὡς μὲν ἀληθῆ λέγω μεμαρτύρηται. Ἴσως οὖν ἂν εἴποιεν πολλοὶ τῶν φασκόντων φιλοσοφεῖν ὅτι οὐκ ἄν ποτε ὁ δίκαιος ἄδικος γένοιτο. 15 Οὐκ ἐπιστάμεθα ὅτι βασιλεὺς ὑμᾶς ἀπολέσαι περὶ παντὸς ἂν ποιήσαι. 16 ∆ῆλόν ἐστιν ὅτι οὐκ ἂν προύλεγεν, εἰ μὴ ἐπίστευεν ἀληθεύσειν. 17 Ἧκον λέγοντες οἱ σκοποὶ ὅτι οὐχ ἱππεῖς εἰσιν, ἀλλ’ ὑποζύγια νέμοιτο.

2. Α)Αφού υπογραμμίσετε τις ενδοιαστικές προτάσεις να δηλώσετε τον τρόπο εισαγωγής και εκφοράς, καθώς και τη συντακτική τους θέση. Β) Να μεταφράσετε τις προτάσεις 1 2 3 4 5 6 7

∆έδοικα μὴ οὐκ ἔχω ταύτην τὴν σοφίαν. Οὐκοῦν νῦν καὶ τοῦτο κίνδυνος, μὴ λάβωσι προστάτας αὑτῶν τινὰς τούτων. ∆έδοικα μὴ ἄλλου τινὸς μᾶλλον ἢ τοῦ ἀγαθοῦ μεθέξω. Οὐ φοβεῖ ὅπως μὴ ἀνόσιον πρᾶγμα τυγχάνῃς πράττων; Οὐ τοῦτο ἐφοβεῖτο, μή τινες πορεύσοιντο ἐπὶ τὴν ἐκείνου δύναμιν. ∆είσαντες μὴ προδιδοῖτο ἡ πόλις μετεπέμψαντο τὸν Ἰφικράτη. Ὅρα μὴ περὶ τοῖς φιλτάτοις κινδυνεύῃς.

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

117

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ 8 9 10 11

Ἐγὼ οὐκ ἀπέπεμπον τούτους φοβούμενος μή τι γένοιτο διὰ τὴν σὴν ὀργήν. Φροντίζω μὴ κράτιστόν ᾖ μοι σιγᾶν. ∆εινῶς ἀθυμῶ μὴ βλέπων ὁ μάντις ᾖ. Οὐ δέος ἐστὶ μὴ κάκιον οἰκεῖται ἡ Λακεδαίμων αὐτοῦ ἀποθανόντος.

Η πόλεις της Σπάρτης

118

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

12ο Θέμα Ο Ισοκράτης απευθύνεται στο Νικοκλέα, βασιλιά της Σαλαμίνας της Κύπρου τον προτρέπει να μοιάσει τον πατέρα του στην αρετή.

Ἐ

μόν μέν οὖν ἔργον καὶ τῶν ἄλλων φίλων τοιαῦτα καὶ λέγειν καὶ γράφειν, ἐξ’ ὧν μέλλομέν σε παροξύνειν ὀρέγεσθαι τούτων, ὧνπερ καὶ νῦν τυγχάνεις ἐπιθυμῶν· σοί δέ προσήκει μηδέν

ἐλλείπειν ἀλλ’ ὥσπερ ἐν τῷ παρόντι καὶ τόν λοιπόν χρόνον ἐπιμελεῖσθαι καὶ τήν ψυχήν ἀσκεῖν, ὅπως ἄξιος ἔσει καὶ τοῦ πατρός καὶ τῶν ἄλλων προγόνων. Ὡς ἅπασι μέν προσήκει περί πολλοῦ ποιεῖσθαι τήν φρόνησιν, μάλιστα δ’ ὑμῖν τοῖς πλείστων καὶ μεγίστων κυρίοις οὖσιν. Χρή δ’ οὐκ ἀγαπᾶν, εἰ τῶν παρόντων τυγχάνεις ὤν ἤδη κρείττων, ἀλλ’ ἀγανακτεῖν, εἰ τοιοῦτος μέν ὤν αὐτός τήν φύσιν, γεγονώς δέ τό μέν παλαιόν ἀπό Διός, τό δ’ ὑπογυιότατον ἐξ’ ἀνδρός τοιούτου τήν ἀρετήν, μή πολύ διοίσεις καὶ τῶν ἄλλων καὶ τῶν ἐν ταῖς αὐταῖς σοι τιμαῖς ὄντων. ΙΣΟΚΡΑΤΗ: ΕΥΑΓΟΡΑΣ 80–81

Λεξιλόγιο μέλλω: σκοπεύω· μέλλω + τελικό απαρέμφατο: σκοπεύω, πρόκειται να … παροξύνω: παρακινώ, εξωθώ, προκαλώ, ερεθίζω ὀρέγομαί τινος: επιθυμώ κάτι ἐπιθυμῶ τινος: επιθυμώ κάτι προσήκει: ταιριάζει, ανήκει, πρέπει προσήκων, –ουσα, –ον: ο κατάλληλος. προσήκων: συγγενής. τά προσήκοντα: αυτά που ταιριάζουν σε κάποιον, τα πρέποντα. ἐλλείπω: αφήνω πίσω, παραλείπω, έχω ανάγκη από κάτι, είμαι ελλιπής ἐλλείπομαι: μένω πίσω, είμαι κατώτερος

περί πολλοῦ ποιοῦμαι: φροντίζω πολύ, ενδιαφέρομαι ἀγαπῶ + αιτιολογική πρόταση: αρκούμαι, μένω ικανοποιημένος εἰμι ἔκ τινος: κατάγομαι από … ὑπογείως: πρόσφατα, πρόχειρα, τελευταία· ὑπόγυιος και ὑπόγυος –ον (ὑπό + γυῖον: το μέλος του σώματος): πρόχειρος, πρόσφατος, νέος, απροσδόκητος διαφέρω τινός: διαφέρω από κάποιον διαφέρω τινός τινι: διαφέρω από κάποιον σε κάτι, ξεπερνώ κάποιον σε κάτι διαφέρει μοι: με ενδιαφέρει κάτι

Τι θα μάθω 1. Γραμματική: αντωνυμίες, αριθμητικά 4. Συντακτικό: ευθείες & πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις 2. Αρχικοί χρόνοι: ἔρχομαι, ἐρωτῶ ἐσθίω, εὑρίσκω, εὔχομαι, ἔχω

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

119

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

58. Αντωνυμίες Αντωνυμίες ονομάζονται οι κλιτές λέξεις που χρησιμοποιούνται στο λόγο αντί των ονομάτων (ουσιαστικών ή επιθέτων). Τα είδη των αντωνυμιών είναι: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

προσωπικές, δεικτικές, οριστική ή επαναληπτική, κτητικές αυτοπαθητικές, αλληλοπαθητική, ερωτηματικές, αόριστες, αναφορικές.

3. Οριστική ή επαναληπτική αντωνυμία Οριστική ή επαναληπτική αντωνυμία είναι η αντωνυμία αὐτός, αὐτή, αὐτό. Οριστική είναι, όταν χρησιμεύει για να ορίσει κάτι, να το ξεχωρίσει από τα άλλα και απαντά σε όλες τις πτώσεις. π.χ. Μετὰ δὲ ταῦτα γενομένης τῆς ὕστερον στρατείας, ἣν αὐτὸς (:αυτός ο ίδιος όχι άλλος) Ξέρξης ἤγαγεν. Επαναληπτική είναι μόνο στις πλάγιες πτώσεις, όταν χρησιμεύει για να επαναλάβει κάτι για το οποίο έγινε λόγος πρωτύτερα π.χ. Κῦρον δὲ μεταπέμπεται ἀπὸ τῆς ἀρχῆς, ἧς αὐτὸν (:δηλ. Κῦρον ) σατράπην ἐποίησε καὶ στρατηγὸν δὲ αὐτὸν ἀπέδειξε πάντων. Η αντωνυμία αὐτός, αὐτή, αὐτό κλίνεται σαν τρικατάληκτο επίθετο της βʹ κλίσης σε -ος, -η, ον, χωρίς όμως το τελικό ν στο ουδέτερο του ενικού: αὐτός, αὐτή, αὐτὸ (γεν. αὐτοῦ, αὐτῆς, αὐτοῦ) κ.λπ. Η αντωνυμία αὐτός, όταν εκφέρεται μαζί με το άρθρο, σημαίνει ταυτότητα (ὁ αὐτὸς : ο ίδιος) π.χ. Τὴν γοῦν Ἀττικὴν ἐκ τοῦ ἐπὶ πλεῖστον διὰ τὸ λεπτόγεων ἀστασίαστον οὖσαν ἄνθρωποι ᾤκουν οἱ αὐτοὶ αἰεί.(οι ίδιοι πάντοτε)

4. Κτητικές αντωνυμίες Κτητικές ονομάζονται οι αντωνυμίες που φανερώνουν σε ποιον ανήκει κάτι, δηλαδή ορίζουν κτήτορα. Σχηματίζονται από τα θέματα των προσωπικών αντωνυμιών και έχουν αντιστοίχως τρία πρόσωπα: Αʹ για ένα κτήτορα

120

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ αʹ πρόσωπο: ἐμός, ἐμή, ἐμὸν (: δικός μου, δική μου, δικό μου), βʹ πρόσωπο: σός, σή, σὸν (: δικός σου, δική σου, δικό σου), γʹ πρόσωπο: ἑός, ἑή, ἑὸν (: δικός του, δική του, δικό του).

Βʹ για πολλούς κτήτορες αʹ πρόσωπο: ἡμέτερος, ἡμετέρα, ἡμέτερον (: δικός μας, δική μας, δικό μας), βʹ πρόσωπο: ὑμέτερος, ὑμετέρα, ὑμέτερον (: δικός σας, δική σας, δικό σας), γʹ πρόσωπο: σφέτερος, σφετέρα, σφέτερον (: δικός τους, δική τους, δικό τους). Παρατηρήση: Οι κτητικές αντωνυμίες κλίνονται όπως τα τρικατάληκτα επίθετα της βʹ κλίσης σε -ος, -η, -ον και -ος, -α, -ον. Π.χ. ἐμός, ἐμή, ἐμὸν (όπως σοφός, σοφή, σοφόν) και ἡμέτερος, ἡμετέρα, ἡμέτερον ( όπως δίκαιος, δικαία, δίκαιον).

5. Αυτοπαθητικές αντωνυμίες Αυτοπαθητικές ονομάζονται οι αντωνυμίες που φανερώνουν ότι το ίδιο υποκείμενο ενεργεί και συγχρόνως παθαίνει. π.χ. Ἰσοκράτης κάκιστον ἔλεγεν ἄρχοντα εἶναι τὸν ἄρχειν ἑαυτοῦ μὴ δυνάμενον. π.χ. Τῶν φυγόντων οὐδεὶς ἑαυτοῦ κατηγορεῖ, ἀλλὰ τοῦ στρατηγοῦ καὶ τῶν πλησίον καὶ πάντων μᾶλλον. Παραδείγματα κλίσης: αʹ προσώπου Ενικός αριθμός αρσενικό

Πληθυντικός αριθμός

θηλυκό

αρσενικό

θηλυκό

Γενική

ἐμαυτοῦ

ἐμαυτῆς

ἡμῶν αὐτῶν

Δοτική

ἐμαυτῷ

ἐμαυτῇ

ἡμῖν αὐτοῖς

ἡμῖν αὐταῖς

Αιτιατική

ἐμαυτὸν

ἐμαυτὴν

ἡμᾶς αὐτοὺς

ἡμᾶς αὐτὰς

βʹ προσώπου Ενικός αριθμός αρσενικό Γενική

σεαυτοῦ

θηλυκό σεαυτῆς

Πληθυντικός αριθμός αρσενικό ὑμῶν αὐτῶν

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

θηλυκό ὑμῶν αὐτῶν

121

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Δοτική

σεαυτῷ

σεαυτῇ

ὑμῖν αὐτοῖς

ὑμῖν αὐταῖς

Αιτιατική

σεαυτὸν

σεαυτὴν

ὑμᾶς αὐτοὺς

ὑμᾶς αὐτὰς

γʹ προσώπου Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

αρσενικό

θηλυκό

ουδέτερο

αρσενικό

θηλυκό

ουδέτερο

Γενική

ἑαυτοῦ

ἑαυτῆς

ἑαυτῶν ή σφῶν αὐτῶν

Δοτική

ἑαυτῷ

ἑαυτῇ

ἑαυτοῖς ή σφίσιν αὐτοῖς

ἑαυταῖς ή σφίσιν αὐταῖς

Αιτιατική

ἑαυτὸν

ἑαυτὴν

ἑαυτὸ

ἑαυτοὺς ή σφᾶς αὐτοὺς

ἑαυτὰς ή σφᾶς αὐτὰς

ἑαυτὰ

Παρατηρήσεις: 1. Οι αυτοπαθητικές αντωνυμίες εξαιτίας της σημασίας τους συνηθίζονται μόνο στις πλάγιες πτώσεις. 2. Οι τύποι του βʹ και γʹ προσώπου και συχνά συναιρούνται: π.χ. σεαυτοῦ > σαυτοῦ, σεαυτῆς > σαυτῆς κ.λπ. π.χ. Γνῶθι σαυτὸν(: γνώρισε τον εαυτό σου). Κρατεῖ δ’ εἷς τὸν νόμον κεκτημένος αὐτὸς παρ’ αὑτῷ.

6. Αλληλοπαθητική αντωνυμία Αλληλοπαθητική ονομάζεται η αντωνυμία που φανερώνει ότι δύο ή περισσότερα πρόσωπα ενεργούν και παθαίνουν αμοιβαία. π.χ. Ἆρ’ οὐ διδάσκομέν τι ἀλλήλους; Λόγω του ότι αναφέρεται σε δύο ή περισσότερα πρόσωπα δεν έχει ενικό αριθμό, έχει μόνο δυϊκό και πληθυντικό αριθμό. Δε συνηθίζεται στην ονομαστική αλλά μόνο στις πλάγιες πτώσεις. Έχει τρία γένη και κλίνεται όπως τα τρικατάληκτα επίθετα της βʹ κλίσης. Πληθυντικός αριθμός

122

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

αρσενικό

θηλυκό

ουδέτερο

Γενική

ἀλλήλων

Δοτική

ἀλλήλοις

ἀλλήλαις

ἀλλήλοις

Αιτιατική

ἀλλήλους

ἀλλήλας

ἄλληλα

7. Ερωτηματικές αντωνυμίες Ερωτηματικές ονομάζονται οι αντωνυμίες που εισάγουν ερωτήσεις και είναι οι εξής: 1. τίς, τί (: ποιος;), 2. πότερος, ποτέρα, πότερον (: ποιος από τους δύο;), 3. πόσος, πόση, πόσον 4. ποῖος, ποία, ποῖον (: τι λογής, τι είδους;), 5. πηλίκος, πηλίκη, πηλίκον (: πόσο μεγάλος; ποιας ηλικίας;), 6. ποδαπός, ποδαπή, ποδαπὸν (: από ποιον τόπο;), 7. πόστος, πόστη, πόστον (: τι θέση έχει σε μια αριθμητική σειρά πβ. δεύτερος, τρίτος κ.λπ.), 8. ποσταῖος, ποσταία, ποσταῖον (: σε πόσες μέρες;- πβ. τριταῖος, τεταρταῖος κ.λ.π). Όλες οι ερωτηματικές αντωνυμίες είναι τρικατάληκτες και κλίνονται όπως τα τρικατάληκτα δευτερόκλιτα επίθετα σε -ος, -η, -ον, εκτός από την αντωνυμία τίς, τί που είναι τριγενής και δικατάληκτη και κλίνεται κατά τη γ΄ κλίση ως εξής: τίς, τι Ενικός αριθμός αρσενικό / θηλυκό

ουδέτερο

Πληθυντικός αριθμός αρσενικό / θηλυκό

ουδέτερο

Ονομαστική

τίς

τί

τίνες

τίνα

Γενική

τίνος ή τοῦ

τίνων

Δοτική

τίνι ή τῷ

τίσι(ν)

Αιτιατική

τίνα

τί

τίνας

τίνα

8. Αόριστες αντωνυμίες Αόριστες ονομάζονται οι αντωνυμίες που φανερώνουν κάτι αόριστο, που δεν μπορεί κανείς ή δε θέλει να το ονομάσει. Οι αόριστες αντωνυμίες είναι οι εξής:

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

123

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ 1. τὶς, τὶ (: κάποιος), 2. ὁ δεῖνα, ἡ δεῖνα, τὸ δεῖνα, 3. ἔνιοι, ἔνιαι,ἔνια (: μερικοί). Η αντωνυμία τὶς, τὶ κλίνεται με τον ακόλουθο τρόπο: Ενικός αριθμός αρσενικό / θηλυκό

ουδέτερο

Πληθυντικός αριθμός αρσενικό / θηλυκό

ουδέτερο

Ονομαστική

τὶς

τὶ

τινὲς

τινὰ ή ἄττα

Γενική

τινὸς ή του

τινῶν

Δοτική

τινὶ ή τῳ

τισὶ(ν)

Αιτιατική

τινὰ

τὶ

τινὰς

τινὰ ή ἄττα

Παρατηρήσεις: 1. Η αντωνυμία τίς, τὶ είναι τριγενής και δικατάληκτη, κλίνεται κατά την τρίτη κλίση, τονίζεται σε όλες τις πτώσεις στη λήγουσα, έχει άτονους τους δεύτερους τύπους στον ενικό και διπλούς τύπους στην ονομαστική και αιτιατική πληθυντικού του ουδετέρου. 2. Η αντωνυμία δεῖνα δεν έχει εύχρηστο πληθυντικό και κλίνεται ή κατά την τρίτη κλίση (δεῖνα, δεῖνος, δεῖνι κ.λπ.) ή μένει άκλιτη. 3. Η αντωνυμία ἔνιοι, ἔνιαι, ἔνια απαντά μόνο στον πληθυντικό και κλίνεται σαν τρικατάληκτο δευτερόκλιτο επίθετο.

Στις αόριστες αντωνυμίες ανήκουν και μερικά επίθετα που λέγονται επιμεριστικές αντωνυμίες, οι οποίες ονομάζονται έτσι διότι δηλώνουν επιμερισμό από ένα σύνολο δύο ή περισσότερων ουσιαστικών. Αυτές είναι οι εξής: 1. πᾶς, πᾶσα, πᾶν (: καθένας χωρίς καμία εξαίρεση), 2. ἕκαστος, ἑκάστη, ἕκαστον (: καθένας), 3. ἄλλος, ἄλλη, ἄλλο, 4. οὐδείς, οὐδεμία, οὐδὲν – μηδείς, μηδεμία, μηδὲν (: κανείς), 5. ἀμφότεροι, ἀμφότεραι, ἀμφότερα (: και οι δύο μαζί), 6. ἑκάτερος, ἑκατέρα, ἑκάτερον (: καθένας από τους δύο), 7. ἕτερος, ἑτέρα, ἕτερον (: άλλος, χρησιμοποιείται όταν έχουμε δύο ουσιαστικά), 8. οὐδέτερος, οὐδετέρα, οὐδέτερον – μηδέτερος, μηδετέρα, μηδέτερον (: ούτε ο ένας ούτε ο άλλος), 9. ποσός, ποσή, ποσόν (: κάμποσος), 10. ποιός, ποιά, ποιόν (: κάποιας λογής), 11. ἀλλοδαπός, ἀλλοδαπή, ἀλλοδαπὸν (: από άλλο τόπο). Παράδειγμα κλίσης: οὐδείς, οὐδεμία, οὐδὲν

124

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Ενικός αριθμός αρσενικό

θηλυκό

Πληθυντικός αριθμός ουδέτερο

Ονομαστική

οὐδεὶς

οὐδεμία

οὐδὲν

οὐδένες

Γενική

οὐδενὸς

οὐδεμιᾶς

οὐδενὸς

οὐδένων

Δοτική

οὐδενὶ

οὐδεμιᾷ

οὐδενὶ

οὐδέσι(ν)

Αιτιατική

οὐδένα

οὐδεμίαν

οὐδὲν

οὐδένας

Παρατηρήσεις: 1. Οι αντωνυμίες οὐδεὶς και μηδεὶς κλίνονται όπως το αριθμητικό εἷς, μία, ἕν, αλλά στο αρσενικό γένος έχουν και πληθυντικό αριθμό: οὐδένες, μηδένες. 2. Όλες οι επιμεριστικές αντωνυμίες εκτός από το πᾶς, πᾶσα πάσα, πᾶν – οὐδείς, οὐδεμία, οὐδὲν και μηδείς, μηδεμία, μηδέν, κλίνονται όπως τα τρικατάληκτα δευτερόκλιτα επίθετα. 3. Η αντωνυμία πᾶς, πᾶσα, πᾶν χρησιμεύει και ως επίθετο: π.χ. πᾶσα ἡ πόλις (: ολόκληρη η πόλη).

9. Αναφορικές αντωνυμίες Αναφορικές ονομάζονται οι αντωνυμίες με τις οποίες μια πρόταση αναφέρεται σε λέξη άλλης πρότασης ή σε όλο το περιεχόμενο της πρότασης αυτής. Οι αναφορικές αντωνυμίες είναι οι εξής: 1. ὅς, ἥ, ὃ (: ο οποίος), 2. ὅσπερ, ἥπερ, ὅπερ (: αυτός ακριβώς που), 3. στις, ἥτις, ὅ,τι (: όποιος), 4. ὁπότερος, ὁποτέρα, ὁπότερον (: όποιος από τους δύο), 5. ὅσος, ὅση, ὅσον, 6. ὁπόσος, ὁπόση, ὁπόσον (: όσος), 7. οἷος, οἷα, οἷον (: τέτοιος), 8. ὁποῖος, ὁποία, ὁποῖον(: όποιας λογής), 9. ἡλίκος, ἡλίκη, ἠλίκον (: όσο μεγάλος), 10. ὁπηλίκος, ὁπηλίκη, ὁπηλίκον (: όσο μεγάλος), 11. ὁποδαπός, ὁποδαπή, ὁποδαπὸν (: από ποιον τόπο, σε πλάγια ερώτηση). Η αντωνυμία ὅστις, ἥτις, ὅ,τι κλίνεται με τον ακόλουθο τρόπο:

Ενικός αριθμός αρσενικό

θηλυκό

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ουδέτερο

125

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Ονομαστική

ὅστις

ἥτις

ὅ,τι

Γενική

οὗτινος και ὅτου

ἧστινος

οὗτινος και ὅτου

Δοτική

ᾧτινι και ὅτῳ

ᾗτινι

ᾧτινι και ὅτῳ

Αιτιατική

ὅντινα

ἥντινα

ὅ,τι

Πληθυντικός αριθμός αρσενικό

θηλυκό

ουδέτερο

Ονομαστική

οἵτινες

αἵτινες

ἅτινα ή ἅττα

Γενική

ὧντινων

Δοτική

οἷστισι(ν)

αἷστισι(ν)

οἷστισι(ν)

Αιτιατική

οὕστινας

ἅστινας

ἅτινα ή ἅττα

Παρατήρηση: Οι αναφορικές αντωνυμίες κλίνονται σαν τα τρικατάληκτα επίθετα της β΄ κλίσης. Η αναφορική αντωνυμία ὅστις, ἥτις, ὅ,τι σχηματίζεται από την αναφορική αντωνυμία ὅς, ἥ, ὃ και την αόριστη αντωνυμία τὶς, τί. Κλίνεται ως προς τα δύο μέρη της και διατηρεί τον τόνο του α΄ συνθετικού. Η ὅσπερ, ἥπερ, ὅπερ κλίνεται με τον ακόλουθο τρόπο: Ενικός αριθμός αρσενικό

θηλυκό

ουδέτερο

Ονομαστική

ὅσπερ

ἥπερ

ὅπερ

Γενική

οὗπερ

ἧσπερ

οὗπερ

Δοτική

ᾧπερ

ᾗπερ

ᾧπερ

Αιτιατική

ὅνπερ

ἥνπερ

ὅπερ

Πληθυντικός αριθμός

126

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

αρσενικό

θηλυκό

ουδέτερο

Ονομαστική

οἵπερ

αἵπερ

ἅπερ

Γενική

ὧνπερ

Δοτική

οἷσπερ

αἷσπερ

οἷσπερ

Αιτιατική

οὕσπερ

ἅσπερ

ἅπερ

Παρατηρήση: α) Η αντωνυμία ὅσπερ, ἥπερ, ὅπερ σχηματίζεται από την αντωνυμία ὅς, ἥ, ὃ και το άκλιτο εγκλιτικό μόριο πὲρ (: ακριβώς). Κλίνεται και τονίζεται μόνο το α΄ συνθετικό. 1. Να μεταφέρετε τις παρακάτω αντωνυμίες στον άλλο αριθμό: α) αὕτη → …………………. β) αὐτοῦ → …………………. γ) ἐμῷ → …………………. δ) σεαυτὸν → …………………. ε) τίνων → …………………. στ) τινὰ ή ἄττα → …………………. ζ) ᾗτινι → …………………. 2. Να μεταφέρετε τον τύπο της αντωνυμίας που σας δίδεται στη ζητούμενη πτώση, του ίδιου αριθμού. α) τόδε

Δοτ.:

β) ἑὸς

Αιτ.:

γ) ἡμῖν αὐταῖς

Αιτ.:

δ) ἀλλήλων (ουδ.)

Αιτ.:

ε) μηδὲν

Δοτ.:

στ) ἃ

Γεν.:

3. Να μεταφέρετε τους παρακάτω τύπους αντωνυμιών στο γένος που ζητείται: α) οὗτοι

Ουδ.:

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

127

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

β) τοιόσδε

Θηλ.:

γ) ἐμοῦ

Ουδ.:

δ) ἑαυτὰ

Θηλ.:

ε) ἀλλήλαις

Αρσ.:

στ) τίνι ή τῷ (αρσ.)

Ουδ.:

ζ) οὐδένα

Θηλ.:

η) ἥντινα

Ουδ.:

4. Να μεταφέρετε τις παρακάτω συνεκφορές στη ζητούμενη πτώση του ίδιου αριθμού. α) ἡμετέρα νῆσος

Γεν.:

β) τοιούτου Τεγεάτου

Δοτ.:

γ) τίνος Ἀθηνᾶς

Ονομ.:

δ) τῶνδε ἐδαφῶν

Αιτ.:

ε) οὐδὲν ἄστυ

Γεν.:

στ) ἧστινος πίστεως

Ονομ.:

59. ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΑ Αριθμητικά λέγονται οι λέξεις που φανερώνουν αριθμούς ή παράγονται από ονόματα αριθμών. Τα αριθμητικά είναι: επίθετα, ουσιαστικά, επιρρήματα. Τα αριθμητικά ουσιαστικά σημαίνουν αφηρημένη αριθμητική ποσότητα, είναι όλα θηλυκά και λήγουν σε -άς. Τα περισσότερα σχηματίζονται από το θέμα των απόλυτων αριθμητικών επιθέτων π.χ. δυ-άς, τρι-ὰς κ.λπ. και κλίνονται όπως τα θηλυκά οδοντικόληκτα της γ’ κλίσης σε –άς, γεν. –άδος. Τα αριθμητικά επιρρήματα φανερώνουν πόσες φορές επαναλαμβάνεται κάτι. Τα περισσότερα σχηματίζονται από το θέμα των απόλυτων αριθμητικών επιθέτων και λήγουν σε –άκις ή –κις π.χ. πεντάκις, δεκάκις κ.λπ. Σχηματίζονται ιδιόμορφα τα: ἅπαξ (: για μια

128

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ μόνο φορά), δὶς (: για δύο φορές), τρὶς (: για τρεις φορές) καιἐνάκις (: για εννέα φορές). Τα αριθμητικά επίθετα διακρίνονται σε απόλυτα, τακτικά, χρονικά, πολλαπλασιαστικά και αναλογικά. Α. Απόλυτα αριθμητικά Τα απόλυτα αριθμητικά δηλώνουν απλώς ένα ορισμένο πλήθος όντων: εἷς (ὁπλίτης), μία (ναῦς), ἕν (ὅπλον). Τα εἷς - μία - ἕν, τρεῖς - τρία, τέτταρες - τέτταρα, κλίνονται ως εξής: α. εἷς - μία - ἓν Ενικός αριθμός αρσενικό

θηλυκό

ουδέτερο

Ονομαστική

εἷς

μία

ἓν

Γενική

ἑνὸς

μιᾶς

ἑνὸς

Δοτική

ἑνὶ

μιᾷ

ἑνὶ

Αιτιατική

ἕνα

μίαν

ἓν

β. τρεῖς - τρία Πληθυντικός αριθμός αρσενικό και θηλυκό

ουδέτερο

Ονομαστική

τρεῖς

τρία

Γενική

τριῶν

Δοτική

τρισὶ(ν)

Αιτιατική

τρεῖς

τρία

γ. τέτταρες - τέτταρα Πληθυντικός αριθμός

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

129

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

αρσενικό και θηλυκό

ουδέτερο

Ονομαστική

τέτταρες

τέτταρα

Γενική

τεττάρων

Δοτική

τέτταρσι(ν)

Αιτιατική

τέτταρας

τέτταρα

Παρατηρήσεις: Τα αριθμητικά από το πέντε μέχρι και το εκατό είναι άκλιτα (π.χ. τῶν τριάκοντα τυράννων κ.λπ.). Από το διακόσιοι, -αι, -α και εξής κλίνονται μόνο στον πληθυντικό αριθμό όπως τα τρικατάληκτα δευτερόκλιτα επίθετα. Τα απόλυτα αριθμητικά από το διακόσιοι, -αι, -α και πέρα είναι δυνατό να βρεθούν και στον ενικό αριθμό όταν προσδιορίζουν περιληπτικά ουσιαστικά: π.χ. τὴν παρὰ Περδίκκου διακοσίαν ἵππον ἐν Ὀλύνθῳ μένειν. Β. Τακτικά αριθμητικά Τα τακτικά αριθμητικά φανερώνουν την τάξη, τη θέση που κατέχει κάτι σε σχέση με μια σειρά από όμοιά του: π.χ. πρῶτος (μήν), δευτέρα (ἡμέρα) κ.λπ. Σχηματίζονται από τα απόλυτα αριθμητικά.  Από το 1 έως και το 12 είναι μονολεκτικά με την κατάληξη -τος, -τη, -τον (π.χ. πρῶτος, τη, -τον) και περιφραστικά από το 13 έως και το 19 (π.χ. τρίτος και δέκατος κ.λπ.). Εξαιρούνται τα: δεύτερος, -τέρα, -τερον, ἕβδομος, -μη, -μον και ὅγδοος, -όη, -οον.  Από το 20 και πέρα σχηματίζονται με την κατάληξη -στός, -στή, -στόν: π.χ. εἰκοστός, -στή, -στὸν κ.λπ.  Κλίνονται όπως τα τρικατάληκτα δευτερόκλιτα επίθετα σε ος, -η, -ον. Γ. Χρονικά Τα χρονικά αριθμητικά (που δεν τα έχει η νέα ελληνική) φανερώνουν ποια ημέρα συμβαίνει μια πράξη, από τότε που άρχισε. Αυτά σχηματίζονται από το θέμα των τακτικών και λήγουν σε –αῖος: π.χ. (δεύτερος) δευτεραῖος ἀφίκετο (: έφτασε τη δεύτερη μέρα αφότου ξεκίνησε). Κλίνονται όπως τα τρικατάληκτα δευτερόκλιτα επίθετα σε -ος, -α, -ον. Δ. Πολλαπλασιαστικά Τα πολλαπλασιαστικά αριθμητικά δηλώνουν από πόσα μέρη αποτελείται κάτι. Σχηματίζονται από το θέμα των απόλυτων με την προσθήκη της κατάληξης -πλοῦς. π.χ. (τρί-α) τριπλοῦς, (δέκα) δεκαπλοῦς. Τα πολλαπλασιαστικά αριθμητικά κλίνονται όπως τα συνηρημένα τρικατάληκτα επίθετα της βʹ κλίσης σε - οῦς, -ῆ, -οῦν.

130

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

π.χ. (ἁπλόος) ἁπλοῦς, (ἁπλόη) ἁπλῆ , (ἁπλόον) ἁπλοῦν, (διπλόος) διπλοῦς, (διπλόη) διπλῆ, (διπλόον) διπλοῦν κτλ. Ε. Αναλογικά

Τα αναλογικά αριθμητικά δηλώνουν πόσες φορές είναι μεγαλύτερο ένα ποσό από ένα άλλο του ίδιου είδους. Τα περισσότερα σχηματίζονται από το θέμα των απόλυτων και λήγουν σε -πλάσιος. π.χ. (δι-ο) διπλάσιος.

60. Ερωτηματικές προτάσεις Eισαγωγή Ανάλογα με τον βαθμό άγνοιας που διατυπώνονται μπορούμε να διακρίνουμε δύο κατηγορίες ερωτήσεων: 1. Ολικής αγνοίας που μπορούν να απαντηθούν με ένα ναὶ ή ένα όχι· o Μονομελείς, όταν θέτουν μια ερώτηση, εισάγονται με το ερωτηματικό μόριο εἰ (μήπως, αν) και σπανιότερα με τα ἐάν, ἄν, ἢν (αν) o

Διμελείς, όταν έχουν δύο μέλη, αποτελούνται δηλαδή από δύο ερωτήσεις. με τα ζεύγη εἰ - ἢ ( : εάν - ή), πότερον - ἢ ( : ποιο από τα δύο - ή), εἴτε - εἴτε ( : εάν - ή)

Μερικής αγνοίας που αναφέρονται σε όλο το περεχόμενο, εισάγονται με ερωτηματικές ή αναφορικές αντωνυμίες και με ερωτηματικά ή αναφορικά επιρρήματα τίς; / ὅς / ὅστις: ποιος; ὅσπερ : ποιος ακριβώς; πόσος; / ὅσος / ὁπόσος: πόσος; πόστος;: ποιος κατά σειρά; ποδαπός; / ὁποδαπὸς: από ποιο μέρος; ποῖος; / οἷος / ὁποῖος: τι είδους; πότερος; / ὁπότερος: ποιος από τους δύο; πηλίκος; / ἡλίκος / ὁπηλίκος: πόσο μεγάλος; ποσταῖος;: σε πόσες μέρες; ποῦ; /οὗ / ὅπου / ἔνθα: πού; ποῖ; /οἷ / ὅποι / ἔνθα: πού; πῇ; / ᾗ / ᾗπερ / ὅπῃ: πού; / πώς; πῶς; / ὡς / ὅπως: πώς; ὥσπερ: πώς ακριβώς; οἷα: πώς (ακριβώς); πόθεν; / ὅθεν / ὁπόθεν / ἔνθεν : από πού; πότε;: ὅτε / ὁπότε: πότε; πηνίκα; / ἡνίκα / ὁπηνίκα: ποια ώρα; ποσάκις; / ὁποσάκις: πόσες φορές;

Eκφορά α) Oριστική, όταν δηλώνουν κάτι πραγματικό: β) Δυνητική οριστική, όταν δηλώνουν το δυνατόν στο παρελθόν ή το μη πραγματικό: γ) Δυνητική ευκτική, όταν δηλώνουν το δυνατόν στο παρόν ή στο μέλλον δ) Aπορηματική υποτακτική (ενίοτε + αοριστολογικό ἄν), όταν δηλώνουν απορία σχετικά με αυτό που πρέπει να γίνει.

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

131

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ δ) Eυκτική του πλάγιου λόγου, ύστερα από ιστορικό χρόνο, και δηλώνουν υποκειμενική γνώμη Συντακτικός ρόλος α) Αντικείμενα σε μεταβατικά ρήματα που σημαίνουν ερώτηση, απορία (ἐρωτῶ, ἀπορῶ, πυνθάνομαι, θαυμάζω κ.τ.ό.), γνώση, άγνοια (γιγνώσκω, οἶδα, ὁρῶ, αἰσθάνομαι, ἀγνοῶ, ἀπόρως ἔχω κ.τ.ό.), απόπειρα, φροντίδα (πειρῶμαι, παρασκευάζομαι, πράττω, φροντίζω, ἐπιμελοῦμαι κ.τ.ό.), σκέψη, προσοχή (σκοπῶ, σκοποῦμαι, ἐξετάζω, βουλεύομαι κ.τ.ό.), δείξη, ανακοίνωση (δείκνυμι, δηλῶ, λέγω, ἀποκρίνομαι κ.τ.ό.): β) Υποκείμενα σε απρόσωπα ρήματα και απρόσωπες εκφράσεις ανάλογης σημασίας με τα παραπάνω ρήματα (ἄδηλόν ἐστι, ἀφανές ἐστι, ἄπορόν ἐστι, ἀπόρως ἔχει, φανερόν ἐστι, θαυμαστόν ἐστι, λέγεται, δέδεικται κ.τ.ό.): γ) Επεξηγήσεις σε όρο της προηγούμενης πρότασης, συνήθως σε δεικτική αντωνυμία ουδέτερου γένους:

Άσκηση 1. Α)Αφού υπογραμμίσετε τις πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις να δηλώσετε αν είναι μερικής ή ολικής άγνοιας, τον τρόπο εισαγωγής και εκφοράς, καθώς και τη συντακτική τους θέση. Β) Να μεταφράσετε τις προτάσεις 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

132

∆ιελογίζοντο πῇ τὸ μέλλον ἀποβήσοιτο. Ἡ μήτηρ διηρώτα τὸν Κῦρον πότερον βούλοιτο μένειν ἢ ἀπιέναι. Τοῦτο σκεψώμεθα, εἰ ἀληθῆ λέγεις. Ἐπιμηθεὺς ἠπόρει ὅ, τι χρήσαιτο. Ἤροντο τὸν θεὸν εἰ δέοι θύεσθαι. Ὑμεῖς δὲ δείξετε ἥντινα γνώμην ἔχετε περὶ τῶν πραγμάτων. Ἐπεμελεῖτο ὅπως ἄσιτοι μὴ ἔσοιντο. Ἀλλ’ ἐκεῖνο ἴσως ἐννοεῖτε, πῶς ἄν τοῦτο γένοιτο. Φράζει τῷ ναυκλήρῳ ὅστις ἐστὶ καὶ δι’ ἅ φεύγει. Ἐξῆν ὁρᾶν εἴτε τι ὀρθῶς ἐπράττετο εἴτε τι ἡμάρτανον. Σκέψασθε δὲ ἐὰν τοῦτο ἱκανὸν γένηται τεκμήριον. Ἐπυνθάνοντο εἴ τι νεώτερον γένοιτο. Ἀλλ’ ὅρα, εἰ διακωλύεις ἀποκρίνεσθαι ἢ καὶ σοὶ συνδοκεῖ οὕτως. Πρῶτον μέν, εἰ μέγα ἀγαθὸν ἀνθρώποις φιλία, τοῦτο ἐπισκεψώμεθα. Ἄδηλον ἦν εἰ συνοίσουσιν αἱ διαλλαγαὶ τῇ πόλει.

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Πώς οι γυναίκες έσωσαν το Άργος

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

133

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

13ο Θέμα Ο Σπαρτιάτης Έφορος Σθενελαΐδας παίρνει τον λόγο για να κατηγορήσει τους Αθηναίους.

ούς μέν λόγους τούς πολλούς τῶν Ἀθηναίων οὐ γιγνώσκω· ἐπαινέσαντες γάρ πολλά ἑαυτούς οὐδαμοῦ ἀντεῖπον ὡς οὐκ ἀδικοῦσι τούς ἡμετέρους ξυμμάχους καὶ τήν Πελοπόννησον· καίτοι

εἰ πρός τούς Μήδους ἐγένοντο ἀγαθοί τότε, πρός δ’ ἡμᾶς κακοί νῦν, διπλασίας ζημίας ἄξιοί εἰσιν, ὅτι ἀντ’ ἀγαθῶν κακοί γεγένηνται. Ἡμεῖς δέ ὁμοῖοι καὶ τότε καὶ νῦν ἐσμεν, καὶ τούς ξυμμάχους, ἤν σωφρονῶμεν, οὐ περιοψόμεθα ἀδικουμένους οὐδέ μελλήσομεν τιμωρεῖν· οἱ δ’ οὐκέτι μέλλουσι κακῶς πάσχειν. Ἄλλοις μέν γάρ χρήματά ἐστι πολλά καὶ νῆες καὶ ἵπποι, ἡμῖν δέ ξύμμαχοι ἀγαθοί, οὕς οὐ παραδοτέα τοῖς Ἀθηναίοις ἐστίν, οὐδέ δίκαις καὶ λόγοις διακριτέα μή λόγῳ καὶ αὐτούς βλαπτομένους, ἀλλά τιμωρητέα ἐν τάχει καὶ παντί σθένει. ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ: ΙΣΤΟΡΙΑ, Α, 86

Λεξιλόγιο ἐπαινέσαντες πολλά ἑαυτούς: αν και είπαν πολλούς επαίνους για τους εαυτούς τους οὐδαμοῦ: πουθενά, σε κανένα σημείο ἀντιλέγω: εναντιώνομαι με τα λόγια, αντιλέγω, λέω ως απάντηση καίτοι: και όμως ἀγαθός, –ή, –όν: καλός, ενάρετος μέλλω: σκέφτομαι, σκοπεύω, σχεδιάζω, πρόκειται να …, αναβάλλω, βραδύνω, διστάζω. κακῶς πάσχω: υποφέρω οὕς οὐ παραδοτέα τοῖς Ἀθηναίοις ἐστιν: οὕς οὐ δεῖ παραδιδόναι (ἡμᾶς) τοῖς Ἀθηναίοις: τους

οποίους δεν πρέπει να παραδώσουμε στους Αθηναίους διακριτέα (ἐστί): δεῖ διακρίνεσθαι (ἡμᾶς): πρέπει να επιλύουμε διακρίνομαι: διαλύω, εξευρίσκω, αμφιβάλλω, διστάζω· διακρίνομαι (το παθητικό): διαχωρίζομαι αποχωρίζομαι ἐν τάχει: γρήγορα καὶ παντί σθένει: και με όλη (μας) τη δύναμη

Τι θα μάθω 1. 2. 3.

Γραμματική: συμφωνόληκτοι παρακείμενοι (§§ 299 & 308) Συντακτικό: αιτιολογικές, τελικές και συμπερασματικές προτάσεις, Αρχικοί χρόνοι: ζημιῶ, ζητῶ, ζῶ, ἡγοῦμαι, ἥδομαι, ἥκω

61. Μέσος παρακείμενος και υπερσυντέλικος αφωνόληκτων Τα αφωνόληκτα ρήματα σχηματίζουν τον παρακείμενο και υπερσυντέλικο της μέσης φωνής όπως τα φωνηεντόληκτα με τις καταλήξεις -μαι, -σαι, -ται κ.λπ. και – μην, -σο, -το κ.λπ. αντιστοίχως. Κατά τον σχηματισμό των τύπων αυτών όμως 134

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ συμβαίνουν τα κανονικά πάθη του χαρακτήρα μπροστά από τις προσωπικές καταλήξεις. Παραδείγματα: ρ. δέχομαι (θ. δεχ-), ρ. λείπομαι (θ. λειπ-), δανείζομαι (θ. δανειζ-) Οριστική

Προστακτική

Απαρέμφατο

Μετοχή

Παρακείμενος

Υπερσυντέλικος

δέδεγμαι δέδεξαι δέδεκται δεδέγμεθα δέδεχθε δεδεγμένοι εἰσὶ

ἐδεδέγμην ἐδέδεξο ἐδέδεκτο ἐδεδέγμεθα ἐδέδεχθε δεδεγμένοι ἦσαν

δέδεξο δεδέχθω δέδεχθε δεδέχθων

δεδέχθαι

δεδεγμένος δεδεγμένη δεδεγμένον

λέλειμμαι λέλειψαι λέλειπται λελείμμεθα λέλειφθε λελειμμένοι εἰσὶ

ἐλελείμμην ἐλέληψο ἐλέλειπτο ἐλελείμμεθα ἐλέλειφθε λελειμμένοι ἦσαν

λέλειψo λελείφθω λέλειφθε λελείφθων

λελεῖφθαι

λελειμμένος λελειμμένη λελειμμένον

δεδάνεισμαι δεδάνεισαι δεδάνεισται δεδανείσμεθα δεδάνεισθε δεδανεισμένοι εἰσὶ

ἐδεδανείσμην ἐδεδάνεισο ἐδεδάνειστο ἐδεδανείσμεθα ἐδεδάνεισθε δεδανεισμένοι ἦσαν

δεδάνεισο δεδανείσθω δεδάνεισθε δεδανείσθων

δεδανεῖσθαι

δεδανεισμένος δεδανεισμένη δεδανεισμένον

Παρατηρήσεις: 1.

Ο παρακείμενος και ο υπερσυντέλικος μέσης φωνής των αφωνόληκτων ρημάτων σχηματίζουν περιφραστικά το γ΄ πληθυντικό πρόσωπο της οριστικής. π.χ.: δεδεγμένοι εἰσὶ/ δεδεγμένοι ἦσαν, λελειμμένοι εἰσὶ/ λελειμμένοι ἦσαν.

Τα ρήματα στρέφομαι, τρέπομαι, τρέφομαι στον παρακείμενο και υπερσυντέλικο τρέπουν το ε- του θέματος σε -ᾰ-: π.χ.: στρέφ-ομαι → ἔ-στραμ-μαι, ἐ-στράμ-μην, τρέπ-ομαι → τέ-τραμ-μαι, ἐ-τε-τράμ-μην, τρέφ-ομαι → τέ-θραμ-μαι, ἐ-τε-θράμ-ην.

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

135

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

62. Μέσος παρακείμενος και υπερσυντέλικος ενρινόληκτων Τα ενρινόληκτα ρήματα σχηματίζουν κι αυτά τον παρακείμενο και υπερσυντέλικο της μέσης φωνής όπως τα φωνηεντόληκτα με τις καταλήξεις -μαι, -σαι, -ται κ.λπ. στον παρακείμενο και –μην –σο –το κ.λπ. στον υπερσυντέλικο, όμως ο ρηματικός χαρακτήρας ν μπροστά από το μ των καταλήξεων:  

είτε αφομοιώνεται με αυτό, π.χ.: ρ. ὀξύνομαι, ὤξυν-μαι → ὤξυμμαι, ὠξύμμην, είτε τρέπεται σε -σ-, π.χ.: ρ. φαίνομαι, πέ-φαν-μαι → πέφασμαι, ἐπεφάσμην.

π.χ.: ρ. ὀξύνομαι (θ. . ὀξῠν-), ρ. ὑφαίνομαι (θ. ὑφᾰ ν-) Οριστική Παρακείμενος

Προστακτική

Απαρέμφατο

Μετοχή

Υπερσυντέλικος

ὤξυμ-μαι ὤξυν-σαι ὤξυν-ται ὠξύμ-μεθα ὤξυν-θε ὠξυμμένοι εἰσὶ

ὠξύμ-μην ὤξυν-σο ὤξυν-το ὠξύμ-μεθα ὤξυν-θε ὠξυμμένοι ἦσαν

ὤξυν-σο ὠξύν-θω ὤξυν-θε ὠξύν-θων

ὠξύν-θαι

ὠξυμ-μένος ὠξυμ-μένη ὠξυμμένον

ὕφασ-μαι ὕφαν-σαι ὕφαν-ται ὑφάσ-μεθα ὕφαν-θε ὑφασμένοι εἰσὶ

ὑφάσ-μην ὕφαν-σο ὕφαν-το ὑφάσ-μεθα ὕφαν-θε ὑφασ-μένοι ἦσαν

ὕφαν-σο ὑφάν-θω ὕφαν -θε ὑφάν-θων

ὑφάν-θαι

ὑφασ-μένος ὑφασ-μένη ὑφασ-μένον

Παρατηρήσεις: 1.

Τα ρήματα κλίνω, κρίνω και πλύνω σχηματίζουν το μέσο παρακείμενο και υπερσυντέλικο με αποβολή του χαρακτήρα -ν-: π.χ.: κλίνω (θ. κλιν-) → κέ-κλι-μαι, ἐ-κε-κλί-μην, κρίνω (θ. κριν-) → κέ-κρι-μαι, ἐ-κε-κρί-μην, πλύνω (θ. πλυν-) → πέ-πλυ-μαι, ἐ-πε-πλύ-μην.

Το ρήμα τείνω σχηματίζει το μέσο παρακείμενο και υπερσυντέλικο με αποβολή του χαρακτήρα ν-και τροπή του -ε- του θέματος σε -ᾰ-: π.χ.: τείνω (θ. τεν-) → τέ-τα-μαι, ἐ-τε–τά-μην.

Όσα ενρινόληκτα ρήματα έχουν μονοσύλλαβο ρηματικό θέμα με φωνήεν -ε-, τρέπουν στο μέσο παρακείμενο και υπερσυντέλικο το -ε- σε -ᾰ-: π.χ.: σπείρω (θ. σπερ-) → ἔ -σπαρ-μαι, ἐ-σπάρ-μην, στέλλω (θ. στελ-) → ἔ-σταλ-μαι, ἐ-στάλ-μην.

Πίνακας συνηθέστερων ενρινόληκτων και αφωνόληκτων ρημάτων ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ

136

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ ἄγομαι

ἦγμαι

ἀλλάσσομαι

ἤλλαγμαι

ἅπτομαι

ἧμμαι

αἰσχύνομαι

ᾔσχυμμαι

βλάπτομαι

βέβλαμμαι

γράφομαι

γέγραμμαι

δέχομαι

δέδεγμαι

διώκομαι

δεδίωγμαι

εὔχομαι

ηὖγμαι

καθαίρομαι

κεκάθαρμαι

καλύπτομαι

κεκάλυμμαι

κηρύττομαι

κεκήρυγμαι

κλίνομαι

κέκλιμαι

κρίνομαι

κέκριμαι

κρύπτομαι

κέκρυμμαι

λαμβάνομαι

εἴλημμαι

λανθάνομαι

λέλησμαι

λείπομαι

λέλειμμαι

μιαίνομαι

μεμίασμαι

νομίζομαι

νενόμῐσμαι

ὁρίζομαι

ὥρῐσμαι

πείθομαι

πέπεισμαι

πράττομαι

πέπραγμαι

πυνθάνομαι

πέπυσμαι

ῥίπτομαι

ἔρριμμαι

ταράσσω

τετάραγμαι

τάσσομαι

τέταγμαι

τρέπομαι

τέτραμμαι

τρέφομαι

τέθραμμαι

φαίνομαι

πέφασμαι

φυλάσσομαι

πεφύλαγμαι

ψηφίζομαι

ἐψήφισμαι

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

137

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Ενδεικτικά παραδείγματα Ενδεικτικά παραδείγματα σχηματισμού του παρακειμένου και υπερσυντελίκου αφωνόληκτων ρημάτων:

ρ. λαμβάνομαι (θ. λαβ- και ληβ-) Οριστική Παρακ.

Υπερσ.

εἴλημμαι εἴληψαι

εἰλήμμην εἴληψο

Υποτακτική

Ευκτική

Προστακτική

εἰλημμένος, -η, -ον ὦ εἰλημμένος, -η, -ον ᾖς

εἰλημμένος, -η, -ο εἴην εἰλημμένος, -η, -ο εἴης

εἴληψο

Απαρέμφατο

Μετοχή

εἰλῆφθαι

εἰλημμένος, -η, -ον

ρ. λείπομαι (θ. λειπ-) Οριστική Παρακ.

Υπερσ.

λέλειμμαι λέλειψαι

ἐλελείμμην ἐλέλειψο

Υποτακτική

Ευκτική

λελειμμένος, -η, -ον ὦ λελειμμένος, -η, -ον ᾖς

λελειμμένος, -η, -ον εἴην λελειμμένος, -η, -ον εἴης

Απαρέμφατο

Προστακτική

λέλειψο

Μετοχή

λελεῖφθαι

λελειμμένος, -η, -ον

ρ. πυνθάνομαι (θ. πευθ-, πυθ-) (: ρωτώ, μαθαίνω) Οριστική Παρακ.

Υπερσ.

πέπυσμαι πέπυσαι

ἐπεπύσμην ἐπέπυσο

138

Υποτακτική

Ευκτική

πεπυσμένος, -η, -ον ὦ πεπυσμένος, -η,

πεπυσμένος, -η, -ον εἴην πεπυσμένος, -η,

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

Προστακτική

πέπυσο

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

-ον ᾖς

-ον εἴης

Απαρέμφατο

Μετοχή

πεπύσθαι

πεπυσμένος, -η, -ον

ρ. ῥίπτομαι (θ. ῥίπ-, ῥίπτ-) Οριστική Παρακ.

Υπερσ.

ἔρριμμαι ἔρριψαι

(ἐρρίμμην) (ἔρριψο)

Υποτακτική

Ευκτική

ἐρριμμένος, -η, ον ὦ ἐρριμμένος, -η, ον ᾖς

ἐρριμμένος, -η, ον εἴην ἐρριμμένος, -η, ον εἴης

Απαρέμφατο

Προστακτική

ἔρριψο

Μετοχή

ἐρρῖφθαι

ἐρριμμένος, -η, -ον

ρ. στρέφομαι (θ. στρεφ-, στροφ-) Οριστική Παρακ.

Υπερσ.

ἔστραμμαι ἔστραψαι

ἐστράμμην ἔστραψο

Υποτακτική

Ευκτική

Προστακτική

ἐστραμμένος, -η, ον ὦ ἐστραμμένος, -η, ον ᾖς

ἐστραμμένος, -η, ον εἴην ἐστραμμένος, -η, ον εἴης

ἔστραψο

Απαρέμφατο ἐστράφθαι

Μετοχή ἐστραμμένος, -η, -ον

ρ. τάττ(σσ)ομαι (θ. ταττ-,τασσ-)

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

139

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Οριστική Παρακ.

Υπερσ.

τέταγμαι τέταξαι

ἐτετάγμην ἐτέταξο

Υποτακτική

Ευκτική

τεταγμένος, -η, ον ὦ τεταγμένος, -η, ον ᾖς

τεταγμένος, -η, ον εἴην τεταγμένος, -η, ον εἴης

Απαρέμφατο τετάχθαι

Προστακτική

τέταξο

Μετοχή τεταγμένος, -η, -ον

1. Να μεταφέρετε κάθε έναν από τους τύπους που δίνονται στον αντίστοιχο τύπο του παρακειμένου της μέσης φωνής. 

διαφαίνηται



κατακρινεῖσθαι



ἐπισημάνοιο



ἐπαισχύνονται



ἐκλινόμην



μιαίνεσθε



ἀπενείμαμεν



ἐμαραίνοντο



φαίνοιτε



ὀξύνεται

2. Να μεταφέρετε κάθε έναν από τους τύπους που δίνονται στον αντίστοιχο τύπο του παρακειμένου της μέσης φωνής.

140



πράττοιμεν



ἔστρεφε



ἐκτρέψωσι



ἔθρεψας



ὑπολείπομαι



πυνθάνεσθαι



διαγεγραφότος



προσάγου



ἀντιλαμβάνεσθε



πείθῃ

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ 3. Να συμπληρωθεί ο πίνακας με τους αντίστοιχους τύπους σε παρακείμενο και υπερσυντέλικο του ενεστώτα της αριστερής στήλης ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ

ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ

ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΣ

αἴρεις ἐγείρω νέμω στελλόμεθα φθείρονται φαίνεσθε ἀγγέλλεσθε μιαινόμεθα

63. Αιτιολογικές προτάσεις Eισαγωγή α) ὅτι, όταν δηλώνουν αντικειμενική αιτία· β) ὡς, όταν δηλώνουν υποκειμενική αιτία· γ) διότι, ἐπεί, ἐπειδή β) Mε το εἰ (αν, που) εισάγονται αιτιολογικές προτάσεις υποθετικής αιτιολογίας (αίτιο πιθανό ή αμφισβητήσιμο· άρνηση μή), οι οποίες τίθενται και ως υποκείμενα απρόσωπων εκφράσεων ψυχικού πάθους: Δεινόν ἐστι εἰ ἀδικήσομέν τινα. Eκφορά α) Oριστική, όταν δηλώνουν αίτιο πραγματικό: β) Δυνητική οριστική, όταν δηλώνουν αίτιο δυνατόν στο παρελθόν ή αίτιο μη πραγματικό: γ) Δυνητική ευκτική, όταν δηλώνουν αίτιο δυνατόν στο παρόν ή στο μέλλον: δ) Eυκτική του πλάγιου λόγου, ύστερα από ιστορικό χρόνο, και δηλώνουν υποκειμενική γνώμη Συντακτικός ρόλος α) Επιρρηματικοί προσδιορισμοί της αιτίας σε κάθε ρήμα και κυρίως σε ρήμα ψυχικού πάθους (χαίρω, ἥδομαι, θαυμάζω, ἀγανακτῶ, αἰσχύνομαι, ἀθυμῶ κ.τ.ό.): β) Επεξηγήσεις σε εμπρόθετο προσδιορισμό της αιτίας: Διὰ τοῦτο κρίνεται, ὅτι παρὰ τοὺς νόμους δημηγορεῖ.

64. Τελικές προτάσεις Eισαγωγή με τους τελικούς συνδέσμους ἵνα, ὅπως, ὡς (για να) Eκφορά α) Υποτακτική, όταν δηλώνουν σκοπό προσδοκώμενο με βεβαιότητα: β) Υποτακτική + ἂν αοριστολογικό, όταν δηλώνουν σκοπό προσδοκώμενο υπό προϋπόθεση: γ) Ευκτική του πλάγιου λόγου, ύστερα από ιστορικό χρόνο, και δηλώνουν σκοπό υποκειμενικό και αβέβαιο στο παρελθόν:

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

141

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ δ) Oριστική ιστορικού χρόνου, όταν προηγείται ευχή ανεκπλήρωτη ή κάτι που δεν έγινε, και δηλώνουν σκοπό ανεκπλήρωτο Ἐχρῆν αὐτοὺς ζῆν, ἵνα ἀπηλλάγμεθα τούτου τοῦ δημαγωγοῦ. Συντακτικός ρόλος α) Επιρρηματικοί προσδιορισμοί του σκοπού β) Επεξηγήσεις σε εμπρόθετο προσδιορισμό του σκοπού και κυρίως στα διὰ τοῦτο

65. Συμπερασματικές προτάσεις Eισαγωγή α) τους συμπερασματικούς συνδέσμους ὥστε, ὡς· β) τις εκφράσεις ἐφ' ᾧ, ἐφ' ᾧτε (με τον όρο να, με την προϋπόθεση να).

Eκφορά α) Oριστική, όταν δηλώνουν αποτέλεσμα πραγματικό β) Δυνητική οριστική, όταν δηλώνουν αποτέλεσμα δυνατόν στο παρελθόν υπό προϋποθέσεις ή μη πραγματικό γ) Δυνητική ευκτική, όταν δηλώνουν αποτέλεσμα δυνατόν στο παρόν ή στο μέλλον υπό προϋποθέσεις δ) Eυκτική του πλάγιου λόγου, ύστερα από ιστορικό χρόνο, και δηλώνουν υποκειμενική γνώμη ε) Απαρέμφατο τελικό (ὥστε, ὡς + απαρέμφατο)

➤ Με τις εκφράσεις ἐφ' ᾧ, ἐφ' ᾧτε δηλώνουν μια προϋπόθεση ή όρο για συμφωνία συνήθως στρατιωτική και διακρατική. Συντακτικός ρόλος α) Επιρρηματικοί προσδιορισμοί του αποτελέσματος β) Επιρρηματικοί προσδιορισμοί που δηλώνουν όρο, προϋπόθεση, συμφωνία: Oἱ τριάκοντα ᾑρέθησαν, ἐφ' ᾧτε συγγράψαι νόμους. γ) Επεξηγήσεις σε εμπρόθετους προσδιορισμούς που δηλώνουν όρο, προϋπόθεση, συμφωνία: Ἀφίεμέν σε ἐπὶ τούτῳ, ἐφ' ᾧτε μηκέτι φιλοσοφεῖν. δ) ως β΄ όρος σύγκρισης Όταν η συμπερασματική πρόταση εισάγεται με ἢ ὥστε / ἢ ὡς + απαρέμφατο και προηγείται επίθετο ή επίρρημα συγκριτικού βαθμού, λειτουργεί ως β΄ όρος σύγκρισης και δηλώνει συμπέρασμα που δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί: Ἤισθοντο αὐτὸν ἐλάττω ἔχοντα δύναμιν ἢ ὥστε τοὺς φίλους ὠφελεῖν. οι Λακεδαιμόνιοι κατάλαβαν ότι δεν είχε αρκετή δύναμη για να βοηθήσει τους φίλους του

Ασκήσεις 1.Α)Αφού υπογραμμίσετε τις αιτιολογικές προτάσεις να δηλώσετε αν είναι μερικής ή ολικής άγνοιας, τον τρόπο εισαγωγής και εκφοράς, καθώς και τη συντακτική τους θέση. Β) Να μεταφράσετε τις προτάσεις. 1. Ἄντρες στρατιῶται, μὴ θαυμάζετε ὅτι χαλεπῶς φέρω ( : δυσφορώ) τοῖς παροῦσι πράγμασι. 2. Λείπουσιν τὸν λόφον οἱ ἱππεῖς, ἐπεὶ καὶ ἐνταῦθα ἐχώρουν Ἕλληνες. 3. Ὡς δὲ τὴν νύκτα ἠγρύπνησαν, ἐκάθευδον μέχρι πόρρω ( : αργά) τῆς ἡμέρας. 4. Οἱ Ἀθηναῖοι τὸν Περικλέα ἐκάκιζον, ὅτι στρατηγὸς ὢν οὐκ ἐπεξάγοι ἐπὶ τοὺς πολεμίους.

142

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ 5. 6. 7. 8. 9.

Ἐχαλέπηναν, ὅτι αἴσθοιντο τοὺς πολεμίους ἰόντας. Ἐπεὶ δὲ Λύσανδρος οὐκ ἀντανήγαγε, καὶ ἦν ὀψὲ τῆς ἡμέρας, ἀπέπλευσαν πάλιν εἰς τοὺς Αἰγὸς ποταμούς. Καὶ ἐνέπρησαν Κυλλήνην τὸ ἐπίνειον Ἠλείων, ὅτι παρέσχον Κορινθίοις ναῦς καὶ χρήματα. Θαυμάζω δ’ ἔγωγε, εἰ μηδεὶς ὑμῶν μήτ’ ἐνθυμεῖται μήτ’ ὀργίζεται. Σε ἐρωτῶ διὰ τοῦτο, ὅτι ἄριστ΄ἄν μοι δοκεῖς εἰκάσαι.

2.Α)Αφού υπογραμμίσετε τις τελικές προτάσεις να δηλώσετε τον τρόπο εισαγωγής και εκφοράς, καθώς και τη συντακτική τους θέση. Β) Να μεταφράσετε τις προτάσεις 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

Ἔλεγον ψευδῆ τοῖς δικασταῖς, ὡς τύχοιεν παρ’ αὐτῶν εὐνοίας Ἀγωγῆς οὖν δέονται οἱ νέοι, ἵνα καλοὶ κἀγαθοὶ γένωνται Ἀγωγῆς οὖν δέονται οἱ νέοι, ἵνα καλοὶ κἀγαθοὶ γένωνται Τριήρεις ἐξέπεμπον ἵνα γῆς καὶ θαλάττης ἄρξαιεν. Οἱ τριάκοντα συλλαμβάνουσι τους πολίτας, ἵνα ἀποκτείνωσι τούτους. Ἄκουσον, ὡς ἂν μάθῃς. Προσέταξαν οἱ τριάκοντα ἀγαγεῖν ἐκ Σαλαμῖνος Λέοντα τὸν Σαλαμίνιον, ἵνα ἀποθάνοι Κῦρος ᾤετο φίλων δεῖσθαι, ὡς συνεργοὺς ἔχοι. Ἀβροκόμας προϊὼν κατέκαυσεν [πλοῖα], ἵνα μὴ Κῦρος διαβῇ. Μὴ φθόνει τοῖς εὐτυχοῦσι, μὴ δοκῇς εἶναι κακός.

3.Α)Αφού υπογραμμίσετε τις συμπερασματικές προτάσεις να δηλώσετε τον τρόπο εισαγωγής και εκφοράς, καθώς και τη συντακτική τους θέση. Β) Να μεταφράσετε τις προτάσεις 1. Πρὸν τὸν ἀδελφὸν δὲ οὕτως ἐνειμάμην (τὴν οὐσίαν) ὥστε ὁμολογεῖν ἐκεῖνον τῶν πατρῴων πλέον ἔχειν ἐμοῦ. 2. Νῦν δ’ εἰς τοῦτο τὰ πράγματα παρέστηκεν, ὥσθ’ οἱ μὲν μισοῦσι τὴν πόλιν, οἰ δὲ καταφρονοῦσι ἡμῶν. 3. Οἱ δὲ ἔφασαν ἀποδώσειν, ἐφ’ ᾧ μὴ καίειν τὰς οἰκίας. 4. Οἱ Τριάκοντα ᾑρέθησαν ἐπὶ τούτῳ, ἐφ’ ᾧ συγγράψαι νόμους. 5. Οἱ δὲ διήλλαξαν ἐφ’ ᾧτε (μὲν) ἔχειν εἰρήνην ὡς πρὸς ἀλλήλους. 6. Τοιαύτη δόξα ( : φήμη) γέγονεν, ὡς ὁ βάρβαρος κήδεται φροντίζει) τῆς Ἑλλάδος καὶ φύλαξ τῆς εἰρήνης ἐστι.

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

143

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Η δύναμη των ποιημάτων του Ευριπίδη

144

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

14ο Θέμα Ο λέει στους συντρόφους του να φροντίζουν για ό,τι καλό επιθυμούν. Αν κάποιος επιθυμεί να αναλάβει την στρατηγία, θα πρέπει να έχει διδαχθεί την στρατηγική τέχνη.

Ὅ

τι δέ τούς ὀρεγομένους τῶν καλῶν ἐπιμελεῖς ὧν ὀρέγοιντο ποιῶν ὠφέλει, νῦν τοῦτο διηγήσομαι. Ἀκούσας γάρ ποτε Διονυσόδωρον εἰς τήν πόλιν ἥκειν ἐπαγγελλόμενον στρατηγεῖν

διδάξειν, ἔλεξε πρός τινα τῶν συνόντων, ὅν ᾐσθάνετο ἀξιοῦντα τῆς τιμῆς ταύτης ἐν τῇ πόλει τυχεῖν· Αἰσχρόν μέντοι, ὦ νεανία, τόν βουλόμενόν ἐν τῇ πόλει στρατηγεῖν, ἐξόν τοῦτο μαθεῖν, ἀμελῆσαι αὐτοῦ· καὶ δικαίως ἄν οὗτος ὑπό τῆς πόλεως ζημιοῖτο πολύ μᾶλλον ἤ εἴ τις ἀνδριάντας ἐργολαβοίη μή μεμαθηκώς ἀνδριαντοποιεῖν. Ὅλης γάρ τῆς πόλεως ἐν τοῖς πολεμικοῖς κινδύνοις ἐπιτρεπομένης τῷ στρατηγῷ, μεγάλα τά τε ἀγαθά κατορθοῦντος αὐτοῦ καὶ τά κακά διαμαρτάνοντος εἰκός γίγνεσθαι. Πῶς οὖν οὐκ ἄν δικαίως ὁ τοῦ μέν μανθάνειν τοῦτο ἀμελῶν, τοῦ δέ αἱρεθῆναι ἐπιμελόμενος ζημιοῖτο; ΙΣΟΚΡΑΤΗ: ΦΙΛΙΠΠΟΣ § 156–158

Λεξιλόγιο ὀρέγομαι: τεντώνομαι, παίρνω στα χέρια μου, πιάνω, χτυπώ, επιθυμώ, ποθώ ἐπαγγέλλομαι + αιτιατική: ασκώ κάποιο επάγγελμα + δοτική + απαρέμφατο: υπόσχομαι, δηλώνω σε κάποιον ότι μπορώ να ἥκω: έχω έρθει οἱ συνόντες: οι σύντροφοι, οι συνομιλητές· σύνειμι: συναναστρέφομαι, είμαι μαζί, συνυπάρχω, συχνάζω, ασχολούμαι· αἰσθάνομαι + γενική: διακρίνω, εννοώ, καταλαβαίνω αἰσθάνομαι + αιτιατική: μαθαίνω, πληροφορούμαι αἰσθάνομαι + κατηγορηματική μετοχή: διαπιστώνω αἰσθάνομαι + ειδικό απαρέμφατο ή ειδική πρόταση: νομίζω ότι … ἀξιῶ (αμετάβατο): εκτιμώ, τιμώ ἀξιῶ + αιτιατική + γενική: θεωρώ κάποιον άξιο για κάτι ἀξιῶ + δύο αιτιατικές: απαιτώ κάτι από κάποιον

ἀξιῶ + τελικό απαρέμφατο: θεωρώ δίκαιο, απαιτώ, παρακαλώ ἀξιῶ + ειδικό απαρέμφατο: νομίζω, ισχυρίζομαι ότι … ἀξιοῦμαι (παθητικός): θεωρούμαι άξιος ἐξόν: αν και μπορεί· ἔξεστι: είναι δυνατόν, επιτρέπεται ἐργολαβέω –ῶ: αναλαμβάνω για εκτέλεση ἀνδριαντοποιέω –ῶ: κατασκευάζω ανδριάντες ἐπιτρέπομαι: ανατίθέμαι, παραδίνομαι, εμπιστεύομαι την τύχη μου διαμαρτάνω: αποτυχαίνω Το απλό ἁμαρτάνω + γενική: αποτυχαίνω, στερούμαι, χάνω + σύστοιχο αντικείμενο: κάνω σφάλμα Παράγωγα του ἁμαρτάνω: ἡ ἁμαρτία (το σφάλμα, η αποτυχία), ἐπιμέλομαι: φροντίζω αἱρέομαι –οῦμαι (μέσο): παίρνω για τον εαυτό μου, εκλέγω, προτιμώ αἱρέομαι –οῦμαι (παθητικό): καταλαμβάνομαι, κυριεύομαι, εκλέγομαι ἐπιμέλομαι τοῦ αἱρεθῆναι: φροντίζω να εκλεγώ

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

145

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ Τι θα μάθω 1. 2. 3.

Γραμματική: αόριστος β’( §§310-314) Συντακτικό: υποθετικούς λόγους Αρχικοί χρόνοι: ἡττῶμαι, θαυμάζω, θεῶμαι, θέω, θεωρῶ, θύω

66. Αόριστος Β΄ Πολλά ρήματα σχηματίζουν ενεργητικό και μέσο αόριστο σύμφωνα με τις καταλήξεις του αντίστοιχου παρατατικού στην οριστική και του αντίστοιχου ενεστώτα στις άλλες εγκλίσεις καθώς και στο απαρέμφατο και τη μετοχή. Ο αόριστος αυτός ονομάζεται (ενεργητικός ή μέσος) αόριστος δεύτερος.

α) Ενεργητικός αόριστος β’: ἔπαθον(< ρ. πάσχω). Οριστική

Υποτακτική

Ευκτική

Προστακτική

Απαρέμφατο

Μετοχή

ἔπαθον

πάθω

πάθοιμι

παθεῖν

ἔπαθες

πάθῃς

πάθοις

πάθε

παθὼν παθοῦσα παθὸν

ἔπαθε

πάθῃ

πάθοι

παθέτω

ἐπάθομεν

πάθωμεν

πάθοιμεν

ἐπάθετε

πάθητε

πάθοιτε

πάθετε

ἔπαθον

πάθωσι

πάθοιεν

παθόντων

β) Μέσος αόριστος β΄: ἐλαβόμην (< ρ. λαμβάνω). Οριστική

Υποτακτική

Ευκτική

Προστακτική

Απαρέμφατο

Μετοχή

ἐλαβόμην

λάβωμαι

λαβοίμην

λαβέσθαι

ἐλάβου

λάβῃ

λάβοιο

λαβοῦ

λαβόμενος λαβομένη λαβόμενον

ἐλάβετο

λάβηται

λάβοιτο

λαβέσθω

ἐλαβόμεθα

λαβώμεθα

λαβοίμεθα

ἐλάβεσθε

λάβησθε

λάβοισθε

λάβεσθε

ἐλάβοντο

λάβωνται

λάβοιντο

λαβέσθων

146

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Κανόνες τονισμού α) Στον ενεργητικό αόριστο β': 1. Το απαρέμφατο και η μετοχή στο αρσενικό και ουδέτερο γένος των απλών και των σύνθετων ρημάτων τονίζονται πάντοτε στη λήγουσα (σε αντίθεση με τους ονοματικούς τύπους του ενεστώτα). Το απαρέμφατο παίρνει περισπωμένη και η μετοχή οξεία.

π.χ.: βαλεῖν, εἰπεῖν, καταβαλεῖν, ἀπειπεῖν και βαλών, καταβαλόν, εἰπών, ἀπειπόν. Αλλά το θηλυκό της μετοχής τονίζεται στην παραλήγουσα και παίρνει περισπωμένη. π.χ.: βαλοῦσα, εἰποῦσα. α) Το β΄ ενικό πρόσωπο της προστακτικής του αορίστου β΄ των ρημάτων ἔρχομαι, εὑρίσκω, λαμβάνω, λέγω και ὁρῶ, όταν είναι απλό, τονίζεται στη λήγουσα: ἐλθέ, εὑρέ, λαβέ, εἰπέ, ἰδέ. Όταν όμως είναι σύνθετο, ο τόνος ανεβαίνει. π.χ.: ἄπελθε, ἄνευρε, παράλαβε, πρόσειπε, πάριδε. β) Ομοίως, όλα τα σύνθετα ρήματα ανεβάζουν τον τόνο στο β΄ ενικό και πληθυντικό πρόσωπο της προστακτικής. Π.χ.: βάλε - παράβαλε, πείσε - μετάπεισε.

Ο αόριστος β΄ ἔσχον ανεβάζει τον τόνο στην υποτακτική, ευκτική και προστακική όταν είναι σύνθετος και εφόσον το επιτρέπει η λήγουσα: σχῶ, σχῇς, σχῇ κ.λπ. → παράσχω, παράσχῃς, παράσχῃ κ.λπ. σχές, σχέτω κ.λπ. → παράσχες, παρασχέτω κ.λπ. σχοίην, σχοίης, σχοίη κ.λπ. → παράσχοιμι, παράσχοις, παράσχοι κ.λπ.

Παρατήρηση: Ο αόριστος β΄ του ρήματος ἔχω, όταν είναι απλός (ἔσχον), σχηματίζει ευκτική σχοίην. Όταν, όμως, είναι σύνθετος (παρέσχον) σχηματίζει ευκτική: σχοίμι. Π.χ.: παράσχοιμι. β) Στο μέσο αόριστο β΄: 1. Το απαρέμφατο του μέσου αορίστου β΄ των απλών και των σύνθετων ρημάτων τονίζεται πάντα στηνπαραλήγουσα. π.χ.: βαλέσθαι, ἐπιλαθέσθαι. 2. Το β΄ ενικό πρόσωπο της προστακτικής των απλών και σύνθετων ρημάτων τονίζεται κανονικά στη λήγουσα και περισπάται. π.χ.: βαλοῦ, αντιλαβοῦ. 3. Όταν όμως ο τύπος της προστακτικής είναι μονοσύλλαβος και σύνθετος με δισύλλαβη πρόθεση, ανεβάζει τον τόνο στο β΄ πρόσωπο ενικού και πληθυντικού. π.χ.: (ρ. ἔχομαι) ἐσχόμην: σχοῦ → παράσχου, (ρ. ἕπομαι) ἑσπόμην: σποῦ → ἐπίσπου. 4. Όταν ο τύπος της προστακτικής είναι μονοσύλλαβος και σύνθετος με μονοσύλλαβη πρόθεση διατηρεί τον τόνο στη λήγουσα: (ρ. ἔχομαι) ἐσχόμην: σχοῦ → προσχοῦ. 5. Τα ρἠματα ἔχω και ἔπομαι, όταν είναι σύνθετα με πρόθεση, ανεβάζουν τον τόνο στην υποτακτική και ευκτική τού μέσου αορίστου β΄, όταν το επιτρέπει η λήγουσα. Π.χ.: σχῶμαι, σχῇ, σχῆται κ.λπ. → παράσχωμαι, παράσχῃ, παράσχηται κ.λπ. σχοίμην, σχοίο, σχοίτο κ.λπ. → παρασχοίμην, παράσχοιο, παράσχοιτο κ.λπ. σπῶμαι, σπῇ, σπῆται κ.λπ. → ἐπίσπωμαι, ἐπίσπῃ, ἐπίσπηται κ.λπ. σποίμην, σποίο, σποίτο κ.λπ. → ἐπισποίμην, ἐπίσποιο, ἐπίσποιτο κ.λπ.

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

147

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ Πίνακας ενδεικτικού σχηματισμού του αορίστου β΄ ορισμένων εύχρηστων ρημάτων ρ. ἄγω ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟΣ ΑΟΡΙΣΤΟΣ Β΄ Οριστική

ἤγαγον ἤγαγες

Υποτακτική

Ευκτική

Προστακτική

Απαρέμφατο

Μετοχή

ἀγάγω ἀγάγῃς

ἀγάγοιμι ἀγάγοις

ἄγαγε

ἀγαγεῖν

ἀγαγὼν ἀγαγοῦσα ἀγαγὸν

Υποτακτική

Ευκτική

Προστακτική

Απαρέμφατο

Μετοχή

ἀγάγωμαι ἀγάγῃ

ἀγαγοίμην ἀγάγοιο

ἀγαγοῦ

ἀγαγέσθαι

ἀγαγόμενος ἀγαγομένη ἀγαγόμενον

Οριστική

ἠγαγόμην ἠγάγου

ρ. αἱρῶ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟΣ ΑΟΡΙΣΤΟΣ Β΄ Οριστική εἷλον εἷλες

Υποτακτική

Ευκτική

Προστακτική

Απαρέμφατο

Μετοχή

ἕλω ἕλῃς

ἕλοιμι ἕλοις

ἕλε

ἑλεῖν

ἑλὼν ἐλοῦσα ἑλὸν

ΜΕΣΟΣ ΑΟΡΙΣΤΟΣ Β' Οριστική εἱλόμην εἵλου

Υποτακτική

Ευκτική

Προστακτική

Απαρέμφατο

Μετοχή

ἕλωμαι ἕλῃ

ἑλοίμην ἕλοιο

ἑλοῦ

ἑλέσθαι

ἑλόμενος ἑλομένη ἑλόμενον

ρ. ἕπομαι ΜΕΣΟΣ ΑΟΡΙΣΤΟΣ Β' Οριστική

Υποτακτική

Ευκτική

Προστακτική

Απαρέμφατο

Μετοχή

ἑσπόμην ἕσπου

(ἐπί)σπωμαι (ἐπί)-σπῃ

(ἐπι)σποίμην (ἐπί)-σποιο

(ἐπί)-σπου

(ἐπι)σπέσθαι

(ἐπι)σπόμενος (ἐπι)-σπομένη

148

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

(ἐπι)σπόμενον

ρ. ἐρωτάω –ῶ ΜΕΣΟΣ ΑΟΡΙΣΤΟΣ Β' Οριστική ἠρόμην ἤρου

Υποτακτική

Ευκτική

Προστακτική

Απαρέμφατο

Μετοχή

ἔρωμαι ἔρῃ

ἐροίμην ἔροιο

ἐροῦ

ἐρέσθαι

ἐρόμενος ἐρομένη ερόμενον

Παρατήρηση: Το ρήμα ἐρωτάω –ῶ έχει μέσο αόριστο β΄ ἠρόμην με ενεργητική σημασία αλλά και αόριστο α΄ ἠρώτησα. ρ. ἔχω ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟΣ ΑΟΡΙΣΤΟΣ Β΄ Οριστική Υποτακτική Ευκτική

Προστακτική

Απαρέμφατο

Μετοχή

ἔσχον ἔσχες

σχὲς

σχεῖν

σχὼν σχοῦσα σχὸν

Οριστική Υποτακτική Ευκτική Προστακτική

Απαρέμφατο

Μετοχή

ἐσχόμην ἔσχου

σχέσθαι

σχόμενος σχομένη σχόμενον

σχῶ σχῇς

σχοίην σχοίης

ΜΕΣΟΣ ΑΟΡΙΣΤΟΣ Β'

σχῶμαι σχῇ

σχοίμην σχοῖο σχοῦ

ρ. παρέχω ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟΣ ΑΟΡΙΣΤΟΣ Β΄ Οριστική παρέσχον παρέσχες

Υποτακτική

Ευκτική

Προστακτική

Απαρέμφατο

Μετοχή

παράσχω παράσχῃς

παράσχοιμι παράσχοις

παράσχες

παρασχεῖν

παρασχὼν παρασχοῦσα παρασχὸν

ΜΕΣΟΣ ΑΟΡΙΣΤΟΣ Β'

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

149

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ Οριστική παρεσχόμην παρέσχου

Υποτακτική

Ευκτική

Προστακτική

Απαρέμφατο

Μετοχή

παράσχωμαι παράσχῃ

παρασχοίμην παράσχοιο

παράσχου

παρασχέσθαι

παρασχόμενος παρασχομένη παρασχόμενον

ρ. λέγω ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟΣ ΑΟΡΙΣΤΟΣ Β΄ Οριστική εἶπον εἶπες

Υποτακτική

Ευκτική

Προστακτική

Απαρέμφατο

Μετοχή

εἴπω εἴπῃς

εἴποιμι εἴποις

εἰπὲ

εἰπεῖν

εἰπὼν εἰποῦσα εἰπὸν

ρ. ὄλλυμαι ΜΕΣΟΣ ΑΟΡΙΣΤΟΣ Β΄ Οριστική ὠλόμην ὤλου

Υποτακτική

Ευκτική

Προστακτική

Απαρέμφατο

Μετοχή

ὄλωμαι ὄλῃ

ὀλοίμην ὄλοιο

ὀλοῦ

ὀλέσθαι

ὀλόμενος ὀλομένη ὀλόμενον

ρ. ὁράω -ῶ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟΣ ΑΟΡΙΣΤΟΣ Β΄ Οριστική εἶδον εἶδες

Υποτακτική

Ευκτική

Προστακτική

Απαρέμφατο

Μετοχή

ἴδω ἴδῃς

ἴδοιμι ἴδοις

ἰδὲ

ἰδεῖν

ἰδὼν ἰδοῦσα ἰδὸν

ΜΕΣΟΣ ΑΟΡΙΣΤΟΣ Β' Οριστική εἰδόμην εἴδου

Υποτακτική

Ευκτική

Προστακτική

Απαρέμφατο

Μετοχή

ἴδωμαι ἴδῃ

ἰδοίμην ἴδοιο

ἰδοῦ

ἰδέσθαι

ἰδόμενος ἰδομένη ἰδόμενον

ρ. φέρω ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟΣ ΑΟΡΙΣΤΟΣ Β΄ Οριστική ἤνεγκον ἤνεγκες

150

Υποτακτική

Ευκτική

Προστακτική

Απαρέμφατο

Μετοχή

ἐνέγκω ἐνέγκῃς

ἐνέγκοιμι ἐνέγκοις

ἔνεγκε

ἐνεγκεῖν

ἐνεγκὼν ἐνεγκοῦσα ἐνεγκὸν

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Πίνακας συνηθέστερων ρημάτων με αόριστο β΄ ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ

ΑΟΡΙΣΤΟΣ Β΄

ἄγω

ἤγαγον

ἄγομαι

ἠγαγόμην

αἱρῶ

εἷλον

αἱροῦμαι

εἱλόμην

αἰσθάνομαι (αποθ.)

