Ακαδημαϊκή μελέτη του εσωτερισμού: Σύμμαχος στη Γνώση Της Σάσσας Τσέϊτοου Στις αρχές Ιουλίου έγινε ένα συνέδριο στο Παν/μιο του Στρασβούργου, με αντικείμενο τα Ευρωπαϊκά γεωγραφικά κέντρα εσωτερικών παραδόσεων. Είχα την τιμή να συμμετέχω με ομιλία για τον Κερκυραϊκό Τεκτονισμό στην Ελληνική Επανάσταση και τις κοινωνικοπολιτικές του προεκτάσεις. Συμμετείχαν επιφανείς καθηγητές από Ευρώπη και ΗΠΑ, στα πλαίσια της συνεχιζόμενης ανάπτυξης της ακαδημαϊκής μελέτης του Δυτικού Εσωτερισμού. Πλέον γίνονται 15-20 διεθνή συνέδρια ετησίως γύρω από σχετικά θέματα, ενώ στην Ευρώπη προσφέρονται πτυχιακά και μεταπτυχιακά προγράμματα με την ειδικότητα αυτή. Δυστυχώς η ακαδημαϊκή προσέγγιση συχνά χαίρει μικτής αποδοχής από τους άμεσα ενδιαφερόμενους – δηλαδή τους σημερινούς εσωτεριστές-αποκρυφιστές. Θεωρείται πως αυτή η προσέγγιση κατά κάποιον τρόπο «προδίδει» ή «βεβηλώνει» την ιερή και απόκρυφη γνώση, ενώ δεν δύναται να πλησιάσει την αληθινή έννοια του εσωτερισμού αφού είναι μια καθαρά εξωτερική και ορθολογιστική προσέγγιση με βάση την επιστημονική μέθοδο του μετα-Διαφωτισμού. Αυτές οι απόψεις αποτελούν παρεξήγηση που αδικούν σε μεγάλο βαθμό την προσπάθεια που γίνεται. Ο πραγματικός εσωτεριστής, κατά τον Joseph Campbell, είναι ο μυημένος που εξακολουθεί να λειτουργεί εξίσου αποτελεσματικά και στους δύο κόσμους: της καθημερινότητας (βέβηλο) και αυτόν όπου τον εισήγαγε η μύηση. Ένας ακαδημαϊκός και δη «εξωτερικός» ορισμός (του καθηγητή Σορβόννης Αντουάν Φαίβρ) επισημαίνει 6 χαρακτηριστικά που ορίζουν τις εσωτερικές παραδόσεις: 1. Αντιστοιχίες. 2. Ζωντανή και συνειδητή Φύση. 3. Μεσολαβητές (σύμβολα, οντότητες, κλπ). 4. Μεταστοιχείωση. 5. Αρχαία, αδιάσπαστη άλυσος γνώσης. 6. Μετάδοση Γνώσης από δάσκαλο σε μαθητή. Δηλαδή, κατ’εξοχήν εσωτερική είναι κάθε παράδοση που ισχυρίζεται πως περιέχει αρχαία μυστική γνώση, που μεταλαμπαδεύεται από δάσκαλο σε μαθητή μέσω της μύησης, αλληλεπιδρώντας μέσω συμβόλων και μεσολαβητών με βάση τις αντιστοιχίες, αναγνωρίζοντας την φύση ως οντότητα με συνείδηση και θέληση, μέσω της οποίας επιτυγχάνεται η μεταστοιχείωση του ατόμου. Η εσωτερική διαδικασία (μεταστοιχείωση) μπορεί μόνο εντός του καθενός να συμβεί, εξ’ού και η μυστικότητά της. Έτσι σαφώς η παραπάνω αποτελεί μια «εξωτερική» περιγραφή, αλλά σίγουρα δεν είναι ορθολογιστική. Η προσέγγισή της απαιτεί ένα «πάντρεμα» μεθόδων από τις θετικές και τις θεωρητικές επιστήμες, μια αναγκαστική γεφύρωση του χάσματος στη γνώση που επέβαλλε ο Διαφωτισμός. Η πρώτη αρχή που διδάσκεται όσον αφορά την μεθοδολογία είναι ότι δεν μπορεί να θεωρηθεί δεδομένη η μία προσέγγιση αποκομμένη από την άλλη εφόσον ο εσωτερισμός είναι κράμα θεωρίας και πράξης που προκύπτει από πολύ προγενέστερες