ᾐσθόμην

ἁμαρτάνω

ἥμαρτον

ἀνέχομαι

ἠνεσχόμην

ἀπαγορεύω

ἀπεῖπον

ἀπόλλυμαι

ἀπωλόμην

ἀφικνοῦμαι (αποθ.)

ἀφικόμην

βάλλω

ἔβαλον

βάλλομαι

ἐβαλόμην

γίγνομαι (αποθ.)

ἐγενόμην

εἰμὶ

ἐγενόμην

ἕπομαι (αποθ.)

ἑσπόμην

ἔρχομαι (αποθ.)

ἦλθον

ἐρωτάω -ῶ

ἠρόμην

εὑρίσκω

εὗρον/ ηὗρον

εὑρίσκομαι

εὑρόμην/ ηὑρόμην

ἔχω

ἔσχον

ἔχομαι

ἐσχόμην

(ἀπο)θνῄσκω

(ἀπ)ἔθανον

λαγχάνω

ἔλαχον

λαμβάνω

ἔλαβον

λαμβάνομαι

ἐλαβόμην

λανθάνω

ἔλαθον

λανθάνομαι

ἐλαθόμην

λέγω

εἶπον

λείπω

ἔλιπον

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

151

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ λείπομαι

ἐλιπόμην

μανθάνω

ἔμαθον

ὄλλυμαι

ὠλόμην

ὁρῶ

εἶδον

ὁρῶμαι

εἰδόμην

ὀφείλω

ὤφελον

ὀφλισκάνω

ὦφλον

πάσχω

ἔπαθον

πείθω

ἔπιθον

πείθομαι

ἐπιθόμην

πίπτω

ἔπεσον

πυνθάνομαι (αποθ.)

ἐπυθόμην

τέμνω

ἔτεμον

τέμνομαι

ἐτεμόμην

τίκτω

ἔτεκον

τρέπω

ἔτραπον

τρέπομαι

ἐτραπόμην

τρέχω/ θέω

ἔδραμον

τυγχάνω

ἔτυχον

ὑπισχνοῦμαι

ὑπεσχόμην

φέρω

ἤνεγκον

φεύγω

ἔφυγον

Ασκήσεις 1. Να σχηματίσετε τους ζητούμενους τύπους στον αόριστο β΄: α) ρ. ἄγω: γ΄ πληθυντικό οριστικής β) ρ. αἱρῶ: β΄ πληθυντικό υποτακτικής γ) ρ. ἁμαρτάνω: γ΄ ενικό ευκτικής δ) ρ. λέγω: β΄ ενικό προστακτικής ε) ρ. γίγνομαι: α΄ πληθυντικό υποτακτικής ζ) ρ. ἔρχομαι: απαρέμφατο η) ρ. ἐρωτῶ: β΄ ενικό οριστικής θ) ρ. εὑρίσκομαι: β΄ πληθυντικό προστακτικής ι) ρ. λανθάνομαι: γενική ενικού της μετοχής θηλυκού γένους κ) ρ. πυνθάνομαι: β΄ενικό υποτακτικής. 2. Να συμπληρώσετε τα κενά του πίνακα:

152

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Οριστική

Υποτακτική

Ευκτική

Προστακτική

ᾐσθόμην ἀπείπῃ ἀφικέσθων ἀπέθανε λάχοιτε λάθωμαι κατέλιπες ὀφελέτω τέκοιεν ἐνέγκητε

3. Να μεταφέρετε καθέναν από τους παρακάτω τύπους στον αντίστοιχο τύπο του αορίστου β΄.          

φεύγοι φέρε πεπονθέναι μεμαθηκότες ὦμεν λελοιπὼς ἔστω λέξοιεν λανθάνοντι λάμβανε ἐρωτᾷς (υποτακτική) γενήσεσθαι

4. Να συμπληρώσετε τα κενά με τους κατάλληλους τύπους της προστακτικής του αορίστου β΄. ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ ΑΟΡΙΣΤΟΥ β΄ ενικό

γ΄ ενικό

β΄ πληθυντικό

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

γ΄ πληθυντικό

153

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ ἀπέρχομαι καταλαμβάνω ὁρῶμαι ἀντιλέγω αἱρῶ εὑρίσκομαι διάγομαι προσφέρω ἔχω ὑπεσχόμην ἐρωτῶ

154

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

67 Υποθετικοί Λόγοι ΥΠΟΘΕΣΗ εἰ + οριστική οποιουδήποτε χρόνου εἰ + οριστική ιστορικού χρόνου

ΑΠΟΔΟΣΗ οποιαδήποτε έγκλιση

EIΔOΣ 1ο: Πραγματικό

δυνητική οριστική

2ο: Aντίθετο του πραγματικού

ἐάν, ἄν, ἢν + υποτακτική

οριστική μέλλοντα

επίσης απρόσωπο ρήμα ή απρόσωπη έκφραση σε παρατατικό (ἔδει, ἐχρῆν, προσῆκε, ἐξῆν, ἀναγκαῖον ἦν, δίκαιον ἦν κτλ.)

3ο: Προσδοκώμενο

επίσης μελλοντική έγκλιση ή έκφραση (δυνητική ευκτική, υποτακτική, προστακτική, απρόσωπο ρήμα + τελικό απαρέμφατο, ρηματικό επίθετο σε -τος, -τέος)

ἐάν, ἄν, ἢν + υποτακτική

οριστική ενεστώτα επίσης γνωμικός αόριστος

4ο: Aόριστη επανάληψη στο παρόν ή στο μέλλον

εἰ + ευκτική

δυνητική ευκτική

5ο: Aπλή σκέψη του λέγοντος

εἰ + ευκτική (επαναληπτική)

οριστική παρατατικού ή δυνητική

6ο: Aόριστη επανάληψη στο παρελθόν

(μτφρ.: «κάθε φορά που» + οριστική παρατατικού)

οριστική αορίστου ή οριστική υπερσυντελίκου

Άσκηση 1 Να βρείτε και να αναγνωρίσετε το είδος του υποθετικού λόγου στα παρακάτω παραδείγματα. 1. Εἰ μὲν ἐν τῷ δικαστηρίῳ ἐκρίνοντο, ῥᾳδίως ἂν ἐσῴζοντο. 2. Ἐὰν δὲ τοὺς ἐπιφανεστάτους τῶν ἐξαμαρτανόντων τιμωρῆσθε, πάντες πεύσονται. 3. Ἔσται δ’ αὐτὸς ἑαυτῷ ἕκαστος αἴτιος, ἐὰν δεῦρο ἀναβῇ καὶ ἀναισχυντῇ. 4. Εἰ μὲν ἤρεσκέ τί μοι τῶν ῥηθέντων, ἡσυχίαν ἂν ἦγον. 5. Ἂν δὲ σιωπῶ, ἔφη, οὐκ ἄρ’ οἰμώξομαι; 6. Εἰ μὴ ποιήσουσι ταῦτα, ἔσονται ἔκσπονδοι. 7. Εἰ νῦν γε ἐξαπατηθείητε ὑπὸ τούτων καὶ δημεύσαιτε τὴν οὐσίαν ἡμῶν, οὐδὲ δύο τάλαντα λάβοιτ’ ἄν. 8. Εἰ δὲ μὴ ἦν τοιοῦτος ὁ πατὴρ, οὐκ ἂν ἐκ πολλῶν ὀλίγα κατέλιπεν. 9. Ἐάν τις τὸν ἥλιον ἀναιδῶς ἐγχειρῇ θεάσασθαι, τὴν ὄψιν ἀφαιρεῖται. 10. Ἐὰν θεὸς ἐθέλῃ, δικαίως τιμωρηθήσεται. 11. Ἐξῆν ὑμῖν ἐπικουρεῖν αὐτοῖς, εἰ ἐβούλεσθε.

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

155

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Ο Κόδρος τελευταίος βασιλιάς της Αθήνας

156

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

15ο Θέμα Ο Ισοκράτης προτείνει στο βασιλιά της Μακεδονίας να συμφιλιώσει τις ελληνικές πόλεις και να τις οδηγήσει εναντίον των Περσών, γιατί αυτό θα του δώσει αιώνιο έπαινο.

ὖ δ’ ἴσθι μηδέν ἄν με τούτων ἐπιχειρήσαντά σε πείθειν, εἰ δυναστείαν μόνον καὶ πλοῦτον ἑώρων ἐξ’ αὐτῶν γενησόμενον· ἡγοῦμαι γάρ τά γε τοιαῦτα καὶ νῦν σοι πλείω τῶν ἱκανῶν

ὑπάρχειν, καὶ πολλήν ἀπληστίαν ἔχειν ὅστις προαιρεῖται κινδυνεύειν ὥστ’ ἤ ταῦτα λαβεῖν ἤ στερηθῆναι τῆς ψυχῆς. Ἀλλά γάρ οὐ πρός τάς τούτων κτήσεις ἀποβλέψας ποιοῦμαι τούς λόγους, ἀλλ’ οἰόμενος ἐκ τούτων μεγίστην σοι καὶ καλλίστην γενήσεσθαι δόξαν. Ἐνθυμοῦ δ’ ὅτι τό μέν σῶμα θνητόν ἅπαντες ἔχομεν, κατά δέ τήν εὐλογίαν καὶ τούς ἐπαίνους

καὶ

τήν

φήμην

συμπαρακολουθοῦσαν

καὶ

τήν

ἀθανασίας

μνήμην

τήν

τῷ

χρόνῳ

μεταλαμβάνομεν,

ἧς

ἄξιον

ὀρεγομένους καθ’ ὅσον οἷοι τ’ ἐσμέν ὁτιοῦν πάσχειν. ΙΣΟΚΡΑΤΗ: ΦΙΛΙΠΠΟΣ § 156–158

Λεξιλόγιο εὖ ἴσθι: γνώριζε καλά· οἶδα: γνωρίζω, ξέρω· οἶδα + κατηγορηματική μετοχή: γνωρίζω ότι πείθομαι (μέσο) + δοτική: υπακούω ἡ δυναστεία (από το δυναστεύω): η δύναμη, η κυριαρχία, η εξουσία, το ολιγαρχικό πολίτευμα τά τοιαῦτα: παρόμοια (αγαθά) ἡγοῦμαι ὑπάρχειν σοι, τά τοιαῦτα πλείω: νομίζω ότι υπάρχουν σε σένα παρόμοια αγαθά, περισσότερα, νομίζεις ότι έχεις εσύ παρόμοια αγαθά περισσότερα προαιροῦμαι: εκλέγω και παίρνω για τον εαυτό μου, εκλέγω, προτιμώ, αναλαμβάνω + απαρέμφατο: προτιμώ να, έχω σκοπό, σκέφτομαι στεροῦμαι τῆς ψυχῆς: χάνω τη ζωή μου ποιοῦμαι τούς λόγους: μιλώ, απευθύνω το λόγο ἀποβλέπω: προσέχω σε κάτι, αποβλέπω, στρέφω το βλέμμα ἀλλ’ οἰόμενος ἐκ τούτων γενήσεσθαι σοι μεγίστην καὶ καλλίστην δόξαν: αλλά γιατί νομίζω ότι απ’

αυτές (τις πράξεις) θα προκύψει για σένα πολύ μεγάλη και ωραία δόξα ἐνθυμοῦμαι + αιτιατική ή γενική: έχω κάτι στο νου, σκέφτομαι + κατηγορηματική μετοχή: συλλογίζομαι, παρατηρώ ότι ἡ εὐλογία: οι καλοί λόγοι, το εγκώμιο, η αφθονία, η προσφορά· εὐλογῶ: εγκωμιάζω συμπαρακολουθέω –ῶ: παρακολουθώ από κοντά, συνοδεύω μεταλαμβάνω: παίρνω μέρος σε κάτι, παίρνω ως αντάλλαγμα, εναλλάσσω μεταλαμβάνομαι: διεκδικώ ἄξιόν ἐστιν πάσχειν ὁτιοῦν: αξίζει να παθαίνουμε οτιδήποτε καθ’ ὅσον: όσο οἷοι ἐσμέν: μπορούμε· οἷος εἰμί: είμαι ικανός, μπορώ

Τι θα μάθω 1. 2.

Γραμματική: Τεστ στο αόριστο β’( §§310-314) Συντακτικό: υποθετικοί λόγοι

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

157

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ 3.

Αρχικοί χρόνοι: ἵημι, ἵστημι, καλῶ, κάμνω, κατηγορῶ, κολάζω

68. Ελλειπτικός υποθετικός λόγος Από παράλειψη του ρήματος της υπόθεσης προέκυψαν υποθετικές εκφράσεις με επιρρηματική σημασία, όπως: εἰ δὲ μὴ (διαφορετικά), πλὴν εἰ (εκτός από), εἴ(περ) τις καὶ ἄλλος (περισσότερο από κάθε άλλον), εἴπερ ποτὲ (καὶ ἄλλοτε) (περισσότερο από κάθε άλλη φορά), εἴπερ που (περισσότερο από κάθε άλλο μέρος), ἐὰν μόνον (αρκεί μόνο να) κ.ά., καθώς και εκφράσεις του τύπου ὥσπερ (ἂν) εἰ, ὡσπερεί, ὥσπερ ἄν, ὡς ἄν, με τη σημασία του «σαν»:

69. Λανθάνων και εξαρτημένος υποθετικός λόγος Όταν η υπόθεση λανθάνει, είναι κρυμμένη συνήθως σε μια Υποθετική μετοχή αναφορική υποθετική χρονική υποθετική πρόταση: Ταῦτα πράξας μεγάλην δόξαν ἕξεις. [ἐὰν πράξῃς – ἕξεις: προσδοκώμενο] Αν κάνεις αυτά θα έχεις μεγάλη δόξα.

Εξαρτημένος ή πλάγιος λέγεται όταν η απόδοση δεν είναι κύρια αλλά  δευτερεύουσα πρόταση,  απαρέμφατο  μετοχή. Λέγει ὅτι, ἐὰν μάθῃ, παύσεται ταῦτα ποιῶν. [ἐὰν μάθῃ – παύσεται: προσδοκώμενο] Η απόδοση είναι ειδική πρόταση.

Άσκηση 1. Να αναγνωρίσετε το είδος των υποθετικών λόγων. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

Ἂν μὴ πιστεύητε, πέμψατε πρέσβεις Ἀθήναζε. Ἄν τι συμβῇ τοιοῦτον, μέμνημαι τοῦ πατρός. Φαίη ἂν ἡ θανοῦσα, εἰ φωνὴν λάβοι. Ἡ μὲν φύσις, ἂν ᾖ πονηρὰ, πολλάκις φαῦλα βούλεται. Εἰ τοῦτο πάντες ἐποιοῦμεν, ἅπαντες ἂν ἀπωλόμεθα. Πάντων ἀθλιώτατος ἂν γενοίμην, εἰ φυγὰς ἀδίκως καταστήσομαι. Σωκράτης οὐκ ἔπινε, εἰ μὴ διψῴη. Ἂν μή τι κατὰ γνώμην ἐκβῇ, ἐν ὀργῇ ποιεῖσθε. Εἰ Ἀγησίλαος τοὺς νέους σπουδαίους γυμναζόμενους ἴδοι, ἐπῄνεσεν ἄν.

158

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Η μεγαλύτερη νίκη του Περικλή

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

159

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

16ο Θέμα Στο απόσπασμα που ακολουθεί ο Σωκράτης και ο κυνικός φιλόσοφος Αντισθένης συζητούν για τον αληθινό πλούτο.

Ἀ

λλ’ ἄγε δή, ἔφη ὁ Σωκράτης, σύ αὖ λέγε ἡμῖν, ὦ Ἀντίσθενες, πῶς οὕτω βραχέα ἔχων μέγα φρονεῖς ἐπί πλούτῳ. Ὅτι νομίζω, ὦ ἄνδρες, τούς ἀνθρώπους οὐκ ἐν τῷ οἴκῳ τόν πλοῦτον καὶ τήν

πενίαν ἔχειν ἀλλ΄ ἐν ταῖς ψυχαῖς. Ὁρῶ γάρ πολλούς μέν ἰδιώτας, οἵ πάνυ πολλά ἔχοντες χρήματα οὕτω πένεσθαι ἡγοῦνται, ὥστε πάντα μέν πόνον, πάντα δέ κίνδυνον ὑποδύονται, ἐφ΄ ᾧ πλείονα κτήσονται, οἶδα δέ καὶ αδελφούς, οἵ τά ἴσα λαχόντες ὁ μέν αὐτῶν τἀρκοῦντα ἔχει καὶ περισσεύοντα τῆς δαπάνης, ὁ δέ τοῦ παντός ἐνδεῖται· αἰσθάνομαι δέ καὶ τυράννους τινάς, οἵ οὕτω πεινῶσι χρημάτων, ὥστε ποιοῦσι πολύ δεινότερα τῶν ἀπορωτάτων. ΞΕΝΟΦΩΝΤΑ: ΣΥΜΠΟΣΙΟΝ 2, 4, 34 – 36

Λεξιλόγιο ἀλλ’ ἄγε δή: εμπρός λοιπόν αὖ: χρον. επρ. πάλι μέγα φρονῶ: περηφανεύομαι, καμαρώνω οὕτω βραχέα ἔχων: αν και έχεις τόσο λίγα βραχύς, ‐εῖα, ‐εν: μικρός, λίγος, σύντομος ἐπί πλούτῳ: για τα πλούτη· Ὅτι: γιατί, επειδή· εδώ αιτιολογικός σύνδεσμος ἡ πενία: η φτώχεια ἰδιώτης: απλός πολίτης πάνυ πολλά ἔχοντες: αν και έχουν πάρα πολλά πάνυ: πολύ, υπερβολικά ἡγοῦμαι + ειδικό απαρέμφατο: νομίζω, θεωρώ, πιστεύω ότι οὕτω πένεσθαι ἡγοῦνται: νομίζουν, θεωρούν ότι είναι τόσο φτωχοί

ὑποδύομαι + αιτιατική: αναλαμβάνω, υπομένω κάτι ὁ πόνος: ο κόπος, η ταλαιπωρία ἐφ΄ ᾧ + οριστική ή + απαρέμφατο: με τον όρο, με την προϋπόθεση ότι … λαχόντες τά ἴσα: αν και κληρονόμησαν τα ίδια, αν και πήραν ίση κληρονομιά ἔχει τ΄ ἀρκοῦντα: έχει όσα του είναι αρκετά περισσεύω: πλεονάζω περιττεύοντα τῆς δαπάνης: περισσότερα από τα έξοδά του ὁ μέν, ὁ δέ: ο ένας, ενώ ο άλλος ἐνδέομαι + γενική: στερούμαι κάτι πεινήω –ῶ: πεινώ, επιθυμώ πολύ ἄπορος, ‐ος, ‐ον: δύσκολος, φτωχός

Τι θα μάθω 1.

2. 3.

Γραμματική: παθητικοί χρόνοι α’ και β’ ( §§315-321) Συντακτικό: εναντιωματικές προτάσεις Αρχικοί χρόνοι: κομίζω, κόπτω, κρατῶ, κρίνω, κτῶμαι, κτείνω

70. Παθητικός μέλλοντας Β΄ Πολλά ρήματα σχηματίζουν τον παθητικό μέλλοντα με το χρονικό πρόσφυμα -η-, αντί -θη-, δηλαδή , χωρίς το σύμφωνο -θ-: π.χ. γραφ-ή-σομαι, κοπ-ή-σομαι. Ο

160

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ παθητικός μέλλοντας που σχηματίζεται μ’ αυτόν τον τρόπο λέγεται παθητικός μέλλοντας β΄ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΥ ΠΑΘΗΤΙΚΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΑ Β΄ ΟΡΙΣΤΙΚΗ

ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ

ΕΥΚΤΙΚΗ

ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ

ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ

κοπ-ή-σομαι

κοπ-η-σοίμην

κοπ-ή-σεσθαι

κοπ-ή-σῃ

κοπ-ή-σοιο

κοπ-ή-σεται

κοπ-ή-σοιτο

ΜΕΤΟΧΗ

κοπ-η-σόμεθα

κοπ-η-σοίμεθα

κοπ-η-σόμενος

κοπ-ή-σεσθε

κοπ-ή-σοισθε

κοπ-η-σομένη

κοπ-ή-σονται

κοπ-ή-σοιντο

κοπ-η-σόμενον

71. ΠΑΘΗΤΙΚΟΣ ΑΟΡΙΣΤΟΣ Α΄ Ο παθητικός αόριστος α΄σχηματίζεται από: την αύξηση (στην οριστική) + το ρηματικό θέμα + το χρονικό πρόσφυμα -θη- (-θε-) + τις καταλήξεις. Ειδικότερα: Ρήματα με χαρακτήρα:

Σχηματίζονται: αύξηση-θέμα-θη-ν

Παράδειγμα

φωνήεν

διατηρούν τον χαρακτήρα του θέματος: αύξηση-θέμα -θη-ν

ρ. λύομαι → ἐλύθην ρ. ἱδρύομαι → ἱδρύθην ρ. ἀκούομαι → ἠκούσθην ρ. ἕλκομαι → εἱλκύσθην ρ. κελεύομαι → ἐκελεύσθην ρ. σείομαι → ἐσείσθην



Εξαιρούνται

τα

ρήματα: ἀκούομαι, ἕλκομαι, κελεύομαι, σείομαι ένρινο ή υγρό (μ, ν, λ, ρ)

διατηρούν τον χαρακτήρα του θέματος: αύξηση-θέμα -θη-ν 

Εξαιρούνται ρήματα:

τα

ρ. ὀξύνομαι → ὠξύνθην ρ. ἀγγέλλομαι → ἠγγέλθην ρ. ἐγείρομαι → ἠγέρθην ρ. κρίνομαι → ἐκρίθην ρ.τείνομαι → ἐτάθην ρ.τέμνομαι → ἐτμήθην

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

161

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

κρίνομαι, τείνομαι, τέμνομαι χειλικό (π, β, φ), ή -πτ-

τρέπουν τον χαρακτήρα π, β, φ, πτ σε φ: αύξηση-θέμα-φ-θη-ν

ρ. λείπομαι → ἐλείφθην ρ. ἀμείβομαι → ἀμείφθην ρ. μέμφομαι → ἐμέφθην ρ. καλύπτομαι → ἐκαλύφθην

ουρανικό (κ, γ, χ), -ττ- , -σσ-

τρέπουν τον χαρακτήρα κ, γ, χ, ττ, σσ σε χ: αύξηση-θέμα-χ-θη-ν

ρ. διδάσκομαι → ἐδιδάχθην ρ. ἄγομαι → ἤχθην ρ. ἄρχομαι → ἤρχθην ρ. πράττομαι → ἐπράχθην

οδοντικό (τ, δ, θ), ή -ζ-

τρέπουν τον χαρακτήρα τ, δ, θ, ζ σε σ: αύξηση-θέμα-σ-θη-ν

ρ. πείθομαι → ἐπείσθην ρ. ψεύδομαι → ἐψεύσθην ρ. δικάζομαι → ἐδικάσθην

Παράδειγμα κλίσης: ρ. παιδεύομαι Οριστική

Υποτακτική

ἐπαιδεύθην ἐπαιδεύθης ἐπαιδεύθη ἐπαιδεύθημεν ἐπαιδεύθητε ἐπαιδεύθησαν

παιδευθῶ παιδευθῆς παιδευθῇ παιδευθῶμεν παιδευθῆτε παιδευθῶσι(ν)

Ευκτική παιδευθείην παιδευθείης παιδευθείη παιδευθείημεν / θεῖμεν παιδευθείητε / θεῖτε παιδευθείησαν /θεῖεν

Απαρέμφατο παιδευθῆναι

Προστακτική παιδεύθητι παιδευθήτω παιδεύθητε παιδευθέντων / θήτωσαν

Μετοχή παιδευθεὶς παιδευθεῖσα παιδευθὲν

Παρατηρήσεις: 1. Το β΄ενικό πρόσωπο της προστακτικής του παθητικού αορίστου α΄ είναι προπαροξύτονο και έχει κατάληξη –θητι: παιδεύθητι

162

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ 2. Η υποτακτική του παθητικού αορίστου α΄ περισπάται: π.χ. παιδευθῶ, παιδευθῆτε 3. Στο γ΄ πληθυντικό πρόσωπο της προστακτικής, το πρόσφυμα -θη- μπροστά από το -ντ- της κατάληξης γίνεται -θε-: παιδευθέντων.

72 ΠΑΘΗΤΙΚΟΣ ΑΟΡΙΣΤΟΣ Β΄ Ορισμένα συμφωνόληκτα ρήματα σχηματίζουν παθητικό αόριστο β΄. Δηλαδή στον παθητικό αόριστο διατηρούν το σύμφωνο του χαρακτήρα τους χωρίς την προσθήκη του -θ. π.χ.: κόπτομαι → ἐκόπην (αντί ἐκόφθην), γράφομαι → ἐγράφην (αντί ἐγράφθην), βλάπτομαι → ἐβλάβην (αντί ἐβλάφθην), φαίνομαι → ἐφάνην (αντί ἐφάνθην).

Παράδειγμα κλίσης παθητικού αορίστου β΄: ἐτράπην (ρ. τρέπομαι) Οριστική

Υποτακτική

ἐτράπην ἐτράπης ἐτράπη ἐτράπημεν ἐτράπητε ἐτράπησαν

τραπῶ τραπῇς τραπῇ τραπῶμεν τραπῆτε τραπῶσι(ν)

Ευκτική τραπείην τραπείης τραπείη τραπείημεν / τραπεῖμεν τραπείητε / τραπεῖτε τραπείησαν / τραπεῖεν

Απαρέμφατο τραπῆναι

Προστακτική τράπηθι τραπήτω τράπητε τραπέντων / τραπήτωσαν

Μετοχή τραπεὶς τραπεῖσα τραπὲν

Παρατηρήσεις: Ο παθητικός αόριστος β΄ κλίνεται ακριβώς όπως ο παθητικός αόριστος α΄, αλλά στο β΄ ενικό πρόσωπο της προστακτικής ο παθητικός αόριστος β΄ λήγει σε -θι. π.χ.: 1.

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

163

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

παθητικός αόριστος α΄

παθητικός αόριστος β΄

(ρ. λύομαι) ἐλύθην → λύθητι,

(ρ. γράφομαι) ἐγράφην → γράφηθι

(ρ. πράττομαι) ἐπράχθην → πράχθητι

(ρ. φαίνομαι) ἐφάνην → φάνηθι

(ρ. ἀπάγομαι) ἀπήχθην → ἀπάχθητι

(ρ. ἀναστρέφομαι) ἀνεστράφην → ἀναστράφηθι

Όσα ρήματα έχουν μονοσύλλαβο ρηματικό θέμα με φωνήεν -ε- τρέπουν στον παθητικό αόριστο β΄ το -ε- σε -α-. π.χ.: τρέπομαι (θ. τρεπ-) → ἐτράπην, κλέπτομαι (θ. κλεπ-) → ἐκλάπην.

Εξαιρούνται: Τα σύνθετα του ρ. –λέγομαι. π.χ.: ρ. συλλέγομαι → συνελέγην, ἐκλέγομαι → ἐξελέγην. 3. Όσα ρήματα έχουν μονοσύλλαβο ρηματικό θέμα με φωνήεν -η- τρέπουν στον παθητικό αόριστο β΄ το -η- σε -α-. π.χ.: ἐκπλήττω (θ. πληγ-) → ἐξεπλάγην. 4. Εξαιρείται: Το ρήμα πλήττομαι όταν είναι απλό. π.χ.: πλήττομαι → ἐπλήγην, αλλά σύνθετο: ἐκπλήττομαι → ἐξεπλάγην. 5. Στο γ΄ πληθυντικό πρόσωπο της προστακτικής, το χρονικό πρόσφυμα -η- μπροστά από το -ντ-τρέπεται σε -ε-. π.χ.: ρ. τρέπομαι → τραπέντων, ρ. στρέφομαι → στραφέντων.

Κατάλογος συνηθέστερων ρημάτων με παθητικό αόριστο β΄ ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ

ΠΑΘΗΤΙΚΟΣ ΑΟΡΙΣΤΟΣ Β΄

ἀλλάττομαι

ἠλλάγην

βλάπτομαι

ἐβλάβην

γράφομαι

ἐγράφην

θάπτομαι

ἐτάφην

κλέπτομαι

ἐκλάπην

κόπτομαι

ἐκόπην

συλλέγομαι

συνελέγην

πλέκομαι

ἐπλάκην

164

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

πλήττομαι

ἐπλήγην

(ἐκ)-πλήττομαι

(ἐξ)-επλάγην

ῥίπτομαι

ἐρρίφην

στέλλομαι

ἐστάλην

στρέφομαι

ἐστράφην

σφάλλομαι

ἐσφάλην

τάττομαι

ἐτάγην

τρέπομαι

ἐτράπην

τρέφομαι

ἐτράφην

φαίνομαι

ἐφάνην

φθείρομαι

ἐφθάρην

φύομαι

ἐφύην

χαίρομαι

ἐχάρην

Ασκήσεις 1.

Να μεταφέρετε καθέναν από τους δοσμένους τύπους στον αντίστοιχο τύπο του παθητικού αορίστου β΄: Παθητικός αόριστος β΄

ἀπαλλάξεται διαγράφησθε συλλέγειν ἐπίπληξον ἀποτετραμμένοι εἶεν βλαψομένῳ ῥίπτομεν στεῖλαι φανεῖται φθεροῖσθε

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

165

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

2. Να μεταφέρετε τα ρήματα στον παθητικό μέλλοντα α΄ και παθητικό αόριστο α΄: ΠΑΘΗΤΙΚΟΣ ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ Α'

ΠΑΘΗΤΙΚΟΣ ΑΟΡΙΣΤΟΣ Α'

λύομαι παιδεύομαι βουλεύομαι παύομαι πορεύομαι

3. Να μεταφέρετε τα ρήματα στον παθητικό μέλλοντα β΄ και παθητικό αόριστο β΄: ΠΑΘΗΤΙΚΟΣ ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ B'

ΠΑΘΗΤΙΚΟΣ ΑΟΡΙΣΤΟΣ B'

γράφομαι ἀλλάττομαι πλήττομαι φαίνομαι φθείρομαι

73. ΕΝΑΝΤΙΩΜΑΤΙΚΕΣ – ΠΑΡΑΧΩΡΗΤΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Eισαγωγή α) Oι εναντιωματικές προτάσεις εισάγονται με τους εναντιωματικούς συνδέσμους εἰ καί, ἐὰν/ἂν/ἢν καὶ (αν και, μολονότι) και δηλώνουν εναντίωση προς κάτι που θεωρείται πραγματικό. β) καὶ εἰ, κεἰ, καὶ ἄν, καὶ ἐάν, κἄν, καὶ ἢν (ακόμη κι αν, έστω κι αν, κι αν ακόμα) οὐδ' εἰ, μηδ' εἰ, οὐδ' ἐάν, οὐδ' ἄν, οὐδ' ἤν, μηδ' ἐάν, μηδ' ἄν, μηδ' ἢν (ούτε κι αν) ύστερα από αρνητική πρόταση και δηλώνουν παραχώρηση προς κάτι που θεωρείται απίθανο ή αδύνατο.

Eκφορά α) Oριστική ή ευκτική, όταν ο σύνδεσμος εισαγωγής περιέχει το εἰ β) Υποτακτική, όταν ο σύνδεσμος εισαγωγής περιέχει το ἐάν, ἄν, ἤν

166

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ ➤ Μερικές φορές το καὶ στη σύναψη εἰ καὶ δεν ανήκει στο εἰ, αλλά στην επόμενη λέξη ή σε μια από τις επόμενες λέξεις, π.χ.: δεινὸν γ' εἶπας, εἰ καὶ ζῇς θανών φοβερό λόγο είπες, αφού και πεθαμένος ζεις [το καί ανήκει στο θανών]. Στο παράδειγμα ο σύνδεσμος εισάγει δευτερεύουσα αιτιολογική πρόταση υποθετικής αιτιολογίας.

Συντακτικός ρόλος Oι εναντιωματικές προτάσεις χρησιμοποιούνται στον λόγο, όπως και στη N.E., ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί που δηλώνουν εναντίωση.

Άσκηση: 1. Α) Να βρείτε και να αναγνωρίσετε πλήρως (εισαγωγή, εκφορά, συντακτικός ρόλος) τις δευτερεύουσες εναντιωματικές προτάσεις στα παρακάτω παραδείγματα: Β) Να μεταφράσετε τις προτάσεις 1. Ἄνδρες, ἡμεῖς μὲν ἐροῦμεν ὑμῖν τἀληθῆ, εἰ καί τισι δόξομεν λίαν παράδοξα λέγειν. 2. Φίλον τε γὰρ ἡγοῦνται τὸν ὑπουργοῦντα, ἢν καὶ πρότερον ἐχθρὸς ᾖ. 3. Ἄξιον γὰρ ἀκοῦσαι τὸ διήγημα τοῦτο, εἰ καὶ μὴ προσήκοι Κλεοκράτει. 4. Εἰ καὶ περὶ τοὺς ἄλλους πρᾳότατος ᾖν, ἄλλ’ οὖν ἂν ἀγανακτήσειεν. 5. Γελᾷ δ’ ὁ μωρός, κἄν τι μὴ γελοῖον ᾖ. 6. Καὶ εἰ κακῶς ἔχει τὰ πράγματα, ὅμως ἔστι ταῦτα ἐπανορθώσασθαι. 7. Καὶ εἰ μηδένα ἄνθρωπον ᾐσχύνου, τοὺς θεοὺς ἐχρῆν σε δεδιέναι. 8. Οὐδεὶς ἂν ἔτι πιστεῦσαι δύναιτο ὑμῖν, οὐδ’ εἰ πάνυ προθυμοῖτο. 9. Καὶ εἰ κακῶς ἔχει τὰ πράγματα, ὅμως ἔστι ταῦτα ἐπανορθώσασθαι.

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

167

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Ο Αλέξανδρος αρχ΄ίζει να πιστεύει ότι είναι θεός

168

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

17ο Θέμα Όσο πιο κοντά στο θάνατο βρίσκεται κάποιος τόσο αναλογίζεται τις πράξεις του.

Ὅ

, ἦ δ’ ὅς, ἴσως οὐκ ἄν πολλούς πείσαιμι λέγων. Εὖ γάρ ἴσθι, ἔφη, ὦ Σώκρατες, ὅτι, ἐπειδάν τις ἐγγύς ᾖ τοῦ οἴεσθαι τελευτήσειν, εἰσέρχεται αὐτῷ δέος καὶ φροντίς περί ὧν ἔμπροσθεν οὐκ

εἰσῄει. Οἵ τε γάρ λεγόμενοι μῦθοι περί τῶν ἐν Ἅϊδου, ὡς τόν ἐνθάδε ἀδικήσαντα δεῖ ἐκεῖ διδόναι δίκην, καταγελώμενοι τέως, τότε δή στρέφουσιν αὐτοῦ τήν ψυχήν μή ἀληθεῖς ὦσι· καὶ αὐτός ἤτοι ὑπό τῆς τοῦ γήρατος ἀσθενείας ἤ καὶ ὥσπερ ἤδη ἐγγυτέρω ὤν τῶν ἐκεῖ μᾶλλον τι καθορᾷ αὐτά. Ὑποψίας δ’ οὖν καὶ δείματος μεστός γίγνεται καὶ ἀναλογίζεται ἤδη καὶ σκοπεῖ, εἴ τινά τι ἠδίκηκεν. ΠΛΑΤΩΝΑ: ΠΟΛΙΤΕΙΑ Α’ 330 d – e

Λεξιλόγιο ἦ δ’ ὅς: είπε εκείνος· ἠμί: λέγω· ρήμα ποιητικό, δόκιμο μόνο στον Πλάτωνα, στον παρατατικό ἦν ( : ἔφην), ἦ: (ἔφη) και στις φράσεις: ἦν δ’ ἐγώ ( : εἶπον ἐγώ), ἦν δ’ ὅς ( : εἶπεν ἐκεῖνος), ᾖ δ’ ἥ ( : εἶπεν ἐκείνη) Εὖ ἴσθι: γνώριζε καλά· οἶδα: γνωρίζω, ξέρω οἴομαι: νομίζω, υποθέτω. εἰσῆλθε τινά: ήρθε στο νου κάποιου περί ὧν ἔμπροσθεν οὐκ εἰσῄει: για όσα πρωτύτερα δεν ερχόταν (φόβος και φροντίδα) ὁ μῦθος: η συνομιλία, το απόφθεγμα, η φήμη, η ιστορία, η δοξασία, η πλαστή διήγηση

δίδωμι δίκην: τιμωρούμαι· δίκην λαμβάνω παρά τινος: τιμωρώ κάποιον· καταγελάομαι –ῶμαι: περιπαίζομαι στρέφουσιν τήν ψυχήν αὐτοῦ: φοβίζουν την ψυχή του· στρέφω: γυρίζω εδώ κι εκεί, αναστατώνω, ανατρέπω, βασανίζω· στρέφω (αμετάβατο): παίρνω πίσω, περιφέρομαι ὥσπερ ὤν ἐγγυτέρω τῶν ἐκεῖ: επειδή βρίσκεται πιο κοντά στα εκεί (πράγματα) καθοράω –ῶ: διακρίνω καλά, ξεχωρίζω τό δεῖμα: ο φόβος· δειμαίνω: φοβούμαι

Τι θα μάθω 1. 2. 3.

Γραμματική: παραθετικά επιθέτων (§§189-195),ανώμαλα παραθετικά (§§196-202) – παραθετικα επιρρηματων (§§203-204) Συντακτικό: χρονικές & χρονικοϋποθετικές προτάσεις Αρχικοί χρόνοι: κωλύω, λαγχάνω, λαμβάνω, λανθάνω, λέγω, συλλέγω

74. ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΩΝ ΕΠΙΘΕΤΩΝ Τα παραθετικά των επιθέτων σχηματίζονται είτε μονολεκτικά, είτε περιφραστικά.

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

169

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ Α. ΚΑΝΟΝΙΚΟΣ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΜΟΝΟΛΕΚΤΙΚΩΝ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΩΝ Τα μονολεκτικά παραθετικά των επιθέτων σχηματίζονται κανονικά προσθέτοντας στο θέμα του θετικού βαθμού του αρσενικού γένους τις παραθετικές καταλήξεις. Οι πιο συνηθισμένες είναι: για το συγκριτικό βαθμό:

-τερος, -τέρα, -τερον

για τον υπερθετικό βαθμό:

-τατος, -τάτη, -τατον

Σχηματίζουν με τις παραπάνω καταλήξεις τα παραθετικά τους τα παρακάτω επίθετα: α) δευτερόκλιτα, τριγενή και τρικατάληκτα, π.χ. πτωχός-ή-όν, -πτωχό-τερος, πτωχο-τέρα, πτωχό-τερον- πτωχό-τατος, πτωχο-τάτη, πτωχό-τατον β) τριτόκλιτα, τριγενή και τρικατάληκτα ή δικατάληκτα, π.χ. βαρὺς-εῖα-ύ -βαρὺ-τερος, βαρυ-τέρα, βαρύ-τερον-βαρύ-τατος, βαρυ-τάτη, βαρύ-τατον ἀληθὴς-ὴς-ὲς -ἀληθέσ-τερος, ἀληθεσ-τέρα, ἀληθέσ-τερον-ἀληθέσ-τατος, ἀληθεσ-τάτη, ἀληθέσ-τατον μέλας-αινα-αν -μελάν-τερος, μελαν-τέρα, μελάν-τερον-μελάν-τατος, μελαν-τάτη, μελάντατον χαρίεις-εσσα-εν -χαριέσ-τερος, χαριεσ-τέρα, χαριέσ-τερον-χαριέσ-τατος, χαριεσ-τάτη, χαριέσ-τατον Παρατήρηση: Τα δευτερόκλιτα επίθετα σχηματίζουν παραθετικά με χαρακτήρα -ο- ή –ω- ως εξής: ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ σε -ότερος / -ότατος

ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ σε -ώτερος / -ώτατος

1. αν προηγείται συλλαβή φύσει μακρόχρονη, δηλαδή μακρόχρονο φωνήεν ή δίφθογγος:η, ω,ου, ει, αι π.χ. ξηρός, ξηρό-τερος, ξηρό-τατος γενναῖος, γενναιό-τερος, γενναιό-τατος

1. αν προηγείται συλλαβή βραχύχρονη: π.χ. νέος, νεώ-τερος, νεώ-τατος σοφός, σοφώ-τερος, σοφώ-τατος

2. αν προηγείται συλλαβή θέσει μακρόχρονη, δηλαδή βραχύχρονο φωνήεν και ακολουθούν δυο ή περισσότερα σύμφωνα ή ένα διπλό -ξ, -ψ π.χ. θερμός, θερμό-τερος, θερμό-τατος ἔνδοξος, ἐνδοξό-τερος, ἐνδοξό-τατος

2. όσα λήγουν σε: -ιος, -ιμος, -ικος, ινος π.χ. δόκιμος

3. όσα έχουν ως δεύτερο συνθετικό τις

3. όσα λήγουν σε:

170

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

λέξεις: θυμός, κῦρος, λύπη, νίκη, τιμή, κίνδυνος, ψυχή π.χ. ἔγκυρος

-ακος, -αλος, -αμος, -ανος, -αρος, -ατος, ΠΡΟΣΟΧΗ: εξαιρείται το ἀνιαρός

4. τα επίθετα: ἀνιαρός, ἰσχυρός, ψιλός, πρᾱος, λιτός, φλύαρος

4. όσα λήγουν σε: -υρος, - χος, π.χ. ἥσυχος

Β. ΑΝΑΛΟΓΙΚΟΣ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΩΝ Μερικά παραθετικά επιθέτων διαμορφώνονται αναλογικά πρός τα παραθετικά άλλων επιθέτων και λήγουν όπως αυτά: (ἐλαφρὸς -ἐλαφρύτερος κατά το βαρύτερος, χοντρὸς -χοντρύτερος κατά το παχύτερος, αντί για τα κανονικά ἐλαφρότερος, χοντρότερος). Έτσι διαμορφώνονται οι ακόλουθες αναλογικές παραθετικές καταλήξεις: α) -έστερος, -έστατος Τα τριτόκλιτα επίθετα σε -ων, -ον (γεν. –ονος): σωφρον-έσ-τερος, σώφρων, -ων, -ον σωφρον-εσ-τέρα, σωφρον-έσ-τερον εὐδαιμον-έσ-τερος, εὐδαίμων, -ων, -ον εὐδαιμον-εσ-τέρα, εὐδαιμον-έσ-τερον

σωφρον-έσ-τατος, σωφρον-εσ-τάτη, σωφρον-έσ-τατον εὐδαιμον-έσ-τατος, εὐδαιμον-εσ-τάτη, εὐδαιμον-έσ-τατον

καθώς και τα επίθετα ἄκρατος (: αυτός που δεν έχει ανακατευτεί με άλλον, ανόθευτος), ἄσμενος (: ευχαριστημένος), ἐρρωμένος (: δυνατός) καὶ πένης σχηματίζουν τα παραθετικά τους κατά τα παραθετικά των σιγμόληκτων επιθέτων σε -ης, -ες (ἀληθής, ἀληθέσ-τερος, ἀληθέσ-τατος) ἄκρατος, -ος, -ον

ἀκρατ-έσ-τερος, ἀκρατ-εσ-τέρα, ἀκρατ-έσ-τερον

ἀκρατ-έσ-τατος (και ἀκρατότατος), ἀκρατ-εσ-τάτη (και ἀκρατοτάτη), ἀκρατ-έσ-τατον (και ἀκρατότατον)

ἄσμενος,-ος, -ον

ἀσμεν-έσ-τερος (και ἀσμενώτερος), ἀσμεν-εσ-τέρα (και ἀσμενωτέρα), ἀσμεν-έσ-τερον (και ἀσμενώ-

ἀσμεν-έσ-τατος (και ἀσμενώτατος), ἀσμεν-εσ-τάτη (και ἀσμενωτάτη), ἀσμεν-έσ-τατον (και ἀσμενώ-

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

171

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

τερον)

τατον)

ἐρρωμένος,η,-ον

ἐρρωμεν-έσ-τερος, ἐρρωμεν-εσ-τέρα, ἐρρωμεν-έσ-τερον

ἐρρωμεν-έσ-τατος, ἐρρωμεν-εσ-τάτη, ἐρρωμεν-έσ-τατον

πένης

πεν-έσ-τερος, πεν-εσ-τέρα, πεν-έσ-τερον

πεν-έσ-τατος, πεν-εσ-τάτη, πεν-έσ-τατον

β) –ούστερος, -ούστατος Το επίθετο ἁπλοῦς και τα συνηρημένα επίθετα της β΄ κλίσης με β΄ συνθετικό το όνομα νοῦς σχηματίζουν τα παραθετικά τους σε -ούστερος, -ούστατος (κατά τά παραθετικά σε έστερος, -έστατος με συναίρεση): ἁπλοῦς, -ῆ,-οῦν ἁπλ-ούστερος, ἁπλ-ούστατος, ἁπλ-ουστέρα, ἁπλ-ουστάτη, ἁπλ-ούστερον ἁπλ-ούστατον εὔνους, -η,-ουν εὐν-ούστερος, εὐν-ούστατος, εὐν-ουστέρα, εὐν-ουστάτη, εὐν-ούστερον εὐν-ούστατον

γ) -ίστερος, -ίστατος Τα μονοκατάληκτα επίθετα ἅρπαξ, βλάξ, λάλος (: φλύαρος), κλέπτης, πλεονέκτης σχηματίζουν τα παραθετικά τους σε -ίστερος, -ίστατος (κατὰ τὰ παραθετικά του ἄχαρις: ἀχαρίστερος, ἀχαρίστατος) ἅρπαξ ἁρπαγ-ίσ-τερος, ἁρπαγ-ίσ-τατος, ἁρπαγ-ισ-τέρα, ἁρπαγ-ισ-τάτη, ἁρπαγ-ίσ-τερον ἁρπαγ-ίσ-τατον βλὰξ βλακ-ίσ-τερος, βλακ-ίσ-τατος, βλακ-ισ-τέρα, βλακ-ισ-τάτη, βλακ-ίσ-τερον βλακ-ίσ-τατον λάλος λαλ-ίσ-τερος, λαλ-ίσ-τατος, λαλ-ισ-τέρα, λαλ-ισ-τάτη, λαλ-ίσ-τερον λαλ-ίσ-τατον κλέπτης κλεπτ-ίσ-τερος, κλεπτ-ίσ-τατος, κλεπτ-ισ-τέρα, κλεπτ-ισ-τάτη, κλεπτ-ίσ-τερον κλεπτ-ίσ-τατον πλεονέκτης πλεονεκτ-ίσ-τερος, πλεονεκτ-ίσ-τατος, πλεονεκτ-ισ-τέρα, πλεονεκτ-ισ-τάτη, πλεονεκτ-ίσ-τερον πλεονεκτ-ίσ-τατον

172

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

δ) –αίτερος, -αίτατος Το επίθετο παλαιὸς σχηματίζει τα παραθετικά του με θέμα το επίρρημα πάλαι σε -αίτερος, αίτατος: παλαιός, -η, -ον

παλαί-τερος, παλαι-τέρα, παλαί-τερον

παλαί-τατος, παλαι-τάτη, παλαί-τατον

Ανάλογα προς αυτό σχηματίστηκαν τα παραθετικά: Θετικός

Συγκριτικός

Υπερθετικός

γεραιός, -α, -ον (: γέροντας, σεβαστός)

γεραί-τερος, γεραι-τέρα, γεραί-τερον

γεραί-τατος, γεραι-τάτη, γεραί-τατον

σχολαῖος, ᾱ, -ον (: αργός, αργοκίνητος)

σχολαί-τερος, σχολαι-τέρα, σχολαί-τερον

σχολαί-τατος, σχολαι-τάτη, σχολαί-τατον

Με την κατάληξη -αίτερος, -αίτατος, σχηματίζουν τα παραθετικά τους ορισμένα επίθετα σε -ος: Θετικός

Συγκριτικός

Υπερθετικός

ἴσος-η-ον

ἰσ-αί-τερος, -α, -ον

ἰσ-αί-τατος

ὄψιος (: όψιμος)-η-ον

ὀψι-αί-τερος, -α, -ον

ὀψι-αί-τατος

πλησίος-α-ον

πλησι-αί-τερος, -α, -ον

πλησι-αί-τατος, -η, -ον

πρῷος (από το πρώιος : πρωινός)

πρῳ-αί-τερος, -α, -ον

πρῳ-αί-τατος, -η, -ον

εὔδιος-α-ον

εὐδι-αίτερος, -α, -ον (και εὐδιέσ-τερος, -α, -ον)

εὐδι-αί-τατος , -η, -ον (και εὐδιέσ-τατος, -η, -ον)

ἥσυχος –η-ον

ἡσυχ-αί-τερος ,-α, -ον (και ἡσυχώ-τερος, -α, -ον)

ἡσυχ-αί-τατος , -η, -ον (και ἡσυχώ-τατος, -η, -ον)

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

173

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

ἴδιος-α-ον

ἰδι-αί-τερος, -α, -ον (και ἰδιώ-τερος, -α, -ον)

ἰδι-αί-τατος, -η, -ον (και ἰδιώ-τατος, -η, -ον)

φίλος -η-ον

φιλ-αί-τερος, -α, -ον ἤ φίλ-τερος, -α, -ον (και φιλ-ίων, -ιων, -ιον)

φιλ-αίτατος , -η, -ον φίλ-τατος, -η, -ον

75. ΑΝΩΜΑΛΑ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ Τα παραθετικά ορισμένων ορισμένων επιθέτων σχηματίζονται πολλές φορές με διάφορες φθογγικές παθήσεις ή και με θέμα διαφορετικό από το θέμα του θετικού, γι’ αυτό λέγονται ανώμαλα παραθετικά. Τα επίθετα αυτά είναι: Θετικός

Συγκριτικός

Υπερθετικός

αἰσχρός, -α, -ον

ὁ,ἡ αἰσχίων, τὸ αἴσχιον

αἰσχιστος, -η, -ον

ἐχθρός, -α, -ον

ὁ,ἡ ἐχθίων, τὸ ἔχθιον (καὶ ὀμαλά: ἐχθρότερος, -α, ον)

ἔχθιστος, -η, -ον (καὶ ὀμαλά: ἐχθρό-τατος, -η, ον)

ἡδύς, -εῖα, -ὺ

ὁ, ἡ ἡδίων, τὸ ἥδιον

ἥδιστος, -η, -ον

καλός, -η, -ον

ὁ, ἡ καλλίων, τὸ κάλλιον

κάλλιστος, -η, -ον

μέγας - μεγάλη μέγαν

ὁ, ἡ μείζων, τὸ μεῖζον

μέγιστος, -η, -ον

ῥᾴδιος, -α, -ον

ὁ, ἡ ῥᾴων, τὸ ῥᾷον

ῥᾷστος, -η, -ον

ταχύς, -εῖα, -ὺ

ὁ, ἡ θάττων, τὸ θᾶττον

τάχιστος, -η, -ον

ἀγαθός, -η, -ον

ὁ, ἡ ἀμείνων, τὸ ἄμεινον ὁ, ἡ βελτίων, τὸ βέλτιον ὁ, ἡ κρείττων, τὸ κρεῖττον ὁ, ἡ λῴων, τὸ λῷον

ἄριστος, -η, -ον βέλτιστος, -η, -ον κράτιστος, -η, -ον λῷστος, -η, -ον

κακός, -η, -ον

ὁ, ἡ κακίων, τὸ κάκιον ὁ, ἡ χείρων, τὸ χεῖρον

κάκιστος, -η, -ον χείριστος, -η, -ον

μακρός, -α, -ον

μακρότερος, -α, -ον

μακρότατος, -η, -ον

174

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

μήκιστος, -η, -ον μικρός, -α, -ον

μικρότερος, -α, -ον ὁ, ἡ ἐλάττων, τὸ ἔλαττον ὁ, ἡ ἥττων, τὸ ἧττον

μικρότατος, -η, -ον ἐλάχιστος, -η, -ον ἐπιρρ. ἥκιστα

ὀλίγος, -η, -ον

ὁ, ἡ μείων, τὸ μεῖον

ὀλίγιστος, -η, -ον

πολύς - πολλή - πολύ

ὁ, ἡ πλείων, τὸ πλέον

πλεῖστος, -η, -ον

76. ΚΛΙΣΗ ΤΟΥ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΥ ΒΑΘΜΟΥ ΤΩΝ ΑΝΩΜΑΛΩΝ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΩΝ Ο συγκριτικός βαθμός των ανωμάλων παραθετικών κλίνεται κατά τα δικατάληκτα επίθετα της γ΄ κλίσης με τρία γένη και κλίνονται κατά το ακόλουθο παράδειγμα: π.χ. ὁ,ἡ βελτίων, τὸ βέλτιον Ενικός αριθμός

Πληθυντικός αριθμός

Ον.

ὁ, ἡ βελτίων

τὸ βέλτιον

οἱ, αἱ βελτίον-ες ή βελτίους

τὰ βελτίον-α ή βελτίω

Γεν.

τοῦ,τῆς βελτίονος

τοῦ βελτίον-ος

τῶν βελτιόν-ων

Δοτ.

τῷ, τῇ βελτίον-ι

τῷ βελτίον-ι

τοῖς, ταῖς βελτίοσι(ν)

τοῖς βελτίοσι(ν)

Αιτ.

τόν, τὴν βελτίονα ή βελτίω

τὸ βέλτιον

τούς, τὰς βελτίον-ας ή βελτίους

τὰ βελτίον-α ή βελτίω

Κλητ.

ὦ βέλτιον

(ὦ) βελτίον-ες ή βελτίους

(ὦ) βελτίον-α ή βελτίω

77. ΠΕΡΙΦΡΑΣΤΙΚΑ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ Τα περιφραστικά παραθετικά σχηματίζονται στην αρχαία ελληνική, στο συγκριτικό βαθμό με το επίρρημαμᾶλλον και στον υπερθετικό βαθμό με το επίρρημα μάλιστα εμπρός από το θετικό: π.χ. ἐπιμελής, μᾶλλον ἐπιμελής, μάλιστα ἐπιμελής. Όλα τα επίθετα που σχηματίζουν μονολεκτικά παραθετικά μπορούν να σχηματίσουν παράλληλα και περιφραστικά παραθετικά.

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

175

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ Παρατηρήσεις στα περιφραστικά παραθετικά: Σχηματίζουν τα παραθετικά τους μόνο περιφραστικά οι μετοχές και μερικά μονοκατάληκτα επίθετα που χρησιμοποιούνται και ως ουσιαστικά.  μετοχές:



δυνάμενος – μᾶλλον δυνάμενος – μάλιστα δυνάμενος συμφέρων – μᾶλλον συμφέρων – μάλιστα συμφέρων ὠφελῶν – μᾶλλον ὠφελῶν – μάλιστα ὠφελῶν. μονοκατάληκτα ἐπίθετα: εἴρων – μᾶλλον εἴρων – μάλιστα εἴρων΄ ἔνδακρυς – μᾶλλον ἔνδακρυς – μάλιστα ἔνδακρυς. Έτσι και τα εὔελπις, κόλαξ, ὑβριστής, φιλόγελως κ.ά.

78 ΕΛΛΕΙΠΤΙΚΑ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ Μερικά επίθετα δεν έχουν θετικό βαθμό ή και έναν από τους δύο άλλους βαθμούς. Τα παραθετικά των επιθέτων αυτών λέγονται ελλειπτικά παραθετικά. Τα περισσότερα ελλειπτικά παραθετικά παράγονται από επιρρήματα, προθέσεις ή μετοχές: Θετικός

Συγκριτικός

Υπερθετικός

(ἄνω)

ἀνώ-τερος

ἀνώ-τατος

(κάτω)

κατώ-τερος

κατώ-τατος

(πρὸ)

πρό-τερος

πρῶτος (πρό-ατος)

(ὑπὲρ)

ὑπέρ-τερος

ὑπέρ-τατος

ἐπικρατῶν

ἐπικρατ-έστερος

προτιμώμενος

προτιμό-τερος

Παρατήρηση Μερικά επίθετα δεν σχηματίζουν παραθετικά, γιατί φανερώνουν ιδιότητα, ποιότητα ή κατάσταση που δεν παρουσιάζει βαθμούς. Τέτοια επίθετα είναι όσα φανερώνουν: α) ύλη: π.χ. λίθινος, ἀργυροῦς, γήινος β) τοπική ή χρονική σχέση: π.χ. χερσαῖος, θαλάσσιος, θερινός, ἡμερήσιος γ) μέτρο: π.χ. σταδιαῖος, πηχυαῖος δ) καταγωγή ή συγγένεια: π.χ. πατρῷος, μητρικός ε) μόνιμη κατάσταση: π.χ. θνητός, νεκρός στ) μερικά σύνθετα με α΄ συνθετικό το στερητικό ἀ-: π.χ. ἀθάνατος, ἄυλος, ἄυπνος, ἄψυχος

176

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ κ.ά. ζ) μερικά συνθετικά με α΄ συνθετικό το επίθετο πᾶς ή την πρόθεση ὑπέρ: π.χ. πάνσοφος, πάντιμος, πάγκαλος , ὑπερμεγέθης, ὑπέρλαμπρος

79 ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΩΝ Πολλά επιρρήματα της αρχαίας επιδέχονται σύγκριση και γι΄ αυτό σχηματίζουν παραθετικά. Σχηματίζουν έτσι παραθετικά στην αρχαία ελληνική: α) επιρρήματα σε -ως που παράγονται από επίθετα. Τα επιρρήματα αυτά στον συγκριτικό έχουν τύπο όμοιο με την ενική αιτιατική του ουδετέρου του συγκριτικού επιθέτου και στον υπερθετικὀ έχουν τύπο όμοιο με την πληθυντική αιτιατική του ουδετέρου του υπερθετικού επιθέτου: (δίκαιος), δικαίως, δικαιότερον, δικαιότατα (σοφός), σοφῶς, σοφώτερον, σοφώτατα (ἀληθής), ἀληθῶς, ἀληθέστερον, ἀληθέστατα (σώφρων), σωφρόνως, σωφρονέστερον, σωφρονέστατα (ἡδύς), ἡδέως, ἥδιον, ἥδιστα (καλός), καλῶς, κάλλιον, κάλλιστα κ.ά. β) Τα επιρρήματα εὖ (ἀντίστοιχο τοῦ ἐπιθέτου ἀγαθός), ὀλίγον καὶ πολύ: Θετικός

Συγκριτικός

Υπερθετικός

εὖ

ἄμεινον βέλτιον κρεῖττον

ἄριστα βέλτιστα κράτιστα

ὀλίγον

μεῖον ἔλαττον ἧττον

ὀλίγιστα ἐλάχιστα ἥκιστα

πολὺ

πλέον

πλεῖστα ή πλεῖστον

γ) Το επίρρημα μάλα (: πολύ), ποὺ οἱ τρεὶς βαθμοί του εἶναι: θετ. μάλα, συγκρ. μᾶλλον, ὑπερθ. μάλιστα δ) Μερικὰ τοπικά επιρρήματα που παίρνουν παραθετικές καταλήξεις –τέρω, -τάτω: Θετικός

Συγκριτικός

Υπερθετικός

ἄνω

ἀνωτέρω

ἀνωτάτω

ἄπωθεν (: μακριά)

ἀπωτέρω

ἀπωτάτω

ἐγγὺς (: κοντά)

ἐγγυτέρω ἐγγύτερον ἔγγιον

ἐγγυτάτω ἐγγύτατα ἔγγιστα

ἔξω

ἐξωτέρω

ἐξωτάτω

ἔσω (καὶ εἴσω)

ἐσωτέρω

ἐσωτάτω

κάτω

κατωτέρω

κατωτάτω

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

177

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ πόρρω

πορρωτέρω

πορρωτάτω

πέρα

περαιτέρω

ε) Μερικά χρονικά επιρρήματα με παραθετικές καταλήξεις –(αί)τερον, -(αί)τατα: Θετικός

Συγκριτικός

Υπερθετικός

πάλαι

παλαίτερον

παλαίτατα

πρωί

πρωιαίτερον πρῳαίτερον

πρωιαίτατα πρῳαίτατα

ὀψέ (: ἀργά)

ὀψιαίτερον

ὀψιαίτατα

Παρατήρηση Και τα παραθετικά των επιρρημάτων, όπως και των επιθέτων, εκφέρονται κάποτε περιφραστικά με ταμᾶλλον, μάλιστα και το θετικό. π.χ. σοφῶς, μᾶλλον σοφῶς, μάλιστα σοφῶς ἡδέως, μᾶλλον ἡδέως, μάλιστα ἡδέως

Να συμπληρώσετε τα παραθετικά στον παρακάτω πίνακα:

Θετικός

Συγκριτικός

Υπερθετικός

ἐχθρὸς ἐπιεικὴς τίμιος ἀκριβὴς χαρίεις ὀλίγος ἡδὺς μοχθηρὸς ἄπιστος 2.

Να γίνει αντικατάσταση σε όλους τους βαθμούς, των παρακάτω τύπων: καλλίονος, κρεῖττον (επίρρημα), μείζονας (αρσενικό), ταχίστην, βραδύτατα (επίρρημα), σφοδρούς, φανεροῦ, ἰσχυρῷ.

Να συμπληρώσετε τα παραθετικά των επιρρημάτων στον παρακάτω πίνακα: Θετικός

Συγκριτικός

Υπερθετικός τάχιστα

ἀξίως

178

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

ἧττον ἥδιον πλεῖστα ῥᾳδίως ἄμεινον σωφρόνως χεῖρον

80. ΧΡΟΝΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Eισαγωγή α) προτερόχρονο: Mε τους χρονικούς συνδέσμους ή τις χρονικές εκφράσεις ὡς (αφού, μόλις), ἐπεί, ἐπειδὴ (αφού, αφότου), ἐπεὶ (ἐπειδὴ) πρῶτον, ἐπεὶ (ἐπειδὴ) τάχιστα (αμέσως μόλις, όταν), πρὶν + έγκλιση (παρά αφού): β) σύγχρονο: Mε τους χρονικούς συνδέσμους ὅτε, ὁπότε (όταν, τότε που), ἕως, ἔστε, μέχρι, ἄχρι (μέχρις ότου, ώσπου), ἡνίκα, ὁπηνίκα (τη στιγμή που, ενώ): Με τις αναφορικές εκφράσεις ὅσον χρόνον, ἐν ᾧ, ἐν ὅσῳ (ενώ, καθώς, στο διάστημα που): γ) υστερόχρονο: Με τους χρονικούς συνδέσμους ἕως, ἔστε, ἄχρι, μέχρι, πρὶν + απαρέμφατο (προτού να): Eκφορά με α) Oριστική, προσδιορίζουν χρονικά κάτι καθορισμένο και πραγματικό β) Υποτακτική ➤ Αναφορικοϋποθετική προσδοκώμενο: χρονικός υποθετικός σύνδεσμος(ἄν) + υποτακτική ➤ οριστική μέλλοντα Aόριστη επανάληψη στο παρόν ή στο μέλλον: χρονικός υποθετικός σύνδεσμος(ἄν) + υποτακτική ➤ οριστική ενεστώτα γ) Ευκτική ➤ Αναφορικοϋποθετική Aπλή σκέψη του λέγοντος: χρονικός σύνδεσμος + ευκτική ➤ δυνητική ευκτική Aόριστη επανάληψη στο παρελθόν: χρονικός σύνδεσμος + ευκτική (επαναληπτική) ➤ οριστική παρατατικού Συντακτικός ρόλος Oι χρονικές προτάσεις χρησιμοποιούνται στον λόγο, όπως και στη Ν.Ε., ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί χρόνου.

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

179

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

81. ΣΥΝΤΑΞΗ ΤΟΥ ΠΡΙΝ Ο σύνδεσμος πρὶν συντάσσεται: α) Mε έγκλιση, συνήθως ύστερα από αρνητική πρόταση, και δηλώνει το προτερόχρονο: Οριστική ιστορικού χρόνου, όταν δηλώνει το πραγματικό· μτφρ.: «παρά αφού», «έως ότου» + οριστική β) Υποτακτική + ἂν αοριστολογικό. Η πρόταση είναι χρονική υποθετική και δηλώνει το προσδοκώμενο ή το αόριστα επαναλαμβανόμενο στο παρόν ή στο μέλλον· μτφρ.: «προτού να», «πριν να» + υποτακτική: γ) Με απαρέμφατο, συνήθως ύστερα από καταφατική πρόταση, και δηλώνει γεγονός ενδεχόμενο, υστερόχρονο ως προς την πράξη της κύριας πρότασης· μτφρ.: «προτού να», «πριν να» + υποτακτική: Οὗτοι οὖν διέβησαν, πρὶν τοὺς ἄλλους ἀποκρίνασθαι.

82. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ (ὅτε) ➤ Tο ὅτε μπορεί να εκθλίβεται, όταν βρεθεί μπροστά από το αρχικό φωνήεν ή την αρχική δίφθογγο της λέξης που ακολουθεί. Δε συμβαίνει το ίδιο με το σύνδεσμο ὅτι

➤ O ὅτε δεν εισάγει χρονική πρόταση, όταν βρίσκεται σε στερεότυπες εκφράσεις με επιρρηματική σημασία, όπως: ἔστιν ὅτε (κάποτε, μερικές φορές), ὁτὲ μὲν - ὁτὲ δὲ (άλλοτε μεν - άλλοτε δε), οὐκ ἔστιν ὅτε (ποτέ), οὐκ ἔστιν ὅτε οὐ (πάντοτε), ἐνίοτε (κάποτε) κ.ά.:

1. Α) Να βρείτε και να αναγνωρίσετε πλήρως (εισαγωγή, εκφορά, συντακτικός ρόλος) τις δευτερεύουσες χρονικές προτάσεις στα παρακάτω παραδείγματα: Β) Να μεταφράσετε τις προτάσεις 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16.

180

Ἐπεὶ δ’ ὁ χειμὼν ἔληγεν, οἱ Ἀθηναῖοι ἔπλευσαν εἰς Προκόννησον. Ἐμάχοντο, μέχρι οἱ Ἀθηναῖοι ἀπέπλευσαν. Ἐπεὶ δὲ τὰ ἐν Λαμψάκῳ κατεστήσατο, ἔπλει ἐπὶ τὸ Βυζάντιον καὶ Καλχηδόνα. Ὅτε οἱ πολέμιοι ἀνεχώρησαν, τρόπαιον ὡς νενικηκότες ἱδρύσαμεν. Κῦρος ἐθήρευεν, ὁπότε βούλοιτο γυμνᾶσαι ἑαυτὸν καὶ τοὺς ἵππους. Ἐπειδὰν ἅπαντα ἀκούσητε, κρίνατε. Οὗτοι οὖν διέβησαν, πρὶν τοὺς ἄλλους ἀποκρίνασθαι. Οἱ Ἠλεῖοι ἔπειθον μὴ ποιεῖσθαι αὐτοὺς μάχην, πρὶν οἱ Θηβαῖοι παραγένοιντο. Ὅταν βορρᾶς πνέῃ, καλοὶ πλοῖ εἰσιν. Ἀποπέμπουσιν αὐτὸν πρὶν ἀκοῦσαι. Καὶ οὐ πρότερον ἐξεβίβασεν ἐκ τῶν νεῶν πρὶν αὗται ἧκον. Κῦρος ὑπέσχετο τοῖς Ἕλλησι μὴ πρόσθεν παύσεσθαι, πρὶν αὐτοὺς καταγάγοι οἴκαδε. Ἐπειδὰν ἔλθωσιν, ἕξομεν τὰ ἐπιτήδεια. Ὅταν πλεῖστά τις ἔχῃ, τότε πλεῖστοι τούτῳ φθονοῦσιν. Ὁσάκις Ἀθήναζε ἀφικοίμην, ἐπανηρώτων τὸν Σωκράτη. Ὁπότε βουληθείητε, οὐ χαλεπῶς εἰρήνην ἂν ποιήσαιτε.

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Επίκουρος

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

181

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

18ο Θέμα Ο ρήτορας υποστηρίζει ότι ο Αριστογείτονας, ο οποίος παρέβη τους νόμους, πρέπει να καταδικαστεί, γιατί στην αντίθετη περίπτωση καταλύεται η πολιτεία.

Ἅ

πας ὁ τῶν ἀνθρώπων βίος, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, κἄν μεγάλην πόλιν οἰκῶσι κἄν μικράν, φύσει καὶ νόμοις διοικεῖται. Τούτων δ’ ἡ μέν φύσις ἐστίν ἄτακτον καὶ κατ’ ἄνδρα ἴδιον τοῦ ἔχοντος, οἱ

δέ νόμοι κοινόν καὶ τεταγμένον καὶ ταὐτό πᾶσιν. Ἡ μέν οὖν φύσις, ἄν ᾖ πονηρά,

πολλάκις

φαῦλα

βούλεται·

διόπερ

τούς

τοιούτους

ἐξαμαρτάνοντας εὑρήσετε. Οἱ δέ νόμοι τό δίκαιον καὶ τό καλόν καὶ τό συμφέρον βούλονται καὶ τοῦτο ζητοῦσι καὶ, ἐπειδάν εὑρεθῇ, κοινόν τοῦτο πρόσταγμ’ ἀπεδείχθη, πᾶσιν ἴσον καὶ ὅμοιον, καὶ τοῦτ’ ἔστι ΔΗΜΟΣΘΕΝΗ: ΚΑΤ’ ΑΡΙΣΤΟΓΕΙΤΟΝΟΣ Α’ 15–17

Λεξιλόγιο οἰκέω –ῶ (μεταβατικό): κατοικώ, διοικώ ἄτακτος: ακαθόριστος, ατακτοποίητος, ακατάστατος κατ’ ἄνδρα: σε κάθε άνθρωπο ἴδιος, –α, –ον: ιδιωτικός, ιδιαίτερος, δικός μου, προσωπικός. Στους αττικούς: ιδιωτικά συμφέροντα, ιδιωτικές υποθέσεις ἰδίᾳ: ιδιαίτερα, χωριστά, στην ιδιωτική ζωή. Αντίθετο: κοινός: δημόσιος ἴδιον τοῦ ἔχοντος: ιδιαίτερο χαρακτηριστικό αυτού που (το) έχει

τεταγμένον: καθορισμένο, ορισμένο, τακτικό, συνηθισμένο τάττω: ορίζω, διατάσσω ταὐτό: κράση (το αὐτό)το ίδιο φαῦλα βούλεται: έχει κακές επιθυμίες· φαῦλος, – η, –ον: εύκολος, ελεεινός, ανάξιος λόγου, πρόστυχος διόπερ: γι’ αυτό ακριβώς, για το λόγο αυτό ακριβώς ἐξαμαρτάνω: κάνω (διαπράττω) σφάλματα, πέφτω σε σφάλματα

Τι θα μάθω 1. Γραμματική: Συνηρημένα ρήματα σε -άω (§323α) 2. Συντακτικό: Αναφορικές και αναφοικοϋποθετικές προτάσεις, παραβολικές προτάσεις 3. Αρχικοί χρόνοι: λείπω, λογίζομαι , μάχομαι, μέλλω, μέλω, μένω

83. Τα συνηρημένα ρήματα σε - άω α. Ο σχηματισμός και η κλίση του ενεστώτα και του παρατατικού Στα συνηρημένα ρήματα της αʹ τάξης (-άω) στον ενεστώτα και τον παρατατικό γίνονται οι ακόλουθες συναιρέσεις:

ᾰ + ε, η → ᾱ ᾰ + ει, ῃ → ᾳ ᾰ + ο, ω, ου → ω

182

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

ᾰ + οι → ῳ Ενδεικτικά, ο σχηματισμός των ρημάτων αυτών και των ρηματικών τους τύπων έχει ως εξής: Ρήμα: ἐάω - ἐῶ (: αφήνω,επιτρέπω)

ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ Οριστική

Υποτακτική

Ευκτική

Προστακτική

Απαρέμφατο

Μετοχή

ἐῶ ἐᾷς ἐᾷ ἐῶμεν ἐᾶτε ἐῶσι(ν)

ἐῶ ἐᾷς ἐᾷ ἐῶμεν ἐᾶτε ἐῶσιν

ἐῷμι ἐῷς ἐῷ ἐῷμεν ἐῷτε ἐῷεων

ἔα ἐάτω ἐάτε ἐώντων ή ἐάτωσαν

ἐᾶν

ἐῶν ἐῶσα ἐῶν

ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ Οριστική εἴων εἴας εἴα εἰῶμεν εἰᾶτε εἴων

Παρατηρήσεις: 1. Οι αττικοί τύποι σχηματίζονται ως δεύτεροι στον ενικό αριθμό και είναι συνηθέστεροι από τους πρώτους: ἐῴην, ἐῴης, ἐῴη. 2. Το απαρέμφατο ενεστώτα ενεργητικής φωνής των συνηρημένων ρημάτων σε -άω λήγει σε ᾶν (ἐᾶν) και όχι σε -ᾷν διότι η αρχική κατάληξη του απαρεμφάτου του ενεστώτα των βαρύτονων ρημάτων είναι –εν και όχι –ειν( λύε-εν → λύειν).

Ρήμα: ὁράομαι - ὁρῶμαι ΜΕΣΗ ΦΩΝΗ

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

183

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ Οριστική

Υποτακτική

Ευκτική

Προστακτική

Απαρέμφατο

Μετοχή

ὁρῶμαι ὁρᾷ ὁρᾶται ὁρώμεθα ὁρᾶσθε ὁρῶνται

ὁρῴμην ὁρῷο ὁρῷτο ὁρῷμεθα ὁρῷσθε ὁρῷντο

ὁρῶ ὁράσθω ὁρᾶσθε ὁράσθων

ὁρᾶσθαι

ὁρώμενος ὁρωμένη ὁρώμενον

ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ Οριστική ἑωρώμην ἑωρῶ ἑωρᾶτο ἑωρώμεθα ἑωρᾶσθε ἑωρῶντο

Τα ρήματα πεινῶ, διψῶ, ζῶ, χρῶμαι (: μεταχειρίζομαι, χρησιμοποιώ) έχουν χαρακτήρα -ηκαι όχι -α- (πεινήω – πεινῶ, διψήω – διψῶ, ζήω – ζῶ, χρήομαι – χρῶμαι). Στον ενεστώτα και τον παρατατικό ενεργητικής και μέσης φωνής κλίνονται όπως τα ρήματα σε –άω. Αλλά, όπου τα ρήματα σε –άω έχουν α και ᾳ, αυτά έχουν η και ῃ αντίστοιχα. Τα ρήματα πεινῶ, διψῶ, ζῶ σχηματίζουν στον ενικό της ευκτικής ενεστώτα μόνο τους αττικούς τύπους. Ενδεικτικά, ο σχηματισμός των ρημάτων σε –ήω και των ρηματικών τους τύπων έχει ως εξής:

Ρήμα: ζήω – ζῶ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ Οριστική

Υποτακτική

Ευκτική

Προστακτική

Απαρέμφατο

Μετοχή

ζῶ ζῇς

ζῴην ζῴης

ζῆ (ζῆθι)

ζῆν

ζῶν ζῶσα ζῶν

ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ

184

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Οριστική

αʹ εν. ἔζων βʹ εν. ἔζης Παρατήρηση: Το ρήμα ζῶ στην προστακτική ενεστώτα σχηματίζει μόνο β΄και γ΄ενικό πρόσωπο: ζῆ (ζῆθι), ζήτω.

Ρήμα: χρήομαι – χρῶμαι (: μεταχειρίζομαι)

ΜΕΣΗ ΦΩΝΗ ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ Οριστική

Υποτακτική

Ευκτική

Προστακτική

Απαρέμφατο

Μετοχή

χρῶμαι χρῇ χρῆται

χρῶμαι χρῇ

χρῴμην χρῷο

χρῶ

χρῆσθαι

χρώμενος χρωμένη χρώμενον

ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ Οριστική ἐχρώμην ἐχρῶ

β. Ο σχηματισμός και η κλίση των άλλων χρόνων. Τα συνηρημένα ρήματα σχηματίζουν τους υπόλοιπους χρόνους (δηλαδή εκτός του ενεστώτα και του παρατατικού) και κλίνονται κανονικά όπως τα βαρύτονα φωνηεντόληκτα ρήματα της Α΄ συζυγίας. Δηλαδή, 

ρηματικό θέμα + φαινομενικές καταλήξεις (για τους μελλοντικούς χρόνους)



αύξηση συλλαβική ή χρονική + ρηματικό θέμα + φαινομενικές καταλήξεις (για τους συντελικούς χρόνους)



αναδιπλασιασμός ή χρονική αύξηση + ρηματικό θέμα + φαινομενικές καταλήξεις (για τους συντελικούς χρόνους).

Σε αυτούς τους χρόνους, ο βραχύχρονος χαρακτήρας του θέματος εκτείνεται μπροστά από το σύμφωνο των καταλήξεων. Συγκεκριμένα: 1.

Τα συνηρημένα σε –άω τρέπουν το -ᾰ- σε –η-: π.χ. ρ. τιμῶ (θ.τιμᾰ-) → τιμήσω, ἐτίμησα, τετίμηκα, ἐτετιμήκειν και τιμῶμαι → τιμήσομαι, τιμηθήσομαι, ἐτιμησάμην, ἐτιμήθην, τετίμημαι, ἐτετιμήμην.

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

185

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ 2.

Σε αντίθεση με τον γενικό αυτό κανόνα, τα συνηρημένα ρήματα σε -άω τα οποία πριν τον χαρακτήρα -ᾰ- έχουν ε, ι ή ρ εκτείνουν τον χαρακτήρα -ᾰ- σε -ᾱ- (και όχι σε η-). Τέτοια ρήματα είναι τα εξής: αἰτιά-ομαι, αἰτιῶμαι (: κατηγορώ) ἐά-ω, ἐῶ (: αφήνω) θηρά-ω, θηρῶ (: κυνηγώ) ἰά-ομαι, ἰῶμαι (: γιατρεύω) ἀνιά-ω, ἀνιῶ (: λύπω, δυσαρεστώ) π.χ. ρ. ἐῶ → ἐάσω, εἴασα, εἴακα, εἰάκειν και ἐῶμαι → ἐάσομαι, εἰάθην, εἴαμαι ,εἰάμην και ρηματικό επίθετο ἐατέος ρ. ἀνιῶ → ἀνιάσω, ἠνίασα, ἠνίακα και ἀνιῶμαι → ἀνιάσομαι, ἠνίαθην, ἠνίαμαι, ἠνιάμην ρ. θηρῶ → θηράσω, ἐθήρασα, τεθήρακα. και θηρῶμαι → θηράσομαι, θηραθήσομαι, ἐθηρασάμην, ἐθηράθην και ρηματικό επίθετο θηρατός, θηρατέος.

Τα ρήματα: αἰτιῶμαι και ἰῶμαι σχηματίζουν ανάλογα τους υπόλοιπους χρόνους. Εξαιρούνται μεταξύ άλλων: i.

Τα ρήματα γελῶ, σπῶ (: τραβώ, σπάζω) και χαλῶ (: χαλαρώνω) διατηρούν σε όλους τους χρόνους το βραχύχρονο χαρακτήρα -ᾰ- και έχουν σ μπροστά από τις καταλήξεις που αρχίζουν από θ, μ, τ: π.χ. γελῶμαι → (γελασθήσομαι), ἐγελάσθην, (γεγέλασμαι) και ρηματικό επίθετο: (κατα-γέλαστος) σπῶμαι → σπασθήσομαι, ἐσπάσθην, ἔσπασμαι, ἐσπάσμην και ρηματικό επίθετο: (ἀνά-σπαστος).

ii.

Το ρήμα δρῶ (: ενεργώ) έχει σε όλους τους χρόνους μακρόχρονο χαρακτήρα -ᾱ-: δράσω, ἔδρασα, δέδρακα και δέδραμαι, ἐδεδράμην και παίρνει -σ- μπροστά από τις καταλήξεις που αρχίζουν από θ καιτ: π.χ. δρῶμαι → ἐδράσθην και ρηματικό επίθετο: δραστέον.

iii.

Το ρήμα ἀκροῶμαι (:ἀκούω, υπακούω) εκτείνει το -ᾰ- σε -ᾱ-, αν και πριν από το ᾰ δεν υπάρχει ε, ι, ρ:

186

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

π.χ. ἀκροῶμαι → ἀκροάσομαι, ἠκροασάμην, ἠκροάθην, ἠκρόαμαι.

84. ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Eισαγωγή α) Mε αναφορικές αντωνυμίες:: ὃς (ο οποίος, που), ὅστις (όποιος, ο οποίος), ὅσπερ (ο οποίος ακριβώς), ὁπότερος (όποιος από τους δύο), οἷος (τέτοιος που), ὁποῖος (όποιας λογής), ἡλίκος / ὁπηλίκος (όσο μεγάλος), ὁποδαπὸς (από τον τόπο που) β) Με αναφορικά επιρρήματα: ὅσον / ὅσῳ (όσο), οἷον / οἷα (όπως, όπως ακριβώς), οὗ / ὅπου / ἔνθα / ὅποι (όπου) ὡς / ὅπως (όπως), ᾗ/ ὅπῃ (όπου, όπως), ὥσπερ / ᾗπερ / καθάπερ (όπως ακριβώς), ἔνθεν / ὅθεν / ὁπόθεν (απ' όπου) Eκφορά Όταν είναι προτάσεις κρίσης (άρνηση οὐ), με οριστική, δυνητική οριστική, δυνητική ευκτική και ευκτική του πλάγιου λόγου (ύστερα από ρήμα εξάρτησης ιστορικού χρόνου). Συντακτικός ρόλος Oι αναφορικές ονοματικές προτάσεις χρησιμοποιούνται στον λόγο, όπως και στη N.E., κυρίως ως: α) Υποκείμενα (Y): Ὅστις ζῆν ἐπιθυμεῖ, πειράσθω νικᾶν. [Υ στα πειράσθω και νικᾶν] β) Αντικείμενα (A): Ὃ σὺ μισεῖς, μὴ ποιήσῃς. [Α στο μὴ ποιήσῃς] γ) Κατηγορούμενα (K): Οὗτός ἐστιν ὃς ψεύδεται. [αντί ὁ ψεύστης: Κ στο οὗτος] δ) Oμοιόπτωτοι προσδιορισμοί (παραθέσεις, επεξηγήσεις, επιθετικοί προσδιορισμοί): ε) Ετερόπτωτοι προσδιορισμοί σε μια από τις πλάγιες πτώσεις: Βούλομαι λαβεῖν τι ὧν ἔχεις. [γενική διαιρετική]

85. ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ ΜΙΚΤΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ 

Aναφορικές αιτιολογικές· εξαρτώνται κυρίως από ρήματα ψυχικού πάθους, εισάγονται συνήθως με τις αναφορικές αντωνυμίες ὅς, ὅστις, ὅσος, οἷος, εκφέρονται όπως οι αιτιολογικές προτάσεις και χρησιμοποιούνται ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί της αιτίας: Τὴν μητέρα ἐμακάριζον, οἵων τέκνων ἔτυχεν. [ὅτι τοιούτων τέκνων ἔτυχεν]



Aναφορικές τελικές· εξαρτώνται κυρίως από ρήματα κίνησης ή σκόπιμης ενέργειας, εισάγονται συνήθως με τις αναφορικές αντωνυμίες ὅς, ὅστις, εκφέρονται με οριστική μέλλοντα και χρησιμοποιούνται ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί του σκοπού: Μάρτυρας πεπόρισται, οἳ μαρτυρήσουσιν αὐτῷ. [ἵνα οὗτοι μαρτυρήσωσιν αὐτῷ] 

Aναφορικές συμπερασματικές· εισάγονται συνήθως με τις αναφορικές αντωνυμίες ὅς, ὅστις, ὅσος, οἷος, εκφέρονται όπως οι συμπερασματικές προτάσεις και χρησιμοποιούνται ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί του αποτελέσματος. Συνήθως των προτάσεων αυτών προηγούνται οι λέξεις οὕτω(ς), τοιοῦτος, τοσοῦτος, τηλικοῦτος: Οὐδεὶς ἦν οὕτω φαῦλος, ὃς οὐκ ἂν ἔπραττε ταῦτα. [ὥστε οὗτος οὐκ ἂν ἔπραττε ταῦτα]



Aναφορικές υποθετικές· εισάγονται με αναφορικές αντωνυμίες και αναφορικά επιρρήματα, εκφέρονται όπως οι υποθετικές προτάσεις και σχηματίζουν με την κύρια πρόταση υποθετικούς λόγους όλων των ειδών:

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

187

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ Οὐκ ἂν ἐπεχειροῦμεν πράττειν, ἃ μὴ ἠπιστάμεθα. [εἴ τινα μὴ ἠπιστάμεθα: το αντίθετο του πραγματικού] Oἱ τύραννοι ἀποκτεινύασι ὃν ἂν βούλωνται. [ἐάν τινα βούλωνται: αόριστη επανάληψη στο παρόνμέλλον]

86. ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ ΠΑΡΑΒΟΛΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Eισαγωγή α) Όταν εκφράζουν ποσό, με τις αναφορικές αντωνυμίες ὅσος, ὁπόσος, ἡλίκος, ὁπηλίκος και τα αναφορικά επιρρήματα ὅσον, ὅσῳ: Αἴτιον ἦν οὐχ ἡ ὀλιγανθρωπία τοσοῦτον ὅσον ἡ ἀχρηματία [αἴτιον ἦν]. β) Όταν εκφράζουν ποιόν, με τις αναφορικές αντωνυμίες οἷος, ὁποῖος: Συμβαίνει τοιοῦτον, οἷον καὶ τὰ νῦν [συμβαίνει]. γ) Όταν εκφράζουν τρόπο, με τα αναφορικά επιρρήματα ὡς, ὥσπερ, ὅπως, καθάπερ, ᾗπερ, ᾗ, οἷον, οἷα: Τὴν ἑαυτοῦ ἀδελφὴν δίδωσιν Σεύθῃ, ὥσπερ ὑπέσχετο. Eκφορά α) Aπλή οριστική, όταν δηλώνουν το πραγματικό: β) Δυνητική οριστική, υποτακτική με ή χωρίς το αοριστολογικό ἄν, ευκτική με ή χωρίς το δυνητικό ἄν, όταν δηλώνουν το δυνατόν ή υποτιθέμενο Συντακτικός ρόλος Oι αναφορικές παραβολικές προτάσεις χρησιμοποιούνται στον λόγο, όπως και στη N.E., ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί σύγκρισης – παρομοίωσης.

87. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ➤ Τα ὅς, οὗ, ὅπου, ὅθεν, ὁπόθεν, ἔνθα, ἔνθεν όταν βρίσκονται στην αρχή περιόδου ή ημιπεριόδου και δεν ακολουθεί άλλη κύρια πρόταση εισάγουν κύριες προτάσεις και η αντωνυμία αποδίδεται στα ν.ε. ως αυτός-η-ο.

➤ Όταν γίνεται λόγος για κάτι αόριστο συναντάμε κάποιες συνάψεις: ἔστιν ὃς / ἔστιν ὅστις (κάποιος), οὐκ/οὐδεὶς ἔστιν ὅστις (κανένας), οὐκ/οὐδεὶς ἔστιν ὅστις οὐ (καθένας), ἔστιν οὗ (κάπου)

Ασκήσεις Να βρείτε και να αναγνωρίσετε πλήρως (εισαγωγή, εκφορά, συντακτικός ρόλος) τις δευτερεύουσες αναφορικές ονοματικές προτάσεις στα παρακάτω παραδείγματα. 01. Ἴσασιν οὐδὲν ὧν λέγουσιν. 02. Ἔλαβεν ὁπλίτας, οἳ πάντες ἀγαθοὶ ἦσαν. 03. Δύναιτο δ’ ἄν τις μεταδιδόναι ὃ μὴ ἔχει; 04. Φησὶ δὲ καὶ τοὺς αἰχμαλώτους, ὅσοι ἐν τῷ πολέμῳ ἑάλωσαν, ἀποδεδωκέναι. 05. Τισσαφέρνης δὲ σατράπης κατεπέμφθη ὧν τε αὐτὸς ἦρχε καὶ ὧν Κῦρος (ἦρχε). 06. Ἐνθάδε οὐδεὶς πάρεστιν ὅσων καλῶς ἐποίησα. 07. Διαφθερεῖτε τὸν δῆμον, ὃς οὐ μετέσχε τῆς ἀποστάσεως. 08. Ἡ πόλις βλάπτεται ὑφ’ ὅσων οὐκ ἐπιθυμοῦσιν εἰρήνην. 09. Ἦν τις Φιλλίδας, ὃς ἐγραμμάτευε τοῖς πολεμάρχοις. Να αναγνωρίσετε τον συντακτικό ρόλο των αναφορικών ονοματικών προτάσεων στις επόμενες περιόδους.

188

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ 01. Νέος δ’ ἀπόλλυθ’ ὅν τινα φιλεῖ Θεός. 02. Εἴρηχ’ ἃ νομίζω συμφέρειν. 03. Φίλιππός ἐστιν ὅ,τι ἂν εἴποι τις. 04. Οἷς ταῦτα ἀρέσκει, κάλαμον φέρειν ἐδόκει. 05. Πεισθεὶς ὑφ’ ὧν ἐπείσθης. 06. Οὐδεμία τῶν πόλεων πάρεστιν ἃς ἥκειν ἐχρῆν. 07. Μέμφονται αὐτοῖς ὧν πρόσθεν ἐποίουν. 08. Τισσαφέρνης σατράπης κατεπέμφθη ὧν αὐτὸς πρόσθεν ἦρχε. 09. Ὅστις αὑτὸν φιλεῖ μετ’ ἐμοῦ μαχέσθω. 10. Ξενοφῶν ἔγραψεν, ὃς στρατηγὸς ἦν. 11. Φησὶ καὶ τοὺς αιχμαλώτους, ὅσοι ἐν τῷ πολέμῳ ἑάλωσαν, ἀποδεδωκέναι. 12. Ἔλαβεν ὁπλίτας, οἳ πάντες ἀγαθοὶ ἦσαν. 13. Καὶ φράζουσιν ἃ λέγει. 14. Οὗτός ἐστιν ὃς ἀπέκτεινεν τοὺς στρατηγούς. 15. Μαίνεται ὃς εὔχεται θανεῖν. 16. Βαρβάροις καὶ δούλοις, οὓς εἰς τὰς ἀκροπόλεις παρεῖνται, δουλεύουσι(ν). 17. Ἔτυχεν ἡ πρύμνα ἐστεμμένη τοῦ πλοίου, ὃ εἰς Δῆλον Ἀθηναῖοι πέμπουσιν. 18. Κῦρος δὲ μεταπέμπεται ἀπὸ τῆς ἀρχῆς, ἧς αὐτὸν σατράπην ἐποίησεν Να βρεθούν και να αναγνωριστούν πλήρως (εισαγωγή, εκφορά, συντακτικός ρόλος) οι δευτερεύουσες αναφορικές επιρρηματικές προτάσεις στα παρακάτω παραδείγματα. Θαυμάζω τῶν κατηγόρων, οἳ ἐπιμελοῦνται τῶν ἀλλοτρίων. 01. Ἀνεπαύοντο ὅποι ἕκαστος ἐτύγχανον. 02. Παῖδες δέ μοι οὔπω εἰσίν, οἵ με θεραπεύσουσιν. 03. Τοιοῦτος ἦν οὗτος, οἷος μὴ βούλεσθαι οὐδένα ἀδικεῖν. 04. Οἳ ἂν ποιήσωνται εἰρήνην, ἐπαίνου τεύξονται. 05. Ὕστερον δὲ ναυτικὸν παρασκεύαζον ὅ τι πέμψουσιν ἐς τὴν Λέσβον. 06. Φημὶ δὴ δεῖν ἡμᾶς πρὸς Θετταλοὺς πρεσβείαν πέμπειν ἥτις ταῦτ΄ ἐρεῖ. 07. Ἃ μὴ μεμάθηκας, προσλάμβανε ταῖς ἐπιστήμαις. 08. Εὐδαίμων ἐφαίνετο, ὃς ἀδεῶς καὶ γενναίως ἐτελεύτα. 09. Ὥστε διέκειντο πρὸς αὐτὸν οἱ στρατιῶται ὥσπερ παῖδες πρὸς διδάσκαλον. 10. Γίγνεται γὰρ δὴ καὶ παισὶ πρὸς ἀλλήλους ὥσπερ ἀνδράσιν ἐγκλήματα καὶ κλοπῆς καὶ ἁρπαγῆς καὶ βίας καὶ ἀπάτης[...]. 11. Ὅσῳ γὰρ ἑτοιμότατ’ αὐτῷ δοκοῦμεν χρῆσθαι, τοσούτῳ μᾶλλον ἀπιστοῦσι πάντες αὐτῷ. Να αναγνωρισθούν οι επιρρηματικές αναφορικές προτάσεις στα παρακάτω παραδείγματα (αναφορικές αιτιολογικές, αναφορικές συμπερασματικές, αναφορικές τελικές, αναφορικές υποθετικές) 01. Δώσω ὑμῖν ἡγεμόνα, ὅς δια τῶν ὁρέων ἄξει. 02. Ἐγώ τοιοῦτος εἰμί, οἷος μηδενί ἄλλῳ πείθεσθαι ἤ τῶ λόγῳ. 03. Ἔδοξε τῳ δήμῳ τριἀκοντα ἄνδρας ἑλέσθαι, οἵ τους πατρίους νόμους συγγράψουσιν. 04. Θαμαστόν ποιεῖς, ὅς οὐδέν ἡμῖν δίδως. 05. Κῦρος οὕστινας ὁρώη τα καλά διώκοντας, πάσαις τιμαῖς ἐγέραιρεν. 06. Ναυτικόν παρεσκεύαζον, ὅ,τι πέμψουσιν εἰς Λέσβον. 07. Ὁ Τίγρης ποταμός ἐστιν ναυσίπορος, ὅν οὐκ ἄν δυναίμεθα ἄνευ πλοίων διαβῆναι. 08. Οὐδείς ἄν γένοιτο οὕτως ἀδαμάντινος, ὅς ἄν μείνειεν ἐν τῃ δικαιοσύνῃ. 09. Οὐδείς οὕτως ἀνόητός ἐστιν, ὅστις πόλεμον πρό εἰρήνης αἱρεῖται. 10. Παῖδες δἐ μοι οὕπω εἴσίν, οἵ με θεραπεύσουσιν. 11. Συνελάμβανον ὅσοις ἐπιτύχοιεν. 12. Την μητέρα ἐμακάριζον, οἵων τέκνων ἔτυχε. 13. Τῶ ἀνδρί ὅν ἄν ἔλησθε, πείσομαι

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

189

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Πρόταση για απόδραση

190

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

19ο Θέμα Ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι το σπαρτιάτικο καθεστώς έχει το θεμέλιό του στην συναίνεση από την οποία απορρέει η πειθαρχία στους άρχοντες και στους νόμους.

λλά γάρ ὅτι μέν ἐν Σπάρτῃ μάλιστα πείθονται ταῖς ἀρχαῖς τε καὶ τοῖς νόμοις ἴσμεν ἅπαντες. Ἐγώ μέντοι οὐδ’ ἐγχειρῆσαι οἶμαι πρότερον τόν Λυκοῦργον ταύτην τήν εὐταξίαν καθιστάναι πρίν ὁμογνώμονας ἐποιήσατο τούς κρατίστους τῶν ἐν τῇ πόλει. Τεκμαίρομαι δέ ταῦτα ὅτι ἐν μέν ταῖς ἄλλαις πόλεσιν οἱ δυνατώτεροι οὐδέ βούλονται δοκεῖν τάς ἀρχάς φοβεῖσθαι, ἀλλά νομίζουσι τοῦτο ἀνελεύθερον εἶναι· ἐν δέ τῇ Σπάρτῃ οἱ κράτιστοι καὶ ὑπέρχονται μάλιστα τάς ἀρχάς καὶ τῷ ταπεινοί εἶναι μεγαλύνονται καὶ τῷ ὅταν καλῶνται τρέχοντες ἀλλά μή βαδίζοντες ὑπακούειν, νομίζοντες, ἤν αὐτοί κατάρχωσι τοῦ σφόδρα πείθεσθαι, ἕψεσθαι καὶ τούς ἄλλους, ὅπερ καὶ γεγένηται.

Ἀ

ΞΕΝΟΦΩΝΤΑ: ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ, 8, 1–3

Λεξιλόγιο οἶδα: γνωρίζω, ξέρω ἡ ἀρχή: η εξουσία, οι άρχοντες ἐγχειρέω –ῶ (ἐν + χείρ): επιχειρώ, προσπαθώ ἡ εὐταξία: η καλή κατάσταση, η καλή πράξη καθίστημι: οργανώνω, εξασφαλίζω, τακτοποιώ ὁ, ἡ ὁμογνώμων, τό ὁμόγνωμον: ο σύμφωνος, αυτός που έχει την ίδια γνώμη, ο σύμφωνος οἱ κράτιστοι (από το κράτος): οι πιο ισχυροί τεκμαίρομαι: συμπεραίνω

ὑπέρχομαι μάλιστα τάς ἀρχάς: υπακούω πολύ (πιστά) στους άρχοντες ὑπέρχομαι: έρχομαι από κάτω, έρχομαι κρυφά, κολακεύω, περιποιούμαι μεγαλύνομαι: υπερηφανεύομαι, καυχιέμαι κατάρχω τινός: κάνω αρχή ἕπομαι: ακολουθώ, συνοδεύω τιμητικά, παρακολουθώ, υποτάσσομαι, έρχομαι κοντά, προσεγγίζω, συμφωνώ

Τι θα μάθω 1. Γραμματική: συνηρημένα σε -εω (§323β) 1. Συντακτικό: ρηματικά επίθετα σε –τεος -τος 2. Αρχικοί χρόνοι: μιμνῄσκω, νέμω, νοῶ, νομίζω, οἶδα, οἰκῶ

88. Τα συνηρημένα ρήματα σε -έω α. Ο σχηματισμός και η κλίση του ενεστώτα και του παρατατικού Στα συνηρημένα ρήματα της βʹ τάξης (-έω) στον ενεστώτα και τον παρατατικό γίνονται οι ακόλουθες συναιρέσεις: ε + ε → ει ε + ο → ου ε + μακρό φωνήεν / δίφθογγος → το ίδιο μακρό φωνήεν / η ίδια δίφθογγος: ε + ω → ω, ε + η → η,

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

191

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

ε + ῃ → ῃ, ε + ου → ου, ε + οι → οι

Ενδεικτικά, ο σχηματισμός των ρημάτων και των ρηματικών τύπων έχει ως εξής:

Ρήμα: οἰκέω - οἰκῶ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ Οριστική

Υποτακτική

Ευκτική

Προστακτική

Απαρέμφατο

Μετοχή

οἰκῶ οἰκεῖς οἰκεῖ οἰκοῦμεν οἰκεῖτε οἰκοῦσι(ν)

οἰκῶ οἰκῇς οἰκῇ οἰκῶμεν οἰκῆτε οἰκῶσι(ν)

οἰκοῖμι οἰκοῖς οἰκοῖ οἰκοῖμεν οἰκοῖτε οἰκοῖεν

οἴκει οἰκείτω οἰκεῖτε οἰκούντων ή οἰκείτωσαν

οἰκεῖν

οἰκῶν οἰκοῦσα οἰκοῦν

ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ Οριστική ᾤκουν ᾤκεις ᾤκει ᾠκοῦμεν ᾠκεῖτε ᾤκουν

Παρατήρηση: Οι αττικοί τύποι είναι συνηθέστεροι από τους πρώτους, όπως και στα συνηρημένα σε -άω: οἰκοίην, οἰκοίης, οἰκοίη.

Ρήμα: αἱρέομαι – αἱροῦμαι (: εκλέγω, προτιμώ και με παθητική σημασία, εκλέγομαι) ΜΕΣΗ ΦΩΝΗ

192

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ Οριστική

Υποτακτική

Ευκτική

Προστακτική

Απαρέμφατο

Μετοχή

αἱροῦμαι αἱρεῖ(-ῇ) αἱρεῖται αἱρούμεθα αἱρεῖσθε αἱροῦνται

αἱρῶμαι αἱρῇ αἱρῆται αἱρώμεθα αἱρῆσθε αἱρῶνται

αἱροίμην αἱροῖο αἱροῖτο αἱροίμεθα αἱροίσθε αἱροῖντο

αἱροῦ αἱρείσθω αἱρεῖσθε αἱρείσθων

αἱρεῖσθαι

αἱρούμενος αἱρουμένη αἱρούμενον

ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ Οριστική ᾑρούμην ᾑροῦ ᾑρεῖτο ᾑρούμεθα ᾑρεῖσθε ᾑροῦντο

Παρατηρήσεις: 1.

Τα συνηρημένα ρήματα σε -έω με μονοσύλλαβο θέμα (πλέω, πνέω, ῥέω, δέομαι) συναιρούνται μόνο όπου μετά τον χαρακτήρα -ε- ακολουθεί άλλο -εή -ει-: π.χ. το ρήμα πνέω συναιρείται ως εξής: πνεῖς, πνεῖ, πνεῖτε. Εξαιρούνται: α) το βʹ ενικό της οριστικής ενεστώτα του ρήματος δέομαι που παραμένει ασυναίρετο: δέει/ δέῃ. β) το ρήμα δέω – δῶ (: δένω), το οποίο συναιρείται σε όλους τους τύπους: δῶ, δεῖς, δεῖ, δοῦμεν, δεῖτε, δοῦσι (ν). 1. Τα ρήματα σε -έω με μονοσύλλαβο θέμα, όταν είναι σύνθετα, ανεβάζουν τον τόνο μόνο στο βʹ ενικό πρόσωπο της προστακτικής ενεστώτα ενεργητικής φωνής. π.χ. πλεῖ → ἔκπλει, αλλά πλεῖτε → ἐκπλεῖτε. (Για την κλίση αυτών, βλ. Τα ρήματα πλέω, πνέω, ῥέω, δέομαι)

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

193

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ β. Ο σχηματισμός και η κλίση των άλλων χρόνων Τα συνηρημένα ρήματα σε –έω για τον σχηματισμό των υπόλοιπων χρόνων (δηλαδή εκτός του ενεστώτα και του παρατατικού) εκτείνουν κανονικά τον βραχύχρονο χαρακτήρα του θέματος (σε μακρόχρονο) μπροστά από το σύμφωνο των καταλήξεων. Τρέπουν συγκεκριμένα τον χαρακτήρα -ε- σε -η-: π.χ. ρ. ἀγνοῶ (θ. ἀγνοε-) → ἀγνοήσω, ἠγνόησα, ἠγνόηκα. Παρατηρήσεις: 1. Τα ρήματα αἰνέω -ῶ (: επαινώ), αἱρέω -ῶ (: συλλαμβάνω, κυριεύω), δέω ῶ (: δένω) διατηρούν είτε σε όλους είτε σε ορισμένους τύπους τον βραχύχρονο χαρακτήρα -ε-, ενώ σε άλλους τον εκτείνουν σε -ηκαι δεν παίρνουν -σ- μπροστά από θ, μ, τ: αἰνῶ → αἰνέσω, αἰνέσομαι, ᾔνεσα, ᾔνεκα, αἰνοῦμαι → -, αἰνεθήσομαι, ᾐνέθην, ᾔνημαι, ᾐνήμην και ρηματικό επίθετο: αἰνετός, αἰνετέος αἱρῶ → αἱρήσω, εἷλον, ᾕρηκα, ᾑρήκειν αἱροῦμαι → αἱρήσομαι, αἱρεθήσομαι, εἱλόμην, ᾑρέθην, ᾕρημαι, ᾑρήμην και ρηματικό επίθετο: αἱρετός, αἱρετέος δῶ → δήσω, ἔδησα, αλλά ρηματικό επίθετο: δετός, δετέος. 2. Το ρήμα καλέω -ῶ: α. σχηματίζει μέλλοντα συνηρημένο καλῶ και καλοῦμαι (από το καλέσω και καλέσομαι), β. διατηρεί τον χαρακτήρα -ε- στον αόριστο: ἐκάλεσα και έκαλεσάμην, γ. σχηματίζει παθητικό μέλλοντα και παθητικό αόριστο α΄, παρακείμενο, υπερσυντέλικο και ρηματικό επίθετο με μετάθεση και έκταση του –α- σε – η- (θ. καλε- → θ. κλη-): κληθήσομαι, ἐκλήθην, κέκλημαι, ἐκεκλήμην και ρηματικό επίθετο κλητός, κλητέος . 3. Μεταξύ άλλων, τα ρήματα αἰδέομαι –οῦμαι (: σέβομαι, ντρέπομαι), ἀρκέω –ῶ, τελέω –ῶ, πλέω καιπνέω διατηρούν παντού τον βραχύχρονο χαρακτήρα -ε- και έχουν ή παίρνουν σ μπροστά από θ, μ, τ: π.χ. αἰδοῦμαι → αἰδέσομαι, (αἰδεσθήσομαι), ᾐδεσάμην, ᾐδέσθην, ᾔδεσμαι, και ρηματικό επίθετο: αἰδεστός, αἰδεστέος τελοῦμαι → -, τελεσθήσομαι, ἐτελεσάμην, ἐτελέσθην, τετέλεσμαι, ἐτετελέσμην και ρηματικό επίθετο: ἀ-τέλεστος, ἐπι-τελεστέος πλέω → πλευσοῦμαι, ἔπλευσα, πέπλευκα, (και πλευσθήσομαι, ἐπλεύσθην) και ρηματικό επίθετο: πλευστός , πλευστέον.

194

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

89. ΡΗΜΑΤΙΚΑ ΕΠΙΘΕΤΑ ΣΕ -ΤΕΟΣ Τα ρηματικά επίθετα σε –τέος δηλώνουν ότι πρέπει ή είναι ανάγκη να γίνει αυτό που σημαίνει το ρήμα από το οποίο παράγονται. π.χ. Πάντα ἐστὶ ποιητέα ἡμῖν. (πρέπει να γίνουν) π.χ. Οἱ γονεῖς εὐεργετέοι τοῖς παισίν εἰσιν. (πρέπει να ευεργετηθούν) Για τη σύνταξη ισχύουν τα εξής:  Η χρήση τους ειναι κατηγορούμενο πάντα, ενώ το συνδετικό ρήμα συνήθως παραλείπεται.  Το ποιητικό αίτιο δηλώνεται με δοτική του ενεργούντος προσώπου. 

Από αμετάβατα ρήματα, συνήθως, υπάρχει απρόσωπη σύνταξη, με το ρηματικό επίθετο σε ουδέτερο γένος (-τέον). Ἐθιστέον τὸ σῶμα καὶ γυμναστέον σοι σὺν πόνοις καὶ ἱδρῶτι. [Δεῖ ἐθίζεσθαι καὶ γυμνάζεσθαι τὸ σῶμα ὑπὸ σοῦ]. Πρέπει να συνηθίζει και το σώμα να γυμνάζεται από εσένα με κόπους και ιδρώτα 

Από μεταβατικά ρήματα υπάρχει προσωπική σύνταξη με ρηματικά επίθετα σε – τέος-τέα-τέον. καὶ μὴν οἱ συμμαχεῖν ἐθέλοντες εὖ ποιητέοι πρέπει όμως να ευεργετεί κανείς εκείνους που θέλουν να συνάψουν συμμαχία μαζί του. Στη μετάφραση αποδίδουμε: 1. τo υποκείμενο κανονικά σε ονομαστική 2. το ρηματικό επίθετο + ἐστὶ με το «πρέπει να» + το οικείο ρήμα 3. τη δοτική προσωπική με ποιητικό αίτιο Ἐπιμελητέον (ἐστι) ὑμῖν τῶν σωμάτων. [Δεῖ ἐπιμελεῖσθαι ὑμᾶς τῶν σωμάτων]. (μτφρ. Πρέπει να φροντίζετε τα σώματά σας.)

90. ΡΗΜΑΤΙΚΑ ΕΠΙΘΕΤΑ ΣΕ -ΤΟΣ Τα σε -τὸς ρηματικά επίθετα χρησιμοποιούνται ειδικότερα για να δηλώσουν: Μια πραγματική κατάσταση του ουσιαστικού που προσδιορίζεται από το ρηματικό επίθετο, η οποία έχει επέλθει ως αποτέλεσμα μιας ενέργειας ή τέλεσης, και επομένως μια συντελεσμένη κατάσταση (γεγονός που προσεγγίζει τα ρηματικά επίθετα στις μετοχές παθητικού παρακειμένου), όπως π.χ. λυτός ( : "αυτός που έχει λυθεί"),κρυπτός ( : "αυτός που έχει κρυφτεί"),γραπτός ( : "αυτός που έχει γραφτεί"), ὠνητός ( : "αυτός που έχει αγοραστεί") Συχνότερη είναι όμως εκείνη η χρήση των σε -τὸς ρηματικών επιθέτων, ιδίως στην αρνητική τους μορφή, η οποία δηλώνει την δυνατότητα, ικανότητα ή καταλληλότητα του προσδιοριζόμενου ουσιαστικού να πάθει ό,τι δηλώνει το επίθετο και το ρήμα, από το οποίο το επίθετο αυτό σχηματίστηκε, π.χ. λυτός ( : "αυτός που μπορεί να λυθεί"), διαβατός ( : "αυτός που μπορεί να διαπεραστεί"), διδακτός ( : "αυτός που μπορεί να διδαχθεί"), νοητός ( : "αυτός που μπορεί να νοηθεί"),ἀόρατος ( : "αυτός που δεν μπορεί να ιδωθεί"), ὠνητός ( : "αυτός που μπορεί να αγοραστεί"), ἁμαξιτὸς [ὁδός] ( : "κατάλληλη για, διαβατή με άμαξες")

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

195

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

91. Δοτική προσωπική με τα ρηματικά επίθετα σε –τος και –τέος Η δοτική προσωπική που εξαρτάται από ρηματικά επίθετα σε –τος και –τέος είναι δοτική προσωπική του ενεργούντος προσώπου. π.χ. Ἄβατόν ἐστι σοι τοῦτο. (μτφρ. Αυτό είναι αδιάβατο για σένα). Ταῦτα βατὰ καὶ τοῖς ὑποζυγίοις. (μτφρ. Αυτά είναι ευκολοπέραστα και από τα ζώα). Ἐπιμελητέον ὑμῖν τῶν σωμάτων. (μτφρ. Πρέπει να φροντίζετε τα σώματά σας). Τὸν θάνατον ἡμῖν μετ' εὐδοξίας αἱρετέον ἐστί. (μτφρ. Εμείς πρέπει να προτιμούμε τον ένδοξο θάνατο).

Άσκηση 1. Να μεταφράσετε τις παρακάτω προτάσεις: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17.

Ἀρετῆς σοι μεταδοτέον τοῖς πολίταις. Ὠφελητέα σοι ἡ πόλις ἐστί. Ἴσως οὖν ἡμῖν γε ἀρκτέον ἀπὸ τῶν ἡμῖν γνωρίμων. Οὐδὲ τοῖς ἱππεῦσι προσβατὸν ἦν. Οὗτοι δὲ καὶ ζῶντες καὶ ἀποθανόντες ἡμῖν ζηλωτοί. Θεραπευτέοι εἰσίν οἱ θεοί. Πειρατέον σοι τὴν Ἑλλάδα εὖ ποιεῑν. Μεθεκτέον τῶν πραγμάτων πλείοσι. Ἆρ’ οὖν βιωτόν ἐστιν ἡμῖν μετὰ διεφθαρμένου σώματος; Γιγνώσκω τοὺς τοιούτους ἀνθρώπους […] ἐξαιρετέους εἶναι (ἡμῖν) ἐκ τῆς στρατιᾶς. Τὸν θάνατον ἡμῖν μετ’ εὐδοξίας αἱρετέον ἐστίν. Πειστέον μοι πατρὸς λόγοις . Τὸν βουλόμενον, ὡς ἔοικεν, εὐδαίμονα εἶναι σωφροσύνην μὲν διωκτέον καὶ ἀσκητέον . Οὐ πάνυ ἡμῖν φροντιστέον τί ἐροῦσιν οἱ πολλοί. φημὶ δὴ διχῇ βοηθητέον εἶναι τοῖς πράγμασιν ὑμῖν οἰστέον δὲ τὴν τύχην ἄλλοις μὲν γὰρ χρήματά ἐστι πολλὰ καὶ νῆες καὶ ἵπποι, ἡμῖν δὲ ξύμμαχοι ἀγαθοί, οὓς οὐ παραδοτέα τοῖς Ἀθηναίοις ἐστίν, οὐδὲ δίκαις καὶ λόγοις διακριτέα μὴ λόγῳ καὶ αὐτοὺς βλαπτομένους 18. ὸν θάνατον ἡμῖν μετ' εὐδοξίας αἱρετέον ἐστί 19. θεραπευτέον τοὺς θεούς […] τοὺς φίλους εὐεργετητέον, […] τὴν πόλιν ὠφελητέον, […] τὴν Ἑλλάδα πειρατέον εὖ ποιεῖν, […] τὴν γῆν θεραπευτέον, […] τῶν βοσκημάτων ἐπιμελητέον, […] τὰς πολεμικὰς τέχνας […] μαθητέον καὶ […] ἀσκητέον 20. καὶ μὴν οἱ συμμαχεῖν ἐθέλοντες εὖ ποιητέοι

τὸν βουλόμενον εὐδαίμονα εἶναι σωφροσύνην μὲν διωκτέον καὶ ἀσκητέον, ἀκολασίαν δὲ φευκτέον

Ένας γιατρός λίγοτερος

196

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

197

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

20ο Θέμα Η δικαιοσύνη πρέπει να λειτουργεί ως παράδειγμα.

αὶ μὲν δή, ὦ ἄνδρες δικασταί, ἡγοῦμαι δικάζειν ὑμᾶς οὐ μόνον τῶν ἐξαμαρτανόντων ἕνεκα, ἀλλ' ἵνα καὶ τοὺς ἄλλους τῶν ἀκοσμούντων σωφρονεστέρους ποιῆτε. ἐὰν μὲν τοίνυν τοὺς ἀγνῶτας κολάζητε, οὐδεὶς ἔσται τῶν ἄλλων βελτίων· οὐδεὶς γὰρ εἴσεται τὰ ὑφ' ὑμῶν καταψηφισθέντα· ἐὰν δὲ τοὺς ἐπιφανεστάτους τῶν ἐξαμαρτανόντων τιμωρῆσθε, πάντες πεύσονται, ὥστε τούτῳ παραδείγματι χρώμενοι βελτίους ἔσονται οἱ πολῖται. ἐὰν τοίνυν τούτου καταψηφίσησθε, οὐ μόνον οἱ ἐν τῇ πόλει εἴσονται, ἀλλὰ καὶ οἱ σύμμαχοι αἰσθήσονται καὶ οἱ πολέμιοι πεύσονται, καὶ ἡγήσονται πολὺ πλείονος ἀξίαν εἶναι τὴν πόλιν, ἐὰν ὁρῶσιν ἐπὶ τοῖς τοιούτοις τῶν ἁμαρτημάτων μάλισθ' ὑμᾶς ὀργιζομένους καὶ μηδεμιᾶς συγγνώμης τοὺς ἀκοσμοῦντας ἐν τῷ πολέμῳ τυγχάνοντας.

ΛΥΣΙΑ: ΚΑΤΑ ΑΛΚΙΒΙΑΔΟΥ Α, 13–14

Λεξιλόγιο ἐξ-ᾰμαρτάνω: ιαπράττω σφάλμα, κάνω λάθος τῶν ἐξαμαρτανόντων ἕνεκα: για να τιμωρείτε αυτού που διαπράττουν οἱ ἐξαμαρτάνοντες: αυτοί που παρεκτρέπονται αδικήματα ἀκοσμέω: είμαι απρεπής, προσβάλλω ἀ-γνώς, -ῶτος: μη γνωστός, άγνωστος, άσημος εἴσεται: θα μάθει, μελλ. του οἶδα: έχω δει, δηλ. γνωρίζω, ως ενεστ.· υπερσ. ᾔδειν, ᾔδεα, Αττ. ᾔδη, γνώριζα, ως παρατ. χάριν εἰδέναι τινί: αναγνωρίζω τη χάρη, το χρέος σε κάποιον, οφείλω κάτι σε κάποιον χρήομαι-χρῶμαι: χρησιμοποιώ, +δοτ. ἀργυρίῳ, έχω χρήματα για να τα χρησιμοποιήσω

χρῶμαι + σύστοιχο: χρῶμαι φωνῇ: φωνεῖν χρῶμαι + πρόσωπο + κατηγορούμενο: μεταχειρίζομαι, θεωρώ κάποιον ως κάτι, χρῶμαι τινι (ὡς) φίλῳ: θεωρώ κάποιον φίλο + τελικό απαρέμφατο: αποφασίζω να μην κάνω κάτι χρῶμαι θεῷ: συμβουλεύομαι έναν θεό ή μαντείο, από εκεί και ο χρησμός πεύσονται: θα μάθουν, μελλ. του πυνθάνομαι πυνθάνομαι: ακούω ή μαθαίνω κάτι, ζητώ να μάθω από κάποιον για κάτι μάλιστα: υπερθετικός του επιρ. μάλα, πάρα πολύ, περισσότερο απ' όλα

Τι θα μάθω 1. Γραμματικής: συνηρημένα ρήματα σε -όω (§323γ) 2. Συντακτικό: μετατροπή υποθετικών λόγων στα άλλα είδη 3. Αρχικοί χρόνοι: οἴομαι, οἴχομαι, ὄμνυμι, ὁρῶ, παιδεύω, πάσχω

92. Τα συνηρημένα ρήματα σε -όω α. Ο σχηματισμός και η κλίση του ενεστώτα και του παρατατικού. Στα συνηρημένα ρήματα της γʹ τάξης (-όω) στον ενεστώτα και τον παρατατικό γίνονται οι ακόλουθες συναιρέσεις:

198

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

ο + ε, ο, ου → ου ο + η, ω → ω ο + ει, οι, ῃ → οι Ενδεικτικά, ο σχηματισμός των ρημάτων και των ρηματικών τύπων έχει ως εξής:

Ρήμα: βιόω-βιῶ (: ζω) ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ Οριστική

Υποτακτική

Ευκτική

Προστακτική

Απαρέμφατο

Μετοχή

βιῶ βιοῖς

βιοῖμι βιοῖς

βίου

βιοῦν

βιῶν βιοῦσα βιοῦν

ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ Οριστική ἐβίουν ἐβίους

Παρατήρηση: Οι αττικοί τύποι είναι συνηθέστεροι από τους πρώτους: βιοίην, βιοίης, βιοίη. Ρήμα: ὁμοιόομαι - ὁμοιοῦμαι (: γίνομαι όμοιος, μοιάζω) ΜΕΣΗ ΦΩΝΗ ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ Οριστική

Υποτακτική

Ευκτική

Προστακτική

Απαρέμφατο

Μετοχή

ὁμοιοῦμαι ὁμοιοῖ

ὁμοιῶμαι ὁμοιοῖ

ὁμοιοίμην ὁμοιοῖο

ὁμοιοῦ

ὁμοιοῦσθαι

ὁμοιούμενος ὁμοιουμένη ὁμοιούμενον

ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ Οριστική

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

199

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

ὡμοιούμην ὡμοιοῦ

Παρατήρηση: 1. Το ρήμα ῥιγῶ (: με πιάνει ρίγος, κρυώνω) έχει χαρακτήρα -ω- (θ: ῥιγω-) και μετά τη συναίρεση έχει ωκαι ῳ όπου τα ρήματα σε –οω έχουν ου και οι αντίστοιχα. Το ρήμα λοιπόν στην οριστική ενεστώτα έχει ως εξής: ῥιγῶ, ῥιγῷς, ῥιγῷ, ῥιγῶμεν, ῥιγῶτε, ῥιγῶσι(ν) . 2. Το ρήμα δεν σχηματίζει προστακτική, ενώ δόκιμος είναι μόνο ο ενεστώτας.

β. Ο σχηματισμός και η κλίση των άλλων χρόνων. Τα συνηρημένα ρήματα σε –όω στους υπόλοιπους χρόνους (δηλαδή εκτός του ενεστώτα και του παρατατικού)εκτείνουν κανονικά τον βραχύχρονο χαρακτήρα του θέματος -ο- σε ω- μπροστά από το σύμφωνο των καταλήξεων. Κλίνονται σε αυτούς όπως και τα ασυναίρετα ρήματα, με την προσθήκη των φαινομενικών καταλήξεων στο ρηματικό θέμα και την αύξηση ή τον αναδιπλασιασμό, ανάλογα με τον χρόνο: π.χ. ὀρθόω –ῶ → ὀρθώσω, ὤρθωσα, ὤρθωκα ὀρθοῦμαι → ὀρθώσομαι, ὠρθώθην, ὤρθωμαι ζημιῶ → ζημιώσω, ἐζημίωσα, ἐζημίωκα, ἐζημιώκειν ζημιοῦμαι → ζημιώσομαι, ζημιωθήσομαι, ἐζημιώθην, ἐζημίωμαι, ἐζημιώμην. Παρατήρηση: Το ρήμα χόω -ῶ (: σκεπάζω με χώμα) εκτείνει τον χαρακτήρα του θέματος -ο- σε -ω- και παίρνει -σ-μπροστά από θ, μ, τ και το ρήμα ἀρόω -ῶ (: οργώνω) διατηρεί παντού τον βραχύχρονο χαρακτήρα -ο-

Ασκήσεις 1.

Να γίνει εγκλιτική αντικατάσταση των παρακάτω τύπων στις δύο φωνές του ενεστώτα: Οριστική

Ε.φ.

ἐῶσι(ν)

Μ.φ.

ἐῶνται

Ε.φ.

Υποτακτική

Ευκτική

καθορᾶτε

Μ.φ. Ε.φ.

κινοῖς

Μ.φ.

200

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

Προστακτική

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Ε.φ.

παραινεῖτε

Μ.φ. Ε.φ.

βεβαιῶμεν

Μ.φ. Ε.φ. Μ.φ.

καταδουλοῖ

Να μεταφέρετε τους τύπους των συνηρημένων ρημάτων που σας δίδονται στους αντίστοιχους του ενεστώτα και του παρατατικού. Ενεστώτας

Παρατατικός

1. ἐρωτήσει 2. τελευτήσοιεν 3. ἥττησθε 4. ἐπείνησας 5. ἀξιώσουσι 6. ἐζητηκὼς ἴσθι 7. κτησώμεθα 8. νίκησον 9. διψήσειε 10. ἠτυχήκεμεν 11. ἀποπειράσονται 12. ἐπιχειρήσω 13. ἀνταιτήσοις 14. ἀπωθησάτω 15. παρεκαλεσάμην 16. διορθώσητε

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

201

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

17. κατώρθωται 18. ἐπιζημιώσουσι 19. ἀναπληρώσεσθε 20. ἀντιδράσῃς

Να γράψετε το γ΄ πληθυντικό πρόσωπο όλων των εγκλίσεων ενεστώτα των ρημάτων: δρῶ, νικῶμαι, προσδοκῶ, ἐπερωτάω, -ῶ, πληρόομαι, -οῦμαι, στη φωνή που βρίσκονται. Γ΄ ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟ ΠΡΟΣΩΠΟ ΕΝΕΣΤΩΤΑ

ΡΗΜΑΤΑ

ΟΡΙΣΤΙΚΗ

ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ

ΕΥΚΤΙΚΗ

δρῶ νικῶμαι προσδοκῶ ἐπερωτῶ πληροῦμαι

202

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

93. Μετατροπή υποθετικού λόγου στα άλλα είδη Για να μετατρέψουμε έναν υποθετικό λόγο στα άλλα είδη ή σε ένα από τα είδη που θα μας ζητούν, ακολουθούμε τα εξής βήματα: 1) Βρίσκουμε τη δευτερεύουσα υποθετική πρόταση και την απόδοση. 2) Αναγνωρίζουμε το είδος του υποθετικού λόγου. 3) Μετατρέπουμε πρώτα σε εκείνο το είδος υποθετικού λόγου που η υπόθεσή του συγγενεύει με την υπόθεση που μας δίνεται. π.χ. α) πραγματικό –μη πραγματικό β) προσδοκώμενο‐αόριστη επανάληψη στο παρόν –μέλλον. γ) απλή σκέψη του λέγοντος‐αόριστη πανάληψη στο παρελθόν. 4) Κατά τη μετατροπή ΔΕΝ ΑΛΛΑΖΟΥΜΕ ούτε χρόνους, ούτε γραμματικά πρόσωπα ούτε τη φωνή των ρημάτων. ΕΞΑΙΡΕΣΗ: Αν μας περιορίζουν οι υποθετικοί λόγοι, αλλάζουμε μόνο το χρόνο, επιλέγοντας όμως πάλι τον πιο συγγενή. Δηλαδή: α) Ενεστώτας σε Παρατατικό, και το αντίστροφο β) Μέλλοντας σε Αόριστο, και το αντίστροφο γ) Παρακείμενος σε Yπερσυντέλικο, και το αντίστροφο π.χ. Ἄν ἐμοί πεισθῆτε, τά δίκαια ψηφιεῖσθε. Υποθ.: Ἄν + υποτακτική , Αποδ.: οριστική Μέλλοντα Το προσδοκώμενο 1) Ἄν ἐμοί πεισθῆτε, τά δίκαια ψηφίζεσθε. Υποθ.: Ἄν + υποτακτική , Αποδ.: οριστική Ενεστώτα Αόριστη επανάληψη στο παρόν‐μέλλον

2) Εἰ ἐμοί ἐπείσθητε, τά δίκαια ψηφίζεσθε. Υποθ.: Εἰ + οριστική , Αποδ.: οριστική (οποιαδήποτε έγκλιση) Πραγματικό Πραγματικό με σημασία προσδοκώμενου: Υποθ.: Εἰ + οριστική μέλλοντα , Αποδ.: οριστική μέλλοντα Εἰ ἐμοί πεισθήσεσθε, τά δίκαια ψηφιεῖσθε.

3) Εἰ ἐμοί ἐπείσθητε, τά δίκαια ἄν ἐψηφίζεσθε. Υποθ.: Εἰ + οριστική Ιστορικού Χρόνου , Αποδ.: δυνητική οριστική (ἄν +οριστική Ιστορικού Χρόνου) Μη πραγματικό 4) Εἰ ἐμοί πεισθεῖτε, τά δίκαια [ἐψηφίζεσθε]/(ἄν) ἐψηφίσασθε. ο Αόριστος ταιριάζει χρονικά περισσότερο με το πεισθεῖτε) Υποθ.: Εἰ + ευκτική, Αποδ.: οριστική Παρατατικού/αορίστου (ἄν) Αόριστη επανάληψη στο παρελθόν

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

203

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ 5) Εἰ ἐμοί πεισθεῖτε, τά δίκαια [ἄν ψηφίζοισθε] /ἄν ψηφίσαισθε. (ο Αόριστος ταιριάζει χρονικά περισσότερο με το πεισθεῖτε) Υποθ.: Εἰ + ευκτική, Αποδ.: δυνητική ευκτική Απλή σκέψη του λέγοντος

Άσκηση 1. Να αναγνωρίσετε τα είδη των υποθετικών λόγων και να τα μετατρέψετε στα υπόλοιπα είδη 1. Εἰ βούλοιο φίλος εἶναι, μέγιστος ἄν εἴης. 2. Εἰ ἔχομεν τα ὅπλα , ἰσχυρότεροι φίλοι ὑμῖν ἐσμέν. 3.Εἰ ἑορτήν ἄγοι, ἀγῶνας ἐποίει. 4. Ἤν μένωμεν, σπονδαί εἰσί.

Σώθηκε από ξαφνικό πλούτο

204

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

21ο Θέμα Η δικαιοσύνη πρέπει να λειτουργεί ως παράδειγμα.

ΛΥΣΙΑ: ΚΑΤΑ ΑΛΚΙΒΙΑΔΟΥ Α, 13–14

Τι θα μάθω 1. Γραμματική: πλέω, πνέω, ῥέω, δέομαι, μέλλοντα ενρινόληκτων, υγρόληκτων και σε –ιζω ρημάτων 2. Συντακτικό: ανάλυση μετοχών 3. Αρχικοί χρόνοι: παύω, πείθω, πειρῶμαι, πέμπω, πίπτω, πλέω

94. ΤΑ ΡΗΜΑΤΑ: πλέω, πνέω, ῥέω, δέομαι Τα ρήματα σε –έω με μονοσύλλαβο θέμα όπως τα πλέω, πνέω, ῥέω και δέομαι συναιρούνται μόνο όπου μετά το χαρακτήρα -ε- ακολουθεί άλλο -ε- ή -ει-: π.χ.: πνέω, πνεῖς, πνεῖ, πνέομεν, πνεῖτε, πνέουσι(ν). Παραδείγματα κλίσης των ρημάτων ῥέω και δέομαι:

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

205

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ

ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ

Οριστική

Υποτακτική

Ευκτική

Προστακτική

Απαρέμφατο

Μετοχή

Οριστική

ῥέω ῥεῖς ῥεῖ ῥέομεν ῥεῖτε ῥέουσι(ν)

ῥέω ῥέῃς ῥέῃ ῥέωμεν ῥέητε ῥέωσι(ν)

ῥέοιμι ῥέοις ῥέοι ῥέοιμεν ῥέοιτε ῥέοιεν

ῥεῖ ῥείτω ῥεῖτε ῥεόντων/ ῥείτωσαν

ῥεῖν

ῥέων ῥέουσα ῥέον

ἔρρεον ἔρρεις ἔρρει ἐρρέομεν ἐρρεῖτε ἔρρεον

ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ

ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ

Οριστική

Υποτακτική

Ευκτική

Προστακτική

Απαρέμφατο

Μετοχή

Οριστική

δέομαι δέῃ/δέει δεῖται δεόμεθα δεῖσθε δέονται

δέωμαι δέῃ δέηται δεώμεθα δέησθε δέωνται

δεοίμην δέοιο δέοιτο δεοίμεθα δέοισθε δέοιντο

δέου δείσθω δεῖσθε δείσθων/ δείσθωσαν

δεῖσθαι

δεόμενος δεομένη δεόμενον

ἐδεόμην ἐδέου ἐδεῖτο ἐδεόμεθα ἐδεῖσθε ἐδέοντο

Παρατηρήσεις: Το β΄ ενικό της οριστικής ενεστώτα του ρήματος δέομαι (: χρειάζομαι, παρακαλώ) δεν συναιρείται:δέει/δέῃ. 2. Το ρήμα δέω-δῶ (: δένω) συναιρείται συνήθως σε όλους τους τύπους. 1.

π.χ.: δῶ, δεῖς, δεῖ, δοῦμεν κ.λπ. 3. Τα ρήματα σε -έω με μονοσύλλαβο θέμα, όταν είναι σύνθετα με μονοσύλλαβη ή δισύλλαβη πρόθεση, στο β΄ ενικό πρόσωπο της προστακτικής ενεστώτα της ενεργητικής φωνής ανεβάζουν τον τόνο στην τελευταία συλλαβή της πρόθεσης. π.χ.: ρ. πλέω, πλεῖ → ἀπόπλει ρ. πνέω, πνεῖ → ἔκπνει ρ. ῥέω, ῥεῖ → ἀπόρρει Ενδεικτικός σχηματισμός των άλλων χρόνων της οριστικής των ρημάτων πλέω, πνέω, ῥέω, δέομαι:

Ενεστώτας

πλέω

πνέω

ῥέω

δέομαι

Παρατατικός

ἔπλεον

ἔπνεον

ἔρρεον

ἐδεόμην

Μέλλοντας

πλεύσομαι/ πλευσοῦμαι

πνεύσομαι/ πνευσοῦμαι

ῥυήσομαι

δεήσομαι

206

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Παθητ. Μέλλ.

δεηθήσομαι

Αόριστος

ἔπλευσα

ἔπνευσα

ἐδεησάμην

Παθητ. Αόρ.

ἐδεήθην

Παθητ.Αόρ. β΄

ἐρρύην

Παρακείμενος

πέπλευκα

πέπνευκα

ἐρρύηκα

δεδέημαι

Υπερσυντέλικος

ἐπεπλεύκειν

ἐρρυήκειν

Άσκηση 1. Να συμπληρώσετε τον πίνακα με τους ζητούμενους τύπους. Οριστική

Υποτακτική

Ευκτική

Προστακτική

Παρατατικός

ρ. πνέω (γ΄ ενικό) ρ. ἐκπλέω (β΄ ενικό) ρ. συρρέω (β΄ πληθυντικό) ρ. δέομαι (β΄ ενικό) ρ. διαπνέω (α΄ πληθυντικό) ρ. ῥέω (γ΄ πληθυντικό)

2.        

Να γραφούν στο ίδιο πρόσωπο του άλλου αριθμού στον χρόνο που βρίσκονται: πνεῖ → ῥέητε → πλεῖς → δέησθε → πνεῖς → ἐπνεῖτε → ἔρρεις → ἐδέου → Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

207

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ  

πλεῖτε → ἐδεῖτο →

Να κλίνετε ο ενεστώτας σε όλες τις εγκλίσεις του συνθέτου ρήματος ἐκπλέω, καθώς και ο παρατατικός του ίδιου ρήματος.

95. ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ ΤΩΝ ΕΝΡΙΝΟΛΗΚΤΩΝ ΚΑΙ ΥΓΡΟΛΗΚΤΩΝ ΡΗΜΑΤΩΝ Ορισμός Ενρινόληκτα ονομάζονται τα ρήματα που έχουν χαρακτήρα -μ-, -ν- και υγρόληκτα εκείνα που έχουν χαρακτήρα λ, ρ π.χ.: γέμ-ω, μέν-ω, βούλ-ομαι δέρ-ω κ. ά.

Τα ενρινόληκτα και υγρόληκτα ρήματα σχηματίζουν τον ενεργητικό και μέσο μέλλοντα από το ρηματικό θέμα και τις καταλήξεις -ῶ και -οῦμαι αντίστοιχα. Κλίνονται δηλαδή σύμφωνα με τα συνηρημένα ρήματα σε –έω. π.χ.: ἀμυνῶ, ἀμυνεῖς, ἀμυνεῖ κ.λπ. ἀμυνοῦμαι, ἀμυνεῖ, ἀμυνεῖται κ.λπ.

Πίνακας των συνηθέστερων υγρόληκτων και ενρινόλητων ρημάτων ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ

ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ

ΑΟΡΙΣΤΟΣ

ἀγγέλλω ἀγγέλλομαι

ἀγγελῶ ἀγγελοῦμαι

ἤγγειλα ἠγγειλάμην

αἴρω αἴρομαι

ἀρῶ ἀροῦμαι

ἦρα ἠράμην

ἀμύνω ἀμύνομαι

ἀμυνῶ ἀμυνοῦμαι

ἤμυνα ἠμυνάμην

βάλλω βάλλομαι

βαλῶ βαλοῦμαι

ἔβαλον (αόρ.β΄) ἐβαλόμην (αόρ.β΄)

ἐγείρω

ἐγερῶ

ἤγειρα

καθαίρω καθαίρομαι

καθαρῶ καθαροῦμαι

ἐκάθηρα ἐκαθηράμην

κλίνω

κλινῶ

ἔκλινα

κρίνω

κρινῶ

ἔκρινα

208

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

κρίνομαι

κρινοῦμαι

ἐκρινάμην

κτείνω

κτενῶ

ἔκτεινα

μαραίνω

μαρανῶ

ἐμάρανα

μένω

μενῶ

ἔμεινα

μιαίνω

μιανῶ

ἐμίανα

νέμω νέμομαι

νεμῶ νεμοῦμαι

ἔνειμα ἐνειμάμην

ὀδύρομαι

ὀδυροῦμαι

ὠδυράμην

σημαίνω σημαίνομαι

σημανῶ σημανοῦμαι

ἐσήμηνα / ἐσήμανα ἐσημηνάμην

σπείρω σπείρομαι

σπερῶ σπαρήσομαι (παθ. μέλλ.β΄)

ἔσπειρα ἐσπειράμην

στέλλω στέλλομαι

στελῶ στελοῦμαι

ἔστειλα ἐστειλάμην

σφάλλω σφάλλομαι

σφαλῶ σφαλοῦμαι

ἔσφηλα / (ἔσφαλα) ἐσφάλην (παθ. αόρ. β΄)

τείνω τείνομαι

τενῶ τενοῦμαι

ἔτεινα ἐτεινάμην

τέμνω τέμνομαι

τεμῶ τεμοῦμαι

ἔτεμον (αόρ.β΄) ἐτεμόμην (αόρ.β΄)

ὑγιαίνω

ὑγιανῶ

ὑγίανα

φαίνω φαίνομαι

φανῶ φανοῦμαι

ἔφηνα ἐφηνάμην

φθείρω

φθερῶ

ἔφθειρα

φθείρομαι

φθεροῦμαι

ἐφθάρην (παθ.αόρ.β΄)

Ασκήσεις 4. Να μεταφέρετε καθέναν από τους παρακάτω τύπους στον αντίστοιχο τύπο του μέλλοντα. ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ καθαίρω ἀποστέλλοις ἀμύνεσθαι

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

209

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

αἴρου ἐπισημαίνειν σφάλλουσι ἀποκτείνουσι νέμουσα ὑγιαίνητε σπείρεις φαίνειν ἤγγελλε ἐπικρίνοντος ἐμένετε κλίνωσι(ν) ἀποφαίνοιτο ἐξεγειρόντων διεφθάρκαμεν ἐκτείνηται διαβάλλομαι 2. Να μεταφέρετε τους παρακάτω ρηματικούς τύπους στο ίδιο πρόσωπο της οριστικής του μέλλοντα:  φαίνεται  κρίνεις  νέμουσιν  ὀξύνεται  στέλλομαι  μένετε  παραγγέλλομεν 3. (Επαναληπτική) Να συμπληρώσετε τον παρακάτω πίνακα: ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ

ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΦΩΝΗΣ

βάλλω σφάλλω ἀγγέλλω κρίνω

210

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ ΜΕΣΗΣ ΦΩΝΗΣ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ αἴρω μένω νέμω ἀμύνω ψηφίζω πορίζω νομίζω φροντίζω

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

211

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

96. Ο ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ ΤΩΝ ΥΠΕΡΔΙΣΥΛΛΑΒΩΝ ΡΗΜΑΤΩΝ ΣΕ -ίζω Τα υπερδισύλλαβα ρήματα σε –ίζω που έχουν χαρακτήρα -δ- σχηματίζουν τον ενεργητικό και μέσο μέλλονταχωρίς τον χρονικό χαρακτήρα -σ- και λήγουν σε -ιῶ και -ιοῦμαι στην ενεργητική και μέση φωνή αντιστοίχως. Ο μέλλοντας αυτός κλίνεται κατά τα συνηρημένα ρήματα σε –έω. π.χ.: ρ. κομίζω (θ. κομιδ-) → μέλλ.: κομιῶ, κομιεῖς, κομιεῖ, κομιοῦμεν, κομιεῖτε, κομιοῦσι(ν). ρ. ἀγωνίζομαι (θ. ἀγωνιζ-) → μέλλ.: ἀγωνιοῦμαι, ἀγωνιεῖ, ἀγωνιεῖται, ἀγωνιούμεθα, ἀγωνιεῖσθε, ἀγωνιοῦνται.

Πίνακας ενδεικτικού σχηματισμού των υπερδισύλλαβων ρημάτων σε –ίζω ρ. οἰκίζω

ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ ΜΕΛΛΟΝΤΑ Οριστική οἰκιῶ οἰκιεῖς

Ευκτική οἰκιοῖμι, οἰκιοίην οἰκιοῖς, οἰκιοίης

Απαρέμφατο οἰκιεῖν

Μετοχή οἰκιῶν οἰκιοῦσα οἰκιοῦν

ΜΕΣΗ ΦΩΝΗ ΜΕΛΛΟΝΤΑ Οριστική οἰκιοῦμαι οἰκιεῖ,-ῇ

Ευκτική οἰκιοίμην οἰκιοῖο

Απαρέμφατο οἰκιεῖσθαι

Μετοχή οἰκιούμενος οἰκιουμένη οἰκιούμενον

Παρατηρήσεις: 1. Μόνο τα υπερδισύλλαβα ρήματα σε –ίζω σχηματίζουν συνηρημένο μέλλοντα. Εξαιρούνται τα: ἐρίζω → ἐρίσω, θωρακίζω → θωρακίσω, καλλωπίζω → καλλωπίσω, ῥαπίζω → ῥαπίσω, φορτίζω → φορτίσω. 1. Τα δισύλλαβα ρήματα σε –ίζω σχηματίζουν μέλλοντα σε –σω. π.χ.:

212

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ κτίζω → κτίσω, σχίζω → σχίσω.

Κατάλογος των συνηθέστερων υπερδισύλλαβων ρημάτων σε –ίζω ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ

ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ

ἀγωνίζομαι

ἀγωνιοῦμαι

γνωρίζω

γνωριῶ

δανείζω δανείζομαι

δανειῶ δανειοῦμαι

διαχειρίζω διαχειρίζομαι

διαχειριῶ διαχειριοῦμαι

ἐθίζω

ἐθιῶ

ἐλπίζω

ἐλπιῶ

κομίζω κομίζομαι

κομιῶ κομιοῦμαι

λογίζομαι

λογιοῦμαι

μεταχειρίζομαι

μεταχειριοῦμαι

νομίζω

νομιῶ

οἰκίζω

οἰκιῶ

ὁρίζω ὁρίζομαι

ὁριῶ ὁριοῦμαι

πορίζω πορίζομαι

ποριῶ ποριοῦμαι

τειχίζω τειχίζομαι

τειχιῶ τειχιοῦμαι

ὑβρίζω ὑβρίζομαι

ὑβριῶ ὑβριοῦμαι

ψηφίζω ψηφίζομαι

ψηφιῶ ψηφιοῦμαι

Ασκήσεις 1. Να κλίνετε την οριστική ρημάτων: νομίζω και κομίζομαι.

και

ευκτική

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

μέλλοντα

των

213

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

2.      3.

Να γραφούν στο ίδιο πρόσωπο του άλλου αριθμού και σε χρόνο μέλλοντα οι παρακάτω ρηματικοί τύποι: ψηφίζετε ἐλπίζεις νομίζομεν κομίζουσιν φροντίζει Συμπληρώστε τους κατάλληλους τύπους του ενεργητικού και μέσου μέλλοντα του ρήματος ψηφίζω ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ ΟΡΙΣΤΙΚΗ ΕΥΚΤΙΚΗ β΄ενικό

β΄πληθ γ΄πληθ ΜΕΣΗ ΦΩΝΗ ΟΡΙΣΤΙΚΗ β΄ ενικό γ΄ενικό α΄ πληθ β΄ πληθ

214

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΕΥΚΤΙΚΗ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

97. Ανάλυση μετοχής σε δευτερεύουσα πρόταση (Ι) 1. Ζητούμενα: α) Είδος μετοχής: βασική προϋπόθεση β) Υποκείμενο μετοχής: αν δεν είναι σε ονομαστική, το μετατρέπουμε σε Ονομαστική, γιατί έτσι έχουμε πρόσωπο και αριθμό του ρήματος που θα προκύψει. λ.χ. Ἐμοῦ λέγοντος ἠρώτησεν. Υμτχ. ἐμοῦ λέγοντος· χρονική μετοχή  χρονική πρόταση  ὅτε ἐγώ ἔλεγον.

λ.χ. Ἀκούουσι τῶν στρατιωτῶν βοώντων. Υμτχ. στρατιωτῶν βοώντων  κατηγορηματική μετοχή  ειδική πρόταση  ὅτι οἱ στρατιῶται βοῶσι.

γ) Έγκλιση: αιτιολογικές, τελικές,κατηγορηματικές  Οριστική ή Υποτακτική (από ρ. αρκτικού χρόνου)  Ευκτική του πλαγίου λόγου (από ρ. ιστορικού χρόνου) λ.χ. Πράττει ταῦτα φοβούμενος τοὺς Ἀθηναίους. φοβούμενος (αιτιολογική μετοχή)  αιτιολογική πρόταση  ἐπειδή φοβεῖται λ.χ. Ἔπραττε ταῦτα φοβούμενος (αιτιολογική μετοχή)  αιτιολογική πρόταση  ἐπειδή φοβoῖτο δ) Χρόνος: δεν αλλάζουμε το χρόνο της μετοχής. Αλλά:  Αν οι μετοχές Ενεστώτα ή Παρακειμένου εξαρτώνται από ρ. ιστορικού χρόνου "έλκονται" από αυτόν και μετατρέπονται σε Παρατατικό και Υπερσυντέλικο αντίστοιχα.  Οι μετοχές Μέλλοντα και Αορίστου διατηρούν το χρόνο τους.  ΕΞΑΙΡΕΣΗ! Η Τελική μετοχή, ενώ βρίσκεται σε χρόνο μέλλοντα, αναλύεται σε Αόριστο. λ.χ. Ἐπιδείξω τοῦτον μάρτυρας ψευδεῖς παρεχόμενον. τοῦτον παρεχόμενον (κατηγορηματική μετοχή)  ειδική πρόταση  ὅτι οὗτος παρέχεται λ.χ. Φοβούμενοι τὴν ὁδὸν ὅμως συνηκολούθησαν. φοβούμενοι (εναντιωματική μετοχή)  εναντιωματική πρόταση  εἰ καὶ ἐφοβοῦντο λ.χ. Κῦρος συλλέξας στράτευμα ἐπολιόρκει Μίλητον. συλλέξας (χρονική μετοχή)  χρονική πρόταση  ἐπεὶ συνέλεξε λ.χ. Ἔπλεον πολεμήσοντες (τελική μετοχή)  τελική πρόταση  ἵνα πολεήσαιεν 2. Ανάλυση Επιρρηματικής μετοχής Τροπική: δεν αναλύεται

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

215

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ Αν μας ζητηθεί να αναλύσουμε μετοχή που χαρακτηρίσαμε ως τροπική, τότε έχουμε αναγνωρίσει τη μετοχή λάθος!

Αιτιολογική: αναλύεται σε αιτιολογική πρόταση

ἐπεί ή ἐπειδή

+ Οριστική (όταν η μετοχή εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου ) + Ευκτική του πλαγίου λόγου (όταν η μετοχή εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου )

λ.χ. Χαίρουσι εἰδότες (επειδή γνωρίζουν την αλήθεια)  επεί ἴσασι. λ.χ. Ὁρῶν ὑμᾶς, ὦ ἄνδρες στρατιῶται, πεφοβημένους τὸ πλῆθος τῶν ἐναντίων, ξυνεκάλεσα  ἐπειδή ὁρῷμι. Αν η μετοχή είναι υποκειμενικής αιτιολογίας (συνοδεύεται από το ὡς), τότε αντί για ἐπεί ή ἐπειδή μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε το "ὡς" λ.χ. Ἔστησαν τροπαῖον ὡς νενικηκότες  ὡς νενικηκότες εἶεν ή νενικήκοιεν Χρονική: αναλύεται σε χρονική πρόταση (Προτερόχρονο) ἐπεί, ἐπειδή (Σύγχρονο) ὅτε, ὁπότε     

για μετοχή ενεστώτα, χρησιμοποιούμε Οριστική για μετοχή αορίστου, χρησιμοποιούμε Οριστική για μετοχή Παρακειμενου, χρησιμοποιούμε Οριστική

+ Οριστική Ενεστώτα από αρκτικό χρόνο Παρατατικού από ιστορικό χρόνο Αορίστου ανάλογα με το ρήμα εξάρτησης Παρακειμένου από αρκτικό χρόνο Υπερσυντελίκου από ιστορικό χρόνο

λ.χ. Ὁπλιζομένων τούτων ἧκον οἱ σκοποί  ὅτε οὗτοι ὡπλίζοντο λ.χ. Κλίνας τὴν κεφαλήν παρέδωκε το πνεῦμα  ἐπεὶ ἔκλινε λ.χ. Ἄρτι τῆς μάχης γεγενημένης ἐπιβοηθοῦσιν ἄλλοι πελτασταί.  ἐπεὶ ἐγεγένητο.

Τελική: αναλύεται σε τελική πρόταση (αορίστου)

ἵνα

+ Υποτακτική (όταν η μετοχή εξαρτάται από ρήμα αρκτικού χρόνου ) + Ευκτική του πλαγίου λόγου (όταν η μετοχή εξαρτάται από ρήμα ιστορικού χρόνου )

λ.χ. Νῦν δέ τοῦτο δεησόμενοι ἥκομεν  ἵνα δεησώμεθα λ.χ. Προσβολάς παρεσκευάζοντο τῷ τείχει ποιησόμενοι  ἵνα ποιήσαιντο Αν η μετοχή συνοδεύεται απο το ὡς, τότε μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τον σύνδεσμο "ὡς" λ.χ. Ὁ δ' Αρταξέρξης συλλαμβάνει Κῦρον ὡς αποκτενῶν  ὡς αποκτείνῃ

216

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ Υποθετική: αναλύεται σε υποθετική πρόταση Το είδος της υπόθεσης, που λανθάνει μέσα στη μετοχή, καθορίζει η απόδοση. Επομένως, αναλύουμε τον υποθετικό λόγο αντίστροφα, από την απόδοση, μαντεύουμε την υπόθεση. Σε κάθε περίπτωση μας βοηθάει και το νόημα. Αν η απόδοση είναι

δηλώνεται

Υπόθεση

Μέλλοντας ή μελλοντική έκφραση

Προσδοκώμενο

ἐάν + Υποτακτική

Δυνητική Ευκτική

Απλή σκέψη

εἰ + Ευκτική

Μη πραγματικό

εἰ + Οριστική ιστορικού χρόνου

(σπάνια) Αόριστη επανάληψη στο παρελθόν

εἰ + Ευκτική

Πραγματικό

εἰ + Οριστική

(σπάνια) Αόριστη επανάληψη στο παρόν μέλλον

ἐάν + Υποτακτική

Δυνητική Οριστική

Οριστική Ενεστώτα

λ.χ. Εἰρήνης γενομένης ἡ πόλις εὐδαίμων ἔσται. Απόδοση: ἔσται (Ορ. Μέλλ)  Προσδοκώμενο  εἄν εἰρήνη γένηται. λ.χ. Τοῦτο νῦν ὑμεῖς μή πειθόμενοι ἡμῖν πάθοιτ' ἄν. Απόδοση: πάθοιτ' ἄν (Δυν. Ευκτ.)  Απλή σκέψη  εἰ μή πείθοισθε. λ.χ. Ἄνδρες ἀγαθοί ὄντες οὐκ ἀν ποτε ταῦτα ἔπασχον. Απόδοση: οὐκ ἀν ἔπασχον (Δυν. Ορ.)  Μη πραγματικό  εἰ ἦσαν. λ.χ. Πᾶσα ἀποικία εὖ πάσχουσα τιμᾷ τὴν μητρόπολιν. Απόδοση: τιμᾷ  (Αόριστη επανάληψη στο παρόν-μέλλον)  εἄν εἰ εὖ πάσχῃ. Εναντιωματική: αναλύεται σε εναντιωματική πρόταση Παραχώρηση στο Πραγματικό (μεταφρ. αν και) εἰ καί

+ Οριστική

ἄν καί

+ Υποτακτική (σπάνια) Παραχώρηση στο απίθανο ή αδύνατο (μεταφρ. ακόμα και αν)

καὶ εἰ

+ Οριστική

καὶ ἄν

+ Υποτακτική (σπάνια) αν η πρόταση έχει άρνηση οὐδέ ή μηδέ,

οὐδ' εἰ ή μηδ' εἰ οὐδ' ἄν ή μηδ' ἄν

+ Οριστική + Υποτακτική (σπάνια)

Και εδώ μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τους υποθετικούς λόγους, αφού οι εναντιωματικές είναι κατ' ουσίαν υποθετικές. Έτσι και εδώ τη μορφή της υπόθεσης την καθορίζει η απόδοση. Συνήθως οι εναντιωματικές αναλύονται με εἰ καί

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

217

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

λ.χ. Μέγας γέγονε ασθενής ὤν κατ' αρχάς Φίλιππος (παραχ. στο πραγματικο)  εἰ καὶ ἦν λ.χ. Ἰκανά μοι νομίζω εἰρῆσθαι, καίτοι πολλὰ παραλιπών. (παραχ. στο αδύνατο)  καὶ εἰ παρέλιπον λ.χ. Καὶ ἀποστᾶσα ἡ πόλις αφίξεται εἰς σύμβασιν (παραχ. στο αδύνατο)  καὶ ἄν ἀποσταίη λ.χ. Τοσαῦτα πεπόνθασι κακά, ὅσα ἀν οὐδέ καταρώμενος εὗρε τις αὐτοῖς.  οὐδ' εἰ κατηρᾶτο.

ΑΣΚΗΣΗ 1. Να αναλύσετε τις υπογραμμισμένες μετοχές σε ισοδύναμες δευτερεύουσες προτάσεις. 1. Περικλῆς ὁρῶν τοὺς Ἀθηναῖους χαλεπαίνοντας ξύλλογον ἐποίησε 2. Πέμπουσι πρέσβεις βουλόμενοι προκαταλαβεῖν τὸ μέλλον. 3. Τὸν Περικλέα ἐν αιτίᾳ εἶχον, ὡς πείσαντα σφᾶς πολεμεῖν. 4. Οἱ δέ ἀπό τῶν πόλεων ἀπεκρίναντο ὅτι οὐκ ὀμούμενοι, αλλ' ἀκουσόμενοι πεμφθείησαν. 5. Ἐνθυμεῖσθε δ' ὅτι περί τῶν μεγίστων ἥκετε δικάσοντες. 6. Ενταῦθα ἱπποκράτης ἐκ τῆς πόλεως ἐξήγαγε τοὺς στρατιώτας ὡς μαχουμένους. 7. Οὐκ ἀν ἦλθε δεῦρο, ὑμῶν μή κελευσάντων. 8. Ταῦτα ποιοῦντες συμμάχους ἕξετε τοὺς θεούς. 9. Εὐχόμενος ἄν τις ταῦτα εὔξαιτο. 10. Ἐκεῖνον καῖπερ γιγνώσκοντες ὅτι ἐψεύδετο περὶ σφῶν, ἀφίεσαν. 11. Εξόν ειρήνην ἄγειν εἱλετο πόλεμον. 12. Ἀναγνούς Κῦρις τὴν ἐπιστολὴν συλλαμβάνει Ὀρόνταν. 13. Σωκράτους ὁμιλοῦντος περὶ ἀρετῆς ἡμεῖς καθεύδομεν. 14. Ταῦτα δε πάντα θεῶν συνεθελόντων γένοιτ' ἄν. 15. Καὶ ἀποθνησκόντων ἐν τῇ πόλει λιμῷ πολλῶν οὐ διελέγετο περὶ διαλλαγῆς. 16. Θράσυλλος δέ μετὰ ταῦτα ἀπήγαγεν ἐπὶ θάλατταν τὴν στρατιὰν, ὡς εἰς Ἔφεσον πλευσούμενος. 17. Ναυμαχίας δέ πρὸς τὴν σελήνην γενομένης τέτταρας τριήρεις λαμβάνει ὁ Γοργώπας.

218

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ 18. Ἄνδρες ἀγαθοὶ ὄντες οὐκ ἄν ποτέ ταῦτα ἔπαθον. 19. Θράσυλλος εἷς ὤν τῶν στρατηγῶν, ἐς Αθῆνας ἔπλευσε ταῦτα ἐξαγγελῶν. 20. Καίπερ εἰρήνης οὔσης ἀνάστατοι γεγενήμεθα ὑπὸ Θηβαίων. 21. Ἐνταῦθα δὲ μάχης γενομένης πολλοὶ ἀπέθανον, οἱ δ' Ἀθηναῖοι καταλιπόντες τὰ ὄπλα ἔφυγον. 22. Πορευομένων ἡμῶν διὰ τῶν κωμῶν ἄνθρωποι οὐδαμοῦ ἑφαίνοντο. 23. Οὐδείς αὐτῷ διελέγετο ὡς ἀνδροφόνῳ ὄντι. 24. Θεοῦ θέλοντος δικαίως οὗτος ὑφ᾿ ὑμῶν τιμωρηθήσεται. 25. Ἐμάχοντο ἄμα πορευόμενοι. 2. Να αναλύσετε τις υπογραμμισμένες μετοχές σε ισοδύναμες δευτερεύουσες προτάσεις. 1. Καὶ τοὺς φίλους ἐπεῖδον δι' ἐμοῦ εὐδαίμονας γενομένους, τοὺς δέ πολεμίους ὑπ' ἐμοῦ δουλωθέντας. 2. Λάρισαν τὴν Αἰγυπτίαν καλουμένην ἐπολιόρκει Θίβρων. 3.Ἔξεστι τοῖς ἐπιγιγνομένοις πολλά εἰπεῖν περί ὧν οἱ προσηκόντες οὐ δύνανται λέγειν . 4. Τίμιος μέν δη καὶ ὁ μηδέν ἀδικῶν. 5. Οἱ δέ Κερκυραῖοι, ὡς ᾔσθοντο αὐτοὺς προσπλέοντας, ἐστρατοπεδεύσαντο . 6. Ἐπιδείξω ὑμῖν ἐ,αυτόν πάνυ πολλῆς σπουδῆς ἄξιον ὄντα. 7. Λύουσι τὰς σπονδὰς οἱ μή βοηθῦντες οἷς ἄν ξυνομόμωσι..

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

219

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Δευκαλίων και Πύρρα

220

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

22ο Θέμα Ο Δημοσθένης τονίζει την προσφορά του στην πόλη και την αναγνώριση των συμπολιτών του.

ολλά καὶ καλά καὶ μεγάλ’ ἡ πόλις, Αἰσχίνη, καὶ προείλετο καὶ κατώρθωσεν δι’ ἐμοῦ, ὦν οὐκ ἠμνημόνησεν. Σημεῖον δέ· χειροτονῶν γάρ ὁ δῆμος τόν ἐροῦντ’ ἐπί τοῖς τετελευτηκόσιν

παρ’ αὐτά τά συμβάντα, οὐ σέ ἐχειροτόνησε προβληθέντα, καίπερ εὔφωνον ὄντα, οὐδέ Δημάδην, ἄρτι πεποιηκότα τήν εἰρήνην, οὐδ’ Ἡγήμονα, οὐδ’ ἄλλον ὑμῶν οὐδένα, ἀλλ’ ἐμέ. Καὶ παρελθόντος σοῦ καὶ Πυθοκλέους ὠμῶς καὶ ἀναιδῶς, ὦ Ζεῦ καὶ θεοί, καὶ κατηγορούντων ἐμοῦ ταὔθ’ ἅ καὶ σύ νυνί, καὶ λοιδορουμένων, ἔτ’ ἄμεινον ἐχειροτόνησεν ἐμέ. Τό δέ αἴτιον οὐκ ἀγνοεῖς μέν, ὅμως δέ φράσω σοι κἀγώ. ΔΗΜΟΣΘΕΝΗ: ΠΕΡΙ ΤΟΥ ΣΤΕΦΑΝΟΥ [320], 285–[321] 286

Λεξιλόγιο ἀμνημονέω –ῶ τινος: λησμονώ κάτι, δεν αναφέρω ούτε κάνω λόγο για κάτι το σημεῖον: α) σημάδι από μέρους των θεών, οιωνός· β) σύνθημα για να κάνει κάποιος κάτι· χειροτονέω –ῶ: α) υψώνω το χέρι μου για να ψηφίσω στη συνέλευση· β) + αιτιατική προσώπου: ψηφίζω κάποιον, εκλέγω κάποιον υψώνοντας το χέρι μου· τελευτάω –ῶ: α) τελειώνω, εκτελώ· β) τελευτῶ τόν βίον, τόν αἰῶνα: τελειώνω τη ζωή μου, πεθαίνω· γ) τελειώνω τη ζωή μου, πεθαίνω· δ) τελευτῶν (ως χρονική μετοχή): στο τέλος προβάλλω: α) ρίχνω μπροστά· β) αφήνω κάτι έκθετο, το παραδίδω· γ) προβάλλω ἐμαυτόν: ριψοκινδυνεύω· δ) προτείνω

ὁ, ἡ εὔφωνος, τό εὔφωνον (εὖ + φωνή): καλλίφωνος, βροντόφωνος ἄρτι: α) πριν από λίγο, αυτή τη στιγμή τώρα δα ακριβώς κατηγορῶ τινος: κατηγορώ κάποιον ἀναιδῶς: (ἀ στερητικό + αἰδώς): με θρασύτητα, με αυθάδεια παρέρχομαι (για ρήτορα): ανεβαίνω στο βήμα και παίρνω το λόγο παρελθών ἔλεξε: πήρε το λόγο και είπε οἱ παριόντες: οι ρήτορες, οι ομιλητές λοιδορέω –ῶ τινα και λοιδοροῦμαι τινι: κατηγορώ κάποιον, κακολογώ φράζω: α) δηλώνω, διηγούμαι· β) + δοτική προσώπου + τελικό απαρέμφατο: συμβουλεύω κάποιον να κάνει κάτι

Τι θα μάθω

1. Γραμματική: κλίση δείκνυμι-δείκνυμαι (§§332-336) 2. Συντακτικό: ανάλυση μετοχών 3. Αρχικοί χρόνοι: πλήττω, πνέω, πορεύμαι, πορίζω, πράττω, πυνθάνομαι 98. ΡΗΜΑΤΑ ΣΕ -μι: Συμφωνόληκτα

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

221

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ



Τα συμφωνόληκτα ρήματα σε -μι (β΄ συζυγία, λ.χ. ρ. δείκνυμι, μείγνυμι, ὄμνυμι) διαφέρουν από τα βαρύτονα ρήματα σε –ω της α΄ συζυγίας (λ.χ. ρ. λύω) μόνο στον σχηματισμό του ενεστώτα και τουπαρατατικού της ενεργητικής και μέσης φωνής.  Όλα τα συμφωνόληκτα ρήματα σε -μι σχηματίζονται ως εξής: Θέμα - πρόσφυμα -νυ- κατάληξη -μι, π.χ. δείκ-νυ-μι  Λήγουν: α) σε -νυμι (τα αφωνόληκτα, ενρινόληκτα ή υγρόληκτα): δείκνυμι, εἵργνυμι, μείγνυμι, ὄμνυμι, πτάρνυμι κ.ά. β) σε -ννυμι (τα σιγμόληκτα): ἀμφιέννυμι, κεράννυμι, σβέννυμι, σκεδάννυμι κ.ά. γ) αλλά, ὄλλυμι.

Πίνακας κλίσης των συμφωνόληκτων ρημάτων σε ενεστώτα και παρατατικό ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ Οριστική δείκνυμι δείκνυς δείκνυσι(ν) δείκνυμεν δείκνυτε δεικνύασι(ν)

Υποτακτική δεικνύω δεικνύῃς δεικνύῃ δεικνύωμεν δεικνύητε δεικνύωσι(ν)

ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ

Ευκτική δεικνύοιμι δεικνύοις δεικνύοι δεικνύοιμεν δεικνύοιτε δεικνύοιεν

Προστακτική δείκνυ δεικνύτω δείκνυτε δεικνύντων/δεικνύτωσαν

Απαρέμφατο δεικνύναι

Οριστική ἐδείκνυν ἐδείκνυς ἐδείκνυ ἐδείκνυμεν ἐδείκνυτε ἐδείκνυσαν

Μετοχή δεικνὺς δεικνῦσα δεικνὺν

ΜΕΣΗ ΦΩΝΗ ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ Οριστική

Υποτακτική

δείκνυμαι δείκνυσαι δείκνυται δεικνύμεθα δείκνυσθε δείκνυνται

δεικνύωμαι δεικνύῃ δεικνύηται δεικνυώμεθα δεικνύησθε δεικνύωνται

Ευκτική δεικνυοίμην δεικνύοιο δεικνύοιτο δεικνυοίμεθα δεικνύοισθε δεικνύοιντο

Απαρέμφατο δείκνυσθαι

222

ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ Προστακτική δείκνυσο δεικνύσθω δείκνυσθε δεικνύσθων/δεικνύσθωσαν

Μετοχή δεικνύμενος δεικνυμένη δεικνύμενον

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

Οριστική ἐδεικνύμην ἐδείκνυσο ἐδείκνυτο ἐδεικνύμεθα ἐδείκνυσθε ἐδείκνυντο

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ Σχηματισμός των άλλων χρόνων Τα συμφωνόληκτα ρήματα σε -μι σχηματίζουν τους υπόλοιπους χρόνους τους όπως τα βαρύτονα συμφωνόληκτα ρήματα, ανάλογα με τον χαρακτήρα του ρηματικού θέματος, χωρίς το πρόσφυμα -νυ-, π.χ.: ρ. δείκνυμι Ενεργητική Φωνή Μέλλοντας

δείξω

Αόριστος α΄

ἔδειξα

Παρακείμενος

δέδειχα

Υπερσυντέλικος

Μέση φωνή Μέλλοντας

δείξομαι

Παθ. Μέλλοντας

δειχθήσομαι

Αόριστος α΄

ἐδειξάμην

Παθ. Αόριστος α΄

ἐδείχθην

Παρακείμενος

δέδειγμαι

Υπερσυντέλικος

ἐδεδείγμην

Κατάλογος των συνηθέστερων συμφωνόληκτων ρημάτων σε -μι     

δείκνυμι - ὄμνυμι, μείγνυμι - πήγνυμι - ῥήγνυμι, εἵργνυμι - ἀνοίγνυμι και ἄρνυμαι (αποθετικό), ὄλλυμι, ἀμφιέννυμι - κεράννυμι,

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

223

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ



ῥώννυμι - σβέννυμι - σκεδάννυμι.

Ασκήσεις 4.

Να συμπληρώσετε και στις δύο φωνές τα κενά με τους τύπους του ενεστώτα και παρατατικού που λείπουν: ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ Οριστική

Ενεργ. Φωνή:

Υποτακτική

ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ Ευκτική

Προστακτική

Οριστική

κεράννυς

Μέση Φωνή:

ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ Οριστική

Υποτακτική

ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ Ευκτική

Προστακτική

Οριστική

Ενεργ. Φωνή: Μέση Φωνή:

ἐκρήγνυνται

2. α) Να σχηματίσετε το β΄ενικό και β΄πληθυντικό της προστακτικής ενεστώτα των παρακάτω ρημάτων στη φωνή που βρίσκονται: διασκεδάννυμι, εἵργνυμαι. β) Να σχηματίσετε το απαρέμφατο ενεστώτα των παρακάτω ρημάτων στη φωνή που βρίσκονται: ἀμφιέννυμι, εἵργνυμι, κεράννυμαι, πήγνυμαι, ῥήγνυμαι, σκεδάννυμι. 3. Να συμπληρώσετε τον πίνακα με τις άλλες εγκλίσεις της ενεργητικής φωνής των συμφωνόληκτων ρημάτων σε –μι ΟΡΙΣΤΙΚΗ

ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ

ΕΥΚΤΙΚΗ

πήγνυς μείγνυσι σβέννυτε

224

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΠΡΟΣΤΑΚΤΙΚΗ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

σκεδαννύασι

99. ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΕΤΟΧΗΣ ΣΕ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΑ ΠΡΟΤΑΣΗ (II) 1. Ανάλυση κατηγορηματικής μετοχής Κατηγορηματική: αναλύεται σε ειδική πρόταση

ὅτι ή ὡς

λ.χ. Οἶδα τοὺς ἄνδρας μαχομένους  ὅτι οἱ ἄνδρες μάχονται. λ.χ. Περικλῆς ἔγνω τὴν ἐσβολήν ἐσομένην  ὅτι ἡ ἐσβολὴ ἔσοιτο. 2, Ανάλυση επιθετικής μετοχής Επιθετική ή Αναφορική: αναλύεται σε αναφορική πρόταση εννοούμε δεικτική αντωνυμία (στο ίδιο γένος, αριθμό και πτώση με τη μετοχή) α) Έναρθρη στις πλάγιες πτώσεις

+ αναφορική αντωνυμία σε ονομαστική [ὅς, ἥ, ὅ] (στο ίδιο γένος και αριθμό με τη μετοχή) + Οριστική αναφορική αντωνυμία σε ονομαστική [ὅς, ἥ, ὅ] (στο ίδιο γένος και αριθμό με τη μετοχή)

β) Έναρθρη στην ονομαστική ή άναρθρη

+ Οριστική 

για μετοχή Ενεστώτα, χρησιμοποιούμε Οριστική



για μετοχή Αορίστου, χρησιμοποιούμε Οριστική



για μετοχή Παρακειμένου, χρησιμοποιούμε Οριστική

Ενεστώτα ή

}

Παρατατικού Αορίστου

ανάλογα με το ρήμα εξάρτησης

Παρακειμένου Υπερσυντελίκου

λ.χ. Δεῖ τοὺς εὐτυχοῦντας βοηθεῖν τοῖς ἀπόροις  τούτους, οἵ εὐτυχοῦσι. λ.χ. Οἱ ἐλθόντες πρέσβεις ἔλεγον  οἱ πρέσβεις, οἵ ἦλθον. λ.χ. Σύνειμι ἀνθρώποις δυναμένοις ἀναλίσκειν  ἀνθρώποις, οἵ δύνανται. λ.χ. Λύσανδρος παρέπλει εἰς Λάμψακον οὖσαν σύμμαχον Ἀθήναίων  εἰς Λάμψακον, ἥ ἦν σύμμαχος.

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

225

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Αναφορικοϋποθετική (έχει άρνηση μή): αναλύεται σε αναφορικοϋποθετική πρόταση Συνήθως η ανάλυση έχει την ακόλουθη μορφή: αναφορική αντωνυμία σε ονομαστική (στο ίδιο γένος, αριθμό και πτώση με τη μετοχή)

}

+ ἄν (αοριστολογικό) + μή + Υποτακτική

λ.χ. Ὁ μή δαρείς ἄνθρωπος οὐ παιδεύεται  ὅς ἄν μή δαρῇ. λ.χ. Ὁ μή αδικῶν οὐδενός δεῖται νόμου  ὅς ἄν μή ἀδικῇ.

Παρατηρήσεις ΑΤΤΙΚΗ ΣΥΝΤΑΞΗ: Όταν το Υποκείμενο μετοχής είναι ουδετέρου γένους, τότε κατά την ανάλυση εφαρμόζουμε την Αττική σύνταξη, δηλαδή το Υποκείμενο μπαίνει σε πληθυντικό, ενώ το ρήμα σε γ΄ενικό. λ.χ. Τοῦτο ἐστίν ἕν τῶν ῥηθέντων  ἕν (ἐκείνων), ἅ ἐρρήθη. λ.χ. Τούτων ἑπιχειρουμένων οὐδείς ἑβοήθησεν Ἀθηναῖοις  ὅτε ταῦτα ἐπεχειρεῖτο. ΔΥΝΗΤΙΚΗ ΜΕΤΟΧΗ: Η δυνητική μετοχή (συνήθως κατηγορηματική ή σπανίως επιθετική), δηλαδή μετοχή + ἄν δυνητικό, αναλύεται σε Δυνητική οριστική ( : το Μη ανάλογα με την πραγματικό) ή απόδοση (βλ. το Δυνητική ευτική ( : το Δυνατό στο ρήμα της κύριας) παρόν και μέλλον) λ.χ. Οἷδα τὸν πόλεμον οὐκ ἀν γενόμενον, εἰ ἠθελήσατε τὰς σπονδάς ποιεῖσθαι  ὅτι ὁ πόλεμος οὐκ ἄν ἐγένετο. λ.χ. Ἴσμεν ὑμᾶς οὐκ ἄν ἀδικοῦντας, εἰ βούλεσθε  ὅτι ὑμεῖς οὐκ ἀν ἁδικοῖτε. λ.χ. Πολιτείαν τὴν ὀρθῶς ἄν τοῖς πράγμασι χρησαμένην οὐκ ἔχομεν  πολιτείαν, ἥ χρήσαιτο ἄν ὀρθῶς τοῖς πράγμασι. ΧΡΟΝΙΚΟΥΠΟΘΕΤΙΚΗ ΜΕΤΟΧΗ: Ένας πρακτικός τρόπος για να αντιληφθούμε κάπως δύσκολο- αν μια μετοχή είναι χρονικοϋποθετική, είναι η μετάφραση λ.χ. ἐλθόντες (αφού ήλθαν)  χρονική μετοχή. λ.χ. ἐλθόντες  (αφού έλθουν)  χρονικοϋποθετική. Δηλαδή στην περίπτωση μιας καθαρά χρονικής μετοχής μεταφράζουμε με Οριστική, ενώ σε μια χρονικοϋποθετική μετοχή μεταφράζουμε με Υποτακτική. Επίσης ένας άλλος τρόπος είναι, αν-πάλι από τη μετάφραση- αντιληφθούμε ότι η μετοχή δηλώνει κάτι το αορίστως επαναλαμβανόμενο στο παρελθόν (κάθε φορά που). Επομένως, αν ανακαλύψουμε μια μετοχή χρονικοϋποθετικλη, την αναλύουμε ως εξής:  

226

ἐπειδάν + Υποτακτική (αν δηλώνεται το προσδοκώμενο ή η Αόριστη επανάληψη στο παρόν-μέλλον) ὅποτε + Ευκτική (αν δηλώνεται Αόριστη Επανάληψη στο παρελθόν).

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ λ.χ. Ἁκούσαντες (αφού ακούσετε) ταῦτα κρίνατε  ἐπειδάν ακούσητε. λ.χ. Ἔδοξεν αὐτοῖς σπονδάς ποιησαμένους (αφού συνθηκολογήσουν) ἀποστεῖλαι ἐς Ἀθήνας πρέσβεις  ἐπειδάν σπονδάς ποιήσωνται. λ.χ. Περικλέους δε ἀκούων (κάθε φορά που άκουγα τον Περικλή) καὶ τῶν ἄλλων ῥητόρων ἡγούμην εὖ λέγειν  ὅποτε ἀκούοιμι.

Το σκάνδαλο

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

227

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

23ο Θέμα Ο Πλάτων αναφέρεται στην ιδέα της δικαιοσύνης που απονέμεται μετά τον θάνατο.

ούτων

δέ

οὕτως

πεφυκότων,

ἐπειδάν

ἀφίκωνται

οἱ

τετελευτηκότες εἰς τόν τόπον οἷ ὁ δαίμων ἕκαστον κομίζει, πρῶτον μέν διεδικάσαντο οἵ τε καλῶς καὶ ὁσίως βιώσαντες καὶ οἱ μή· καὶ

οἱ μέν ἄν δόξωσι μέσως βεβιωκέναι, πορευθέντες ἐπί τόν Ἀχέροντα, ἀναβάντες ἅ δή αὐτοῖς ὀχήματά ἐστιν, ἐπί τούτων ἀφικνοῦνται εἰς τήν λίμνην, καὶ ἐκεῖ οἰκοῦσί τε καὶ καθαιρόμενοι τῶν τε ἀδικημάτων διδόντες δίκας ἀπολύονται, εἴ τίς τι ἠδίκηκεν, τῶν τε εὐεργεσιῶν τιμάς φέρονται κατά τήν ἀξίαν ἕκαστος· οἱ δ’ ἄν δόξωσιν ἀνιάτως ἔχειν διά τά μεγέθη τῶν ἁμαρτημάτων, ἤ ἱεροσυλίας πολλάς καὶ μεγάλας ἤ φόνους ἀδίκους καὶ παρανόμους πολλούς ἐξειργασμένοι ἤ ἄλλα ὅσα τοιαῦτα τυγχάνει ὄντα, τούτους δέ ἡ προσήκουσα μοῖρα ῥίπτει εἰς τόν Τάρταρον, ὅθεν, οὔποτε ἐκβήσονται. ΠΛΑΤΩΝΑ: ΦΑΙΔΩΝ 113 d – e

Λεξιλόγιο τά πεφυκότα: τα καθορισμένα από τη φύση διαδικάζω: α) για δικαστή: εκφέρω κρίση, αποφασίζω οἷ: αναφορικό τοπικό επίρρημα που χρησιμοποιείται για να δηλώσει την κίνηση σ’ ένα τόπο όπως τα ὅποι, ποι, ποῖ· οὐδαμοῖ μέσως ζῶ ή βιόω –ῶ: κάνω μέτρια ζωή, ούτε πολύ καλή ούτε πολύ κακή καθαίρω: α) καθαρίζω, εξαγνίζω· β) καθαίρομαι: εξαγνίζω τον εαυτό μου δίδωμι δίκην τῶν ἀδικημάτων: τιμωρούμαι για τις αδικίες που έχω διαπράξει

τιμάς φέρομαι τῶν εὐεργεσιῶν: απολαμβάνω τιμών για τις καλές πράξεις, παίρνω τιμές για τον εαυτό μου ἀνίατος –ον: αθεράπευτος, αγιάτρευτος ἀνιάτως ἔχω: είμαι αγιάτρευτος ἰάομαι –ῶμαι: γιατρεύω, θεραπεύω ἴασις: θεραπεία, γιατρειά ἡ ἱεροσυλία: η διαρπαγή, η ληστεία ναού ὁ, ἡ ἱερόσυλος, τό ἱερόσυλον (ἱερόν + συλάω): αυτός που ληστεύει ναό, ο ληστής ναών ἀπολύω: α) τινά τινός: απελευθερώνω κάποιον από· β) για αιχμάλωτο: αφήνω κάποιον παίρνοντας λύτρα·

Τι θα μάθω 1. Γραμματική: ρήματα σε μι: φωνηεντόληκτα (§339) 2. Συνακτικό: λανθάνων υποθετικός λόγος 3. Αρχικοί χρόνοι: ῥίπτω, ῥώννυμι, σημαίνω, σκεδάννυμι, σκοπῶ, σπένδω

100. Ρήματα σε -μι: Φωνηεντόληκτα

228

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ Τα φωνηεντόληκτα ρήματα σε -μι σχηματίζονται στον ενεστώτα και στον παρατατικό ως εξής:ενεστωτικός αναδιπλασιασμός - ρηματικό θέμα - κατάληξη -μι / -μαι: π.χ.: ρ. δίδωμι < δί-δω-μι (ε.φ.) και δίδομαι < δί-δο-μαι (μ.φ.) ρ. πίμπρημι < πί-πρη-μι (ε.φ.) και πίμπραμαι < πί-πρα-μαι (μ.φ.) Τα ρήματα ἵστημι, τίθημι, ἵημι, δίδωμι σχηματίζουν αόριστο β΄ και διαφέρουν στην κλίση του από τα ρήματα σε -ω. Κατάλογος συνηθέστερων φωνηεντόληκτων ρημάτων σε -μι: ἵστημι, τίθημι, ἵημι, δίδωμι ὀνίνημι, πίμπρημι, πίμπλημι ἄγαμαι, δύναμαι, ἐπίσταμαι (αποθετικά) Πίνακες κλίσης των ρημάτων: ἵστημι, τίθημι, ἵημι, δίδωμι

ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ θ. στη-, στα-

θ. θη-, θε-

θ. ἡ-, ἑ-

θ. δω-, δο-

ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ Οριστική ἵστημι ἵστης ἵστησι(ν) ἵσταμεν ἵστατε ἱστᾶσι(ν)

τίθημι τίθης / (τιθεῖς) τίθησι(ν) τίθεμεν τίθετε τιθέασι(ν)

ἵημι ἵης / (ἱεῖς) ἵησι(ν) ἵεμεν ἵετε ἱᾶσι(ν)

δίδωμι δίδως δίδωσι(ν) δίδομεν δίδοτε διδόασι(ν)

Υποτακτική ἱστῶ ἱστῇς ἱστῇ ἱστῶμεν ἱστῆτε ἱστῶσι(ν)

τιθῶ τιθῇς τιθῇ τιθῶμεν τιθῆτε τιθῶσι(ν)

ἱῶ ἱῇς ἱῇ ἱῶμεν ἱῆτε ἱῶσι(ν)

διδῶ διδῷς διδῷ διδῶμεν διδῶτε διδῶσι(ν)

Ευκτική ἱσταίην ἱσταίης ἱσταίη ἱσταίημεν / (ἱσταῖμεν) ἱσταίητε / (ἱσταῖτε) ἱσταίησαν / (ἱσταῖεν)

τιθείην τιθείης τιθείη τιθείημεν / (τιθεῖμεν) τιθείητε / (τιθεῖτε) τιθείησαν / (τιθεῖεν)

ἱείην ἱείης ἱείη ἱείημεν / (ἱεῖμεν) ἱείητε / (ἱεῖτε) ἱείησαν / (ἱεῖεν)

διδοίην διδοίης διδοίη διδοίημεν / (διδοῖμεν) διδοίητε / (διδοῖτε) διδοίησαν / (διδοῖεν)

Προστακτική

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

229

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

ἵστη ἱστάτω ἵστατε ἱστάντων / (ἱστάτωσαν)

τίθει τιθέτω τίθετε τιθέντων / (τιθέτωσαν)

ἵει ἱέτω ἵετε ἱέντων / (ἱέτωσαν)

δίδου διδότω δίδοτε διδόντων / (διδότωσαν)

Απαρέμφατο ἱστάναι

τιθέναι

ἱέναι

διδόναι

Μετοχή ἱστὰς ἰστᾶσα ἱστὰν

τιθεὶς τιθεῖσα τιθὲν

ἱεὶς ἱεῖσα ἱὲν

διδοὺς διδοῦσα διδὸν

ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ Οριστική ἵστην ἵστης ἵστη ἵσταμεν ἵστατε ἵστασαν

ἐτίθην ἐτίθεις ἐτίθει ἐτίθεμεν ἐτίθετε ἐτίθεσαν

ἵην ἵεις ἵει ἵεμεν ἵετε ἵεσαν

ἐδίδουν ἐδίδους ἐδίδου ἐδίδομεν ἐδίδοτε ἐδίδοσαν

ΑΟΡΙΣΤΟΣ Β΄ θ. στη-, στα-

θ. θη-, θε-

θ. ἡ-, ἑ-

θ. δω-, δο-

Οριστική ἔστην ἔστης ἔστη ἔστημεν ἔστητε ἔστησαν

ἔθηκα ἔθηκας ἔθηκε ἔθεμεν ἔθετε ἔθεσαν

ἧκα ἧκας ἧκε εἷμεν εἷτε εἷσαν

ἔδωκα ἔδωκας ἔδωκε ἔδομεν ἔδοτε ἔδοσαν

Υποτακτική στῶ στῇς στῇ στῶμεν στῆτε στῶσι(ν)

θῶ θῇς θῇ θῶμεν θῆτε θῶσι(ν)

ὧ ᾗς ᾗ ὧμεν ἧτε ὧσι(ν) Ευκτική

230

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

δῶ δῷς δῷ δῶμεν δῶτε δῶσι(ν)

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

σταίην σταίης σταίη σταίημεν / (σταῖμεν) σταίητε / (σταῖτε) σταίησαν / (σταῖεν)

θείην θείης θείη θείημεν / (θεῖμεν) θείητε / (θεῖτε) θείησαν / (θεῖεν)

εἵην εἵης εἵη εἵημεν / (εἷμεν) εἵητε / (εἷτε) εἵησαν / (εἷεν)

δοίην δοίης δοίη δοίημεν / (δοῖμεν) δοίητε / (δοῖτε) δοίησαν / (δοῖεν)

Προστακτική στῆθι στήτω στῆτε στάντων / (στήτωσαν)

θὲς θέτω θέτε θέντων / (θέτωσαν)

ἓς ἕτω ἕτε ἕντων / (ἕτωσαν)

δὸς δότω δότε δόντων / (δότωσαν

Απαρέμφατο στῆναι

θεῖναι

εἷναι

δοῦναι

εἳς εἷσα ἓν

δοὺς δοῦσα δὸν

Μετοχή στὰς στᾶσα στὰν

θεὶς θεῖσα θὲν

Παρατήρηση: Ο αόριστος β΄ ἔστην είναι ενεργητικός με μέση και παθητική σημασία. ΜΕΣΗ ΦΩΝΗ θ. στα-

θ. θε-

θ. ἑ-

θ. δο-

ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ Οριστική ἵσταμαι ἵστασαι ἵσταται ἱστάμεθα ἵστασθε ἵστανται

τίθέμαι τίθεσαι τίθεται τιθέμεθα τίθεσθε τίθενται

ἵεμαι ἵεσαι ἵεται ἱέμεθα ἵεσθε ἵενται

δίδομαι δίδοσαι δίδοται διδόμεθα δίδοσθε δίδονται

Υποτακτική ἱστῶμαι ἱστῇ ἱστῆται ἱστώμεθα ἱστῆσθε

τιθῶμαι τιθῇ τιθῆται τιθώμεθα τιθῆσθε

ἱῶμαι ἱῇ ἱῆται ἱώμεθα ἱῆσθε

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

διδῶμαι διδῷ διδῶται διδώμεθα διδῶσθε

231

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

ἱστῶνται

τιθῶνται

ἱῶνται

διδῶνται

Ευκτική ἱσταίμην ἱσταῖο ἱσταῖτο ἱσταίμεθα ἱσταῖσθε ἱσταῖντο

τιθείμην τιθεῖο τιθεῖτο τιθείμεθα τιθεῖσθε τιθεῖντο

ἱείμην ἱεῖο ἱεῖτο ἱείμεθα ἱεῖσθε ἱεῖντο

διδοίμην διδοῖο διδοῖτο διδοίμεθα διδοῖσθε διδοῖντο

Προστακτική ἵστασο / (ἵστω) ἱστάσθω ἵστασθε ἱστάσθων / (ἱστάσθωσαν)

τίθεσο τιθέσθω τίθεσθε τιθέσθων / (τιθέσθωσαν)

ἵεσο ἱέσθω ἵεσθε ἱέσθων / (ἱέσθωσαν)

δίδοσο διδόσθω δίδοσθε διδόσθων / (διδόσθωσαν)

Απαρέμφατο ἵστασθαι

τίθεσθαι

ἵεσθαι

δίδοσθαι

Μετοχή ἱστάμενος ἰσταμένη ἱστάμενον

τιθέμενος τιθεμένη τιθέμενον

ἱέμενος ἱεμένη ἱέμενον

διδόμενος διδομένη διδόμενον

ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ Οριστική ἱστάμην ἵστασο ἵστατο ἱστάμεθα ἵστασθε ἵσταντο

ἐτιθέμην ἐτίθεσο ἐτίθετο ἐτιθέμεθα ἐτίθεσθε ἐτίθεντο

ἱέμην ἵεσο ἵετο ἱέμεθα ἵεσθε ἵεντο

ἐδιδόμην ἐδίδοσο ἐδίδοτο ἐδιδόμεθα ἐδίδοσθε ἐδίδοντο

ΑΟΡΙΣΤΟΣ Β΄ θ. θε-

θ. ἑ-

θ. δο-

Οριστική ἐθέμην ἔθου ἔθετο ἐθέμεθα

232

εἵμην εἷσο εἷτο εἵμεθα

ἐδόμην ἔδου ἔδοτο ἐδόμεθα

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

ἔθεσθε ἔθεντο

εἷσθε εἷντο

ἔδοσθε ἔδοντο Υποτακτική

θῶμαι θῇ θῆται θώμεθα θῆσθε θῶνται

ὧμαι ᾗ ἧται ὥμεθα ἧσθε ὧνται

δῶμαι δῷ δῶται δώμεθα δῶσθε δῶνται Ευκτική

θείμην θεῖο θεῖτο θείμεθα θεῖσθε θεῖντο

εἵμην εἷο εἷτο εἵμεθα εἷσθε εἷντο

δοίμην δοῖο δοῖτο δοίμεθα δοῖσθε δοῖντο Προστακτική

θοῦ θέσθω θέσθε θέσθων / (θέσθωσαν)

οὗ ἕσθω ἕσθε ἕσθων / (ἕσθωσαν)

δοῦ δόσθω δόσθε δόσθων / (δόσθωσαν)

Απαρέμφατο θέσθαι

ἕσθαι

δόσθαι Μετοχή

θέμενος θεμένη θέμενον

ἕμενος ἑμένη ἕμενον

δόμενος δομένη δόμενον

Παρατήρηση: Οι τύποι της υποτακτικής ενεστώτα ενεργητικής και μέσης φωνής είναι συνηρημένοι. Σχηματισμός των άλλων χρόνων Οι άλλοι χρόνοι των ρημάτων ἵστημι, τίθημι, ἵημι και δίδωμι σχηματίζονται ως εξής: Ενεργητική Φωνή ρ. ἵστημι

ρ. τίθημι

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ρ. ἵημι

ρ. δίδωμι

233

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Μέλλοντας

στήσω

θήσω

ἥσω

δώσω

Αόριστος α΄

ἔστησα

Παρακείμενος

στήσας ἔχω

τέθηκα / τέθεικα

εἷκα

δέδωκα

Υπερσυντέλικος

στήσας εἶχον

ἐτεθήκειν

εἵκειν

ἐδεδώκειν

Μέση φωνή Μέλλοντας

στήσομαι

θήσομαι

ἥσομαι

δώσομαι

Παθ. Μέλλοντας

σταθήσομαι

τεθήσομαι

ἐθήσομαι

δοθήσομαι

Αόριστος α΄

ἐστησάμην

Παθ. Αόριστος α΄

ἐστάθην

ἐτέθην

εἵθην

ἐδόθην

Παρακείμενος

ἕστηκα

τέθειμαι / κεῖμαι

εἷμαι

δέδομαι

Υπερσυντέλικος

ἑστήκειν / εἱστήκειν

ἐκείμην

εἷμην

ἐδεδόμην

Πίνακες ενδεικτικού σχηματισμού και κλίσης σύνθετων φωνηεντόληκτων ρημάτων σε –μι, σε ενεστώτα και παρατατικό

ρ. παρίστημι (: παρίσταμαι, βοηθώ) ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ Οριστική α΄εν. β΄εν.

παρίστημι παρίστης

Υποτακτική παριστῶ παριστῇς

ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ Ευκτική

παρισταίην παρισταίης Απαρέμφατο παριστάναι

234

Προστακτική παρίστη Μετοχή παριστὰς παριστᾶσα

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

Οριστική παρίστην παρίστης

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ παριστὰν ΜΕΣΗ ΦΩΝΗ ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ Οριστική α΄εν. β΄εν.

Υποτακτική

παρίσταμαι παρίστασαι

παριστῶμαι παριστῇ

ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ Ευκτική

Προστακτική

παρισταίμην παρισταῖο

παρίστασο

Απαρέμφατο παρίστασθαι

Οριστική παριστάμην παρίστασο

Μετοχή παριστάμενος παρισταμένη παριστάμενον

ρ. ἀνατίθημι (: αναθέτω, αφιερώνω κ.ά.) ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ Οριστική α΄εν. β΄εν.

Υποτακτική

ἀνατίθημι ἀνατίθης / ἀνατιθεῖς

ἀνατιθῶ ἀνατιθῇς

ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ

Ευκτική ἀνατιθείην ἀνατιθείης

Προστακτική

Απαρέμφατο

ἀνατίθει

ἀνατιθέναι Μετοχή

Οριστική ἀνετίθην ἀνετίθεις

ἀνατιθεὶς ἀνατιθεῖσα ἀνατιθὲν ΜΕΣΗ ΦΩΝΗ ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ Οριστική α΄εν. β΄εν.

ἀνατίθε-μαι ἀνατίθε-σαι

ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ

Υποτακτική

Ευκτική

ἀνατιθῶμαι ἀνατιθῇ

ἀνατιθείμην ἀνατιθεῖο

Προστακτική

Απαρέμφατο

ἀνατίθεσο

ἀνατίθεσθαι Μετοχή

Οριστική ἀνετιθέμην ἀνετίθεσο

ἀνατιθέμενος ἀνατιθεμένη ἀνατιθέμενον

ρ. ἀφίημι (: αφήνω, απολύω, απαλλάσσω κ.ά.) ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ Οριστική α΄ εν. β΄ εν.

ἀφίημι ἀφίης

Υποτακτική ἀφιῶ ἀφιῇς

Ευκτική ἀφιείην ἀφιείης

ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ Προστακτική ἀφίει

Απαρέμφατο ἀφιέναι Μετοχή

Οριστική ἀφίην ἀφίεις

ἀφιεὶς ἀφιεῖσα ἀφιὲν

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

235

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ ΜΕΣΗ ΦΩΝΗ ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ Οριστική α΄ εν. β΄ εν.

ἀφίεμαι ἀφίεσαι

Υποτακτική

Ευκτική

ἀφιῶμαι ἀφιῇ

ἀφιείμην ἀφιεῖο

ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ Προστακτική ἀφίεσο

Απαρέμφατο ἀφίεσθαι Μετοχή

Οριστική ἀφιέμην ἀφίεσο

ἀφιέμενος ἀφιεμένη ἀφιέμενον

ρ. παραδίδωμι (: παραδίδω) ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ Οριστική α΄εν. β΄εν.

παραδίδωμι παραδίδως

Υποτακτική παραδιδῶ παραδιδῷς

ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ Ευκτική

παραδιδοίην παραδιδοίης

Προστακτική παραδίδου

Απαρέμφατο παραδιδόναι

Οριστική παρεδίδουν παρεδίδους

Μετοχή παραδιδοὺς παραδιδοῦσα παραδιδὸν

ΜΕΣΗ ΦΩΝΗ ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ Οριστική α΄εν. β΄εν.

παραδίδομαι παραδίδοσαι

Υποτακτική παραδιδῶμαι παραδιδῷ

ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ Ευκτική

παραδιδοίμην παραδιδοῖο

Προστακτική παραδίδοσο

Απαρέμφατο παραδίδοσθαι

Οριστική παρεδιδόμην παρεδίδοσο

Μετοχή παραδιδόμενος παραδιδομένη παραδιδόμενον

Πίνακες ενδεικτικού σχηματισμού και κλίσης σύνθετων φωνηεντόληκτων ρημάτων σε –μι, στον αόριστο β΄ ρ. ἐνδίδωμι (: υποχωρὠ κ.ά.) ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ Οριστική

236

Υποτακτική

Ευκτική

Προστακτική

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

Απαρέμφατο

Μετοχή

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

α΄ εν. β΄ εν.

ἐνέδωκα ἐνέδωκας

ἐνδῶ ἐνδῷς

ἐνδοίην ἐνδοίης

ἔνδος

ἐνδοῦναι

ἐνδοὺς ἐνδοῦσα ἐνδὸν

ΜΕΣΗ ΦΩΝΗ Οριστική α΄ εν. β΄ εν.

ἐνεδόμην ἐνέδου

Υποτακτική ἐνδῶμαι ἐνδῷ

Ευκτική ἐνδοίμην ἐνδοῖο

Προστακτική ἐνδοῦ

Απαρέμφατο ἐνδόσθαι

Μετοχή ἐνδόμενος ἐνδομένη ἐνδόμενον

ρ. ἀνίστημι (: στήνω όρθιο, αναστατώνω κ.ά.) ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ Οριστική α΄ εν. β΄ εν.

ἀνέστην ἀνέστης

Υποτακτική ἀναστῶ ἀναστῇς

Ευκτική ἀνασταίην ἀνασταίης

Προστακτική

Απαρέμφατο

ἀνάστηθι

ἀναστῆναι

Μετοχή ἀναστὰς ἀναστᾶσα ἀναστὰν

Παρατήρηση: Ο αόριστος β΄ ἀνέστην είναι ενεργητικός με μέση και παθητική σημασία. ρ. διατίθημι (: διευθετώ, διαθέτω κ.ά. ) ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ Οριστική α΄ εν. β΄ εν.

διέθηκα διέθηκας

Υποτακτική διαθῶ διαθῇς

Ευκτική διαθείην διαθείης

Προστακτική διάθες

Απαρέμφατο διαθεῖναι

Μετοχή διαθεὶς διαθεῖσα διαθὲν

ΜΕΣΗ ΦΩΝΗ Οριστική α΄ εν. β΄ εν.

διεθέμην διέθου

Υποτακτική διαθῶμαι διαθῇ

Ευκτική διαθείμην διαθεῖο

Προστακτική διάθου

Απαρέμφατο διαθέσθαι

Μετοχή διαθέμενος διαθεμένη διαθέμενον

ρ. ἀφίημι (: αφήνω, απολύω, απαλλάσσω κ.ά.) ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ Οριστική α΄ εν. β΄ εν.

ἀφῆκα ἀφῆκας

Υποτακτική ἀφῶ ἀφῇς

Ευκτική ἀφείην ἀφείης

Προστακτική ἄφες

Απαρέμφατο ἀφεῖναι

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

Μετοχή ἀφεὶς ἀφεῖσα

237

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

ἀφὲν ΜΕΣΗ ΦΩΝΗ Οριστική α΄ εν. β΄ εν.

ἀφείμην ἀφεῖσο

Υποτακτική ἀφῶμαι ἀφῇ

Ευκτική ἀφείμην ἀφεῖο

Προστακτική ἀφοῦ

Απαρέμφατο ἀφέσθαι

Μετοχή ἀφέμενος ἀφεμένη ἀφέμενον

Κανόνες τονισμού 1. 2.

Ο ενεστώτας και παρατατικός όταν είναι σύνθετοι τονίζονται όπως και απλοί. Στην προστακτική του ενεστώτα ενεργητικής και μέσης φωνής, τα ρήματα σε –μι όταν είναι σύνθετα με πρόθεση τονίζονται όπως και τα απλά. π.χ.: ἵστη → παρίστη ἵστατε → παρίστατε τίθεσο → ἀνατίθεσο τίθεσθε → ἀνατίθεσθε.

Στον αόριστο β΄, τα ρήματα σε –μι όταν είναι σύνθετα με πρόθεση ανεβάζουν τον τόνο σε β΄ενικό και β΄πληθυντικό πρόσωπο στην προστακτική ενεργητικής και μέσης φωνής. Ποτέ όμως ο τόνος δεν ξεπερνά την τελευταία συλλαβή της πρόθεσης. π.χ.: θὲς → ἀπόθες, ἀπόθετε θὲς → πρόσθες, πρόσθετε θοῦ → ἀπόθου, ἀπόθεσθε δὸς → παράδος, παράδοτε δὸς → ἔκδος, ἔκδοτε δοῦ → παράδου, παράδοσθε ἓς → ἄφες , ἄφετε

Στην προστακτική του αορίστου β΄ μέσης φωνής δεν ανεβάζουν τον τόνο: οι τύποι θοῦ, δοῦ όταν είναι σύνθετοι με μονοσύλλαβη πρόθεση π.χ.: δοῦ → προσδοῦ θοῦ → ἐνθοῦ

ο τύπος οὗ όταν είναι σύνθετος με μονοσύλλαβη πρόθεση ή με δισύλλαβη πρόθεση που έχει πάθει έκθλιψη: π.χ.: οὗ → προσοῦ οὗ → ἐφοῦ.

Οι ονοματικοί τύποι (απαρέμφατο και μετοχή) του αορίστου β΄ όταν είναι σύνθετοι τονίζονται όπως και απλοί: π.χ.: θεῖναι → ἀναθεῖναι θεὶς → ἀναθεὶς

238

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ Ασκήσεις 1.

Να γίνει εγκλιτική αντικατάσταση των παρακάτω τύπων στον ενεστώτα και αόριστο β΄, στην ενεργητική και μέση φωνή: α) ἵησι, β) διδόασι(ν), γ) ἐντίθης, δ) καθίστης.

α) ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ Ενεργ. Φωνή Οριστική

ΑΟΡΙΣΤΟΣ Β΄

Μέση Φωνή

Ενεργ. Φωνή

Μέση Φωνή

ἵησι(ν)

Υποτακτική Ευκτική Προστακτική

β) ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ Ενεργ. Φωνή Οριστική

ΑΟΡΙΣΤΟΣ Β΄

Μέση Φωνή

Ενεργ. Φωνή

Μέση Φωνή

διδόασι(ν)

Υποτακτική Ευκτική Προστακτική

γ) ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ Ενεργ. Φωνή Οριστική

ΑΟΡΙΣΤΟΣ Β΄ Μέση Φωνή

Ενεργ. Φωνή

Μέση Φωνή

ἐντίθης / (ἐντιθεῖς)

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

239

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Υποτακτική Ευκτική Προστακτική

δ) ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ Ενεργ. Φωνή Οριστική

ΑΟΡΙΣΤΟΣ Β΄

Μέση Φωνή

καθίστης

Υποτακτική Ευκτική Προστακτική

2. Δίνονται έντεκα τύποι. Να τους μεταφέρετε στους αντίστοιχους τύπους του ενεστώτα, του παρατατικού και του αορίστου β΄. Ενεστώτας

Παρατατικός

στήσουσι(ν) δώσομεν θήσεσθαι ἀφεικὼς ὦ διαδεδωκὼς ἴσθι ἥσει ἐπιστήσειν δωσόμεθα ἐπιτεθεικὼς ἴσθι προεστηκὼς θήσεσθε 3. Να γράψετε στο ίδιο πρόσωπο του άλλου αριθμού τους ρηματικούς τύπους:  δίδου  ἔδωκας  παραδίδοται  ἐντίθησι  ἀνέθεσαν  προτίθενται

240

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

Αόριστος β΄

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ    

ἀφῆτε ἀναστήτω ἀνθίστασθε ἀποστῆς

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

241

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

101. ΛΑΝΘΑΝΩΝ ΥΠΟΘΕΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ Λανθάνων ονομάζεται ο υποθετικός λόγος του οποίου η υπόθεση δεν είναι φανερή αλλά "λανθάνει", κρύβεται. Για την μετατροπή του χρειάζεται άριστη γνώση των υποθετικών λόγων. Η υπόθεση μπορεί να κρύβεται: σε μια υποθετική μετοχή Για να βρούμε το είδος του υποθετικού λόγου που λανθάνει στην υποθετική μετοχή, πρέπει να εξετάσουμε την απόδοσή του, το ρήμα της πρότασης στην οποία βρίσκεται στη μετοχή. Συνήθως ισχυρές ενδείξεις ότι έχουμε υποθετική μετοχή είναι το ρήμα να εκφέρεται με οριστική μέλλοντα (προσδοκώμενο), δυνητική ευκτική(απλή σκέψη του λέγοντος), δυνητική οριστική (μη πραγματικό). Καθώς θα μετατρέψουμε τη μετοχή σε ρήμα, θα πρέπει να προσέξουμε ιδιαίτερα σε ποιον όρο είναι συνημμένη η μετοχή, έτσι ώστε να βρούμε το υποκείμενό της άρα και το πρόσωπο του ρήματος. ρήμα μέλλοντας δυνητική ευκτική

είδος προσδοκώμενο απλή σκέψη του λέγοντος αντίθετο του πραγματικού

δυνητική οριστική

μετοχή εάν + υποτακτική ει + ευκτική ει + οριστική ιστορικού χρόνου

α) Μὴ σωθέντων ἐκείνων τότε οὐδ’ ἂν ὑμεῖς ὑπήρχετε νῦν. (μτφρ. Αν δεν σώζονταν εκείνοι, τότε ούτε εσείς τώρα θα υπήρχατε.) Υπόθεση: «εἰ μὴ ἐκεῖνοι ἐσώθησαν» Απόδοση: «οὐδ’ ἂν ὑμεῖς ὑπήρχετε» 2ο είδος - Το μη πραγματικό. α) Μὴ καμών, οὐκ ἂν δύναιο εὐδαιμονεῖν. (μτφρ. Αν δεν κουραστείς, δεν είναι δυνατό να ευτυχήσεις.) Υπόθεση: «εἰ μὴ κάμοις» Aπόδοση: «οὐκ ἂν δύναιο εὐδαιμονεῖν.» 5ο είδος – Απλή σκέψη του λέγοντος.

σε μια χρονικοϋποθετική πρόταση Αφού βρούμε το είδος της υπόθεσης που λανθάνει, τότε απλά πρέπει να αντικαταστήσουμε τον χρονικό σύνδεσμο με τον σωστό υποθετικό σύνδεσμο.

χρονικός σύνδεσμος + αν + υποτακτική

κύρια πρόταση μέλλοντας ενεστώτας δυνητική ευκτική

χρονικός σύνδεσμος + ευκτική

242

οριστική ιστορικού χρόνου

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

είδος προσδοκώμενο αόριστη επανάληψη στον παρόν-μέλλον απλή σκέψη του λέγοντος αόριστη επανάληψη στον παρελθόν

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ α) Σπουδαίων τοίνυν ἐστὶν ἀνθρώπων, ὅταν βελτίστῃ τῇ παρούσῃ τύχῃ χρῶνται. (μτφρ. Αποτελεί λοιπόν χαρακτηριστικό των αξιόλογων ανθρώπων, όταν αξιοποιούν την καλύτερη ευκαιρία που παρουσιάζεται.) Υπόθεση: «ἂν βελτίστῃ τῇ παρούσῃ τύχῃ χρῶνται» Aπόδοση: «Σπουδαίων τοίνυν ἐστὶν ἀνθρώπων.» 4ο είδος – Αόριστη επανάληψη στο παρόν - μέλλον β) Ἐπειδὰν γάρ τι δόξῃ καὶ ψηφισθῇ, τότ' ἴσον τοῦ πραχθῆναι ἀπέχει ὅσονπερ πρὶν δόξαι. (μτφρ. Διότι όταν κάτι θεωρηθεί καλό και ψηφισθεί, τότε απέχει τόσο από την εκτελέση, όσον και πριν αποφασισθεί.) Υπόθεση: «ἄν τι δόξῃ καὶ ψηφισθῇ (σύνθετος υποθετικός λόγος) Aπόδοση: «τότ' ἴσον τοῦ πραχθῆναι ἀπέχει» 4ο είδος – Αόριστη επανάληψη στο παρόν - μέλλον γ) Ὁπόταν ὀργιζώμεθα, μαινόμεθα πάντες. (μτφρ. Κάθε φορά που οργιζόμαστε, γινόμαστε όλοι παράφρονες.) Υπόθεση: «ἂν ὀργιζώμεθα» Aπόδοση: «μαινόμεθα πάντες.» 4ο είδος – Αόριστη επανάληψη στο παρόν - μέλλον σε μια αναφορικοϋποθετική πρόταση Ακολουθούμε την ίδια διαδικασία με τις χρονικοϋποθετικές προτάσεις. Εδώ απλά προσθέτουμε τον υποθετικό σύνδεσμο και αντικαθιστούμε την αναφορική αντωνυμία με αόριστη. α) Ὅ,τι ἂν συμβῇ, τλήσομαι. (μτφρ. Ό,τι κι αν συμβεί, θα υπομείνω.) Υπόθεση: «Ἄν τι συμβῇ» Απόδοση: «τλήσομαι» 3ο είδος - Το προσδοκώμενο. Ιδιάζουσα περίπτωση είναι η συνύπαρξη λανθάνοντος και λανθανοντος υποθετικού λόγου. Μια υποθετική μετοχή ή μια αναφορικοϋποθετική πρόταση που έχει ως απόδοση ένα απαρέμφατο σε μέλλοντα λ.χ. Διὰ τὸ ἐπιλελοιπέναι ἅπαντα τὸν σῖτον ἔμελλον ὁμολογήσειν ὅ,τι τις λέγοι. (μτφρ. Εξαιτίας του ότι υπήρχε έλλειψη όλων ανεξαιρέτως των τροφίμων επρόκειτο να δεχτούν οποιαδήποτε πρόταση τους έκανε κάποιος.) Ο υποθετικός λόγος είναι και λανθάνων και εξαρτημένος υποθετικός λόγος. Είναι λανθάνων γιατί η υπόθεση κρύβεται στην αναφορικοϋποθετική πρόταση «ὅ,τι τις λέγοι» και εξαρτημένο απο το ἔμελλον. Έτσι λόγω πλαγίου λόγου, η απόδοση βρίσκεται στο ειδικό απαρέμφατο «ὁμολογήσειν». Η μετατροπή έχει δύο σκέλη: την μετατροπή από τον πλάγιο στον ευθύ και στη συνέχεια την μετατροπή του λανθάνοντος υποθετικού λόγου σε υποθετική πρόταση. Υποχρεωτικά με τη σειρά αυτή. Στον ευθύ λόγο μετατρέπεται ως εξής: Υπόθεση: «ἐάν τις λέγῃ» Aπόδοση: «ὁμολογήσoυσιν» 3ο είδος - Το προσδοκώμενο

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

243

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ γ) Καὶ ὅτῳ δοκεῖ ταῦτ', ἔφη, ἀνατεινάτω τὴν χεῖρα. (μτφρ. Και όποιος συμφωνεί μ' αυτά, είπε, να σηκώσει το χέρι.) Υπόθεση: «εἴ τινι δοκεῖ ταῦτ'» Aπόδοση: «ἀνατεινάτω τὴν χεῖρα.» 1ο είδος - Το πραγματικό.

Άσκηση Α. Να βρείτε και να αναγνωρίσετε το είδος του λανθάνοντος υποθετικού λόγου στα παρακάτω παραδείγματα. 1. Δίκαια δράσας συμμάχους ἕξεις θεούς. 2. Καὶ ὅσα αὐτὸς (Κῡρος) ὑπ’ ἄλλων ἐρωτῷτο, διὰ τὸ ἀγχίνους εἶναι ταχὺ ἀπεκρίνετο. 3. Ἐγὼ ὀκνοίην ἂν εἰς τὰ πλοῖα ἐμβαίνειν, ἃ ἡμῖν Κῦρος δοίη. 4. Ταῦτα παραβὰς καὶ ἐξαμαρτάνων τι τούτων τί ἀγαθὸν ἐργάσῃ σαυτόν; 5. Οὔτε γὰρ βοὸς ἂν ἔχων σῶμα, ἀνθρώπου δὲ γνώμην ἐδύνατ' ἂν πράττειν ἃ ἐβούλετο. 6. Οὐκ ἂν ἔλαθεν ὁρμώμενος ὁ Κλέων πάσῃ τῇ στρατιᾷ. 7. Ὁπότε τὸν μισθὸν ἔχοιμεν, ἀπίοιμεν ἄν. 8. Φαίη δ’ ἂν ταῦτα καὶ αὐτὸς ἐλεγχόμενος. 9. Mὴ ἀπέλθητε, πρὶν ἂν ἀκούσητε. 10. Ταῦτα ποιοῦντες τοὺς θεοὺς βοηθοὺς ἔχοιτ' ἄν. Β. Να αναλύσετε τις υποθετικές μετοχές σε αντίστοιχες προτάσεις. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

Ἀδικοῦντες βλάπτομεν ἡμᾶς αὐτούς. Πάντες οἱ στρατιῶται κακοὶ ἔσονται ὁρῶντες ἡμᾶς ἀθύμους. Ἔχων τι ἐδίδους ἄν. Ὁμολογῶν μὲν ἀδικεῖν ἀποθνῄσκει, ἀμφισβητῶν δὲ ἐλέγχεται. Μισῶν σε ἀπολοίμην. Ἐπιόντων τῶν Ἀθηναίων ὑπεχώρουν οἱ Λακεδαιμόνιοι. Σπουδαίου ἀνδρὸς δεηθεῖσα ἡ πόλις ἀπέβλεπε πρὸς τὸν Θεμιστοκλέα. Ταῦτα ποιήσαντες μισθὸν ἕξετε. Μὴ εἰσβαλόντων Περσῶν εἰς Ἀθήνας οὐκ ἂν οἱ Ἀθηναῖοι κατέλιπον τὴν πόλιν. Σὲ τοῦ λοιποῦ ποτ’ ἀφελόμενος χρόνου κάκιστον ἀπολοίμην.

Γ. Να εντοπίστε τις λανθάνουσες υποθέσεις στις επόμενες προτάσεις και να σχηματίσετε υποθετικούς λόγους. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

244

Μισῶ πονηρόν, χρηστὸν ὅταν εἴπῃ λόγον. Κῦρος οὕστινας ὁρῴη τὰ καλὰ διώκοντας, πάσαις τιμαῖς ἐγέραιρεν. Ὑμᾶς δὲ χρή, ὅταν τελευτήσω, ὡς περὶ εὐδαίμονος ἐμοῦ τε λέγειν. Ὁπότε ἀπίοιεν πρὸς τὸ ἄλλο στράτευμα, ταὐτὰ ἔπασχον. Κῦρος ὑπέσχετο ἑκάστῳ ἀνδρὶ δώσειν πέντε μνᾶς, ἐπὰν εἰς Βαβυλώνα ἥκωσιν. Εἴ τις αὐτῷ δοκοίη βλακεύειν, ἔπαισεν ἄν. Ἢν ἐγγὺς ἔλθῃ θάνατος, οὐδεὶς βούλεται θνῄσκειν. Μαχούμεθα ἕως ἂν οἱ σύμμαχοι ἀφίκωνται.

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Τα δικαστήρια των Αθηναίων

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

245

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

24ο Θέμα Το απόσπασμα αποτελεί τον επίλογο των παραινέσεων προς τους νεώτερους. Τους παρακινεί να ξεπεράσουν τις περασμένες γενιές στη δόξα.

Ὧ

ν ἕνεκα καὶ πρῶτον καὶ ὕστατον καὶ διά παντός πᾶσαν πάντως προθυμίαν πειρᾶσθε ἔχειν ὅπως μάλιστα μέν ὑπερβαλεῖσθε καὶ ἡμᾶς καὶ τούς πρόσθεν εὐκλείᾳ· εἰ δέ μή, ἴστε ὡς ἡμῖν, ἄν μέν

νικῶμεν ὑμᾶς ἀρετῇ, ἡ νίκη αἰσχύνην φέρει, ἡ δέ ἧττα, ἐάν ἡττώμεθα, εὐδαιμονίαν· μάλιστα δ’ ἄν νικῴμεθα καὶ ὑμεῖς νικῴητε, εἰ παρασκευάσαισθε τῇ τῶν προγόνων δόξῃ μή καταχρησόμενοι μήδ’ ἀναλώσοντες αὐτήν, γνόντες ὅτι ἀνδρί οἰομένῳ τί εἶναι οὐκ ἔστιν αἴσχιον οὐδέν ἤ παρέχειν ἑαυτόν τιμώμενον μή δι’ ἑαυτόν ἀλλά διά δόξαν προγόνων. ΠΛΑΤΩΝΑ: ΜΕΝΕΞΕΝΟΣ 247 a – b

Λεξιλόγιο ὧν ἕνεκα: εμπρόθετος της αιτίας, για αυτούς τους λόγους καὶ διά παντός (τοῦ χρόνου): ασταμάτητα εἰ δέ μή: διαφορετικά, αλλιώς ἡ εὔκλεια (εὖ + κλέος): η καλή φήμη, η δόξα ἀναλίσκω και ἀναλόω –ῶ: α) δαπανώ, ξοδεύω, σπαταλώ· β) σκοτώνω, εξαφανίζω

καταχρῶμαι + δοτική: μεταχειρίζομαι με υπερβολή, κάνω κακή χρήση, κατάχρηση παρέχω: + αυτοπαθητική αντωνυμία + κατηγορούμενο: δείχνω τον εαυτό μου, φέρομαι, συμπεριφέρομαι

Τι θα μάθω 2. Γραμματική: κλίση των ρημάτων: επίσταμαι, δύναμαι, μέμνημαι, κείμαι 3. Συντακτικό: σύμπτυξη προτάσεων σε μετοχή. 4. Αρχικοί χρόνοι: στέλλω, στερῶ, στρατεύω, στρέφω, σφάλλω, σῴζω

102. Ρήμα: ἐπίσταμαι (: γνωρίζω καλά), (θ. ἐπι-στη-, ἐπι-στᾰ-) Το ρήμα ἐπίσταμαι κλίνεται στον ενεστώτα και τον παρατατικό κατά το ρήμα ἵστημι ἵσταμαι.

Οριστική

246

Υποτακτική

Ευκτική

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

Προστακτική

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Ενεστ.

ἐπίσταμαι ἐπίστασαι ἐπίσταται ἐπιστάμεθα ἐπίστασθε ἐπίστανται

ἐπίστωμαι ἐπίστῃ ἐπίστηται ἐπιστώμεθα ἐπίστησθε ἐπίστωνται

Παρατ.

ἠπιστάμην ἠπίστω / ἠπίστασο ἠπίστατο ἠπιστάμεθα ἠπίστασθε ἠπίσταντο

ἐπισταίμην ἐπίσταιο ἐπίσταιτο ἐπισταίμεθα ἐπίσταισθε ἐπίσταιντο

ἐπίστω / ἐπίστασο ἐπιστάσθω ἐπίστασθε ἐπιστάσθων

Ενδεικτικός σχηματισμός των άλλων χρόνων Μέλλ.

ἐπιστήσομαι ἐπιστήσει,- ῃ

ἐπιστησοίμην ἐπιστήσοιοv

Παθ.Αόρ.

ἠπιστήθην ἠπιστήθης

ἐπιστηθῶ ἐπιστηθῇς

ἐπιστηθείην ἐπιστηθείης

ἐπιστήθητι

Ενεστ.

Απαρ.

Μετοχή

ἐπίστασθαι

ἐπιστάμενος ἐπισταμένη ἐπιστάμενον

Παρατ. Ενδεικτικός σχηματισμός των άλλων χρόνων Μέλλ.

ἐπιστήσεσθαι

ἐπιστησόμενος ἐπιστησομένη ἐπιστησόμενον

Παθ.Αόρ.

ἐπιστηθῆναι

ἐπιστηθεὶς ἐπιστηθεῖσα ἐπιστηθὲν

Παρατηρήσεις: 1. Το ρήμα ἐπίσταμαι δεν είναι σύνθετο από το ρ. ἵσταμαι (ἐπὶ + ἵσταμαι -> ἐφίσταμαι : ἐπιστατώ).

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

247

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ 2. Ο παρακείμενος και υπερσυντέλικος του ρήματος ἐπίσταμαι αναπληρώνονται από το ρήμαγιγνώσκω. Παρακείμενος: ἔγνωκα, Υπερσυντέλικος: ἐγνώκειν.

103. Ρήμα: δύναμαι, (θ. δυνα-, δυνασ-)

Το ρήμα δύναμαι κλίνεται επίσης στον ενεστώτα και τον παρατατικό κατά το ρήμα ἵστημι ἵσταμαι. Οριστική

Υποτακτική

Ευκτική

Προστ.

Ενεστ.

δύναμαι δύνασαι δύναται δυνάμεθα δύνασθε δύνανται

δύνωμαι δύνῃ δύνηται δυνώμεθα δύνησθε δύνωνται

δυναίμην δύναιο δύναιτο δυναίμεθα δύναισθε δύναιντο

δυνάσθω δυνάσθωσαν

Παρατ.

ἐ(ἠ)δυνάμην ἐ(ἠ)δύνω ἐ(ἠ)δύνατο ἐ(ἠ)δυνάμεθα ἐ(ἠ)δύνασθε ἐ(ἠ)δύναντο

Ενδεικτικός σχηματισμός των άλλων χρόνων Μέλλ.

δυνήσομαι δυνήσει,- ῃ

δυνησοίμην δυνήσοιο

Παθ. Μέλλ.

δυνήθησομαι δυνηθήσει,- ῃ

δυνηθησοίμην δυνηθήσοιο

Αόρ.

ἐδυνησάμην ἐδυνήσω

δυνήσωμαι δυνήσῃ

δυνησαίμην δυνήσαιο

δύνησαι

Παθ.Αόρ.

ἐ(ἠ)δυνήθην ἐ(ἠ)δυνήθης

δυνηθῶ δυνηθῇς

δυνηθείην δυνηθείης

δυνήθητι

ἐδυνάσθην ἐδυνάσθης

δυνασθῶ δυνασθῇς

δυνασθείην δυνασθείης

δυνάσθητι

δεδύνημαι δεδύνησαι

(δεδυνημένος,η,-ον ὦ)

(δεδυνημένος,η,-ον εἴην)

(δεδύνησο)

Παρακ.

248

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Απαρ.

Μετοχή

Ενεστ.

δύνασθαι

δυνάμενος δυναμένη δυνάμενον

Παρατ.

Μέλλ.

δυνήσεσθαι

δυνησόμενος δυνησομένη δυνησόμενον

Παθ. Μέλλ.

δυνηθήσεσθαι

δυνηθησόμενος δυνηθησομένη δυνηθησόμενον

Αόρ.

δυνήσασθαι

δυνησάμενος δυνησαμένη δυνησάμενον

Παθ.Αόρι.

δυνηθῆναι

δυνηθεὶς δυνηθεῖσα δυνηθὲν

δυνασθῆναι

δυνασθεὶς δυνασθεῖσα δυνασθὲν

(δεδυνῆσθαι)

(δεδυνημένος, -η, -ον)

Παρακ.

Παρατήρηση: Η προστακτική ενεστώτα

του

ρήματος

δύναμαι

σχηματίζει μόνο

γ΄ενικό

και

γ΄πληθυντικό πρόσωπο:δυνάσθω - δυνάσθωσαν.

104. Ρήμα: μέμνημαι (: θυμάμαι), (θ. μνη-) Το ρ. μέμνημαι είναι παρακείμενος του ρήματος μιμνῄσκομαι με σημασία ενεστώτα. Σχηματίζεται στην οριστική, προστακτική, απαρέμφατο και μετοχή ομαλά , όπως ο παρακείμενος των βαρύτονων ρημάτων ( π.χ. λέλυμαι, λέλυσαι κτλ ), αλλά στην υποτακτική σχηματίζεται: α) μονολεκτικά με κατάληξη -ῶμαι: μεμνῶμαι, μεμννῇ, μεμνῆται κ.λπ. β) περιφραστικά, μεμνημένος, -η, -ον ὦ κ.λπ.

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

249

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ στην ευκτική σχηματίζεται: α) μονολεκτικά με κατάληξη -ῄμην: μεμνῄμην, μεμνῇο, μεμνῇτο κ.λπ. β) περιφραστικά, μεμνημένος, -η, -ον εἴην κ.λπ. Ενδεικτικός σχηματισμός του παρακειμένου μέμνημαι. Οριστική Υποτακτική

Ευκτική

Προστακτική Απαρ.

μέμνημαι μεμνῶμαι

μεμνῄμην

μέμνησαι μεμνῇ

μεμνῇο

μέμνησο

και μεμνημένος,-η,ον ὦ μεμνημένος,-η,ον ᾖς

250

Μετοχή

μεμνῆσθαι μεμνημένος, η, -ον

και μεμνημένος,-η,ον εἴην μεμνημένος,-η,ον εἴης

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

105. Ρήμα: κεῖμαι (: κείτομαι, είμαι τοποθετημένος), (θ. κει-) Το κεῖμαι είναι ενεστώτας με σημασία παρακειμένου του ρήματος τίθέμαι και έχει παρατατικό με σημασία υπερσυντελίκου: ἐκείμην Οι χρόνοι του σχηματίζονται με τον ακόλουθο τρόπο: Οριστική

Υποτακτική

Ευκτική

Προστ.

Απαρ.

Μετοχή

Ενεστ.

κεῖμαι κεῖσαι κεῖται κείμεθα κεῖσθε κεῖνται

κείμενος ὦ κείμενος ᾖς κέηται κείμενοι ὦμεν κέησθε κέωνται

κείμενος εἴην κείμενος εἴης κέοιτο κείμενοι εἴημεν κείμενοι εἴητε κέοιντο

κεῖσο κείσθω κεῖσθε κείσθων

κεῖσθαι

κείμενος κειμένη κείμενον

Παρατ.

ἐκείμην ἔκεισο ἔκειτο ἐκείμεθα ἔκεισθε ἔκειντο Ενδεικτικός σχηματισμός του μέλλοντα

Μέλλ.

Οριστική

Υποτακτική

Ευκτική

Προστακτική

Απαρ.

Μετοχή

κείσομαι κείσῃ

(κεισοίμην) (κείσοιο)

(κείσεσθαι)

(κεισόμενος, -η, ον)

Παρατηρήσεις: 1. Το ρήμα κεῖμαι όταν είναι σύνθετο ανεβάζει τον τόνο σε όλες τις εγκλίσεις, αλλά όχι στο απαρέμφατο. π.χ.: ρ. διάκειμαι → διάκεισαι, διάκεισο αλλά διακεῖσθαι, ρ. σύγκειμαι → σύγκεινται, σύγκεισθε αλλά συγκεῖσθαι, ρ. πρόσκειμαι → πρόσκεισθε, πρόσκεισθε αλλά προσκεῖσθαι. 2. Συνήθως απαντώνται οι τύποι της οριστικής, προστακτικής, του απαρεμφάτου και της μετοχής ενεστώτα και ο παρατατικός. 3. Ο μέλλοντας κείσομαι κλίνεται ομαλά.

Ασκήσεις

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

251

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ 1.

Να γίνει εγκλιτική αντικατάσταση των ρημάτων στα πρόσωπα που ζητούνται: Οριστική

Υποτακτική

Ευκτική

Προστ.

ρ.μέμνημαι β΄εν.: β΄πληθ.: ρ. κεῖμαι α΄εν.: γ΄πληθ.: ρ. δύναμαι γ΄εν.: α΄πληθ.: ρ. ἐπίσταμαι β΄εν.: γ΄εν.: 2. Να μεταφέρετε τους παρακάτω τύπους στον παρατατικό. α. ἐπίστανται β. δύνασαι γ. κεῖται δ. κάθησθε 3. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους και για τα τρία ρήματα: ἐπίσταμαι, δύναμαι, μέμνημαι. 1. β΄ενικό οριστ. παρατ. 2. γ΄πληθ. υποτ. ενεστ. 3. β΄ενικό προστ. ενεστ. 4. β΄πληθ. ευκτ. ενεστ. 5. α΄πληθ. οριστ. ενεστ. 4. Να κλιθεί η προστακτική ενεστώτα του ρήματος κεῖμαι, να γραφεί το β΄ ενικό οριστικής ενεστώτα και παρατατικού και να γίνει εγκλιτική αντικατάσταση του γ΄ ενικού μέλλοντα. 5. Να γράψετε στο ίδιο πρόσωπο του άλλου αριθμού τους ρηματικούς τύπους: 1. ἐπίστανται → 2. καταδυνάσθωσαν → 3. διάκειται → 4. κείσθω → 5. ὑπερδύναιτο → 6. ἐπίστασο → 7. ἀναμέμνησθε → 8. ἀνεμιμνῄσκετο →

252

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

106. Σύμπτυξη πρότασης σε μετοχή Μια δευτερεύουσα πρόταση συμπτύσσεται στο αντίστοιχο είδος μετοχής ως εξής: 1. Παραλείπεται ο σύνδεσμος εισαγωγής της δευτερεύουσας πρότασης. 2. Το ρήμα της δευτερεύουσας πρότασης μετατρέπεται σε μετοχή η οποία πλέον εντάσσεται στην (λογικά) προηγούμενη πρόταση. 3. Το υποκείμενο του ρήματος της δευτερεύουσας πρότασης γίνεται υποκείμενο της μετοχής. Από αυτό καθορίζεται αν η μετοχή που ζητείται θα είναι συνημμένη ή απόλυτη. Ειδικότερα: α) Αν το υποκείμενο (εννοούμενο ή μη) του ρήματος της δευτερεύουσας πρότασης είναι όρος που έχει ήδη συντακτική θέση, δηλαδή είναι υποκείμενο, αντικείμενο ή προσδιορισμός στο ρήμα ή σε άλλο ρηματικό τύπο της (λογικά) προηγούμενης πρότασης, τότε η μετοχή που ζητείται θα είναι συνημμένη. Συνεπώς πρέπει η μετοχή που θα σχηματιστεί να συναφθεί στον όρο αυτόν, ο οποίος θα γίνει το υποκείμενό της, και να συμφωνήσει στην πτώση, τον αριθμό και το γένος . Παραδείγματα: Καὶ εἰ ἐβούλετο τὰ δίκαια ποιεῖν, ἐδούλευεν ἂν Ἀλκέτῃ. (δευτερεύουσα εναντιωματική πρόταση) Καὶ βουλόμενος τὰ δίκαια ποιεῖν, ἐδούλευεν ἂν Ἀλκέτῃ. (επιρρηματική εναντιωματική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος) Ἡμεῖς οὔτε συνήλθομεν, ἵνα βασιλεῖ πολεμήσωμεν, οὔτε ἐπορευόμεθα ἐπὶ βασιλέα.(δευτερεύουσα τελική πρόταση) Ἡμεῖς οὔτε συνήλθομεν ὡς βασιλεῖ πολεμήσοντες οὔτε ἐπορευόμεθα ἐπὶ βασιλέα. (επιρρηματική τελική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος) β) Αν το υποκείμενο του ρήματος της δευτερεύουσας πρότασης δεν έχει συντακτική θέση στις λογικά προηγούμενες προτάσεις, η μετοχή που ζητείται θα είναι απόλυτη.  

Tο υποκείμενό της θα τεθεί σε πτώση γενική (γενική απόλυτη μετοχή) ή αιτιατική (αιτιατική απόλυτη μετοχή) κατά κανόνα αν προέρχεται από απρόσωπο ρήμα. Ο αριθμός και το γένος της γενικής απόλυτης μετοχής είναι ο αριθμός και το γένος του υποκειμένου του ρήματος της δευτερεύουσας πρότασης η οποία συμπτύσσεται σε μετοχή. Παραδείγματα: Ἐπειδὴ δὲ ἡμέρα ἐγένετο, ἐπορεύοντο ἐν δεξιᾷ ἔχοντες τὸν ἥλιον. (δευτερεύουσα χρονική πρόταση) Ἡμέρας δὲ γενομένης, ἐπορεύοντο ἐν δεξιᾷ ἔχοντες τὸν ἥλιον. (γενική απόλυτη επιρρηματική χρονική μετοχή) Εἰ μὴ ὑμεῖς ἤλθετε, ἐπορευόμεθα ἂν ἐπὶ βασιλέα.(δευτερεύουσα υποθετική πρόταση)

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

253

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ Μὴ ἐλθόντων ὑμῶν ἐπορευόμεθα ἂν ἐπὶ βασιλέα. (γενική απόλυτη επιρρηματική υποθετική μετοχή) 

Η αιτιατική απόλυτη μετοχή τίθεται σε αιτιατική πτώση ουδετέρου γένους κυρίως ενικού αριθμού και χρησιμοποιείται απρόσωπα. Παράδειγμα: Παρεκελεύοντό τε κραυγῇ οὐκ ὀλίγῃ χρώμενοι, ἐπειδὴ ἀδύνατον ἦν ἐν νυκτὶ ἄλλῳ τῳ σημῆναι. (δευτερεύουσα αιτιολογική πρόταση)

Παρεκελεύοντό τε κραυγῇ οὐκ ὀλίγῃ χρώμενοι, ἀδύνατον ὂν ἐν νυκτὶ ἄλλῳ τῳ σημῆναι. (αιτιατική απόλυτη επιρρηματική αιτιολογική μετοχή) 4. Η δευτερεύουσα αναφορική πρόταση συμπτύσσεται σε επιθετική μετοχή. Ιδιαίτερα όταν η δευτερεύουσα αναφορική πρόταση προσδιορίζει προηγούμενη δεικτική αντωνυμία συμπτύσσεται σεέναρθρη επιθετική μετοχή. Παράδειγμα: Οὗτος δέ τοί ἐστιν ὃς ἀπέκτεινεν αὐτούς. (δευτερεύουσα αναφορική πρόταση) Οὗτος δέ τοί ἐστιν ὁ ἀποκτείνας αὐτούς. (έναρθρη επιθετική μετοχή) 5. Το ρήμα της δευτερεύουσας πρότασης μετατρέπεται σε μετοχή του ίδιου χρόνου (ή του σχετικότερου από άποψη χρονικής βαθμίδας, αν δεν σχηματίζει μετοχή ο συγκεκριμένος χρόνος). Ανάλογα με το είδος, η μετοχή μπορεί να συνοδεύεται από τα: ὡς, αν πρόκειται για τελική μετοχή ἅτε, ὡς, ὥσπερ, αν πρόκειται για αιτιολογική μετοχή καί, καίπερ, καίτοι, οὐδέ, μηδέ, αν πρόκειται για εναντιωματική μετοχή. (βλέπε την σημασία τους στις αντίστοιχες μετοχές και στις αντίστοιχες δευτερεύουσες προτάσεις

Άσκηση 1. Να συμπτύξετε τις ακόλουθες δευτερεύουσες προτάσεις σε αντίστοιχες μετοχές, συμπεριλαμβάνοντας και τους όρους των μετοχών. 1. Ἐπεὶ Κλαζομενίων τινὲς ἐς τὴν Σπάρτην ἀφίκοντο, καὶ ὕβρει καὶ ἀλαζονείᾳ χρώμενοι τοὺς τῶν ἐφόρων θρόνους ἀσβόλῳ κατέχρισαν. Ἐπεὶ δὲ ἔμαθον οἱ ἔφοροι, οὐκ ἠγανάκτησαν, ἀλλὰ, ἐπεὶ τὸν δημόσιον κήρυκα ἐκάλεσαν, προσέταξαν αὐτὸν δημοσίᾳ κηρῦξαι τοῦτο δὴ τὸ θαυμαζόμενον «ἐξέστω Κλαζομενίοις ἀσχημονεῑν». 2. Δύναμαι συνεῖναι ἀνθρώποις, οἳ δύνανται ἀναλίσκειν. 3. Ὁρῶ ὅτι τὰ πράγματα δυσκολίαν ἔχουσιν. 4. Ἐστρατεύσαμεν δὲ ἐπ’ αὐτὸν ἵνα δοῦλον ἀντὶ βασιλέως ποιήσαιμεν καὶ ἀποκτείναιμεν. 5. Ἐὰν παραβῇ τις τοὺς νόμους, δώσει δίκην. 6. Ἱκανοί εἰσιν οἱ θεοὶ τοὺς μικροὺς, κἂν ἐν δεινοῖς ὦσιν, σῴζειν εὐπετῶς.

254

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Η ιστορία του Μιλτιάδη

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

255

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

25ο Θέμα Ο Περικλής πείθει τελικά τον λαό να υιοθετήσει την αμυντική του τακτική, που βασίζεται στην ναυτική οργάνωση.

Ἀ

ναχωρησάντων δέ αὐτῶν οἱ Ἀθηναῖοι φυλακάς κατεστήσαντο κατά γῆν καὶ κατά θάλατταν, ὥσπερ δή ἔμελλον διά παντός τοῦ πολέμου φυλάξειν· καὶ χίλια τάλαντα ἀπό τῶν ἐν τῇ ἀκροπόλει

χρημάτων ἔδοξεν αὐτοῖς ἐξαίρετα ποιησαμένοις χωρίς θέσθαι καὶ μή ἀναλοῦν, ἀλλ’ ἀπό τῶν ἄλλων πολεμεῖν· ἤν δέ τις εἴπῃ ἤ ἐπιψηφίσῃ κινεῖν τά χρήματα ταῦτα ἐς ἄλλο τι, ἤν μή οἱ πολέμιοι νηΐτῃ στρατῷ ἐπιπλέωσι τῇ πόλει καὶ δέῃ ἀμύνασθαι, θάνατον ζημίαν ἐπέθεντο· τριήρεις τε μετ’ αὐτῶν ἐξαιρέτους ἑκατόν ἐποιήσαντο κατά τόν ἐνιαυτόν ἕκαστον τάς βελτίστας, καὶ τριηράρχους αὐταῖς, ὧν μή χρῆσθαι μηδεμιᾷ ἐς ἄλλο τι ἤ μετά τῶν χρημάτων περί τοῦ αὐτοῦ κινδύνου, ἤν δέῃ. ΘΟΥΚΥΔΙΔΗ: ΙΙ, 24

Λεξιλόγιο ἡ φυλακή: α) η φύλαξη, η φρούρηση· β) η φρουρά, το σώμα των φυλάκων· φυλακάς καθίσταμαι: βάζω φρουρές, σκοπιές ὁ, ἡ ἐξαίρετος, τό ἐξαίρετον: διαλεκτός, ξεχωριστός· ἐξαίρετον ποιοῦμαι τι: ξεχωρίζω στην άκρη χωρίς: α) ως επίρρημα: χωριστά, μεμονωμένα· μέλλω + τελικό απαρέμφατο: σκοπεύω να, πρόκειται να … ἀναλίσκω και ἀναλόω –ῶ: α) δαπανώ, ξοδεύω, σπαταλώ· β) σκοτώνω, εξαφανίζω ἐπιψηφίζω: θέτω σε ψηφοφορία, παρουσιάζω για ψήφιση νηίτης –ου (από το ναῦς): αυτός που ανήκει στο πλοίο, στο καράβι· ο ναυτικός· αυτός που αποτελείται από καράβι, ο στόλος

ὁ νηίτης στρατός: ο στόλος κινῶ τά χρήματα: ξοδεύω ἐπιπλέω + δοτική: επιτίθέμαι εναντίον κάποιου ἡ ζημία: α) η βλάβη, η ζημία, η απώλεια· β) η χρηματική ποινή, το πρόστιμο· γ) η ποινή, η τιμωρία θάνατον ζημίαν προστίθημι: ορίζω το θάνατο ως ποινή ζημιῶ τινα: τιμωρώ, ιδίως με πρόστιμο, με χρηματική ποινή ὁ ἐνιαυτός (από το ἔνος): το έτος ὁ τριήραρχος (από το τριήρης + ἄρχω): α) ο κυβερνήτης ή και ο χορηγός της τριήρουςς

Τι θα μάθω 4. Γραμματική: κλίση των αόριστων Β΄: ἔβην, ἔγνων, ἔδραν, ἔφυν, ἐρρύην 5. Συντακτικό: ΠΛΑΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣ 6. Αρχικί χρόνοι: ταράττω, τάττω, τελῶ, τείνω, τέμνω, τίθημι

Η ΚΛΙΣΗ ΤΩΝ ΑΟΡΙΣΤΩΝ Β΄: ἔβην, ἔγνων, ἔδραν, ἔφυν, ἐρρύην Ορισμένα βαρύτονα ρήματα της α΄ συζυγίας (ρήματα σε -ω) σχηματίζουν τον αόριστο β΄ κατά τα ρήματα σε -μικαι κλίνονται όπως ο αόριστος ἔστην.

256

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Παραδείγματα:

97. ρ. βαίνω (θ.ισχυρό βη-, θ.αδύνατο βα-) Οριστική

Υποτακτική

Ευκτική

Προστακτική

Απαρέμφατο

Μετοχή

ἔβην ἔβης ἔβη ἔβημεν ἔβητε ἔβησαν

βῶ βῇς βῇ βῶμεν βῆτε βῶσι(ν)

βαίην βαίης βαίη βαίημεν / βαῖμεν βαίητε / βαῖτε βαίησαν / βαῖεν

βῆθι βήτω βῆτε βάντων / βήτωσαν

βῆναι

βὰς βᾶσα βὰν

107. ρ. γιγνώσκω (θ. ισχυρό γνω-, θ.αδύνατο γνο-) Οριστική

Υποτακτική

Ευκτική

Προστακτική

Απαρέμφατο

Μετοχή

ἔγνων ἔγνως ἔγνω ἔγνωμεν ἔγνωτε ἔγνωσαν

γνῶ γνῷς γνῷ γνῶμεν γνῶτε γνῶσι(ν)

γνοίην γνοίης γνοίη γνοίημεν / γνοῖμεν γνοίητε / γνοῖτε γνοίησαν / γνοῖεν

γνῶθι γνώτω γνῶτε γνόντων / γνώτωσαν

γνῶναι

γνοὺς γνοῦσα γνὸν

108. ρ. (ἀπο) διδράσκω (θ.ισχυρό δρᾱ-, θ.αδύνατο δρᾰ-) Οριστική

Υποτακτική

Ευκτική

Προστακτική

(ἀπ)έδραν (ἀπ)έδρας (ἀπ)έδρα (ἀπ)έδραμεν (ἀπ)έδρατε (ἀπ)έδρασαν

(ἀπο)δρῶ (ἀπο)δρᾷς (ἀπο)δρᾷ (ἀπο)δρῶμεν (ἀπο)δρᾶτε (ἀπο)δρῶσι(ν)

(ἀπο)δραίην (ἀπο)δραίης (ἀπο)δραίη (ἀπο)δραίημεν / (ἀπο)δραῖμεν (ἀπο)δραίητε / (ἀπο)δραῖτε (ἀπο)δραίησαν/ (ἀπο)δραῖεν

(ἀπό)δραθι (ἀπο)δράτω (ἀπό)δρατε (ἀπο)δράντων / (ἀπο)δράτωσαν

Απαρέμφατο

Μετοχή

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

257

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

(ἀπο)δρᾶναι

(ἀπο)δρὰς (ἀπο)δρᾶσα (ἀπο)δρὰν

109. ρ. φύομαι (θ.ισχυρό φῡ-, θ.αδύνατο φῠ-) Οριστική

Υποτακτική

Ευκτική (σπάνια χρησιμοποιείται)

Προστακτική

Απαρέμφατο

Μετοχή

ἔφυν ἔφυς ἔφυ ἔφυμεν ἔφυτε ἔφυσαν

φύω φύῃς φύῃ φύωμεν φύητε φύωσι(ν)

φύοιμι φύοις φύοι (φύη / φυίη) φύοιμεν φύοιτε φύοιεν

φῦναι

φὺς φῦσα φὺν

110. ρ. ῥέω (θ.ισχυρό ῥυη-, θ.αδύνατο ῥυε-) Οριστική

Υποτακτική

Ευκτική (σπάνια χρησιμοποιείται)

Προστακτική

Απαρέμφατο

Μετοχή

ἐρρύην ἐρρύης ἐρρύη ἐρρύημεν ἐρρύητε ἐρρύησαν

ῥυῶ ῥυῇς ῥυῇ ῥυῶμεν ῥυῆτε ῥυῶσι(ν)

ῥυείην ῥυείης ῥυείη ῥυείημεν / ῥυεῖμεν ῥυείητε / ῥυεῖτε ῥυείησαν / ῥυεῖεν

ῥυῆναι

ῥυεὶς ῥυεῖσα ῥυὲν

Ενδεικτικός σχηματισμός των σύνθετων ρημάτων: ρ.διαβαίνω

α΄εν. β΄εν.

Οριστική

Υποτακτική

Ευκτική

Προστακτική

Απαρέμφατο

Μετοχή

διέβην διέβης

διαβῶ διαβῇς

διαβαίην διαβαίης

διάβηθι

διαβῆναι

διαβὰς διαβᾶσα διαβὰν

ρ. καταγιγνώσκω

α΄εν. β΄εν.

Οριστική

Υποτακτική

Ευκτική

Προστακτική

Απαρέμφατο

Μετοχή

κατέγνων κατέγνως

καταγνῶ καταγνῷς

καταγνοίην καταγνοίης

κατάγνωθι

καταγνῶναι

καταγνοὺς καταγνοῦσα καταγνὸν

Παρατηρήσεις 1.

Όταν τα ρήματα αυτά είναι σύνθετα, στην προστακτική ενεργητικής και μέσης φωνής ανεβάζουν τον τόνο εάν το επιτρέπει η λήγουσα. π.χ.: ρ. ἀποδιδράσκω → ἀπόδραθι, ἀποδράτω, ἀπόδρατε, ἀποδράντων. ρ. ἀποβαίνω → ἀπόβηθι, ἀποβήτω, ἀπόβητε, ἀποβάντων.

258

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ 2.

Οι ονοματικοί τύποι, όπου τονίζονται απλοί, εκεί τονίζονται και σύνθετοι. π.χ.: ρ. φύομαι → φῦναι, φὺς ρ. ἀναφύομαι → ἀναφῦναι, ἀναφὺς

Κατάλογος των ρημάτων που σχηματίζουν αόριστο β΄ κατά τα ρήματα σε -μι: Ενεστώτας

Αόριστος β΄

ἁλίσκομαι βαίνω γηράσκω γιγνώσκω (ἀπο)διδράσκω δύομαι ζήω,-ῶ ῥέω φθάνω φύομαι

ἑάλων / ἥλων ἔβην ἐγήραν ἔγνων (ἀπ)έδραν ἔδυν ἐβίων ἐρρύην ἔφθην ἔφυν

Παρατηρήσεις: 1. 2. 3. 4.

Μόνο τα ρήματα βαίνω, γιγνώσκω και διδράσκω σχηματίζουν αόριστο β΄ σε όλες τις εγκλίσεις. Οι αόριστοι β΄ ἔφθην, ἐρρύην, ἑάλων, ἐβίων και ἔφυν δεν σχηματίζουν προστακτική. Ο αόριστος ἔδυν δεν σχηματίζει ευκτική. Ο αόριστος ἐγήραν σχηματίζει μόνο οριστική και ονοματικούς τύπους.