του Διαφωτισμού πηγές. Μαζί με την ολιστική ιατρική και την κβαντική φυσική, είναι από τους κλάδους που αποδεικνύουν ότι τα «σύνορα» μεταξύ επιστημών και τεχνών είναι τεχνητά και δεν εξυπηρετούν πια τη μάθηση. Υπάρχουν οι ακαδημαϊκοί που επιλέγουν την ιστορική ή την φαινομενολογική προσέγγιση ώστε να είναι «καλυμμένοι» όσον αφορά την «επιστημονική» αποδοχή. Όμως, η πεποίθηση ότι τους διαφεύγει η βαρύτητα και η ουσία των διδασκαλιών αυτών είναι τουλάχιστον αφελής. Σε προσωπικό επίπεδο πολλοί ακαδημαϊκοί ακολουθούν κάποια εσωτερική παράδοση ή σχολή, δηλώνοντας ανοιχτά πως ο λόγος που επέλεξαν την ακαδημαϊκή οδό ήταν ακριβώς για να συμμετάσχουν στην απαλλαγή του σκοταδισμού, της προκατάληψης, της παραπληροφόρησης και της ημιμάθειας που μαστίζει τους συγκεκριμένους χώρους – κάτι που προσυπογράφω. Η διακλαδική ακαδημαϊκή μεθοδολογία όπως αυτή του συμπαθητικού εμπειρισμού, υπογραμμίζει την ανάγκη του ερευνητή να διεισδύει στις εσωτερικές έννοιες του αντικειμένου μελέτης του ενώ διατηρεί την ακαδημαϊκή του αντικειμενικότητα. Πώς να δηλώσω γνώστης της Καμπαλά του Παπύς, λ.χ., χωρίς πρώτα να μάθω Εβραϊκά, να μελετήσω την Εβραϊκή Καμπάλα, και μόνο τότε να προχωρήσω στην μετέπειτα εκδοχή – αφού μάθω ποιες επιρροές οδήγησαν τον Παπύς στις δικές του διδασκαλίες; Μήπως πρέπει να δεχτώ, τυφλή τη πίστη, τις διδασκαλίες του; Δεν πρέπει να καταλάβω τι είναι για να πω πως και γιατί επηρέασε ή επηρεάστηκε από κάποιο άλλο ρεύμα σκέψης; Συνεπώς, πρέπει να μελετήσω τα χειρόγραφά και τις διδασκαλίες αυτών που την βίωσαν, και πρέπει να τα βιώσω κι εγώ – με δάσκαλο τις φωνές που ψιθυρίζουν από το παρελθόν και οδηγό την εσωτερική μου αντιληπτικότητα. Ταυτόχρονα, θα πρέπει να παρουσιάσω αντικειμενικά τα συμπεράσματά μου. Αυτός, δεν είναι ένας μοναχικός δρόμος που απαιτεί την ισορροπία μεταξύ εκείνων των δύο κόσμων που προαναφέραμε; Πολλοί χτυπούν την πόρτα μιας εσωτερικής σχολής με ελάχιστες γνώσεις, θαμπωμένοι από τα σύμβολα και το μυστήριο που τα περιβάλλει. Το να δεχτούν τυφλά τις διδασκαλίες και τις οδηγίες του τάδε ή δείνα διδασκάλου μοιάζει τρομακτικά με το «πίστευε και μη ερεύνα» (χωρίς το κόμμα). Το να ενθαρρύνεται ο νεόφυτος να εμπιστευτεί την εσωτερική του πυξίδα στέκει - αν η πυξίδα του δεν έχει απομαγνητιστεί, κι αν είναι πράγματι εναρμονισμένα τα εσωτερικά του «εργαλεία»: σώμα, πνεύμα, και νους. Η ακαδημαϊκή μελέτη δεν υποκαθιστά την εσωτερική εργασία, αλλά δίχως την κατανόηση και γνώση των συμφραζομένων της κάθε παράδοσης, ο εν λόγω νεόφυτος απλά γίνεται ακόμη ένα πρόβατο που ακολουθεί τον πιο χαρισματικό διδάσκαλο – επικίνδυνη και διαμετρικά αντίθετη θέση με την έννοια των εσωτερικών ατραπών που πρεσβεύουν την ατομική ελευθερία. Υπάρχει μια παράδοση που σε κάποια μύηση («διερχομός»/πέρασμα) παρουσιάζει την σημασία της μελέτης των επιστημών και των γραμμάτων. Γιατί άραγε; Για να υπάρξει αυτή η ισορροπία που μας λέει ο Campbell, πρέπει να επιτρέψουμε και στην εγκεφαλική, κριτική μας ικανότητα να παίξει τον ρόλο του. Κατανοώντας την
έννοια της εσωτερικής ισορροπίας, η ακαδημαϊκή προσέγγιση δεν αποτελεί απειλή ούτε παράδρομο του αληθινού εσωτερισμού, αλλά σύμμαχο στη γνώση. [828 λέξεις] Σύνδεσμοι: www.esswe.org www.sashanonserviat.net http://villesinvisibles.misha.fr/colloque_esswe.htm (Γαλλικά) http://huss.exeter.ac.uk/research/exeseso/ http://www.amsterdamhermetica.nl/ http://www.esoteric.msu.edu/