Ασκήσεις 1. Να συμπληρώσετε τον πίνακα με τους κατάλληλους τύπους του αορίστου β΄ στα πρόσωπα που ζητούνται. Οριστική

Υποτακτική

Ευκτική

Προστακτική

ρ. ἀναβαίνω (ὑμεῖς) ρ. ζῶ (σὺ) ρ. φθάνω (οὗτος) ρ. ῥέω (ὑμεῖς) ρ. ἐκφύομαι (ἐγὼ) ρ. ἀποδιδράσκω (σὺ) ρ. μεταγιγνώσκω (οὗτος)

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

259

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

ρ. ἁλίσκομαι (οὗτοι) ρ. διαρρέω (ἡμεῖς) ρ. φύομαι (ἡμεῖς) 2. Να μεταφέρετε καθέναν από τους τύπους που δίνονται στον αντίστοιχο τύπο του αόριστου β΄.  κατάβαινε  ἁλίσκῃ  ἐγνωκὼς ἴσθι  ἀναδύεσθαι  βιωσοίμην  προσβεβηκέναι  διαγνωσόμενος  διαδράσομαι  ῥέοιεν  πέφυκε 3. Να κλίνετε τον ενεργητικό αόριστο β΄ του ρήματος ἀποδιδράσκω σε όλες τις εγκλίσεις του. 4. Να γίνει χρονική αντικατάσταση των ρηματικών τύπων: βιῴη – ἀνάγνωθι – κατάβηθι. 5. Να γράψετε στο ίδιο πρόσωπο του άλλου αριθμού τους παρακάτω τύπους και να σχηματίσετε τους ονοματικούς τύπους του χρόνου όπου βρίσκονται: κατέγνωσαν → διαβῶσι → ἀποδραῖτε → ἑάλω → διάγνωθι → ἁλοίην →

Μετατροπή απο τον ευθύ στον πλάγιο λόγο (Ι) Α. Οι κύριες προτάσεις στον πλάγιο λόγο i. Οι κύριες προτάσεις κρίσεως μετατρέπονται στον πλάγιο λόγο σε ειδική πρόταση, ειδικό απαρέμφατο, κατηγορηματική μετοχή, ανάλογα με το είδος του ρήματος εξάρτησης. ii. Οι κύριες προτάσεις επιθυμίας στον πλάγιο λόγο μετατρέπονται σε τελικό απαρέμφατο. iii. Οι ευθείες ερωτηματικές προτάσεις στον πλάγιο λόγο μετατρέπονται σε πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις.

Ο ρηματικός τύπος στον πλάγιο λόγο διατηρεί τον χρόνο που είχε στον ευθύ λόγο.

260

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

110. Κύρια πρόταση κρίσεως στον πλάγιο λόγο 1. Eιδική πρόταση, όταν εξαρτάται από λεκτικά, γνωστικά, αισθητικά, δεικτικά ρήματα και μνήμης, μάθησης. Οι εγκλίσεις των προτάσεων κρίσεως στον πλάγιο λόγο: Διατηρείται η οριστική και στον πλάγιο λόγο όταν το ρήμα εξάρτησης είναι αρκτικού χρόνου (π.χ. α). Τρέπεται σε ευκτική του πλαγίου λόγου η οριστική όταν το ρήμα εξάρτησης είναι ιστορικού χρόνου(π.χ. β). Οι δυνητικές εγκλίσεις (οριστική και ευκτική) διατηρούνται ανεξάρτητα από τον χρόνο του ρήματος εξάρτησης (π.χ. γ, δ, ε, στ). ΠΙΝΑΚΑΣ ΜΕΤΑΤΡΟΠΗΣ ΤΟΥ ΕΥΘΕΟΣ ΛΟΓΟΥ ΣΕ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΑ ΕΙΔΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ. ΕΥΘΥΣ ΛΟΓΟΣ (ΠΡΟΤΑΣΗ ΚΡΙΣΕΩΣ)

ΡΗΜΑ ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ

ΠΛΑΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣ (ΕΙΔΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ)

Σωκράτης οὐ νομίζει θεούς. (οριστική)

λέγει →

α. Οὗτος λέγει ὅτι Σωκράτης οὐ νομίζειθεούς. β. Οὗτος εἶπεν ὅτι Σωκράτης οὐ νομίζοιθεούς.

εἶπεν →

Σωκράτης οὐ ἂν ἐνόμισε θεούς. (δυνητική οριστική)

λέγει → εἶπεν →

Σωκράτης οὐκ ἂν νενομικὼς εἴη θεούς. (δυνητική ευκτική)

λέγει → εἶπεν →

γ. Οὗτος λέγει ὅτι Σωκράτης οὐκ ἂν ἐνόμισεν θεούς. δ. Οὗτος εἶπεν ὅτι Σωκράτης οὐκ ἂν ἐνόμισεν θεούς. ε. Οὗτος λέγει ὅτι Σωκράτης οὐκ ἂν νενομικὼς εἴη θεούς. στ. Οὗτος εἶπεν ὅτι Σωκράτης οὐκ ἂν νενομικὼς εἴη θεούς.

2. Ειδικό απαρέμφατο όταν εξαρτάται:  από ρήματα λεκτικά, δοξαστικά, δηλωτικά, λεκτικά, γνωστικά, αισθητικά, δεικτικά,  από το ρήμα φημὶ  και από τα ρήματα ἐλπίζω, ὄμνυμι, προσδοκῶ, ἐπαγγέλλομαι, ὑπισχνοῦμαι. Το ρήμα του ευθέος λόγου μετατρέπεται στον πλάγιο λόγο σε απαρέμφατο ως εξής: Κάθε έγκλιση μετατρέπεται σε απαρέμφατο (π.χ. α-στ). Η δυνητική έγκλιση μετατρέπεται σε δυνητικό απαρέμφατο (π.χ. β, γ, ε, στ).

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

261

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Ο χρόνος του ρήματος εξάρτησης δεν επηρεάζει το απαρέμφατο. Ο χρόνος του ρήματος του ευθέος λόγου καθορίζει τον χρόνο του απαρεμφάτου. Δηλαδή: Έγκλιση ενεστώτα ή παρατατικού → απαρέμφατο ενεστώτα (π.χ. α, β). Έγκλιση μέλλοντα → απαρέμφατο μέλλοντα (π.χ. δ). Έγκλιση αορίστου → απαρέμφατο αορίστου (π.χ. ε). Έγκλιση παρακειμένου ή υπερσυντελίκου → απαρέμφατο παρακειμένου (π.χ. στ). Kατά τη μετατροπή του ευθέος λόγου σε απαρέμφατο ελέγχουμε αν έχουμε ταυτοπροσωπία ή ετεροπροσωπία.  

Στην περίπτωση της ταυτοπροσωπίας το ρήμα εξάρτησης και το απαρέμφατο έχουν το ίδιο υποκείμενο, σε πτώση ονομαστική (π.χ. δ, στ). Στην περίπτωση της ετεροπροσωπίας το απαρέμφατο έχει διαφορετικό υποκείμενο από το ρήμα εξάρτησης, σε πτώση αιτιατική (π.χ. α, β, γ, ε). ΠΙΝΑΚΑΣ ΜΕΤΑΤΡΟΠΗΣ ΤΟΥ ΕΥΘΕΟΣ ΛΟΓΟΥ ΣΕ ΕΙΔΙΚΟ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ.

ΕΥΘΥΣ ΛΟΓΟΣ (ΠΡΟΤΑΣΗ ΚΡΙΣΕΩΣ)

ΡΗΜΑ ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ

ΠΛΑΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣ (ΕΙΔΙΚΟ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ)

Σωκράτης οὐ νομίζει θεούς. (οριστική)

λέγουσιν / εἶπον → (Οὗτοι)

α. Οὗτοι λέγουσιν / εἶπονΣωκράτη οὐ νομίζειν θεούς.

Σωκράτης οὐκ ἂν ἐνόμιζε θεούς. (δυνητική οριστική)

λέγουσιν / εἶπον → (Οὗτοι)

β. Οὗτοι λέγουσιν / εἶπονΣωκράτη οὐκ ἂν νομίζειν θεούς.

Σωκράτης οὐκ ἂν νομίζοι θεούς. (δυνητική ευκτική)

λέγουσιν / εἶπον → (Οὗτοι)

γ. Οὗτοι λέγουσιν / εἶπονΣωκράτη οὐκ ἂν νομίζειν θεούς.

Οἱ στρατιῶται ταῦτα ποιήσουσι. (οριστική)

φασὶ / ἔφασαν → (Οἱ στρατιῶται)

δ. Οἱ στρατιῶται φασὶ / ἔφασανταῦτα ποιήσειν.

Οἱ στρατιῶται ταῦτα ἂν ἐποίησαν. (δυνητική οριστική)

φησὶ / ἔφη → (Οὗτος)

ε. Οὗτοι φησὶ / ἔφη τοὺς στρατιώτας ταῦτα ἂν ποιῆσαι.

Οἱ στρατιῶται ταῦτα ἂν

φασὶ / ἔφασαν → (Οἱ

στ. Οἱ στρατιῶται φασὶ /

262

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

πεποιηκότες εἶεν. (δυνητική ευκτική)

στρατιῶται)

ἔφασανταῦτα ἂν πεποιηκέναι.

3. Κατηγορηματική μετοχή Όταν εξαρτάται από γνωστικά, αισθητικά, δείξης, αγγελίας, ελέγχου, μνήμης, μάθησης ρήματα. Το ρήμα του ευθέος λόγου μετατρέπεται στον πλάγιο λόγο σε κατηγορηματική μετοχή ως εξής: Κάθε έγκλιση μετατρέπεται σε μετοχή. Η δυνητική έγκλιση μετατρέπεται σε δυνητική μετοχή. Ο χρόνος του ρήματος εξάρτησης δεν επηρεάζει τη μετοχή. Ο χρόνος του ρήματος του ευθέος λόγου καθορίζει τον χρόνο της μετοχής. Δηλαδή: Έγκλιση ενεστώτα ή παρατατικού → μετοχή ενεστώτα (π.χ. α, ε). Έγκλιση μέλλοντα → μετοχή μέλλοντα (π.χ. β). Έγκλιση αορίστου → μετοχή αορίστου (π.χ. γ, στ). Έγκλιση παρακειμένου ή υπερσυντελίκου → μετοχή παρακειμένου (π.χ. δ, ζ).

Η κατηγορηματική μετοχή του πλαγίου λόγου, όταν είναι συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος εξάρτησης, τίθεται σε πτώση ονομαστική και συμφωνεί με το υποκείμενο σε γένος, αριθμό και πτώση: ΠΙΝΑΚΑΣ ΜΕΤΑΤΡΟΠΗΣ ΤΟΥ ΕΥΘΕΟΣ ΛΟΓΟΥ ΣΕ (ΣΥΝΗΜΜΕΝΗ ΣΤΟ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ) ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΗ ΜΕΤΟΧΗ ΕΥΘΥΣ ΛΟΓΟΣ

ΡΗΜΑ ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ

ΠΛΑΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣ

Τιμῶμαι ὑπὸ πάντων. (οριστική ενεστώτα) Ἐτιμώμην ὑπὸ πάντων. (παρατατικός)

Οἶδα / Ἔγνων →

α. (Ἐγὼ) οἶδα / ἔγνων τιμώμενοςὑπὸ πάντων.

Τιμηθήσομαι ὑπὸ πάντων. (οριστική μέλλοντα)

Οἶδα / Ἔγνων →

β. (Ἐγὼ) οἶδα / ἔγνων τιμηθησόμενος ὑπὸ πάντων.

Ἐτιμησάμην ἂν ὑπὸ πάντων. (δυνητική οριστική αορίστου)

Οἶδα / Ἔγνων →

γ. (Ἐγὼ) οἶδα / ἔγνων τιμησάμενος ἂν ὑπὸ πάντων.

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

263

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Τετιμημένος εἴην ἂν ὑπὸ πάντων. (δυνητική ευκτική παρακειμένου)

Οἶδα / Ἔγνων →

δ. (Ἐγὼ) οἶδα / ἔγνων τετιμημένος ἂν ὑπὸ πάντων.

Η κατηγορηματική μετοχή του πλαγίου λόγου, όταν είναι συνημμένη στο αντικείμενο του ρήματος εξάρτησης, τίθεται σε πλάγια πτώση και συμφωνεί με το υποκείμενό της σε γένος, αριθμό και πτώση:

ΠΙΝΑΚΑΣ ΜΕΤΑΤΡΟΠΗΣ ΤΟΥ ΕΥΘΕΟΣ ΛΟΓΟΥ ΣΕ (ΣΥΝΗΜΜΕΝΗ ΣΤΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ) ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΗ ΜΕΤΟΧΗ.

ΕΥΘΥΣ ΛΟΓΟΣ

ΡΗΜΑ

ΠΛΑΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣ

ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ ΕΥΘΥΣ ΛΟΓΟΣ

ΡΗΜΑ

ΠΛΑΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣ

ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ Κῦρος ἐν Κιλικίᾳ ἂν ἐγένετο.

Γιγνώσκομεν /

στ. Γιγνώσκομεν /

(δυνητική οριστική αορίστου)

Ἔγνωμεν →

Ἔγνωμεν Κῦρον ἐν Κιλικίᾳ ἂν γενόμενον.

Κῦρος ἐν Κιλικίᾳ ἂν γεγονὼς εἴη.

Γιγνώσκομεν /

ζ.Γιγνώσκομεν /

(δυνητική ευκτική παρακειμένου)

Ἔγνωμεν →

Ἔγνωμεν Κῦρον ἐν Κιλικίᾳ ἂν γεγονότα.

264

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

26ο Θέμα Ο λαοφιλής Αλκιβιάδης επιστρέφει ζητώντας δικαιοσύνη.

αταπλέοντος δ' αὐτοῦ ὅ τε ἐκ τοῦ Πειραιῶς καὶ ὁ ἐκ τοῦ ἄστεως ὄχλος ἡθροίσθη πρὸς τὰς ναῦς, θαυμάζοντες καὶ ἰδεῖν βουλόμενοι τὸν Ἀλκιβιάδην, λέγοντες ὅτι ὡς κράτιστος εἴη τῶν

πολιτῶν καὶ μόνος οὐ δικαίως φύγοι, ἐπιβουλευθεὶς δὲ ὑπὸ τῶν ἔλαττον ἐκείνου δυναμένων μοχθηρότερά τε λεγόντων καὶ πρὸς τὸ αὑτῶν ἴδιον κέρδος πολιτευόντων· ἐθέλοντος δὲ τότε κρίνεσθαι παραχρῆμα τῆς αἰτίας ἄρτι γεγενημένης ὡς ἠσεβηκότος εἰς τὰ μυστήρια, ὑπερβαλλόμενοι οἱ ἐχθροὶ τὰ δοκοῦντα δίκαια εἶναι ἀπόντα αὐτὸν ἐστέρησαν τῆς πατρίδος· ἐν ᾧ χρόνῳ ὑπὸ ἀμηχανίας δουλεύων ἠναγκάσθη μὲν θεραπεύειν τοὺς ἐχθίστους, κινδυνεύων ἀεὶ παρ' ἑκάστην ἡμέραν ἀπολέσθαι· ΞΕΝΟΦΩΝ, ΕΛΛΗΝΙΚΑ, Α, 5, 13-15

Λεξιλόγιο καταπλέω : πλέω προς τα παράλια φεύγω : φεύγω από την πατρίδα μου εξαιτίας ενός εγκλήματος,τρέπομαι σε φυγή, οἱ φεύγοντες : οι εξόριστοι ὁ φεύγων : κατηγορούμενος, εναγόμενος, φεύγω γραφήν ή δίκην : δικάζομαι ως κατηγορούμενος για κάτι, το έγκλημα τίθεται σε γεν., φεύγω φόνου (ενν. δίκην), κατηγορούμαι για φόνο φεύγω ἀσεβείας ὑπό τινος, κατηγορούμαι ως ασεβής ή καταγγέλλομαι από κάποιον ἐπι-βουλεύω : σχεδιάζω κακό ή συνωμοτώ εναντίον +δοτ., μηχανορραφώ εναντίον πολῑτεύω : ζω ως πολίτης ή ελεύθερος πολίτης, ασκώ τη διοίκηση της κυβέρνησης, ανακατεύομαι με τα πολιτικά, διοικώ μοχθηρός-ά-όν κλητ. μόχθηρε : κατώτερος, μηδαμινός, δύστυχος, ταλαίπωρος, πονηρός, πανούργος ἴδιος -α, -ον : ιδιωτικός, ιδιαίτερος, διακεκριμένος τὰ ἴδια : ιδιωτικές υποθέσεις, ιδιωτικά συμφέροντα, ιδιωτικά ζητήματα

ἴδια πράττειν : φροντίζω για τις δικές μου υποθέσεις ἰδίᾳ : μεμονωμένα, ιδιαιτέρως, ξεχωριστά δημοσίᾳ : με κρατικά έξοδα, στος δημόσιες υποθέσεις κρίνω : προσάγω σε δίκη, καταδικάζω κρίνω, επιλέγω, αποφασίζω παραχρῆμα : αμέσως αἰτία : ψόγος, μομφή, κατηγορία εἰς τὰ μυστήρια : Ελευσίνια μυστήρια στερέω-ῶ: αποστερώ, αφαιρώ +αιτ. + γεν. ἀμηχᾰνία : δυσκολία, έλλειψη μέσων, ένδεια, ανικανότητα, ανεπάρκεια, αδυναμία δουλεύω : είμαι δούλος, +δοτ. σε κάποιον, παρά τινι, υπηρετώ ως δούλος ή είμαι υποταγμένος θερᾰπεύω : είμαι υπηρέτης, προσφέρω υπηρεσία, φροντίζω ἀπ-όλλῡμι ή –ύω : καταστρέφω φονεύω, σκοτώνω, αφανίζω ἄρτι : επίρρ. + χρον. μτχ., μόλις, πριν από λίγο, ακριβώς, τώρα

Τι θα μάθω 1. Γραμματική: κλίση των ρημάτων εἶμι, φημί, οἶδα 2. Συντακτικό: : ΠΛΑΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣ Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

265

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ 3. Αρχικοί χρόνοι: τίκτω, τιμῶ, τιμωρῶ, τίνω, τρέπω, τρέφω

Η κλίση των ρημάτων εἶμι, φημί, οἶδα Τα ρήματα εἶμι, φημὶ και οἶδα κλίνονται εν μέρει σύμφωνα με τα ρήματα σε –μι όμως παρουσιάζουν διάφορες ανωμαλίες.

111. Ρήμα εἶμι (θ. ισχυρό εἰ-, θ. αδύνατο ἰ-) (: θα πάω) ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ Οριστική εἶμι εἶ εἶσι(ν) ἴμεν ἴτε ἴασι(ν)

Υποτακτική ἴω ἴῃς ἴῃ ἴωμεν ἴητε ἴωσι(ν)

Ευκτική ἴοιμι/ἰοίην ἴοις/ἰοίης ἴοι/ἰοίη ἴοιμεν ἴοιτε ἴοιεν

ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ Προστακτική

Απαρέμφατο

ἴθι ἴτω ἴτε ἰόντων/ἴτωσαν

ἰέναι Μετοχή ἰὼν ἰοῦσα ἰὸν

Οριστική ᾖα/ᾔειν ᾔεις/ᾔεισθα ᾔει ᾖμεν ᾖτε ᾖσαν/ᾔεσαν

Παρατηρήσεις: 1. Η οριστική ενεστώτα του εἶμι χρησιμοποιείται ως οριστική μέλλοντα του ρήματος ἔρχομαι και οπαρατατικός του εἶμι χρησιμοποιείται ως παρατατικός του ρήματος ἔρχομαι. Το ρήμα ἔρχομαιαναπληρώνεται στην υποτακτική, ευκτική, προστακτική, απαρέμφατο και μετοχή ενεστώτα από τους τύπους του εἶμι. Οι αρχικοί χρόνοι του ρήματος ἔρχομαι είναι οι εξής: Αρχικοί χρόνοι

Ενεστώτας

ἔρχομαι

Παρατατικός

ᾖα/ἤειν

Μέλλοντας

εἶμι

Αόριστος β'

ἦλθον

10. Παρακείμενος

11. ἐλήλυθα

12. Υπερσυντέλικος

13. ἐληλύθειν

266

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

112. Β. Ρήμα φημὶ (θ. ισχυρό φη-, θ. αδύνατο φᾰ-) (: λέω, ισχυρίζομαι, συμφωνώ) ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ Οριστική φημὶ φὴς/φῂς φησὶ(ν) φαμὲν φατὲ φασὶ(ν)

Υποτακτική φῶ φῇς φῇ φῶμεν φῆτε φῶσι(ν)

Ευκτική φαίην φαίης φαίη φαίημεν/(φαῖμεν) φαίητε/(φαῖτε) φαίησαν/(φαῖεν)

ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ Προστακτική φάθι φάτω φάτε φάντων/φάτωσαν

Απαρέμφατο φάναι Μετοχή φάσκων φάσκουσα φάσκον

Οριστική ἔφην ἔφησθα/ἔφης ἔφη ἔφαμεν ἔφατε ἔφασαν

Παρατηρήσεις: 1. Το ρήμα φημὶ έχει ισχυρό θέμα φη- και ασθενές θέμα φᾰ-. Από το θέμα φη- σχηματίζονται: ο ενικός αριθμός της οριστικής ενεστώτα και παρατατικού και η υποτακτική ενεστώτα. Από το θέμα φᾰ- σχηματίζονται οι υπόλοιποι τύποι. 2. Ο παρατατικός ἔφην, η υποτακτική, η ευκτική, το απαρέμφατο και η μετοχή του ρήματος φημὶ έχουνσημασία αορίστου. 3. Τα σύνθετα του ρήματος φημὶ, στην οριστική και προστακτική ενεστώτα, ανεβάζουν τον τόνο, εάν το επιτρέπει η λήγουσα.

π.χ.: φημὶ → σύμφημι, σύμφης κ.λπ. φάθι → σύμφαθι, συμφάτω κ.λπ. Οι σημασίες του ρήματος φημὶ είναι α) ισχυρίζομαι και β) λέω. α) όταν σημαίνει «ισχυρίζομαι», σχηματίζει τον μέλλοντα και τον αόριστο από το θέμα του: φήσω, ἔφησα. β) όταν σημαίνει «λέω», σχηματίζει τον μέλλοντα και τον αόριστο από το ρήμα λέγω: λέξω/ἐρῶ, εἶπον. Το ρήμα σύνθετο με τις προθέσεις σύν, κατά, ἀπὸ και ἀντὶ αποκτά τις παρακάτω σημασίες:

σύμφημι : συμφωνώ, ομολογώ κατάφημι : λέω ναι, βεβαιώνω ἀπόφημι : δεν συμφωνώ, αρνούμαι ἀντίφημι : ισχυρίζομαι το αντίθετο, αντιλέγω οὔ φημι + απαρέμφατο : αρνούμαι Οι δισύλλαβοι τύποι της οριστικής ενεστώτα του ρήματος φημὶ είναι εγκλιτικοί. π.χ.

Ἐγὼ δέ φημι πρῶτα μὲν δῆμον ξύμπαν ὠνομάσθαι, ὀλιγαρχίαν δὲ μέρος. Οὔ φησι. καίτοι πόλλ' ἐπεστράφη πέδον. Ἡμεῖς δὲ μηδίσαι μὲν αὐτοὺς οὔ φαμεν. Ἃ δὲ τελευταῖά φατε ἀδικηθῆναι. Τοιαῦτά φασι τὸν ἀγαθὸν Κρέοντα σοὶ κἀμοί, κηρύξαντ' ἔχειν. Οι αρχικοί χρόνοι του ρήματος φημὶ είναι οι εξής: Αρχικοί χρόνοι

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

267

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Ενεστώτας

φημὶ

Παρατατικός

ἔφην

Μέλλοντας

φήσω

Αόριστος β'

ἔφησα

Παρακείμενος

Υπερσυντέλικος

113. Γ. Το ρήμα οἶδα (θ. ισχυρό εἰδ-/οἰδ-, θ. αδύνατο ἰδ-) (: γνωρίζω) ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ Οριστική οἶδα οἶσθα οἶδε ἴσμεν ἴστε ἴσασι(ν)

Υποτακτική εἰδῶ εἰδῇς εἰδῇ εἰδῶμεν εἰδῆτε εἰδῶσι(ν)

Ευκτική εἰδείην εἰδείης εἰδείη εἰδείημεν/(εἰδεῖμεν) εἰδείητε/(εἰδεῖτε) εἰδείησαν/(εἰδεῖεν)

ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ Προστακτική ἴσθι ἴστω ἴστε ἴστων/ἴστωσαν

Απαρέμφατο εἰδέναι Μετοχή εἰδὼς εἰδυῖα εἰδὸς

Οριστική ᾔδειν/ᾔδη ᾔδεις/ᾔδησθα ᾔδει/ᾔδειν ᾔδεμεν/ᾖσμεν ᾔδετε/ᾖστε ᾔδεσαν/ᾖσαν

Παρατηρήσεις: 1. Το ρήμα οἶδα είναι παρακείμενος β΄ του άχρηστου ρήματος εἴδω και έχει σημασία ενεστώτα. 2. Ο υπερσυντέλικος ᾔδειν/ᾔδη κ.λπ. έχει σημασία παρατατικού. 3. Τα σύνθετα του ρήματος οἶδα ανεβάζουν τον τόνο στην οριστική και προστακτική, εάν το επιτρέπει η λήγουσα.

π.χ.: οἶδα → κάτοιδα, κάτοισθα κ.λπ. ἴσθι → κάτισθι, κατίστω κ.λπ. Ο αόριστος β΄, ο παρακείμενος και ο υπερσυντέλικος αναπληρώνονται από το ρήμα γιγνώσκω. Οι αρχικοί χρόνοι λοιπόν του ρήματος οἶδα είναι οι εξής: Αρχικοί χρόνοι

268

Ενεστώτας

οἶδα

Παρατατικός

ᾔδειν/ᾔδησθα

Μέλλοντας

εἰδήσω/εἴσομαι

Αόριστος β'

ἔγνων

Παρακείμενος

ἔγνωκα

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Υπερσυντέλικος

ἐγνώκειν

Σχηματισμός και κλίση των σύνθετων ρημάτων ἄπειμι, ἀπόφημι, σύνοιδα ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ Οριστική ἄπειμι ἄπει ἄπεισι(ν) ἄπιμεν ἄπιτε ἀπίασι(ν)

Υποτακτική ἀπίω ἀπίῃς ἀπίῃ ἀπίωμεν ἀπίητε ἀπίωσι(ν)

Ευκτική

ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ Προστακτική

ἀπίοιμι/ἀπιοίην ἀπίοις/ἀπιοίης ἀπίοι/ἀπιοίη ἀπίοιμεν ἀπίοιτε ἀπίοιεν

Απαρέμφατο

ἄπιθι ἀπίτω ἄπιτε ἀπιόντων/ἀπίτωσαν

ἀπιέναι

Οριστική ἀπῇα/ἀπῄειν ἀπήεις/ἀπῄεισθα ἀπῄει ἀπῇμεν ἀπῇτε ἀπῇσαν/ἀπῄεσαν

Μετοχή ἀπιὼν ἀπιοῦσα ἀπιὸν

ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ

ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ

Οριστική

Υποτακτική

Ευκτική

Προστακτική

Οριστική

ἀπόφημι ἀπόφης/ἀπόφῃς ἀπόφησι(ν) ἀπόφαμεν ἀπόφατε ἀπόφασι(ν)

ἀποφῶ ἀποφῇς ἀποφῇ ἀποφῶμεν ἀποφῆτε ἀποφῶσι(ν)

ἀποφαίην ἀποφαίης ἀποφαίη ἀποφαίημεν/(ἀποφαῖμεν) ἀποφαίητε/(ἀποφαῖτε) ἀποφαίησαν/(ἀποφαῖεν)

ἀπόφαθι ἀποφάτω ἀπόφατε ἀποφάντων/ ἀποφάτωσαν

ἀπέφην ἀπέφησθα/ἀπέφης ἀπέφη ἀπέφαμεν ἀπέφατε ἀπέφασαν

Απαρέμφατο

Μετοχή

ἀποφάναι

ἀποφάσκων ἀποφάσκουσα ἀποφάσκον

ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ

ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ

Οριστική

Υποτακτική

Ευκτική

Προστακτική

Οριστική

σύνοιδα σύνοισθα σύνοιδε σύνισμεν σύνιστε συνίσασι(ν)

συνειδῶ συνειδῇς συνειδῇ συνειδῶμεν συνειδῆτε συνειδῶσι(ν)

συνειδείην συνειδείης συνειδείη συνειδείημεν/(συνειδεῖμεν) συνειδείητε/(συνειδεῖτε) συνειδείησαν/(συνειδεῖεν)

σύνισθι συνίστω σύνιστε συνίστων/ συνίστωσαν

συνῄδειν/συνῄδη συνήδεις/συνῄδησθα συνῄδει/συνῄδειν συνῄδεμεν/συνῇσμεν συνῄδετε/συνῇστε συνῄδεσαν/συνῇσαν

Απαρέμφατο

Μετοχή

συνειδέναι

συνειδὼς συνειδυῖα συνειδὸς

Όμοιοι και ομόηχοι τύποι των ρημάτων εἶμι, εἰμί, ἵημι, φημί, οἶδα Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται προκειμένου να μη γίνει σύγχυση ανάμεσα στους όμοιους ή ομόηχους τύπους που παρουσιάζουν τα ρήματα εἶμι, εἰμί, ἵημι, φημὶ και οἶδα. Αυτοί είναι οι εξής:

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

269

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

    



 



 

β΄ ενικό οριστικής ενεστώτα του ρ. εἰμί: εἶ β΄ ενικό οριστικής ενεστώτα/μέλλοντα του ρ. εἶμι: εἶ β΄ ενικό προστακτικής ενεστώτα του ρ. εἰμί: ἴσθι β΄ ενικό προστακτικής ενεστώτα του ρ. οἶδα: ἴσθι α΄ ενικό ευκτικής ενεστώτα του ρ. εἰμί: εἴην α΄ ενικό ευκτικής αορίστου β΄ του ρ. ἵημι: εἵην α΄ ενικό παρατατικού του ρ. ἵημι: ἵην α΄ ενικό παρατατικού του ρ. εἶμι: ᾔειν β΄ ενικό ευκτικής ενεστώτα του ρ. εἰμί: εἴης β΄ ενικό ευκτικής αορίστου β΄ του ρ. ἵημι: εἵης β΄ ενικό παρατατικού του ρ. ἵημι: ἵεις β΄ ενικό ευκτικής ενεστώτα/ μέλλοντα του ρ. εἶμι: ἴοις β΄ ενικό οριστικής ενεστώτα του ρ. ἵημι: ἵης β΄ ενικό υποτακτικής ενεστώτα του ρ. εἶμι: ἴῃς β΄ ενικό οριστικής παρατατικού του ρ. εἶμι: ᾔεις γ΄ ενικό ευκτικής ενεστώτα του ρ. εἰμί: εἴη γ΄ ενικό ευκτικής αορίστου β΄ του ρ. ἵημι: εἵη γ΄ ενικό οριστικής παρατατικού του ρ. εἶμι: ᾔει γ΄ ενικό ευκτικής ενεστώτα/ μέλλοντα του ρ. εἶμι: ἴοι γ΄ ενικό παρατατικού του ρ. ἵημι: ἵει γ΄ ενικό προστακτικής ενεστώτα του ρ. ἵημι: ἵει απαρέμφατο ενεστώτα του ρ. εἰμί: εἶναι απαρέμφατο αορίστου β΄ του ρ. ἵημι: εἷναι α΄ πληθυντικό ευκτικής ενεστώτα του ρ. εἰμί: εἶμεν α΄ πληθυντικό οριστικής αορίστου β΄ του ρ. ἵημι: εἷμεν α΄ πληθυντικό ευκτικής αορίστου β΄ του ρ. ἵημι: εἷμεν α΄ πληθυντικό παρατατικού του ρ. εἰμί: ἦμεν α΄ πληθυντικό παρατατικού του ρ. εἶμι: ᾖμεν α΄ πληθυντικό οριστικής μέλλοντα του ρ. εἶμι: ἴμεν β΄ πληθυντικό ευκτικής ενεστώτα του ρ. εἰμί: εἶτε β΄ πληθυντικό οριστικής αορίστου β΄ του ρ. ἵημι: εἷτε β΄ πληθυντικό ευκτικής αορίστου β΄ του ρ. ἵημι: εἷτε β΄ πληθυντικό προστακτικής ενεστώτα του του ρ. εἶμι: ἴτε β΄ πληθυντικό οριστικής μέλλοντα του ρ. εἶμι: ἴτε β΄ πληθυντικό οριστικής παρατατικού του ρ. εἰμί: ἦτε β΄ πληθυντικό υποτακτικής ενεστώτα του ρ. εἰμί: ἦτε β΄ πληθυντικό οριστικής παρατατικού του ρ. εἶμι: ᾖτε β΄ πληθυντικό οριστικής παρατατικού του ρ. εἰμί: ἦστε β΄ πληθυντικό οριστικής παρατατικού του ρ. οἶδα: ᾖστε γ΄ πληθυντικό οριστικής παρατατικού του ρ. εἰμί: ἦσαν γ΄ πληθυντικό οριστικής παρατατικού του ρ. οἶδα: ᾖσαν γ΄ πληθυντικό οριστικής παρατατικού του ρ. εἶμι: ᾖσαν β΄ πληθυντικό προστακτικής ενεστώτα του ρ. εἰμί: ἔστε γ΄ ενικό οριστικής μέλλοντα του του ρ. εἰμί: ἔσται β΄ ενικό οριστικής ενεστώτα του ρ. φημί: φὴς/φῂς β΄ ενικό υποτακτικής ενεστώτα του ρ. φημί: φῇς

Ασκήσεις 1.

Να συμπληρώσετε τους παρακάτω πίνακες με τους ζητούμενους τύπους. Οριστική

270

Υποτακτική

Ευκτική

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

Προστακτική

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

σύνοιδα (σὺ) οἶδα (ἡμεῖς)

Οριστική

Υποτακτική

Ευκτική

Προστακτική

Οριστική

Υποτακτική

Ευκτική

Προστακτική

φημὶ (οὗτος) ἀντίφημι (οὗτοι)

εἶμι (ἐγὼ) ἄπειμι (ὑμεῖς) 2. Να μεταφέρετε καθέναν από τους παρακάτω τύπους στους αντίστοιχους τύπους του ενεστώτα και του παρατατικού. ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ

ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ

εἴσονται εἴσει προγνῶθι συνέγνωκα ἐφήσατε φήσει καταφήσοις συμφῆσαι ἤλθομεν ἐληλύθασι(ν) ἐπήλθομεν παρελήλυθας 3. Να μεταφέρετε καθέναν από τους παρακάτω τύπους στους αντίστοιχους τύπους του ενεστώτα και του παρατατικού. ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ

ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ

εἴσονται

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

271

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ εἴσει πρόγνωθι συνέγνωκα ἐφήσατε φήσει καταφήσοις συμφῆσαι ἤλθομεν ἐληλύθασι(ν) ἐπήλθομεν παρελήλυθας 4. Να γράψετε τους τύπους που σας ζητούνται: Οἶδα: το β΄πληθ. προσ. παρατ. → Εἶμι: το γ΄πληθ. προσ. οριστ. ενεστ. → Φημί: το απαρέμφατο ενεστ. → Οἶδα: το β΄εν. προσ. οριστ. ενεστ. → Φημί: τη γενική ενικού μτχ. θηλ. γένους. → Εἶμι: το β΄εν. προσ. παρατ. →

114. Η κύρια πρόταση επιθυμίας στον πλάγιο λόγο. Η κύρια πρόταση επιθυμίας στον πλάγιο λόγο μετατρέπεται σε κάθε περίπτωση σε τελικό απαρέμφατο. Εξαρτάται από ρήματα βουλητικά, προτρεπτικά, αποτρεπτικά, παραχωρητικά, απαγορευτικά, αποπειρατικά, δυνητικά, διστακτικά κ.λπ. 

Η υποτακτική, η προστακτική, η ευχετική ευκτική των προτάσεων επιθυμίας (και σπανιότερα η ευχετική οριστική) τρέπονται σε τελικό απαρέμφατο.  Ο χρόνος του ρήματος εξάρτησης δεν επηρεάζει το απαρέμφατο.  Ο χρόνος του ρήματος του ευθέος λόγου επηρεάζει τον χρόνο του απαρεμφάτου ως εξής: Έγκλιση ενεστώτα → απαρέμφατο ενεστώτα (π.χ. α). Έγκλιση μέλλοντα → απαρέμφατο μέλλοντα (π.χ. γ). Έγκλιση αορίστου → απαρέμφατο αορίστου (π.χ. β, δ). Παρατήρηση: Kατά τη μετατροπή του ευθέος λόγου σε απαρέμφατο ελέγχουμε αν έχουμε ταυτοπροσωπία (π.χ. γ) ή ετεροπροσωπία (π.χ. α, β, δ). ΕΥΘΥΣ ΛΟΓΟΣ

272

ΡΗΜΑ

ΠΛΑΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣ

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ α. Λέγετε ταῦτα τοῖς στρατιώταις. β. Ἀκούσωμεν τοῦ ἀνδρός.

ἐκέλευε → παραινεῖ →

γ. Ἐσοίμην εὐτυχής. δ. Γένοισθε εὐτυχεῖς.

Εὔχομαι → Ηὐχόμην →

α. Οὗτος ἐκέλευε αὐτοὺς λέγειν ταῦτα τοῖς στρατιώταις. β. Οὗτος παραινεῖ τούτους ἀκοῦσαιτοῦ ἀνδρός. γ. Εὔχομαι εὐτυχὴς ἔσεσθαι. δ. Ηὐχόμην ὑμᾶς γενέσθαι εὐτυχεῖς.

115. Οι ευθείες ερωτηματικές προτάσεις στον πλάγιο λόγο. Οι ευθείες ερωτηματικές προτάσεις μετατρέπονται στον πλάγιο λόγο σε πλάγιες ερωτηματικές προτάσεις. Εξαρτώνται από ρήματα ερωτηματικά, γνωστικά, λεκτικά, δεικτικά, σκέψης, φροντίδας, απόπειρας, προσοχής.   

Διατηρούν την αρχική έγκλιση, όταν εξαρτώνται από ρήμα αρκτικού χρόνου (π.χ. α, γ). Μετατρέπουν σε ευκτική του πλαγίου λόγου την οριστική και απορηματική υποτακτική, όταν εξαρτώνται από ρήμα ιστορικού χρόνου (π.χ. β, δ). Παραμένουν στον πλάγιο λόγο ερωτήσεις ολικής άγνοιας (π.χ. γ,δ) ή μερικής άγνοιας (π.χ. α,β), μονομελείς (π.χ. α-δ) ή διμελείς (π.χ. ε), όπως ακριβώς ήταν στον ευθύ λόγο.

Δηλαδή: ΕΥΘΕΙΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

ΡΗΜΑ ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ

ΠΛΑΓΙΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

Τὶς ποιεῖ ταῦτα;

ἐρωτᾷ →

α. Οὗτος ἐρωτᾷ ὅστις ποιεῖ ταῦτα. β. Οὗτος ἠρώτα ὅστις ποιοῖ/ποιοίηταῦτα.

ἠρώτα → Παραδῶμεν Κορινθίοις τὴν πόλιν;

ἐρωτῶσι → ἠρώτων →

γ. Τὸν θεὸν ἐρωτῶσι εἰ παραδῶσινΚορινθίοις τὴν πόλιν. δ. Τὸν θεὸν ἠρώτων εἰ παραδοῖενΚορινθίοις τὴν πόλιν.

Παρατήρηση: Μερικές φορές διατηρούν την απορηματική υποτακτική και μετά από ρήμα εξάρτησης

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

273

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ ιστορικού χρόνου, όταν προβάλλεται κάτι ασαφές ή αβέβαιο και εκφράζεται η γνώμη του υποκειμένου της δευτερεύουσας πρότασης. π.χ. ΕΥΘΕΙΑ ΕΡΩΤΗΣΗ

ΡΗΜΑ ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ

ΠΛΑΓΙΑ ΕΡΩΤΗΣΗ

Κατακαύσωμεν αὐτοὺς ἢ τί ἄλλο χρησώμεθα;

ἐβουλεύοντο →

ε. Οὗτοι ἐβουλεύοντο εἴτεκατακαύσωσιν αὐτοὺς ἢ τί ἄλλο χρήσωνται.

Οι ευθείες ερωτηματικές προτάσεις μετατρέπουν στον πλάγιο λόγο τα ερωτηματικά, τα αναφορικά επιρρήματα και τις αναφορικές ερωτηματικές αντωνυμίες εισαγωγής ως εξής: ΠΙΝΑΚΑΣ ΜΕΤΑΤΡΟΠΗΣ ΣΤΗΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΠΛΑΓΙΟΥ ΛΟΓΟΥ

274

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

116. Οι δευτερεύουσες προτάσεις στον πλάγιο λόγο Οι λοιπές δευτερεύουσες προτάσεις του ευθέος λόγου παραμένουν δευτερεύουσες προτάσεις και στον πλάγιο λόγο. Παρατηρήσεις: 1. Διατηρούν το είδος τους. 2. Διατηρούν την έγκλιση του ευθέος λόγου όταν το ρήμα εξάρτησης είναι αρκτικού χρόνου (π.χ. α). 3. Διατηρούν τη δυνητική έγκλιση (δυνητική οριστική, δυνητική ευκτική) στον πλάγιο λόγο ανεξάρτητα από τον χρόνο εξάρτησης (π.χ. β, γ). 4. Μετατρέπουν σε ευκτική του πλαγίου λόγου την οριστική ή την υποτακτική (με ή χωρίς «ἂν» αοριστολογικό) όταν το ρήμα εξάρτησης είναι ιστορικού χρόνου. Στην τελευταία περίπτωση χάνεται το αοριστολογικό «ἂν» (π.χ. στ, ζ). 5. Μετατρέπεται το πρόσωπο του ρήματος αν χρειάζεται (π.χ. β, στ). 6. Διατηρούν την ευκτική του πλαγίου λόγου, αν το ρήμα εξάρτησης στον πλάγιο λόγο είναι ιστορικού χρόνου (π.χ. δ). 7. Μετατρέπουν την ευκτική του πλαγίου λόγου σε οριστική, αν το ρήμα εξάρτησης στον πλάγιο λόγο είναι αρκτικού χρόνου (π.χ. ε). Διατηρείται και στον πλάγιο λόγο: Η οριστική μετά από ρήμα αρκτικού χρόνου.

Παραδείγματα:

α. Ἄγε τὸ στράτευμα ἐπὶ κατὰ μέσον τῷ τῶν πολεμίων, ὅτι ἐκεῖ βασιλεύςἐστι. (δευτερεύουσα αιτιολογική πρόταση) → Κῦρος κελεύει τῷ Κλεάρχῳ ἄγειν τὸ στράτευμα ἐπὶ κατὰ μέσον τῷ τῶν πολεμίων, ὅτι ἐκεῖ βασιλεύς ἐστι.

Η δυνητική οριστική

β. Πάντες ὅπλα κατεσκεύαζον, ὥστε τήν πόλιν ὄντως ἄν ἡγήσωπολέμου ἐργαστήριον. (δευτερεύουσα συμπερασματική πρόταση) → Φησὶ πάντας ὅπλα κατασκευάζειν, ὥστε τήν πόλιν ὄντως ἄν ἡγήσατοπολέμου ἐργαστήριον.

Η δυνητική ευκτική

γ. Τοὺς δ’ ἀπαιδεύτους ἀρετῆς θαυμάζοιμι ἄν, εἴ τι πλέον ἄν ὠφελήσειελόγος. (δευτερεύουσα αιτιολογική πρόταση) → Ἔλεξεν ὅτι τοὺς δ’ ἀπαιδεύτους ἀρετῆς θαυμάζοι ἄν, εἴ τι πλέον ἄν ὠφελήσειε λόγος.

Η ευκτική του πλαγίου λόγουμετά από ρήμα ιστορικού χρόνου.

δ. Ἀκήρυκτος ὁ πόλεμος ἦν, ἔστ’ ἐν τῇ πολεμίᾳ εἶμεν. (χρονική πρόταση) → Ἐδόκει τοῖς Ἕλλησιν ἀκήρυκτον τὸν πόλεμον εἶναι, ἔστ’ ἐν τῇ πολεμίᾳ εἶεν.

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

275

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Μετατρέπεται στον πλάγιο λόγο:

Παραδείγματα:

Η ευκτική του πλαγίου λόγου

σε οριστική μετά από ρήμα αρκτικού χρόνου.

ε. Ἀκήρυκτος ὁ πόλεμος ἦν, ἔστ’ ἐν τῇ πολεμίᾳ εἶμεν. (χρονική πρόταση) Δοκεῖ τοῖς Ἕλλησιν ἀκήρυκτον τὸν πόλεμον εἶναι, ἔστ’ ἐν τῇ πολεμίᾳ εἰσίν.

Η οριστική →

σε Ευκτική του πλαγίου λόγου μετά από ρήμα ιστορικού χρόνου.

στ. Πάντες γὰρ ὑπολαμβάνομεν, ὃἐπιστάμεθα. (δευτερεύουσα αναφορική πρόταση) → Ἀπεκρίθησαν ὅτι πάντες ὑπολαμβάνοιντο,ὃ ἐπίσταιντο.

ή η υποτακτική →

ζ. Ἁμαρτάνουσι οἱ πολῖται, ἐὰν ταῦταπράττωσι. (δευτερεύουσα υποθετική πρόταση) → Ἡγεῖτο ἁμαρτάνειν τοὺς πολίτας, εἰ ταῦταπράττοιεν. Παρατήρηση: Μερικές φορές οι δευτερεύουσες προτάσεις διατηρούν και στον πλάγιο λόγο την απλή οριστική ή την υποτακτική και μετά από ιστορικό χρόνο, όταν ο συγγραφέας τηρεί αντικειμενική στάση σ’ αυτά που διηγείται ή όταν κάτι παρουσιάζεται ως βέβαιο ή ως διαχρονική αλήθεια. π.χ. ΕΥΘΥΣ ΛΟΓΟΣ

ΡΗΜΑ ΕΞΑΡΤΗΣΗΣ

Ἀπίωμεν, μὴ γένηται ἐπίθεσις.

Ἐκέλευσε

ΠΛΑΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣ

Ἐκέλευσε τούτους ἀπιέναι μὴ γένηται ἐπίθεσις.

Ασκήσεις 1. Να μετατρέψετε τις ακόλουθες προτάσεις στον πλάγιο λόγο με όλες τις δυνατές μορφές χρησιμοποιώντας ως ρήμα εξάρτησης αυτό που δίνεται σε παρένθεση. 1. Τὰ πλοῖα κατέκαυσεν, ἵνα μὴ Κῦρος διαβῇ. (οὗτος λέγει…) 2. Ὅτε ἡ μάχη ἐγένετο, Τισσαφέρνης ἐν Σάρδεσιν ἔτυχεν ὤν. (Οὗτος διηγεῖτο ὅτι…) 3. Ὦ ἄνδρες, μὴ θαυμάζετε ὅτι χαλεπῶς φέρω τοῖς παροῦσι πράγμασι. (Κλέαρχος ἐκέλευε...) 4. Ὃ μέλλεις ποιεῖν, μὴ λέγε. (Συνεβούλευεν…) 5. Φίλιππος, εἰ τότε ταύτην ἔσχε τὴν γνώμην, οὐκ ἂν ἐκτήσατο τοσαύτην δύναμιν. ( Γιγνώσκομεν…) 6. Πῶς ἂν τὴν μάχην συμφορώτατα ἡμῖν αὐτοῖς ποιήσαιμεν; (Ἐβουλεύοντο ..) 7. Οὗτος οὐ ποιεῖ ταῦτα. ( Ἔγνωσαν…) 8. Κατέβην χθὲς εἰς Πειραιᾶ. (Ἔφη Σωκράτης…) 9. Ἐπειδὰν ἡ στρατεία λήξῃ, εὐθὺς ἀποπέμψω σε. (Ἔφη..) 10. Ὁ βασιλεὺς ἐν τοῖς σκευοφόροις ἐστί. (Οἱ Ἕλληνες ᾔσθοντο...) 2. Στα παρακάτω παραδείγματα να τρέψετε τον ευθύ λόγο σε πλάγιο. 1. Ἀλλὰ διαλέγου καὶ μάθε πρῶτον τίνες εἰσὶν. (ρήμα εξάρτ.: παρῄνει).

276

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ 2. Τί φῶμεν πρὸς ταῦτα, ὦ Κρίτων; ἄλλο τι ἢ ὁμολογῶμεν; (ρήμα εξάρτ.: ἠπόρει). 3. Ἀλλ’ ἡμεῖς, ὦ ἄνδρες, μὴ πάθωμεν ταῦτα, ἀλλ’ ἴωμεν ἐπὶ τοὺς πολεμίους. (ρήμα εξάρτ.: παραινεῖ). 4. Πότερον ὡς αἱ τέχναι νενέμηνται, οὕτω καὶ ταύτας νείμω; (ρήμα εξάρτ.: ἠρώτα). 5. Ὦ Σώκρατες, ἐγὼ μὲν ᾢμην τοὺς φιλοσοφοῦντας εὐδαιμονεστέρους χρῆναι γίγνεσθαι. (ρήμα εξάρτ.: λέγει). 3. Να μετατρέψετε σε πλάγιο λόγο τις επόμενες προτάσεις χρησιμοποιώντας ως ρήμα εξάρτησης αυτό που δίνεται σε παρένθεση. 1. Τίς ἔστιν ἡ χώρα; (Ξενοφῶν ἀνηρώτα) 2. Βούλει τι, ὦ Κῦρε, παραγγεῖλαι; (Ξενοφῶν ἤρετο Κῦρον). 3. Ἀναπλευσῇ (< ἀναπλέομαι: ἔρχομαι) ἔχων ἀργύριον; (Ἠρώτων αὐτὸν) 4. Πέρσης εἰμί, πορεύομαι δὲ ἀπὸ τοῦ Τιριβάζου στρατοπέδου, ὅπως τὰ ἐπιτήδεια λάβω. (Ἔφη) 5. Ὁ Ἀγησίλαος ὅπως βοηθήσῃ τοῖς τυράννοις, πράγματα τῇ πόλει παρέχει. (Ἔλεγον οἱ πολῖται) 6. Ἴστε τι χωρίον ἔξω τῆς Ἀττικῆς, ἔνθα οὐ προσβατὸν θανάτῳ; (Σωκράτης ἐπισκώπτων ἠρώτα) 7. Εἰ μὴ βοηθήσετε, στρατεύσουσιν ἐφ’ ἡμᾶς. (Οἱ Ὀλύνθιοι εἶπον αὐτοῖς) 8. Κῦρος μὲν τέθνηκεν, Ἀριαῖος δὲ πέφευγεν ἐν τῷ σταθμῷ. (Ἔλεγε) 9. Κλέαρχε, ἧκε. (Κῦρος παραγγέλλει (+ δοτική) 10. Ποίαν ὁδὸν ἐπὶ τὸν βίον τράπωμαι; (Ὁρῶ σε ἀποροῦντα) 11. Τί ἂν ποιῶν τὸν βίον εὐδαιμονέστατα διατελέσαιμι; (Ἐπερωτᾷ τὸν θεὸν)

Ο τζαμπατζής

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

277

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

27ο Θέμα Η σύμπνοια του ελληνικού έθνους απέναντι στον κοινό εχθρό και η ανωτερότητα των Αθηναίων.

ετά δέ ταῦτα πολλοῦ πολέμου γενομένου, καὶ πάντων τῶν Ἑλλήνων ἐπιστρατευσάντων καὶ τεμόντων τήν χώραν καὶ ἀναξίαν χάριν ἐκτινόντων τῇ πόλει, νικήσαντες αὐτούς

ναυμαχίᾳ

οἱ

ἡμέτεροι

καὶ

λαβόντες

αὐτῶν

τούς

ἡγεμόνας

Λακεδαιμονίους ἐν τῇ Σφαγίᾳ, ἐξόν αὐτοῖς διαφθεῖραι ἐφείσαντο καὶ ἀπέδοσαν καὶ εἰρήνην ἐποιήσαντο, ἡγούμενοι πρός μέν τό ὁμόφυλον μέχρι νίκης δεῖν πολεμεῖν, καὶ μή δ’ ὀργήν ἰδίαν πόλεως τό κοινόν τῶν Ἑλλήνων διολλύναι, πρός δέ τούς βαρβάρους μέχρι διαφθορᾶς· τούτους δή ἄξιον ἐπαινέσαι τούς ἄνδρας, οἵ τοῦτον τόν πόλεμον πολεμήσαντες ἐνθάδε κεῖνται, ὅτι ἐπέδειξαν εἴ τις ἄρα ἠμφεσβήτει ὡς ἐν τῷ προτέρῳ πολέμῳ τῷ πρός τούς βαρβάρους ἄλλοι τινές εἶεν ἀμείνους Ἀθηναίων, ὅτι οὐκ ἀληθῆ ἀμφισβητοῖεν. ΠΛΑΤΩΝ, ΜΕΝΕΞΕΝΟΣ, 13 Λεξιλόγιο πολύ πόλεμος γίγνεται: ο πόλεμος γενικεύεται τέμνω τήν χώραν: καταστρέφω την ύπαιθρο τέμνω: α) κόβω, σχίζω, αποχωρίζω, κομματιάζω· β) κόβω τα δέντρα και τα σπαρτά μιας χώρας, ερημώνω· τέμνω τήν ὁδόν: κόβω, κάνω δρόμο ἐκτίνω χάριν τινί: πληρώνω ευγνωμοσύνη σε κάποιον· ἐκτίνω: πληρώνω το αντίτιμο ἐκτίνω ζημίαν χίλια τάλαντα: πληρώνω πρόστιμο χίλια τάλαντα ἡ Σφαγία: η Σφακτηρία

διαφθείρω: α) καταστρέφω, εξολοθρεύω, αφανίζω, σκοτώνω· β) με ηθική σημασία: καταστρέφω, διαφθείρω ηθικά ὁ, ἡ ὁμόφυλος, τό ὁμόφυλον: αυτός που είναι από την ίδια φυλή, από το ίδιο έθνος, σχεδόν σαν το ὁμοεθνής· τό ὁμόφυλον: η φυλετική συγγένεια φείδομαι: λυπάμαι ἡ ἰδία ὀργή: η προσωπική έχθρα τό κοινόν τῶν Ἑλλήνων: το έθνος των Ελλήνων διόλλυμι: καταστρέφω ολότελα, εξαφανίζω εἰ ἄρα: αν ίσως

Τι θα μάθω 1. 2. 3.

Γραμματική: Τεστ Ονοματικό μέρος Συντακτικό: Μετατροπή πλαγίου λόγου σε ευθύ, Άρχικοί Χρόνοι: τρέχω, τυγχάνω, ὑβρίζω, ὑπισχνοῦμαι, φαίνω, φέρω

117. Μετατροπή του λαγίου λόγου σε ευθύ Κατά τη μετατροπή του πλάγιου λόγου σε ευθύ η εξαρτημένη πρόταση ή ο εξαρτημένος όρος μετατρέπονται σε κύρια πρόταση. Η μετατροπή του πλάγιου λόγου σε ευθύ πραγματοποιείται σύμφωνα με τον παρακάτω πίνακα: ΠΛΑΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣ (ΜΕΤΑΤΡΕΠΕΤΑΙ ΠΛΑΓΙΟΣ ΛΟΓΟΣ

278

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ ΣΕ) Ειδική Πρόταση. π.χ. Λέγει ὡς ὑβριστής εἰμι. Ειδικό Απαρέμφατο. π.χ. Ἀστυάγης ἤκουε τὸν παῖδα καλὸν κἀγαθὸν εἶναι. Κατηγορηματική μετοχή. π.χ. Ἔδειξαν ἑτοῖμοι ὄντες. Τελικό απαρέμφατο. π.χ. Ὁ σοφιστὴς ἠνάγκασεν ἡμᾶςὁμολογεῖν. Πλάγια ερωτηματική πρόταση. π.χ. Ἠρώτησε ὅστις ἀφίκοιτο.



Κύρια πρόταση κρίσεως. Ὑβριστὴς εἶ.



Κύρια πρόταση κρίσεως. Ὁ παῖς καλὸς κἀγαθός ἐστι.



Κύρια πρόταση κρίσεως. Ἑτοῖμοι ἐσμέν.



Κύρια πρόταση επιθυμίας. Ὁμολογεῖτε.



Ευθεία ερωτηματική πρόταση. Τίς ἀφίκετο;

Παρατηρήσεις: Κατά την μετατροπή του πλάγιου λόγου σε ευθύ: 1. Παραλείπονται: α. Το ρήμα εξάρτησης (καθώς και το υποκείμενό του, αν δίδεται). β. Οι ειδικοί σύνδεσμοι «ὅτι», «ὡς» (όταν πρόκειται για ειδική πρόταση). γ. Το ερωτηματικό «εἰ» (όταν εισάγει πλάγια ερωτηματική πρόταση). 2. 1. 2.

Mετατρέπονται: το πρόσωπο του ρήματος: π.χ. Λέγει ὡς ὑβριστής εἰμι. → Ὑβριστὴς εἶ. οι προσωπικές, επαναληπτικές, αυτοπαθείς και κτητικές αντωνυμίες: π.χ. Φησὶ γὰρ ὁ κατήγορος οὐ δικαίως με λαμβάνειν τὸ παρὰ τῆς πόλεως ἀργύριον → Οὐ δικαίωςοὗτος λαμβάνει τὸ παρὰ τῆς πόλεως ἀργύριον. Εἶπε δὲ ὅτι εὐθὺς ἀποπέμψει αὐτόν. → Εὐθὺς ἀποπέμψω σε. Σεύθης δέ φησιν͵ ἂν πρὸς ἐκεῖνον ἴητε͵ εὖ ποιήσειν ὑμᾶς. → Ἂν πρὸς ἐμὲ ἴητε͵ εὖ ποιήσω ὑμᾶς. οι αναφορικές αντωνυμίες και επιρρήματα σε ερωτηματικές αντωνυμίες και επιρρήματα: π.χ. Οὐκ ἔχω ὅ, τι σοι ἀποκρίνωμαι. → Τί σοι ἀποκρίνωμαι; Ἀποροῦσι δ᾽ ὅπως ποιήσουσιν. → Πῶς ποιήσομεν; Η έγκλιση του ρήματος ή ο ρηματικός τύπος: Διατηρείται και στον ευθύ λόγο:

Παραδείγματα:

Η οριστική

Λέγει ὡς ὑβριστής εἰμι. → Ὑβριστὴς εἶ.

Η δυνητική ευκτική

Ἔλεγεν ὅτι κρεῖττον ἂν ἦν αὐτῷ ἀποθανεῖν. → Κρεῖττον ἂν ἦν μοι ἀποθανεῖν.

Η δυνητική οριστική

Ἐβουλεύοντο πῶς ἂν τὴν μάχην ποιήσαιντο. → Πῶς ἂν τὴν μάχην ποιήσαιμεν;

Η απορηματική υποτακτική

Ἠπόρει ὅ, τι εἴπῃ. → Τί εἴπω;

Μετατρέπεται στον ευθύ λόγο:

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

Παραδείγματα:

279

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Η ευκτική του πλαγίου λόγου →

σε οριστική (πρόταση κρίσεως)

Πλάγιος λόγος: Ἔλεγον ὅτι βασιλεὺς σφίσι φίλος ἔσοιτο. → Ευθύς λόγος: Βασιλεὺς ὑμῖν φίλος ἔσται.

ή υποτακτική (πρόταση επιθυμίας)

Πλάγιος λόγος: Ἠρώτων τίνος ἕνεκα πολεμήσοιεν. → Ευθύς λόγος: Τίνος ἕνεκαπολεμήσωμεν;

Το ειδικό απαρέμφατο →

σε οριστική

Πλάγιος λόγος: Αἰγινῆται ἔλεγον οὐκ εἶναι αὐτόνομοι κατὰ τὰς σπονδάς. → Ευθύς λόγος: Οὐκ ἐσμὲναὐτόνομοι κατὰ τὰς σπονδάς.

Το τελικό απαρέμφατο →

σε προστακτική ή υποτακτική

Πλάγιος λόγος: Οὗτοι ἐκέλευσαν παραδοῦναιπόλιν καὶ οἰκίας τοῖς Λακεδαιμονίοις. → Ευθύς λόγος: Πόλιν καὶ οἰκίας παράδοτε τοῖς Λακεδαιμονίοις. → Ευθύς λόγος: Πόλιν καὶ οἰκίας παραδῶτε τοῖς Λακεδαιμονίοις.

Η κατηγορηματική μετοχή →

σε οριστική

Πλάγιος λόγος: Ἡμεῖς ἀδύνατοι ὁρῶμεν ὄντες. → Ευθύς λόγος: Ἡμεῖς ἀδύνατοι ἐσμέν.

Το δυνητικό απαρέμφατο(απαρέμφατο + ἂν) και η δυνητική κατηγορηματική μετοχή(μετοχή + ἂν) →

σε δυνητική οριστική

Πλάγιος λόγος: Ἐγίγνωσκε Φίλιππον ἀδικοῦντα ἂν τὴν πόλιν. → Ευθύς λόγος: Φίλιπποςἠδίκει ἂν τὴν πόλιν.

ή δυνητική ευκτική

Πλάγιος λόγος: Ἐπὶ τὴν Ἑλλάδα Ἕλλην’ οὐδέν’ ἂν ἐλθεῖν ἡγοῦμαι. → Ευθύς λόγος: Ἐπὶ τὴν Ἑλλάδα Ἕλλην οὐδεὶς ἂν ἔλθοι.

Οι δευτερεύουσες προτάσεις (εκτός από τις ειδικές και τις πλάγιες ερωτηματικές) του πλαγίου λόγου παραμένουν δευτερεύουσες προτάσεις στον ευθύ λόγο. Διατηρούνται και στον ευθύ λόγο:

280

Παραδείγματα:

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Οι δευτερεύουσες προτάσεις του πλαγίου λόγου (εκτός από τις ειδικές και τις πλάγιες ερωτηματικές).

Θηραμένης ἀντέκοπτε, λέγων ὅτι οὐκ εἰκὸς εἴη θανατοῦν, εἴ τις ἐτιμᾶτο ὑπὸ τοῦ δήμου. → Οὐκ εἰκός ἐστι θανατοῦν, εἴ τις τιμᾶται ὑπὸ τοῦ δήμου.

Μετατρέπεται στον ευθύ λόγο:

Παραδείγματα:

Το υποθετικό «εἰ» μετατρέπεται σε «ἐάν», όταν ο υποθετικός λόγος είναι:

Κῦρος ἐδήλωσεν ὅτι ἕτοιμοι εἰσὶ μάχεσθαι, εἴ τις ἐξέρχοιτο. →

α) προσδοκώμενο και β) αόριστη επανάληψη στο παρόν-μέλλον.

Ἕτοιμοί ἐσμεν μάχεσθαι, ἐάν τις ἐξέρχηται.

Άσκηση 1.

Να μετατρέψετε τις ακόλουθες προτάσεις από τον πλάγιο στον ευθύ λόγο.

1. Σωκράτης ἔλεγεν ὅτι, εἰ ἀναγκαῖον εἴη ἀδικεῖν ἢ ἀδικεῖσθαι, ἕλοιτ’ ἂν ἀδικεῖσθαι. 2. Ἡγεῖται τὸ νόμιμον εἶναι δίκαιον. 3. ᾜσθοντο ὅτι ἡ πόλις ἂν καταληφθείη. 4. Καὶ τούτους ὁρᾶτε προθύμως σῴζοντας τοὺς φίλους. 5. Οἱ Μυτιληναῖοι ἐβούλοντο ἀποπέμψασθαι τὰς ναῦς τῶν Ἀθηναίων. 6. Καὶ τοὺς φυγάδας ἐκέλευσε σὺν αὐτῷ στρατεύεσθαι. 7. Ὁ Ἀγησίλαος ἔλεγεν ὅτι, εἰ βλαβερὰ τῇ Λακεδαίμονι πεπραχὼς εἴη, δίκαιος εἴη ζημιοῦσθαι. 8. Πρωταγόρας ἐρωτᾷ, εἰ οὐκ αἰσχύνομαι τἀγαθὰ δεινὰ καλῶν. 9. Μάθε πρῶτον τίνες εἰσίν. 10. Παρεκελεύοντο Κύρῳ, μὴ μάχεσθαι, ἀλλ’ ὄπισθεν ἑαυτῶν τάττεσθαι. 11. Λέγουσιν ὡς, ἐπειδάν τις ἀγαθὸς ὢν τελευτήσῃ, μεγάλην τιμὴν ἔχει. 2.

Να μεταφέρετε τις επόμενες περιόδους από τον πλάγιο λόγο στον ευθύ. 1. 2. 3. 4.

Ζεὺς ἐκέλευε Ἑρμῆν ἀπελθεῖν πρὸς Τίμωνα. Λέγεται ὅτι Ἀλκιβιάδης, πρὶν εἴκοσι ἐτῶν εἶναι, Περικλεῖ διελέχθη περὶ νόμων. Μάθε οἵτινές εἰσιν. Ὁ ἀνὴρ ἔλεγε τῷ Ἑρμῇ ὅτι οὐκ ἂν λάβοι παρὰ τοῦ μὴ ἔχοντος. 5. Τισσαφέρνης ἐκέλευε, μέχρι δ’ αὐτὸς ἥκοι, τὰς σπονδὰς μένειν. 6. Θεμιστοκλῆς εἶπεν ὅτι ἡ πόλις σφῶν τετείχισται. 7. Πάντες ἂν ὁμολογήσαιεν ὁμόνοιαν μέγιστον ἀγαθὸν εἶναι. 8. Κλέαρχος ἐκέλευσεν τοὺς κήρυκας περιμένειν. 9. Ξενοφῶν ἐπυνθάνετο ὅπως κάλλιστα πορευθείη. 10. Οἱ Μάκρωνες ἠρώτων εἰ δοῖεν ἂν τούτων τὰ πιστά. 11. Πάντες ἐψηφίσαντο βοηθεῖν μετ’ Ἀγησιλάου τῇ Λακεδαίμονι. 12. Οὐδενί φασιν Λακεδαιμόνιοι πολέμιοι ἥκειν.

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

281

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Πώς έγινε αθάνατος ο Πόνος

282

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

28ο Θέμα Ο Σωκράτης αναφέρεται στην επιλογή του να μην αναμιχθεί στην πολιτική και στο δαιμόνιο που τον συμβουλεύει.

Ἴ

σως ἄν οὖν δόξειεν ἄτοπον εἶναι, ὅτι δή ἐγώ ἰδίᾳ μέν ταῦτα ξυμβουλεύω περιιών καὶ πολυπραγμονῶ, δημοσίᾳ δέ οὐ τολμῶ ἀναβαίνων εἰς τό πλῆθος τό ὑμέτερον ξυμβουλεύειν τῇ πόλει.

Τούτου δέ αἴτιόν ἔστιν, ὅ ὑμεῖς ἐμοῦ πολλάκις ἀκηκόατε πολλαχοῦ λέγοντος, ὅτι μοι θεῖόν τι καὶ δαιμόνιον γίγνεται φωνή, ὅ δή καὶ ἐν τῇ γραφῇ ἐπικωμῳδῶν Μέλητος ἐγράψατο· ἐμοί δέ τοῦτ’ ἔστιν ἐκ παιδός ἀρξάμενον φωνή τις γιγνομένη, ἥ ὅταν γένηται, ἀεί ἀποτρέπει με τοῦτο ὅ ἄν μέλλω πράττειν, προτρέπει δέ οὔποτε· τοῦτ’ ἔστιν ὅ μοι ἐναντιοῦται τά πολιτικά πράττειν. Καὶ παγκάλως γέ μοι δοκεῖ ἐναντιοῦσθαι· εὖ γάρ ἴστε, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, εἰ ἐγώ πάλαι ἐπεχείρησα πράττειν τά πολιτικά πράγματα, πάλαι ἄν ἀπολώλη καὶ οὔτ ὑμᾶς ὠφελήκη οὐδέν οὔτ’ ἄν ἐμαυτόν. ΠΛΑΤΩΝΑ: ΑΠΟΛΟΓΙΑ ΣΩΚΡΑΤΟΥΣ 31 – 32

Λεξιλόγιο περίειμι: γυρνώ εδώ και κει, τριγυρίζω ἡ γραφή: το κατηγορητήριο, η γραπτή καταγγελία τοῦτ’ ἔστιν ἀρξάμενον: αυτό έχει αρχίσει ἐκ παιδός: από τότε που ήμουν παιδί μέλλω: σκοπεύω, θέλω, αναβάλλω, διστάζω

ἐναντιοῦμαι τινί: εμποδίζω, εναντιώνομαι πράττω τά πολιτικά: ασχολούμαι με τα πολιτικά εὖ οἶδα: γνωρίζω καλά ἀπόλλυμαι: χάνομαι

Τι θα μάθω 1. Γραμματική: Τεστ ρηματικό μέρος 2. Συντακτικό : Εξαρτημένος υποθετικός λόγος 3. Αρχικοί χρόνοι: φεύγω, φημί, φθάνω, φθείρω, φιλῶ, φράττω

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

283

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

118. ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΟΣ ΥΠΟΘΕΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ

Εξαρτημένος ή πλάγιος υποθετικός ονομάζεται ο υποθετικός λόγος του οποίου η απόδοση δεν βρίσκεται στην κύρια πρόταση. Σε αυτή την περίπτωση η απόδοση του υποθετικού λόγου μπορεί να βρίσκεται: α) σε δευτερεύουσα πρόταση (ειδική, πλάγια ερωτηματική, τελική, ενδοιαστική, συμπερασματική ή οποιαδήποτε άλλη δευτερεύουσα πρόταση) Ἀγησίλαος ἔλεγεν ὅτι εἰ μὲν βλαβερὰ τῇ Λακεδαίμονι πεπραχὼς εἴη, δίκαιος εἴη ζημιοῦσθαι. (μτφρ. ο Αγησίλαος έλεγε ότι αν έχει βλάψει τη Λακεδαίμονα, είναι δίκαιο να τιμωρηθεί.) Δηλώνει το πραγματικό. (Εἰ μὲν βλαβερὰ τῇ Λακεδαίμονι πέπραχα, ζημιοίμην.) Λύσανδρος εἶπεν ὅτι ὑποσπόνδους ὑμᾶς ἔχοι, εἰ μὴ ποιήσετε ἃ Θηραμένης κελεύει. (μτφρ. Ο Λύσανδρος είπε ότι θα συνάψει με εσάς ανακωχή, αν δεν κάνετε όσα ο Θηραμένης διατάζει.) Δηλώνει το πραγματικό. (Εἰ μὴ ποιήσετε ἃ Θηραμένης κελεύοι, ὑποσπόνδους ὑμᾶς ἔχω.) Ὡς εἶπεν ὁ Σάτυρος ὅτι, εἰ μὴ σιωπήσειεν, οἰμώξοιτο, ἐπήρετο. (μτφρ. Όταν, δηλαδή, του είπε ο Σάτυρος ότι, αν δεν σωπάσει, θα κλάψει πικρά, αυτός απάντησε ρωτώντας τον.) Δηλώνει το προσδοκώμενο. (Ἐὰν μὴ σιωπήσῃς, οἰμώξῃ.) Σκέψασθε, εἰ ἦμεν νησιῶται, τίνες ἂν ἀληπτότεροι ἦσαν. (μτφρ. Αναλογιστείτε, αν ήμασταν νησιώτες, ποιοι θα ήταν πιο απρόσβλητοι.) Δηλώνει το μη πραγματικό. (Εἰ ἦμεν νησιῶται, τίνες ἂν ἀληπτότεροι ἦσαν.) Οὐ τούτου γε’ κατέμεινεν, ἀλλ’ εὖ εἰδὼς ὅτι, εἰ στρατηγοίη, λέξειαν ἂν οἱ πολῖται ὡς Ἀγησίλαος, ὅπωςβοηθήσειε τοῖς τυράννοις, πράγματα τῇ πόλει παρέχει. (μτφρ. Δεν έμεινε βέβαια γι’ αυτόν τον σκοπό, αλλά επειδή γνώριζε ότι, αν ασκούσε καθήκοντα στρατηγού, θα πούνε οι πολίτες πως ο Αγησίλαος, για να βοηθήσει τους τυράννους, προξενεί αναστάτωση στην πόλη.) Δηλώνει το προσδοκώμενο. (Ἐὰν στρατηγῶ, βοηθήσω τοῖς τυράννοις.) Ἔλεγον ὡς κίνδυνος εἴη, μὴ καὶ οἱ Ἕλληνες, εἰ ταῦτα αἴσθοιντο, συσταῖεν. (μτφρ. Έλεγαν πως υπήρχε κίνδυνος μήπως και οι Έλληνες αποστατήσουν, αν μάθαιναν αυτά.) Δηλώνει το προσδοκώμενο. (Ἐὰν ταῦτα αἴσθωνται, καὶ οἱ Ἕλληνες συστήσονται.) Οἱ δὲ ἀπελογοῦντο ὡς οὐκ ἄν ποτε οὕτω μῶροι ἦσαν, ὡς, εἰ ᾔδεσαν

284

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ καταλαμβανόμενον τὸν Πειραιᾶ, ἐν τῷ ἄστει ἂν ὑποχειρίους αὑτοὺς παρεῑχον. (μτφρ. Αυτοί έλεγαν απολογούμενοι πως δεν θα ήταν τόσο ανόητοι, ώστε, αν γνώριζαν ότι κυριεύεται ο Πειραιάς, να παραδίδονταν υποχείριοι στην πόλη.) Δηλώνει το μη πραγματικό. (Εἰ ᾖσμεν καταλαμβανόμενον τὸν Πειραιᾶ, ἐν τῷ ἄστει ἂν ὑποχειρίους ἡμᾶς αὐτοὺς παρείχομεν.)

β) σε απαρέμφατο (ειδικό ή τελικό με ή χωρίς δυνητικό «ἂν») Ὁ δὲ Ἀγησίλαος οὐκ ἔφη δέξασθαι τοὺς ὅρκους, ἐὰν μὴ ὀμνύωσιν, ὥσπερ τὰ βασιλέως γράμματα ἔλεγεν. (μτφρ. Ο Αγησίλαος από τη μεριά του είπε ότι δεν θα δεχτεί τους όρκους, αν δεν ορκιστούν, όπως υπαγόρευε η επιστολή του Μεγάλου Βασιλιά.) Δηλώνει το προσδοκώμενο. (Ἐὰν μὴ ὀμνύητε, οὐ δέξομαι τοὺς ὄρκους.) Οἱ Λακεδαιμόνιοι ἡγοῦντο, εἰ τοῦτο ἄνευ τῆς σφετέρας γνώμης ἔσοιτο, χαλεπὸν ἔσεσθαι. (μτφρ. Οι Λακεδαιμόνιοι πίστευαν ότι, αν θα γίνει αυτό χωρίς τη δική τους γνώμη, θα είναι δυσάρεστο.) Δηλώνει το προσδοκώμενο. (Εἰ τοῦτο ἄνευ τῆς ἡμετέρας γνώμης ἔσται, χαλεπὸν ἔσται.) Ἡγεῖτο γὰρ ἅπαν ποιήσειν αὐτόν, εἴ τις ἀργύριον διδοίη. (μτφρ. Γιατί νόμιζε ότι θα έκανε το παν , αν του έδινε κάποιος χρήματα). Δηλώνει το προσδοκώμενο. (Ἅπαν ποιήσω, ἄν τις ἀργύριον διδῷ.) Τοὺς στρατηγοὺς εἰσελθόντας ἐκέλευον, εἴ τι βούλονται, εἰπεῑν. (μτφρ. Αφού μπήκαν οι στρατηγοί, τους παρακινούσαν να μιλήσουν, αν ήθελαν κάτι.) Δηλώνει το πραγματικό. (Εἴ τι βούλεσθε, εἴπατε / εἴπετε / εἴπητε / εἴπαιτε / εἴποιτε.)

γ) σε μετοχή (κατηγορηματική) Τίς οὓτως εὐήθης ἐστὶν ὑμῶν, ὅστις ἀγνοεῖ τὸν ἐκεῖθεν πόλεμον δεῦρο ἥξοντα, ἂν ἀμελήσωμεν; (μτφρ. Ποιος είναι τόσο ανόητος, που να αγνοεί ότι ο από εκεί πόλεμος θα έρθει εδώ αν φανούμε αμελείς;) Δηλώνει το προσδοκώμενο. (Ὁ ἐκεῖθεν πόλεμος δεῦρο ἥξει, ἂν ἀμελήσωμεν.) Εἰδότες δὲ τὴν πόλιν τῶν μὲν περὶ τοὺς θεοὺς μάλιστ’ ἂν ὀργισθεῖσαν, εἴ τις εἰς τὰ μυστήρια φαίνοιτ’ ἐξαμαρτάνων, […] εἰσήγγελλον εἰς τὴν βουλὴν […]. (μτφρ.

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

285

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ Επειδή γνώριζαν ότι οι πολίτες για τα των θεών, θα οργίζονταν πάρα πολύ, όπως γινόταν κάθε φορά που κάποιος φανερά ασεβούσε στα μυστήρια, …κατήγγειλαν στη βουλή…) Δηλώνει την αόριστη επανάληψη στο παρελθόν. (Ἡ πόλις τῶν περὶ τοὺς θεοὺς μάλιστα ἂν ὠργίσθη, εἴ τις εἰς τὰ μυστήρια φαίνοιτ’ ἐξαμαρτάνων.) Παρατηρήσεις: 1.

Aν η απόδοση εξαρτάται από αρκτικό χρόνο, ο υποθετικός λόγος αναγνωρίζεται σαν να ήταν ανεξάρτητος. π.χ. Καὶ γὰρ ἀκούω Δέξιππον λέγειν πρὸς Κλέανδρον ὡς οὐκ ἂν ἐποίησεν Ἀγασίας ταῦτα, εἰ μὴ ἐγὼ αὐτὸν ἐκέλευσα. Δηλώνει το αντίθετο του πραγματικού.

Αν η απόδοση εξαρτάται από ιστορικό χρόνο, η υπόθεση (με εξαίρεση την υπόθεση του 2ου είδους, η οποία δεν μεταβάλλεται) έχει την μορφή εἰ + ευκτική του πλαγίου λόγου. Τότε το είδος της απόδοσης, το νόημα και η τροπή του εξαρτημένου υποθετικού λόγου σε ανεξάρτητο μας βοηθούν στην αναγνώρισή του. π.χ. Γιγνώσκων δέ, ὅτι, εἰ μὴ ἱππικὸν ἱκανὸν κτήσαιτο, οὐ δυνήσοιτο κατὰ τὰ πεδία στρατεύεσθαι, ἔγνω τοῦτο κατασκευαστέον εἶναι, ὡς μὴ δραπετεύοντα πολεμεῖν δέοι. (ευθύς λόγος:) Ἐὰν μὴ ἱππικὸν ἱκανὸν κτήσωμαι, οὐ δυνήσομαι κατὰ τὰ πεδία στρατεύεσθαι.(δηλώνει το προσδοκώμενο)

ΑΣΚΗΣΗ Α. Να αναγνωρίσετε τους εξαρτημένους υποθετικούς λόγους στα παρακάτω παραδείγματα. 1. Ἀξιῶ, ἐάν τέ τι ἀπορῶ, πρὸς ὑμᾶς ἰέναι. 2. Ἀπαγγέλλετε Ἀριαίῳ ὅτι εἰ μὴ ὑμεῖς ἤλθετε, ἐπορευόμεθα ἂν ἐπὶ βασιλέα. 3. Δῆλον ὅτι ἐπιβουλεύουσι τοῖς ἄλλοις, ὡς, ἢν δύνωνται, ἀπολέσωσι. 4. Ἔγνωσαν ὅτι, εἰ δώσοιεν εὐθύνας, κινδυνεύσοιεν ἀπολέσθαι.

286

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ 5. Δῆλόν ἐστιν, ὅτι, εἰ ἐξῆν τοῖς κρατίστοις συνθεμένους ἐπὶ τοὺς χείρους ἰέναι, πάντας ἂν τοὺς ἀγῶνας οὗτοι ἐνίκων. 6. Κῦρος νομίζεται ὅτι, εἰ μὴ ἀπέθανεν, ἄριστος ἂν ἐγένετο ἄρχων. Β. Επιλέξτε την απάντηση που περιέχει το σωστό είδος του πλαγίου υποθετικού λόγου και στη συνέχεια μετατρέψτε τον σε ευθύ. 1. Ἀγησίλαος λέγει ὅτι, εἰ ταῦτα πράττουσιν, ἁμαρτάνουσιν. α. πραγματικό β. απλή σκέψη του λέγοντος γ. μη πραγματικό δ. προσδοκώμενο 2. Σωκράτης ἔλεγεν, εἰ ταῦτα ἐποίουν, κολάζεσθαι ἄν. α. μη πραγματικό β. προσδοκώμενο γ. απλή σκέψη του λέγοντος δ. αόριστη επανάληψη στο παρόν - μέλλον 3. Καὶ Ἀναξίβιος ὑπισχνεῖτο, εἰ διαβαῖεν, μισθοφορὰν ἔσεσθαι τοῖς στρατιώταις. α. πραγματικό β. απλή σκέψη του λέγοντος γ. προσδοκώμενο δ. αόριστη επανάληψη στο παρελθόν 4. Λύσανδρος εἶπεν ὅτι ὑποσπόνδους ὑμᾶς ἔχοι, εἰ μὴ ποιήσοιτε ἃ Θηραμένης κελεύοι. α. μη πραγματικό β. απλή σκέψη του λέγοντος γ. προσδοκώμενο δ. πραγματικό 5. Ἀλλὰ δοκεῖ μοι ἧττον ἂν διὰ τοῦτο τυγχάνειν, εἴ τι δέοισθε παρ’ αὐτῶν. α. αόριστη επανάληψη στο παρελθόν β. αόριστη επανάληψη στο παρόν και μέλλον γ. μη πραγματικό δ. απλή σκέψη του λέγοντος Γ. Να τρέψετε τον πλάγιο υποθετικό λόγο των επομένων προτάσεων σε ευθύ και να αναγνωρίσετε το είδος του. 1. Ἡμεῖς μέν, ὦ ἄνδρες Λακεδαιμόνιοι, ἀξιοῦμεν, εἰ μέν τινα ὁρᾶτε σωτηρίαν, διδάξαι καὶ ἡμᾶς. 2. Ἀπεκρίναντο αὐτῷ πολλοῦ ἂν ἄξιον εἶναι, εἰ τοὺς ἀγαθοὺς διεγίγνωσκεν. 3. Οἶμαι ἄν σε ταῦτα διαπραξάμενον ἀποπλεῖν, εἰ βούλοιο.

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

287

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ 4. Πέμψας πρὸς τὸν Δερκυλίδαν εἶπεν ὅτι ἔλθοι ἂν εἰς λόγους, εἰ ὁμήρους λάβοι. 5. Ὁρᾷ τὸ περιτείχισμα ἁπλοῦν ὂν καί, εἰ κρατήσειέ τις τῶν Ἐπιπολῶν τῆς ἀναβάσεως ῥᾳδίως ἂν αὐτὸ ληφθέν. 6. Κελεύει, ἐάν τις τὸν Ἀθηναίων δῆμον ἀδικῇ, δεδεμένον ἀποδικεῖν ἐν τῷ δήμῳ καί, ἐὰν καταγνωσθῇ ἀδικεῖν, ἀποθανεῖν εἰς τὸ βάραθρον ἐμβληθέντα. 7. Ἔπειτα δὲ κατεστρατοπεδεύσατο τῷ μὲν πεζῷ ἐπὶ λόφῳ ἀπέχοντι τῆς πόλεως ὡς πέντε στάδια, πρὸ τῆς χώρας ὄντι, ὅπως ἀποτέμνοιτο ἐντεῦθεν, εἴ τις ἐπὶ τὴν χώραν τῶν Κερκυραίων ἐξίοι. 8. Οἶδα μὲν οὖν ὅτι ταῦτα πάντα, ἢν οἴωνται ναυμαχήσειν ἄνθρωποι, καὶ ἀσκεῖται καὶ μελετᾶται.

Η γέννηση των καλών τεχνών

288

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

29ο Θέμα Στο απόσπασμα συγκρίνεται ο Άνυτος με τον Σωκράτη.

Ἄ

νυτος μέν διά τήν τοῦ υἱοῦ πονηράν παιδείαν καὶ διά τήν αὑτοῦ ἀγνωμοσύνην ἔτι καὶ τετελευτηκώς τυγχάνει κακοδοξίας, Σωκράτης δέ διά τό μεγαλύνειν ἑαυτόν ἐν τῷ δικαστηρίῳ φθόνον

ἐπαγόμενος μᾶλλον καταψηφίσασθαι ἑαυτοῦ ἐποίησε τούς δικαστάς. Ἐμοί μέν οὖν δοκεῖ θεοφιλοῦς μοίρας τετυχηκέναι· τοῦ μέν γάρ βίου τό χαλεπώτατον ἀπέλιπε, τῶν δέ θανάτων τοῦ ῥᾴστου ἔτυχεν. Ἐπεδείξατο δέ τῆς ψυχῆς τήν ῥώμην. Ἐπεί γάρ ἔγνω τοῦ ἔτι ζῆν τό τεθνάναι αὑτῷ κρεῖττον εἶναι, ἱλαρῶς καὶ προσεδέξατο αὐτόν καὶ ἐπετελέσατο. Ἐγώ μέν δή κατανοῶν τοῦ ἀνδρός τήν τε σοφίαν καὶ τήν γενναιότητα οὔτε μή μεμνῆσθαι δύναμαι αὐτοῦ οὔτε μεμνημένος μή οὐκ ἐπαινεῖν. Εἰ δέ τις τῶν ἀρετῆς ἐφιεμένων ὠφελιμωτέρῳ τινί Σωκράτους συνεγένετο, ἐκεῖνον ἐγώ τόν ἄνδρα ἀξιομακαριστότατον νομίζω. ΞΕΝΟΦΩΝ: ΑΠΟΛΟΓΙΑ ΣΩΚΡΑΤΟΥΣ 31 – 34

Λεξιλόγιο ἡ πονηρά παιδεία: η κακή εκπαίδευση ἡ ἀγνωμοσύνη: η έλλειψη σκέψης ή κρίσης ἔτι καὶ τετελευτηκώς: ακόμη κι όταν πέθανε ἡ κακοδοξία: η κακή φήμη μεγαλύνω (από το μέγας): μεγαλοποιώ, εγκωμιάζω καταψηφίζομαί τινος: δίνω καταδικαστική ψήφο εναντίον κάποιου ἐπάγομαί τι: επισύρω εναντίον μου μέν οὖν: οπωσδήποτε, πάντως

ἀπολείπω: αφήνω πίσω μου, χάνω γιγνώσκω + απαρέμφατο: κρίνω ἱλαρῶς: με χαρά προσεδέξατο: υποδέχτηκε ἐπιτελοῦμαι θάνατον: εκπληρώνω το χρέος του θανάτου, πεθαίνω ἐφίεμαι τινός: πάρα πολύ επιθυμώ συγγίγνομαί τινί: μαθητεύω κοντά σε κάποιον, βρίσκομαι μαζί με κάποιον, κάνω παρέα

Τι θα μάθω 1. Γραμματική: ΤΕΣΤ ΑΡΧΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ 2. Συντακτικό : Επιρρηματτικοί προσδιορισμοί 3. Αρχικοί χρόνοι: φρονῶ, φυλάττω, φύω, χαίρω, χρή, χρῶμαι, χωρῶ

119. Τα επιρρήματα Τα επιρρήματα ως καθαρώς επιρρηματικοί προσδιορισμοί δηλώνουν χρόνο, τόπο, τρόπο και ποσό.

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

289

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

α) Ως καθαρώς επιρρηματικοί προσδιορισμοί του χρόνου λειτουργούν τα χρονικά επιρρήματα, καθώς και αντωνυμικά επιρρήματα σε –τε, όπως: νῦν, ἀεί, χθές, αὔριον, πάλαι, ἄρτι ( : μόλις), παραχρῆμα ( : αμέσως), πώποτε, οὔποτε, ἑκάστοτε κ.α. π.χ. Περὶ δὲ τῶν τοιούτων οὐδεὶς πώποτ’ αὐτῶν συγγράφειν ἐπεχείρησεν. Κατέβην χθὲς εἰς Πειραιᾶ. β) Οι καθαρώς επιρρηματικοί προσδιορισμοί τόπου δηλώνουν: i.

Στάση σε τόπο· εκφράζεται με τοπικά επιρρήματα, πολλά από τα οποία λήγουν σε – θι, -σι, -ου όπως: πανταχόθι ( : παντού), Θήβασι (στη Θήβα), ἀλλαχοῦ ( : αλλού), οὐδαμοῦ ( : πουθενά) κ.α. π.χ. Ἡ Ἀθήνησι στάσις. Ὁ Πρωταγόρας αὐτόθι ἐστιν.

ii.

Kίνηση προς τόπο (κατεύθυνση)· εκφράζεται με επιρρήματα που λήγουν κυρίως σε –δε, -ζε, -σε, -οιόπως: ἐνθάδε, Ἀθήναζε, ἐκεῖσε, ὅποι κ.α. π.χ. Θρίβων ἀπῆλθε οἴκαδε.

iii.

Kίνηση από τόπο (αφετηρία, προέλευση)· εκφράζεται με επιρρήματα που λήγουν σε –θεν όπως: ἐντεῦθεν, πανταχόθεν, ἑκατέρωθεν κ.α. π.χ. Γνοίη ἄν τις ἐκεῖθεν τὴν δύναμιν αὐτῶν.

iv.

Η διά τόπου κίνηση· εκφράζεται με επιρρήματα που λήγουν σε –ῃ όπως: ὅπῃ, ταύτῃ, ἄλλῃ, οὐδαμῇ κ.α. π.χ. Ἕτεροι ἄλλῃ ἔφευγον.

γ) Οι καθαρώς επιρρηματικοί προσδιορισμοί τρόπου εκφέρονται με:

Επιρρήματα που λήγουν σε –ως, όπως: δικαίως, εἰκότως, προσηκόντως κ.α. π.χ. Ἅ τοσαύτην ἔχει χάριν, ὥστ’ ἂν καὶ τῇ λέξει καὶ τοῖς ἐνθυμήμασιν ἔχῃ κακῶς. Ἀλλ’ ὅπως ἂν τύχωσιν, οὕτω χρῆσθαι τοῖς λόγοις εἰώθασιν.

ii.

Επιρρήματα που λήγουν σε –δην, -δον, -ι, -εί, -τι, -ξ, όπως: ἄρδην ( : εντελώς), ἀναφανδὸν ( : φανερά), ἀμισθί, νηποινεὶ ( : χωρίς τιμωρία), ἀμαχητὶ ( : χωρίς μάχη), ἐναλλὰξ κ.α. π.χ. Καὶ οἱ μὲν ἐξελθόντες πανδημεὶ ἐς τὸν λειμῶνα παρὰ τὸν Ἄναπον ποταμὸν ἅμα τῇ ἡμέρᾳ […].

290

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

δ) Ως επιρρηματικοί προσδιορισμοί του ποσού χρησιμοποιούνται τα ποσοτικά και αριθμητικά επιρρήματα, όπως:

λίαν, μάλα, μᾶλλον, πάνυ, ἄγαν, οὐδὲν ( : καθόλου), ἅπαξ, δίς, πολλάκις κ.α. π.χ. Ὥσθ’ ἅπασι μὲν βούλεσθαι προσήκει πολλοὺς εἶναι τοὺς ἐκ παιδείας δεινοὺς εἰπεῖν γιγνομένους,μάλιστα δ’ ὑμῖν. π.χ. Οὐ πάνυ νενόηκα. Παρατήρηση: Το επίρρημα μάλιστα, όταν συντάσσεται με αριθμητικά, σημαίνει «περίπου». π.χ. Κερκυραῖοι τριάκοντα ναῦς μάλιστα διέφθειραν.

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

291

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Το αστείο του βασιλιά

292

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

30ο Θέμα Ο ομιλητής υποστηρίζει ότι δεν πρέπει να καταδικαστεί γιατί αυτό θα αποτελέσει κακό παράδειγμα σε αυτούς που φοροδιαδιαφεύγουν.

αὶ οὕτω πολλούς κινδύνους ὑπέρ ὑμῶν κεκινδυνευκώς καὶ τοσαῦτα ἀγαθά εἰργασμένος τήν πόλιν, νυνί δέομαι οὐ δωρεάν ὥσπερ ἕτεροι ἀντί τούτων παρ’ ὑμῶν λαβεῖν, ἀλλά μή στερηθῆναι

τῶν ἐμαυτοῦ, ἡγούμενος καὶ ὑμῖν αἰσχρόν εἶναι παρά τε ἑκόντος ἐμοῦ καὶ παρ’ ἄκοντος λαμβάνειν. Καὶ οὐ τοσοῦτον μοι μέλει εἴ με δεῖ τά ὄντα ἀπολέσαι· ἀλλ’ οὐκ ἄν δεξαίμην ὑβρισθῆναι, οὐδέ παραστῆναι τοῖς διαδυομένοις τάς λῃτουργίας ἐμοί μέν ἀχάριστα εἶναι τά εἰς ὑμᾶς ἀνηλωμένα, ἐκείνους δέ δοκεῖν ὀρθῶς βεβουλεῦσθαι ὅτι ὑμῖν οὐδέν προεῖνται τῶν σφετέρων αὐτῶν. Ἄν οὖν ἐμοί πεισθῆτε, τά τε δίκαια ψηφιεῖσθε καὶ τά λυσιτελοῦντα ὑμῖν αὐτοῖς αἱρήσεσθε. Λεξιλόγιο κινδυνεύω: ρίχνομαι σε κίνδυνο, είμαι τολμηρός, αποτολμώ ἐργάζομαι: κάνω, εκτελώ, αποκτώ εργαζόμενος, εξασκώ, προξενώ ἑκών, –οῦσα, –όν: θεληματικός, πρόθυμος, αυθόρμητος, σκόπιμος ἄκων, –ουσα, –ον: αθέλητος, αυτός που κάνει κάτι χωρίς να το θέλει μέλει μοι: με ενδιαφέρει· μέλω: είμαι αντικείμενο φροντίδας. Το μέλει ως απρόσωπο ( : υπάρχει φροντίδα) συνοδεύεται πάντα από δοτική προσωπική. Συντάσσεται: α) με δοτική προσωπική + δευτερεύουσα πρόταση, συνήθως πλάγια ερωτηματικής· β) με δοτική προσώπου + γενική ως αντικείμενο, οπότε έχει ως υποκείμενο την αφηρημένη του έννοια: μέλησις ( : φροντίδα)· γ) με δοτική προσωπική + τελικό απαρέμφατο ως αντικείμενο ἀπόλλυμι τά ὄντα: χάνω την περιουσία μου παρίσταταί μοι: περνάει από το μυαλό μου

διαδύομαι: ως αποθετικό: περνώ δια μέσου, μπαίνω μέσα, αποφεύγω, ξεφεύγω λῃτουργία: δημόσια υπηρεσία, αναλάμβαναν διαδοχικά με δικά τους έξοδα οι πιο πλούσιοι πολίτες ὁ, ἡ ἀχάριστος, τό ἀχάριστον: ο δυσάρεστος, ο δυσμενής, ο αχάριστος, αυτός που δεν έχει ανταμειφθεί τά ἀνηλωμένα εἰς ὑμᾶς: αυτά που έχουν ξοδευτεί για σας· ἀναλίσκω και ἀναλόω – ῶ: ξοδεύω, δαπανώ ὅτι οὐδέν προεῖνται: γιατί δεν έχουν ξοδέψει τίποτε ὅτι: αιτιολογικός σύνδεσμος (εδώ) προΐεμαι: στέλνω μακριά από μένα, παραδίνω στον εχθρό, παραχωρώ, αφήνω ψηφίζομαι τά δίκαια: αποφασίζω τα δίκαια, παίρνω δίκαιες αποφάσεις αἱροῦμαι: εκλέγω, προτιμώ λυσιτελέω –ῶ: πληρώνω κάτι που χρωστώ, ωφελώ

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

293

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Τι θα μάθω 1. Γραμματική: ΤΕΣΤ ΑΡΧΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ 2. Συντακτικό : β΄ όρος σύγκρισης 3. Αρχικοί χρόνοι: φρονῶ, φυλάττω, φύω, χαίρω, χρή, χρῶμαι, χωρῶ

120. Β' ΟΡΟΣ ΣΥΓΚΡΙΣΗΣ

Ορισμός: Όροι της σύγκρισης ονομάζονται δυο ουσιαστικά (που φανερώνουν πρόσωπα, ζώα, πράγματα, καταστάσεις, ιδιότητες) ή άλλα μέρη του λόγου, όταν συγκρίνονται μεταξύ τους. Α. Ο πρώτος (α') όρος σύγκρισης δηλώνει το πρόσωπο ή το πράγμα, από το οποίο «ξεκινάμε», όταν κάνουμε σύγκριση. Β. Ο δεύτερος (β') όρος σύγκρισης δηλώνει το πρόσωπο ή το πράγμα, με το οποίο γίνεται η σύγκριση.

Παρατήρηση: Για να έχουμε α' και β' όρο σύγκρισης πρέπει οπωσδήποτε στην πρόταση να υπάρχει επίθετο ή επίρρημα συγκριτικού βαθμού, ή άλλες λέξεις με συγκριτική σημασία. Ως συγκριτικές λέξεις μπορούν να χρησιμοποιηθούν:

Επίθετα ή επιρρήματα συγκριτικού βαθμού π.χ. Ὁ ἔπαινος κρεῖττον πολλῶν χρημάτων ἐστί.

Επίθετα ή επιρρήματα υπερθετικού βαθμού π.χ. Ἡ στρατεία ἐγένετο μεγίστη τῶν πρὸ αὐτῆς.

Λέξεις με συγκριτική σημασία: i.

294

επιρρήματα και λέξεις με επιτατική σημασία: μᾶλλον, πλέον, χεῖρον, ὀλίγον, ἔτι, πολύ, μάλιστα, διαφερόντως - ὡς, πολλῷ, ὅσῳ, τοσούτῳ, κ.λ.π.

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

π.χ. Μαθημάτων φρόντιζε μᾶλλον χρημάτων. ii.

αντωνυμίες και επίθετα που έχουν συγκριτική έννοια: ἄλλος, ἕτερος, διάφορος, ὕστερος, πρότερος, όσα (επίθετα) λήγουν σε – πλασιος (διπλάσιος, τριπλάσιος) κ.λ.π. π.χ. Ὄψόμεθα δὲ τὴν πόλιν διπλασίας μὲν ἢ νῦν τὰς προσόδους λαμβάνουσαν.

Α. Ο α' όρος σύγκρισης μπορεί να είναι οποιοσδήποτε όρος της πρότασης και εκφέρεται ποικιλοτρόπως π.χ. α. Ἡ ἀρετὴ σεμνοτέρα τῆς κακίας ἐφαίνετο. (ουσιαστικό σε θέση υποκειμένου) β. Τίνος δ’ ἐκποδὼν γενομένου μᾶλλον ᾔσθησαν οἱ πολέμιοι ἢ Ἀγησιλάου; (αντωνυμία σε θέση αντικειμένου) γ. Ἀναγκαῖον ἦν συντομώτερον ἤ σαφέστερον διαλεχθῆναι. (επιρρηματικός προσδιορισμός)

Β. Ο β' όρος σύγκρισης εκφέρεται με τους εξής τρόπους: Β.1. Όταν είναι ουσιαστικό ή άλλη λέξη που χρησιμοποιείται αντί ουσιαστικού: α. Με απλή γενική (συγκριτική) π.χ. Τό ἡδὺ ἕτερον τοῦ ἀγαθοῦ ἐστιν. β. Με το «ἢ» + ομοιόπτωτα προς τον α' όρο π.χ. Ἡ σιγή ἐστιν αἱρετωτέρα ἢ λόγος. Β.2. Όταν δεν είναι ουσιαστικό, αλλά κάποια άλλη λέξη ή φράση, με: α. «ἢ» + ομοιότροπα προς τον α' όρο π.χ. Παίζων οὐδὲν ἧττον ἢ σπουδάζων ἐλυσιτέλει τοῖς συνδιατρίβουσι. β. «ἀντί», «πρὸ» + γενική π.χ. Ἐλευθερία ἐστὶν αἱρετώτερον ἀντὶ πάντων τῶν ἀγαθῶν. γ. «παρὰ» + αιτιατική π.χ. Ἡλίου ἐκλείψεις συνέβησαν πυκνότεραι παρὰ τὰ μνημονευόμενα. δ. (ἢ) «πρὸς» + αιτιατική π.χ. Ὁ γὰρ ἄρχων Ἐπιτάδας ἐνδεεστέρως ἑκάστῳ παρεῖχεν ἢ πρὸς τὴν ἐξουσίαν.

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

295

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

ε. ἢ «κατὰ» + αιτιατική π.χ. Ἄγις ἔτυχε σεμνοτέρας ἢ κατὰ ἄνθρωπον ταφῆς. στ. ἢ ὡς / ὥστε + απαρέμφατο (όταν υπάρχει δυσαναλογία ανάμεσα στα μέρη που συγκρίνονται π.χ. Ἀριστείδης δικαιότερος ἦν ἢ ὥστε τὸν τοῦ πλήθους φθόνον ἐκφυγεῖν. ζ. ἢ + ονομαστική (συνήθως εννοείται το ρ. εἰμὶ ή άλλο ρήμα όμοιο με το ρήμα του πρώτου όρου) π.χ. Ἀνδρὸς δυνατωτέρου ἢ ἐγώ (ενν.εἰμί). Τοῖς μᾶλλον ἀκμάζουσιν ἢ ἐγὼ (ενν. ἀκμάζω) παραινῶ τοιαῦτα λέγειν. η. ἢ + ολόκληρη πρόταση π.χ. Τὰ ἐκείνων ἔργα μείζω ἐστὶν ἢ ὡς τῷ λόγῳ τις ἂν εἴποι. Β.3. Ο β’ όρος σύγκρισης είναι δυνατόν να παραλείπεται: i. Όταν εννοείται από τα συμφραζόμενα π.χ. Ἤρξατο λόγου Φαρνάβαζος· καὶ γὰρ ἦν πρεσβύτερος (Ἀγησιλάου). ii.

Όταν είναι αντίθετος προς τον β΄ όρο π.χ. Ἐν εἰρήνῃ οἱ ἱδιῶται ἀμείνους τὰς γνώμας ἔχουσιν (ἢ ἐν πολέμω).

Β.4. Μερικές φορές ο β’ όρος σύγκρισης είναι δυνατόν να εκφέρεται βραχυλογικά με τις γενικές: «τοῦ ὄντος», «τοῦ δέοντος», «τοῦ δικαίου», «τοῦ προσήκοντος», «τοῦ λόγου» κ.ά. που ισοδυναμούν με «ἢ» + πρόταση π.χ. Ἡ κακία ἐφαίνετο λευκοτέρα καὶ ἐρυθροτέρα τοῦ ὄντος (ἢ ὄντως ἦν).

ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΕΣ ΛΕΞΕΙΣ

Α' ΟΡΟΣ ΣΥΓΚΡΙΣΗΣ

Β' ΟΡΟΣ ΣΥΓΚΡΙΣΗΣ

Παραθετικά επιθέτων και επιρρημάτων

ΕΚΦΕΡΕΤΑΙ:

Με ποικίλους τρόπους Λέξεις με συγκριτική σημασία

296



Με γενική συγκριτική  Με ἢ + ομοιόπτωτα ή ομοιότροπα με τον α' όρο Σπανιότερα  ἀντὶ / πρὸ + γεν., παρὰ + αιτ., (ἢ) πρὸς + αιτ., ἢ κατὰ+ αιτ., ἢ / ἢ ὡς / ἢ ὥστε + απαρέμφατο ἢ + ονομαστική, ἢ + πρόταση  Βραχυλογικά

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Η ασέβεια του Κλείτου

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

297

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

31ο Θέμα Ἅπας ὁ τῶν ἀνθρώπων βίος, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, κἂν μεγάλην πόλιν οἰκῶσι κἂν μικράν, φύσει καὶ νόμοις διοικεῖται. τούτων δ’ ἡ μὲν φύσις ἐστὶν ἄτακτον καὶ κατ’ ἄνδρ’ ἴδιον τοῦ ἔχοντος, οἱ δὲ νόμοι κοινὸν καὶ τεταγμένον καὶ ταὐτὸ πᾶσιν. ἡ μὲν οὖν φύσις, ἂν ᾖ πονηρά, πολλάκις φαῦλα βούλεται· διόπερ τοὺς τοιούτους ἐξαμαρτάνοντας εὑρήσετε. οἱ δὲ νόμοι τὸ δίκαιον καὶ τὸ καλὸν καὶ τὸ συμφέρον βούλονται, καὶ τοῦτο ζητοῦσιν, καὶ ἐπειδὰν εὑρεθῇ, κοινὸν τοῦτο πρόσταγμ’ ἀπεδείχθη, πᾶσιν ἴσον καὶ ὅμοιον, καὶ τοῦτ’ ἔστι νόμος. ᾧ πάντας πείθεσθαι προσήκει διὰ πολλά, καὶ μάλισθ’ ὅτι πᾶς ἐστι νόμος εὕρημα μὲν καὶ δῶρον θεῶν, δόγμα δ’ ἀνθρώπων φρονίμων, ἐπανόρθωμα δὲ τῶν ἑκουσίων καὶ ἀκουσίων ἁμαρτημάτων, πόλεως δὲ συνθήκη κοινή, καθ’ ἣν πᾶσι προσήκει ζῆν τοῖς ἐν τῇ πόλει. Δημοσθένη, Κατ’ Αριστογείτονος, Α, 15-16

Λεξιλόγιο οἰκέω –ῶ : κατοικώ, διαμένω ἄτακτος: ακανόνιστος ταὐτὸ : το αὐτό (κράση) πρόσταγμα: προσταγή, κανόνας

δόγμα: άποψη, απόφαση συνθήκη: συμφωνία

Μετάφραση Όλη η ζωή των ανθρώπων, Αθηναίοι, είτε αυτοί κατοικούν σε μεγάλη πόλη είτε σε μικρή, κυβερνάται από τη φύση και τους νόμους. Από τα προηγούμενα η φύση είναι απρόβλεπτη και χαρακτηρίζει κάθε άνθρωπο που τη διαθέτει, ενώ οι νόμοι είναι κοινοί και προβλέψιμοι και οι ίδιοι για όλους. Η φύση, αφενός, αν είναι φαύλη, πολλές φορές θέλει το κακό· για αυτό θα δείτε ότι άνθρωποι με τέτοια φύση κάνουν λάθη. Οι νόμοι, αφετέρου, θέλουν τη δικαιοσύνη και την αρετή και το ωφέλιμο, και αυτό επιδιώκουν, και όταν αυτό βρεθεί, προβάλλεται ως γενικός κανόνας, που ισχύει εξίσου και με όμοιο τρόπο για όλους, και αυτό είναι ο νόμος. Σε αυτόν αρμόζει να υπακούουν όλοι για πολλούς λόγους, και κυρίως επειδή κάθε νόμος είναι θεϊκή ανακάλυψη και δωρεά, τρόπος σκέψης των συνετών ανθρώπων, διόρθωση των εκούσιων και ακούσιων λαθών, κοινή συμφωνία της πόλης, σύμφωνα με την οποία αρμόζει να ζουν όλοι οι πολίτες.

32ο Θέμα Κάλει δὴ καὶ τὸν Στράτων’ αὐτὸν τὸν τὰ τοιαῦτα πεπονθότα· ἑστάναι γὰρ ἐξέσται δήπουθεν αὐτῷ. Οὗτος, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, πένης μὲν ἴσως ἐστίν, οὐ πονηρὸς δέ γε. οὗτος μέντοι πολίτης ὤν, ἐστρατευμένος ἁπάσας τὰς ἐν ἡλικίᾳ στρατείας καὶ δεινὸν οὐδὲν εἰργασμένος, ἕστηκε νυνὶ σιωπῇ, οὐ μόνον τῶν ἄλλων ἀγαθῶν τῶν κοινῶν ἀπεστερημένος, ἀλλὰ καὶ τοῦ φθέγξασθαι ἢ ὀδύρασθαι· καὶ οὐδ’ εἰ δίκαι’ ἢ ἄδικα πέπονθεν, οὐδὲ ταῦτ’ ἔξεστιν αὐτῷ πρὸς ὑμᾶς εἰπεῖν. καὶ ταῦτα πέπονθ’ ὑπὸ Μειδίου καὶ τοῦ Μειδίου πλούτου καὶ τῆς περηφανίας παρὰ τὴν πενίαν καὶ ἐρημίαν καὶ τὸ τῶν πολλῶν εἷς εἶναι. Δημοσθένη, Κατά Μειδίου, 95-96

Λεξιλόγιο καλέω,- ῶ : φωνάζω, καλώ φθέγγομαι : μιλώ ελεύθερα, κραυγάζω ὀδύρομαι : θρηνώ,κλαίω καταδιαιτῶ δίκην : καταδικάζω ἀποδιαιτῶ δίκην : αθωώνω

μετέχω τῶν ἴσων : έχω ίσα δικαιώματα παρορῶ τινα : παραβλέπω, αδιαφορώ δέδοικα : φοβάμαι, τρέμω περιπίπτω τινί ὑπό τινός : ρίχνομαι από κάποιον

Μετάφραση Κάλεσε τώρα τον ίδιο τον Στράτωνα, ο οποίος ήταν το θύμα των ραδιουργιών αυτών οπωσδήποτε θα του επιτραπεί να παρουσιασθεί στο δικαστήριο. Ο άνθρωπος αυτός, Αθηναίοι, είναι ίσως φτωχός, αλλά ασφαλώς δεν είναι κακοήθης. Όταν ήταν πολίτης, είχε λάβει μέρος μαζί με τους συνομηλίκους του σε όλες τις εκστρατείες χωρίς να κάμει τίποτε το αξιόμεμπτο· τώρα στέκεται μπροστά σας σιωπηλός και στερημένος όχι μόνο τα άλλα κοινά αγαθά, αλλά και το δικαίωμα να απολογηθεί ή να θρηνήσει· και δεν του επιτρέπεται να σας πει ούτε αν οι

298

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ συμφορές του ήταν δίκαιες ή άδικες. Όλα αυτά τα υπέφερε εξαιτίας του Μειδία, του πλούτου και της αλαζονείας του, ενώ αυτός είναι φτωχός, χωρίς φίλους, ένας μόνος μέσα στο πλήθος των ανθρώπων.

33ο Θέμα ἀλλὰ γὰρ ὅτι μὲν ἐν Σπάρτῃ μάλιστα πείθονται ταῖς ἀρχαῖς τε καὶ τοῖς νόμοις, ἴσμεν ἅπαντες. ἐγὼ μέντοι οὐδ' ἐγχειρῆσαι οἶμαι πρότερον τὸν Λυκοῦργον ταύτην τὴν εὐταξίαν καθιστάναι πρὶν ὁμογνώμονας ἐποιήσατο τοὺς κρατίστους τῶν ἐν τῇ πόλει. τεκμαίρομαι δὲ ταῦτα, ὅτι ἐν μὲν ταῖς ἄλλαις πόλεσιν οἱ δυνατώτεροι οὐδὲ βούλονται δοκεῖν τὰς ἀρχὰς φοβεῖσθαι, ἀλλὰ νομίζουσι τοῦτο ἀνελεύθερον εἶναι: ἐν δὲ τῇ Σπάρτῃ οἱ κράτιστοι καὶ ὑπέρχονται μάλιστα τὰς ἀρχὰς καὶ τῷ ταπεινοὶ εἶναι μεγαλύνονται καὶ τῷ ὅταν καλῶνται τρέχοντες ἀλλὰ μὴ βαδίζοντες ὑπακούειν, νομίζοντες, ἢν αὐτοὶ κατάρχωσι τοῦ σφόδρα πείθεσθαι, ἕψεσθαι καὶ τοὺς ἄλλους: ὅπερ καὶ γεγένηται. Ξενοφώντος , Λακεδαιμονίων Πολιτεία, 8, 1-3

Λεξιλόγιο πείθομαι : υπακούω ἐγχειρῶ + τελ. απαρφ. : επιχειρώ, προσπαθώ καθίστημι : οργανώνω, εξασφαλίζω, τακτοποιώ τεκμαίρομαι : συμπεραίνω

υπέρχομαι τάς αρχάς : περιποιούμαι τους άρχοντες ἕπομαι : ακολουθώ μεγαλύνομαι : καυχιέμαι κατάρχω τινός : κάνω την αρχή

Μετάφραση Όλοι ασφαλώς γνωρίζουμε ότι στη Σπάρτη (οι πολίτες) είναι εξαιρετικά υπάκουοι στις αρχές και στους νόμους. Εγώ βέβαια πιστεύω ότι δε θα επιχειρούσε να επιβάλει ο Λυκούργος αυτή την ευταξία νωρίτερα παρά αφού εξασφάλισε τη συγκατάθεση των πιο ισχυρών παραγόντων της πόλης. Αυτά τα συμπεραίνω, διότι στις άλλες πόλεις οι ισχυρότεροι ούτε καν θέλουν να φαίνονται ότι φοβούνται την εξουσία, αλλά αυτό το θεωρούν ανελεύθερο· στη Σπάρτη όμως η ανώτερη τάξη και υπακούει στους άρχοντες και καμαρώνει με το ότι είναι ταπεινή και με το ότι όταν προσκαλείται, υπακούει τροχάδην και όχι βάδην, πιστεύοντας ότι αν αυτοί, κάνουν την αρχή να υπακούουν τυφλά, ασφαλώς θα ακολουθήσουν και οι άλλοι· πράγμα που ήδη έχει γίνει.

35ο Θέμα Ἔπειτα κἀκεῖθεν ῥᾴδιον γνῶναι τὴν ἐμὴν διάνοιαν· ἐν γὰρ τοῖς πλείστοις τῶν λόγων τῶν εἰρημένων ὑπ’ ἐμοῦ φανήσομαι ταῖς μὲν ὀλιγαρχίαις καὶ ταῖς πλεονεξίαις ἐπιτιμῶν, τὰς δ’ ἰσότητας καὶ τὰς δημοκρατίας ἐπαινῶν, οὐ πάσας, ἀλλὰ τὰς καλῶς καθεστηκυίας, οὐδ’ ὡς ἔτυχον, ἀλλὰ δικαίως καὶ λόγον ἐχόντως. οἶδα γὰρ τούς τε προγόνους τοὺς ἡμετέρους ἐν ταύτῃ τῇ καταστάσει πολὺ τῶν ἄλλων διενεγκόντας, καὶ Λακεδαιμονίους διὰ τοῦτο κάλλιστα πολιτευομένους, ὅτι μάλιστα δημοκρατούμενοι τυγχάνουσιν. Ισοκράτη, Αεροπαγητικός, 60-62

Λεξιλόγιο διάνοια : σκέψη, διάθεση ἐπιτιμῶ τινι : κατακρίνω, αποδοκιμάζω καθίσταμαι καλως : λειτουργώ σωστά ἐχόντως λόγον : με αιτιολογημένες απόψεις

κατάστασις : πολιτικό σύστημα, εγκατάσταση, περίσταση αἱ αρχαί : οι άρχοντες αἱ ρεσις : εκλογή ἐπιτήδευμα : ασχολία, άσκηση, εργασία πολεμέω-ῶ τινί : πολεμώ, δεν ανέχομαι

Μετάφραση Έπειτα και από εκεί είναι εύκολο να καταλάβετε τη σκέψη μου. Στα περισσότερα δηλαδή από όσα ειπώθηκαν από εμένα θα φανώ ότι αφενός κατηγορώ τα ολιχαρχαχικά καθεστώτα και την πλεονεξία των πολιτικών, επαινώ αφετέρου την ισότητα και τη δημοκρατία, όχι όμως οποιαδήποτε δημοκρατία, αλλά εκείνα τα δημοκρατικά πολιτεύματα, τα οποία εφαρμόζουν καλά το δημοκρατικό πολίτευμα. Ούτε θα φανώ ότι τα επαινώ

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

299

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ αυτά έτσι απλά και τυχαία αλλά δίκαια και συνετά. Διότι γνωρίζω ότι και οι πρόγονοί μας εφαρμόζοντας ορθά το δημοκρατικό πολίτευμα ξεπέρασαν πολύ τους άλλους, και ότι οι Λακεδαιμόνιοι για αυτό ζουν ως πολίτες άριστοι, διότι συμβαίνει ναι έχουν την ορθή δημοκρατία.

36ο Θέμα Μετὰ ταῦτα δὲ Ξέρξης ὁ τῆς Ἀσίας βασιλεύς, καταφρονήσας μὲν τῆς Ἑλλάδος, ἐψευσμένος δὲ τῆς ἐλπίδος, ἀτιμαζόμενος δὲ τῷ γεγενημένῳ, ἀχθόμενος δὲ τῇ συμφορᾷ, ὀργιζόμενος δὲ τοῖς αἰτίοις, ἀπαθὴς δ’ ὢν κακῶν καὶ ἄπειρος ἀνδρῶν ἀγαθῶν, δεκάτῳ ἔτει παρασκευασάμενος διακοσίαις μὲν καὶ χιλίαις ναυσὶν ἀφίκετο, τῆς δὲ πεζῆς στρατιᾶς οὕτως ἄπειρον τὸ πλῆθος ἦγεν, ὥστε καὶ τὰ ἔθνη τὰ μετ’ αὐτοῦ ἀκολουθήσαντα πολὺ ἂν ἔργον εἴη καταλέξαι· ὃ δὲ μέγιστον σημεῖον τοῦ πλήθους· ἐξὸν γὰρ αὐτῷ χιλίαις ναυσὶ διαβιβάσαι κατὰ τὸ στενότατον τοῦ Ἑλλησπόντου τὴν πεζὴν στρατιὰν ἐκ τῆς Ἀσίας εἰς τὴν Εὐρώπην, οὐκ ἠθέλησεν, ἡγούμενος τὴν διατριβὴν αὑτῷ πολλὴν ἔσεσθαι·ἀλλ’ ὑπεριδὼν καὶ τὰ φύσει πεφυκότα καὶ τὰ θεῖα πράγματα καὶ τὰς ἀνθρωπίνας διανοίας ὁδὸν μὲν διὰ τῆς θαλάττης ἐποιήσατο, πλοῦν δὲ διὰ τῆς γῆς ἠνάγκασε γενέσθαι, ζεύξας μὲν τὸν Ἑλλήσποντον, διορύξας δὲ τὸν Ἄθω. Λυσίας, Επιτάφιος, 27-29

Λεξιλόγιο ἀτιμαζομαι : προσβάλλομαι ἀχθομαι : στεναχωριέμαι, οργίζομαι ἀπαθής, -ες : αχτύπητος, ἀναίσθητος, ο μη παθών ἀπειρος, -ον(α+πειρα) : αμαθής, άπειρος ἀπειρος(α+πέρας) : αμέτρητος, ανυπολόγιστος ἐργον ἐστί : είναι δύσκολο καταλέγω : απαριθμώ, διηγούμαι

διατριβή : αργοπορία, καθυστέρηση ὑπερορῶ : περιφρονώ, καταφρονώ τα φύσει πεφυκότα : όσα υπάρχουν από τη φύση διάνοια : λογική, τροπος σκέψης πλοῦς : ο πλωτός δρόμος ζεύγνυμι : δένω, ενώνω, συνδέω διορύττω : σκάβω

Μετάφραση Μετά από αυτά ο Ξέρξης, ο βασιλιάς των Περσών, επειδή περιφρόνησε την Ελλάδα κι αφού διαψεύστηκε στις ελπίδες του, ταπεινωμένος από την ήττα του (στο Μαραθώνα), βαρύθυμος εξαιτίας της συμφοράς του, αγανακτισμένος με όσους την προκάλεσαν, αμάθευτος στις συμφορές και άπειρος από γενναίους άνδρες, μετά από προετοιμασίες δέκα χρόνων έφτασε με χίλια διακόσια πλοία, ενώ το πλήθος των πεζών που οδηγούσε ήταν τόσο μεγάλο, ώστε θα ήταν δύσκολο να απαριθμήσει κανείς ακόμη και τα έθνη που τον ακολουθούσαν. Αυτό μάλιστα είναι η μεγαλύτερη απόδειξη του πλήθους· ενώ δηλαδή μπορούσε να περάσει την πεζική στρατιά του με λίγα πλοία από το πιο στενό σημείο του Ελλησπόντου από την Ασία προς την Ευρώπη, το αρνήθηκε, πιστεύοντας ότι θα χρονοτριβούσε παρά πολύ, αλλά περιφρονώντας τα φυσικά πράγματα και τα θεϊκά και την ανθρώπινη λογική, άνοιξε πεζόδρομο μέσα από τη θάλασσα και έπλευσε μέσα από την ξηρά, κατασκευάζοντας γέφυρα στον Ελλήσποντο και διώρυγα στον Άθω

37ο Θέμα Δέομαι οὖν ἁπάντων <ὑμῶν> περὶ ἐμοῦ τὴν αὐτὴν γνώμην ἔχειν, ἥνπερ καὶ περὶ τῶν ἐμῶν προγόνων, ἵνα κἀμοὶ ἐγγένηται ἐκείνους μιμήσασθαι, ἀναμνησθέντας αὐτῶν ὅτι ὅμοιοι τοῖς πλείστων καὶ μεγίστων ἀγαθῶν αἰτίοις τῇ πόλει γεγένηνται, πολλῶν ἕνεκα σφᾶς αὐτοὺς παρέχοντες τοιούτους, μάλιστα δὲ τῆς εἰς ὑμᾶς εὐνοίας, καὶ ὅπως, εἴ ποτέ τις αὐτοῖς ἢ τῶν ἐξ ἐκείνων τινὶ κίνδυνος γένοιτο ἢ συμφορά, σῴζοιντο συγγνώμης παρ’ ὑμῶν τυγχάνοντες. εἰκότως δ’ ἂν αὐτῶν μεμνῇσθε· καὶ γὰρ τῇ πόλει ἁπάσῃ αἱ τῶν ὑμετέρων προγόνων ἀρεταὶ πλείστου ἄξιαι ἐγένοντο. Ανδοκίδης, Περί μυστηρίων, 141-43

Λεξιλόγιο δέομαι+τελ. απρ. : παρακαλώ κάποιον να… εὐνοια : αγάπη, φιλία, ευμένεια

300

συγγνώμης τυγχάνω : συγχωρούμαι

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Μετάφραση Σας παρακαλώ, λοιπόν, να έχετε την ίδια άποψη για μένα με αυτήν που είχατε για τους προγόνους μου, για να μπορέσω και εγώ να τους μιμηθώ, αφού θυμηθείτε ότι μοιάζουν με όσους υπήρξαν πρόξενοι για τα περισσότερα και τα μεγαλύτερα καλά στην πόλη, ενώ για πολλούς λόγους έδειξαν μια τέτοια συμπεριφορά, κυρίως για να αποσπάσουν τη δική σας εύνοια, και με σκοπό, αν κάποτε προέκυπτε σε αυτούς ή στους απογόνους τους κάποιο επικίνδυνο γεγονός ή κάποια συμφορά, να σωθούν με τη δική σας συγχώρεση. Kαι είναι εύλογο να τους θυμηθείτε· γιατί βέβαια σε ολόκληρη την πόλη οι αρετές των προγόνων μας απέκτησαν πολύ μεγάλη αξία.

38ο Θέμα βούλομαι δ’ ὑμῖν διὰ βραχέων ἀπολογήσασθαι περὶ ἑκάστου, καὶ ποιῆσαι μᾶλλον ἔτι καταφανὲς ὡς ἀληθῆ καὶ τότε προεῖπον καὶ νῦν λέγω περὶ αὐτῶν. Καὶ πρῶτον μὲν ποῖος γένοιτ’ ἂν λόγος ὁσιώτερος ἢ δικαιότερος τοῦ τοὺς προγόνους ἐγκωμιάζοντος ἀξίως τῆς ἀρετῆς τῆς ἐκείνων καὶ τῶν ἔργων τῶν πεπραγμένων αὐτοῖς; ἔπειτα τίς ἂν πολιτικώτερος καὶ μᾶλλον πρέπων τῇ πόλει τοῦ τὴν ἡγεμονίαν ἀποφαίνοντος ἔκ τε τῶν ἄλλων εὐεργεσιῶν καὶ τῶν κινδύνων ἡμετέραν οὖσαν μᾶλλον ἢ Λακεδαιμονίων; ἔτι δὲ τίς ἂν περὶ καλλιόνων καὶ μειζόνων πραγμάτων τοῦ τοὺς Ἕλληνας ἐπί τε τὴν τῶν βαρβάρων στρατείαν παρακαλοῦντος καὶ περὶ τῆς πρὸς ἀλλήλους ὁμονοίας συμβουλεύοντος; Ισοκράτης, Περί αντιδόσεως, 76-78

Λεξιλόγιο διά βραχέων : σύντομα, με λίγα λόγια ἐγκωμιάζω : επαινώ πρέπω τινί : αρμόζω, ταιριάζω

ἀποφαίνω : αποδεικνύω, φανερώνω καλός : ωραίος παρακαλῶ : παρακινώ

Μετάφραση Εν τούτοις θέλω να απολογηθώ συντομώτατα δι' έκαστον τούτων και να κάμω ακόμη περισσότερον καταφανές ότι και πρότερον και τώρα λέγω την αλήθειαν περί αυτών. Και πρώτον μεν ποίος λόγος δύναται να γίνει ευσεβέστερος και δικαιότερος παρά εκείνος ο οποίος επαινεί τους προγόνους κατά τρόπον άξιον της ανδρείας των και των κατορθωμάτων αυτών; Έπειτα ποίος δύναται να είναι πατριωτικώτερος και περισσότερον αρμόζων εις την πόλιν από εκείνον ο οποίος αποδεικνύει ότι η ηγεμονία είναι μάλλον ιδική μας παρά των Λακεδαιμονίων σύμφωνα προς τας ευεργεσίας μας προς την Ελλάδα και τους κινδύνους που υπέστημεν. Προσέτι ποίος λόγος περί καλυτέρων και σημαντικωτέρων πραγμάτων συμβουλεύει τους έλληνας από εκείνον, ο οποίος τους προτρέπει εις την εκστρατείαν εναντίον των βαρβάρων και τους συμβουλεύει να ομονοούν μεταξύ των;

39ο Θέμα Ἀναγκαῖον ἴσως ἐστίν, ὦ ἄνδρες δικασταί, καὶ τοὺς μὴ εἰωθότας μηδὲ δυναμένους <εἰπεῖν> εἰσιέναι εἰς δικαστήριον, ἐπειδὰν ὑπό τινος ἀδικῶνται, ἄλλως τε καὶ ὑφ’ ὧν ἥκιστα προσῆκεν [ἀδικεῖσθαι], οἷον καὶ ἐμοὶ νυνὶ συμβαίνει. οὐ βουλόμενος γάρ, ὦ ἄνδρες δικασταί, ἀγωνίζεσθαι πρὸς Ὀλυμπιόδωρον οἰκεῖον ὄντα καὶ ἀδελφὴν τούτου ἔχων, ἠνάγκασμαι διὰ τὸ μεγάλ’ ἀδικεῖσθαι ὑπὸ τούτου. εἰ μὲν οὖν μὴ ἀδικούμενος, ὦ ἄνδρες δικασταί, ἀλλὰ ψεῦδός τι ἐγκαλῶν Ὀλυμπιοδώρῳ τούτων τι ἐποίουν, ἢ τοῖς ἐπιτηδείοις τοῖς ἐμοῖς καὶ Ὀλυμπιοδώρου μὴ ἐθέλων ἐπιτρέπειν, ἢ ἄλλου τινὸς τῶν δικαίων ἀφιστάμενος, εὖ ἴστε ὅτι πάνυ ἂν ᾐσχυνόμην καὶ ἐνόμιζον ἂν ἐμαυτὸν φαῦλον εἶναι ἄνθρωπον· νῦν δ’ οὔτε μικρὰ ἐλαττούμενος ὑπὸ Ὀλυμπιοδώρου, οὔτε διαλλακτὴν οὐδένα φεύγων, οὔτ’ αὖ μὰ τὸν Δία τὸν μέγιστον ἑκών, ἀλλ’ ὡς οἷόν τε μάλιστα ἄκων, ἠνάγκασμαι ὑπὸ τούτου ἀγωνίζεσθαι ταύτην τὴν δίκην. Δημοσθένης, Κατά Ολυμπιοδώρου βλάβης, 1-2

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

301

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ Λεξιλόγιο Ὀ εἴωθα : συνηθίζω, έχω συνηθίσει προσῆκει : αρμόζει, ταιριάζει ἀγωνίζομαι : μπλέκομαι σε δίκη, καταφεύγω στα δικαστήρια ἐγκαλῶ τινι : κατηγορώ κάποιον ἐπιτρέπω τινι : αναθέτω

ἀφίσταμαι τινός : αποφεύγω, δείχνω απροθυμία, αποστατώ ἐλαττουμαι μικρά υπό τινος : ζημιώνομαι λίγο διαλλακτής : συμφιλιωτής, μεσολαβητής οἷόν τε μάλιστα : με απερίφραστο τρόπο, κατηγορηματικά

Μετάφραση Eίναι, ίσως, αναγκαίο, κύριοι δικαστές, να προσέρχονται στο δικαστήριο και όσοι δεν είναι συνηθισμένοι και όσοι δεν είναι ικανοί να αγορεύουν, όταν αδικούνται από κάποιον, ιδίως από αυτούς που δεν θα το περίμενε σε καμία περίπτωση, όπως συμβαίνει τώρα σε μένα. Γιατί δεν ήταν στις προθέσεις μου, κύριοι δικαστές, να ξεκινήσω αυτόν τον δικαστικό αγώνα εναντίον του Oλυμπιόδωρου που είναι συγγενής και έχω την αδελφή του γυναίκα μου, αναγκάζομαι, όμως, από το μέγεθος της αδικίας που έχω υποστεί. Aν, λοιπόν, κύριοι δικαστές, χωρίς να έχω αδικηθεί και απευθύνοντας μια ψευδή κατηγορία εναντίον του Oλυμπιόδωρου έκανα κάτι από τα εξής δύο: είτε δεν ήθελα να θέσω την υπόθεση υπό τη διαιτησία των δικών μου και των δικών του φίλων, είτε απείχα από κάποιο άλλο ένδικο μέσο, να είστε βέβαια ότι θα ντρεπόμουν απεριόριστα και θα θεωρούσα τον εαυτό μου τιποτένιο· τώρα, όμως, που ούτε μικρή ζημιά υφίσταμαι από τον Oλυμπιόδωρο, ούτε αποφεύγω τη διαιτησία κάποιου, ούτε πάλι ―ορκίζομαι στον Δία, τον ύπατο θεό― με τη θέλησή μου αλλά, σας διαβεβαιώ, χωρίς αυτήν καθόλου, αναγκάζομαι να υποστώ αυτόν τον δικαστικό αγώνα.

40ο Θέμα τί γὰρ οὗτος ὀκνήσειεν ἄν, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τῶν ἀνηκέστων ἢ δεινῶν, ἄνθρωπος μιαρὸς καὶ πατρικῆς ἔχθρας πρὸς τὸν δῆμον ἀνάμεστος; τίς δ’ ἂν ἄλλος μᾶλλον, ὃ μὴ γένοιτο, ἀνατρέψειεν τὴν πόλιν, εἰ λάβοιτ’ ἐξουσίας; οὐχ ὁρᾶθ’ ὅτι τῆς φύσεως αὐτοῦ καὶ πολιτείας οὐ λογισμὸς οὐδ’ αἰδὼς οὐδεμία, ἀλλ’ ἀπόνοι’ ἡγεῖται, μᾶλλον δ’ ὅλον ἔστ’ ἀπόνοι’ ἡ τούτου πολιτεία; ἣ μέγιστον μέν ἐστιν αὐτῷ τῷ ἔχοντι κακόν, δεινὸν δὲ καὶ χαλεπὸν πᾶσι, πόλει δ’ οὐκ ἀνεκτόν. ὁ γὰρ ἀπονενοημένος ἅπας ἑαυτὸν μὲν προεῖται καὶ τὴν ἐκ λογισμοῦ σωτηρίαν, ἐκ δὲ τοῦ παραδόξου καὶ παραλόγου, ἐὰν ἄρα σωθῇ, σῴζεται. τίς ἂν οὖν εὖ φρονῶν αὑτὸν ἂν ἢ τὰ τῇ πατρίδι συμφέροντα ταύτῃ συνάψειεν; τίς οὐκ ἂν εἰς ὅσον δυνατὸν φεύγοι, καὶ τὸν ἔχοντα ταύτην ἐκποδὼν ποιήσαιτο, ἵνα μηδ’ ἄκων αὐτῇ ποτε περιπέσῃ; οὐκ ἀπονοίας, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, τοὺς ὑπὲρ πατρίδος βουλευομένους δεῖ ζητεῖν ὅτῳ κοινωνήσουσιν, ἀλλὰ νοῦ καὶ φρενῶν ἀγαθῶν καὶ προνοίας πολλῆς. ταῦτα μὲν γὰρ εἰς εὐδαιμονίαν ἄγει πάντας ἀνθρώπους, ἐκείνη δ’ οἷ τοῦτον ἀπελθεῖν δεῖ. Δημοσθένης, Κατ’ Αριστογείτονος Α, 32-33

Λεξιλόγιο ὀκνέω-ῶ : διστάζω ἀνήκεστος : αθεράπευτος ἀνάμεστος : γεμάτος, πλήρης ἀπόνοια : παραφροσύνη ἡγοῦμαι τινός : είμαι αρχηγός κάποιου πολιτεία : πολίτευμα προϊέμαι εμαυτόν : παραμελώ τον εαυτό μου παράδοξος : αλλόκοτος

παράλογος : απροσδόκητος συνάπτω τι τινι : συνδέω, συσχετίζω ἐκποδών : μακριά ἐκποδών ποιοῦμαι τινα : εξουδετερώνω, απαλλάσσομαι ζητω τινος : αναζητώ, ψάχνω κοινωνῶ τινι : μετέχω η φρήν : μυαλό, καρδιά

Μετάφραση Ποια ανεπανόρθωτη και φοβερή πράξη θα διστάσει να κάνει αυτός, Αθηναίοι, ένας άνθρωπος ελεεινός και γεμάτος από πατρογονική έχθρα προς τη δημοκρατία; Ποιος άλλος θα καταργούσε το πολίτευμα, αν αποκτούσε τη δύναμη; Εύχομαι να μην συμβεί κάτι τέτοιο. Δεν βλέπετε ότι η φύση του και συμπεριφορά του δεν διέπεται από καμιά λογική και σεβασμό, αλλά καθοδηγείται από την παράνοια, για να μην πω ότι συνολικά η συμπεριφορά του είναι παρανοϊκή; Και η παράνοια είναι, αφενός, το μεγαλύτερο κακό για αυτόν που την έχει, αφετέρου κάτι φοβερό και δύσκολο για όλους και ανυπόφορο για την πόλη. Γιατί ο παρανοϊκός εγκαταλείπει

302

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ παντελώς τον εαυτό του και τη σωτηρία που του προσφέρει η λογική, και, αν σωθεί, θα σωθεί από κάτι απροσδόκητο και παράλογο. Ποιος συνετός, λοιπόν, θα συνέδεε τον εαυτό του ή το όφελος της πατρίδας με αυτήν; Ποιος δεν θα απομακρυνόταν όσο μπορούσε, και δεν θα έδιωχνε μακριά όποιον την είχε, ώστε να μην σχετιστεί με αυτήν ακόμη και χωρίς τη θέλησή του; Όσοι, Αθηναίοι, σκέφτονται το καλό της πατρίδας πρέπει να επιδιώκουν να συναναστρέφονται με κάποιον που διαθέτει όχι παράνοια, αλλά σκέψη και γερό μυαλό και πολλή προνοητικότητα. Γιατί αυτά οδηγούν όλους τους ανθρώπους στην ευτυχία, ενώ εκείνη εκεί όπου αυτός πρέπει να καταλήξει.

41ο Θέμα Ἀκούω δ’ αὐτόν, ὦ ἄνδρες δικασταί, ἐπὶ τοῦτον τὸν λόγον τρέπεσθαι, ὡς ὀργισθεὶς εἴρηκε ταῦτα ἐμοῦ μαρτυρήσαντος τὴν αὐτὴν μαρτυρίαν Διονυσίῳ. ὑμεῖς δ’ ἐνθυμεῖσθε, ὦ ἄνδρες δικασταί, ὅτι ὁ νομοθέτης οὐδεμίαν ὀργῇ συγγνώμην δίδωσιν, ἀλλὰ ζημιοῖ τὸν λέγοντα, ἐὰν μὴ ἀποφαίνῃ ὡς ἔστιν ἀληθῆ τὰ εἰρημένα. ἐγὼ δὲ δὶς ἤδη περὶ τούτου μεμαρτύρηκα· οὐ γάρ πω ᾔδη ὅτι ὑμεῖς τοὺς μὲν ἰδόντας τιμωρεῖσθε, τοῖς δὲ ἀποβαλοῦσι συγγνώμην ἔχετε. Περὶ μὲν οὖν τούτων οὐκ οἶδ’ ὅ τι δεῖ πλείω λέγειν· ἐγὼ δ’ ὑμῶν δέομαι καταψηφίσασθαι Θεομνήστου, ἐνθυμουμένους ὅτι οὐκ ἂν γένοιτο τούτου μείζων ἀγών μοι. Λυσίας, Κατά Θεομνήστου Α, 30-31

Λεξιλόγιο τρέπομαι επί τον λόγον : ισχυρίζομαι μαρτυρω : καταθέτω, επιβεβαιώνω συγγνώμην δίδωμι τινί : συγχωρώ ξημιόω-ω : τιμωρώ αποφαίνω : αποδεικνύω

τιμωρουμαι τινα : τιμωρώ τιμωρω τινι : βοηθώ αποβάλλω : ρίχνω τα όπλα καταψηφίζομαι τινός : καταδικάζω κάποιον

Μετάφραση Ακούω ότι αυτός, άνδρες δικαστές, θα καταφύγει στο ακόλουθο επιχείρημα, ότι αυτά τα είπε οργισμένος, επειδή εγώ κατέθεσα ως μάρτυρας τα ίδια με τον Διονύσιο. Εσείς ωστόσο έχετε κατά νουν, άνδρες δικαστές, ότι ο νομοθέτης δεν αναγνωρίζει κανενός είδους συγγνώμη στην οργή, αλλά τιμωρεί εκείνον που τα είπε, αν δεν αποδείξει ότι αυτά που ελέχθησαν είναι αλήθεια. Εγώ εν προκειμένω έχω καταθέσει ήδη δύο φορές ως μάρτυρας. Γιατί δεν γνώριζα ακόμη ότι εσείς τιμωρείτε αυτούς που απλώς είδαν, ενώ συγχωρείτε εκείνους που εγκατέλειψαν τα όπλα. Σχετικά λοιπόν με αυτά δεν βλέπω ποιός ο λόγος να πω περισσότερα. Παρακαλώ ωστόσο εσάς να καταδικάσετε τον Θεόμνηστο, αναλογιζόμενοι ότι δεν θα μπορούσε να υπάρξει για μένα δίκη σημαντικότερη από αυτή.

42ο Θέμα Το τέχνασμα του Σπαρτιάτη στρατηγού Ετεόνικου για να καταστείλει εξέγερση των στρατιωτών του λόγω πείνας. Για συνθηματικό κρατούσαν ένα καλάμι

πυθόμενος δὲ τὸ σύνθημα ὁ Ἐτεόνικος, ἀπόρως μὲν εἶχε τί χρῷτο τῷ πράγματι διὰ τὸ πλῆθος τῶν καλαμηφόρων: τό τε γὰρ ἐκ τοῦ ἐμφανοῦς ἐπιχειρῆσαι σφαλερὸν ἐδόκει εἶναι, μὴ εἰς τὰ ὅπλα ὁρμήσωσι καὶ τὴν πόλιν κατασχόντες καὶ πολέμιοι γενόμενοι ἀπολέσωσι πάντα τὰ πράγματα, ἂν κρατήσωσι, τό τ' αὖ ἀπολλύναι ἀνθρώπους συμμάχους πολλοὺς δεινὸν ἐφαίνετο εἶναι, μή τινα καὶ εἰς τοὺς ἄλλους Ἕλληνας διαβολὴν σχοῖεν καὶ οἱ στρατιῶται δύσνοι πρὸς τὰ πράγματα ὦσιν: ἀναλαβὼν δὲ μεθ' ἑαυτοῦ ἄνδρας πεντεκαίδεκα ἐγχειρίδια ἔχοντας ἐπορεύετο κατὰ τὴν πόλιν, καὶ ἐντυχών τινι ὀφθαλμιῶντι ἀνθρώπῳ ἀπιόντι ἐξ ἰατρείου, κάλαμον ἔχοντι, ἀπέκτεινε. θορύβου δὲ γενομένου καὶ ἐρωτώντων τινῶν διὰ τί ἀπέθανεν ὁ ἄνθρωπος, παραγγέλλειν ἐκέλευεν ὁ Ἐτεόνικος, ὅτι τὸν κάλαμον εἶχε. κατὰ δὲ τὴν παραγγελίαν ἐρρίπτουν πάντες ὅσοι εἶχον τοὺς καλάμους, ἀεὶ ὁ ἀκούων δεδιὼς μὴ ὀφθείη ἔχων. Ξενοφώντος, Ελληνικά, 2, 1, 2-4

Λεξιλόγιο

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

303

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ απόρως έχω+πλαγ. Ερώτηση : βρίσκομαι σε αμηχανία χρωμαι τινι : χρησιμοποιώ επιχειρέω-ω : επιτίθέμαι σφαλερός : επικίνδυνος κατέχω : καταλαμβάνω, κυριεύω κρατέω-ω : νικώ απόλλυμι τινα : εξολοθρεύω

δεινός : φοβερός διαβολήν έχω : προκαλώ εχθρότητα ειμί δύσνους : έχω εχθρική διάθεση ἐγχειρίδια : μαχαίρια εντυγχάνω τινί : συναντώ κάποιον οφθαλμιάω-ω : πονώ στο μάτι παραγγέλλω : διακηρύσσω, πληροφορώ

Μετάφραση Ο Ετεόνικος έμαθε τη συνωμοσία, αλλά δεν ήξερε πώς ν᾽ αντιδράσει. Ήταν πολλοί εκείνοι που είχαν καλάμια. Να τους χτυπήσει φανερά, σκεφτόταν, θα ᾽ταν λάθος: μπορούσαν να πιάσουν τ᾽ άρματα, να καταλάβουν την πόλη και, από τη στιγμή που θα μεταβάλλονταν σ᾽ εχθρούς, να καταστρέψουν τα πάντα αν επικρατούσαν. Από την άλλη πλευρά θα ᾽ταν δυσάρεστο να σκοτωθούν σύμμαχοι, και μάλιστα πολλοί — οι Λακεδαιμόνιοι κινδύνευαν να δυσφημιστούν στα μάτια των υπόλοιπων Ελλήνων και οι στρατιώτες τους να γίνουν απρόθυμοι στα καθήκοντά τους. Πήρε λοιπόν μαζί του δεκαπέντε άνδρες οπλισμένους μ᾽ εγχειρίδια και βγήκε στην πόλη· στον δρόμο του απάντησε κάποιον, άρρωστο από οφθαλμία, που ᾽βγαινε από ένα ιατρείο μ᾽ ένα καλάμι, και τον σκότωσε. Στην αναταραχή που ακολούθησε ρώτησαν μερικοί γιατί είχε σκοτωθεί ο άνθρωπος· ο Ετεόνικος πρόσταξε ν᾽ ανακοινωθεί: «Επειδή είχε καλάμι». Μόλις κυκλοφόρησε η ανακοίνωση, όλοι όσοι είχαν καλάμια τα πέταξαν: ο καθένας που την άκουγε φοβόταν μην τον δουν κι αυτόν με καλάμι.

43ο Θέμα οἱ δ' ἐκ Φλειοῦντος φεύγοντες αἰσθανόμενοι τοὺς Λακεδαιμονίους ἐπισκοποῦντας τῶν συμμάχων ὁποῖοί τινες ἕκαστοι ἐν τῷ πολέμῳ αὐτοῖς ἐγεγένηντο, καιρὸν ἡγησάμενοι, ἐπορεύθησαν εἰς Λακεδαίμονα καὶ ἐδίδασκον ὡς ἕως μὲν σφεῖς οἴκοι ἦσαν, ἐδέχετό τε ἡ πόλις τοὺς Λακεδαιμονίους εἰς τὸ τεῖχος καὶ συνεστρατεύοντο ὅποι ἡγοῖντο: ἐπεὶ δὲ σφᾶς αὐτοὺς ἐξέβαλον, ὡς ἕπεσθαι μὲν οὐδαμοῦ ἐθέλοιεν, μόνους δὲ πάντων ἀνθρώπων Λακεδαιμονίους οὐ δέχοιντο εἴσω τῶν πυλῶν. ἀκούσασιν οὖν ταῦτα τοῖς ἐφόροις ἄξιον ἔδοξεν ἐπιστροφῆς εἶναι. καὶ πέμψαντες πρὸς τὴν τῶν Φλειασίων πόλιν ἔλεγον ὡς φίλοι μὲν οἱ φυγάδες τῇ Λακεδαιμονίων πόλει εἶεν, ἀδικοῦντες δ' οὐδὲν φεύγοιεν. Ξενοφώντος, Ελληνικά, 5, 2, 8-9

Λεξιλόγιο οι φεύγοντες : οι εξόριστοι επισκοπέω-ω : εξετάζω, ερευνώ καιρός : περίσταση διδάσκω : λέω, διαφωτίζω ηγεομαι-ουμαι : οδηγώ εκβάλλω : εξορίζω ουδαμου : πουθενά

επιστροφή : στροφή, φροντίδα φυγάς : εξόριστος φεύγω : είμαι εξόριστος πάρειμι τινά : εισάγω επιθυμέω-ω νεωτέρων πραγμάτων : επιθυμώ αλλαγή καθεστώτος κατάγω την φυγήν : επαναφέρω τους εξόριστους

Μετάφραση Στο μεταξύ οι εξόριστοι Φλειάσιοι, βλέποντας τους Λακεδαιμονίους να εξετάζουν ποιά διαγωγή είχε δείξει ο καθένας από τους συμμάχους τους στον πόλεμο, θεώρησαν την ευκαιρία κατάλληλη: πήγαν στη Λακεδαίμονα και υποστήριξαν ότι όσον καιρό βρίσκονταν στην πατρίδα τους, η πόλη δεχόταν τους Λακεδαιμονίους μέσα στα τείχη της κι έπαιρνε μέρος στις εκστρατείες τους· από τότε όμως που είχαν διωχτεί εκείνοι, οι συμπατριώτες τους αρνήθηκαν όχι μόνο ν᾽ ακολουθήσουν τους Λακεδαιμονίους σ᾽ οποιαδήποτε επιχείρηση, αλλά και να τους δεχτούν —αυτούς ειδικά— μέσα στα τείχη τους. [5.2.9] Οι έφοροι τους άκουσαν κι έκριναν ότι άξιζε ν᾽ ασχοληθούν με την υπόθεση. Έστειλαν λοιπόν και μήνυσαν στον Φλειούντα ότι οι εξόριστοι ήταν φίλοι της Λακεδαίμονος κι ότι είχαν εξοριστεί εντελώς αναίτια·

44ο Θέμα Φημὶ δὴ δεῖν ἡμᾶς τοῖς μὲν Ὀλυνθίοις βοηθεῖν, καὶ ὅπως τις λέγει κάλλιστα καὶ τάχιστα, οὕτως ἀρέσκει μοι· πρὸς δὲ Θετταλοὺς πρεσβείαν πέμπειν, ἣ τοὺς μὲν διδάξει ταῦτα, τοὺς

304

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ δὲ παροξυνεῖ· καὶ γὰρ νῦν εἰσιν ἐψηφισμένοι Παγασὰς ἀπαιτεῖν καὶ περὶ Μαγνησίας λόγους ποιεῖσθαι. σκοπεῖσθε μέντοι τοῦτ’, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, ὅπως μὴ λόγους ἐροῦσιν μόνον οἱ παρ’ ἡμῶν πρέσβεις, ἀλλὰ καὶ ἔργον τι δεικνύειν ἕξουσιν ἐξεληλυθότων ὑμῶν ἀξίως τῆς πόλεως καὶ ὄντων ἐπὶ τοῖς πράγμασιν, ὡς ἅπας μὲν λόγος, ἂν ἀπῇ τὰ πράγματα, μάταιόν τι φαίνεται καὶ κενόν, μάλιστα δ’ ὁ παρὰ τῆς ἡμετέρας πόλεως· ὅσῳ γὰρ ἑτοιμότατ’ αὐτῷ δοκοῦμεν χρῆσθαι, τοσούτῳ μᾶλλον ἀπιστοῦσι πάντες αὐτῷ. Δημοσθένης, Ολυνθιακός Β’, 11-13

Λεξιλόγιο ἀρέσκει μοι : μου αρέσει διδάσκω τινά τί : διαφωτίζω, εξηγώ παροξύνω τινά : εξεγείρω, παρακινώ, ξεσηκώνω ψηφίζομαι+τελ.απαρ. : αποφασίζω απαιτῶ τι : διεκδικώ, αξιώνω λόγους ποιοῦμαι περί τινός : θετω ζήτημα σκοπῶ+πλ.ερωτ. : φροντίζω,

ἐξέρχομαι τῆς πόλεως : βγαίνω για στρατιωτικές επιχειρήσεις εἰμί επί τινί : επιβλέπω, εξουσιάζω, ελέγχω χρῶμαι τῶ| λόγω| ετοιμότατα : λέω μεγάλα λόγια ἀπιστῶ τινί : δυσπιστώ

Μετάφραση Φρονώ λοιπόν ότι πρέπει να βοηθήσουμε τους Ολυνθίους, και θα μου άρεζε να προτείνει κάποιος τον καλύτερο και ταχύτερο τρόπο. Παράλληλα πρέπει να στείλετε πρεσβεία στους Θεσσαλούς, άλλους για να ενημερώσει σχετικά με αυτά και άλλους για να τους ξεσηκώσει· καθόσον έχουν πάρει ήδη απόφαση να του ζητήσουν πίσω τις Παγασές και να θέσουν ζήτημα και για τη Μαγνησία. Ένα πράγμα όμως προσέξτε, Αθηναίοι, να μη λένε μόνο λόγια κούφια οι πρέσβεις μας, αλλά να μπορούν να παρουσιάσουν και κάποιο έργο, να έχετε αναλάβει δηλαδή μια στρατιωτική επιχείρηση αντάξια προς την πόλη και να και ελέγχετε τις επιχειρήσεις. Γιατί οποιοσδήποτε λόγος, όταν λείπουν τα γεγονότα, φαίνεται σαν κάτι μάταιο και κούφιο, ιδίως ο προερχόμενος από τη δική μας πόλη. Γιατί, όσο πιο μεγάλη είναι η φήμη μας για την ετοιμότητά μας στα λόγια, τόσο περισσότερο δυσπιστούν όλοι σ' αυτά.

45ο Θέμα Ο Ερατοσθένης κατηγορείται ότι προξενησε κακό συμμετεχοντας στους Τριάκοντα

καίτοι εἰ χρὴ τοῖς διὰ τὴν ἑαυτῶν σωτηρίαν ἑτέρους ἀπολέσασι συγγνώμην ἔχειν, ἐκείνοις ἂν δικαιότερον ἔχοιτε· κίνδυνος γὰρ ἦν πεμφθεῖσι μὴ ἐλθεῖν καὶ καταλαβοῦσιν ἐξάρνοις γενέσθαι. τῷ δὲ Ἐρατοσθένει ἐξῆν εἰπεῖν ὅτι οὐκ ἀπήντησεν, ἔπειτα ὅτι οὐκ εἶδεν· ταῦτα γὰρ οὔτ’ ἔλεγχον οὔτε βάσανον εἶχεν, ὥστε μηδ’ ὑπὸ τῶν ἐχθρῶν βουλομένων οἷόν τ’ εἶναι ἐξελεγχθῆναι. χρῆν δέ σε, ὦ Ἐρατόσθενες, εἴπερ ἦσθα χρηστός, πολὺ μᾶλλον τοῖς μέλλουσιν ἀδίκως ἀποθανεῖσθαι μηνυτὴν γενέσθαι ἢ τοὺς ἀδίκως ἀπολουμένους συλλαμβάνειν. νῦν δέ σου τὰ ἔργα φανερὰ γεγένηται οὐχ ὡς ἀνιωμένου ἀλλ’ ὡς ἡδομένου τοῖς γιγνομένοις, ὥστε τούσδε ἐκ τῶν ἔργων χρὴ μᾶλλον ἢ ἐκ τῶν λόγων τὴν ψῆφον φέρειν, ἃ ἴσασι γεγενημένα τῶν τότε λεγομένων τεκμήρια λαμβάνοντας, ἐπειδὴ μάρτυρας περὶ αὐτῶν οὐχ οἷόν τε παρασχέσθαι. οὐ γὰρ μόνον ἡμῖν παρεῖναι οὐκ ἐξῆν, ἀλλ’ οὐδὲ παρ’ αὑτοῖς εἶναι. Λυσίας, Κατά Ερατοσθένους, 31-33

Λεξιλόγιο συγγνώμην ἐχω τινι : συγχωρώ καταλαμβάνω : συναντώ, βρίσκω, προφταίνω ἔξαρνος ειμί : αρνούμαι ἀπαντῶ : συναντώ η βάσανος : δοκιμή, έλεγχος οἷόν τ’ εἶναι : ειναι δυνατόν ἐξελέγχομαι : ελέγχομαι, ἀποδεικνύομαι ένοχος

γίγνομαι μηνυτής : μηνύω, ανακοινώνω στη βουλή, καταγγέλω ἀνιάομαι,- ῶμαι : στεναχωριέμαι φέρω την ψῆφον : αποφασίζω παρέχομαι τινά : παρουσιάζω, εμφανίζω πάρειμι : παρευρίσκομαι ἐπί τινί ἐστί-εξαρτάται από κάποιον χρῆν: παρατατικός του χρή, συνήθως ἐχρῆν,

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

305

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Μετάφραση Και φυσικά, αν είναι αναγκαίο να συγχωρήσετε όσους εξόντωσαν άλλους, για να σώσουν τον εαυτό τους, ίσως σε τέτοιες περιπτώσεις θα είχατε κάποια δικαιολογία, αφού ήταν γι' αυτούς επικίνδυνο να τους έστελναν κάπου οι Τριάντα και να μην πήγαιναν ή να έβρισκαν τους καταζητούμενους και να έλεγαν ότι δεν τους βρήκαν. Ο Ερατοσθένης όμως είχε τη δυνατότητα να πει ότι δε συνάντησε τον Πολέμαρχο, ή ακόμα ότι δεν τον είδε. Αυτό δεν ήταν δυνατό να εξακριβωθεί ούτε με έρευνα ούτε με ανάκριση· έτσι, ούτε οι εχθροί του, και να ήθελαν ακόμα, δεν μπορούσαν να τον ελέγξουν. Και είχες χρέος, Ερατοσθένη, αν πραγματικά ήσουν ακέραιος άνθρωπος, να γίνεις πληροφοριοδότης για χάρη αυτών που ήταν να θανατωθούν άδικα και όχι να συλλαμβάνεις αυτούς που θα εξοντώνονταν άδικα. Οι πράξεις σου όμως αποκαλύπτουν έναν άνθρωπο που δε στενοχωριόταν, αλλά αντίθετα χαιρόταν με όσα γίνονταν. Επομένως, οι δικαστές πρέπει να στηρίξουν την ψήφο τους στα έργα και όχι στα λόγια σου· να χρησιμοποιήσουν ως αποδείξεις για τα όσα τότε έλεγες τα όσα ξέρουν ότι έκανες, αφού δεν είναι δυνατό να παρουσιαστούν μάρτυρες για κείνα. Γιατί εμείς δεν είχαμε δικαίωμα όχι μόνο να είμαστε παρόντες στις συζητήσεις σας, αλλά ούτε καν να βρισκόμαστε στο σπίτι μας.

46ο Θέμα Οι Αθηναίοι πρέπει να λάβουν ηγετικό ρόλο, γιατί από τότε που αναδείχθηκαν οι Πελοποννήσιοι επικράτησε η καταστροφή.

τοσοῦτον δ’ ἀπέχουσι τῆς ἐλευθερίας καὶ τῆς αὐτονομίας, ὥσθ’ αἱ μὲν ὑπὸ τυράννοις εἰσί, τὰς δ’ ἁρμοσταὶ κατέχουσιν, ἔνιαι δ’ ἀνάστατοι γεγόνασι, τῶν δ’ οἱ βάρβαροι δεσπόται καθεστήκασιν· οὓς ἡμεῖς διαβῆναι τολμήσαντας εἰς τὴν Εὐρώπην καὶ μεῖζον ἢ προσῆκεν αὐτοῖς φρονήσαντας οὕτω διέθεμεν, ὥστε μὴ μόνον παύσασθαι στρατείας ἐφ’ ἡμᾶς ποιουμένους ἀλλὰ καὶ τὴν αὑτῶν χώραν ἀνέχεσθαι πορθουμένην, καὶ διακοσίαις καὶ χιλίαις ναυσὶν περιπλέοντας εἰς τοσαύτην ταπεινότητα κατεστήσαμεν, ὥστε μακρὸν πλοῖον ἐπὶ τάδε Φασήλιδος μὴ καθέλκειν, ἀλλ’ ἡσυχίαν ἄγειν καὶ τοὺς καιροὺς περιμένειν, ἀλλὰ μὴ τῇ παρούσῃ δυνάμει πιστεύειν. Ισοκράτης Πανηγυρικός 117-119

Λεξιλόγιο ανάστατος γίγνομαι : καταστρέφομαι φρονέω-ῶ : περηφανεύομαι, σκέφτομαι διατίθέμαι τινά οὕτω : φέρνω κάποιον σε δύσκολη θέση πορθέομαι-οῦμαι : κυριεύομαι

μακρόν πλοῖον : πολεμικό πλοίο καθέλκω : ρίχνω στη θάλασσα ἡσυχίαν ἄγω : αδρανώ καιρός : ευκαιρία πιστεύω τινι : εμπιστεύομαι κάποιον

Μετάφραση Και τόσο μακριά βρίσκονται από την ελευθερία και την αυτονομία, ώστε άλλες είναι στα χέρια των τυράννων, αλλού τις ελέγχουν οι αρμοστές, πολλές έχουν καταστραφεί εντελώς και άλλες έχουν το βάρβαρο για αφέντη. Αυτόν που, όταν τόλμησε κάποτε να περάσει στην Ευρώπη και να το πάρει απάνω του περισσότερο από όσο το άξιζε, τον καταντήσαμε σε τέτοια κατάσταση εμείς, ώστε όχι μόνο να σταματήσει οριστικά τις εκστρατείες εναντίον μας, αλλά να ανέχεται να καταστρέφεται και η χώρα του. Και μόνο που έπλευσε για εδώ με χίλια διακόσια πλοία, σε τέτοια ταπείνωση τον ρίξαμε, ώστε πολεμικό καράβι να μην τολμάει να κατεβάσει πια εδώθε από την Φασήλιδα, μόνο να κάθεται ήσυχα, να περιμένει ίσως ευνοϊκή περίσταση, μα να μην έχει εμπιστοσύνη στις δυνάμεις που διέθετε.

47ο Θέμα οἶμαι τοίνυν ἅπαντας ἂν ὑμᾶς ὁμολογῆσαι τάδε δεῖν ὑπάρξαι τῷ δημοτικῷ, πρῶτον μὲν ἐλεύθερον αὐτὸν εἶναι καὶ πρὸς πατρὸς καὶ πρὸς μητρός, ἵνα μὴ διὰ τὴν περὶ τὸ γένος

306

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ ἀτυχίαν δυσμενὴς ᾖ τοῖς νόμοις, οἳ σῴζουσι τὴν δημοκρατίαν, δεύτερον δ᾽ ἀπὸ τῶν προγόνων εὐεργεσίαν τινὰ αὐτῷ πρὸς τὸν δῆμον ὑπάρχειν, ἢ τό γ᾽ ἀναγκαιότατον μηδεμίαν ἔχθραν, ἵνα μὴ βοηθῶν τοῖς τῶν προγόνων ἀτυχήμασι κακῶς ἐπιχειρῇ ποιεῖν τὴν πόλιν. τρίτον σώφρονα καὶ μέτριον χρὴ πεφυκέναι αὐτὸν πρὸς τὴν καθ᾽ ἡμέραν δίαιταν, ὅπως μὴ διὰ τὴν ἀσέλγειαν τῆς δαπάνης δωροδοκῇ κατὰ τοῦ δήμου. τέταρτον εὐγνώμονα καὶ δυνατὸν εἰπεῖν· καλὸν γὰρ τὴν μὲν διάνοιαν προαιρεῖσθαι τὰ βέλτιστα, τὴν δὲ παιδείαν {τὴν τοῦ ῥήτορος} καὶ τὸν λόγον πείθειν τοὺς ἀκούοντας· εἰ δὲ μή, τήν γ᾽ εὐγνωμοσύνην ἀεὶ προτακτέον τοῦ λόγου. πέμπτον ἀνδρεῖον εἶναι τὴν ψυχήν, ἵνα μὴ παρὰ τὰ δεινὰ καὶ τοὺς κινδύνους ἐγκαταλείπῃ τὸν δῆμον. τὸν δ᾽ ὀλιγαρχικὸν πάντα τἀναντία τούτων ἔχειν· ΑΙΣΧΙΝΗΣ Κατὰ Κτησιφῶντος 169-170

Μετάφραση Νομίζω λοιπόν πως όλοι σας θα συμφωνήσετε ότι ο δημοκρατικός άνθρωπος πρέπει να διαθέτει τα εξής: πρώτον, να είναι ελεύθερος και από πατέρα και από μητέρα, για να μην φτάσει, λόγω της βεβαρυμένης καταγωγής του, να είναι εχθρικός προς τους νόμους που συνέχουν τη δημοκρατία· δεύτερον, πρέπει εκ μέρους των προγόνων του να έχει να επιδείξει κάποια προσφορά προς τη δημοκρατία ή -το απολύτως απαραίτητο- να μην υπάρχει κανενός είδους έχθρα, για να μην επιχειρήσει να βλάψει την πόλη στην προσπάθειά του να αποκαταστήσει τους προγόνους του που ατύχησαν. Τρίτον, οφείλει να είναι εγκρατής και μετρημένος στην καθημερινή του ζωή, για να μην τον αναγκάζουν οι υπέρογκες δαπάνες να δωροδοκείται εις βάρος του δήμου. Τέταρτον, πρέπει να έχει ορθή κρίση και να είναι ικανός αγορητής· γιατί είναι όντως ωραίο αφενός η ευστροφία του να επιλέγει τα άριστα, αφετέρου η ρητορική παιδεία του και η ευφράδειά του να πείθει τους ακροατές· αν δεν είναι δυνατό να συνυπάρχουν και τα δύο, η ορθή κρίση πρέπει οπωσδήποτε να προτάσσεται πάντα της ευφράδειας. Πέμπτον, πρέπει να είναι γενναίος, για να μην εγκαταλείπει τον δήμο στις δυσκολίες και τους κινδύνους. Ο ολιγαρχικός από την άλλη πρέπει να έχει ακριβώς τα αντίθετα από αυτά.

48ο Θέμα ἀλλὰ τόδε γ᾽, ἔφη, ὦ ἄνδρες, δίκαιον διανοηθῆναι, ὅτι, εἴπερ ἡ ψυχὴ ἀθάνατος, ἐπιμελείας δὴ δεῖται οὐχ ὑπὲρ τοῦ χρόνου τούτου μόνον ἐν ᾧ καλοῦμεν τὸ ζῆν, ἀλλ᾽ ὑπὲρ τοῦ παντός, καὶ ὁ κίνδυνος νῦν δὴ καὶ δόξειεν ἂν δεινὸς εἶναι, εἴ τις αὐτῆς ἀμελήσει. εἰ μὲν γὰρ ἦν ὁ θάνατος τοῦ παντὸς ἀπαλλαγή, ἕρμαιον ἂν ἦν τοῖς κακοῖς ἀποθανοῦσι τοῦ τε σώματος ἅμ᾽ ἀπηλλάχθαι καὶ τῆς αὑτῶν κακίας μετὰ τῆς ψυχῆς. νῦν δέ, ἐπειδὴ ἀθάνατος φαίνεται οὖσα, [107d] οὐδεμία ἂν εἴη αὐτῇ ἄλλη ἀποφυγὴ κακῶν οὐδὲ σωτηρία, πλὴν τοῦ ὡς βελτίστην τε καὶ φρονιμωτάτην γενέσθαι. οὐδὲν γὰρ ἄλλο ἔχουσα εἰς Ἅιδου ἡ ψυχὴ ἔρχεται πλὴν τῆς παιδείας τε καὶ τροφῆς, ἃ δὴ καὶ μέγιστα λέγεται ὠφελεῖν ἢ βλάπτειν τὸν τελευτήσαντα, εὐθὺς ἐν ἀρχῇ τῆς ἐκεῖσε πορείας. ΠΛΑΤΩΝ, ΦΑΙΔΩΝ 107c-107d

Μετάφραση Ωστόσο, είπε [ο Σωκράτης], είναι σωστό να συλλογιζόσαστε και τούτο· πως αν η ψυχή είναι αλήθεια αθάνατη, έχει ανάγκη από φροντίδα, όχι μόνο σ᾽ αυτό το διάστημα που τ᾽ ονομάζουμε ζωή αλλά σ᾽ ολόκληρο τον καιρό· και ο κίνδυνος θα φαίνονταν από τώρα τρομερός για εκείνον που θα την αμελούσε. Γιατί αν είναι ο θάνατος απαλλαγή από τα πάντα, θα ήταν τύχη αναπάντεχη για τους κακούς, σαν πεθάνουν ν᾽ απαλλαγούν και από το σώμα τους και από την κακία τους συνάμα και από την ψυχή τους. Αφού όμως τώρα είναι φανερό πως είναι αθάνατη, δεν υπάρχει γι᾽ αυτήν άλλος τρόπος ν᾽ αποφύγει τα δεινά, (δ) ούτε σωτηρία, παρά να γίνει όσο μπορεί καλύτερη και πιο φρόνιμη. Η ψυχή δεν έχει τίποτε μαζί της πηγαίνοντας στον Άδη, παρά μονάχα την παιδεία της και τον τρόπο της ζωής που έκανε· αυτά ακριβώς, καθώς λένε, που ωφελούν ή βλάπτουν τον αποθαμένο, μόλις αρχίσει την πορεία του κατά κει.

49ο Θέμα χαλεπὸν μὲν ἴσως ἐστὶ τοὺς ἐν τοῖς τοιούτοις ὄντας πάθεσι παραμυθεῖσθαι. τὰ γὰρ πένθη οὔτε λόγῳ οὔτε νόμῳ κοιμίζεται, ἀλλ᾽ ἡ φύσις ἑκάστου καὶ φιλία πρὸς τὸν τελευτήσαντα ‹τὸν› ὁρισμὸν ἔχει τοῦ λυπεῖσθαι. ὅμως δὲ χρὴ θαρρεῖν καὶ τῆς λύπης παραιρεῖν εἰς τὸ ἐνδεχόμενον, καὶ μεμνῆσθαι μὴ μόνον τοῦ θανάτου τῶν τετελευτηκότων, ἀλλὰ καὶ τῆς

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

307

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ ἀρετῆς ἧς καταλελοίπασιν. οὐ γὰρ θρήνων ἄξια πεπόνθασιν, ἀλλ᾽ ἐπαίνων μεγάλων πεποιήκασιν. εἰ δὲ γήρως θνητοῦ μὴ μετέσχον, ἀλλ᾽ εὐδοξίαν ἀγήρατον εἰλήφασιν, εὐδαίμονές τε γεγόνασι κατὰ πάντα. ὅσοι μὲν γὰρ αὐτῶν ἄπαιδες τετελευτήκασιν, οἱ παρὰ τῶν Ἑλλήνων ἔπαινοι παῖδες αὐτῶν ἀθάνατοι ἔσονται. ὅσοι δὲ παῖδας καταλελοίπασιν, ἡ τῆς πατρίδος εὔνοια ἐπίτροπος αὐτοῖς τῶν παίδων καταστήσεται. ΥΠΕΡΕΙΔΗΣ, Ἐπιτάφιος, 41-43

Μετάφραση Είναι ίσως δύσκολο να παρηγορηθούν άνθρωποι που τους χτύπησαν τόσο βαριές συμφορές. Τα πένθη δεν ανακουφίζονται ούτε με λόγους ούτε με νόμους. Το μέγεθος της λύπης καθορίζεται από το χαρακτήρα του καθενός μας και την αγάπη που είχε για το νεκρό. Και όμως· πρέπει να δείξουμε θάρρος, να μετριάσουμε, όσο μπορούμε, τον πόνο μας, και να μην έχουμε συνεχώς στο μυαλό μας το θάνατο των αγαπημένων μας προσώπων αλλά και την αρετή που άφησαν φεύγοντας από τον κόσμο αυτόν. [42] Γιατί δεν έχουν πάθει μόνο συμφορές που αξίζουν το θρήνο, αλλά έχουν κάνει και έργα που αξίζουν τον έπαινο. Βεβαίως δεν έζησαν ώς τα βαθιά γεράματα, κέρδισαν εντούτοις καλή φήμη που θα παραμείνει αγέραστη και έτσι πάντα θα καλοτυχίζονται. Όσοι πέθαναν χωρίς να αφήσουν απογόνους, θα έχουν τέκνα αθάνατα τους επαίνους των Ελλήνων. Όσοι άφησαν παιδιά ορφανά, η εύνοια της πατρίδας θα τα κηδεμονεύσει.

50ο Θέμα Τὴν μὲν οὖν ἀποδημίαν ἐποιήσατο διὰ ταύτας τὰς αἰτίας. Σόλωνος δ’ ἀποδημήσαντος, ἔτι τῆς πόλεως τεταραγμένης, ἐπὶ μὲν ἔτη τέτταρα διῆγον ἐν ἡσυχίᾳ· τῷ δὲ πέμπτῳ μετὰ τὴν Σόλωνος ἀρχὴν οὐ κατέστησαν ἄρχοντα διὰ τὴν στάσιν, καὶ πάλιν ἔτει πέμπτῳ διὰ τὴν αὐτὴν αἰτίαν ἀναρχίαν ἐποίησαν. μετὰ δὲ ταῦτα διὰ τῶν αὐτῶν χρόνων Δαμασίας αἱρεθεὶς ἄρχων ἔτη δύο καὶ δύο μῆνας ἦρξεν, ἕως ἐξηλάθη βίᾳ τῆς ἀρχῆς. εἶτ’ ἔδοξεν αὐτοῖς διὰ τὸ στασιάζειν ἄρχοντας ἑλέσθαι δέκα, πέντε μὲν εὐπατριδῶν, τρεῖς δὲ ἀγροίκων, δύο δὲ δημιουργῶν, καὶ οὗτοι τὸν μετὰ Δαμασίαν ἦρξαν ἐνιαυτόν. ᾧ καὶ δῆλον ὅτι μεγίστην εἶχεν δύναμιν ὁ ἄρχων· φαίνονται γὰρ αἰεὶ στασιάζοντες περὶ ταύτης τῆς ἀρχῆς. ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, ΑΘΗΝΑΙΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ, 13.1-13.2

Μετάφραση Γι' αυτούς τους λόγους, λοιπόν, ο Σόλων έφυγε. Και όταν αποδήμησε η πολιτεία βρισκόταν ακόμα σε ταραχή, αλλά για τέσσερα χρόνια έμεινε ήσυχη. Τον πέμπτο χρόνο από τότε που ήταν άρχοντας ο Σόλων, δεν μπόρεσαν να εκλέξουν άρχοντα εξαιτίας της εμφύλιας ταραχής και πέντε χρόνια αργότερα δεν μπόρεσαν να εκλέξουν άρχοντα για την ίδια αιτία. [13.2] Μετά από αυτό, στους χρόνους εκείνους, ο Δαμασίας αναδείχθηκε άρχοντας και έμεινε στην εξουσία δυο χρόνια και δυο μήνες έως ότου τον καθαίρεσαν με την βία. Μετά, και επειδή ήταν πάντα σε εμφύλια ταραχή, αποφάσισαν να εκλέξουν δέκα άρχοντες, πέντε από τους ευπατρίδες τρεις από τους αγρότες και δύο από τους βιοτέχνες. Κυβέρνησαν αμέσως μετά τον Δαμασία, έναν χρόνο. Τούτο φανερώνει ότι ο άρχοντας είχε την μεγαλύτερη εξουσία, και γι' αυτό το αξίωμα φαίνεται ότι είχαν πάντα διαμάχη.

Θέματα πανελλαδικών 308

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 2000 'Ισοκράτους Νικοκλῆς, 27-28 Ὡς δὲ προσηκόντως τὴν ἀρχὴν ἡμεῖς ἔχομεν, πολὺ τούτου συντομώτερος καὶ μᾶλλον ὁμολογούμενος ὁ λόγος ἐστίν. Τίς γὰρ οὐκ οἶδεν, ὅτι Τεῦκρος μὲν ὁ τοῦ γένους ἡμῶν ἀρχηγός, παραλαβὼν τοὺς τῶν ἄλλων πολιτῶν προγόνους, πλεύσας δεῦρο καὶ τὴν πόλιν αὐτοῖς ἔκτισεν καὶ τὴν χώραν κατένειμεν, ὁ δὲ πατὴρ Εὐαγόρας ἀπολεσάντων ἑτέρων τὴν ἀρχὴν πάλιν ἀνέλαβεν, ὑποστὰς τοὺς μεγίστους κινδύνους, καὶ τοσοῦτον μετέστησεν ὥστε μηκέτι Φοίνικας Σαλαμινίων τυραννεῖν, ἀλλ' ὧνπερ ἦν τὴν ἀρχήν, τούτους καὶ νῦν ἔχειν τὴν βασιλείαν;

Γ1. Να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το κείμενο. Μονάδες 20 Γ2.α) Να γράψετε το θηλυκό γένος των παρακάτω μετοχών στον αριθμό και την πτώση που βρίσκονται: ὁμολογούμενος, πλεύσας, ἀπολεσάντων, ὑποστάς. Μονάδες 4 Γ2.β) Να μεταφέρετε τα παρακάτω ρήματα στον αντίστοιχο τύπο της οριστικής ενεστώτα και μέλλοντα: κατένειμεν, ἀνέλαβεν, μετέστησεν. Μονάδες 6 Γ3. Να χαρακτηρισθούν συντακτικώς οι υπογραμμισμένες λέξεις στο απόσπασμα που ακολουθεί: “...ὁ δὲ πατὴρ Εὐαγόρας ἀπολεσάντων ἑτέρων τὴν ἀρχὴν πάλιν ἀνέλαβεν, ὑποστὰς τοὺς μεγίστους κινδύνους, καὶ τοσοῦτον μετέστησεν ὥστε μηκέτι Φοίνικας Σαλαμινίων τυραννεῖν, ἀλλ' ὧνπερ ἦν τὴν ἀρχήν, τούτους καὶ νῦν ἔχειν τὴν βασιλείαν”. Μονάδες 10

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

309

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 2001 ΗΜΕΡΗΣΙΑ Ξενοφῶντος Ἑλληνικά Α´ (γ´) 8 - 10 Ἐκ τούτου δὲ Ἀλκιβιάδης μὲν ᾤχετο εἰς τὸν Ἑλλήσποντον καὶ εἰς Χερρόνησον χρήματα πράξων· οἱ δὲ λοιποὶ στρατηγοὶ συνεχώρησαν πρὸς Φαρνάβαζον ὑπὲρ Καλχηδόνος εἴκοσι τάλαντα δοῦναι Ἀθηναίοις Φαρνάβαζον καὶ ὡς βασιλέα πρέσβεις Ἀθηναίων ἀναγαγεῖν, καὶ ὅρκους ἔδοσαν καὶ ἔλαβον παρὰ Φαρναβάζου ὑποτελεῖν τὸν φόρον Καλχηδονίους Ἀθηναίοις ὅσονπερ εἰώθεσαν καὶ τὰ ὀφειλόμενα χρήματα ἀποδοῦναι, Ἀθηναίους δὲ μὴ πολεμεῖν Καλχηδονίοις, ἕως ἂν οἱ παρὰ βασιλέως πρέσβεις ἔλθωσιν. Ἀλκιβιάδης δὲ τοῖς ὅρκοις οὐκ ἐτύγχανε παρών, ἀλλὰ περὶ Σηλυμβρίαν ἦν. Γ1. Να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το κείμενο. Μονάδες 20 Γ2.α) συνεχώρησαν, ἀποδοῦναι: Να κλίνετε την προστακτική των ρηματικών αυτών τύπων στο χρόνο και τη φωνή που βρίσκονται. Μονάδες 5 Γ2.β) ἔλαβον: Να κλίνετε στον ενικό αριθμό το αρσενικό γένος της μετοχής του ενεργητικού παρακειμένου. Μονάδες 5 Γ3.

α)Να χαρακτηρίσετε συντακτικώς τις μετοχές:πράξων, παρών. Μονάδες 5

Γ3.β) Να γράψετε την υπόθεση και την απόδοση του υποθετικού λόγου που λανθάνει στο κείμενο και και να τον χαρακτηρίσετε.

310

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 2001 ΕΣΠΕΡΙΝΑ Λυσία, Κατά Διογείτονος 9-10 Καλέσας αὐτοὺς εἶπε Διογείτων, ὅτι καταλίποι αὐτοῖς ὁ πατὴρ εἴκοσι μνᾶς ἀργυρίου καὶ τριάκοντα στατῆρας. “ἐγώ οὖν πολλὰ τῶν ἐμαυτοῦ δεδαπάνηκα εἰς τὴν ὑμετέραν τροφήν. καὶ ἕως μὲν εἶχον, οὐδέν μοι διέφερεν· νυνὶ δὲ καὶ αὐτὸς ἀπόρως διάκειμαι. σὺ οὖν, ἐπειδὴ δεδοκίμασαι καὶ ἀνὴρ γεγένησαι, σκόπει αὐτὸς ἤδη πόθεν ἕξεις τὰ ἐπιτήδεια″. ταῦτ' ἀκούσαντες ἐκπεπληγμένοι καὶ δακρύοντες ᾤχοντο πρὸς τὴν μητέρα, καὶ παραλαβόντες ἐκείνην ἧκον πρὸς ἐμέ. αὐτός: ο ίδιος ᾤχοντο: έφυγαν και πήγαν. 1. Να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το παραπάνω κείμενο. Μονάδες 20 2. Χωρίς να αντιγράψετε τους επόμενους πίνακες, να γράψετε στο τετράδιό σας τους τύπους που ζητούνται: ἐγὼ: δοτική ενικού, γενική πληθυντικού, αιτιατική πληθυντικού ὁ πατὴρ: γενική ενικού, αιτιατική πληθυντικού δακρύοντες: απαρέμφατο ενεργητικού μέλλοντα, β΄ ενικό οριστικής, ενεργητικού αορίστου, απαρέμφατο ενεργητικού αορίστου καταλίποι: οριστική ενεργητικού αορίστου (ίδιος αριθμός ίδιο πρόσωπο), υποτακτική ενεργητικού αορίστου (ίδιος αριθμός ίδιο πρόσωπο) Μονάδες 5 3. α. Να αναγνωριστούν συντακτικώς οι τύποι: καλέσας, αὐτοῖς, ἀργυρίου, τὴν ὑμετέραν. Μονάδες 4 3. β. Να βρείτε και να χαρακτηρίσετε συντακτικώς τις προτάσεις της περιόδου: "σύ οὖν ..... ἐπιτήδεια". Μονάδες 6

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

311

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 2002 ΗΜΕΡΗΣΙΑ

Δημοσθένης κατά Μειδίου (169 - 170) Ἐγὼ γὰρ οἶδ' ὅτι πολλοὶ πολλὰ κἀγάθ' ὑμᾶς εἰσιν εἰργασμένοι, οὐ κατὰ τὰς Μειδίου λῃτουργίας, οἱ μὲν ναυμαχίας νενικηκότες, οἱ δὲ πόλεις εἰληφότες, οἱ δὲ πολλὰ καὶ καλὰ τῇ πόλει στήσαντες τρόπαια· ἀλλ' ὅμως οὐδενὶ πώποτε τούτων δεδώκατε τὴν δωρειὰν ταύτην οὐδ' ἂν δοίητε, ἐξεῖναι τοὺς ἰδίους ἐχθροὺς ὑβρίζειν αὐτῶν ἑκάστῳ, ὁπότ' ἂν βούληται καὶ ὃν ἂν δύνηται τρόπον. οὐδὲ γὰρ Ἁρμοδίῳ καὶ Ἀριστογείτονι· τούτοις γὰρ δὴ μέγισται δέδονται δωρειαὶ παρ' ὑμῶν καὶ ὑπὲρ μεγίστων. οὐδ' ἂν ἠνέσχεσθ' , εἰ προσέγραψέ τις ἐν τῇ στήλῃ "ἐξεῖναι δὲ καὶ ὑβρίζειν αὐτοῖς ὃν ἂν βούλωνται". δωρειά: δωρεά, προνόμιο. Γ1. Να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το κείμενο. Μονάδες 20 Γ2.α. Να μεταφέρετε στο τετράδιό σας τους παρακάτω πίνακες, στα κενά των οποίων θα συμπληρώσετε τους τύπους που ζητούνται. (Το επίθετο να γραφεί στην πτώση, στο γένος και στον αριθμό που βρίσκεται ο τύπος που δίνεται) Καλὰ Επίρρημα Θετικός

Συγκριτικός

Υπερθετικός

μεγίστων Επίθετο Θετικός

Συγκριτικός

Γ2.β. Να γράψετε τους ζητουμένους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου : οἶδ(α): το τρίτο ενικό πρόσωπο της υποτακτικής και προστακτικής του ίδιου χρόνου. δεδώκατε: το ίδιο πρόσωπο της οριστικής του παρατατικού και του αορίστου β´ της ίδιας φωνής. δύνηται: το ίδιο πρόσωπο της ευκτικής στο χρόνο που βρίσκεται. Μονάδες 5 Γ3.α. "Ἐγὼ γὰρ οἶδ' ὅτι πολλοὶ πολλὰ κἀγάθ' ὑμᾶς εἰσιν εἰργασμένοι": Να γράψετε τη δευτερεύουσα πρόταση του χωρίου αυτού, να δηλώσετε το είδος της και να προσδιορίσετε το συντακτικό της ρόλο (Μονάδες 3). Να μεταφέρετε τον πλάγιο λόγο σε ευθύ (Μονάδες 2).

312

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ Μονάδες 5 Γ3.β. Να αναγνωρίσετε συντακτικά τις παρακάτω λέξεις ή φράσεις του κειμένου: κατὰ τὰς λῃτουργίας, τῇ πόλει, οὐδενί, ὑβρίζειν, ὑπὲρ μεγίστων. Μονάδες 5

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

313

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 2002 ΕΣΠΕΡΙΝΑ Ἰσοκράτους, Τραπεζιτικός (γ´) Ἐξ ἀρχῆς οὖν ὑμῖν, ὅπως ἂν δύνωμαι, διηγήσομαι τὰ πεπραγμένα. ἐμοὶ γάρ, ὦ ἄνδρες δικασταί, πατὴρ μέν ἐστι Σωπαῖος, ὃν οἱ πλέοντες εἰς τὸν Πόντον ἅπαντες ἴσασιν οὕτως οἰκείως πρὸς Σάτυρον διακείμενον, ὥστε πολλῆς μὲν χώρας ἄρχειν, ἁπάσης δὲ τῆς δυνάμεως ἐπιμελεῖσθαι τῆς ἐκείνου. πυνθανόμενος δὲ καὶ περὶ τῆσδε τῆς πόλεως καὶ περὶ τῆς ἄλλης Ἑλλάδος ἐπεθύμησ' ἀποδημῆσαι. γεμίσας οὖν ὁ πατήρ μου δύο ναῦς σίτου καὶ χρήματα δοὺς ἐξέπεμψεν ἅμα κατ' ἐμπορίαν καὶ κατὰ θεωρίαν. κατὰ θεωρίαν: για να δω και να μάθω 1. Να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το παραπάνω κείμενο. Μονάδες 20 2. Να γράψετε στο τετράδιό σας τους τύπους που ζητούνται για κάθε μία από τις παρακάτω λέξεις: ὅν: την αιτιατική πληθυντικού του θηλυκού γένους. οἰκείως: τον υπερθετικό βαθμό του επιρρήματος. ἁπάσης: την ονομαστική πληθυντικού του ίδιου γένους. δυνάμεως: τη δοτική του ενικού. χρήματα: τη δοτική του πληθυντικού. πεπραγμένα: τον ίδιο τύπο στο μέλλοντα. ἐστι: το απαρέμφατο του ενεστώτα. ἴσασιν: το γ´ ενικό πρόσωπο στο χρόνο και την έγκλιση που βρίσκεται. πυνθανόμενος: τον ίδιο τύπο στον αόριστο. ἐξέπεμψεν: το ίδιο πρόσωπο στο μέλλοντα της Οριστικής της ίδιας φωνής. Μονάδες 10 3.α. Να χαρακτηρίσετε συντακτικά την πρόταση: "ὃν οἱ πλέοντες εἰς τὸν Πόντον ἅπαντες ἴσασιν οὕτως οἰκείως πρὸς Σάτυρον διακείμενον". Μονάδες 1 β. Να αναγνωρίσετε συντακτικά όλους τους όρους της παραπάνω πρότασης. Μονάδες 9

314

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 2002 ΕΣΠΕΡΙΝΑ-ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ Ξενοφῶντος Ἀπομνημονεύματα Β 1. 27-28 Καὶ ἐν τούτῳ ἡ ἑτέρα γυνὴ προσελθοῦσα εἶπε· καὶ ἐγὼ ἥκω πρὸς σέ, ὦ Ἡράκλεις, εἰδυῖα τοὺς γεννήσαντάς σε καὶ τὴν φύσιν τὴν σὴν ἐν τῇ παιδείᾳ καταμαθοῦσα· ἐξ ὧν ἐλπίζω, εἰ τὴν πρὸς ἐμὲ ὁδὸν τράποιο, σφόδρ’ ἄν σε τῶν καλῶν καὶ σεμνῶν ἐργάτην ἀγαθὸν γενέσθαι καὶ ἐμὲ ἔτι πολὺ ἐντιμοτέραν καὶ ἐπ’ ἀγαθοῖς διαπρεπεστέραν φανῆναι. Οὐκ ἐξαπατήσω δέ σε προοιμίοις ἡδονῆς, ἀλλ’ ᾗπερ οἱ θεοὶ διέθεσαν τὰ ὄντα διηγήσομαι μετ’ ἀληθείας. Τῶν γὰρ ὄντων ἀγαθῶν καὶ καλῶν οὐδὲν ἄνευ πόνου καὶ ἐπιμελείας θεοὶ διδόασιν ἀνθρώποις. Γ.1. Να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το παραπάνω κείμενο. Μονάδες 20 Γ.2. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον τύπο που ζητείται για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: προσελθοῦσα: το β΄ ενικό προστακτικής του ίδιου χρόνου στην ίδια φωνή. σέ: τη δοτική πληθυντικού. εἰδυῖα: το γ΄ ενικό πρόσωπο οριστικής ενεστώτα. τῶν καλῶν: την αιτιατική πληθυντικού στο συγκριτικό βαθμό του ίδιου γένους. ὧν: τη δοτική πληθυντικού του θηλυκού γένους. ἐλπίζω: το γ΄ ενικό πρόσωπο ευκτικής μέλλοντα της ίδιας φωνής. τράποιο: το απαρέμφατο του ίδιου χρόνου στην ίδια φωνή. ἐργάτην: την κλητική ενικού. διαπρεπεστέραν: την αιτιατική ενικού του ίδιου γένους στο θετικό βαθμό. φανῆναι: τη μετοχή του θηλυκού γένους στη γενική ενικού του ίδιου χρόνου στην ίδια φωνή. Μονάδες 10 Γ.3.α. Να αναγνωρισθούν συντακτικώς οι μετοχές του κειμένου. Μονάδες 6 Γ.3.β. Να αναγνωρίσετε συντακτικώς τα παρακάτω: τὴν σὴν, τῶν καλῶν, γενέσθαι, ἐντιμοτέραν. Μονάδες 4

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

315

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 2002 ΟΜΟΓΕΝΩΝ Ἰσοκράτους Ἑλένη, 64-65 Ἐνεδείξατο δὲ (Ἑλένη) καὶ Στησιχόρῳ τῷ ποιητῇ τὴν αὑτῆς δύναμιν˙ ὅτε μὲν γὰρ ἀρχόμενος τῆς ᾠδῆς ἐβλασφήμησέ τι περὶ αὐτῆς, ἀνέστη τῶν ὀφθαλμῶν ἐστερημένος, ἐπειδὴ δὲ γνοὺς τὴν αἰτίαν τῆς συμφορᾶς τὴν καλουμένην παλινῳδίαν ἐποίησε, πάλιν αὐτὸν εἰς τὴν αὐτὴν φύσιν κατέστησεν. Λέγουσι δέ τινες καὶ τῶν Ὁμηριδῶν, ὡς ἐπιστᾶσα τῆς νυκτὸς Ὁμήρῳ προσέταξε ποιεῖν περὶ τῶν στρατευσαμένων ἐπὶ Τροίαν, βουλομένην τὸν ἐκείνων θάνατον ζηλωτότερον ἢ τὸν βίον τὸν τῶν ἄλλων καταστῆσαι˙ καὶ μέρος μέν τι καὶ διὰ τὴν Ὁμήρου τέχνην, μάλιστα δὲ διὰ ταύτην οὕτως ἐπαφρόδιτον καὶ παρὰ πᾶσιν ὀνομαστὴν αὐτοῦ γενέσθαι τὴν ποίησιν. ἐπαφρόδιτος : θελκτικός α) Να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το κείμενο. Μονάδες 20 β.1) Να γράψετε τις παρακάτω λέξεις στη δοτική πτώση του ενικού αριθμού (το γένος των αντωνυμιών να παραμείνει αμετάβλητο) : ᾠδῆς, νυκτός, ἐκείνων, βίον, ταύτην. Μονάδες 5 β.2) ἐνεδείξατο : να γραφεί το ίδιο πρόσωπο της ευκτικής στον ίδιο χρόνο και στην ίδια φωνή. ἐστερημένος : να γραφεί η μετοχή του παθητικού αορίστου στο ίδιο γένος, αριθμό και πτώση. καλουμένην : να γραφεί το τρίτο ενικό πρόσωπο στην προστακτική του ενεστώτα στην ίδια φωνή. προσέταξε : να γραφεί το ίδιο πρόσωπο στην υποτακτική ενεστώτα στην ίδια φωνή. γενέσθαι : να γραφεί το πρώτο πληθυντικό πρόσωπο στην οριστική του ιδίου χρόνου. Μονάδες 5 γ) Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω λέξεων : τὴν δύναμιν, τῆς ᾠδῆς, τῆς νυκτός, ζηλωτότερον, τὴν ποίησιν. Μονάδες 10

316

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 2003 ΗΜΕΡΗΣΙΑ

Ξενοφώντος Απομνημονεύματα Δ. ΙV.16. Ἀλλὰ μὴν καὶ ὁμόνοιά γε μέγιστόν τε ἀγαθὸν δοκεῖ ταῖς πόλεσιν εἶναι καὶ πλειστάκις ἐν αὐταῖς αἵ τε γερουσίαι καὶ οἱ ἄριστοι ἄνδρες παρακελεύονται τοῖς πολίταις ὁμονοεῖν, καὶ πανταχοῦ ἐν τῇ Ἑλλάδι νόμος κεῖται τοὺς πολίτας ὀμνύναι ὁμονοήσειν, καὶ πανταχοῦ ὀμνύουσι τὸν ὅρκον τοῦτον· οἶμαι δ' ἐγὼ ταῦτα γίγνεσθαι οὐχ ὅπως τοὺς αὐτοὺς χοροὺς κρίνωσιν οἱ πολῖται, οὐδ' ὅπως τοὺς αὐτοὺς αὐλητὰς ἐπαινῶσιν, οὐδ' ὅπως τοὺς αὐτοὺς ποιητὰς αἱρῶνται, οὐδ' ἵνα τοῖς αὐτοῖς ἥδωνται, ἀλλ' ἵνα τοῖς νόμοις πείθωνται. τούτοις γὰρ τῶν πολιτῶν ἐμμενόντων, αἱ πόλεις ἰσχυρόταταί τε καὶ εὐδαιμονέσταται γίγνονται· ἄνευ δὲ ὁμονοίας οὔτ' ἂν πόλις εὖ πολιτευθείη οὔτ' οἶκος καλῶς οἰκηθείη. Γ1. Να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το κείμενο. Μονάδες 20 Γ2.α. Να μεταφέρετε στο τετράδιό σας τους παρακάτω πίνακες, στα κενά των οποίων θα συμπληρώσετε τους τύπους που ζητούνται. (Η αντωνυμία να γραφεί στο γένος και στον αριθμό που βρίσκεται ο τύπος του κειμένου, που δίνεται). εὐδαιμονέσταται Επίρρημα Θετικός

Συγκριτικός

τοῦτον Αντωνυμία Γενική

Δοτική

Κλητική

Μονάδες 5 Γ2.β. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου : αἱρῶνται: το δεύτερο ενικό πρόσωπο της ευκτικής και της προστακτικής του αορίστου β´ στη φωνή που βρίσκεται. πείθωνται: τον ίδιο τύπο στον παθητικό αόριστο. ἐμμενόντων: το δεύτερο ενικό πρόσωπο της οριστικής του μέλλοντα και του αορίστου στη φωνή που βρίσκεται. Μονάδες 5 Γ3.α. Να αναγνωρίσετε συντακτικά τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: ἀγαθόν, εἶναι, ταῦτα, τούτοις, τῶν πολιτῶν. Μονάδες 5

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

317

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ Γ3.β. «οἱ ἄριστοι ἄνδρες παρακελεύονται τοῖς πολίταις ὁμονοεῖν»: Να μεταφέρετε τον πλάγιο λόγο σε ευθύ (Μονάδες 2) και να δικαιολογήσετε την απάντησή σας (Μονά- δες 3). Μονάδες 5

318

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 2003 ΗΜΕΡΗΣΙΑ-ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ Δίων Χρυσόστομος, Λόγος VIII: Διογένης ἢ περὶ ἀρετῆς, 28. Περὶ δὲ τοῦ Πέλοπος ἔλεγον ὅτι καὶ τὸν ὦμον ἐλεφάντινον ἔχοι, ὥσπερ τι ὄφελος ἀνθρώπου χρυσῆν χεῖρα ἢ ἐλεφαντίνην ἔχοντος ἢ ὀφθαλμοὺς ἀδάμαντος ἢ σμαράγδου· τὴν δὲ ψυχὴν οὐκ ἐγίγνωσκον αὐτοῦ ὁποίαν τινὰ εἶχεν. τὸν δὲ Ἡρακλέα πονοῦντα μὲν καὶ ἀγωνιζόμενον ἠλέουν, καὶ ἔφασαν αὐτὸν ἀνθρώπων ἀθλιώτατον· καὶ διὰ τοῦτο ἄθλους ἐκάλουν τοὺς πόνους αὐτοῦ καὶ τὰ ἔργα, ὡς τὸν ἐπίπονον βίον ἄθλιον ὄντα· ἀποθανόντα δὲ πάντων μάλιστα τιμῶσι καὶ θεὸν νομίζουσι καί φασιν Ἥβῃ συνοικεῖν, καὶ τούτῳ πάντες εὔχονται, ὅπως αὐτοὶ μὴ ἔσονται ἄθλιοι, τῷ πλεῖστα ἀθλήσαντι. Γ1. Να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το κείμενο. Μονάδες 20 Γ2.α. Να μεταφέρετε στο τετράδιό σας τους παρακάτω πίνακες, στα κενά των οποίων θα συμπληρώσετε τους τύπους που ζητούνται. (Η αντωνυμία να γραφεί στον πληθυντικό αριθμό και στο ίδιο γένος). μάλιστα Θετικός

Συγκριτικός

τινὰ Αντωνυμία Ονομαστική

Γενική

Δοτική

Μονάδες 5 Γ2.β. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου : ἔλεγον: το δεύτερο ενικό πρόσωπο της προστακτικής του αορίστου β´ στη φωνή που βρίσκεται. ἀγωνιζόμενον: το τρίτο ενικό πρόσωπο της οριστικής του παθητικού αορίστου. ἐκάλουν: το δεύτερο πληθυντικό πρόσωπο της ευκτικής ενεστώτα της μέσης φωνής. νομίζουσι: το ίδιο πρόσωπο της υποτακτικής αορίστου της ίδιας φωνής. ἔσονται: το τρίτο ενικό πρόσωπο της οριστικής του ίδιου χρόνου. Μονάδες 5 Γ3.α. Να αναγνωρίσετε συντακτικά τις παρακάτω λέξεις ή φράσεις του κειμένου: περὶ Πέλοπος, διὰ τοῦτο, ἄθλους, ὄντα, συνοικεῖν. Μονάδες 5 Γ3.β. «Περὶ δὲ τοῦ Πέλοπος ἔλεγον ὅτι καὶ τὸν ὦμον ἐλεφάντινον ἔχοι»: Να δικαιολογήσετε τον τρόπο εκφοράς της δευτερεύουσας πρότασης του χωρίου αυτού (Μονάδες 2) και να μεταφέρετε τον πλάγιο λόγο σε ευθύ. (Μονάδες 3) Μονάδες 5

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

319

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 2003 ΕΣΠΕΡΙΝΑ Ξενοφῶντος Κύρου Ἀνάβασις (ΙΙΙ, i, 42-43) 'Επίστασθε ὅτι οὔτε πλῆθός ἐστιν οὔτε ἰσχὺς ἡ ἐν τῷ πολέμῳ τὰς νίκας ποιοῦσα, ἀλλ' ὁπότεροι ἂν σὺν τοῖς θεοῖς ταῖς ψυχαῖς ἐρρωμενέστεροι ἴωσιν ἐπὶ τοὺς πολεμίους, τούτους ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ οἱ ἀντίοι οὐ δέχονται. ἐντεθύμημαι δ' ἔγωγε, ὦ ἄνδρες, καὶ τοῦτο, ὅτι ὁπόσοι μὲν μαστεύουσι ζῆν ἐκ παντὸς τρόπου ἐν τοῖς πολεμικοῖς, οὗτοι μὲν κακῶς τε καὶ αἰσχρῶς ὡς ἐπὶ τὸ πολὺ ἀποθνῄσκουσιν, ὁπόσοι δὲ τὸν μὲν θάνατον ἐγνώκασι πᾶσι κοινὸν εἶναι καὶ ἀναγκαῖον ἀνθρώποις, περὶ δὲ τοῦ καλῶς ἀποθνῄσκειν ἀγωνίζονται, τούτους ὁρῶ μᾶλλόν πως εἰς τὸ γῆρας ἀφικνουμένους καί, ἕως ἂν ζῶσιν, εὐδαιμονέστερον διάγοντας. ὁπότεροι ἄν: όσοι τυχόν ἐρρωμενέστεροι: πιο δυνατοί ἀντίοι: αντίπαλοι μαστεύουσι: επιχειρούν /επιζητούν πως: κατά κάποιο τρόπο Γ.1. Να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το παραπάνω κείμενο. Μονάδες 20 Γ.2. Να γράψετε στο τετράδιό σας τους τύπους που ζητούνται για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: α. ἰσχύς: τη δοτική και την αιτιατική ενικού. πολέμῳ: την ονομαστική και την αιτιατική πληθυντικού. ἄνδρες: τη γενική και τη δοτική πληθυντικού. οὗτοι: την ονομαστική και τη γενική πληθυντικού στο ουδέτερο γένος. πᾶσι: τη γενική και τη δοτική ενικού στο αρσενικό γένος. Μονάδες 5 β. ἐστίν: τη μετοχή του ίδιου χρόνου και στα τρία γένη, στην ονομαστική ενικού. ὁρῶ: το βʹ πρόσωπο ενικού της οριστικής και της προστακτικής του αορίστου βʹ στην ίδια φωνή. Μονάδες 5 Γ.3. "ὁπόσοι δὲ τὸν μὲν θάνατον ἐγνώκασι πᾶσι κοινὸν εἶναι καὶ ἀναγκαῖον ἀνθρώποις": Να αναγνωρίσετε συντακτικά όλους τους όρους της πρότασης. Μονάδες 10

320

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 2003 ΕΣΠΕΡΙΝΑ-ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ Ἀριστοτέλους Ἀθηναίων Πολιτεία (16, 1-4) Ἡ μὲν οὖν Πεισιστράτου τυραννὶς ἐξ ἀρχῆς τε κατέστη τοῦτον τὸν τρόπον καὶ μεταβολὰς ἔσχεν τοσαύτας. διῴκει δ' ὁ Πεισίστρατος, ὥσπερ εἴρηται, τὰ περὶ τὴν πόλιν μετρίως καὶ μᾶλλον πολιτικῶς ἢ τυραννικῶς· ἔν τε γὰρ τοῖς ἄλλοις φιλάνθρωπος ἦν καὶ πρᾷος καὶ τοῖς ἁμαρτάνουσι συγγνωμονικός, καὶ δὴ καὶ τοῖς ἀπόροις

προεδάνειζε

χρήματα

πρὸς

τὰς

ἐργασίας,

ὥστε

διατρέφεσθαι

γεωργοῦντας. τοῦτο δ' ἐποίει δυοῖν χάριν, ἵνα μήτε ἐν τῷ ἄστει διατρίβωσιν ἀλλὰ διεσπαρμένοι κατὰ τὴν χώραν, καὶ ὅπως... μήτ' ἐπιθυμῶσι μήτε σχολάζωσιν ἐπιμελεῖσθαι τῶν κοινῶν. διῴκει: παρατατικός του ρήματος διοικέω-ῶ δυοῖν χάριν: για δύο λόγους διατρίβω: περνώ τον καιρό μου, χάνω την ώρα μου σχολάζω: ευκαιρώ, έχω χρόνο 1. Να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το παραπάνω κείμενο. Μονάδες 20 2. Να γράψετε στο τετράδιό σας τους τύπους που ζητούνται για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: τυραννὶς: την αιτιατική του ενικού αριθμού. ἔσχεν: το απαρέμφατο του ίδιου χρόνου. τὴν πόλιν: την ονομαστική του πληθυντικού αριθμού. ἦν: το γʹ ενικό πρόσωπο της οριστικής του μέλλοντα. φιλάνθρωπος: τη γενική του πληθυντικού αριθμού στο ίδιο γένος. προεδάνειζε: το ίδιο πρόσωπο στον ίδιο αριθμό της οριστικής του ενεστώτα της ίδιας φωνής. τοῦτο: την αιτιατική του πληθυντικού αριθμού στο ίδιο γένος. ἐποίει: το ίδιο πρόσωπο στον ίδιο αριθμό της οριστικής του παρακειμένου της ίδιας φωνής. ἄστει: τη γενική του ενικού αριθμού. ἐπιθυμῶσι: το αʹ πρόσωπο του ενικού αριθμού της οριστικής του παρατατικού της ίδιας φωνής. Μονάδες 10 3. Να μεταφέρετε στο τετράδιό σας την παρακάτω άσκηση συμπληρώνοντας τα κενά, ώστε να χαρακτηρίζεται πλήρως η συντακτική λειτουργία των εξής λέξεων του κειμένου: τυραννὶς, τοῦτον, φιλάνθρωπος, ἐπιμελεῖσθαι,τῶν κοινῶν Μονάδες 10

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

321

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 2003 ΟΜΟΓΕΝΩΝ Πλάτων, Πολιτικός 274 C-D. Ὅθεν δὴ τὰ πάλαι λεχθέντα παρὰ θεῶν δῶρα ἡμῖν δεδώρηται μετ' ἀναγκαίας διδαχῆς καὶ παιδεύσεως, πῦρ μὲν παρὰ Προμηθέως, τέχναι δὲ παρ' Ἡφαίστου καὶ τῆς συντέχνου, σπέρματα δὲ αὖ καὶ φυτὰ παρ' ἄλλων· καὶ πάνθ' ὁπόσα τὸν ἀνθρώπινον βίον συγκατεσκεύακεν ἐκ τούτων γέγονεν, ἐπειδὴ τὸ μὲν ἐκ θεῶν, ὅπερ ἐρρήθη νῦν δή, τῆς ἐπιμελείας ἐπέλιπεν ἀνθρώπους, δι' ἑαυτῶν δὲ ἔδει τήν τε διαγωγὴν καὶ τὴν ἐπιμέλειαν αὐτοὺς αὑτῶν ἔχειν καθάπερ ὅλος ὁ κόσμος, ᾧ ξυμμιμούμενοι καὶ ξυνεπόμενοι τὸν ἀεὶ χρόνον νῦν μὲν οὕτως, τότε δὲ ἐκείνως ζῶμέν τε καὶ φυόμεθα. Να απαντήσετε στα παρακάτω : α) Να μεταφράσετε στη νέα ελληνική γλώσσα το παραπάνω κείμενο. Μονάδες 20 β.1) Να γράψετε τις παρακάτω λέξεις στη γενική πτώση του αριθμού στον οποίο βρίσκεται καθεμιά (το γένος των αντωνυμιών να παραμείνει αμετάβλητο) : πῦρ, σπέρματα, πάνθ', ὁπόσα, ὅπερ. Μονάδες 5 β.2) Να γράψετε τον ζητούμενο τύπο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου : συγκατεσκεύακεν: το β΄ ενικό πρόσωπο της οριστικής του αορίστου στην ίδια φωνή. ἐρρήθη: το ίδιο πρόσωπο της ευκτικής στον ίδιο χρόνο και την ίδια φωνή. ἐπέλιπεν: το β΄ πληθυντικό πρόσωπο της υποτακτικής στον ίδιο χρόνο και την ίδια φωνή. ἔχειν: το απαρέμφατο του παρακειμένου στην ίδια φωνή. ζῶμεν: το ίδιο πρόσωπο στον παρατατικό της ίδιας φωνής. Μονάδες 5 γ) Να γίνει συντακτική αναγνώριση των παρακάτω λέξεων: δῶρα, ἐπιμελείας, ἀνθρώπους, ἔχειν, ὅλος. Μονάδες 10

322

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 2004 ΗΜΕΡΗΣΙΑ Ξενοφώντος Απομνημονεύματα Α,6,14 (14) Ἐγὼ δ' οὖν καὶ αὐτός, ὦ Ἀντιφῶν, ὥσπερ ἄλλος τις ἢ ἵππῳ ἀγαθῷ ἢ κυνὶ ἢ ὄρνιθι ἥδεται, οὕτω καὶ ἔτι μᾶλλον ἥδομαι φίλοις ἀγαθοῖς, καὶ ἐάν τι ἔχω ἀγαθόν, διδάσκω, καὶ ἄλλοις συνίστημι παρ' ὧν ἂν ἡγῶμαι ὠφελήσεσθαί τι αὐτοὺς εἰς ἀρετήν· καὶ τοὺς θησαυροὺς τῶν πάλαι σοφῶν ἀνδρῶν, οὓς ἐκεῖνοι κατέλιπον ἐν βιβλίοις γράψαντες, ἀνελίττων κοινῇ σὺν τοῖς φίλοις διέρχομαι, καὶ ἄν τι ὁρῶμεν ἀγαθόν, ἐκλεγόμεθα· καὶ μέγα νομίζομεν κέρδος, ἐὰν ἀλλήλοις φίλοι γιγνώμεθα. Ἐμοὶ μὲν δὴ ταῦτα ἀκούοντι ἐδόκει αὐτός τε μακάριος εἶναι καὶ τοὺς ἀκούοντας ἐπὶ καλοκἀγαθίαν ἄγειν. ἀνελίττων : ξετυλίγοντας (το βιβλίο που είχε μορφή κυλίνδρου). Γ1. Να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το κείμενο. Μονάδες 20 Γ2.α. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: ὁρῶμεν : το ίδιο πρόσωπο στην ίδια έγκλιση και φωνή του αορίστου βʹ γιγνώμεθα : το δεύτερο ενικό πρόσωπο προστακτικής αορίστου βʹ ὠφελήσεσθαι : το απαρέμφατο παρακειμένου ενεργητικής φωνής συνίστημι : το δεύτερο ενικό πρόσωπο οριστικής αορίστου της ίδιας φωνής και τη γενική ενικού αρσενικού γένους της μετοχής ενεστώτα της ίδιας φωνής. Μονάδες 5 Γ2.β. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου : ὄρνιθι : την αιτιατική ενικού τι : τη δοτική πληθυντικού του ίδιουγένους σοφῶν : την αιτιατική πληθυντικού θηλυκού γένους μέγα : τα παραθετικά επιθέτου στο γένος, τον αριθμό και στην πτώση ταῦτα : τη γενική πληθυντικού θηλυκού γένους. Μονάδες 5 Γ3.α. «ἄν τι ὁρῶμεν ἀγαθόν, ἐκλεγόμεθα». Να αναγνωρίσετε τον υποθετικό λόγο και να τον μετατρέψετε σε υποθετικό λόγο του μη πραγματικού. Μονάδες 4 Γ3.β. Να αναγνωρίσετε συντακτικά τα παρακάτω: φίλοις, εἰς ἀρετήν, ἀλλήλοις, φίλοι, ἀκούοντι, εἶναι. Μονάδες 6

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

323

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 2004 ΗΜΕΡΗΣΙΑ-ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ Λουκιανοῦ «Περὶ τοῦ ἐνυπνίου» (10) (10) Ἢν δ' ἐμοὶ πείθῃ, πρῶτον μέν σοι πολλὰ ἐπιδείξω παλαιῶν ἀνδρῶν ἔργα καὶ πράξεις θαυμαστάς, καὶ λόγους αὐτῶν ἀπαγγέλλουσα καὶ πάντων ὡς εἰπεῖν ἔμπειρον ἀποφαίνουσα, καὶ τὴν ψυχήν, ὅπερ σου κυριώτατόν ἐστι, κατακοσμήσω πολλοῖς καὶ ἀγαθοῖς κοσμήμασι, σωφροσύνῃ, δικαιοσύνῃ, εὐσεβείᾳ, πραότητι, ἐπιεικείᾳ, συνέσει, καρτερίᾳ, τῷ τῶν καλῶν ἔρωτι, τῇ πρὸς τὰ σεμνότατα ὁρμῇ· ταῦτα γάρ ἐστιν ὁ τῆς ψυχῆς ἀκήρατος ὡς ἀληθῶς κόσμος. Λήσει δέ σε οὔτε παλαιὸν οὐδὲν οὔτε νῦν γενέσθαι δέον, ἀλλὰ καὶ τὰ μέλλοντα προόψει μετ' ἐμοῦ, καὶ ὅλως ἅπαντα, ὁπόσα ἐστί, τά τε θεῖα τά τ' ἀνθρώπινα, οὐκ εἰς μακράν σε διδάξομαι. ἀκήρατος: αμιγής, αμόλυντος, καθαρός. Γ1. Να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το κείμενο. Μονάδες 20 Γ2. α. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: πείθῃ : το ίδιο πρόσωπο στην ίδια έγκλιση και φωνή του αορίστου βʹ ἀπαγγέλλουσα : το τρίτο πληθυντικό πρόσωπο ευκτικής μέλλοντα της ίδιας φωνής λήσει : το ίδιο πρόσωπο στην προστακτική του ενεργητικού αορίστου βʹ προόψει : το απαρέμφατο στον ενεστώτα της ενεργητικής φωνής ἐστί : το δεύτερο ενικό πρόσωπο οριστικής παρατατικού. Μονάδες 5 Γ2.β. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου : πράξεις : τη γενική ενικού πραότητι : την ονομαστική ενικού ἀκήρατος : την αιτιατική ενικού του θηλυκού γένους ἀληθῶς : το συγκριτικό βαθμό του ίδιου τύπου οὐδὲν : τη δοτική ενικού του θηλυκού γένους. Μονάδες 5 Γ3.α. «Ἢν δ' ἐμοὶ πείθῃ, [...] ἐπιδείξω καὶ [...] κατακοσμήσω [...]». Να μετατρέψετε τον υποθετικό λόγο έτσι, ώστε να δηλώνει την απλή σκέψη του λέγοντος και την αόριστη επανάληψη στο παρόν και στο μέλλον. Μονάδες 4 Γ3.β. Να αναγνωρίσετε συντακτικά τα παρακάτω: ἀνδρῶν, ἔμπειρον, σου, συνέσει, ταῦτα, τὰ μέλλοντα. Μονάδες 6

324

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 2004 ΕΣΠΕΡΙΝΑ Α ἰ σ χ ί ν ο υ , Π ε ρ ὶ Π α ρ α π ρ ε σ β ε ί α ς (§ 145) Εὖ δ' ἴστε, ὦ Ἀθηναῖοι, ὅτι πλεῖστον διαφέρει φήμη καὶ συκοφαντία. Φήμη μὲν γὰρ οὐ κοινωνεῖ διαβολῇ, διαβολὴ δὲ ἀδελφόν ἐστι καὶ συκοφαντία. Διοριῶ δ' αὐτῶν ἑκάτερον σαφῶς. Φήμη μέν ἐστιν, ὅταν τὸ πλῆθος τῶν πολιτῶν αὐτόματον ἐκ μηδεμιᾶς προφάσεως λέγῃ τινὰ ὡς γεγενημένην πρᾶξιν· συκοφαντία δ' ἐστίν, ὅταν πρὸς τοὺς πολλοὺς εἷς ἀνὴρ αἰτίαν ἐμβαλὼν ἔν τε ταῖς ἐκκλησίαις ἁπάσαις πρός τε τὴν βουλὴν διαβάλλῃ τινά. Καὶ τῇ μὲν φήμῃ δημοσίᾳ θύομεν ὡς θεῷ, τῶν δὲ συκοφαντῶν ὡς κακούργων δημοσίᾳ προβολὰς ποιούμεθα. Μὴ οὖν σύναγε εἰς ταὐτὸν τὰ κάλλιστα τοῖς αἰσχίστοις. διοριῶ: θα καθορίσω προβολὰς ποιούμεθα: καταγγέλλουμε Γ.1. Να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το παραπάνω κείμενο. Μ ο ν ά δ ε ς 20 Γ.2. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον τύπο που ζητείται για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: διαφέρει: γʹ πληθυντικό πρόσωπο ευκτικής ενεστώτα της ίδιας φωνής διαβολῇ: δοτική πληθυντικού προφάσεως: αιτιατική ενικού γεγενημένην: γʹ πληθυντικό πρόσωπο οριστικής υπερσυντελίκου της ίδιας φωνής πρᾶξιν: δοτική πληθυντικού εἷς: δοτική ενικού του ίδιου γένους ἐμβαλών: βʹ ενικό πρόσωπο οριστικής του ίδιου χρόνου και της ίδιας φωνής ἁπάσαις: γενική πληθυντικού του ίδιου γένους ποιούμεθα: βʹ πληθυντικό πρόσωπο παρατατικού της ίδιας φωνής σύναγε: βʹ ενικό πρόσωπο υποτακτικής αορίστου βʹ της ίδιας φωνής. Μονάδες 10 Γ.3.α. Να εντοπίσετε τις δευτερεύουσες προτάσεις του αδίδακτου κειμένου και να τις αναγνωρίσετε ως προς το είδος τους. Μονάδες 6 Γ.3.β. Να αναγνωρίσετε συντακτικώς τα παρακάτω: εὖ, διαβολῇ, ἀδελφόν, ἁπάσαις. Μονάδες 4

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

325

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 2004 ΕΣΠΕΡΙΝΑ-ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ Πλουτάρχου Ἀλκιβιάδης (35) Αὐτὸς μὲν οὖν ἐκεῖνος ἣν εἶχε διάνοιαν περὶ τῆς τυραννίδος ἄδηλόν ἐστιν· οἱ δὲ δυνατώτατοι τῶν πολιτῶν φοβηθέντες ἐσπούδασαν αὐτὸν ἐκπλεῦσαι τὴν ταχίστην, τά τ' ἄλλα ψηφισάμενοι καὶ συνάρχοντας οὓς ἐκεῖνος ἠθέλησεν. Ἐκπλεύσας δὲ ταῖς ἑκατὸν ναυσὶ καὶ προσβαλὼν Ἄνδρῳ, μάχῃ μὲν ἐκράτησεν αὐτῶν καὶ Λακεδαιμονίων ὅσοι παρῆσαν, οὐχ εἷλε δὲ τὴν πόλιν, ἀλλὰ τοῦτο τῶν κοινῶν ἐγκλημάτων πρῶτον ὑπῆρξε κατ' αὐτοῦ τοῖς ἐχθροῖς. Ἔοικε δ', εἴ τις ἄλλος, ὑπὸ τῆς αὑτοῦ δόξης καταλυθῆναι καὶ Ἀλκιβιάδης. σπουδάζω: επιδιώκω με ζήλο Γ.1. Να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το παραπάνω κείμενο. Μ ο ν ά δ ε ς 20 Γ.2. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον τύπο που ζητείται για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: εἶχε: γʹ ενικό πρόσωπο οριστικής αορίστου βʹ της ίδιας φωνής. ἐστίν: μετοχή μέλλοντα αρσενικού γένους στην ονομαστική ενικού. τῶν πολιτῶν: γενική ενικού. φοβηθέντες: δοτική πληθυντικού του ίδιου γένους. ἐκπλεῦσαι: αʹ ενικό πρόσωπο οριστικής παρατατικού της ίδιας φωνής. ταχίστην: ονομαστική ενικού στο θετικό βαθμό του αρσενικού γένους. οὕς: αιτιατική πληθυντικού στο θηλυκό γένος. τοῦτο: γενική ενικού στο θηλυκό γένος. ἐγκλημάτων: δοτική πληθυντικού. καταλυθῆναι: απαρέμφατο ενεστώτα ενεργητικής φωνής. Μονάδες 10 Γ.3.α. Να αναγνωρίσετε συντακτικώς τα παρακάτω: τῶν πολιτῶν, ἐκπλεῦσαι, προσβαλών, Λακεδαιμονίων, πρῶτον, κατ' αὐτοῦ, Ἀλκιβιάδης. Μονάδες 7 Γ.3.β. ἠθέλησεν, παρῆσαν, εἷλε: Να γράψετε τις προτάσεις στις οποίες ανήκουν τα παραπάνω ρήματα και να τις αναγνωρίσετε ως προς το είδος τους. Μονάδες 3

326

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 2004 ΟΜΟΓΕΝΩΝ Ξενοφώντος Ελληνικά Δ, VIII, 1-2. Πρῶτον μὲν τοίνυν Φαρνάβαζος καὶ Κόνων, ἐπεὶ ἐνίκησαν τοὺς Λακεδαιμονίους τῇ ναυμαχίᾳ, περιπλέοντες καὶ τὰς νήσους καὶ πρὸς τὰς ἐπιθαλαττιδίας πόλεις τούς τε Λακωνικοὺς ἁρμοστὰς ἐξήλαυνον καὶ παρεμυθοῦντο τὰς πόλεις ὡς οὔτε ἀκροπόλεις ἐντειχίσοιεν ἐάσοιέν τε αὐτονόμους. οἱ δ' ἀκούοντες ταῦτα ἥδοντό τε καὶ ἐπῄνουν καὶ ξένια προθύμως ἔπεμπον τῷ Φαρναβάζῳ. καὶ γὰρ ὁ Κόνων τὸν Φαρνάβαζον ἐδίδασκεν ὡς οὕτω μὲν ποιοῦντι πᾶσαι αὐτῷ αἱ πόλεις φίλιαι ἔσοιντο, εἰ δὲ δουλοῦσθαι βουλόμενος φανερὸς ἔσοιτο, ἔλεγεν ὡς μία ἑκάστη πολλὰ πράγματα ἱκανὴ εἴη παρέχειν καὶ κίνδυνος εἴη μὴ καὶ οἱ Ἕλληνες, εἰ ταῦτα αἴσθοιντο, συσταῖεν. ξένια : δώρα φιλοξενίας ἁρμοστής: κυβερνήτης παραμυθοῦμαι: καθησυχάζω α. Να μεταφράσετε στη νέα ελληνική γλώσσα το παραπάνω κείμενο. Μονάδες 20 β1. Να γράψετε τις παρακάτω λέξεις στη δοτική πτώση του αριθμού στον οποίο βρίσκεται καθεμιά (το γένος της αντωνυμίας και της μετοχής να παραμείνει αμετάβλητο): πόλεις, ἁρμοστὰς, ἀκούοντες, ταῦτα, πράγματα. Μονάδες 5 β2. Να γράψετε τον ζητούμενο τύπο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: ἐνίκησαν: το α΄ πληθυντικό πρόσωπο της οριστικής του παρακειμένου στην ίδια φωνή. ἐξήλαυνον: το γ΄ πληθυντικό πρόσωπο της οριστικής του αορίστου στην ίδια φωνή. ἔσοιτο: το γ΄ ενικό πρόσωπο της οριστικής του μέλλοντα. ἔλεγεν: το β΄ ενικό πρόσωπο της προστακτικής του αορίστου β΄ στην ίδια φωνή. παρέχειν: το απαρέμφατο του αορίστου β΄ στην ίδια φωνή. Μονάδες 5 γ. Να γίνει συντακτική αναγνώριση των παρακάτω λέξεων του κειμένου: τοὺς ἁρμοστάς, αὐτονόμους, προθύμως, αἱ πόλεις, δουλοῦσθαι. Μονάδες 10

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

327

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 2005 ΗΜΕΡΗΣΙΑ Λυκούργου Κατά Λεωκράτους 20 83-84 Τοῦτο γὰρ ἔχει μέγιστον ἡ πόλις ὑμῶν ἀγαθόν, ὅτι τῶν καλῶν ἔργων παράδειγμα τοῖς Ἕλλησι γέγονεν· ὅσον γὰρ τῷ χρόνῳ πασῶν ἐστιν ἀρχαιοτάτη, τοσοῦτον οἱ πρόγονοι ἡμῶν τῶν ἄλλων ἀνθρώπων ἀρετῇ διενηνόχασιν. ἐπὶ Κόδρου γὰρ βασιλεύοντος Πελοποννησίοις γενομένης ἀφορίας κατὰ τὴν χώραν αὐτῶν ἔδοξε στρατεύειν ἐπὶ τὴν πόλιν ἡμῶν, καὶ ἡμῶν τοὺς προγόνους ἐξαναστήσαντας κατανείμασθαι τὴν χώραν. καὶ πρῶτον μὲν εἰς Δελφοὺς ἀποστείλαντες τὸν θεὸν ἐπηρώτων εἰ λήψονται τὰς Ἀθήνας· ἀνελόντος δ’ αὐτοῖς τοῦ θεοῦ, ὅτι τὴν πόλιν αἱρήσουσιν ἐὰν μὴ τὸν βασιλέα τὸν Ἀθηναίων {Κόδρον} ἀποκτείνωσιν, ἐστράτευον ἐπὶ τὰς Ἀθήνας. Γ1. Να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το κείμενο. Μονάδες 20 Γ2.α. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: διενηνόχασιν : το τρίτο ενικό πρόσωπο οριστικής μέλλοντα της ίδιας φωνής. ἀποστείλαντες : το τρίτο πληθυντικό πρόσωπο οριστικής μέλλοντα της ίδιας φωνής. ἐπηρώτων : το τρίτο ενικό πρόσωπο ευκτικής ενεστώτα της ίδιας φωνής. λήψονται : το δεύτερο ενικό πρόσωπο οριστικής παρακειμένου της ίδιας φωνής. ἀνελόντος : το δεύτερο ενικό πρόσωπο προστακτικής αορίστου β΄ της ίδιας φωνής. Μονάδες 5 Γ2.β. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου : τοῦτο : την ονομαστική πληθυντικού του αρσενικού γένους. μέγιστον : τη δοτική πληθυντικού του αρσενικού γένους στο συγκριτικό βαθμό. πασῶν : τη δοτική ενικού του αρσενικού γένους. γενομένης : την ονομαστική πληθυντικού του θηλυκού γένους. τὸν βασιλέα : την κλητική του ενικού αριθμού. Μονάδες 5 Γ3.α. Να προσδιορίσετε τη συντακτική θέση των παρακάτω λέξεων: τῶν καλῶν, παράδειγμα, ἀρετῇ, ἐπὶ τὴν πόλιν, πρῶτον, αὐτοῖς. Μονάδες 6 Γ3.β. Να βρεθεί ο υποθετικός λόγος του κειμένου· να αναγνωρισθεί το είδος του και να μετατραπεί σε υποθετικό λόγο που να δηλώνει την αόριστη επανάληψη στο παρόν και στο μέλλον. Μονάδες 4

328

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 2005 ΗΜΕΡΗΣΙΑ-ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ Ἀντιφῶντος Περὶ τοῦ χορευτοῦ 25 Ἐπίστασθε δέ, ὦ ἄνδρες, ὅτι αἱ ἀνάγκαι αὗται ἰσχυρόταται καὶ μέγισταί εἰσι τῶν ἐν ἀνθρώποις, καὶ ἔλεγχοι ἐκ τούτων σαφέστατοι καὶ πιστότατοι περὶ τοῦ δικαίου, ὅπου εἶεν μὲν ἐλεύθεροι πολλοὶ οἱ συνειδότες, εἶεν δὲ δοῦλοι, καὶ ἐξείη μὲν τοὺς ἐλευθέρους ὅρκοις καὶ πίστεσιν ἀναγκάζειν, ἃ τοῖς ἐλευθέροις μέγιστα καὶ περὶ πλείστου ἐστίν, ἐξείη δὲ τοὺς δούλους ἑτέραις ἀνάγκαις, ὑφ' ὧν καί ἢν μέλλωσιν ἀποθανεῖσθαι κατειπόντες, ὅμως ἀναγκάζονται τἀληθῆ λέγειν. ἡ γὰρ παροῦσα ἀνάγκη ἑκάστῳ ἰσχυροτέρα ἐστὶ τῆς μελλούσης ἔσεσθαι. Γ1. Να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το κείμενο. Μονάδες 20 Γ2.α. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: ἐπίστασθε : το δεύτερο ενικό πρόσωπο της ευκτικής ενεστώτα. συνειδότες : το απαρέμφατο ενεστώτα. ἐξείη : το τρίτο ενικό πρόσωπο οριστικής μέλλοντα. ἀποθανεῖσθαι : το δεύτερο πληθυντικό πρόσωπο οριστικής αορίστου β΄. κατειπόντες : το δεύτερο ενικό πρόσωπο προστακτικής αορίστου β΄ της ενεργητικής φωνής. Μονάδες 5 Γ2.β. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου : πολλοί : τη γενική πληθυντικού του αρσενικού γένους στο συγκριτικό βαθμό. πίστεσιν : τη δοτική του ενικού αριθμού. ἅ : τη δοτική πληθυντικού του θηλυκού γένους. σαφέστατοι : τη γενική ενικού του αρσενικού γένους στο θετικό βαθμό. παροῦσα : την ονομαστική πληθυντικού του ουδετέρου γένους. Μονάδες 5 Γ3.α. Να προσδιορίσετε τη συντακτική θέση των παρακάτω λέξεων: περὶ τοῦ δικαίου, ὅρκοις, ἀναγκάζειν, μέγιστα, τἀληθῆ, τῆς μελλούσης. Μονάδες 6 Γ3.β. εἰσι, μέλλωσιν: να γράψετε τις προτάσεις στις οποίες ανήκουν τα παραπάνω ρήματα και να τις αναγνωρίσετε ως προς το είδος τους. Μονάδες 4

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

329

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 2006 ΗΜΕΡΗΣΙΑ Ξενοφώντος Συμπόσιον 2.10 Καὶ ὁ Ἀντισθένης, Πῶς οὖν, ἔφη, ὦ Σώκρατες, οὕτω γιγνώσκων οὐ καὶ σὺ παιδεύεις Ξανθίππην, ἀλλὰ χρῇ γυναικὶ τῶν οὐσῶν, οἶμαι δὲ καὶ τῶν γεγενημένων καὶ τῶν ἐσομένων, χαλεπωτάτῃ; Ὅτι, ἔφη, ὁρῶ καὶ τοὺς ἱππικοὺς βουλομένους γενέσθαι οὐ τοὺς εὐπειθεστάτους ἀλλὰ τοὺς θυμοειδεῖς ἵππους κτωμένους. νομίζουσι γάρ, ἢν τοὺς τοιούτους δύνωνται κατέχειν, ῥᾳδίως τοῖς γε ἄλλοις ἵπποις χρήσεσθαι. κἀγὼ δὴ βουλόμενος ἀνθρώποις χρῆσθαι καὶ ὁμιλεῖν ταύτην κέκτημαι, εὖ εἰδὼς ὅτι εἰ ταύτην ὑποίσω, ῥᾳδίως τοῖς γε ἄλλοις ἅπασιν ἀνθρώποις συνέσομαι. ἱππικὸς: ικανός ιππέας Γ1. Να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το κείμενο. Μονάδες 20 Γ2.α. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: ἔφη : το δεύτερο ενικό πρόσωπο προστακτικής ενεστώτα. γιγνώσκων : το δεύτερο πληθυντικό πρόσωπο οριστικής παρακειμένου στην ίδια φωνή. ὁρῶ : το δεύτερο ενικό πρόσωπο παρατατικού στην ίδια φωνή. νομίζουσι : το τρίτο πληθυντικό πρόσωπο οριστικής μέλλοντα στην ίδια φωνή. κατέχειν : το τρίτο ενικό πρόσωπο υποτακτικής αορίστου β΄ στην ίδια φωνή. Μονάδες 5 Γ2.β. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου : σὺ : τη δοτική πληθυντικού αριθμού του ίδιου προσώπου. γυναικὶ : την κλητική ενικού αριθμού. θυμοειδεῖς : την ονομαστική ενικού αριθμού του ουδετέρου γένους. ἵππους : τη δοτική ενικού αριθμού. ἅπασιν : τη γενική ενικού αριθμού του θηλυκού γένους. Μονάδες 5 Γ3.α. Να προσδιορίσετε τη συντακτική θέση των παρακάτω λέξεων: γυναικί, τῶν οὐσῶν, κτωμένους, χρῆσθαι, εὖ, ἅπασιν. Μονάδες 6 Γ3.β. «Ὅτι, ἔφη, ὁρῶ ... συνέσομαι»: Να βρεθούν οι υποθετικοί λόγοι του αποσπάσματος και να αναγνωριστεί το είδος τους. Μονάδες 4

330

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 2006 ΗΜΕΡΗΣΙΑ-ΕΠΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ Ξενοφώντος Ἀπομνημονεύματα Β ΙΙ 6-7 Καὶ οὐκ ἀρκεῖ θρέψαι μόνον, ἀλλὰ καί, ἐπειδὰν δόξωσιν ἱκανοὶ εἶναι οἱ παῖδες μανθάνειν τι, ἃ μὲν ἂν αὐτοὶ ἔχωσιν οἱ γονεῖς ἀγαθὰ πρὸς τὸν βίον, διδάσκουσιν, ἃ δ’ ἂν οἴωνται ἄλλον ἱκανώτερον εἶναι διδάξαι, πέμπουσι πρὸς τοῦτον δαπανῶντες, καὶ ἐπιμελοῦνται πάντα ποιοῦντες ὅπως οἱ παῖδες αὐτοῖς γένωνται ὡς δυνατὸν βέλτιστοι. πρὸς ταῦτα ὁ νεανίσκος εἶπεν· Ἀλλά τοι εἰ καὶ πάντα ταῦτα πεποίηκε καὶ ἄλλα τούτων πολλαπλάσια, οὐδεὶς ἂν δύναιτο αὐτῆς ἀνασχέσθαι τὴν χαλεπότητα. καὶ ὁ Σωκράτης, Πότερα δέ, ἔφη, οἴει θηρίου ἀγριότητα δυσφορωτέραν εἶναι ἢ μητρός; Γ1. Να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το κείμενο. Μονάδες 20 Γ2.α. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: θρέψαι : το απαρέμφατο παρακειμένου της ενεργητικής φωνής. μανθάνειν : το τρίτο πληθυντικό πρόσωπο προστακτικής αορίστου β΄ της ίδιας φωνής. δαπανῶντες : το δεύτερο πληθυντικό πρόσωπο ευκτικής ενεστώτα της ίδιας φωνής. δύναιτο : το τρίτο ενικό πρόσωπο υποτακτικής στον ίδιο χρόνο. ἀνασχέσθαι : το δεύτερο ενικό πρόσωπο παρατατικού της ίδιας φωνής. Μονάδες 5 Γ2.β. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου : παῖδες : την κλητική ενικού αριθμού. γονεῖς : τη δοτική πληθυντικού αριθμού. βέλτιστοι : τη γενική ενικού στο συγκριτικό βαθμό. οὐδείς : την αιτιατική πληθυντικού αριθμού. μητρός : τη γενική πληθυντικού αριθμού. Μονάδες 5 Γ3.α. Να προσδιορίσετε τη συντακτική θέση των παρακάτω λέξεων: θρέψαι, διδάξαι, δαπανῶντες, βέλτιστοι, τούτων, θηρίου. Μονάδες 6 Γ3.β. ἐπειδάν … διδάσκουσιν: να γράψετε την υπόθεση και την απόδοση των υποθετικών λόγων που λανθάνουν στο απόσπασμα και να τους χαρακτηρίσετε ως προς το είδος τους. Μονάδες 4

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

331

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 2007 ΗΜΕΡΗΣΙΑ Πλάτων, Ἀλκιβιάδης Α΄ 133 Β−C ΣΩΚΡ. Ὀφθαλμὸς ἄρ’ εἰ μέλλει ἰδεῖν αὑτόν, εἰς ὀφθαλμὸν αὐτῷ βλεπτέον, καὶ τοῦ ὄμματος εἰς ἐκεῖνον τὸν τόπον ἐν ᾧ τυγχάνει ἡ ὀφθαλμοῦ ἀρετὴ ἐγγιγνομένη· ἔστι δὲ τοῦτό που ὄψις; − ΑΛΚ. Οὕτως. ΣΩΚΡ. Ἆρ’ οὖν, ὦ φίλε Ἀλκιβιάδη, καὶ ψυχὴ εἰ μέλλει γνώσεσθαι αὑτήν, εἰς ψυχὴν αὐτῇ βλεπτέον, καὶ μάλιστ’ εἰς τοῦτον αὐτῆς τὸν τόπον ἐν ᾧ ἐγγίγνεται ἡ ψυχῆς ἀρετή, σοφία, καὶ εἰς ἄλλο ᾧ τοῦτο τυγχάνει ὅμοιον ὄν; − ΑΛΚ. Ἔμοιγε δοκεῖ, ὦ Σώκρατες. ΣΩΚΡ. Ἔχομεν οὖν εἰπεῖν ὅτι ἐστὶ τῆς ψυχῆς θειότερον ἢ τοῦτο, περὶ ὃ τὸ εἰδέναι τε καὶ φρονεῖν ἐστιν; − ΑΛΚ. Οὐκ ἔχομεν. ΣΩΚΡ. Τῷ θεῷ ἄρα τοῦτ’ ἔοικεν αὐτῆς, καί τις εἰς τοῦτο βλέπων καὶ πᾶν τὸ θεῖον γνούς, θεόν τε καὶ φρόνησιν, οὕτω καὶ ἑαυτὸν ἂν γνοίη μάλιστα. Γ1. Να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το κείμενο. Μονάδες 20 Γ2.α. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: ἰδεῖν : το δεύτερο ενικό πρόσωπο προστακτικής του ίδιου χρόνου της ίδιας φωνής. τυγχάνει : το τρίτο πληθυντικό πρόσωπο οριστικής παρατατικού. γνώσεσθαι : το γ΄ πληθυντικό πρόσωπο προστακτικής αορίστου β΄. εἰδέναι : το πρώτο πληθυντικό πρόσωπο υποτακτικής ενεστώτα. ἔχομεν : το τρίτο ενικό πρόσωπο οριστικής παρακειμένου της ίδιας φωνής. Μονάδες 5 Γ2.β. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου : ὄμματος : τη δοτική του ενικού αριθμού. τοῡτον : την ονομαστική του πληθυντικού αριθμού του αρσενικού γένους. ὅμοιον : τη δοτική του πληθυντικού αριθμού του ουδέτερου γένους. πᾱν : τη γενική ενικού αριθμού του θηλυκού γένους. φρόνησιν : τη δοτική του πληθυντικού αριθμού. Μονάδες 5 Γ3.α. Να προσδιορίσετε τη συντακτική θέση των παρακάτω λέξεων: ἰδεῑν, ἐγγιγνομένη, αὑτήν, ὅμοιον, τὸ εἰδέναι. Μονάδες 5 Γ3.β. «Τῷ θεῷ . . . μάλιστα»: Να αναγνωρίσετε τον λανθάνοντα υποθετικό λόγο και να τον αναλύσετε. Μονάδες 5

332

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 2007 ΗΜΕΡΗΣΙΑ-ΕΠΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ Δημοσθένους Πρὸς Σπουδίαν 23-24 Ἀλλὰ μήν, ὦ ἄνδρες δικασταί, τοῦτό γε δεινὸν δήπου, εἰ πρὸς τὰ συγκεχωρημέν’ ὑπ’ αὐτῶν τούτων ἐξέσται νῦν ἀντιλέγειν, καὶ μηδὲν σημεῖον ὑμῖν ἔσται, διότι πάντες ἄνθρωποι πρὸς τὰ μήτ’ ἀληθῆ μήτε δίκαια τῶν ἐγκλημάτων οὐ κατασιωπᾶν, ἀλλὰ παραχρῆμ’ ἀμφισβητεῖν εἰώθαμεν, μὴ ποιήσαντες δὲ ταῦτα, ἂν ὕστερον ἀντιδικῶσιν, πονηροὶ καὶ συκοφάνται δοκοῦσιν εἶναι. ταῦτα μὲν τοίνυν Σπουδίας οὐδὲν ἧττον ἐμοῦ γιγνώσκων, ἀλλ’ οἶμαι μὲν καὶ ἀκριβέστερον, ὅσῳ καὶ πυκνότερον ἐνταυθοῖ παρέρχεται, πᾶσιν ἐναντία τοῖς πεπραγμένοις αὑτῷ λέγων οὐκ αἰσχύνεται. καίτοι πολλάκις ὑμεῖς ἓν μόνον σκευώρημα συνιδόντες, τούτῳ κατὰ τῶν ἄλλων τῶν ἐγκαλουμένων ἐχρήσασθε τεκμηρίῳ. Γ1. Να μεταφράσετε στο τετράδιό σας το κείμενο. Μονάδες 20 Γ2.α. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: ἐξέσται : το τρίτο ενικό πρόσωπο οριστικής παρατατικού. κατασιωπᾶν : το τρίτο πληθυντικό πρόσωπο υποτακτικής ενεστώτα της ίδιας φωνής. ἀμφισβητεῖν : το δεύτερο πληθυντικό πρόσωπο οριστικής αορίστου της ίδιας φωνής. αἰσχύνεται : το πρώτο πληθυντικό πρόσωπο ευκτικής παθητικού αορίστου. ἐχρήσασθε : το τρίτο ενικό πρόσωπο οριστικής ενεστώτα. Μονάδες 5 Γ2.β. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου : ἄνδρες : την κλητική ενικού αριθμού. μηδέν : τη δοτική πληθυντικού αριθμού, στο αρσενικό γένος. τὰ ἀληθῆ : την αιτιατική ενικού αρσενικού γένους. ἧττον : την ονομαστική πληθυντικού αριθμού του αρσενικού γένους στον ίδιο βαθμό. ἐμοῦ : τη γενική πληθυντικού αριθμού του ιδίου προσώπου. Μονάδες 5 Γ3.α. Να προσδιορίσετε τη συντακτική θέση των παρακάτω λέξεων: δικασταί, ἀντιλέγειν, σημεῖον, τοῖς πεπραγμένοις, αὑτῷ, τεκμηρίῳ. Μονάδες 6 Γ3.β. ἐξέσται, ἀντιδικῶσιν: να γράψετε τις προτάσεις στις οποίες ανήκουν τα παραπάνω ρήματα και να τις αναγνωρίσετε ως προς το είδος τους. Μονάδες 4

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

333

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 2008 ΗΜΕΡΗΣΙΑ Λυσίου, Κατὰ Ἀλκιβιάδου Α 144, 46-47 Ἐγὼ μὲν οὖν ὡς ἐδυνάμην ἄριστα κατηγόρηκα, ἐπίσταμαι δ’ ὅτι οἱ μὲν ἄλλοι τῶν ἀκροωμένων θαυμάζουσιν, ὅπως ποθ’ οὕτως ἀκριβῶς ἐδυνήθην ἐξευρεῖν τὰ τούτων ἁμαρτήματα, οὗτος δέ μου καταγελᾷ, ὅτι οὐδὲ πολλοστὸν μέρος εἴρηκα τῶν τούτοις ὑπαρχόντων κακῶν. Ὑμεῖς οὖν καὶ τὰ εἰρημένα καὶ τὰ παραλελειμμένα ἀναλογισάμενοι πολὺ μᾶλλον αὐτοῦ καταψηφίσασθε, ἐνθυμηθέντες ὅτι ἔνοχος μέν ἐστι τῇ γραφῇ, μεγάλη δ’ εὐτυχία τὸ τοιούτων πολιτῶν ἀπαλλαγῆναι τῇ πόλει. Ἀνάγνωθι δ’ αὐτοῖς τοὺς νόμους καὶ τοὺς ὅρκους καὶ τὴν γραφήν. οὐδὲ πολλοστόν: ούτε το ελάχιστο Γ. Να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του κειμένου. Μονάδες 20 Γ1.α. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: καταγελᾷ : το τρίτο πληθυντικό πρόσωπο ευκτικής του ίδιου χρόνου στην ίδια φωνή. εἴρηκα : το δεύτερο πληθυντικό πρόσωπο οριστικής αορίστου β΄ στην ίδια φωνή. ἐξευρεῖν : το απαρέμφατο ενεστώτα στην ίδια φωνή. καταψηφίσασθαι : το τρίτο πληθυντικό πρόσωπο οριστικής μέλλοντα στην ίδια φωνή. παραλελειμμένα : το τρίτο ενικό πρόσωπο οριστικής του ίδιου χρόνου στην ίδια φωνή. Μονάδες 5 Γ1.β. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου : τούτων : τη δοτική πληθυντικού του θηλυκού γένους. ἁμαρτήματα : τη δοτική πληθυντικού. μᾶλλον : τον θετικό βαθμό. μεγάλη : την αιτιατική πληθυντικού του υπερθετικού βαθμού στο ίδιο γένος. πόλει : την κλητική ενικού. Μονάδες 5 Γ2.α. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω λέξεων: τῶν ἀκροωμένων, ἐξευρεῖν, τούτων, αὐτοῦ, ἐνθυμηθέντες, τοιούτων. Μονάδες 6 Γ2.β. ἐδυνήθην, εἴρηκα: Να γράψετε τις προτάσεις στις οποίες ανήκουν τα παραπάνω ρήματα και να τις αναγνωρίσετε πλήρως συντακτικά (είδος, εισαγωγή, εκφορά, λειτουργία). Μονάδες 4

334

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 2008 ΗΜΕΡΗΣΙΑ-ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ Δημοσθένους Κατ’ Ἀριστοκράτους 209-210 Νῦν δ’ οἱ μὲν τὰ κοινὰ διοικοῦντες ἐκ πτωχῶν εὔποροι καὶ πολλοῦ χρόνου τροφὴν ἄφθονόν εἰσιν ἡτοιμασμένοι· ὑμῖν δ’ οὐδὲ μιᾶς ἡμέρας ἐφόδι’ ἐστὶν ἐν τῷ κοινῷ, ἀλλ’ ἅμα δεῖ τι ποιεῖν, καὶ πόθεν οὐκ ἔχετε. Τότε μὲν γὰρ ὁ δῆμος ἦν δεσπότης τῶν πολιτευομένων, νῦν δ’ ὑπηρέτης. Αἴτιοι δ’ οἱ τὰ τοιαῦτα γράφοντες, καὶ συνεθίζοντες ὑμᾶς ὑμῶν μὲν αὐτῶν καταφρονεῖν, ἕνα δ’ ἢ δύο θαυμάζειν ἀνθρώπους. Εἶθ’ οὗτοι κληρονομοῦσι τῆς ὑμετέρας δόξης καὶ τῶν ἀγαθῶν, ὑμεῖς δ’ οὐδ’ ὁτιοῦν ἀπολαύετε, ἀλλὰ μάρτυρές ἐστε τῶν ἑτέρων ἀγαθῶν, οὐδενὸς ἄλλου μετέχοντες ἢ τοῦ ἐξαπατᾶσθαι. Γ. Να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του κειμένου. Μονάδες 20 Γ1.α. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: διοικοῦντες : το πρώτο ενικό πρόσωπο παρατατικού στην ίδια φωνή. ἡτοιμασμένοι : το τρίτο ενικό πρόσωπο υπερσυντελίκου στην ίδια φωνή. γράφοντες : το δεύτερο πληθυντικό πρόσωπο υποτακτικής παθητικού αορίστου β΄. συνεθίζοντες : το τρίτο πληθυντικό πρόσωπο οριστικής μέλλοντα στην ίδια φωνή. μετέχοντες : το δεύτερο ενικό πρόσωπο προστακτικής αορίστου β΄ στην ίδια φωνή. Μονάδες 5 Γ1.β. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου : δεσπότης : την κλητική ενικού. ἄφθονον : την αιτιατική πληθυντικού στο θηλυκό γένος. ἀγαθῶν : το επίρρημα στον θετικό βαθμό. τι : τη δοτική πληθυντικού του ιδίου γένους. τοιαῦτα : τη γενική πληθυντικού του θηλυκού γένους. Μονάδες 5 Γ2.α. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω λέξεων: εὔποροι, ὑμῖν, ἡμέρας, καταφρονεῖν, ὁτιοῦν. Μονάδες 5 Γ2.β. Τότε μὲν γὰρ … νῦν δ’ ὑπηρέτης: να μετατρέψετε την περίοδο σε πλάγιο λόγο χρησιμοποιώντας απαρεμφατική σύνταξη με εξάρτηση από την πρόταση «Οὗτοι εἶπον». Μονάδες 5

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

335

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 2009 ΗΜΕΡΗΣΙΑ Θουκυδίδου Ιστοριών Ε 115 Καὶ Ἀργεῖοι κατὰ τὸν χρόνον τὸν αὐτὸν ἐσβαλόντες ἐς τὴν Φλειασίαν καὶ λοχισθέντες ὑπό τε Φλειασίων καὶ τῶν σφετέρων φυγάδων διεφθάρησαν ὡς ὀγδοήκοντα. καὶ οἱ ἐκ τῆς Πύλου Ἀθηναῖοι Λακεδαιμονίων πολλὴν λείαν ἔλαβον· καὶ Λακεδαιμόνιοι δι’ αὐτὸ τὰς μὲν σπονδὰς οὐδ’ ὣς ἀφέντες ἐπολέμουν αὐτοῖς, ἐκήρυξαν δὲ εἴ τις βούλεται παρὰ σφῶν Ἀθηναίους λῄζεσθαι. καὶ Κορίνθιοι ἐπολέμησαν ἰδίων τινῶν διαφορῶν ἕνεκα τοῖς Ἀθηναίοις· οἱ δ’ ἄλλοι Πελοποννήσιοι ἡσύχαζον. εἷλον δὲ καὶ οἱ Μήλιοι τῶν Ἀθηναίων τοῦ περιτειχίσματος τὸ κατὰ τὴν ἀγορὰν προσβαλόντες νυκτός, καὶ ἄνδρας τε ἀπέκτειναν καὶ ἐσενεγκάμενοι σῖτόν τε καὶ ὅσα πλεῖστα ἐδύναντο χρήσιμα ἀναχωρήσαντες ἡσύχαζον. ----------1. λοχίζομαι: πέφτω σε ενέδρα 2. ὣς: με αυτόν τον τρόπο 3. λῄζομαι: λαφυραγωγώ, ληστεύω Γ. Να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του κειμένου. Μονάδες 20 Γ1.α. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: ἔλαβον : το απαρέμφατο παρακειμένου στην ίδια φωνή. ἐπολέμουν : το δεύτερο ενικό πρόσωπο προστακτικής αορίστου στην ίδια φωνή. ἐκήρυξαν : το τρίτο ενικό πρόσωπο ευκτικής μέλλοντα στην ίδια φωνή. εἷλον : το δεύτερο πληθυντικό πρόσωπο υποτακτικής ενεστώτα στη μέση φωνή. προσβαλόντες : το δεύτερο ενικό πρόσωπο οριστικής του ίδιου χρόνου. Μονάδες 5 Γ1.β. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου : φυγάδων : τη δοτική ενικού. πολλήν : το επίρρημα στον θετικό βαθμό. σπονδάς : την αιτιατική ενικού. τινῶν : την αιτιατική πληθυντικού στο ίδιο γένος. περιτειχίσματος : τη γενική πληθυντικού. Μονάδες 5 Γ2.α. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω λέξεων και φράσεων: ὑπὸ Φλειασίων, δι’ αὐτό, αὐτοῖς, ἰδίων, νυκτός, ἀναχωρήσαντες. Μονάδες 6 Γ2.β. Να μετατρέψετε την περίοδο «καὶ οἱ ἐκ τῆς Πύλου ... ἔλαβον» σε πλάγιο λόγο, χρησιμοποιώντας απαρεμφατική σύνταξη, με εξάρτηση από την πρόταση «οὗτοι ἔλεγον». Μονάδες 4

336

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 2010 ΗΜΕΡΗΣΙΑ Ξενοφῶντος Ἀπομνημονεύματα Βιβλίο Δ, κεφ. VIII, § 8-9 Εἰ δὲ βιώσομαι πλείω χρόνον, ἴσως ἀναγκαῖον ἔσται τὰ τοῦ γήρως ἐπιτελεῖσθαι καὶ ὁρᾶν τε καὶ ἀκούειν ἧττον καὶ διανοεῖσθαι χεῖρον καὶ δυσμαθέστερον ἀποβαίνειν καὶ ἐπιλησμονέστερον, καὶ ὧν πρότερον βελτίων ἦν, τούτων χείρω γίγνεσθαι· ἀλλὰ μὴν ταῦτά γε μὴ αἰσθανομένῳ μὲν ἀβίωτος ἂν εἴη ὁ βίος, αἰσθανόμενον δὲ πῶς οὐκ ἀνάγκη χεῖρόν τε καὶ ἀηδέστερον ζῆν; Ἀλλὰ μὴν εἴ γε ἀδίκως ἀποθανοῦμαι, τοῖς μὲν ἀδίκως ἐμὲ ἀποκτείνασιν αἰσχρὸν ἂν εἴη τοῦτο· εἰ γὰρ τὸ ἀδικεῖν αἰσχρόν ἐστι, πῶς οὐκ αἰσχρὸν καὶ τὸ ἀδίκως ὁτιοῦν ποιεῖν; ----------τὰ τοῦ γήρως ἐπιτελοῦμαι: υφίσταμαι τα βάρη του γήρατος Γ1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του κειμένου. Μονάδες 20 Γ2 Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: πλείω : τη δοτική του πληθυντικού του αρσενικού γένους στον θετικό βαθμό. γήρως : τη δοτική του ενικού. δυσμαθέστερον : την αιτιατική του ενικού του θηλυκούγένους στον θετικό βαθμό ταῦτα : την αιτιατική του πληθυντικού στο αρσενικό γένος. ἐμὲ : τη γενική πληθυντικού δευτέρου προσώπου. ὁρᾶν: : το τρίτο ενικό πρόσωπο παρατατικού στην ίδια φωνή. ἀποβαίνειν : το δεύτερο ενικό πρόσωπο προστακτικής αορίστου δευτέρου στην ίδια φωνή. γίγνεσθαι : το πρώτο πληθυντικό πρόσωπο ευκτικής αορίστου δευτέρου. αἰσθανόμενον : το τρίτο πληθυντικό πρόσωπο οριστικής παρακειμένου στην ίδια φωνή. ἀδικεῖν : το απαρέμφατο αορίστου στην ίδια φωνή. Μονάδες 10 Γ3α Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω λέξεων: ἐπιτελεῖσθαι, πρότερον, τούτων, ἀβίωτος, ἐμὲ, ὁτιοῦν Μονάδες 6 «ἀλλὰ μὴν ταῦτά γε μὴ αἰσθανομένῳ μὲν ἀβίωτος ἂν εἴη ὁ βίος»: να αναγνωρίσετε τον λανθάνοντα υποθετικό λόγο και να τον αναλύσετε. Μονάδες 4

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

337

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 2011 ΗΜΕΡΗΣΙΑ Ξενοφῶντος Συμπόσιον Ι, 11-12 Ἐκεῖνοι μὲν οὖν σιωπῇ ἐδείπνουν, ὥσπερ τοῦτο ἐπιτεταγμένον αὐτοῖς ὑπὸ κρείττονός τινος. Φίλιππος δ’ ὁ γελωτοποιὸς κρούσας τὴν θύραν εἶπε τῷ ὑπακούσαντι εἰσαγγεῖλαι ὅστις τε εἴη καὶ δι’ ὅ τι κατάγεσθαι βούλοιτο, συνεσκευασμένος τε παρεῖναι ἔφη πάντα τὰ ἐπιτήδεια ὥστε δειπνεῖν τἀλλότρια, καὶ τὸν παῖδα δὲ ἔφη πάνυ πιέζεσθαι διά τε τὸ φέρειν μηδὲν καὶ διὰ τὸ ἀνάριστον εἶναι. ὁ οὖν Καλλίας ἀκούσας ταῦτα εἶπεν· Ἀλλὰ μέντοι, ὦ ἄνδρες, αἰσχρὸν στέγης γε φθονῆσαι· εἰσίτω οὖν. καὶ ἅμα ἀπέβλεψεν εἰς τὸν Αὐτόλυκον, δῆλον ὅτι ἐπισκοπῶν τί ἐκείνῳ δόξειε τὸ σκῶμμα εἶναι. ———– ὁ ἀνάριστος: ο νηστικός Γ1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του παραπάνω κειμένου. Μονάδες 20 Γ2. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον τύπο που ζητείται για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: κρείττονος : την αιτιατική πληθυντικού του ίδιου βαθμού στο θηλυκό γένος ὅ τι : τη γενική ενικού του ίδιου γένους ἔφη : το τρίτο ενικό πρόσωπο της ευκτικής του ενεστώτα πάντα : τη δοτική πληθυντικού στο ίδιο γένος φέρειν : το απαρέμφατο αορίστου β΄ στην ίδια φωνή ταῦτα : την ονομαστική πληθυντικού του θηλυκού γένους ἄνδρες : την κλητική του ενικού αἰσχρόν : τη δοτική ενικού του συγκριτικού βαθμού στο ίδιο γένος εἰσίτω : το δεύτερο ενικό πρόσωπο στην ίδια έγκλιση στον ίδιο χρόνο δόξειε : το τρίτο ενικό πρόσωπο της οριστικής του ίδιου χρόνου Μονάδες 10 Γ3α. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω λέξεων και φράσεων: αὐτοῖς, τῷ ὑπακούσαντι, διὰ τὸ φέρειν, ἀνάριστον, φθονῆσαι, ἐκείνῳ Γ3β. «εἶπε τῷ ὑπακούσαντι εἰσαγγεῖλαι ὅστις εἴη»: Να μετατρέψετε τον πλάγιο λόγο σε ευθύ. Να ληφθεί υπόψη ότι ο πλάγιος λόγος εξαρτάται από το «εἶπε τῷ ὑπακούσαντι». Μονάδες 10

338

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 2012 ΗΜΕΡΗΣΙΑ Θουκυδίδου Ἱστοριῶν VII, 61 Ἄνδρες στρατιῶται Ἀθηναίων τε καὶ τῶν ἄλλων ξυμμάχων, ὁ μὲν ἀγὼν ὁ μέλλων ὁμοίως κοινὸς ἅπασιν ἔσται περί τε σωτηρίας καὶ πατρίδος ἑκάστοις οὐχ ἧσσον ἢ τοῖς πολεμίοις· ἢν γὰρ κρατήσωμεν νῦν ταῖς ναυσίν, ἔστι τῳ τὴν ὑπάρχουσάν που οἰκείαν πόλιν ἐπιδεῖν. ἀθυμεῖν δὲ οὐ χρὴ οὐδὲ πάσχειν ὅπερ οἱ ἀπειρότατοι τῶν ἀνθρώπων, οἳ τοῖς πρώτοις ἀγῶσι σφαλέντες ἔπειτα διὰ παντὸς τὴν ἐλπίδα τοῦ φόβου ὁμοίαν ταῖς ξυμφοραῖς ἔχουσιν. ἀλλ’ ὅσοι τε Ἀθηναίων πάρεστε, πολλῶν ἤδη πολέμων ἔμπειροι ὄντες, καὶ ὅσοι τῶν ξυμμάχων, ξυστρατευόμενοι αἰεί, μνήσθητε τῶν ἐν τοῖς πολέμοις παραλόγων. Γ1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του παραπάνω κειμένου. Μονάδες 20 Γ2. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον τύπο που ζητείται για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: ἀγὼν : την αιτιατική πληθυντικού ναυσίν : την κλητική ενικού ὅπερ : τη δοτική πληθυντικού στο θηλυκό γένος πρώτοις : τον ίδιο τύπο στον συγκριτικό βαθμό σφαλέντες : τη δοτική πληθυντικού στο ίδιο γένος κρατήσωμεν : το β΄ ενικό πρόσωπο της προστακτικής του ενεστώτα στην ίδια φωνή ἐπιδεῖν : το απαρέμφατο του ενεστώτα στην ίδια φωνή πάσχειν : το γ΄ ενικό πρόσωπο της οριστικής του μέλλοντα ἔχουσιν : το α΄ ενικό πρόσωπο της ευκτικής του αορίστου β΄ στην ίδια φωνή μνήσθητε : το γ΄ πληθυντικό πρόσωπο της οριστικής του ίδιου χρόνου. Μονάδες 10 Γ3α. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω τύπων: στρατιῶται, τῳ, ἀθυμεῖν, τῶν ἀνθρώπων, ταῖς ξυμφοραῖς, τῶν παραλόγων (μονάδες 6) Γ3β. «ἢν κρατήσωμεν ταῖς ναυσίν, ἔστι τῳ τὴν ὑπάρχουσάν που οἰκείαν πόλιν ἐπιδεῖν»: να μεταφέρετε το παραπάνω χωρίο στον πλάγιο λόγο (και με τους δύο τρόπους) εξαρτώντας το από τη φράση «Ὁ Νικίας εἶπεν» (μονάδες 4). Μονάδες 10

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

339

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 2013 ΗΜΕΡΗΣΙΑ Θουκυδίδου Ἱστοριῶν Ζ 28 Μηνύεται οὖν ἀπὸ μετοίκων τέ τινων καὶ ἀκολούθων περὶ μὲν τῶν Ἑρμῶν οὐδέν, ἄλλων δὲ ἀγαλμάτων περικοπαί τινες πρότερον ὑπὸ νεωτέρων μετὰ παιδιᾶς καὶ οἴνου γεγενημέναι, καὶ τὰ μυστήρια ἅμα ὡς ποιεῖται ἐν οἰκίαις ἐφ’ ὕβρει· ὧν καὶ τὸν Ἀλκιβιάδην ἐπῃτιῶντο. καὶ αὐτὰ ὑπολαμβάνοντες οἱ μάλιστα τῷ Ἀλκιβιάδῃ ἀχθόμενοι ἐμποδὼν ὄντι σφίσι μὴ αὐτοῖς τοῦ δήμου βεβαίως προεστάναι, καὶ νομίσαντες, εἰ αὐτὸν ἐξελάσειαν, πρῶτοι ἂν εἶναι, ἐμεγάλυνον καὶ ἐβόων ὡς ἐπὶ δήμου καταλύσει τὰ τε μυστικὰ καὶ ἡ τῶν Ἑρμῶν περικοπὴ γένοιτο καὶ οὐδὲν εἴη αὐτῶν ὅτι οὐ μετ’ ἐκείνου ἐπράχθη, ἐπιλέγοντες τεκμήρια τὴν ἄλλην αὐτοῦ ἐς τὰ ἐπιτηδεύματα οὐ δημοτικὴν παρανομίαν. μεγαλύνω: μεγαλοποιώ δημοτική: δημοκρατική Γ1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του παραπάνω κειμένου. Μονάδες 20 Γ2. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον τύπο που ζητείται για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: τινων : την αιτιατική ενικού στο θηλυκό γένος ὕβρει : την αιτιατική ενικού ὄντι : τη δοτική πληθυντικού στον ίδιο τύπο μάλιστα : τον θετικό βαθμό του ιδίου τύπου ἐπῃτιῶντο : το β΄ ενικό πρόσωπο της προστακτικής του ενεστώτα στην ίδια φωνή ὑπολαμβάνοντες : τη δοτική πληθυντικού της μετοχής του αορίστου της παθητικής φωνής στο ίδιο γένος ἐξελάσειαν : το γ΄ πληθυντικό πρόσωπο της ευκτικής του μέλλοντα στην ίδια φωνή ἐβόων : το απαρέμφατο του ενεστώτα στην ίδια φωνή εἴη : το γ΄ ενικό πρόσωπο της οριστικής του μέλλοντα ἐπράχθη : το γ΄ ενικό πρόσωπο της προστακτικής του παρακειμένου στην ίδια φωνή. Μονάδες 10 Γ3α. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω τύπων και φράσεων: περὶ τῶν Ἑρμῶν, ὑπὸ νεωτέρων, τὰ μυστήρια, τὸν Ἀλκιβιάδην, δήμου (το δεύτερο στο κείμενο), αὐτοῦ Γ3β. Να γράψετε τον υποθετικό λόγο του κειμένου (μονάδες 2) και να τον χαρακτηρίσετε ως προς το είδος του (μονάδες 2). Μονάδες 10

340

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 2014 ΗΜΕΡΗΣΙΑ Ισοκράτους Ἀρχίδαμος, 103-105 Οἶμαι γὰρ ὑμᾶς οὐκ ἀγνοεῖν, ὅτι πολλαὶ πράξεις ἤδη τοιαῦται γεγόνασιν, ἃς ἐν ἀρχῇ μὲν ἅπαντες ὑπέλαβον εἶναι συμφοράς, καὶ τοῖς παθοῦσι συνηχθέσθησαν, ὕστερον δὲ τὰς αὐτὰς ταύτας ἔγνωσαν μεγίστων ἀγαθῶν αἰτίας γεγενημένας. Καὶ τί δεῖ τὰ πόρρω λέγειν; Ἀλλὰ καὶ νῦν τὰς πόλεις τάς γε πρωτευούσας, λέγω δὲ τὴν Ἀθηναίων καὶ Θηβαίων, εὕροιμεν ἂν οὐκ ἐκ τῆς εἰρήνης μεγάλην ἐπίδοσιν λαβούσας, ἀλλ’ ἐξ ὧν ἐν τῷ πολέμῳ προδυστυχήσασαι πάλιν αὑτὰς ἀνέλαβον, ἐκ δὲ τούτων τὴν μὲν ἡγεμόνα τῶν Ἑλλήνων καταστᾶσαν, τὴν δ’ ἐν τῷ παρόντι τηλικαύτην γεγενημένην, ὅσην οὐδεὶς πώποτ’ ἔσεσθαι προσεδόκησεν· αἱ γὰρ ἐπιφάνειαι καὶ λαμπρότητες οὐκ ἐκ τῆς ἡσυχίας ἀλλ’ ἐκ τῶν ἀγώνων γίγνεσθαι φιλοῦσιν. συνάχθομαι: συμπονώ, συμπάσχω Γ1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του παραπάνω κειμένου. Μονάδες 20 Γ2. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον τύπο που ζητείται για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις: ὑμᾶς : την αιτιατική ενικού αριθμού στο γ΄ πρόσωπο πόρρω : τον υπερθετικό βαθμό ἀγαθῶν : το επίρρημα στον θετικό βαθμό αὑτὰς : τη γενική πληθυντικού αριθμού στο β΄ πρόσωπο στο ίδιο γένος ἡγεμόνα : τη δοτική πληθυντικού αριθμού οἶμαι : το γ΄ ενικό πρόσωπο του παρατατικού ὑπέλαβον : το απαρέμφατο του παρακειμένου στην παθητική φωνή τοῖς παθοῦσι : τον ίδιο τύπο στον μέλλοντα ἔγνωσαν : το γ΄ ενικό πρόσωπο της ευκτικής στον ίδιο χρόνο καταστᾶσαν : το β΄ ενικό πρόσωπο της προστακτικής στον ίδιο χρόνο και στην ίδια φωνή. Μονάδες 10 Γ3α. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω τύπων: ὑμᾶς, συμφοράς, τοῖς παθοῦσι, τί, λαβούσας, ἡγεμόνα. (μονάδες 6) Γ3β. «αἱ γὰρ ἐπιφάνειαι καὶ λαμπρότητες οὐκ ἐκ τῆς ἡσυχίας ἀλλ’ ἐκ τῶν ἀγώνων γίγνεσθαι φιλοῦσιν»: Να μεταφέρετε την παραπάνω πρόταση στον πλάγιο λόγο, και με τους δύο τρόπους, με εξάρτηση από τη φράση: «Ὁ ῥήτωρ εἶπεν». (μονάδες 4) Μονάδες 10

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

341

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 2015 ΗΜΕΡΗΣΙΑ Θουκυδίδου Ἱστορίαι Α. 15. 1-2 (εκδ. Teubner) Τά μὲν οὖν ναυτικὰ τῶν Ἑλλήνων τοιαῦτα ἦν, τά τε παλαιὰ καὶ τὰ ὕστερον γενόμενα. ἰσχὺν δὲ περιεποιήσαντο ὅμως οὐκ ἐλαχίστην οἱ προσσχόντες αὐτοῖς χρημάτων τε προσόδῳ καὶ ἄλλων ἀρχῇ· ἐπιπλέοντες γὰρ τὰς νήσους κατεστρέφοντο, καὶ μάλιστα ὅσοι μὴ διαρκῆ εἶχον χώραν. κατὰ γῆν δὲ πόλεμος, ὅθεν τισὶ καὶ δύναμις παρεγένετο, οὐδεὶς ξυνέστη· πάντες δὲ ἦσαν, ὅσοι καὶ ἐγένοντο, πρὸς ὁμόρους τοὺς σφετέρους ἑκάστοις, καὶ ἐκδήμους στρατείας πολὺ ἀπὸ τῆς ἑαυτῶν ἐπ’ ἄλλων καταστροφῇ οὐκ ἐξῇσαν οἱ Ἕλληνες. οὐ γὰρ ξυνειστήκεσαν πρὸς τὰς μεγίστας πόλεις ὑπήκοοι, οὐδ’ αὖ αὐτοὶ ἀπὸ τῆς ἴσης κοινὰς στρατείας ἐποιοῦντο […]. ἐξῇσαν στρατείας : έκαναν εκστρατείες Γ1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του κειμένου. Μονάδες 20 Γ2. Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: ἦν : το τρίτο ενικό πρόσωπο οριστικής μέλλοντα ἐλαχίστην : τη δοτική πληθυντικού του συγκριτικού βαθμού στο ίδιο γένος προσσχόντες : το πρώτο πληθυντικό πρόσωπο υποτακτικής του ίδιου χρόνου στην ίδια φωνή ἐπιπλέοντες : το δεύτερο πληθυντικό πρόσωπο προστακτικής του ίδιου χρόνου στην ίδια φωνή κατεστρέφοντο : το τρίτο ενικό πρόσωπο προστακτικής παρακειμένου στην ίδια φωνή μάλιστα : τον θετικό βαθμό διαρκῆ : την κλητική ενικού του αρσενικού γένους ἐκδήμους : τη δοτική πληθυντικού του θηλυκού γένους οὐδείς : τη γενική ενικού του θηλυκού γένους ἐξῇσαν : το απαρέμφατο του αορίστου β΄. Μονάδες 10 Γ3.α. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω τύπων: τὰ ναυτικά, αὐτοῖς, ἄλλων (το πρώτο στο κείμενο), ἐπὶ καταστροφῇ, ὑπήκοοι. μονάδες 5 Γ3.β. «ἰσχὺν δὲ περιεποιήσαντο ὅμως οὐκ ἐλαχίστην οἱ προσσχόντες αὐτοῖς»: Να μεταφέρετε την παραπάνω πρόταση στον πλάγιο λόγο με όλους τους δυνατούς τρόπους, με εξάρτηση από τη φράση: «Ἅπαντες γιγνώσκουσι». μονάδες 5 Μονάδες 10

342

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ 2016 ΗΜΕΡΗΣΙΑ Πλάτωνος Εὐθύδημος 289d8-290a4 Στο κείμενο που ακολουθεί εξετάζεται η σχέση της τέχνης των ρητόρων και των μάγων

Ἱκανόν μοι δοκεῖς, ἔφην ἐγώ, τεκμήριον λέγειν, ὅτι οὐχ αὕτη ἐστὶν ἡ τῶν λογοποιῶν τέχνη, ἣν ἂν κτησάμενός τις εὐδαίμων εἴη. καίτοι ἐγὼ ᾤμην ἐνταῦθά που φανήσεσθαι τὴν ἐπιστήμην ἣν δὴ πάλαι ζητοῦμεν. καὶ γάρ μοι οἵ τε ἄνδρες αὐτοὶ οἱ λογοποιοί, ὅταν συγγένωμαι αὐτοῖς, ὑπέρσοφοι, ὦ Κλεινία, δοκοῦσιν εἶναι, καὶ αὐτὴ ἡ τέχνη αὐτῶν θεσπεσία τις καὶ ὑψηλή. καὶ μέντοι οὐδὲν θαυμαστόν· ἔστι γὰρ τῆς τῶν ἐπῳδῶν τέχνης μόριον μικρῷ τε ἐκείνης ὑποδεεστέρα. ἡ μὲν γὰρ τῶν ἐπῳδῶν ἔχεών τε καὶ φαλαγγίων καὶ σκορπίων καὶ τῶν ἄλλων θηρίων τε καὶ νόσων κήλησίς ἐστιν, ἡ δὲ δικαστῶν τε καὶ ἐκκλησιαστῶν καὶ τῶν ἄλλων ὄχλων κήλησίς τε καὶ παραμυθία τυγχάνει οὖσα·[…]. ὁ ἐπῳδὸς : ο μάγος ἡ κήλησις : γήτεμα, γοητεία, σαγήνη Γ1.Να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του κειμένου. Μονάδες 20 Γ2. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον τύπο που ζητείται για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: ἔφην : το δεύτερο πρόσωπο πληθυντικού αριθμού προστακτικής ενεστώτα κτησάμενος : το δεύτερο πρόσωπο ενικού αριθμού οριστικής παρατατικού στη φωνή που βρίσκεται τις : τη γενική πληθυντικού αριθμού θηλυκού γένους εὐδαίμων : την κλητική ενικού αριθμού θηλυκού γένους ᾤμην : το τρίτο πρόσωπο ενικού αριθμού οριστικής αορίστου παθητικής φωνής φανήσεσθαι : το τρίτο πρόσωπο ενικού αριθμού προστακτικής παρακειμένου στην ίδια φωνή πάλαι : τον συγκριτικό βαθμό κήλησις : την κλητική ενικού αριθμού τυγχάνει : το τρίτο πρόσωπο πληθυντικού αριθμού ευκτικής β΄ αορίστου στην ίδια φωνή οὖσα : τον ίδιο τύπο στη δοτική πληθυντικού αριθμού του μέλλοντα. Μονάδες 10 Γ3.α.Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω τύπων: μοι (το πρώτο του κειμένου), εὐδαίμων, ἥν (το δεύτερο του κειμένου), ἐκείνης, οὖσα. μονάδες 5 Γ3.β. «κτησάμενος»: Να αναγνωριστεί το είδος της μετοχής (μονάδα 1), να αναλυθεί σε δευτερεύουσα πρόταση (μονάδες 2) και να αιτιολογηθεί η εκφορά της πρότασης που σχηματίζεται (μονάδες 2). μονάδες 5 Μονάδες 10

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

343

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

ΠΙΝΑΚΑΣ ΒΑΣΙΚΩΝ ΡΗΜΑΤΩΝ (230) ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ

ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟ Σ

ἠγαπησα

ἠγάπηκα

ἠγαπηκειν

ἠγαπήθην

ἠγάπημαι

ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ

ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ

ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ

ΑΟΡΙΣΤΟΣ

ἄγαμαι : θαυμάζω

ἠγάμην

ἀγάσομαι

ἠγασάμην ἠγάσθην

ἀγαπάω-ῶ : θαυμάζω, αρκούμαι

ἠγάπων

ἀγαπήσω

ἀγαπῶμαι

ἠγαπώμην

ἀγαπηθήσομαι

ἀγγέλω παραγγέλλω: ἢγγελον διατάζω, προτρέπω

ἀγγελῶ

ἢγγειλα

ἢγγελκα

ἠγγέλκειν

ἀγγέλομαι επαγγέλλομαι: +δοτ. ἠγγελλόμην υπόσχομαι, +αιτ. έχω ως επάγγελμα

ἀγγελθήσομαι

ἠγγειλάμην ἠγγέλμην ἠγγέλθην

ἤγγελμαι

ἠγγέλμην

ἀγνοέω-ῶ

ἠγνόουν

ἀγνοήσω

ἠγνόησα

ἠγνόηκα

ἠγνοήκειν

ἀγοράζω : συχνάζω στην αγορά

ἠγόραζον

ἀγοράσω

ἠγόρασα

ἠγόρακα

ἠγοράκειν

ἀγορεύω

ἠγόρευον

ἀγορεύσω ἐρῶ

ἠγόρευσα εἶπον

ἠγόρευκα εἴρηκα

ἡγορεύκειν εῖρήκειν

ἀγορεύομαι

ἠγορευόμην

ἀγορεύσομαι ῥηθήσομαι

ἠγορεύθην ἐρρήθην

εἴρημαι ἠγόρευμαι

εἰρήμην

ἂγω: οδηγώ, ἦγον μεταφέρω

ἂξω

ἢγαγον

ἦχα & ἀγήοχα

ἢχειν & ἀγηόχειν

ἂγομαι ἂγομαι γυναῖκα: νυμφεύομαι

ἂξομαι, ἀχθήσομαι

ἠγαγόμην, ἢχθην,

ἦγμαι

ἢγμην

ἠγόμην

ἀγωνίζομαι

ἠγωνιζόμην

ἀγωνιοῦμαι ἀγωνισθήσομαι

ἠγωνισάμην ἠγωνίσθην

ἠγώνισμαι

ἠγωνίσμην

ἀδικέω-ῶ

ἠδίκουν

ἀδικήσω

ἠδίκησα

ἠδίκηκα

ἠδικήκειν

10.

ᾄδω: τραγουδώ

ᾖδον

ᾄσω ᾄσομαι

ᾖσα

11. ἀθροίζω

ἤθροιζον

ἀθροίσω

ἤθροισα

ἤθροικα

ἠθροίκειν

12. ἀθροίζομαι

ἠθροιζόμην

ἀθροισθήσομαι

ἠθροίσθην

ἤθροισμαι

ἤθροίσμην

ἀθυμέω-ῶ: 13. χάνω το θάρρος μου

ἠθυμουν

ἀθυμήσω

ἠθύμησα

αἰδέομαι14. οῦμαι: σέβομαι

ᾐδούμην

αἰδέσομαι αἰδεσθήσομαι

ᾐδέσθην

ᾔδεσμαι

ᾐδέσμην

344

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ αἰνέω-ῶ: ἐπαινῶ, παραινῶ: 15. συμβουλεύω ἐπῃνουν , συναινῶ: συμφωνώ

ἐπαινέσομαι επαινέσω

ἐπῄνεσα

ἐπῄνεκα

ἐπῃνέκειν

16. ἐπαινοῦμαι

ἐπαινεθήσομαι

ἐπῃνέθην

ἐπῃνημαι

ἐπῃνημένος ἦν

αἱρήσω

εἷλον

ᾕρηκα

ᾑρήκειν

εἰλόμην, ᾑρέθην: εκλέγομαι

ᾕρημαι

ᾑρήμην

ἦρα

ἦρκα

ἢρκειν

ἠράμην, ἢρθην

ἦρμαι

ἢρμην

ᾐσθόμην, ᾐσθάνθην

ᾔσθημαι

ἑπῃνούμην

αἱρέω-ῶ: 17. συλλαμβάνω ᾕρουν , κυριεύω

18.

αἱρεομαιοῦμαι: εκλέγω, προτιμώ

ᾑρούμην

αἱρήσομαι, αἱρεθήσομαι

αἲρω: υψώνω

ᾖρον

ἀρῶ

αἲρομαι, ἐπαίρομαι: ᾐρόμην υπερηφανεύ ομαι αἰσθάνομαι: αντιλαμβάνο 19. ᾐσθανόμην -μαι, +γεν. +κατηγ. μτχ 20.

21.

αἰσχύνω

αἰσθήσομαι, αἰσθανθήσομαι

ᾔσχυγκα

ᾐσχύνθην

ᾔσχυμμαι

ᾐσχύμμην

αἰτήσω

ᾔτησα

ᾔτηκα

ᾔτήκειν

αἰτήσομαι, αἰτηθήσομαι

ᾐτησάμην, ᾐτήθην

ᾔτημαι

ᾐτήμην

αἰτιάσομαι, αἰτιαθήσομαι

ᾐτιασάμην, ᾐτιάθην

ᾐτίαμαι

ἀκούσομαι

ἢκουσα

ἀκήοκα

ἠκηόκειν

ἢκουσμαι

ἠκούσμην

αἰσχυνῶ

ᾔσχυνα

αἰσχύνομαι: ντρέπομαι

ᾐσχυνόμην

αἰσχυνοῦμαι, αἰσχυνθήσομαι

αἰτέω-ῶ: ζητώ

ᾔτουν

αἰτιάομαι22. ῶμαι: κατηγορώ

ᾐτιώμην

ἀκούω + γεν. 23. +αιτ. + ἢκουον κατηγ. μτχ

ᾐσθήμην

ᾔσχυγκα

ᾔσχυνον

αἰτέομαιοῦμαι: ζητώ για μένα ᾔτούμην παραιτοῦμαι : ικετεύω, παρακαλώ

24.

ἀροῦμαι, ἀρθήσομαι

ᾐτιάμην

ἀκούoμαι

ἠκουόμην

ἀκουσθήσομαι

ἠκούσθην

ἀκροάομαιῶμαι

ἠκροώμην

ἀκροάσομαι

ἠκροασάμην

ἤλειφον

ἁλείψω

ἤλειψα

ἀληλιφα

ἀληλίφειν

ἤλειφομην

ἀλείψομαι ἀλειφθήσομαι

ἠλειψάμην ἠλείφθην

ἀλήλιμμαι

ἀληλίμμην

ἁλώσομαι

ἑάλων & ἥλων κατά το ἔγνων

ἑάλωκα & ἡλωκα

ἑαλώκειν & ἡλώκειν

25. ἀλείφω ἀλείφομαι

ἁλίσκομαι: κυριεύομαι, 26. ἡλισκόμην συλλαμβάνομαι

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

345

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

27.

ἀλλάττω: άλλάζω

ἀλλάττομαι

ἠλλαττον

ἀλλάξω

ἢλλαξα

ἠλλαξάμην, ἀλλάξομαι, ἀλλαχθήσομαι & ἠλλάχθην, ἀλλαγήσομαι ἠλλάγην

ἠλλαττόμην

ἢλλαχα

ἢλλάχειν

ἢλλαγμαι

ἠλλάγμην

ἁμαρτάνω: αποτυγχάνω, 28. διαπλράττω ἡμάρτανον σφάλμα, αδίκημα

ἁμαρτήσομαι

ἢμαρτον

ἠμάρτηκα

ἠμαρτήκειν

29. ἀμελέω-ῶ

ἠμέλουν

ἀμελήσω

ἠμέλησα

ἠμέληκα

ἠμελήκειν

ἠμελούμην

ἀμεληθήσομαι

ἠμελήθην

ἠμέλημαι

ἀμύνω ἢμυνον +δοτ. βοηθώ

ἀμυνῶ

ἢμυνα

ἀμύνομαι

ἀμυνοῦμαι

ἤμυνάμην

ἀμφισβητήσω

ἠμφεσβήτησα

ἀμελοῦμαι 30.

31.

ἠμυνόμην

ἀμφισβητεωἠμφεσβήτουν ῶ

ἀμφισβητοῦἠμφισβητούμην ἀμφισβητήσομαι μαι 32. ἀναγκάζω

ἠνάγκαζον

ἠμφεσβήτηκα

ἠμφεσβητήκειν

ἠμφεσβητήθην

ἀναγκάσω

ἠνάγκασα

ἠνάγκακα

ἠναγκάκειν

ἀναγκασθήσομαι

ἠναγκάσθην

ἠνάγκασμαι

ἠναγκάσμην

ἀναλώσω

ἀνήλωσα

ἀνήλωκα

ἀνηλώκειν

ἀναλίσκομαι ἀνηλισκόμην & & ἀναλοῦμαι ἀνηλούμην

ἀναλώσομαι ἀναλωθήσομαι

ἀνηλώθην

ἀνήλωμαι

ἀνηλώμην

ἀνέχομαι + κατηγ. μτχ

ἠνειχόμην

ἀνέξομαι

ἠνεσχόμην & ἀνεσχόμην

ἀνέῳγον

ἀνοίξω

ἀνέῳξα

ἀνέῳχα

ἀνεῴχειν

ἀνεῳγόμην

ἀνοίξομαι, ἀνοιχθήσομαι

ἀνεῴχθην, ἠνοίχθην & ἀνοίγην

ἠξίουν

ἀξιώσω

ἠξίωσα

ἠξίωκα

ἠξιώκειν

ἠξιούμην

ἠξιωσάμην ἀξιωθήσομαι

ἠξιώθην

ἠξίωμαι

ἠξιώμην

ἀπαγορεύω: δεν 38. επιτρέπω, ἀπηγόρευον + κατηγ. μτχ: κουράζομαι

ἀπερῶ

ἀπεῖπον

ἀπείρηκα

ἀπειρήκειν

ἀπεχθάνομαι 39. : γίνομαι ἀπηχθανόμην μισητός

ἀπεχθήσομαι

ἀπηχθόμην

ἀπήχθημαι

ἀπηχθἠμην

ἀποδιδράσκ 40. ω: δραπετεύω

ἀποδράσομαι

ἁπέδραν

ἀποδέδρακα

ἀπεδεδράκειν

ἀναγκάζομαι ἠναγκαζόμηνν ἀναλίσκω & ἀνήλισκον & 33. ἀναλοω-ῶ: ἀνήλουν καταναλώνω

34.

35. ἀνοίγω

ἀνοίγομαι

ἀξιόω-ῶ: 36. έχω την αξίωση 37.

ἀξιόομαιοῦμαι

346

ἀπεδίδρασκον

ἀνέῳγμαι

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ἀνεῴγμην

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

41. ἀποκρίνομαι ἀπεκρινάμην

ἀποκρινοῦμαι

ἀπεκρινάμην ἀπεκρίθην

ἀποκέκριμαι

ἀπεκεκρίμην

ἀπορέω-ῶ: βρίσκομι σε 42. αμηχανία, δεν ξέρω

ἠπόρουν

ἀπορήσω

ἠπόρησα

ἠπόρηκα

ἠπορήκειν

ἅπτω: ενώνω, 43. αγγίζω, ανάβω φωτιά

ἥπτον

ἅψω

ἧψα

ἡπτόμην

ἅψομαι ἁφθήσομαι

ἡψάμην ἥφθην

ἧμμαι

ἥμμην

ἥρμοττον

ἁρμοσω

ἥρμοσα

ἡρμοττόμην

ἁρμόσομαι ἁρμοσθήσομαι

ἡρμοσάμην ἡρμόσθην

ἥρμοσμαι

ἡρμόσμην

ἢρχον

ἂρξω

ἦρξα

ἦρχα

ἦρχειν

ἄρξομαι ἀρχθήσομαι

ἠρξάμην ἤρχθην

ἦργμαι

ἤργμην

ἅπτομαι ἁρμόττω: 44. εφαρμόζω, τακτοποιώ ἁρμόττομαι ἂρχω: αρχίζω, εξουσιάζω 45. + γεν. + απαρμφτ + κατηγ. μτχ

ἂρχομαι: αρχίζω κάτι θα τελειώσω ἠρχόμην ο ίδιος, εξουσιάζομα ι ἂχθομαι: 46. λυπάμαι, αγανακτώ

ἠχθόμην

ἀχθέσομαι, ἀχθεσθήσομαι

ἠχθέσθην

ἢχθημαι

ἠχθήμην

βαίνω: προχωρώ

ἒβαινον

βήσομαι

ἒβην

βέβηκα

ἐβεβήκειν

ἐβάθην

βέβαμαι

βαλῶ

ἒβαλλον

βέβληκα

βαλοῦμαι

ἐβαλόμην, ἐβλήθην

βέβλημαι

47.

βαίνομαι βάλλω: ρίχνω, 48. χτυπώ, διαβάλλω: συκοφαντώ βάλλομαι

ἒβαλλον

ἐβαλλόμην

ἐβεβλήκειν

ἐβεβλήμην

49. βιβάζω

ἐβίβαζον

βιβῶ

ἐβιβασα

βιόω-ῶ: 50. περνώ τη ζωή μου, ζω

ἐβίουν

βιώσομαι

ἐβίων

βεβίωκα

ἐβεβιώκειν

51. βλάπτω

ἒβλαπτον

βλάψω

ἒβλαψα

βέβλαφα

ἐβεβλήθειν

ἐβλαπτόμην

βλάψομαι βλαβήσομαι

ἐβλάφθην ἐβλάφθην

βέβλαμμαι

ἐβεβλάμμην

ἐβούλευον

βουλεύσω

ἐβούλευσα

βεβούλευκα

ἐβεβουλεύκειν

βλάπτομαι βουλεύω: 52. σκέπτομαι, είμαι

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

347

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ βουλευτής, σχεδιάζω, ἐπιβουλεύω: μηχανορραφ ώ, στήνω παγίδες

53.

βουλεύομαι: σκέπτομαι, ἐβουλευόμην αποφασίζω

βουλεύσομαι, βουλευθήσομαι

ἐβουλευσάμην, ἐβουλεύθην

βεβούλευμαι

βούλομαι: επιθυμώ

βουλήσομαι βουληθήσομαι

ἐβουλήθην & ἠβουλήθην

βεβούλημαι

γηράσω & γηράσομαι

ἐγήρασα ἐγήραν

γεγήρακα

ἐβουλόμην

54. γηράσκω

ἐβεβουλεύμην

ἐβεβουλήμην

55. γίγνομαι

ἐγιγνόμην

γενήσομαι, γεννηθήσομαι

ἐγενόμην, ἐγεννήθην

γεγένημαι

ἐγεγενήμην

γιγνώσκω: γνωρίζω, + κατηγ μτχ. καταλαβαίν 56. ω, + τελ. απαρμφτ. αποφασίζω

ἐγίγνωσκον

γνώσομαι

ἒγνων

ἒγνωκα

ἐγνώκειν

γνωσθήσομαι

ἐγνώσθην

ἔγνωσμαι

ἐγνώσμην

ἐγνώριζον

γνωριῶ

ἐγνώρισα

ἐγνώρικα

ἐγνωριζόμην

γνωρισθήσομαι

ἐγνωρίσθην

ἐγνώρισμαι

ἐγνωρίσμην

ἒγραφον

γράψω

ἒγραψα

γέγραφα

ἐγεγράφειν

ἐγραφόμην

γράψομαι, γραφήσομαι

ἐγραψάμην, ἐγράφην

γέγραμμαι

ἐδάνειζον

δανείσω

ἐδάνεισα

δεδάνεικα

ἐδεδανείκειν

ἐδανειζόμην

δανείσομαι

ἐδανεισάμην ἐδανείσθην

δεδάνεισμαι

ἐδεδανείσμην

ἐδεδοίκειν & ἐδεδίειν

δείσομαι

ἒδεισα

ἒδει

δεήσει

ἐδέησε

δεδέηκε

ἐδεδεήκει

ἐδείκνυν & ἐδείκνυον

δείξω

ἒδειξα

δέδειχα

ἐδεδείχειν

ἐδείκνυν

δείξομαι, δειχθήσομαι

ἐδειξάμην, ἐδείχθην

δέδειγμαι

ἐδεδείγμην

63. δέχομαι

ἐδεχόμην

δέξομαι

ἐδεξάμην

δέδεγμαι

ἐδεδέγμην

64. δέω

ἐδεον

δεήσω

ἐδέησα

δεδέηκα

ἐδεήκειν

δέομαι: έχω ανάγκη, ἐδεόμην έλλειψη

δεήσομαι δεηθήσομαι

ἐδεήθην

δεδέημαι

ἐδεδεήμην

δέω-ῶ: δένω

δήσω

ἔδησα

δέδεκα

ἐδεδέκειν

γιγνώσκομαι ἐγιγνωσκόμην 57. γνωρίζω γνωρίζομαι 58. γράφω γράφομαι: δικ. όρος καταγγέλλω 59. δανείζω δανείζομαι δέδοικα & 60. δέδια: φοβάμαι 61.

δεῖ: πρέπει, απρόσ.

δείκνυμι & δεικνύω: 62. δείχνω, αποδεικνύω δείκνυμαι

65.

348

ἔδουν

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ἐγεγράμμην

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

δοῦμαι

ἐδούμην

δήσομαι δεθήσομαι

ἐδησάμην ἐδέθην

δέδεμαι

ἐδεδέμην

δηλόω-ῶ: φανερώνω

ἐδήλουν

δηλώσω

ἐδήλωσα

δεδήλωκα

ἐδεδηλώκειν

δηλοῦμαι

ἐδηλούμην

δηλώσομαι δηλωθήσομαι

ἐδηλώθην

δεδήλωμαι

διδάσκω: 67. διδάσκω, εξηγώ

ἐδίδασκον

διδάξω

ἐδίδαξα

δεδίδαχα

ἐδεδιδάχειν

ἐδιδασκόμην

διδάξομαι, διδαχθήσομαι

ἐδιδαξάμην, ἐδιδάχθην

δεδίδαγμαι

ἐδεδιδάγμην

δίδωμι + δίκην: 68. τιμωρούμαι ἀποδίδωμι : επιστρέφω

ἐδίδουν

δώσω

ἒδωκα

δέδωκα

ἐδεδώκειν

69. δίδομαι

ἐδιδόμην

δώσομαι, δοθήσομαι

ἐδόμην, ἐδόθην

δέδομαι

ἐδεδόμην

70. δικάζω

ἐδίκαζον

δικάσω

ἐδίκασα

δεδίκακα

ἐδεδικάκειν

ἐδικαζόμην

δικάσομαι, δικασθήσομαι

ἐδικασάμην, ἐδικάσθην

δεδίκασμαι

ἐδίωκον

διώξω

ἐδίωξα

δεδίωχα

ἐδεδιώχειν

διώκομαι

ἐδιωκόμην

διώξομαι, διωχθήσομαι

ἐδιωξάμην, ἐδιώχθην

δεδίωγμαι

ἐδεδιώγμην

δοκέω-ῶ: φαίνομαι

ἐδόκουν

δόξω

ἔδοξα

δεδόκηκα

δόξει

ἒδοξε

δέδοκται

δοκιμάσω

ἐδοκίμασα

δεδοκίμακα

δοκιμασθήσομαι

ἑδοκιμάσθην

δεδοκίμασμαι

ἐδούλουν

δουλώσω

ἐδούλωσα

δουλοῦμαι

ἐδουλούμην

δουλώσομαι δουλωθήσομαι

ἐδουλωσάμην ἐδουλώθην

δεδούλωμαι

δεδουλωμένος ἦν

75.

δράω-ῶ: ενεργώ

ἒδρων

δράσω

ἒδρασα

δέδρακα

ἐδεδράκειν

76.

δύναμαι: μπορώ

ἐδυνάμην & ἠδυνάμην

δυνήσομαι δυνηθήσομαι

ἐδυνήθην & ἠδυνήθην, ἐδυνάσθην

δεδύνημαι

ἐδεδυνήμην

εἲων

ἐάσω

εἲασα

εἲακα

εἰάκειν

εἰώμην

ἐάσομαι

εἰάθην

εἴαμαι

εἰάμην

66.

διδάσκομαι

δικάζομαι διώκω: 71. καταδιώκω, καταγγέλλω

72.

δοκεῖ + ειδ. απαρμφτ φαίνεται ότι, ἐδόκει + τελ. απαρμφτ φαίνεται καλό να 73. δοκιμάζω

ἐδοκίμαζον

δοκιμάζομαι ἐδοκιμαζόμην δουλόω-ῶ: 74. υποδουλών ω

ἐάω-ῶ: 77. αφήνω, επιτρέπω ἐῶμαι

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ἐδεδικάσμην

ἐδέδοκτο

349

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ ἐγείρω: 78. σηκώνω, ξυπνώ

ἐγήγερκα & ἐγρήγορα

ἐγηγέρκειν & ἐγρηγόρειν

ἠγειράμην ἠγρόμην ἠγέρθην

ἐγήγερμαι

ἐγηγέρμην

ἐθελήσω & θελήσω

ἠθέλησα & ἐθέλησα

ἠθέληκα

ἦ & ἦν

ἒσομαι

ἐγενόμην

γέγονα

ἐγεγόνειν

ᾖα & ᾔειν

εἶμι

ἦλθον

ἐλήλυθα

ἐληλύθειν

ἐλαύνω: κινώ, οδηγώ

ἢλαυνον

ἐλῶ

ἢλασα

ἐλήλακα

ἐληλάκειν

ἐλέγχω: 83. εξετάζω, αποδεικνύω

ἤλεγχον

ἐλέγξω

ἤλεγξα

ἠλεγχόμην

ἐλεγχθήσομαι

ἠλέγχθην

ἐλήλεγμαι

ἐληλέγμην

84. ἐναντιοῦμαι

ἠναντιούμην

ἐναντιώσομαι ἐναντιωθήσομαι

ἠναντιώθην

ἠναντίωμαι

ἠναντιώμην

85. ἐννοέω-ῶ

ἐνενόουν

ἐννοήσω

ἐνενόησα

ἐννενόηκα

ἐνενοήκειν

ἐπιμελέομαιοῦμαι ἐπεμελούμην & 86. & ἐπεμελόμην ἐπιμέλομαι

ἐπιμελήσομαι, ἐπιμεληθήσομαι

ἐπεμελησάμην ἐπεμελήθην

ἐπιμεμέλημαι

ἐπεμεμελήμην

ἐπίσταμαι: 87. γνωρίζω καλά

ἠπιστάμην

ἐπιστήσομαι

ἠπιστήθην

ἓπομαι + 88. δοτ.: ακολουθώ

εἱπόμην

ἓψομαι

ἑσπόμην

ἠκολούθηκα

ἠκολουθήκειν

89. ἐργάζομαι

εἰργαζόμην

ἐργάσομαι, ἐργασθήσομαι

εἰργασάμην, εἰργάσθην

εἲργασμαι

εἰργάσμην

90. ἒρχομαι

ᾖα & ᾔειν

εἶμι ἀφίξομαι ἐλεύσομαι

ἦλθον

ἐλήλυθα

ἐληλύθειν

91. ἐρωτάω-ῶ

ἠρώτων

ἐρωτήσω ἐρήσομαι

ἠρώτησα

ἠρώτηκα

ἠρωτήκειν

ἐσθίω: τρώω

ἢσθιον

ἒδομαι

ἒφαγον

ἐδήδοκα

ἐδηδόκειν

ηὓρισκον

εὑρήσω

ηὗρον & εὗρον

εὓρηκα

ηὑρήκειν

εὑρισκόμην & εὑρισκόμην

εὑρήσομαι εὑρεθήσομαι

εὑρόμην & ηὑρόμην εὑρεθην & ηὑρέθην

εὑρημαι

εὑρήμην & ηὑρήμην

ἒχω: μπορώ, εἲχον κατέχω

ἓξω & σχήσω

ἒσχον

ἒσχηκα

ἐσχήκειν

ἔχομαι

ἕξομαι & σχήσομαι σχεθήσομαι

ἐσχόμην ἐσχέθην

ἔσχημα

ἐσχήμην

ἢγειρον

ἐγερῶ

ἢγειρα

ἐγείρομαι

ἠγειρόμην

ἐγεροῦμαι ἐγερθήσοαμι

79.

ἐθέλω & θέλω

ἢθελον & ἒθελον

80.

εἰμί: είμαι, υπάρχω

εἶμι: θα 81. πάω, πορεύομαι 82.

ἐλέγχομαι

92.

93. εὑρίσκω

εὑρίσκομαι

94.

350

εἰχόμην

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ἠθελήκειν

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ ζημιόω-ῶ: 95. βλάπτω, τιμωρώ

ἐζημίουν

ζημιώσω

96. ζήω-ῶ

ἒζων

ἐζημίωκα

ἐζημιώκειν

ζήσω & βιώσομαι ἐβίων & ἔζησα

βεβίωκα

ἐβεβιώκειν

ἡγήσομαι, ἡγηθήσομαι

ἡγησάμην, ἡγήθην

ἣγημαι

ἡδόμην

ἡσθήσομαι

ἥσθην

ἡγέομαιοῦμαι + γεν. εξουσιαζω 97. ἡγούμην + δοτ. οδηγώ + ειδ. απαρμφτ νομίζω ἥδομαι: 98. ευχαριστιέμ αι

ἐζημίωσα

99.

ἣκω: έχω έρθει

ἧκον

ἣξω

ἧξα

100.

ἡττάομαιῶμαι

ἡττώμην

ἡττήσομαι, ἡττηθήσομαι

ἡττήθην

101. θάπτω

ἒθαπτον

θάψω

ἒθαψα

102. θάπτομαι

ἐθαπτόμην

ταφήσομαι

103. θαυμάζω

ἐθαύμαζον

θεραπεύω: 104. φροντίζω, υπηρετώ

ἡγήμην

ἣττημαι

ἡττήμην

ἐθάφθην ἐτάφην

τέθαμμαι

ἐτεθάμμην

θαυμάσομαι

ἐθαύμασα

τεθαύμακα

ἐτεθαυμάκειν

ἐθεράπευον

θεραπεύσω

ἐθεράπευσα

τεθεράπευκα

ἐτεθεραπεύκειν

105. θέω: τρέχω

ἔθεον

θεύσομαι

ἔδραμον

δεδράμηκα

ἐδεδραμήκειν

θεάομαι106. ῶμαι: βλέπω

ἐθεώμην

θεάσομαι

ἐθεασάμην

τεθέαμαι

ἐτεθεάμην

θεωρέω-ῶ: παρατηρώ, 107. παρακολουθ ἐθεώρουν ώ ολυμπ. αγώνες

θεωρήσω

ἐθεώρησα

τεθεώρηκα

ἐτεθεωρήκειν

108. θνῄσκω

ἒθνῃσκον

θανοῦμαι

ἒθανον

τέθνηκα

ἐτεθνήκειν

ἒθυον

θύσω

ἒθυσα

τέθυκα

ἐτεθύκειν

ἵην

ἥσω

ἧκα

εἷκα

εἵκειν

ἱέμην

ἥσομαι ἑθήσομαι

ἡκάμην εἵμην εἵθην

εἷμαι

εἵμην

111. ἱδρύω

ἳδρυον

ἱδρύσω

ἳδρυσα

ἳδρυκα

ἱδρύκειν

112. ἳστημι

ἳστην

στήσω

ἒστησα

στήσας ἒχω

στήσας εἶχον

ἳσταμαι

ἱστάμην

στήσομαι, σταθήσομαι

ἐστησάμην, ἒστην & ἐστάθην

ἓστηκα

ἑστήκειν & εἱστήκειν

καθαίρω: εξαγνίζω

ἐκάθαιρον

καθαρῶ

ἐκάθηρα

κακάθαρκα

109.

θύω: θυσιάζω

ἱημι: 110. αφήνω, ρίχνω ἱεμαι

113.

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

351

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

ἐκαθαιρόμην

καθαροῦμαι καθαρθήσομαι

ἐκαθάρθην ἐκαθάρην

κεκάθαρμαι

ἐκεκαθάρμην

ἐκάλουν

καλῶ καλέσω

ἐκάλεσα

κέκληκα

ἐκεκλήκειν

ἐκαλούμην

καλοῦμαι, κληθήσομαι

ἐκαλεσάμην ἐκλήθην

κέκλημαι

ἐκεκλήμην

ἐκάλυπτον

καλύψω

ἐκάλυψα

κεκάλυφα

ἐκαλυπτόμην

καλύψομαι καλυφθήσομαι

ἐκαλυψάμην ἐκαλύφθην

κεκάλυμμαι

ἐκεκαλύμμην

κάμνω: 116. κουράζομαι

ἒκαμνον

καμοῦμαι

ἒκαμον

κέκμηκα

ἐκεκμήκειν

117. κάμπτω

ἒκαμπτον

κάμψω

ἒκαμψα

ἐκαμπτόμην

κάμψομαι, καμφθήσομαι

ἐκαμψάμην, ἐκάμφθην

κέκαμμαι

κατηγόρουν

κατηγορήσω & κατερῶ

κατηγόρησα & κατεῖπον

κατηγόρηκα & κατείρηκα

κατηγορήκειν

ἐκέλευον

κελεύσω

ἐκέλευσα

κεκέλευκα

ἐκεκελεύκειν

κελεύομαι

ἐκελευόμην

κελεύσομαι κελευθήσομαι

ἐκελευσάμην, ἐκελεύσθην

κεκέλευσμαι

ἐκεκελεύσμην

κηρύττω: αναγγέλλω

ἐκήρυττον

κηρύξω

ἐκήρυξα

κεκήρυχα

ἐκεκηρύχειν

κηρύττομαι

ἐκηρρυτόμην

κηρύξομαι κηρυχθήσομαι

ἐκηρυξάμην ἐκηρύχθην

κεκήρυγμαι

ἐκινδύνευον

κινδυνεύσω

ἐκινδύνευσα

κεκινδύνευκα

ἐκεκινδυνεύκειν

κινήσω

ἐκίνησα

κεκίνηκα

ἐκεκινήκειν

ἒκλειον

κλείσω

ἒκλεισα

κέκλεικα

ἐκεκλείκειν

124. κλείομαι

ἐκλειόμην

κλεισθήσομαι

ἐκλεισάμην ἐκλείσθην

κέκλειμαι

ἐκεκλείμην

125. κλέπτω

ἒκλεπτον

κλέψω

ἒκλεψα

κέκλοφα

ἐκεκλόφειν

ἐκλεπτόμην

κλεφθήσομαι κλαπήσομαι

ἐκλέφθην ἐκλάπην

κέκλεμμαι

ἐκεκλέμμην

ἒκλινον

κλινῶ

ἒκλινα

κέκλικα

ἐκεκλίκειν

κλίνομαι

ἐκλινόμην

κλινοῦμαι & κλινήσομαι

ἐκλινάμην, ἐκλίθην

κέκλιμαι

κομίζω: μεταφέρω

ἐκόμιζον

κομιῶ

ἐκόμισα

κεκόμικα

κομίζομαι

ἐκομιζόμην

κομιοῦμαι, κομισθήσομαι

ἐκομισάμην, ἐκομίσθην

κεκόμισμαι

ἐκοπτον

κόψω

ἒκοψα

κέκοφα

ἐκεκόφην

ἐκοπτόμην

κόψομαι, κοπήσομαι

ἐκοψάμην, ἐκόπην

κέκομμαι

ἐκεκόμμην

καθαίρομαι καλέω-ῶ: ονομάζω 114. ἐγκαλῶ: κατηγορώ καλοῦμαι: ονομάζομαι 115. καλύπτω καλύπτομαι

κάμπτομαι 118. κατηγοέω-ῶ κελεύω: διατάζω, 119. προτρέπω

120.

121. κινδυνεύω 122. κινέω-ῶ 123.

κλείω: κλείνω

κλέπτομαι 126. κλίνω

127.

128. κόπτω κόπτομαι

352

ἐκίνουν

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ἐκεκάμμην

ἐκεκλίμην

ἐκεκομίκειν ἐκεκομίσμην

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ κρατέω-ῶ: 129. εξουσιάζω, νικώ

ἐκράτουν

κρατήσω

ἐκράτησα

κεκράτηκα

ἐκεκρατήκειν

ἒκρινον

κρινῶ

ἒκρινα

κἐκρικα

ἐκεκρίκειν

130. κρίνομαι

ἐκρινόμην

κρινοῦμαι, κριθήσομαι

ἐκρινάμην, ἐκρίθην

κέκριμαι

131. κρύπτω

ἒκρυπτον

κρύψω

ἒκρυψα

κἐκρυφα

ἐκρυπτόμην

κρύψομαι, κρυφθήσομαι & κρυβήσομαι

ἐκρυψάμην, ἐκρύφθην & ἐκρύβην

ἐκτώμην

κτήσομαι κτηθήσομαι

ἐκτησάμην ἐκτήθην

ἐλάγχανον

λήξομαι

ἒλαχον

λαμβάνω: 133. παίρνω, ἐλάμβανον συλλαμβάνω

λήψομαι

ἒλαβον

εἲληφα

εἰλήφειν

134. λαμβάνομαι

ἐλαμβανόμην

ληφθήσομαι

ἐλήφθην

εἴλημμαι

εἰλήμμην

λανθάνω +κατηγ. μτχ 135. κανω κάτι κρυφά

ἐλάνθανον

λήσω

ἒλαθον

λέληθα

ἐλελήθειν

ἐπιλήσομαι

ἑπελαθόμην

ἑπιλέλεησμαι

ἐπελελήσμην

ἒλεγον

λέξω & ἐρῶ

ἒλεξα & εἶπα & εἶπον

εἲρηκα

εἰρήκειν

λέγομαι

ἐλεγόμην

ῥηθήσομαι & λεχθήσομαι

ἐρρήθην & ἐλέχθην

εἴρημαι

εἰρήμην

λέγω (Β) συλλέγω: 137. συλλέγω, συγκεντρών ω

συνέλεγον

συλλέξω

συνέλεξα

συνείλοχα

συνελεγόμην

συλλέξομαι συλλεχθήσομαι συλλεγήσομαι

συνελεξάμην συνελέχθην συνελέγην

συνείλεγμαι

συνειλεγμένος ἦν

λείψω

ἒλιπον

λέλοιπα

ἐλελοίπειν

κρίνω: δικάζω, εξετάζω

κρύπτομαι κτάομαι132. ῶμαι: αποκτώ λαγχάνω: παίρνω με κλήρο

ἐπιλανθάνομ ἐπελανθααι: ξεχνώ νόμην 136. λέγω (Α)

συλλέγομαι

λείπω: 138. αφήνω, ἒλειπον εγκαταλείπω

κέκρυμμαι

κέκτημαι

εἲληχα

ἐκεκρίμην ἐκεκρύφειν ἐκεκρύμμην

ἐκεκτήμην

εἰλήχειν

λείπομαι

ἐλειπόμην

λείψομαι λειφθήσομαι

ἐλιπόμην ελείφθην

λέλειμμαι

ἐλελείμμην

139. μανθάνω

ἐμάνθανον

μαθήσομαι

ἒμαθον

μεμάθηκα

ἐμεμαθήκειν

μάχομαι

ἐμαχόμην

μαχοῦμαι μαχέσομαι & μαχήσομαι

ἐμαχεσάμην

μεμάχημαι

ἐμεμαχήμην

μέλλω: σκοπεύω να

ἔμελλον & ἤμελλον

μελλήσω

ἐμέλλησα & ἠμελλησα

140.

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

353

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ κάνω κάτι, διστάζω μέλει: 141. απροσ. φροντίζω 142.

μέμφομαι: κατηγορώ

143. μένω

ἔμελε

μελήσει

ἐμέλησε

ἐμεμφόμην

μέμψομαι

ἐμεμψάμην, ἐμέμφθην

ἒμενον

μενῶ

ἒμεινα

ἐμίμνῃσκον

μνήσω

ἔμνησα

μεμέληκε

ἐμεμλήκει

μεμένηκα

ἐμεμενήκειν

144.

μιμνῄσκω: θυμίζω

145.

μιμνῃσκομαι ἐμιμνῃσκόμην : θυμάμαι

μνήσομαι μηνσθήσομαι

ἐμνησάμην ἐμνήσθην

μέμνημαι

ἐμεμνήμην

146.

νέμω: μοιράζω

ἒνεμον

νεμῶ

ἒνειμα

νενέμηκα

ἐνενεμήκειην

νέμομαι

ἐνεμόμην

νεμοῦμαι

ἐνειμάμην ἐνεμήθην

νενέμημαι

ἐνενεμήμην

ἐνίκουν

νικήσω

ἐνίκησα

νενίκηκα

ἐνόουν

νοήσω

ἐνόησα

νενόηκα

ἐνενοήκειν

ἐνόμιζον

νομιῶ

ἐνόμισα

νενόμικα

ἐνενομίκειν

ἐνομισάμην ἐνομίσθην

νενόμισμαι

ἐνενομίσμην

147. νικάω-ῶ νοέω-ῶ 148. νομίζω

ἐνενικήκειν

149.

νομίζομαι: θεωρούμαι

ἐνομιζόμην

νομιοῦμαι νομισθήσομαι

150.

οἶδα: γνωρίζω

ᾔδειν & ᾔδη

εἲσομαι & εἰδήσω ἒγνων

ἒγνωκα

ἐγνώκειν

οἰκέω-ῶ: κατοικώ, κυβερνώ

ᾤκουν

οἰκήσω

ᾤκησα

ᾤκηκα

ᾠκήκειν

οἲομαι & 151. οἶμαι : νομίζω

ᾠόμην & ᾤμην

οἰήσομαι, οἰηθήσομαι

ᾠήθην

οἴχομαι : φεύγω 152. +κατηγ. μτχ αμέσως

ὠχόμην

οἰχήσομαι

ὢμνυν

ὀμοῦμαι

ὢμοσα

ὀμώμοκα

ὠμωμόκειν

ὁμολογέω-ῶ: 154. συμφωνώ, ὡμολόγουν παραδέχομαι

ὁμολογήσω

ὡμολόγησα

ὡμολόγηκα

ὡμολογήκειν

ὁράω-ῶ: 155. βλέπω, προσέχω

ἑώρων

ὀψομαι

εἶδον

ἑόρακα

ἑωράκειν

156. ὁρῶμαι

ἑωρώμην

ὀφθήσομαι

εἰδόμην ὤφθην

ἑόραμαι ὦμμαι

157. ὁρίζω

ὣριζον

(δι)οριῶ

ὣρισα

ὣρικα

ὡρίκειν

ἐπαίδευον

παιδεύσω

ἐπαίδευσα

πεπέδευκα

ἐπεπαιδεύκειν

παρασκευάσω

παρεσκεύασα

παρεσκεύακα

παρεσκευάκειν

153.

ὂμνυμι: ορκίζομαι

παιδεύω: εκπαιδεύω

παρασκευάζ 158. ω: παρεσκεύαζον προετοιμάζω

354

ὤχηκα ὤχημαι

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

παρασκευά159. ζομαι

παρεσκευαζόμην

πάσχω: εὖ πάσχω 160. ἒπασχον ευεργετούμα ι παύω: σταματώ +γεν. +κατηγ. μτχ

ἒπαυον

παρεσκευασάπαρασκευάσομαι μην παρασκευασθήπαρεσκευάσομαι σθην

παρεσκεύα-σμαι παρεσκευά-σμην

πείσομαι

ἒπαθον

πέπονθα

ἐπεπόνθειν

παύσω

ἒπαυσα

πέπαυκα

ἐπεπαύκειν

161. παύομαι

ἐπαυόμην

παύσομαι, παυ(σ)θήσομαι

ἐπαυσάμην, ἐπαύ(σ)θην

πέπαυμαι

ἐπεπαύμην

162. πείθω

ἒπειθον

πείσω

ἒπεισα ἒπιθον

πέπεικα

ἐπεπείκειν

ἐπειθόμην

πείσομαι, πεισθήσομαι

ἐπεισάμην, αορ. πέπεισμαι & β΄ ἐπιθόμην, πέποιθα ἐπείσθην

ἐπείρων

πειράσω

ἐπείρασα

πειρῶμαι

ἐπειρώμην

πειράσομαι πειραθήσομαι

ἐπειρασάμην ἐπειράθην

πεπείραμαι

ἐπεπειράμην

πέμπω: στέλνω

ἒπεμπον

πέμψω

ἒπεμψα

πέπομφα

ἐπεπόμφειν

μεταπέμπομαι: στέλνω και προσκαλώ

ἐπεμπόμην

πέμψομαι πεμφθήσομαι

ἐπεμψάμην ἐπέμφθην

πέπεμμαι

ἐπεπέμμην

ἒπινον

πίομαι

ἒπιον

πέπωκα

ἐπεπώκειν

ἒπιπτον

πεσοῦμαι

ἒπεσον

πέπτωκα

ἐπεπτώκειν

πιστεύω: 166. έχω ἐπίστευον εμπιστοσύνη

πιστεύσω

ἐπίστευσα

πεπίστευκα

ἐπεπιστεύκειν

167. πλέω

ἒπλεον

πλεύσομαι & πλευσοῦμαι

ἒπλευσα

πέπλευκα

ἐπεπλεύκειν

ἔπληττον

πλήξω

ἔπληξα

πέπληγα

ἐπεπλήγειν

169. πλήττομαι

ἐπληττόμην

πλήξομαι πληγήσομαι ἐκπλαγήσομαι

ἐπληξάμην ἐπλήγην ἐξεπλάγην

πέπληγμαι

ἐπεπλήγμην

ποιέω-ῶ: 170. εὖ ποιῶ: ευεργετώ

ἐποίουν

ποιήσω

ἐποίησα

πεποίηκα

ἐπεποιήκειν

ποιέομαιοῦμαι

ἐποιούμην

ποιήσομαι, ποιηθήσομαι

ἐποιησάμην, ἐποιήθην

πεποίημαι

ἐπεποιήμην

πονέω–ῶ: κοπιάζω

ἐπόνουν

πονήσω

ἐπόνησα

πεπόνηκα

ἐπεπονήκειν

πορεύομαι

ἐπορευόμην

πορεύσομαι

ἐπορευσάμην

πεπόρευμαι

ἐπεπορεύμην

ποριῶ

ἐπόρισα

πεπόρικα

ἐπεπορίκειν

πείθομαι: υπακούω πειράω-ῶ: 163. επιχειρώ, προσπαθώ

164.

165. πίνω πίπτω

168.

171.

172.

πλήττω: πληγώνω

πορίζω: ἐπόριζον εξασφαλίζω,

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ἐπεπείσμην & ἐπεποίθειν

355

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ προμηθεύω 173. πορίζομαι

ἐποριζόμην

ποριοῦμαι, πορισθήσομαι

ἐπορισάμην, ἐπορίσθην

πεπόρισμαι

ἐπεπορίσμην

πράττω: ενεργώ, καταγίνομαι 174. με κάτι, εὖ πράττω ευτυχώ

ἒπραττον

πράξω

ἒπραξα

πέπραχα

ἐπεπράχειν

ἐπραττόμην

πράξομαι, πραχθήσομαι

ἐπραξάμην, ἐπράχθην

πέπραγμαι

ἐπεπράγμην

πυνθάνομαι: πληροφορού 175. ἐπυνθανόμην μαι, ρωτώ να μάθω

πεύσομαι & πευσοῦμαι

ἐπυθόμην

πέπυσμαι

ἐπεπύσμην

176. ῥέω

ἒρρεον

ῥυήσομαι

ἐρρύην

ἐρρὐηκα

ἐρρυήκειν

177. ῥίπτω

ἒρριπτον

ῥίψω

ἒρριψα

ἒρριφα

ἐρρἰφειν

178. ῥίπτομαι

ἐρριπτόμην

ῥιφθήσομαι

ἐρρίφθην ἐρίφφην

ἔριμμαι

ἐρίμμην

ῥώννυμι: δυναμώνω

ἐπιρρώσω

ἐπέρρωσα

ῥωννυμαι

ἐπιρρωσθήσομαι

ἐρρώσθην

ἐρρωμαι

ἐρρώμην

σκεδάσω & σκεδῶ

ἐσκέδασα

ἐσκεδασάμην ἐσεδάσθην

ἐσκέδασμαι

ἐσκεδάσμην

πράττομαι

179.

σκεδάννυμι & ἐσκεδάννυν & 180. σκεδανννύω: ἐσκεδάννυον διασκορπίζω σκεδάννυμαι ἐσκδαννύμην 181.

σκεδασθήσομαι

σημαίνω: φανερώνω

ἐσήμαινον

σημανῶ

ἐσήμηνα & ἐσήμανα

σεσήμαγκα

σημαίνομαι

ἐσημαινόμην

σημανοῦμαι σημανθήσομαι

ἐσημηνάμην ἐσημάνθην

σεσήμασμαι

ἐσκόπουν & ἐσκοπούμην

σκοπήσομαι & σκέψομαι

ἐσκεψάμην

ἒσκεμμαι

ἐσκέμμην

σπείσω

ἔσπεισα

σκοπέω-ῶ & 182. σκοποῦμαι: εξετάζω

σπένδω: προσφέρω ἐσπενδον κρασι σε θεό

ἐσεσημάγκειν

σπένδομαι: 183. συνθηκολογ ώ

ἐσπενδόμην

σπείσομαι

ἐσπεισάμην, ἐσπείσθην

ἒσπεισμαι

ἐσπείσμην

184. στέλλω

ἒστελλον

στελῶ

ἒστειλα

ἒσταλκα

ἐστάλκειν

ἐστελλόμην

στελοῦμαι, σταλήσομαι

ἐστειλάμην ἐστάλην

ἒσταλμαι

ἐστάλμην

ἐστέρουν

στερήσω

ἐστέρησα

ἐστέρηκα

στερήσομαι στερηθήσομαι

ἐστερήθην

ἐστέρημαι

ἐστερήμην

στρατεύσω

ἐστράτευσα

ἐστράτευκα

ἐστρατεύκειν

στέλλομαι 185. στερεω-ῶ

στεροῦμαι & ἐστερούμην στέρομαι 186. στρατεύω

ἐστράτευον

στρατεύομαι ἐστρατευόμην : κάνω

356

ἐστρατευσά-μην ἐστράτευμαι

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ἐστρατεύμην

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ εκστρατεία 187.

στρατηγέωῶ

188.

στρατοπεδεύ ἐστρατοπέδευο ω ν

ἐστρατήγουν

στρατηγήσω

ἐστρατήγησα

ἐστρατήγηκα

ἐστρατηγήκειν

στρατοπεδεύσω

ἐστρατοπέδευσ α

ἐστρατοπέδευκα

ἐστρατοπεδεύκει ν

189. στρέφω

ἒστρεφον

στρέψω

ἒστρεψα

ἒστροφα

ἐστρόφειν

190. στρέφομαι

ἐστρεφόμην

στρέψομαι, στραφήσομαι

ἐστρεψάμην, ἐστράφην

ἒστραμμαι

ἐστράμμην

191. σφάλλω

ἒσφαλλον

σφαλῶ

ἒσφηλα

ἒσφαλκα

ἐσφάλκειν

ἐσφαλλόμην

σφαλοῦμαι, σφαλήσομαι

ἐσφάλθην ἐσφάλην

ἒσφαλμαι

ἐσφάλμην

ἐσῴζον

σώσω

ἒσωσα

σέσωκα

ἐσεσώκειν

ἐσῴζόμην

σώσομαι, σωθήσομαι

ἐσωσάμην, ἐσώθην

σέσωμαι & σέσωσμαι

ἐσεσώμην & ἐσεσώσμην

ταράξω

ἐτάραξα

τετάραχα & ταράξας ἒχω

ἐτετεράχειν & ταράξας εἶχον

ταράξομαι, ταραχθήσομαι

ἐταραξάμην, ἐταράχθην

τετάραγμαι

ἐτεταράγμην

τάξω

ἒταξα

τέταχα

ἐτετάχειν

ἐταττόμην

τάξομαι, ταχθήσομαι

ἐταξάμην, ἐτάχθην

τέταγμαι

ἐτετάγμην

ἒτεινον

τενῶ

ἒτεινα

τέτακα

ἐτετάκειν

ἐτεινόμην

τενοῦμαι, ταθήσομαι

ἐτεινάμην, ἐτάθην

τέταμαι

ἐτετάμην

τελῶ

ἐτέλεσα

τετέλεκα

ἐτετελέκειν

τελοῦμαι, τελεσθήσομαι

ἐτελεσάμην, ἐτελέσθην

τετέλεσμαι

ἐτετελέσμην

τεμῶ

ἒτεμον

τέτμηκα

ἐτετμήκειν

ἐτεμνόμην

τεμοῦμαι, τμηθήσομαι

ἐτεμόμην ἐτμήθην

τέτμημαι

ἐτετμήμηνv

ἐτίθην

θήσω

ἒθηκα

τέθηκα & τέθεικα

ἐτιθέμην

θήσομαι, τεθήσομαι

ἐθέμην, ἐτέθην

τέθειμαι & κεῖμαι

ἐκείμην

ἐτίμων

τιμήσω

ἐτίμησα

τετίμηκα

ἐτετιμήκειν

ἐτιμώμην

τιμήσομαι, τιμηθήσομαι

ἐτιμησάμην, ἐτιμήθην

τετίμημαι

ἐτετιμήμην

ἒτρεπον

τρέψω

ἒτρεψα

τέτροφα

ἐτετρόφειν

ἐτρεπόμην

τρέψομαι,

ἐτρεψάμην,

τέτραμμαι

ἐτετράμμην

σφάλλομαι 192. σῴζω σῴζομαι

ταράττω: 193. διαταράσσω ἐτάραττον φοβίζω ταράττομαι

ἐταραττόμην

τάττω: βάζω 194. σε τάξη, ἒταττον διατάζω τάττομαι τείνω: 195. τεντώνω, προσπαθώ τείνομαι

τελέω-ῶ: 196. εκπληρώνω, ἐτέλουν ολοκληρώνω 197.

τελέομαιοῦμαι

ἐτέλουμην

198. τέμνω: κόβω ἒτεμνον τέμνομαι τίθημι: 199. τοποθετω, ορίζω τίθέμαι 200. τιμάω-ῶ τιμῶμαι τρέπω: 201. στρέφω, κατευθύνω τρέπομαι

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

357

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ τραπήσομαι

ἐτρέφθην ἐτράπην

ἒτρεφον

θρέψω

ἒθρεψα

ἐτρεφόμην

θρέψομαι, τραφήσομαι

ἐθραψἀμην, ἐθρέφθην & ἐτράφην

τέθραμμαι

ἐτεθράμμην

203. τρέχω

ἒτρεχον

δραμοῦμαι

ἒδραμον

δεδράμηκα

ἐδεδραμήκειν

204. τρίβω

ἒτριβον

τρίψω

ἒτριψα

τέτριφα

ἐτετρίφειν

τρίβομαι

ἐτριβόμην

τρίψομαι, τριβήσομαι

ἐτριψάμην, ἐτρίφθην & ἐτρίβην

τέτριμμαι

ἐτετρίμμην

τυγχάνω: επιτυγχάνω, συναντώ 205. +κατηγ. μτχ κάνω κάτι τυχαία

ἐτύγχανον

τεύξομαι

ἒτυχον

τετύχηκα

ἐτετυχήκειν

ὑβρίζω: προσβάλλω, 206. συμπεριφέρ ομαι αλαζονικά

ὓβριζον

ὑβριῶ

ὓβρισα

ὓβρικα

ὑβρίκειν

ὑβριζόμην

ὑβριοῦμαι, ὑβρισθήσομαι

ὑβρίσθην

ὓβρισμαι

ὑβρίσμην

ὑποσχήσομαι

ὑπεσχόμην

ὑπέσχημαι

ὑπεσχήμην

ἒφαινον

φανῶ

ἒφηνα

πέφαγκα & πεφάνηγκα

ἐπεφάγκειν

209. φαίνομαι

ἐφαινόμην

φανοῦμαι, φανθήσομαι & φανήσομαι

ἐφηνάμην ἐφάνθην ἐφάνην

πέφασμαι & πέφηνα

φέρω: 210. μεταφέρω, υποφέρω

ἒφερον

οἲσω

ἢνεγκα ἢνεγκον

ἐνἠνοχα

ἐνηνόχειν

ἐφερόμην

οἴσομαι οἰσθήσομαι ἐνεχθήσομαι

ἠνεγκάμην ἠνέχθην

ἐνήνεγμαι

ἐνηνέγμην

ἒφευγον

φεύξομαι & φευξοῦμαι

ἒφυγον

πέφευγα

ἐπεφεύγειν

φημί: 212. ισχυρίζομαι, συμφωνώ

ἒφην

φήσω & ἐρῶ

ἒφησα

φθάνω: κάνω κάτι 213. πρώτος +κατηγ. μτχ

ἔφθανον

φθήσομαι

ἐφθασα ἔφθην

ἔφθακα

ἐφθάκειν

202. τρέφω

τρέφομαι

ὑβρίζομαι

ὑπισχνέομαι207. οῦμαι: ὑπισχούμην υπόσχομαι 208.

φαίνω: φανερώνω

φέρομαι φεύγω: τρέπομαι σε φυγή, δικ. 211. ορος κατηγορούμ αι, εξορίζομαι

358

τέτροφα,

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ἐτετρόφειν

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ φθείρω: 214. καταστρέφω, ἒφθειρον φονεύω

φθερῶ

ἒφθειρα

ἒφθαρκα

ἐφθάρκειν

φθείρομαι

ἐφθειρόμην

φθεροῦμαι, φθαρήσομαι

ἐφθάρην

ἒφθαρμαι

ἐφθάρμην

215.

φιλέω-ῶ: αγαπώ

ἐφίλουν

φιλήσω

ἐφίλησα

πεφίληκα

ἐπεφιλήκειν

216.

φρονέω-ῶ: σκέφτομαι

ἐφρόνουν

φρονήσω

ἐφρόνησα

πεφρόνηκα

ἐπεφρονήκειν

ἐφύλαττον

φυλάξω

ἐφύλαξα

πεφύλαχα

ἐπεφυλάχειν

ἐφυλαττόμην

φυλάξομαι

ἐφυλαξάμην

πεφύλαγμαι

ἐπεφυλάγμην

φύω: γεννώ, ἔφυον φυτρώνω

φύσω

ἔφυσα

φύομαι: είμαι από τη φύση μου

φύσομαι

ἒφυν

πέφυκα

ἐπεφύκειν

χαρίζομαι: δείχνω 219. εύνοια, κάνω ἐχαριζόμην το χατήρι σε κάποιον

χαριοῦμαι χαρισθήσομαι

ἐχαρισάμην ἐχαρίσθην

κεχάρισμαι

ἐκεχαρίσμην

220. χαίρω

ἒχαιρον

χαιρήσω & χαρῶ

ἐχάρην

κεχάρηκα

221. χρή: πρέπει

ἐ χρῆν & χρῆν

χρήσει

217. φυλάττω φυλάττομαι 218.

έφυόμην

χρήομαιῶμαι: 222. ἐχρώμην χρησιμοποιώ +δοτ. +δοτ.

χρήσομαι, χρησθήσομαι

ἐχρησάμην ἐχρήσθην

κἐχρημαι

ἐκεχρήμην

χωρεω-ῶ: 223. παραχωρώ, υποχωρώ

ἐχώρουν

χωρήσω & χωρήσομαι

ἐχώρησα

κεχώρηκα

ἐκεχωρήκειν

ἐψεγον

ψέξω

ἐψεξα

225. ψεύδω

ἒψευδον

ψεύσω

ἒψευσα

226. ψεύδομαι

ἐψευδόμην

ψεύσομαι ψευσθήσομαι

ψευσθήσομαι ἐψευσάμην, ἐψεύσθην

ἒψευσμαι

ἐψεύσμην

227. ψηφίζω

ἐψήφιζον

ψηφιῶ

ἐψήφισα

ἐψήφικα

ἐψηφιζόμην

ψηφιοῦμαι, ψηφισθήσομαι

ἐψηφισάμην, ἐψηφίσθην

ἐψήφισμαι

ἐψηφίσμην

ἐώθουν

ὢσω ὠθήσω

ἒωσα

ἒωκα

ἐώκειν

ὠθοῦμαι

ἐωθούμην

ὢσομαι, ὠσθήσομαι

ἐωσάμην, ἐώσθην

ἒωσμαι

ὠνέομαι229. οῦμαι: αγοράζω

ἐωνούμην

ὠνήσομαι

ἐπριάμην, ἐωνήθην

ἐώνημαι

ἐωνήμην

230. ὠφελέω-ῶ

ὠφέλουν

ὠφελήσω

ὠφέλησα

ὠφέληκα

ὠφελήκειν

224.

ψέγω: κατηγορώ

ψηφίζομαι 228. ὠθέω-ῶ

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

359

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

360

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ

361

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ

362

Χρήστος Χριστοδούλου, ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΑΠΘ