HOANG MAGAZINE - The VietNamese Culture by Phương Nguyễn

G 2

ửi

bạn đọc,

Số báo đặc biệt về văn hoá và con người của Hoàng không chỉ mang tinh thần gợi nhắc mà còn lan tỏa thông điệp tốt đẹp đến độc giả. Hoàng hy vọng rằng, từng trang tạp chí, từng bức ảnh, từng bài viết sẽ là nguồn cảm hứng cho những người trẻ. Đó cũng là niềm tin của Hoàng và những nhân vật xuất hiện kỳ này, chúng tôi muốn dùng ngòi bút của mình để góp nhặt những thành công lớn, để khẳng định một điều, cái tinh hoa chảy trong mỗi con người Việt Nam đã được hun đúc từ cha ông ngàn đời trước, để hôm nay chúng ta biết yêu và thêm yêu con người dân tộc mình. Tháng 9/2021 Ban Biên tập Tạp chí Hoàng

MỤC LỤC

THẾ GIỚI NGÔI SAO Mộng Thường: “Ai cũng có quyền mưu cầu hạnh phúc, giới LGBT cũng vậy”

Lê Bê La: “Nhắc về nạn ấu dâm, tôi thật sự tức giận”

07 GÓC NHÌN ĐIỆN ẢNH Save Ralph: “Không một con vật nào nên chết và đau khổ vì cái đẹp” Phải chăng người tự kỷ vốn là một thiên tài?

33 LÁ THƯ ÂM NHẠC Hướng đi mới của nhạc Trịnh Màn “phối ngẫu” giữa văn học văn hóa và nhạc trẻ Việt Nam

KHÁM PHÁ DU LỊCH Nghề truyền thống Phú Quốc: “Mặn nồng” tinh hoa Việt Phóng sự ảnh: Một đời hương biển

TINH HOA ẨM THỰC Ẩm thực miền Trung: Tròn vị cố đô Văn hóa ẩm thực chay từ Việt Nam vươn ra thế giới

Một người miền Tây

Quán cà phê vợt hơn nửa thế kỷ ở Sài Gòn

67 KHÔNG GIAN VĂN HÓA

Hầu đồng Tam Phủ và Nỗi oan khiên “buôn thần bán thánh” Sắc xanh ngày cưới

6 5

ĐIỆN ẢNH CHUYÊN MỤC GÓC NHÌN ĐIỆN ẢNH

1 Tất cả những gì ta cần quyết định là phải làm gì với thời gian chúng ta được trao - Trích phim “Chúa tể của những chiếc nhẫn” -

GÓC NHÌN ĐIỆN ẢNH

SAFE RALPH “KHÔNG MỘT CON VẬT NÀO NÊN CHẾT VÌ CÁI ĐẸP”

Chú thỏ Ralph nhân vật chính trong bộ phim Save Ralph.

GÓC NHÌN ĐIỆN ẢNH

Bài viết: Phương Nguyễn Ảnh: Tư liệu

phim và ngôi sao Hollywood như Taika Waititi (người lồng tiếng cho Ralph), Zac Efron, Olivia Munn, Ricky Gervais, Rodrigo Santoro, Tricia Helfer Các cuộc thí nghiệm trên động vật của hàng loạt những thương hiệu lớn trong ngành mỹ phẩm toàn cầu đang trở thành đề tài

Đó là lời khẩn cầu của Tổ chức Nhân đạo Quốc tế (HSI) đối với công chúng trong bộ phim hoạt hình ngắn “Save Ralph” được công chiếu vào ngày 6/4.

gây tranh cãi t ro n g t h ờ i gian gần đây. Thực tế cho thấy rằng, động vật đã và đang bị

lạm dụng để thử nghiệm các sản phẩm thẩm mỹ như đồ trang điểm, dầu gội, kem dưỡng da và các loại mỹ phẩm khác mà chúng ta đang dùng hằng ngày. Nhằm kêu gọi chấm dứt hoạt động thử nghiệm trên động vật,

và Pom Klementieff. Sau khi được công chiếu trên Youtube vào ngày 6 tháng 4 năm 2021, bộ phim ngay lập tức tạo nên tiếng vang trên toàn thế giới và thu về hơn 13 triệu lượt xem tính đến thời điểm hiện tại. Hiện phim đang được phát hành các phiên bản tiếng Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha, Pháp với sự lồng tiếng của Rodrigo Santoro, Denis Villeneuve và nhiều diễn viên khác. Phiên bản tiếng Việt của Save Ralph còn có sự tham gia lồng tiếng của Hoa hậu H’Hen Niê - Top 5 Hoa hậu Hoàn vũ Thế giới 2018 và diễn viên Diễm My.

bộ phim Save Ralph ra đời với sự quy tụ đông đảo các nhà làm

GÓC NHÌN ĐIỆN ẢNH H’Hen Niê là một trong những đại diện của Việt Nam tham gia dự án Save Ralph.

chất không xác định vào con mắt hoạt động duy nhất còn lại. Cuối phim, chú thỏ Ralph xuất hiện với hai mắt bị mù, cơ thể đầy thương tích, kể với đoàn phim về viễn tưởng mình đang chạy nhảy trên cánh đồng hoa như những con thỏ bình thường và cố gắng “Tôi đã nghĩ tới những chú thỏ

phim là hình ảnh một chú thỏ

đưa ngón cái lên để nói “Thật

ngoài đời thực trong khi lồng

đang vật lộn để đánh răng với

tốt!” với máy quay.

tiếng cho nhân vật. Chúng

một mắt bị mù, điếc một bên

không bao giờ có thể nói lên

tai và những vết bỏng do hóa

Lời cảnh tỉnh đến người tiêu

được cảm nhận của mình như

chất trên cột sống, thuật lại

dùng!

Ralph nhưng vẫn phải gánh chịu

những “công việc” hàng ngày

Sự đối lập giữa thái độ lạc

sự đau đớn tương đương, hoặc

của mình trước ống kính. Tuy

quan và những “công việc” vô

thậm chí là lớn hơn gấp nhiều

nhiên, Ralph khá thờ ơ trước

nhân đạo mà chú thỏ Ralph phải

lần những gì được mô phỏng

những thương tật vĩnh viễn

trải qua đã phần nào đánh thẳng

trong bộ phim này”, Hoa hậu

của mình và cảm thấy việc hy

vào nhận thức của người xem.

H’Hen Niê chia sẻ.

sinh thân thể để giúp đỡ con

Chủ tịch HSI, Jeffrey Flocken,

Save Ralph là bộ phim tài

người là hoàn toàn xứng đáng.

đã phát ngôn trong một thông

liệu dài 4 phút kể về cuộc sống

Chuyển cảnh tiếp theo, Ralph

cáo báo chí: “Ngày nay chúng ta

của một chú thỏ tên Ralph được

xuất hiện trong phòng thí

có rất nhiều phương pháp thử

nhân hóa trở thành “người thử

nghiệm cùng với những con

nghiệm đáng tin cậy, không cần

nghiệm” mỹ phẩm. Mở đầu

thỏ khác và bị tiêm một loại hóa

động vật để đảm bảo an toàn cho

GÓC NHÌN ĐIỆN ẢNH Chú thỏ Ralph trong phân cảnh phòng thí nghiệm của bộ phim.

sản phẩm không cần động vật để đảm bảo an toàn cho sản phẩm, vì vậy không có lý do gì để bắt những động vật như Ralph phải chết và đau khổ vì cái đẹp”.

Ngoài ra, Spencer Susser đạo diễn bộ phim, chia sẻ thêm: “Khi biết mình có cơ hội tạo ra một chiến dịch mới cho HSI, tôi cảm thấy kỹ thuật stop-motion (hoạt hình tĩnh vật) chính là cách hoàn hảo để truyền tải thông điệp. Bạn sẽ không thể cầm lòng khi chứng kiến sự thật kinh hoàng về cách động vật đang bị đối xử. Điều tôi hy vọng làm được với bộ phim này là tạo nên một tác phẩm gửi đi thông điệp hiệu quả mà không quá nặng nề. Tôi mong rằng khán giả sẽ yêu mến Ralph và muốn đấu tranh vì chú thỏ này cũng như những động vật khác, từ đó

chúng ta có thể chấm dứt hoàn

quốc gia Đông Nam Á, cùng với

toàn việc thử nghiệm mỹ phẩm

các tổ chức đối tác tập trung vào

trên động vật”.

luật pháp ở Hoa Kỳ. HSI cũng ủng hộ các lệnh cấm đã được

Mặc dù hoạt động thử

áp dụng, ví dụ như ở châu Âu,

nghiệm trên động vật đã bị cấm

nơi các nhà chức trách đang cố

ở 40 quốc gia, tuy nhiên nó vẫn

gắng khai thác lỗ hổng pháp lý

hoàn toàn hợp pháp ở hầu hết

bằng cách yêu cầu điều khoản

các nước khác trên thế giới bao

mới về thử nghiệm thành phần

gồm cả Việt Nam, và thậm chí

mỹ phẩm trên động vật dưới sự

còn tái tiếp diễn ở một số khu

giám sát của luật hóa học. Save

vực, khiến hàng ngàn động vật

Ralph sẽ trở thành tâm điểm tại

phải chịu đựng đau đớn và chết

tất cả các quốc gia này, hướng

chóc. Chiến dịch #SaveRalph

mọi người tới tương lai không

chủ yếu tập trung vào 16 quốc

thử nghiệm mỹ phẩm trên động

gia bao gồm Brazil, Canada,

vật mà công chúng và người tiêu

Chile, Mexico, Nam Phi và 10

dùng hằng mong đợi.

GÓC NHÌN ĐIỆN ẢNH Mặc dù hoạt động thử nghiệm trên động vật đã bị cấm ở 40 quốc gia, tuy nhiên nó vẫn hoàn toàn hợp pháp ở hầu hết các nước khác trên thế giới bao gồm cả Việt Nam, và thậm chí còn tái tiếp diễn ở một số khu vực, khiến hàng ngàn động vật phải chịu đựng đau đớn và chết chóc. Chiến dịch #SaveRalph chủ yếu tập trung vào 16 quốc gia bao gồm Brazil, Canada, Chile, Mexico, Nam Phi và 10 quốc gia Đông Nam Á, cùng với các tổ chức đối tác tập trung vào luật pháp ở Hoa Kỳ. HSI cũng ủng hộ các lệnh cấm đã được áp dụng, ví dụ như ở châu Âu, nơi các nhà

Sự lạc quan của Ralph không khỏi khiến người xem xúc động.

chức trách đang cố gắng khai thác lỗ hổng pháp lý bằng cách yêu cầu điều khoản mới về thử nghiệm thành phần mỹ phẩm trên động vật dưới sự giám sát của luật hóa học. Save Ralph sẽ trở thành tâm điểm tại tất cả các quốc gia này, hướng mọi người tới tương lai không thử nghiệm mỹ phẩm trên động vật mà công chúng và người tiêu dùng hằng mong đợi.

Thỏ là một trong những loài được dùng để thử nghiệm mỹ phẩm nhiều nhất.

Mối liên hệ giữa người tự kỷ và thiên tài...

GÓC NHÌN ĐIỆN ẢNH

PHẢI CHĂNG NGƯỜI TỰ KỶ VỐN LÀ MỘT THIÊN TÀI? Bài viết: Mỹ Khanh Ảnh: Tư liệu

Nghe có vẻ ngược đời song đã có rất nhiều

điều thiên bẩm, xuất chúng khác. Đó là nhờ

trường hợp minh chứng cho mối liên hệ giữa

mạng lưới những dây thần kinh bên trong bộ

người tự kỷ và thiên tài. Điều đó càng được phác

não người tự kỷ hoạt động theo một cách nào

họa rõ nét hơn qua các bộ phim điện ảnh.

đó mà họ giỏi đến một cách đáng kinh ngạc ở

Có lẽ từ lâu, tự kỷ đã trở thành một đề tài

một số lĩnh vực như toán, hóa, vẽ hay âm nhạc…

không quá xa lạ với khán giả yêu điện ảnh. Song,

Trên thế giới có không ít những thiên tài vốn

việc tìm hiểu chuyên sâu về tự kỷ không phải

là người tự kỷ như Albert Einstein - cha đẻ của

là điều ai cũng sẽ làm. Và chắc hẳn sẽ có nhiều

Thuyết Tương đối, có những triệu chứng phổ

người bất ngờ khi nghe đến mối liên hệ của người

biến của chứng Asperger (một dạng tự kỷ nhẹ).

tự kỷ và một thiên tài.

Isaac Newton - nhà vật lý, thiên văn học, nhà

Từ câu chuyện đời thực...

triết học, nhà toán học, nhà thần học và nhà giả

Tự kỷ là một chứng rối loạn phát triển đặc

kim thuật người Anh cũng có nhiều dấu hiệu

trưng bởi khiếm khuyết, hạn chế về mặt quan hệ

của một người tự kỷ. Hay như Mozart, một nhà

nhân sinh, giao tiếp ngôn ngữ, giao tiếp phi ngôn

soạn nhạc thiên tài, có khả năng sáng tác nhạc

ngữ và hành vi, sở thích. Những người tự kỷ hầu

khi mới 5 tuổi, cũng mắc nhiều rối loạn thần

hết không hoạt động nhanh nhẹn như người bình

kinh bao gồm hội chứng Tourette, hội chứng

thường, thế nhưng họ có thể được bù lại những

Asperger và hành động như người tự kỷ…

GÓC NHÌN ĐIỆN ẢNH Phim “Chứng nhân hoàn hảo” (Hàn Quốc - 2019).

1. Chứng nhân hoàn hảo (Hàn Quốc - 2019)

2. The Accountant Mật danh: kế toán (Mỹ - 2016)

Chứng nhân hoàn hảo là câu chuyện xoay

Nhân vật chính của The Accountant là

quanh luật sư So-hoon ( Jung Woo-sung) đang

Christian Wolff (Ben Affleck) - người mắc hội

bào chữa cho thân chủ bị buộc tội giết người,

chứng Asperger bẩm sinh (một dạng tự kỷ

phải tìm mọi cách để tiếp cận nhân chứng duy

nhẹ). Ngay từ nhỏ, anh gặp phải nhiều vấn đề

nhất là Ji-woo (Kim Hyang-gi) - mắc hội chứng

trong giao tiếp, tính khí thất thường. Song, bù

tự kỷ, vốn rất nhút nhát và dường như bị ám ảnh

lại, nhân vật nắm giữ khả năng vượt trội về tập

sau khi chứng kiến vụ án mạng đêm đó.

trung, tư duy logic, đặc biệt là với các con số. Khi

Hành trình đi tìm sự thật dường như khó khăn

lớn lên, Christian trở thành nhân viên kế toán

hơn khi nhân chứng Ji-woo gặp rất nhiều trở ngại

công tại một thị trấn nhỏ. Tuy nhiên, đó chỉ là

về tâm lý lẫn ngôn ngữ. Song, luật sư So-hoon vẫn

lớp vỏ bọc của một con người đầy bí ẩn. Công

kiên nhẫn và tìm mọi cách để tiếp cận cô bé từ

việc chính của anh là quyết toán hồ sơ chứng từ

việc quan tâm, xin làm bạn cũng như phát hiện

cho các khách hàng có nguồn thu tài chính bất

ra tài năng thiên bẩm của cô bé.

hợp pháp.

GÓC NHÌN ĐIỆN ẢNH

Ỷ K TỰ

I Ờ Ư T G HIÊN N TÀI? Khi lớn lên, Christian trở thành nhân viên kế

tiếp khó khăn của anh lại khiến họ không thể

toán công tại một thị trấn nhỏ. Tuy nhiên, đó chỉ

hiểu được những gì anh nói. Những hành vi của

là lớp vỏ bọc của một con người đầy bí ẩn. Công

anh cũng khó lý giải và đôi khi gây ra sự hoảng

việc chính của anh là quyết toán hồ sơ chứng từ

hốt cho người khác.

cho các khách hàng có nguồn thu tài chính bất

Ataru luôn khám phá, quan sát, phân biệt và

hợp pháp. Nắm trong tay hàng loạt bí mật về dòng

suy luận ra những bằng chứng tộc ác mà ngay

tiền đen của các tổ chức tội phạm hay các doanh

cả cảnh sát cũng không thể nhận ra, và ngẫu

nghiệp làm ăn phi pháp, Christian Wolff thường

nhiên thốt lên những từ có liên quan đến tên

xuyên trở thành mục tiêu săn lùng số một của cả

tội phạm, tạo thành chìa khóa mấu chốt để giải

kẻ xấu lẫn cơ quan chính phủ.

quyết những vụ án chưa phá được. Cựu thám tử Ebina Maiko (Kuriyama Chiaki) là người lắp ráp

3. ATARU - Thiên Tài Tự Kỷ (Nhật Bản - 2012)

các mảnh ghép từ câu đố mà Ataru đưa cho cô, nhưng vì kinh nghiệm có hạn nên cô đã khám

Trong số những người mắc chứng tự kỷ và

phá thông qua các gợi ý được cung cấp bởi cựu

thiểu năng trí tuệ, có những nhà bác học thể

cấp trên của cô tại Sở Cảnh sát Tokyo, Sawa

hiện được tài năng xuất chúng trong một số lĩnh

Shunichi (Kitamura Kazuki).

vực như bộ nhớ, biểu diễn âm nhạc, hội họa, tính

Nói tóm lại, giả thuyết về người tự kỷ là thiên

toán đều vượt xa người bình thường. Ataru (Nakai

tài đúng hay không, khó có thể biết chắc. Nhưng

Masahiro) là một người đàn ông bí ẩn mang hội

ý tưởng một người tự kỷ có thể trở thành một

chứng bác học. Anh có thể suy nghĩ nhanh gấp

thiên tài được thế giới công nhận là một thông

nhiều lần người bình thường, nhưng việc giao

điệp vô cùng nhân văn và đầy hy vọng.

NGÔI SAO CHUYÊN MỤC THẾ GIỚI NGÔI SAO

2 Hãy cứ đi dù nhanh hay chậm, đừng dừng lại. Just go whether slow or fast, never stop. - Ca sĩ Mỹ Tâm -

THẾ GIỚI NGÔI SAO

Mộng g n ờ ư Th 20

“

THẾ GIỚI NGÔI SAO

AI CŨNG CÓ QUYỀN MƯU CẦU HẠNH PHÚC,

GIỚI LGBT CŨNG VẬY

Bài viết: Mỹ Khanh Ảnh: Tư liệu

Người mẫu phi giới tính (unisex) Mộng Thường đã nói như vậy khi chia sẻ những vấn đề xoay quanh cuộc sống của mình nói riêng cũng như cộng đồng LGBT nói chung.

Vốn được biết đến là một người

em” rất đặc biệt, tại sao anh lại

mẫu theo phong cách phi giới

chọn cái tên “rất lạ” như vậy?

tính có vẻ đẹp “thoát tục”, Mộng

- Thật sự thì mình thấy cái tên

Thường (tên thật là Hải Đăng)

Mộng Thường này nó rất hợp

được chú ý nhiều hơn sau khi

với bản thân. Cũng không biết

tham gia chương trình Người bí

tại sao nhưng hiện tại mình

ẩn mùa 6 và Miss International

cũng thích những điều dung dị,

Queen 2020. Dù đang là cái tên

những điều bình thường. Mình

triển vọng trong làng mẫu Việt,

không đòi hỏi nhiều, không mơ

song Mộng Thường giữa đời

ước những gì quá cao xa và luôn

thường vẫn rất mộc mạc, giản

hài lòng với cuộc sống này. Điều

dị, dễ gần.

ấy bình thường vậy thôi nhưng đôi khi không phải ai cũng có

Kẻ nuôi giấc mộng bình yên

được đâu. Nếu hỏi mong ước của

* Theo dõi anh đã lâu, được biết

mình là gì, câu trả lời đó chính là

trước đây anh vẫn dùng tên

sự bình yên.

gọi “Mộng Thường” với slogan thương hiệu “Bình yên nào cho

THẾ GIỚI NGÔI SAO * Được biết Mộng Thường bên

mẫu phi giới tính?

cận và tìm hiểu trên mạng, thấy

ngoài là một người mẫu rất thời

- Ngay từ nhỏ thì mình cũng

mình hợp với hình ảnh nữ tính

trang, hiện đại song lại anh là

chưa hình dung được bản thân

hơn nên dần định hướng theo.

một người yên lặng, mê áo dài,

là ai, chỉ nghĩ mình là một

Một phần vì trước đó cuộc sống

thích nhạc xưa, bolero, những

thằng con trai yếu đuối. Hồi

của mình ở dưới quê còn nhiều

điều rất đỗi dung dị. Tại sao lại

đó, ở dưới quê mẹ cũng không

hạn chế lắm, lúc nào cũng một

có sự khác biệt đó?

muốn cho đi chơi vì sợ hư nên

mình, lủi thủi vậy đó.

- Bản chất công việc của mình là

mình chỉ ở trong nhà, nhưng

* Liệu Mộng Thường có muốn

người mẫu, thuộc lĩnh vực nghệ

cũng không tránh được chuyện

được làm “con gái” (chuyển giới

thuật, lại liên quan đến thời

bị chọc ghẹo. Từ đó, mình có ác

chẳng hạn)?

xưa, trữ tình… là những điều dễ

cảm, dễ tổn thương và thấy sợ

- (Cười) Cũng có rất nhiều người

đi vào lòng người hơn, chạm vào

trước những người “trai thẳng”

hỏi mình câu này nhưng có lẽ

trái tim mình nhiều hơn, chỉ vậy

cho đến tận bây giờ. Khoảng

mình không có nhu cầu. Nhiều

thôi.

năm lớp 12, mình mới bắt đầu

người không biết, họ thấy gương

có nhận thức về giới tính và bắt

mặt mình ngày càng nữ tính hơn

Mình bị “trổ mã ngược”

đầu tìm hiểu về LGBT. Lên tới

nên họ nhầm mình là con gái, là

* Từ khi nào anh bắt đầu nhận

đại học hình như mình bị “trổ

lesbian (đồng tính nữ) hoặc đã

ra con người thật cũng như giới

mã ngược” hay sao mà ngày

chuyển giới rồi. Đa số người ta

tính thật của mình và định

càng giống con gái hơn. Mình

cứ bảo mình con gái sao cao vậy,

hướng theo con đường người

đi chụp hình, sau đó được tiếp

rồi bị kêu qua toilet nữ đi.

trang nên mỗi người đều cần có phong cách ăn mặc, sở thích của riêng mình. Cũng không hẳn là khác biệt đâu bởi vì ngoài kia cũng có rất nhiều người thích những điều đó, thích áo dài, nhạc xưa... Nói chung bản thân mình thích cái gì thuộc về truyền thống, đơn giản nhất, mộc mạc nhất như bolero, nhạc

THẾ GIỚI NGÔI SAO

Có lần mình đi mua hàng, mặc áo thun cộc mà người ta vẫn kêu chị, lúc tính tiền cũng kêu vậy luôn. Mà người ta nhầm mình là nữ riết nên cũng quen rồi. Nhưng mình là người mẫu phi giới tính chứ không có ý định chuyển giới. * Ai cũng có những câu chuyện tình của riêng mình, tình yêu của Mộng Thường thì sao? - Những câu chuyện buồn thì không nên nhắc lại nhỉ? Mình cứ sống và trân trọng những gì đang có. Mỗi người hãy giữ một trái tim ấm kèm một cách yêu riêng biệt để bản thân có thể sẵn sàng để yêu. Nhưng đừng yêu mù quáng, đừng để mắt cay vì những điều không đáng. Hãy yêu một cách lý trí!

Mỗi lần về quê là những lần trốn chạy * Quá trình anh come out với gia đình mình như thế nào? Có gặp trắc trở hay bị phản đối như

phần lớn các bạn LGBT khác?

lớn rồi, đã có thể tự biết được

- Trước đây thì mình vẫn chưa

cái gì nên làm. Ai cũng có quyền

dám nói với gia đình. Mỗi lần

mưu cầu hạnh phúc cho mình,

về quê là những lần trốn chạy,

chính ba mẹ cũng là người mưu

phải đội tóc giả lên, cứ ở trong

cầu hạnh phúc, LGBT cũng vậy.

phòng không dám ra gặp người

Con cũng có con đường riêng

khác, thường xuyên bị hỏi về

và có quyền được yêu như bao

việc lấy vợ. Lúc đó mình nghĩ

người khác, hãy để con tự quyết

khi nào đủ trưởng thành, chăm

định cho cuộc đời của con. Tết

chỉ làm việc và có tiếng nói

2019 là gia đình mình đã biết hết

riêng, thì khi ấy ba mẹ chỉ cần

rồi, nói chung là mọi người cũng

nhìn vào hành động của mình

ủng hộ nhiều lắm. (Cười)

cũng sẽ tự hiểu rằng mình đã

THẾ GIỚI NGÔI SAO

* Có nhiều người cho rằng, việc người thuộc giới LGBT không dám come out với gia đình và xã hội vì họ hèn nhát, không dám đối mặt với con người thật của mình. Quan điểm của anh về việc này như thế nào?

“

Thật sự những người LGBT như mình nỗi sợ nó lớn hơn và lại cực kỳ nhạy cảm

- Mình không nghĩ vậy đâu. Ai rồi cũng gặp một vấn đề gì đó mình không dám làm, nó có nhiều lý do chứ không phải nhất thiết là do hèn nhát. Mình nghĩ thật sự những người LGBT như mình nỗi sợ nó lớn hơn và lại cực kỳ nhạy cảm. Họ thấy sợ nhiều hơn là hèn nhát. Đâu phải dễ dàng gì khi cha mẹ sinh ra con cái và một ngày bất chợt nào đó,

những người luôn cố gắng xây

come out như các bạn khác.

họ nói họ đồng tính là cha mẹ

dựng bản thân, chăm chỉ làm

Mình chọn cách im lặng và tự

chấp nhận ngay được. Đôi khi họ

việc cũng như chín chắn hơn,

chứng minh bằng hành động để

chưa come out sớm vì họ muốn

suy nghĩ ổn định hơn, khi gia

cha mẹ có đủ niềm tin vào quyết

thời gian trả lời cho tất cả. Để gia

đình nhìn vào những điều

định của mình thì khi đó mọi

đình có thể tin tưởng những gì

mình đã chứng minh được, tự

việc sẽ dễ dàng hơn.

mình làm, con đường mình đi là

việc come out nó không còn

đúng, là nghiêm túc chứ không

là vấn đề nữa. Ngay chính bản

phải là bồng bột, nhất thời, nó

thân mình cũng đã từng như

phải là một quá trình dài. Có

thế, mình không chọn cách

THẾ GIỚI NGÔI SAO

Chữ “Hiếu” quá nặng * Hiện nay có rất nhiều thực trạng là người đồng tính hoặc bisexual vẫn cố lấy vợ, sinh con do bị sức ép từ gia đình và xã hội, anh nghĩ sao về vấn đề này? Liệu có cảm thông được với trường hợp đó hay không? - Vấn đề này mình đã từng thấy ở quê mình. Là người đồng tính nhưng vẫn lấy vợ, có con rồi đi ngoại tình với một người đồng tính khác. Lúc đó thì mình không hiểu tại sao người ta lại làm như vậy. Mình không thể nào thay đổi suy nghĩ của người khác được, cũng không muốn bênh vực. Đó là con đường họ quyết định. Họ buộc phải chọn một người khác như vậy có thể là vì gia đình. Bởi lẽ chữ “Hiếu” nó quá nặng. Nhưng liệu họ có làm tròn được cái hạnh phúc của gia đình đó hay không và họ có làm tổn thương người phụ nữ đó hoặc làm tổn thương người mà họ đang quen hay không,

cái đó là một vấn đề sâu nữa.

lực thì cơ hội sẽ đến với mình

Bởi vì nhiều khi người ta bồng

thôi. Quan trọng là ở bản thân.

bột quá, người ta không còn

Mình luôn cố gắng thật nhiều,

cách nào để chọn mới rơi vào

nhìn những tiền bối đi trước mà

trường hợp đó. Cái đó là theo

phấn đấu và rèn luyện bản thân

suy nghĩ của mình, mình không

từng ngày để hoàn thiện bản

có bênh vực nhưng cũng không

thân hơn.

ghét bỏ gì. * Ngày nay, người mẫu theo phong cách unisex ngày một nhiều hơn, làm thế nào để Mộng Thường khẳng định được bản thân mình, tạo sự khác biệt? - Mỗi người là một cá thể, là một màu sắc riêng biệt, nếu như mình đủ tỏa sáng, đủ năng

THẾ GIỚI NGÔI SAO

DIỄN VIÊN LÊ BÊ LA:

“NHẮC VỀ NẠN ẤU DÂM, TÔI THẬT SỰ TỨC GIẬN” Nữ diễn viên Cổng mặt trời thể hiện sự bức xúc khi được hỏi về vấn nạn ấu dâm đáng báo động hiện nay, cùng với đó là những chia sẻ thực tế về hoạt động thiện nguyện của mình trong thời gian vừa qua.

Bài viết: Mỹ Khanh Ảnh: Tư liệu

Là một diễn viên nổi tiếng với các bộ phim như:

làm từ thiện. Tại sao chị không đưa việc làm của

Cổng mặt trời, Ở lại thế gian, Hoa nắng… song Lê

mình lên báo đài vừa giúp xây dựng hình ảnh

Bê La sống khá lặng lẽ. Không chiêu trò, không

vừa đưa các dự án đến gần hơn với công chúng?

scandal cũng không khoe khoang trên truyền

- Mình có dịp tham gia với dự án này là lần

thông, hằng ngày, cô vẫn đều đặn đóng phim

thứ tư trong chuỗi 25 năm của nhóm Project

và thường xuyên tham gia các hoạt động thiện

VietNam Foundation về Việt Nam để giúp trẻ em

nguyện.

sứt môi hở hàm ếch và phát thuốc khám chữa

Không thích phô trương hay nói nhiều về việc

bệnh miễn phí cho người nghèo. Tuy nhiên

từ thiện

cũng không thích phô trương hay nói nhiều gì

* Được biết chị rất thường xuyên thực hiện các

vì nhiệm vụ của mình với nhóm đâu có gì là lớn

dự án cộng đồng, chương trình thiện nguyện, đặc

lao so với việc từng vị bác sĩ y tá thiện nguyện

biệt là Project VietNam Foundation với những ca

viên cả 50 - 60 người bên đó bỏ tiền ra để về đây

phẫu thuật sứt môi hở hàm ếch cho trẻ em gặp

để giúp mình.

nhiều khó khăn nhưng chị lại ít công khai điều này với truyền thông như nhiều nghệ sĩ khác khi

THẾ GIỚI NGÔI SAO Và việc xây dựng hình ảnh theo hình thức này có chủ đích thì nó thực sự không còn là việc tốt nữa. Mình chỉ muốn khán giả nhớ mình qua vai diễn còn đây là việc riêng tư, là kí ức đẹp đẽ và ý nghĩa nhất nên mình chỉ muốn giữ riêng trong tâm trí mình. Nhưng nếu như có sự giúp đỡ từ truyền thông thì mình chỉ muốn vào những dịp ghi danh trước phẫu thuật 3 tháng, có báo đài đăng thì chương trình sẽ được biết đến rộng rãi. Chúng ta sẽ giúp được rất nhiều trẻ em bị sứt môi hở hàm ếch hơn. Cũng rất may là mình nhờ có Facebook nên việc ghi danh đến phút cuối vẫn có rất nhiều em người đồng bào tận xa thật xa đăng ký. Dù đã hết hạn hoặc gần kề ngày mổ tụi mình vẫn nhận ghi danh hết và cố gắng giúp đỡ họ trong việc di chuyển

Diễn viên Lê Bê La chụp ảnh cùng bệnh nhi trong dự án VietNam Foundation.

đi đến điểm khám phẫu thuật. Vì thấy thương lắm. Mình có con rồi càng thấm hơn. Mình cũng

là nhóm mổ cườm mắt miễn phí cho người già

biết trong nghề có rất nhiều anh chị hay làm việc

của các bác sĩ thiện nguyện viên người Úc về tại

thiện giúp nhiều lắm nhưng họ không nói ra.

Bảo Lộc, Lâm Đồng. Đó là một nhân duyên vô

Điều đó làm mình cực kỳ tôn trọng và cũng muốn

cùng lạ khi mình lang thang trên Facebook thì

học hỏi theo. Mình chỉ lưu lại những khoảnh khắc

có một bạn nam cần 3 tình nguyện viên để phụ

đó trên trang cá nhân để đánh dấu “chặng đường

lo ăn uống, bê đồ, ghi danh, hướng dẫn bệnh

tuổi trẻ” của mình đã đi qua như thế nào thì chắc

nhân... trong chương trình đó. Mình đã đăng

không gọi là khoe đâu ha. (Cười)

ký tham gia luôn chẳng suy nghĩ gì và rủ thêm

* Động lực nào thúc đẩy chị tham gia các hoạt

hai người em gái nữa. Bọn mình đi xe máy từ Sài

động xã hội nhiều như vậy, đặc biệt là sau khi

Gòn lên Lâm Đồng để phụ giúp. Kết thúc 4 ngày

sinh con?

tham gia, mình cảm thấy rất vui trong lòng vì

- Thực ra trước khi có con mình đã có dịp tham

mình được góp phần nhỏ trong việc giúp đỡ này.

gia vào nhiều nơi khác nhau nhưng nổi bật nhất

THẾ GIỚI NGÔI SAO tốt rồi đúng không? * Trải qua nhiều dự án như vậy chắc hẳn sẽ đọng lại nhiều kỷ niệm, vậy câu chuyện nào khiến chị nhớ nhất trong quá trình mang lại nụ cười cho trẻ em Việt? - Có nhiều kỉ niệm khó làm mình quên được. Năm ngoái là câu chuyện dài của bé Siu H’le - Pleiku. Em đã 9 tuổi nhưng Diễn viên Lê Bê La hiện hạnh phúc cùng con trai 3 tuổi.

không thể. Ví như giúp ai đó Lần đó mình có quen thân

vài chục triệu hay vài trăm

với một anh trong hội. Về sau

triệu là mình không có rồi đó.

này chính anh đã dẫn mình

Mà mình thì rất ngại xin hay

vào gia nhập Project Vietnam

kêu gọi nên mình nghiệm ra

Foundation và giúp mình ghi

là: mỗi người sinh ra đều có

danh trong việc phẫu thuật sứt

những sứ mệnh riêng. Và mỗi

môi hở hàm ếch của trẻ em Việt

người sẽ gắn kết với một nhân

Nam. Đó thực sự là một vinh dự

duyên khác nhau để thực hiện

đối với mình. Và mình cảm thấy

sứ mệnh đó. Người không có

rất may mắn khi có được nhân

của sẽ bỏ công. Và lại có người

duyên rất tốt đẹp này!

rất có duyên làm người khác

Về động lực thì rõ ràng thấy

tin tưởng nên chuyện kêu gọi

người khác khổ là mình chịu

trở nên dễ dàng. Nhưng dù là

không được rồi nhưng khả năng

nhân duyên gì đi nữa cũng đều

của mình có giới hạn và dang

xuất phát từ tấm lòng chân thật

tay ôm lấy tất cả là điều mình

muốn giúp người. Vậy thì quá

chỉ nặng có 12 ký, em bị hở hàm ếch nặng và vì ống thở quá hẹp cho nên em đã bị từ chối tiếp nhận điều trị 6 lần. Một chị bác sĩ trong nhóm đã về tận Pleiku trước để khám và quyết định đưa em xuống Sài Gòn làm phẫu thuật luôn. Bản thân mình cũng chưa biết kết quả sẽ ra sao nhưng vẫn quyết tâm thực hiện. Ca mổ của em được tiến hành vào ngày cuối cùng của dự án, kéo dài 5 giờ đồng hồ. Các bác sĩ và y tá đã phải tính toán để thẩm mỹ cho em. Bây giờ nói thì nghe nhẹ vậy nhưng thực sự vào lúc đó, ngay cả những bác sĩ giỏi cũng phải trầm tư trong một khoảng thời gian mới cầm dụng cụ được.

THẾ GIỚI NGÔI SAO Khi cuộc phẫu thuật của em đã

mình mình sẽ ra sao? Mình đã

thành công, cả nhóm như được

tự hỏi câu hỏi này rất nhiều lần.

tiếp thêm sức mạnh vì đã hoàn

Thực sự mà nói cha mẹ không

thành được ca khó nhằn này.

thể theo bảo vệ con cái suốt đời

Nhưng quan trọng nhất vẫn là

được. Chúng ta trông mong rất

góp phần thay đổi cuộc đời em,

nhiều vào cán cân công lý và

em không còn bị xa lánh hay

người làm luật. Mình chỉ mong

dè bỉu và những bữa cơm ăn đã

pháp luật nghiêm minh và hãy

không còn vương vãi trên sàn

xử phạt nặng thật nặng để làm

nhà. Đó là điều hạnh phúc đối

gương cho những kẻ xấu có máu

với cả nhóm.

không đàng hoàng, khi nhìn thấy

Đau lòng khi nhắc về nạn ấu

hình phạt mà chùn tay trước khi

dâm

muốn làm gì bất chính.

* Hiện nay, nạn Ấu dâm trở

* Chị có lời khuyên gì cho các bậc

thành một vấn nạn nhức nhối

phụ huynh không và hãy chia sẻ

của xã hội, đặc biệt các hình

với mọi người cách chị nuôi dạy

thức xử phạt còn chưa thích

con mình để tránh khỏi những

đáng, dấy lên nhiều tranh cãi

đối tượng xấu đó?

của dư luận. Là người mẹ có

- Ngày xưa ông bà nói “có con

con nhỏ, chị suy nghĩ gì về việc

gái như bom nổ chậm”. Nhưng

này?

thời nay kể cả là con trai hay con

- Thực sự mình rất đau lòng và

gái thì mức độ gặp nạn với người

khó chịu khi nhìn thấy những

xấu là như nhau. Khi có con nhỏ

hình ảnh đó. Nói thật là mình

tuyệt đối không được để rời khỏi

có nổi giận đấy. Trẻ em và phụ

tầm mắt của mình. Đặc biệt là

nữ là người cần được thương

tránh các nơi như hầm giữ xe

yêu và che chở. Không phải

hoặc trong thang máy. Nên cho

con mình mà mình đã đau và

con học võ và dạy một số kĩ năng

tức giận như thế rồi thì nếu con

để đối phó với người lạ.

“

Ngày xưa ông bà nói “có con gái như bom nổ chậm”. Nhưng thời nay kể cả là con trai hay con gái thì mức độ gặp nạn với người xấu là như nhau. 29

THẾ GIỚI NGÔI SAO

Về Project Vietnam Foundation Project Vietnam Foundation có nguồn gốc từ Chương trình Hỗ trợ Y tế Quốc tế của Học viện Nhi khoa Hoa Kỳ (AAP), bắt đầu cung cấp hỗ trợ cho Việt Nam vào năm 1996. Project Vietnam Foundation được thành lập vào tháng 8 năm 2007 với tư cách là một tổ chức * Chị có thể chia sẻ các hoạch

đang trên đà đi xuống. Diễn viên

định trong thời gian tới để nối

thì rất nhiều nên không thể giúp

tiếp con đường phim ảnh cũng

cho anh chị em chúng mình thỏa

như các chương trình thiện

cơn làm nghệ thuật. Và cũng có

nguyện của mình?

nhiều anh chị đã rẽ ngang. Đó

Mình thường tham gia các dự

thực sự là điều đáng buồn. Mình

án thiện nguyện định kỳ một

chỉ mong sẽ có nhiều kịch bản

lần mỗi năm. Trong thời gian

hay nhiều nhà sản xuất chịu chơi

tới, mình dự định sẽ tham dự

chịu chi vì nghệ thuật.... Thì lúc

một số đêm Gala gây quỹ cho

đó mới làm phim truyền hình

các chương trình mổ tiếp theo.

sống lại. Chỉ mong như thế!

Còn về con đường hoạt động nghệ thuật thì theo mình thấy hiện nay phim truyền hình

phi lợi nhuận. Các dự án tập trung vào phục vụ các dân tộc thiểu số và gia đình nghèo ở một số vùng nông thôn xa xôi nhất. Tổ chức mang đến dịch vụ chăm sóc sức khỏe cho người nghèo thông qua phẫu thuật chỉnh sửa cho trẻ em bị dị tật bàn tay bẩm sinh và dị tật mắt. Khám và điều trị y tế cho các làng và trường học, đào tạo cho nhân viên y tế ở tất cả các cấp của hệ thống y tế.

ÂM NHẠC CHUYÊN MỤC LÁ THƯ ÂM NHẠC

3 Tình yêu cho phép những ca khúc ra đời. Nỗi đau và niềm hân hoan làm thành bào thai sinh nở ra âm nhạc. - Cố nhạc sĩ Trịnh Công Sơn -

LÁ THƯ ÂM NHẠC

C 34

LÁ THƯ ÂM NHẠC

HƯỚNG ĐI MỚI CỦA

NHẠC TRỊNH

Bài viết: Quỳnh Giang Ảnh: Tư liệu

Có những người trẻ vẫn lấy chất liệu, ý tưởng, những bài ca của ông, tiếp tục phát triển chúng, và cho ra đời những tác phẩm mới, vừa quen vừa lạ. Quen vì vẫn nhận ra được cái chất của Trịnh Công Sơn trong từng câu hát, nhưng lạ là giọng hát, nhịp điệu, dòng nhạc đã được đổi

Cố nhạc sĩ Trịnh Công Sơn

mới. Hoàng Trang, một cô sinh viên xuất thân từ

từ lâu đã trở thành một tượng

trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, có

đài bất hủ trong lòng những

niềm đam mê với nhạc Trịnh từ khi còn rất nhỏ.

người yêu âm nhạc xưa và nay. Từ lời hát cho đến giai điệu,

Khi đoạn clip hát bài Ta thấy gì đêm nay được

những tác phẩm của ông khiến

truyền đi rộng rãi, cô trở nên nổi tiếng và được

cho mọi người không khỏi suy

xem như là “truyền nhân của Khánh Ly”. Sau đó

ngẫm. Vì thể loại khá kén người nghe, cộng thêm thời đại phát triển và sự du nhập của nhiều

cô có dịp được gặp gỡ bà Trịnh Vĩnh Trinh, em gái của cố nhạc sĩ Trịnh Công Sơn, và Hoàng

loại nhạc khác, có ý kiến cho

Trang cho rằng mình may mắn vì đã được bà

rằng nhạc Trịnh đã “lỗi thời”.

giảng dạy, truyền đạt những kinh nghiệm để cô

Nhưng thật sự có phải như thế?

có thể hát nhạc Trịnh một cách đúng tinh thần nhất. Có thể nói, Hoàng Trang đã giúp cho nhạc Trịnh tiếp cận được với đông đảo thế hệ trẻ, bằng giọng hát đặc biệt của mình.

LÁ THƯ ÂM NHẠC

Cuối năm 2018, nghệ sĩ Hà Lê ra mắt MV

nhạc của cố nhạc sĩ đến với đông đảo thính giả

Diễm xưa với ca khúc cùng tên của cố nhạc sĩ

hơn, đặc biệt với những người không biết tiếng

Trịnh Công Sơn. Bài hát được phối lại mang màu

Việt, vẫn có thể lắng nghe và cảm nhận được bài

sắc R&B, kết hợp nhiều nhạc cụ hiện đại. Khi vừa

hát. Tuy có nhiều ý kiến phản đối, nhưng phần

ra mắt, ca khúc đã nhận phải nhiều phản ứng trái

đông người nghe vẫn nhận thấy được thành ý

chiều. Mọi người cho rằng nhạc Trịnh là phải sâu

của hai ca sĩ trẻ qua từng câu chữ được dịch lại

lắng, không nên phối với thể loại nhạc R&B làm

chính xác nhất có thể.

mất đi vẻ trầm mặc, ưu tư vốn có. Nhưng cũng

Có thể thấy nhạc Trịnh vẫn là một nguồn

có nhiều người đồng tình, cho rằng Hà Lê đã

cảm hứng vô tận cho các thế hệ yêu âm nhạc sau

“thay áo mới” cho bài hát này, giúp giai điệu bắt

này. Những nhạc sĩ, ca sĩ trẻ có nhiều ý tưởng

tai hơn, dễ nghe và phù hợp với người trẻ trong

đột phá mới lạ, áp dụng vào những tình khúc

thời hiện đại. Chưa xét đến tính đúng sai của các

nhuốm màu thời gian, mang theo nỗi niềm tâm

luồng tranh cãi, nhưng phải công nhận một điều,

tư, như một cách làm mới lại những gì đã cũ, và

bản phối của Hà Lê làm ca khúc như sống lại, với

lan tỏa đến nhiều người nghe hơn nữa.

màu sắc vui tươi hơn, mới mẻ hơn. Gần đây nhất, vào tháng 4/2021, Thịnh Suy và Minh - hai ca sĩ trẻ gắn liền với dòng nhạc indie, ra mắt bản tiếng Anh ca khúc Còn tuổi nào cho em nhằm gửi lời tri ân đến cố nhạc sĩ Trịnh Công Sơn. Điểm độc đáo của ca khúc là lời hai được viết lại bằng tiếng Anh, Thịnh Suy mong muốn đưa âm

Nhạc Trịnh vẫn là một nguồn cảm hứng vô tận cho các thế hệ yêu âm nhạc sau này.

LÁ THƯ ÂM NHẠC

MÀN “PHỐI NGẪU”

GIỮA VĂN HỌC - VĂN HOÁ VÀ NHẠC TRẺ VIỆT NAM

LÁ THƯ ÂM NHẠC

Thời gian gần đây, hàng loạt MV (Music Video) của những nghệ sĩ trẻ ra đời với đa dạng ý tưởng, chất liệu, cốt truyện từ nét văn hoá Việt Nam lâu đời hay những câu chuyện văn học nước nhà.

Bài viết: Thiên Trúc Ảnh: Tư liệu

ó thể nói, mang chất liệu của văn học

nhìn thấy những MV lấy chất liệu từ văn hoá

- văn hoá vào sản phẩm âm nhạc vốn

nghệ thuật hay các tác phẩm văn học nước nhà

không phải chuyện quá mới đối với những người

được khéo léo cài cắm đan xen. Sự đổ bộ của

làm nghệ thuật. Ví như ở Trung Quốc, nhạc trẻ

Hoàng Thuỳ Linh với album Hoàng cùng những

được biến tấu từ những nhạc cụ dân tộc, hay ở

MV mang đậm chất Việt như Để Mị nói cho mà

Hàn Quốc, họ cách tân Hanbok để mang lên sân

nghe, Tứ phủ, Bánh trôi nước, Kẻ cắp gặp bà già,

khấu quốc tế. Thế nhưng, ở Việt Nam, xu hướng

Duyên âm... hay Hoà Minzy với Không thể cùng

này lại không quá phổ biến. Phần lớn xuất phát từ

nhau suốt kiếp; Đức Phúc với Hết thương cạn

thói quen làm nhạc “mì ăn liền” đã hình thành từ

nhớ... Tất cả đã cùng nhau tạo nên một màn

lâu trong tư duy nghệ thuật của người làm nhạc

“phối ngẫu” khiến bất cứ ai cũng mong chờ.

trẻ Việt. Phải đợi đến 5 năm trở lại đây, khán giả mới

LÁ THƯ ÂM NHẠC

SỰ “LÊN NGÔI” CỦA CHẤT LIỆU DÂN GIAN TRONG MV NHẠC TRẺ VIỆT

Chi Pu hóa thân thành nhân vật Cám trong MV “Anh ơi ở lại”

LÁ THƯ ÂM NHẠC Nhắc đến sự kết hợp giữa văn học -

Ngưu Lang - Chức Nữ, khoảnh khắc

văn hoá với âm nhạc giới trẻ không thể

hội ngộ giữa Thuý Kiều - Kim Trọng

không kể tên nữ ca sĩ Hoàng Thuỳ Linh

cũng như sự oai phong uy nghi của

với album Hoàng - ra mắt vào năm 2019

Mẫu Thượng Ngàn.

đã tạo ra làn sóng mới trong cộng đồng

Hoà Minzy cũng từng khiến khán

người nghe nhạc Việt. Album Hoàng

giả xôn xao bàn luận với MV Không

bao gồm 9 ca khúc được sản xuất theo

thể cùng nhau suốt kiếp tái hiện câu

thể loại nhạc hiện đại pha lẫn chất liệu

chuyện tình yêu đẫm nước mắt của

dân gian. Cách làm nhạc “bình cũ rượu

Hoàng hậu Nam Phương và Vua Bảo

mới” này đã giúp Hoàng Thuỳ Linh và

Đại. Sau khi MV được trình chiếu, một

DTAP - nhà sản xuất chính của album

thời gian dài mọi người đều chia sẻ

nhận được 4 giải thưởng Cống hiến, nhà

bức thư của Nam Phương Hoàng Hậu

sản xuất của năm và ca sĩ của năm.

gửi cho Lý Lệ Hà - người tình của Cựu

Nếu như ở Bánh trôi nước, Hoàng

hoàng Bảo Đại. Mặc dù phần nhạc

Thuỳ Linh chỉ mới vén ra tấm màn

điệu vẫn không có gì khác biệt so với

về bức tranh dân gian trong âm nhạc

những bản ballad mang đậm phong

Việt thì đến với Tứ phủ, Để Mị nói cho

cách của nhạc sĩ Mr. Siro nhưng

mà nghe, Duyên âm, khán giả lần nữa

phần nhìn của MV đã giúp cho tên

choáng ngợp bởi sự phối hợp hài hoà

tuổi Hòa Minzy giữ trị trí Top 1 thịnh

giữa một cái rất hiện đại và một cái rất

hành trên Youtube Việt Nam chỉ sau 3

cổ xưa. Những nhân vật trong văn học

ngày ra mắt. Hay như Chi Pu ra mắt

Việt Nam như Chí Phèo - Thị Nở (trong

2 sản phẩm liền kề là Anh ơi ở lại kể

Chí Phèo), Lão Hạc (trong Lão Hạc), Mị -

câu chuyện cổ tích Tấm Cám dưới một

A Phủ (trong Vợ chồng A Phủ)... lần lượt

góc nhìn hoàn toàn mới - góc nhìn

hiện ra dưới góc nhìn của người hiện

của nàng Cám si tình, quyết liệt trong

đại.

tình yêu. Và không lâu sau là Cung đàn Đến với Kẻ cắp gặp bà già, người

xem bị ấn tượng hoàn toàn bởi bàn cờ

vỡ đôi mang cả nét văn hoá nghệ thuật cải lương của con người Nam bộ.

Gánh dựa trên bối cảnh tranh Hàng Trống. Ngoài ra còn có chuyện tình

LÁ THƯ ÂM NHẠC Công thức “bình cũ rượu mới” tạo nên thành công Quay trở lại câu hỏi vì sao chỉ đến hiện tại, sự vận dụng chất liệu văn hoá dân gian vào âm nhạc của giới trẻ mới thật sự “bùng nổ”. Một tư duy làm nghệ thuật xưa xũ cùng với sự “đồng hoá” khi nhìn thấy lợi ích trước mắt từ những sản phẩm “mì ăn liền” đã khiến nền nhạc trẻ Việt Nam già nua so với sự phát triển của bạn bè quốc tế. Lịch sử Việt Nam, kho tàng ca dao tục ngữ, những tác phẩm văn học nhân văn, những nét đẹp văn hoá tâm linh muôn đời... chính là chất liệu và nguồn cảm hứng bất tận cho những “cái đầu” làm nghệ thuật thời đại mới. Người làm nghệ thuật không chỉ đơn thuần là tạo ra một tác phẩm thành công mà còn phải truyền tải được một cái gì đó đủ ấn tượng và sâu sắc đến khán giả - đó chính là tình yêu văn hoá nước nhà. Tuy nhiên không phải cứ tìm về xưa cũ thì đều được tung hô. Làm sao để văn hoá cổ truyền “sống” và dung hòa trong một tác phẩm hiện đại mới là bài toán khó nhất đối với người làm nghề. Theo nhạc sĩ Hồ Hoài Anh từng chia sẻ: “Ca khúc thành công khi có nội dung đương đại nhưng giai điệu mang âm hưởng dân gian, hoặc đẩy tiết tấu hiện đại, đang thịnh hành như R&B, Hòa Minzy hóa thân thành hoàng hậu Nam Phương trong MV Không thể cùng nhau suốt kiếp.

pop, rock sôi nổi vào những đề tài lịch sử...”

LÁ THƯ ÂM NHẠC Tất nhiên là tiền đề thành công của những tác phẩm kể trên không chỉ dừng lại ở một “cuộc chơi ngắn” mà hơn ai hết, những người trẻ làm nghệ thuật muốn đánh một “trận chiến” trường kỳ. Thành tích của những tác phẩm mở đầu như một tràng pháo tay cổ vũ những bước đi tiếp theo để hướng âm nhạc của người trẻ theo con đường nhân văn, chân - thiện - mỹ hơn. Hơn hết,

Và xa hơn nữa chính là mang những giá trị rất “Việt” đó vươn ra khỏi đại dương bao la, giới thiệu đến bạn bè khắp năm châu.

giá trị của nghệ thuật chân chính không gì hơn là góp phần phát triển văn hoá nước nhà, để lịch

sử dân tộc sống mãi trong lòng người trẻ và để những nét đẹp tinh thần trở thành đức tin nơi những trái tim đỏ hỏn của bao thế hệ người Việt Nam. Và xa hơn nữa chính là mang những giá trị rất “Việt” đó vươn ra khỏi đại dương bao la, giới thiệu đến bạn bè khắp năm châu. Chi Pu đóng vai cô Đào cải lương trong MV Cung Đàn Vỡ Đôi.

DU LỊCH CHUYÊN MỤC KHÁM PHÁ DU LỊCH

Mọi chuyến phiêu lưu đều đáng giá. Adventures are worthwhile. - Nhà văn Hy Lạp Aesop -

KHÁM PHÁ DU LỊCH

Nghề truyền thống Phú Quốc:

“MẶN NỒNG” TINH HOA VIỆT

ước mắm Phú Quốc - “quốc hồn quốc

túy” gia vị Việt Từ xa xưa, nước mắm đã được xem là giá trị cốt lõi làm nên những món ăn tinh thần không thể thiếu trong ẩm Bài viết: Mỹ Khanh Ảnh: Tư liệu

thực Việt. Nhờ khí hậu nhiệt

Bên cạnh lợi thế tài nguyên

năm cùng các loài sinh vật

du lịch vô giá, Phú Quốc

phù du biển đa dạng, Phú

còn nổi tiếng với những

Quốc có được nguồn cá cơm

nghề và làng nghề truyền

dồi dào. Khai thác thế mạnh

thống, góp phần hỗ trợ phát

sẵn có của địa phương, làng

triển kinh tế huyện đảo,

nghề nước mắm ở Phú Quốc

củng cố đời sống người dân

đã hình thành và phát triển

nơi đây.

từ 200 năm trước. Nước

đới gió mùa nóng ẩm quanh

mắm Phú Quốc thường có màu cánh gián đậm đặc trưng, trong và có mùi thơm nhẹ với đủ vị mặn, ngọt, béo hòa quyện.

KHÁM PHÁ DU LỊCH Một trong những yếu tố tạo nên sự đặc biệt của nước

rất dài, 9 - 12 tháng nhưng lại làm cho chượp chín dần.

mắm Phú Quốc là phương

Thay vì ngâm cá trong

pháp ướp muối cá ngay sau

chum, lu theo cách phổ biến

khi đánh bắt theo tỷ lệ 3:1 (3

ở miền Trung, người dân nơi

lớp cá với 1 lớp muối). Theo

đây ủ cá bằng thùng gỗ bời

Nước mắm cá cơm là một trong những đặc sản của Phú Quốc. đó cách trộn cá tươi trực

lời trong rừng nguyên sinh

tiếp giúp thịt cá không bị

Phú Quốc - có thể sử dụng

phân hủy, nước mắm sẽ có

suốt thời gian dài không sợ bị

hàm lượng đạm cao hơn và

hỏng và cho nhiệt độ ổn định.

không gây mùi hôi. Cá cơm

Nhưng do ngày nay gỗ bời lời

Phú Quốc thường được ướp

khó tìm nên có thể thay bằng

bằng muối biển Vũng Tàu. Vì

gỗ vên vên hoặc gỗ trai. Chỉ

chỉ có muối ở đây mới chứa

có sản xuất tại hòn đảo này,

hàm lượng tạp chất thấp,

mới cho ra loại nước mắm

khi ướp không gây vị chát,

ngon như thế, dù cùng loại cá

các chất cặn sẽ được lắng

cơm, nguồn nước, tay nghề

xuống đáy thùng. Đặc điểm

đó nhưng khi mang vào đất

này giúp cho nước mắm

liền hoặc vùng biển khác sản

Phú Quốc thơm ngon hơn

xuất, chất lượng vẫn kém xa.

so với vùng khác. Cá đã ướp

Vào năm 2012, nước mắm

muối hay còn gọi là chượp

Phú Quốc trở thành sản phẩm

sẽ được đưa về nhà thùng

đầu tiên của ASEAN được

và ủ trong thùng gỗ lớn với

chính thức bảo hộ tên gọi xuất

quy trình gài nén yếm khí,

xứ tại 28 nước thành viên Liên

không khuấy đảo, đánh nát

minh châu Âu. Đây được xem

cá hay dùng phương pháp

như là một lợi thế, góp phần

thủy phân để đẩy nhanh quá

hỗ trợ ẩm thực truyền thống

trình. Cách làm này tuy phải

Việt Nam trên con đường

kiên nhẫn đợi một thời gian

chinh phục “khẩu vị” thế giới.

KHÁM PHÁ DU LỊCH

“

Rượu khi uống có vị ngọt thanh pha lẫn vị chát, tốt cho tiêu hóa, trị được các chứng đau lưng nhức mỏi

Rượu sim Phú Quốc - Chút

chín có màu tím đen. Rượu

men nồng níu chân lữ khách

sim được sản xuất truyền

Nếu như Đà Lạt và Ninh

thống lên men tự nhiên từ

Thuận nổi tiếng với đặc sản

hồng sim rừng và đường

rượu dâu, rượu nho thì “đảo

cát, có thể pha thêm rượu

ngọc” Phú Quốc thu hút

để tăng nồng độ. Rượu khi

khách du lịch trong và ngoài

uống có vị ngọt thanh pha

nước bởi một loại rượu rất

lẫn vị chát, tốt cho tiêu hóa,

đặc biệt - rượu sim. Ở Đồng

trị được các chứng đau lưng,

Bằng Sông Cửu Long, chỉ duy

nhức mỏi ở người lớn tuổi.

nhất Phú Quốc là có cây sim.

Nói đến rượu sim Phú

Rừng sim Phú Quốc trước đây

Quốc không thể không nói

nhiều vô kể, nhất là ở các khu

đến ông Mạc Văn Nghiêm

rừng phòng hộ Hàm Ninh,

- người đầu tiên chế biến

Dương Tơ, Cửa Cạn… Sim

thành công loại đặc sản này

rừng xứ đảo có 2 loại, đó là

và đưa thương hiệu rượu sim

hồng sim và tiểu sim, trái khi

Bảy Gáo ra kinh doanh.

Rượu sim được sản xuất từ hồng sim rừng.

KHÁM PHÁ DU LỊCH

Chú Hà (53 tuổi) - con trai cả của ông Bảy Gáo chia sẻ: “Ngày xưa, khu vực sân bay Phú Quốc vốn là một đồng sim rộng lớn. Khi chưa biết làm rượu, người ta chỉ đong sim thành lon bán ăn chơi. Cha của tôi trước đi kháng chiến, lên vùng dân tộc Tây Nguyên thấy người ta làm cái này uống trị đau nhức xương khớp nên mới học theo. Vào tiệc đám cưới, ông lấy rượu sim đãi khách, mọi

Chú Hà chia sẻ về quá trình kinh doanh rượu sim Bảy Gáo.

người ai cũng khen ngon

bán, năm 1997 làm du lịch

ít. Bên Mã Lai cũng muốn

và hỏi mua, từ đó bắt đầu

tới bây giờ. Nhưng mà ở đây

hợp tác nhưng mình cung

kinh doanh”. Một thời gian

mình làm từ tâm, rượu nhà

cấp không đủ nên từ chối”.

sau, huyện thấy kinh doanh

mình uống thì ai cũng biết.

Rượu sim trở thành đặc sản

rượu sim có hiệu quả nên

Rượu sim chia thành nhiều

của đảo không chỉ mang lại

khuyến khích gia đình ông

loại 14 độ, 29 độ, vang sim,

nguồn thu nhập đáng kể cho

làm để phục vụ du lịch cũng

mật sim. Ngoài ra còn có

nhiều hộ kinh doanh mà còn

như quảng bá sản phẩm từ

mứt và kẹo sim không có

giải quyết được nhiều lao

sim đầu tiên của Phú Quốc.

chất bảo quản. Sim có mùa

động nhàn rỗi ở Phú Quốc từ

Chính quyền địa phương hỗ

nhưng một mùa có thể thu

việc thu hái sim chín. Riêng

trợ cho 20 héc-ta sử dụng

mua cỡ chừng 70, 80 tấn

cơ sở rượu sim Bảy Gáo đã ký

trong 50 năm để sản xuất.

dự trữ lại để đủ nguyên

hợp đồng mua sim với hơn

Cô Nga (52 tuổi) - con dâu

liệu cho cả năm. Tuy vậy,

300 gia đình và một số đầu

lớn của ông Bảy cho biết:

mặt hàng bên mình chưa

mối thu gom khác cũng thu

“Nhà mình làm rượu sim 30

xuất khẩu ra nước ngoài,

hút hơn 500 lao động.

năm rồi, năm 1992 bắt đầu

một phần do số lượng còn

KHÁM PHÁ DU LỊCH Tiêu Phú Quốc - “Hạt ngọc đen” nơi huyện đảo Bên cạnh nước mắm, rượu sim và hàng trăm loại hải sản trù phú, tiêu cũng được xem như một đặc sản không thể không nhắc đến tại Phú Quốc. Tiêu Phú Quốc nổi tiếng với 4 loại: tiêu xanh, tiêu đỏ (hồng tiêu), tiêu sọ và tiêu cội. Điều đặc biệt của tiêu Phú Quốc so với những địa phương khác chính là chỉ bón phân hữu cơ, không dùng phân hóa học. Xác mắm cá cơm ủ với đất đỏ khoảng từ 6 đến 8 tháng ở ngoài trời để nhả bớt độ mặn rồi dùng bón gốc tiêu. Trong quá trình trồng tiêu, người dân cũng thường xuyên bổ sung những loại đất mới ở xung quanh vườn để cung cấp dinh dưỡng cho cây. Trong 2 năm đầu tiên, người nông dân sẽ cắt bỏ những lứa hoa đầu để cây đủ sức phát triển, đến năm thứ 3, hoa mới được giữ lại cho kết trái và thu hoạch.

Tiêu ở đây chỉ được bán trên đảo, không xuất khẩu vì hiện tại hầu hết những khu đất lớn đều đang được quy hoạch, chỉ những hộ dân làm nghề trồng tiêu từ 3 - 4 đời còn duy trì cơ nghiệp ông cha để lại. Chị Thúy - nhân viên cơ sở sản xuất tiêu Huỳnh Thy chia sẻ: “Bình thường ở Phú Quốc người ta chỉ chọn những giống cây cổ thụ, lấy từ những loại cây rừng như ổi rừng, kiềng kiềng, săn đá… để làm nọc vì khi trời nắng gắt, dây tiêu sẽ bám vào cây cổ thụ để sống. Còn những chỗ khác người ta thường trồng bằng cọc bê tông, khi trời nóng, rễ tiêu héo, không bám chặt vào trụ khiến chất lượng của tiêu giảm, hạt tiêu cũng bị nhỏ đi. Để trồng tiêu đạt năng suất tốt, nhà vườn thường không cho khách du lịch vào tham quan vì phải giữ đất đỏ tơi xốp. Nếu cho khách vào thì tiêu sẽ chậm lớn”.

KHÁM PHÁ DU LỊCH

Tiêu Phú Quốc nổi tiếng với bốn loại tiêu xanh, tiêu đỏ, tiêu sọ và tiêu cội.

KHÁM PHÁ DU LỊCH Phú Quốc đang ngày càng phát triển nhờ việc lồng ghép du lịch với hoạt động kinh tế truyền thống.

Khoảng 3 - 4 năm trở lại

làng nghề truyền thống tại

đầu tư nước ngoài, tạo tiền

đây, tiêu rơi vào tình trạng

Phú Quốc chính là một trong

đề cho xuất khẩu sản phẩm

rớt giá mạnh. Nông dân trồng

những giá trị cốt lõi của nét

bản địa mà còn thúc đẩy quá

tiêu không có lãi, thậm chí là

đẹp văn hóa nơi đây, góp

trình chuyển dịch cơ cấu kinh

thua lỗ nặng. Vì thời điểm

phần lưu giữ tinh hoa dân

tế nông nghiệp tại Phú Quốc,

hiện tại, đất đai ở Phú Quốc

tộc và tạo nên sự độc đáo

nâng cao năng lực sản xuất và

đang sốt giá, nhiều gia đình

của địa phương. Bên cạnh

xây dựng giá trị thương hiệu

bỏ nghề trồng tiêu, giảm

đó, những ngành nghề này

bằng bản sắc dân tộc vốn có.

diện tích vườn, chuyển sang

còn tạo việc làm cho hàng

Tuy vẫn còn gặp nhiều thách

ngành nghề kinh doanh khác

ngàn người lao động, nâng

thức trên con đường hội nhập

có lợi hơn như kinh doanh

cao thu nhập và mức sống

quốc tế, song nhờ có sự quan

nhà nghỉ và dịch vụ du lịch…

của người dân. Việc lồng

tâm và hỗ trợ của chính quyền

Nghề truyền thống này ở

ghép khéo léo giữa mô hình

địa phương, vẻ đẹp tài nguyên

“đảo ngọc” đang đứng trước

du lịch với hoạt động kinh tế

tự nhiên và nhân văn của Phú

nguy cơ bị mai một.

truyền thống không những

Quốc ngày càng được quảng

thu hút được đông đảo vốn

bá rộng rãi trên toàn thế giới.

Có thể nói, các nghề và

m KHÁM PHÁ DU LỊCH

ỘT ĐỜI HƯƠNG BIỂN Ảnh: Phương Nguyễn Lời bình: Mỹ Khanh

ào một ngày đầu tháng 4,

bìa Rừng Sác, mùi muối biển nhè

chúng tôi rời chốn thị thành

nhẹ xộc vào mũi làm chúng tôi nhận

huyên náo để đến thị trấn Cần Thạnh,

ra mình đã đến thị trấn. Từ xưa, nghề

huyện Cần Giờ sau khoảng 2 tiếng di

đánh bắt cá đã gắn bó và nuôi sống

chuyển bằng xe gắn máy. Trong màn

biết bao con người nơi huyện đảo

mưa lất phất, đi hết cung đường dọc

này.

Bến tàu thị trấn Cần Thạnh tấp nập tàu thuyền buôn bán.

KHÁM PHÁ DU LỊCH

Nghề này không yêu cầu kỹ thuật cao, “dụng cụ” lao động chính là bàn tay con người. Nhưng nó góp phần tăng thu nhập cho nhiều hộ gia đình, từ ngư dân trực tiếp đánh bắt hải sản đến chủ xưởng chế biến, từ người làm công đến đơn vị thu mua. Tất cả tạo nên một dây chuyền gia công để đưa cá đến với người tiêu dùng trong và ngoài nước, góp phần giải quyết lao động cũng như nguồn hải sản. Nhọc nhằn là thế, bao năm đội nắng bám nghề, âu cũng vì kế sinh nhai và lưu giữ cái nghề truyền thống mà ông cha để lại. Gió biển khô rát, mặn chát cùng mùi cá khô như hòa quyện càng làm tăng thêm cái oi nồng trong không khí.

KHÁM PHÁ DU LỊCH 3 đời chài lưới, 1 cái tình “Cứ sáng sớm 3 giờ là mình đi làm, 1 giờ chiều ghe vô cho kịp ướp muối” chú Ba Đực, một ngư dân lâu năm tại đây nhiệt tình chia sẻ với chúng tôi về công việc của mình. Chú Ba Đực thành thạo tháo tấm lưới, rồi cuộn lại sao cho thật gọn gàng để phục vụ chuyến ra khơi ngày mai. Đôi bàn tay chú thô kệch, sạm màu nắng gió theo năm tháng, nhanh nhẹn kéo những chiếc phao nhỏ ra khỏi mắt lưới. Tấm lưng chú đã ướt đẫm mồ hôi tự bao giờ. Cái nghề chài lưới đã đi theo nhà chú ba đời. Từ hồi ông nội đến đời của cha rồi tới chú đều làm ở vùng biển Cần Thạnh này. Ngày còn trẻ đã theo cha ra khơi nên quen dần với cái nghề lênh đênh giữa biển, đến nay chú đã bước qua tuổi 65. Nhưng có lẽ, gắn bó với cái nghiệp ghe xuồng đến đây thôi, 5 người con của chú đều đi làm thợ hồ, không muốn nối nghiệp ông cha nữa.

Nghề chài lưới gắn liền với ba đời nhà chú Ba Đực

KHÁM PHÁ DU LỊCH

Cái nghiệp đánh bắt ra khơi này cũng không hẳn là không đủ ăn, nhưng bấp bênh thì đủ bề. “Bữa nay bán 5 - 3 triệu, mai không có đồng nào cũng không chừng. Nay 5 - 7 chục kí, mai không có con nào cũng không chừng”.

KHÁM PHÁ DU LỊCH

Kinh nghiệm từ bao đời là vậy nhưng chú cũng không phủ nhận cái rủi ro, nguy hiểm của nghề này. “Đi biển mà ỷ y, mỏ neo nhiều khi chạy thẳng quá nó móc vô lủng giò là chết luôn con à. Ở đây có 2 người bị rồi. Mình thấp cổ bé họng, mình nói không được. Ghe lớn nó chạy trả số đâu kịp, trớn nó đi lôi mình theo luôn. Lúc đó mình không nổi lên được, quấn vậy là chìm rồi”. Chú kể mà giọng cứ đều đều, bình thản đến lạ! Có lẽ, vì đã gắn bó với cái vùng gió biển này quá lâu mà mọi thứ đều trở nên thật quen thuộc, dù cho có là hiểm nguy.

KHÁM PHÁ DU LỊCH

Cứ thế, chú Ba Đực cũng như biết bao ngư dân

Họ không mưu cầu nhiều điều, chỉ cần đủ ăn,

làng chài này cứ mãi quẩn quanh trong cái nhọc

đủ mặc, biển yên, sóng nhẹ để đều đặn ra khơi.

nhằn của nghề biển. Cả đời loay hoay ở cái vùng

Tự thuở nào, cái mùi nồng mặn của biển cả đã

mà trời và biển chỉ cách nhau một lằn ranh, mặc

thấm sâu vào máu thịt con người nơi đây, không

cho cuộc sống cứ mãi bồng bềnh, lênh đênh theo

dứt ra được. Họ sinh ra, lớn lên trong sự vỗ về

con sóng vỗ.

của đại dương rồi lại trưởng thành, ra khơi như một quy luật hiển nhiên nào đó. Là thế, cả vòng đời của họ gắn liền với biển rộng - một đời nồng mặn hương biển.

KHÁM PHÁ DU LỊCH

MỘT NGƯỜI MIỀN TÂY Bài viết và ảnh: Hoàng Khang

Miền Tây Nam Bộ là một

Trẻ ra khơi xa, già thì về gần

tàu chuẩn bị bữa trưa cho du

bờ mà… làm du lịch

khách. Ông Hoàng năm nay 51

Đi biển từ cái thời lên đôi

tuổi, làn da đen sạm vì nắng gió.

xứ chịu chơi. Dân xứ này mươi, đến nay ông Hoàng đã

“Tui làm nghề này hơn 4 năm

“rau luộc chấm kho quẹt” hơn nửa đời gắn bó với biển.

nay rồi. Hồi còn ở Rạch Giá, tui

mà cũng có máu lưu xứ Có khác thì trẻ ra khơi xa, già

đi biển đánh bắt cá từ năm 1988”

“giang hồ” trong người, sẵn thì về gần bờ mà… làm du lịch.

- ông Hoàng cho biết.

sàng bỏ ruộng vườn để ra Nhằm phục vụ nhu cầu vui chơi

Khi được hỏi tại sao từ một

đi tìm đất mới. Ông Hoàng giải trí của mọi người khi đến

ngư dân lại chuyển sang làm du

“khùng” ở huyện đảo Phú Phú Quốc, ông mở dịch vụ cho

lịch, ông nói: “Đánh bắt xa bờ

Quốc này cũng là một “dân thuê tàu và ca nô để du khách

thì cá tôm ngày càng khan hiếm,

chơi” thứ thiệt. có thể trải nghiệm câu cá, lặn

biển gần bờ thì lại ô nhiễm, hải

ngắm san hô, khám phá các

sản bắt lên rồi thì bị thương lái

đảo nhỏ.

o ép, nên tui quyết định ra Phú

Chiếc tàu thả neo gần mũi

Quốc tìm kế sinh nhai. Biết đâu

Bãi Khem với vẻ đẹp đậm nét

lại đổi đời”. Ôm giấc mơ đổi vận,

hoang sơ, ông Hoàng đốc thúc

ông Hoàng theo chân một người

những người “thủy thủ” trên

bạn ra đảo hồi năm 2007.

KHÁM PHÁ DU LỊCH Ông kể hồi ấy, Phú Quốc còn hoang sơ, đường sá chưa được

hộ cho làm ăn đến giờ” - ông

Lương những người làm thuê

Hoàng cười nói.

trên tàu của ông Hoàng chỉ rơi

quy hoạch như bây giờ. “Ngày

Từ lúc chuyển sang làm du

vào tầm 2 - 3 triệu/tháng. Nhưng

xưa tui đâu biết làm du lịch là

lịch, cuộc sống của gia đình

với tấm lòng hào sảng của một

làm cái gì. Ra đây, thấy có bằng

ông ổn định hơn nhiều. Bởi

người miền Tây cùng sự thấu

thuyền trưởng, người ra rủ tui

ngày trước, lênh đênh trên biển

hiểu nỗi cơ cực của ngư dân,

lái tàu du lịch. Tui thấy thôi kệ

hàng tháng trời nhưng chuyến

ông cho họ mang nhum, ốc, sò…

làm thử một chuyến xem sao”.

được, chuyến mất, “còn không

lên tàu để chế biến bán cho du

Những ngày đầu ra đảo, ông

đi thì chỉ có đói”. Nhiều anh

khách. Nghe ông Hoàng nói,

Hoàng chỉ là người làm thuê

em ở huyện đảo này, từ ngày

ông Kham (47 tuổi) đang ngồi

cho những chủ tàu khác. Sau

theo ông làm “thủy thủ” trên

tách vỏ chỗ sò điệp để chuẩn

hơn 9 năm ròng rã, ông dần

tàu, cũng có cuộc sống đỡ bấp

bị nướng cũng hồ hởi tiếp lời:

dần tích lũy được nhiều kinh

bênh hơn. Đoạn, ông lấy ra cho

“Phải đó, nhờ có cái nghề tay

nghiệm để tự mình làm du lịch.

tôi xem một con nhum biển,

trái này, mà mỗi ngày mấy anh

“Thời gian đầu vất vả lắm chứ,

rồi cười nói: “Nhìn con nhum

em tụi tui cũng kiếm thêm được

bị người ta cạnh tranh đủ thứ

này đen xì, gai góc vậy chứ là

chút tiền. Có khi gặp đoàn khách

chuyện, nhưng may sao tui ăn ở

miếng cơm manh áo của nhiều

đông, “trúng mánh” được cả tiền

hiền lành nên chắc ông bà phù

anh em trên tàu này đó”.

triệu”.

Ông Kham đang chuẩn bị bữa ăn cho khách du lịch trên tàu.

KHÁM PHÁ DU LỊCH Cái cực nhọc không làm cho

chơi” và khát vọng viễn dương

tàu khác là người ta cho thuê đó,

những nụ cười bớt rạng rỡ.

của mình. “Khùng cho thỏa cái

còn tui, tui muốn khách một khi

“Nhiều chủ tàu trừ cái này, trừ

chí của mình vậy mà” - ông

bước chân lên tàu rồi là phải vui

cái kia, chứ ở đây là tui bao hết”

cười khà khà.

mà không phải bận tâm gì nữa”

- ông Hoàng vui vẻ nói.

- Rồi ông đầu tư vậy, biết chừng

- ông Hoàng giải thích.

nào mới giàu? - Tôi hỏi “Dân chơi” miền Tây thứ thiệt Ông Hoàng kể ngày trước,

Ngẫm thấy cái chất của

- Giàu nghèo gì, phải vui mới

người miền Tây thiệt lạ. Dân xứ

được.

này chẳng quen chẳng biết mà

ông chỉ cho thuê ca nô dạo biển.

Ông Hoàng “khùng” cười tít

có khi tay bắt mặt mừng, xưng

Kinh doanh một thời gian thấy

mắt. Chữ “vui” đó cũng mênh

nhau chú Bảy, chú Chín nghe

loại hình này không hiệu quả,

mông trăm nghĩa. Mỗi người có

gần gũi như có “gừng muối” ruột

máy móc dễ hư mà lại nhiều rủi

một niềm vui khác nhau. Với bà

rà. Ở miệt này, cũng chẳng xa lạ

ro, ông quyết định đầu tư hơn 1

chủ tiệm tạp hóa, vui là buôn

cái chuyện đi mua tô bún kêu

tỷ để đóng tàu du lịch 3 tầng. “Ở

bán luôn tay mặc cho ly cà phê

cho thêm mấy miếng chả, mua

đây, ai cũng nói tui khùng. Đầu

đá của mình tan từ hồi nào. Vui

bó rau nói cho thêm mấy trái ớt.

tư nhiều vậy biết chừng nào mới

của chú hủ tiếu gõ là cái nồi

Vì vậy cũng đừng thắc mắc tấm

lấy lại vốn. Mà kệ, có sao đâu.

nước lèo cạn khô, của ông xe

lòng hào sảng của một người

Nhằm nhò gì ba cái lẻ tẻ”. Xứ

ôm là chưa kịp đọc tờ báo sáng

miền Tây như ông Hoàng.

miền Tây này dường như không

mà đã có cuốc chạy. Còn niềm

Ông Hoàng từng hai lần trở

ưa cho lắm những từ ngữ hoa

vui của ông Hoàng “khùng” là

về đất liền tìm kế sinh nhai mới.

mỹ, nên họ thường có những

thấy du khách… cùng vui với

Nhưng khi làm nghề khác, ông

cụm từ tự an ủi lúc thương đau:

mình. Vậy thôi.

vẫn đau đáu mộng làm du lịch.

“có sao đâu”, “nhằm nhò gì ba

Có lẽ nguồn cơn của tâm

Rồi ông Hoàng quyết tâm quay

hồn hiếu khách, phóng khoáng

ra đảo lần nữa. Quả thật không gì

“Ở Bãi Sao, chỉ có duy nhất

của ông cũng đến từ sự “chịu

có thể ngăn cản cái “máu giang

tàu của tui là có 3 tầng, bề ngang

chơi” này. Tàu ông lúc nào cũng

hồ” của di dân xứ này. “Vạn sự

6,4m, bề dài 21m, sức chứa

được trang bị sẵn một dàn loa

khởi đầu nan mà, cái gì mới nó

lên tới 150 người”. Ông Hoàng

công suất lớn để du khách

cũng khó khăn hết, huống hồ lúc

“khùng” bởi cái ý tưởng khác

được vui chơi giải trí hoàn toàn

bắt đầu, con người ta nhỏ xíu

người này, bởi cái “máu chịu

miễn phí. “Dịch vụ này ở mấy

như hạt cát, dễ nản lắm”.

cái lẻ tẻ”.

KHÁM PHÁ DU LỊCH

Ông Hoàng chủ tàu tâm sự về câu chuyện ra khơi làm du lịch của mình.

“

Giàu nghèo gì, phải vui mới được. - Ông Hoàng “khùng”

Ông kể quyết định bỏ bờ ra đảo

nhẹn chạy vào buồng lái, đôi

lập nghiệp của ông không được

tay thoăn thoắt bẻ ngang bẻ

Ngay cả khi nghe một người

vợ con ủng hộ. Nhưng với cái “sự

dọc cái bánh lái, ra dáng của

miền Tây kể chuyện đời họ, tôi

chịu chơi” sẵn có, ông bám trụ

một người thuyền trưởng thực

cũng không có cảm giác chắc

lại huyện đảo này cho kỳ được.

thụ. Ông luôn miệng ra hiệu

chắn là mình đã biết, đã hình

“Đất này nó ngộ lắm à nghen.

cho anh em kéo, thả neo thật

dung hết cái khí chất “chịu chơi”

Làm ở đây phải có ý định lâu

nhịp nhàng để cả đội phối hợp

của dân xứ này. Sóng sau xô

dài, chứ nghĩ bụng kiếm mớ

thật ăn ý. Chỉ trong thoáng

sóng trước hớt hải. Miền Tây là

vốn rồi quay về đất liền là không

chốc, con tàu lại băng băng rẽ

xứ chịu chơi, dân xứ này làm gì

được đâu”.

từng ngọn sóng. “Những lúc

là phải làm “xả láng”, làm cho

này, phải tự tay tui xử lý thì mới

“mút mùa Lệ Thủy”. Có gì lạ?

Cuộc trò chuyện của tôi với ông Hoàng chợt thình lình “đứt

thấy an tâm” - ông bộc bạch.

một đoạn” khi ông Kham tới

Trong khoang buồng lái, gió ù

bảo “tàu mình bị mắc neo với

ù thổi. Khi ấy, nắng đã vắt qua

tàu bên kia”. Ông Hoàng nhanh

nửa ngày, vẫn rơi rớt trên mái

đầu của người tài công.

VĂN HÓA CHUYÊN MỤC KHÔNG GIAN VĂN HÓA

5 Văn hóa khiến tất cả con người trở nên dịu dàng. Culture makes all men gentle. - Nhà soạn kịch Hy Lạp Menander -

KHÔNG GIAN VĂN HÓA

HẦU ĐỒNG TAM PHỦ VÀ NỖI OAN KHIÊN

“BUÔN THẦN BÁN THÁNH” Bài viết: Thiên Trúc - Hoàng Khang Ảnh: Nhóm tác giả

ngán ngẩm vì “sát

Khen ai khéo vẽ sự lên đồng Một lúc lên ngay sáu bảy ông. ...

Đồng giỏi sao đồng không giúp nước?

Hay là đồng sợ súng thần công?

gày đó, Tú Xương chỉ

Tú Xương

quỷ”, “ra oai” trong

nghi thức giáng bóng chỉ bằng một cái “tay ấn” hay “ngọn cờ” lại có thể làm “tan tành núi”, “cạn rốc sông”. Thế nhưng ít ai ngờ chỉ hơn một thế kỷ sau, năm 2021, khi doanh nhân Nguyễn Phương Hằng chỉ trích nghệ sĩ Hoài Linh vì những nghi vấn có liên quan đến nghi lễ hầu đồng, câu chuyện về tín ngưỡng và mê tín dị đoan một lần nữa lại được khơi gợi.

KHÔNG GIAN VĂN HÓA

Người ta không tiếc dùng những từ ngữ thoá mạ về Hầu đồng trở thành Di sản văn hóa Phi vật thể nghi thức thờ cúng cổ truyền được UNESCO công nhận. này, cho rằng đó là “lừa gạt”, là “mê tín”, là theo đuổi những giá trị vô thực, buôn thần bán thánh... Thế nhưng liệu có thật không, khi hầu đồng - thuộc loại hình Thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu của người Việt - trở thành di sản văn hoá phi vật thể được UNESCO công nhận, khi những nghi thức của lễ hội này trở thành một phần không thể thiếu xuyên suốt chiều dài lịch sử đất Việt, từ thuở hồng hoang đến hiện tại?

KHÔNG GIAN VĂN HÓA

Nét văn hoá hoà trộn giữa tín ngưỡng tâm linh và nghệ thuật dân gian Nhóm chúng tôi tìm đến đền Chúa Thác Bờ trong một ngày Chủ Nhật yên ả. Nói là đền nhưng từ cái nhìn đầu tiên, chúng tôi khó có thể tin vào mắt mình. Giữa cái nắng gay gắt tại Sài Gòn, ngôi đền

người tôn thờ. Đón tiếp

nhỏ nằm ẩn mình trong một

chúng tôi chỉ có thầy Nguyễn

con hẻm ngoằn ngoèo, san

Văn Lễ - một người có hơn

sát nhà dân. Chúng tôi phải

40 năm kinh nghiệm hầu lễ ở

gửi xe trong khu đất hẹp sau

ngôi đền này. Thầy kể chúng

nhà một người quen ở đền rồi

tôi nghe nhiều câu chuyện

thả bộ đến nơi làm lễ.

tín ngưỡng, cách hầu đồng

Âm thanh ồn ào vọng ra

xuất hiện và hòa nhập vào

từ trong đền, đội nhạc cụ

văn hoá tinh thần ngàn đời

đang kiểm tra lại thiết bị

của người dân đất Việt xưa.

trước giờ “nhập đồng”, một

Nhờ đó, chúng tôi mới biết,

số người khác thì bận rộn

hầu đồng nằm ngoài phạm

tại gian bếp để chuẩn bị vật

vi định nghĩa của hai chữ

cúng. Hôm nay - mùng 3

“nhập đồng”.

tháng 3 âm lịch, là tiệc Thánh Mẫu Liễu Hạnh - người đứng đầu hệ thống Tam phủ trong tín ngưỡng thờ Mẫu và cũng chính là một trong Tứ bất tử của Việt Nam được nhiều

Ngôi đền Chúa Thác Bờ nằm gọn trong con hẻm số 29 Đoàn Thị Điểm.

Giữa cái nắng gay gắt tại Sài Gòn, ngôi đền nhỏ nằm ẩn mình trong một con hẻm ngoằn ngoèo, san sát nhà dân.

KHÔNG GIAN VĂN HÓA thờ có thiêng, có kiêng có lành” cũng vì thế mà được đúc kết nên. Người ta quan niệm, xung quanh con người được cấu thành bởi 3 thành tố: Trời (Thiên), Đất (Địa) và Nước (Thuỷ). Trong hệ thống Tam phủ cũng thờ 3 thành tố chính này dưới hiện thân của hình tượng Mẫu (mẹ). Mỗi một thành tố - hay còn gọi là mỗi một vị Mẫu đại diện cho một màu sắc khác nhau, lần lượt theo thứ tự là đỏ, vàng và trắng. Thế nhưng quan Quan niệm “có thờ, có thiêng, có kiêng, có lành” đã ăn sâu vào tiềm thức của người Việt

Hầu đồng, nói một cách

niệm này khi áp dụng vào

trừu tượng thì chính là một

đời sống văn hoá tâm linh

công trình nghiên cứu về

người Việt cổ được biến thể

tín ngưỡng tâm linh với nền

thành hệ thống Tứ phủ với

móng là tín ngưỡng thờ Mẫu.

một vị Mẫu khác được gọi

Tín ngưỡng thờ Mẫu được thể

là Mẫu Thượng Ngàn. Đây

hiện qua hệ thống thờ cúng

là hình tượng đại diện cho

Tam phủ (sau này phát triển

thành tố “rừng”. Hiểu rộng

thành Tứ phủ để phù hợp

thêm thì vị Mẫu “rừng” này

với đời sống tinh thần của

chính là niềm tin của người

người Việt cổ). Vậy hệ thống

dân vào một thiên nhiên trù

Tam phủ là gì? Từ xa xưa con

phú, “rừng vàng biển bạc”,

người đã biết sợ hãi trước

một đất nước ấm no, người

những thế lực vô thực. “Có

người giàu có.

KHÔNG GIAN VĂN HÓA

Còn về nghi lễ “phát lộc”, thầy Lễ cho biết: “Nghi lễ này có thể được tổ chức ở bất cứ nơi đâu, có thể ở đô thị phồn hoa hay trên rừng núi, lộc theo đó mà thay đổi. Trên rừng núi, lộc được thay bằng đồ ăn của các dân tộc, Nghi lễ hầu đồng không thể tách rời khỏi

từ trái cây đến nắm cơm... Những người đi

nhạc lễ - hát chầu văn. Xét lại con đường hình

lễ thường tạm gác lại công việc để đến các

thành và phát triển của hầu đồng cũng như

đền, phủ hầu nên họ được phép mang lộc

nghệ thuật ca múa nhạc dân gian, cả hai đều

về nhà xem như một cách trả công cho thời

được hình thành từ rất sớm và có ghi chép lại

gian họ đã bỏ ra. Bên cạnh đó, nghi thức

ở vùng văn hoá Bắc Sơn. Hai nghi thức không

này cũng là một cách thể hiện truyền thống

thể thiếu trong quá trình diễn ra một lễ hầu

uống nước nhớ nguồn của dân tộc Việt Nam.

đồng là “giáng bóng” và “phát lộc”. Trong đó,

Khi người đến hầu lễ nhận lộc của các vị

nghi thức “giáng bóng” là tâm điểm thường

công thần trong lịch sử dân tộc và mang về

xuyên bị mọi người hiểu lầm và có những

cho con cháu thì họ sẽ nhớ đến công ơn của

suy nghĩ sai lệch, từ đó quy kết hầu đồng là

các vị ấy”. Ngoài ra, để lý giải cho hình ảnh

mê tín dị đoan. Thật ra không phải vậy. Theo

phát tiền (lộc), thầy Lễ cũng cho biết thêm

thầy Lễ, ở một số nghi thức về thế giới tâm

hành động lấy tiền của mình phát cho mọi

linh trong dân gian có hiện tượng “nhập hồn”

người cũng thể hiện đức tính “từ, bi, hỷ, xả”,

khi lên đồng và nghiễm nhiên nhiều người

khoan dung độ lượng như cách ông cha ta

cho rằng hầu đồng cũng mang màu sắc của

đã truyền dạy.

nghi thức “nhập hồn” này. Trên thực tế, các Ngài (những vị Thánh, Thần) sẽ không “nhập hồn” vào người trần mắt thịt, mà chỉ “giáng bóng” - tức là sẽ chỉ có một phần linh lực của họ xuất hiện tại nơi làm lễ. Bóng dáng của các Ngài - thông qua những động tác, cử chỉ hằng ngày sẽ được “chụp” bóng lên người bà đồng để thực hiện nghi thức “giáng bóng”.

“

Hành động lấy tiền của mình phát cho mọi người cũng thể hiện đức tính “từ, bi, hỷ, xả”,

KHÔNG GIAN VĂN HÓA “Đồng cô, bóng cậu” - họ là ai?

lạt… Phía hữu của sân khấu, một đội hát văn

Nhắc đến hầu đồng tất nhiên không

phục vụ hầu đồng gồm 6 người cùng nhiều

thể không nhắc đến người nắm giữ vai trò

nhạc cụ như đàn nguyệt, trống, phách, sáo,

quan trọng để hoàn thành nghi thức lễ bái

tiêu, đàn thập lục, đàn nhị… cũng sẵn sàng

- đó chính là cô đồng, cậu bóng. Đây cũng

hòa vào nghi lễ.

hau

là điều được hầu hết mọi người quan tâm vì

Tiếng trống và tiếng đàn nhị bắt đầu vang

theo quan niệm, cô đồng, cậu bóng là những

lên những nhịp đầu tiên, thanh đồng chỉnh

người gắn kết thế giới hiện thực và câu chuyện tâm linh. Thầy Lễ kể tiếp, người đứng

túc y phục và cúng trước khi hầu. Lúc này đây, không khí trong đền trở nên nhộn nhịp hơn cả. Tiếng nhạc cụ, tiếng hát chầu, tiếng

giá hầu đồng gọi

reo hò, tiếng vỗ tay của

chung là “thanh

các con nhang… làm

đồng”, nam giới

buổi lễ càng thăng hoa

thì được gọi là

rực rỡ. Đó là sự kết hợp

“cậu” (nghiễn),

của nhang khói, âm

nữ giới được gọi

nhạc, thuốc lá, rượu,

là “cô hoặc bà đồng” (vu). “Cậu” thường mặc bộ quần áo lụa, mặt

dong

tô son điểm phấn (tóc có thể để dài).

không gian có cộng đồng bao quanh, cùng diễn xướng đậm tính nghệ thuật sân khấu.

Người dự lễ thưởng thức chầu văn hiểu ca từ

Ở giữa vuông chiếu đỏ dựng thành sân

và ý nghĩa đã đành, còn với những người trẻ

khấu, một nghi thức mang đậm màu sắc

ngoại đạo như chúng tôi nghe thật sự... mù

tâm linh được bày biện cẩn thận và nghiêm

tịt. Nhưng cảm xúc giống nhau là hoan hỉ, ai

trang trước mắt chúng tôi. Một thanh đồng

nấy cũng đều lắc lư theo làn điệu dân gian

cùng hai phụ đồng (còn được gọi là nhị trụ

bên cạnh đồng thầy đang nhảy múa.

hầu dâng) đi theo để chuẩn bị trang phục, lễ

KHÔNG GIAN VĂN HÓA

Trong một buổi lên đồng

thay đổi theo đặc điểm của

những động tác hầu là đều

thường có nhiều phần, gọi

giá. Giá Quan thường múa

được các thanh đồng thực

là “giá”. Mỗi lần thay giá, phụ

kiếm, long đao, kích; giá các

hiện nghiêm trang, đĩnh đạc,

đồng lại phủ lên thanh đồng

Chầu Bà thì múa quạt, múa

nhẹ nhàng và khoan thai.

một tấm khăn lụa đỏ. Sau đó

mồi, múa tay không; giá Ông

Thánh nam thể hiện đúng khí

bỏ ra, lúc này cô hoặc cậu đang

Hoàng thì có múa khăn tấu,

chất oai hùng của một người

múa cờ; giá các

quân tử, còn Thánh nữ phải

Cô múa quạt,

bộc lộ được vẻ đẹp đài các

múa hoa, chèo

nhưng cũng hết mực gần gũi.

ở một giá mới và phải thay bộ trang phục, khăn chầu, cờ quạt, đồ hầu dâng... sao

Một buổi lên đồng thường có nhiều phần, gọi là “giá”.

đ ò , m ú a t h ê u thùa, múa đàng...

cho tương xứng với giá. Khi

Nghi lễ “Thánh giáng” phải

thì đồng hóa thân thành một

theo thứ tự từ cao đến thấp,

vị tướng, khi thì một quan lớn

từ Thánh Mẫu đến hàng

uy nghiêm oai vệ, lúc lại hóa

Quan, Chầu, Ông Hoàng,

thân thành một cô gái vùng

hàng Cô và Cậu. Tham dự

cao đang lên nương rẫy... Điệu

suốt buổi hầu, chúng tôi

múa của đồng cũng được

nhận thấy điểm chung của

Thanh đồng đang thực hiện những động tác trong một buổi hầu đồng.

KHÔNG GIAN VĂN HÓA

Quả thật, sau khi được chứng kiến tận mắt và trao đổi cùng nhau, chúng tôi nhận ra cô đồng - cậu bóng không phải ai cũng có thể làm được. Nói nôm na thì chỉ những người có “căn” mới có thể trở thành cô đồng - cậu bóng. Vậy có “căn” là gì? Người có “căn” có điều gì đặc biệt so với người bình thường? Thật ra, những người này nhìn bề ngoài cũng không có gì sai biệt, họ vẫn sinh hoạt đời sống như bao người khác, vẫn có công việc riêng, gia đình riêng và một thế giới tinh thần riêng. Người có “căn” cũng không phải thông qua lời “phán” của thầy bà mà biết được.

KHÔNG GIAN VĂN HÓA

“

Như thể mình chỉ còn cảm nhận được bản thân 3 phần, 7 phần còn lại thì làm những việc mà các Ngài hay làm

Dựa trên những chia sẻ

thầy Lễ mới chia sẻ về cô đồng

của các nhân vật có “căn”

trong buổi lễ sáng nay. Đó là

trở thành cô đồng - cậu

cô đồng Nguyễn Thị Loan (tên

bóng thì họ cho rằng, trước

tục), một “cổ gian đồng đền”

khi bước chân vào công việc

của đền Chúa Thác Bờ (Quận

này - gọi là trước khi được

Phú Nhuận, TP.HCM). Cô

“mở phủ”, họ thường gặp

Loan cho biết gia đình cô đã

khó khăn, trắc trở từ cuộc

có 3 đời tiếp xúc với nghi thức

sống, công việc, sức khỏe

thờ cúng đặc biệt này. Ngay

và các mối quan hệ xung

chính mẹ cô cũng từng là một

quanh, mà dân gian thường

thanh đồng tại đền. “Trước

gọi là bị “hành”.

khi bắt đầu công việc này thì

Họ cho rằng những

tôi thường cảm thấy sức khoẻ

người có “căn” này vì chưa

mình không tốt, tâm tính

làm đúng phận sự - là hầu

cũng không yên”- cô Loan

đồng - nên bị các Ngài

nói. Khi bước vào giá hầu, cô

“hành”. Đặc trưng của

Loan cảm giác “rất đặc biệt”,

những người đó là khi đến

cả về tâm lý lẫn các giác quan

đền, phủ... thì đều có cảm

đều khác lạ, “như thể mình

giác thoải mái, tỉnh táo hơn,

chỉ còn cảm nhận được bản

như thể có mối gắn kết tâm

thân 3 phần, 7 phần còn lại thì

linh khó diễn tả được với tín

làm những việc mà các Ngài

ngưỡng.

hay làm”.

Nói chuyện đến trưa,

KHÔNG GIAN VĂN HÓA Thanh đồng Nguyễn Thị Loan bên gia đình.

Sau khi kết thúc buổi hầu, cô Loan còn

thực. “Mỗi tháng chỉ vào những lúc đặc biệt

làm việc trong Hội Chữ Thập Đỏ của Trung

như tháng thi kỳ sự, ngày rằm, ngày tiệc của

ương (chi nhánh TP.HCM). Là một người làm việc trong các tổ chức nhà nước, việc thực hành tín ngưỡng của riêng mình cũng khiến cho cô gặp phải nhiều bàn tán đến từ đồng nghiệp, xã hội. Cô chia sẻ: “Thật ra tôi cũng

các Ngài thì mới về đền lo liệu lễ

“Nếu ngại dư luận thì tôi đã không làm việc này”.

bái. Còn những ngày khác tôi vẫn tiếp tục cuộc sống thường nhật như bao người”. Sau khi “cởi bỏ” lớp áo của thân phận thanh đồng và viên chức nhà nước, cô Loan lại quay

không ngại điều tiếng xung quanh việc này,

trở về là một người phụ nữ ngoài 50, một

vì đó là công việc mà mình phải làm. Nếu

người vợ và người mẹ tận tụy chăm sóc gia

chỉ chú ý đến điều tiếng mà ảnh hưởng tới

đình như đúng bổn phận của bao người phụ

công việc hầu đồng của mình thì mọi thứ

nữ đời thường.

cũng... không còn trở nên “thiêng” nữa. Nếu ngại dư luận thì tôi đã không làm việc này”. Nhân vật cho biết mặc dù khó nhưng cũng không phải là không thể cân bằng giữa đời sống tâm linh với cuộc sống hiện

KHÔNG GIAN VĂN HÓA

Hoạt động hỗ trợ vật dụng y tế cho bệnh viện Nguyễn Trãi do cô Loan đại diện tổ chức.

“

Một người tu hành tốt là phải biết gắn việc đạo với việc đời, mọi việc làm cho đạo phải đồng thời giúp ích cho đời.

Trong thời gian giãn cách

chúng sinh là những việc mà

xã hội, với sự hỗ trợ của Hội

con nhang phải thực hiện để

Chữ Thập Đỏ, cô Loan cùng

đúng với phương châm Từ Bi

các con nhang Đền Chúa

Hỷ Xả trong đạo Mẫu”

Thác Bờ đã có những hoạt động thiện nguyện như: bếp

Hầu đồng và nỗi oan khiên

cơm chay nghĩa tình, hỗ trợ

“buôn thần bán thánh”

vật dụng y tế cho các bệnh

Dù là một loại hình tín

viện dã chiến, sẻ chia với

ngưỡng văn hóa dân gian

những mảnh đời kém may

đích thực nhưng nghi lễ hát

mắn tại Sài Gòn. Nhắc đến

chầu văn - hầu đồng trong

những việc đã làm cho xã hội,

con mắt của một số người

cô Loan chia sẻ: “Một người

vẫn bị xem là hủ tục mê tín dị

tu hành tốt là phải biết gắn

đoan, buôn thần bán thánh.

việc đạo với việc đời, mọi việc

Điều này có thể lý giải trước

làm cho đạo phải đồng thời

hết bằng tiến trình lịch sử.

giúp ích cho đời. Phục vụ

KHÔNG GIAN VĂN HÓA Sau khi tìm hiểu câu

sáng lập bởi một vị giáo chủ

chuyện của những cô, những

cụ thể nào; không có hệ

thầy sinh hoạt ở đền Chúa

thống giáo lý gắn với nhân

Thác Bờ, chúng tôi tiếp tục

sinh quan và vũ trụ quan

tìm đến nhà của một vị Sử

một cách mạnh mẽ. Nó chỉ

gia, người có hàng chục

xuất phát từ ý niệm tâm linh

năm kinh nghiệm trong

của quần chúng ở các thời

việc nghiên cứu văn hoá tín

kỳ khác nhau, rồi tự điều

ngưỡng dân gian nước Việt.

chỉnh để tồn tại. Và thường

Đó là nhà Sử học Nguyễn

những gì thuộc về phạm

Khắc Thuần. Ông chia sẻ:

trù tín ngưỡng nằm ngoài

“Phật Giáo và Đạo Giáo đã có

không gian tư tưởng chính

những ảnh hưởng mạnh mẽ

thống thì đều bị cho là đậm

tới nghệ thuật hát chầu văn -

yếu tố mê tín dị đoan. Trong

hầu đồng. Sau năm 1954, Đạo

suốt một thời gian dài như

Giáo và hầu đồng (một nhánh

vậy, chầu văn - hầu đồng đã

có quan hệ mật thiết với Đạo

bị gán lên mình một nỗi oan

Giáo) bị cấm cản, bị cho là

khiên, khuất tất, khiến cho

mê tín dị đoan bởi quan điểm

đại bộ phận người dân hiểu

của những người đương thời”.

về nghệ thuật này một cách

Một điều đáng lưu tâm là tín

mù mờ, coi đó là một ví dụ

ngưỡng thờ Mẫu này tuy hình

hùng hồn của hủ tục lạc hậu

thành, phát triển từ rất sớm

và lên án, bài trừ nó.

và có phần rộng khắp, nhưng

Trong suốt một thời gian

chưa bao giờ trong các chế độ

dài bị cấm đoán mà người ta

cũ, nó có đủ điều kiện để trở

gọi là “giai đoạn mồ côi tâm

thành một hệ tôn giáo chính

linh”, nghi lễ hầu đồng chỉ

thống.

thực sự được những người

Ông Thuần giải thích vì tín ngưỡng này không được

có căn đồng tiến hành một cách “vụng trộm”.

KHÔNG GIAN VĂN HÓA

Từ sau năm 1986, nhà nước cho phép tái thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu, lúc đó hầu đồng mới được hoạt

Hầu đồng xứng đáng là một

động công khai trở lại và có

nét tinh hoa văn hóa của

sức hút mạnh mẽ với nhiều

dân tộc

thành phần xã hội. Từ chỗ bị

Hầu đồng là một nét đẹp

cấm đoán, phải thực hành lén

văn hóa thuần Việt. Nhìn vào

lút, hầu đồng lại chuyển sang

suốt chiều dài lịch sử dân

một thái cực khác và có thể

tộc, có thể thấy hầu như mọi

nói là đang bị lạm dụng.

tôn giáo lớn ở Việt Nam đều

Một số người coi việc hát

được du nhập từ bên ngoài.

chầu văn - hầu đồng là hoạt

Chỉ riêng tục thờ Mẫu, được

động “có thể sinh lời”, núp

coi là một trục chính của tín

bóng di sản văn hóa. Họ lợi

ngưỡng dân gian, đã tồn tại

dụng niềm tin của cộng đồng

suốt cả mấy nghìn năm như

để phán bừa, tạo hiện tượng

một đối trọng về mặt tâm

“giả căn”, lôi kéo những người

linh với các tôn giáo khác.

ít hiểu biết tham gia để trục

Nói như thanh đồng

lợi. Chính những trường hợp

Nguyễn Thị Loan thì: “Mẫu

hầu đồng bị biến tướng tìm

thần ở đây không phải là một

đủ mọi cách buôn thần bán

vị thần cụ thể được điểm

thánh để “móc hầu bao” gia

mặt đặt tên nào cả. Họ chính

chủ đã làm một bộ phận công

là những người phụ nữ chăm

chúng có cái nhìn khắt khe và

lo, bảo vệ và giúp đỡ xã hội

cực đoan với nghi lễ này.

ngày càng phát triển”.

KHÔNG GIAN VĂN HÓA Trong khi nhiều tôn giáo

phục, đạo cụ và những thực

khác hướng đến việc cầu

hành văn hóa như ăn trầu,

mong cuộc sống an nhàn,

uống rượu, dâng hương, phát

sự siêu thoát sau khi chết

lộc hoặc lắng nghe lời thỉnh

hoặc sự phù hộ của linh hồn

cầu, giao tiếp với cộng đồng…

người đã khuất đối với người

Tất cả những hình thức đó

còn sống thì tín ngưỡng thờ

được tích hợp và sáng tạo ở

Mẫu hướng đến cuộc sống

tín ngưỡng này tạo thành một

thực tại của con người với

giá trị văn hóa đặc sắc mang

ước vọng về sức khỏe, tài lộc,

tên “hầu đồng”. Đến nay, tín

may mắn; ước muốn vạn vật

ngưỡng thờ Mẫu đi liền với

sinh sôi nảy nở. Rõ ràng có

nghi lễ hát chầu văn - hầu

thể thấy, tín ngưỡng thờ Mẫu

đồng đã được xem là nhu cầu

không phải là một dạng mê

chính đáng của một bộ phận

tín dị đoan, vì những niềm

nhân dân. Quả thực chẳng

mong ước trong tín ngưỡng

phải ngẫu nhiên mà Thực

này là những khát vọng rất

hành tín ngưỡng thờ Mẫu

đời thường và không xa rời

của người Việt được UNESCO

thực tế.

công nhận là Di sản văn hóa

Hầu đồng còn là một nét

phi vật thể.

đẹp ở góc độ văn hóa nghệ thuật. Nghi lễ hầu đồng là sự giao thoa và quyện chặt của nghệ thuật trình diễn và tín ngưỡng dân tộc. Nghi thức này có đầy đủ lớp lang, được trình diễn theo thứ tự của những chuyện xưa tích cũ bên trong đó với sự thay đổi âm nhạc, ca từ, trang

KHÔNG GIAN VĂN HÓA

về, bấu víu vào những niềm tin tươi sáng như một cách giúp tinh thần họ vượt qua nỗi đau của nghịch cảnh. Có lẽ, bao giờ trên đời còn những bất hạnh thì con người còn cần Trở về sau khi đã tận mắt chứng

đến tiếng nói từ thế giới siêu thực

kiến, lắng nghe và trải nghiệm những

và theo cách đó, đời sống tâm linh

nét đẹp tinh túy nhất của nghi thức

còn tồn tại. Hướng về đời sống tâm

hầu đồng - tín ngưỡng thờ Mẫu trong

linh không những là một nhu cầu

dân gian Việt Nam xưa còn giữ lại đến

mà còn là một cách giúp con người

giờ, chúng tôi vẫn chưa hết ngỡ ngàng,

hoàn thiện bản thân và sống lương

cảm thán và có đôi chút xót xa.

thiện hơn. Đó chính là sự khao khát

Bất kỳ một xã hội nào, chế độ nào

của con người hướng về cội nguồn

ở một thời kỳ nào; bất kể khoa học

của chân thiện mỹ và hạnh phúc

công nghệ có tiến triển vượt bậc đến

vĩnh hằng.

mấy, cũng đều phải chấp nhận một thực tế hiển nhiên rằng con người vẫn luôn gặp những thách thức, hoạn nạn trong cuộc sống. Những lúc như vậy, một số người thường có xu hướng tìm về đời sống tâm linh để mong được vỗ

KHÔNG GIAN VĂN HÓA

Bản chất thuần túy của

đáng có”. Bởi mới thấy,

Chúng ta có quyền tin

nghi lễ hát chầu văn - hầu

chính lòng tham của những

tưởng rằng con người Việt

đồng cũng xuất phát từ những

người mượn cớ giao tiếp âm

Nam có đủ bản lĩnh và tri thức

ý niệm đẹp đẽ như vậy. Chúng

- dương, mượn những trầm

để lựa chọn cho riêng mình

tôi day dứt mãi đôi mắt trầm

ngâm tích cũ để buôn thần

những giá trị tâm linh đúng

buồn của cô đồng Nguyễn

bán thánh nhằm trục lợi,

đắn, hữu ích đủ đảm bảo cho

Thị Loan khi được hỏi “điều

cùng vấn nạn lạm dụng tín

mai sau. Tín ngưỡng thờ Mẫu

gì đã níu chân cô với loại hình

ngưỡng dân gian làm nơi giải

nói chung và nghi thức hát

tín ngưỡng này đến tận ngày

tỏa căng thẳng xã hội, khiến

chầu văn - hầu đồng nói riêng

nay?”. “Đó là dòng máu người

hầu đồng bên cạnh những

xứng đáng là một nét tinh hoa

Việt luôn chảy trong người

cái hay, cái đẹp vẫn luôn tồn

văn hóa dân tộc cần phải gìn

và đó còn là một tấm lòng

tại những hệ lụy. Chính các

giữ và lưu truyền cho hậu thế.

vẹn nguyên muốn phụng sự

yếu tố đó đã tác động vào

Ngẫm mới thấy, mỗi người

hết mình cho loại hình văn

tâm thức của các cá nhân

trong chúng ta có lẽ phải cần

hóa nghệ thuật này. Song, có

không hiểu rõ căn nguyên,

nhìn lại suốt chiều dài lịch sử

một điều đáng buồn rằng số

nguồn gốc và những giá trị

với một tấm lòng bao dung,

người đang lưu giữ loại hình

của tín ngưỡng này để rồi

một cách nhìn cởi mở để giải

tín ngưỡng thuần Việt này

quy chụp, định hình bằng

nỗi oan khiên cho một loại

trong xã hội ngày nay rất ít.

bốn chữ “mê tín dị đoan”.

hình tín ngưỡng thuần Việt.

Vậ y m à , họ luôn phải chịu nhiều áp

“Ai bảo là đồng không giúp nước Âm phù dương trợ chẳng kể công”

lực không

KHÔNG GIAN VĂN HÓA

Sắc xanh ngày cưới Bài viết: Quỳnh Giang Ảnh: Tư liệu

uy mỗi vùng miền có

xanh. Cô dâu các miền khác

Đã quá quen thuộc với chiếc

kiểu mặc, phối trang sức khác

cũng có lối ăn mặc tương

áo dài cưới sặc sỡ sắc đỏ

nhau, nhưng màu sắc chủ

tự, nhưng có một số tiểu

của cô dâu, có nhiều người

đạo vẫn là màu xanh. Trong

tiết khác biệt. Cô dâu miền

lầm tưởng đây là màu chủ

Trang phục Việt Nam của nhà

Trung và miền Nam chải lật

đạo đã tồn tại từ lâu. Quan

nghiên cứu trang phục Đoàn

búi tóc, thay vì vấn đuôi gà.

niệm màu đỏ mang lại may

Thị Tình có đề cập: “Cô dâu

Cô dâu miền Trung có thể

mắn và nổi bật cũng có

miền Bắc vào ngày cưới tóc

mặc lồng hai áo năm thân,

phần đúng, nhưng thực ra,

vấn đuôi gà, đầu khăn gài

bên trong là màu đỏ hoặc

nhiều nhà nghiên cứu chỉ ra

con bướm bạc, cổ đeo kiềng

hồng điều, bên ngoài là áo

rằng, trang phục cưới của

bạc, chuỗi hạt vàng, lưng đeo

vân màu xanh chàm (cũng

người Việt xưa chủ yếu là

xà tích, váy sồi đen, mặc áo

có thể mặc thêm áo the đen

màu xanh, có thể có màu

mớ ba, bên ngoài mặc áo the

bên ngoài thành áo mớ ba),

hồng, và cả màu đen.

đen, trong là áo hồng và áo

mặc quần trắng”.

KHÔNG GIAN VĂN HÓA đũi màu hồng sậm,…Dâu và rể đều khoác bên ngoài áo thụng rộng xanh, lót màu cánh sen, khi ra sân có cặp lọng che. Trong những gia đình theo tục cũ, trang phục của cô dâu và chú rể đều là áo cặp…Chiếc áo dài của cô dâu, chú rể mặc bên ngoài người ta gọi là áo thụng. Đó là chiếc áo dài và rộng so với áo dài mặc bên trong, tay áo thụng cũng rất dài và rộng, cửa tay áo có khi lên đến 30 cm. Áo thụng thường được may bằng vải gấm dày, màu lục sậm, Bức vẽ mô tả trang phục cặp đôi ngày cưới thời xưa.

xanh sậm hoặc xanh lam có dệt hoa văn”.

Nói rõ hơn về cô dâu miền

trọng; đi cạnh bên là các cô

Tóm lại, qua những ghi

Trung, cụ thể là vùng đất kinh

phụ dâu mặc áo màu hồng,

chép được nêu trên, ta có

kỳ - cố đô Huế, cô dâu xưa

màu nguyệt bạch của ánh

thể thấy trang phục cưới của

thường khoác lên mình chiếc

trăng hay màu thiên thanh

người Việt xưa ở ba miền đều

áo cặp điều lục trong ngày

của nền trời mùa Hạ”.

chủ yếu là màu xanh. Miền

cưới. Theo như giải thích

Còn tại miền Nam, tác

Trung, miền Nam thường

trong bài viết Gam màu đặc

giả Phan Thị Yến Tuyết có

mặc áo xanh ngoài kèm với

trưng của phục trang xứ Huế

ghi chép trong cuốn Nhà ở -

áo hồng bên trong tạo thành

trên trang Nét Cố Đô: “Điều

Trang phục - Ăn uống của các

áo cặp lục điều, còn miền Bắc

là màu đỏ, lục là màu xanh.

dân tộc vùng Đồng bằng sông

có thể khoác thêm áo the đen,

Đầu chít khǎn vành màu vàng

Cửu Long như sau: “Cô dâu

gọi là áo mớ ba.

kim tuyến trang nhã và sang

mặc áo vân đen mỏng, quần

KHÔNG GIAN VĂN HÓA

Lý giải cho vấn đề này, người xưa nhìn nhận màu xanh là một màu sang trọng, quý phái, xứng đáng được xuất hiện trong các dịp quan trọng như lễ cưới. Theo như ghi chép trong sách Đất lề quê thói của Nhất Thanh có ghi: “Trong quan trường người ta tha thiết với cái áo thụng xanh bao nhiêu thì bọn trưởng giả học làm sang càng ra sức theo đòi bấy nhiêu. Đã nhiều phen đôi bên cha mẹ lấy làm hãnh diện có dâu rể khăn vành dây áo thụng xanh, lễ sống hai lạy trên chiếu cạp điều

Trang phục cưới thời xưa được phục dựng lại.

trải giữa nhà. Trịnh trọng

cũng khác. Tuy vậy, văn

cao sang là ở cái áo thụng

hoá xưa về lễ cưới vẫn được

mang đậm nét truyền thống

kia, họ nghĩ như vậy… Ôi!

lưu truyền qua các thời kỳ,

Việt Nam.

Thụng xanh!”. Theo thời gian, trang phục nói chung và trang phục cưới nói riêng được biến tấu, tinh giản cho gọn gàng, phù hợp với thời đại hơn. Quan điểm về sắc xanh cũng thay đổi dẫn đến màu sắc chủ đạo trong ngày cưới

“

trở thành một điều đặc biệt

Qua những ghi chép được nêu trên, ta có thể thấy

trang phục cưới của người

Việt xưa ở ba miền đều chủ yếu là màu xanh. 87

a ẨM THỰC CHUYÊN MỤC TINH HOA ẨM THỰC

Đã mê ớt đỏ cay nồng

Tìm trong vị hến một dòng Hương xanh. - Ca dao tục ngữ Việt Nam -

a TINH HOA ẨM THỰC

Ẩm thực miền trung

TRÒN VỊ CỐ ĐÔ

Nhắc tới ẩm thực cố đô Huế, người ta thường nghĩ ngay đến món gà vườn thơm thảo đất Tam Kỳ, hay Cao lầu đặc trưng phố Hội, mỳ Quảng đậm vị sắc hương, hay tô cơm hến cay xé lòng thực khách. Ẩm thực miền Trung đẹp ở nét ẩm thực sang trọng nhưng bình dị, những thức quà đơn sơ cũng tạo nên cái hồn của một phương trời. Tất cả giao thoa và tạo nên cái đặc trưng của nền văn hóa ẩm thực xứ Trung Kỳ.

Bài viết: Nhóm tác giả Ảnh: Tư liệu

TINH KHÁM HOA PHÁẨM DUTHỰC LỊCH Không chỉ là ẩm thực mà còn là văn hóa Ẩm thực Huế không chỉ sinh ra để nuôi dưỡng con người, mà còn hết lòng phụng sự cho nền văn hóa đa dạng

Nghìn năm một vị cố đô

sắc màu của Việt Nam. Món

Nhắc tới văn hóa ẩm thực

ăn Huế, cách ăn Huế có một

Huế điều đầu tiên gợi nhớ

chiều sâu riêng, mang đậm

trong tâm trí người đọc chính

nét bản sắc của một vùng đất

là những món ăn tinh tế, cầu

từng là kẻ chợ, thanh lịch, nhẹ

kỳ mang đậm màu sắc nét văn

nhàng và tùng tiệm. Ngày nay,

hóa ẩm thực cung đình. Trong

ẩm thực miền Trung về cơ bản

cung đình, việc tổ chức các món

vẫn giữ được trọn vẹn những

ăn trong mỗi bữa trở thành một

nét tinh túy của ẩm thực Việt

“phương thang” vừa bổ dưỡng,

xưa. Một mâm cơm đơn sơ với

vừa trị bệnh là trách nhiệm của

các sắc xanh, vàng, đỏ, cam hòa

viện Thái Y.

quyện cùng vị cay, mặn, ngọt,

Lịch sử có ghi lại từ năm

chua, đắng. Trong đó, vị cay là

1802, một bộ phận có tên gọi là

hương vị nắm giữ vị trí “nhạc

Nội Trù Thuyền được thành lập.

trưởng” của mỗi món ăn của

Đội thượng thiện có nhiệm vụ

cái xứ nắng gió này. Dường như

lo toàn bộ việc bếp núc, từ mua

người miền Trung đã nếm trải

sắm nguyên vật liệu, chuẩn bị

hết thảy những lo toan, nhọc

vật dụng dùng bữa đến chế biến

nhằn của cuộc đời nên khẩu vị

món ăn… tất cả đều dưới sự

trong nền ẩm thực của họ đặc

giám sát của Viện Thái Y. Sách

biệt nồng đậm. Chảy xuôi lịch

Hội Điển có liệt kê một loạt thực

sử, ẩm thực Huế quả thật là sự

đơn thiết tiệc sứ giả Trung Quốc

kết tinh và đong đầy hai chiều

và làm quà cung đốn hằng ngày

cảm xúc: ẩm thực cung đình và

gồm thủy sản như: Yến sào, vây

ẩm thực dân gian.

cá, bào ngư…; cầm thú như:

TINH HOA ẨM THỰC

TINH HOA ẨM THỰC gân hươu, thịt gà ninh, thịt

Món nào đặc biệt sẽ được liệt

chung và của Huế nói riêng.

móng ngựa; Chè: như trứng

vào danh sách rồi truyền tiếp

Cái hồn của một vùng Châu

gà, hạt sen. Trong khúc Nam

sang đời sau, cứ thế món ăn

Hóa - Phú Xuân kinh kỳ đeo

Ai, Nam Bình của Huế còn lưu

cung đình Huế trở nên phong

bám dai dẳng trong tâm người

truyền từ đời xưa có liệt kê hơn

phú và đa dạng hơn.

Huế nên họ ăn uống cũng cầu

30 món ngự thiện: Nem công,

Có thể nói ẩm thực cung

kỳ, từ bước sơ chế nguyên liệu

thấu thỏ, xôi vò, trứng gà lộn,

đình Huế là đỉnh cao của nghệ

đến thưởng thức món ăn. Bữa

xào lươn, chiên cua gạch, hầm

thuật ăn uống Việt Nam bởi nó

ăn thông thường nơi chái bếp ở

câu, cao lầu, kho tàu, thịt quay,

luôn biểu hiện sự tinh túy, cầu

vùng nông thôn Huế, dưới bàn

dưa giá… Đặc biệt được nhắc

kỳ, trang nhã và thanh cao, đầy

tay tài hoa của bà, của mẹ, của

đến nhiều nhất có lẽ là bát trân

sức cuốn hút. Nền văn hóa ẩm

chị cũng trở nên đa dạng, sinh

trong ẩm thực cung đình xưa.

thực cung đình chính là phần

động và hội tụ đủ các yếu tố âm

Bát trân là 8 món ăn thời xưa

tinh túy nhất của văn hóa ẩm

dương, ngũ hành, vị và sắc. Ẩm

chỉ dành cho vua quan gồm:

thực Huế và kể cả văn hóa ẩm

thực dân gian Huế mang một nét

nem công, chả phượng, da tây

thực Đại Việt xưa. Đây không chỉ

thanh lịch. Đối với họ, đó không

ngưu, bàn tay gấu, gân nai, môi

là nghệ thuật chế biến, trình bày

chỉ là ăn cho no, cho qua bữa mà

đười ươi, thịt chân voi, yến sào.

các món ăn mà quan trọng hơn

ăn là để thưởng thức hết mọi cái

Ẩm thực cung đình Huế có

là quan niệm triết lí, tư tưởng

tinh túy của cuộc đời ban tặng.

khá nhiều luật lệ, lễ nghi từ việc

thẩm mỹ trong thưởng thức

Đối với Huế thì ăn uống chính là

cung ứng thực phẩm, chế biến,

món ăn.

một triết lý. Mà chủ thể của triết

phục vụ, các kiểu mâm, bàn,

Dung dị mà thanh lịch

lý đó là con người.

chén, bát, đũa. Vua ăn thì gọi là

Con người miền Trung từ

ngự thiện. Từng món ăn được

lâu đời đã phải chung sống với

dọn ra tô, đĩa rồi đặt trong các

sự khắc nghiệt của tự nhiên, nên

quả hộp bằng gỗ sơn son thiếp

ẩm thực dân gian của họ không

vàng. Các món ăn cung đình

thanh tao như miền Bắc, cũng

Huế lúc đầu là do truyền lại từ

không trù phú giống miền Nam.

đời này sang đời khác, sau thì

Dường như “chặt to, kho mặn”

các sứ thần đi sứ về, họ cùng

trở thành nét đặc trưng của nền

tiến vua những món lạ và ngon.

văn hóa ẩm thực miền Trung nói

“

Ẩm thực cung đình Huế là đỉnh cao của nghệ thuật ăn uống Việt Nam. 93

TINH HOA ẨM THỰC chỉ là ăn cho no, cho qua bữa mà ăn là để thưởng thức hết mọi cái tinh túy của cuộc đời ban tặng. Đối với Huế thì ăn uống chính là một triết lý. Mà chủ thể của triết lý đó là con người. Với người Huế, nấu ăn là để thể hiện sự đam mê nghệ thuật, cũng giống như thi sĩ mê cái thú thơ ca, như văn sĩ múa bút trên đầu văn án. Đó là cái thú chơi tao nhã. Rau giá, quả vả, bắp chuối, mít xanh cũng chơi thành món ăn có hạng! Đến muối người Huế cũng chơi thành bữa “cơm

“

Có khi cá thịt có khi rau Nấu nướng chiên xào phải đủ màu…

muối” sang trọng với hàng chục

xa gần, nào là bún bò Huế, cơm

người ta vẫn nói Huế là cái nôi

món ăn khác nhau. Người Huế

hến, bánh canh Nam Phổ...

của nền văn hóa Việt. Nghiêng

trọng cái “ăn bằng mắt” nên

Nhưng ở Huế còn một thức

mình bên dòng sông Hương

phụ nữ Huế rất dụng công trong

quà đặc biệt, đó là bánh Huế.

huyền ảo như một tấm lụa, Huế

việc tạo hình món ăn sao cho

Đến Huế rồi thì nhất định sẽ

dịu dàng và đằm thắm ôm vào

thật truyền cảm mỗi khi ngồi

bắt gặp mấy chiếc bánh nậm,

mình tất cả cái hồn túy của một

vào mâm cỗ. Tất cả những “tác

bánh bèo, bánh phu thê nhỏ và

vùng cố kinh từng được gọi là

phẩm” tạo hình đó đều được

mỏng. Dọn ra mâm người ăn

niềm kiêu hãnh. Ẩm thực Huế

hình thành từ cảm hứng của

bao giờ cũng có cảm giác sẽ ăn

không chỉ dừng lại ở việc ăn hay

người đầu bếp không sách vở.

được bằng hết, tức là hình dáng

uống, chiêm ngưỡng hay thưởng

món ăn không gây áp đảo, chế

thức, ở đó người ta còn cảm

mâm cơm chân chất, nền ẩm

ngự con người.

nhận được cái hồn của người

thực dân gian Huế dường như

Một niềm kiêu hãnh mấy

Huế luôn ẩn chứa niềm tự hào

cũng vấn vương niềm thương

nghìn năm cần được lưu giữ

trong từng nét mộc mạc.

Thoát ly khỏi mảnh vườn,

nỗi nhớ trong lòng thực khách

Không phải ngẫu nhiên mà

TINH HOA ẨM THỰC

Theo thống kê, Việt Nam

đất Việt ngày đó là một cuộc

là một phần hồn cốt dân tộc, là

có khoảng 1700 món ăn, trong

biến thiên lớn nhất trong lịch

một niềm kiêu hãnh mấy ngàn

đó riêng Huế đã có 1300 món

sử nước nhà. Thoạt đầu, người

năm, là một nét tinh hoa văn

(nhiều ý kiến cho rằng con số

Việt ai nấy đều ngơ ngác nhìn

hóa cần phải lưu truyền cho hậu

này phải lớn hơn 1300). Tuy

nhau không hiểu, e dè, ngại

thế. Nhiều khi ngẫm nghĩ mấy

nhiên, thực tế cho thấy số lượng

ngùng cái chữ tôi vì đã thấy yêu

lần, nhỡ một ngày “ông trời sập

các món ăn còn hiện diện trong

biết bao mấy chữ ta, ông, cha,

xuống”, còn rơi vãi mấy mảnh

các bữa ăn, đám tiệc, thực đơn

chú. Nhưng rồi chúng ta quen

tâm hồn An Nam, điều gì có thể

khách sạn ở Huế nói riêng và

dần, chúng ta ở nhà tây, đi xe

khiến người ta vin vào đủ đảm

toàn cõi Việt Nam nói chung

tây, đội mũ tây, mang giày tây,…

bảo cho mai sau? Đã đến lúc,

không còn nhiều như con số

đến cả chuyện ăn uống cũng bị

mỗi người trong chúng ta cần

thống kê đưa ra. Nhiều món

tây hóa. Chúng ta xa cách dần

nhìn lại suốt chiều dài mấy mươi

trong số đó chỉ còn nghe đến

mấy món cũ kĩ, quên lãng dần

thế kỷ ngả nghiêng, nâng niu bát

tên và không còn giữ được cách

mấy mùa bánh trái ngày xưa.

bánh khoái như cách người mẹ

thức chế biến, thậm chí không

Đến nỗi mấy món Huế giờ đây

vẫn thường ẵm bồng đứa con

ít đã bị thất truyền. Phải chăng

có chắc đã nằm gọn hết trên

mỗi trưa tháng sáu ru điệu nam

nền ẩm thực Huế đã nhạt dần,

những hàng quán? Hay chỉ còn

ai. Bởi vì, đã là văn hóa thì mãi

phai dần dưới lớp bụi mờ của

là những sản vật được ít “nhà

mãi bất diệt, chỉ có thể nhạt đi

thời gian?

Huế học” lưu tâm nghiên cứu?

chứ không bao giờ biến mất.

Sự gặp gỡ phương Tây trên

Ẩm thực Huế xứng đáng

TINH HOA ẨM THỰC

Văn hoá ẩm thực chay:

Từ Việt Nam vươn ra thế giới

TINH HOA ẨM THỰC

Bài viết: Quỳnh Giang Ảnh: Tư liệu

Tại Nepal, món Chatamari, còn

bình thường của người Ý đã có

được gọi là Pizza Nepal được

sẵn rất nhiều loại salad khác

xem là một món ăn nhẹ rất phổ

nhau, trong đó phải kể đến

biến. Chatamari chay được làm

Panzanella. Đây là món salad

từ bột gạo nhào với nước, bên

cà chua và vụn bánh mì, thường

trên được phủ nhân các loại

được phục vụ ở miền trung

phô

nước Ý trong những tháng hè

mai, hành

nóng bức. Một món ăn cổ điển

tây, rau, các

có nguồn gốc từ những cánh

loại hạt…

đồng xanh ở Tuscany, nơi nông

Món ăn này

dân phải dựa vào sản phẩm

đặc

biệt

được trồng tại địa phương

dùng trong

để chế biến món ăn khi làm

các ngày kỷ

việc. Công thức ban đầu của

niệm và các

Panzanella gồm có bánh mì và

dịp lễ hội.

hành tây cùng các loại gia vị

Một số quán

nhưng ngày nay, món ăn này

ăn nhỏ đưa

đã ngon hơn với nhiều nguyên

Chatamari

liệu phong phú như nước ép,

trở thành món chính trong thực

cà chua chín, dưa leo, húng quế

đơn của họ.

tươi, bánh mì và ướp với dầu ô

Đồ chay hẳn không còn xa lạ với Việt Nam, nơi mà số người theo Đạo Phật chiếm phần đông dân số. Với các nguyên liệu đơn giản từ rau củ và các loại hạt đã có thể chế biến thành một mâm đồ chay thơm ngon mà vẫn đầy đủ chất dinh dưỡng. Nhìn xa hơn khi ẩm thực chay đã xuất hiện ở nhiều nơi trên thế giới, để thấy văn hoá ăn chay trở nên thật thân quen. Hãy cùng điểm qua một số món chay đặc biệt tại một số quốc gia trên thế giới.

như:

Đến với nước Ý thì chế độ ăn

liu cùng giấm.

TINH HOA ẨM THỰC Chana Masala, còn được gọi là Chole Masala, là một món chay yêu thích của người Ấn Độ. Với nguyên liệu chính là đậu gà, món súp này thích hợp để ăn kèm với cơm hay bánh mì. Bản thân đậu gà có giá trị dinh dưỡng cao, khi kết hợp cùng với hành tây, cà chua

Chatamari hay còn gọi là Pizza Nepal.

thái nhỏ, vài loại gia vị của Ấn đặc trưng cùng với bột Garam Masala, món ăn mang một mùi thơm quyến rũ cùng với hương vị tuyệt vời. Đây cũng là món chính xuất hiện trong các bữa ăn của người Ấn. Tortilla de Patatas của Tây Ban Nha - còn được gọi là trứng ốp la Tây Ban Nha, được xem

Panzanella Salad của Ý.

là món tapas, tức những món ăn được phục vụ theo suất nhỏ giúp người dùng không bị quá đói trong khoảng thời gian dài từ bữa trưa tới bữa tối. Với ba nguyên liệu chủ đạo đơn giản là khoai tây, hành tây và trứng, đây là một trong những món tapas được ưa chuộng hàng đầu ở Tây Ban Nha, cũng là một cách nạp năng lượng tuyệt vời.

Tortilla de Patatas của Tây Ban Nha.

TINH HOA ẨM THỰC

QUÁN CÀ PHÊ VỢT HƠN NỬA THẾ KỶ Ở SÀI GÒN Bài viết: Thanh Phương Ảnh: Tư liệu

Vào đầu thế kỷ XX, cà phê

Hoa dần bị thay thế bởi vị cà phê

châu Âu đã theo chân những

của người phương Tây. Các quán

Đất Sài Gòn từ lâu đã trứ

người Pháp len lỏi vào trong

xá cà phê vợt dần “mai danh ẩn

danh với những hương vị

nếp sinh hoạt của người dân Sài

tích”, có lẽ thứ thức uống ấy

cà phê độc đáo đi vào lòng

Gòn. Lúc bấy giờ, hầu hết các

không thể giúp con người ta có

người, khác với cà phê cóc,

quán cà phê theo phong cách

đủ vốn liếng để trang trải ở cái

cà phê ngoại nhập của

Âu hóa tại Chợ Lớn đều trở

đất Sài Gòn phồn hoa này, vậy

những thương hiệu

thành những điểm đến quen

nên hiện nay những quán cà phê

đình đám, có một thứ cà

thuộc của người dân nơi đây.

vợt chỉ đếm trên đầu ngón tay.

phê vẫn mang trọn nét

Tuy nhiên, trước khi uống cà

Trong số đó phải kể đến quán cà

truyền thống của một thời

phê kiểu Pháp, người Sài Gòn

phê vợt có tuổi đời 60 năm của

xưa cũ, trở thành niềm tự

đã thấm nhuần thứ cà phê vợt

vợ chồng bà Phạm Ngọc Tuyệt và

hào của những khu chợ

được pha theo kiểu Trung Hoa.

ông Đặng Trần Con, ngụ tại hẻm

người Hoa, ấy chính là cà

Theo thời gian, hương vị cà phê

330 đường Phan Đình Phùng,

phê vợt hay còn được gọi là

“bít tất”- một trong những nền

quận Phú Nhuận.

cà phê “bít tất”.

văn hóa còn sót lại của người

100

TINH HOA ẨM THỰC

Bơ là nguyên liệu để cà phê rang thơm hơn.

Cà phê vợt, thức uống đậm chất Sài Gòn xưa.

101

TINH HOA ẨM THỰC

Quán cà phê tuổi đời “vượt tuổi người”

trước khi đi làm cũng cố gắng chạy ra đây mua

6 giờ sáng ngày thứ Ba, tôi rong ruổi trên

hai ly cà phê, một ly cho anh, ly còn lại cho bà

những con phố ở đường Phan Đình Phùng với

xã ở nhà. Anh biết đến quán này là nhờ một lần

đích đến là một quán cà phê vợt đã có mặt từ năm

chạy ngang qua hẻm rồi ngửi thấy mùi cà phê

1953. Tôi không mất quá nhiều thời gian để tìm

sao mà thơm quá, thế là vào uống thử xem sao,

thấy quán cà phê vì chỉ cần đi đến đầu hẻm là đã

“nghiện” tới giờ cũng được hơn 3 năm rồi.”

có thể ngửi được hương cà phê rang thơm lừng,

Quán chỉ là một căn nhà nhỏ được nhuộm

cuốn chân người đi phải dừng lại ghé vào uống

màu nâu cà phê, phía bên tay trái treo những

thử một ly. Chẳng có biển hiệu bắt mắt, chỉ nằm

bài báo viết về quán kèm một vài tấm ảnh kỷ

gọn lỏn trong con hẻm nhỏ cùng với vài chiếc ghế

niệm đã bạc màu, bên trên có một chiếc đồng

nhựa đỏ xanh con con xếp dọc hai bên đường,

hồ quả lắc từ thời kháng chiến đã ngừng chạy

nhưng quán cà phê vợt của ông Đặng Trần Con ngày ngày vẫn tấp nập người mua. Hầu hết các vị khách ở đây đều đã lớn tuổi, họ

Anh biết đến quán này là nhờ một lần chạy ngang qua hẻm rồi ngửi thấy mùi cà phê sao mà thơm quá, thế là vào uống thử xem sao, “nghiện” tới giờ cũng được hơn 3 năm rồi

từ lâu. Quầy pha cà phê chỉ là một chiếc xe đẩy bằng sắt, bên trên sắp đầy những món “đồ nghề” như cái thùng nhôm đựng bột cà phê

uống cà phê như một thói quen, như muốn tìm

đã hơi móp méo, những cái ly thủy tinh nho nhỏ

về cho mình một hương vị quen thuộc từ thời còn

và những chiếc vợt bằng vải mỏng - chiếc “đũa

son trẻ, nhấp môi một ngụm cà phê rồi lại nheo

phép” làm ra những ly cà phê hảo hạng vượt thời

mắt đọc nốt những tin tức nóng hổi trên tờ báo

gian.

vừa mua, thi thoảng họ lại quay sang bàn luận với

Lúc bấy giờ, trong quán chỉ có ông Đặng

nhau về chuyện đời, chuyện người rồi khục khặc

Trần Con và hai người nữa đang loay hoay pha cà

cười. Có những vị khách trẻ hơn thì tranh thủ

phê cho khách. Thấy tôi đứng lóng ngóng ngoài

mua cho mình một ly cà phê thơm lừng trước khi

cửa với chiếc máy ảnh, ông Con nhấc chiếc kính

lao vào cuộc sống mưu sinh. Anh Thanh (27 tuổi)

lão, quay sang hỏi tôi: “Con viết báo phải không?

chia sẻ: “Anh mê cái vị cà phê ở đây lắm, sáng nào

Vào đây mà chụp cho rõ”.

102

TINH HOA ẨM THỰC

Ấm đun nướcvật dụng không thể thiếu để làm ra một ly cà phê.

Rồi ông kể cho tôi nghe nhiều điều về quán, chỉ cho tôi xem những công đoạn làm nên một ly cà phê vợt chính gốc. Tuy đã bước sang tuổi xế chiều, nhưng những thao tác của ông vẫn còn nhanh nhẹn và khéo léo vô cùng. Đầu tiên ông dùng nước sôi tráng cho sạch vợt, rồi cho vào trong 1 - 2 muỗng cà phê xay nhuyễn tùy theo khẩu vị khách hàng. Chiếc vợt đựng thứ bột cà

Những món “đồ nghề” xưa cũ, quen thuộc.

phê thơm lừng ấy sẽ được nhúng vào siêu nước đang sôi, lấy muỗng khuấy đều vài lần rồi đậy nắp siêu lại để giữ trọn vẹn mùi thơm của hạt cà phê.

103

TINH HOA ẨM THỰC

“

Biết làm sao được con ạ,

nó đã là cái chọn lọc của

thời đại rồi. Mình chỉ biết

cố gắng mà duy trì nó được càng lâu càng tốt. không bao giờ thay đổi, vẫn son sắt và vẹn nguyên. Ấy có lẽ cũng chính là lý do tại sao lại có nhiều người “say” cái vị cà phê ở đây đến như vậy. - Ông có cảm thấy buồn khi văn hóa cà phê vợt đang dần biến

Những bức ảnh kỷ niệm được treo tại quán.

104

Độ 5 - 10 phút sau, khi mẻ cà

mất không? - Tôi hỏi

phê đầu đã thấm dần và đến hồi

- Biết làm sao được con ạ, nó

“chín muồi” sẽ được châm thêm

đã là cái chọn lọc của thời đại

một lượt nước sôi mới, cứ lặp lại

rồi, mình chỉ biết cố gắng mà

như thế cho đến khi thứ nước

duy trì nó được càng lâu càng

màu nâu hơi hung đỏ dần tiết

tốt, có nhiều người ở xa họ đến

ra thì lúc ấy mới rót cho khách.

đây uống còn nắm tay cảm ơn

Có nhiều người khách nói với tôi

ông vì vẫn còn bán loại cà phê

rằng họ đã uống ở đây từ thời

này, nó cũng là cái động lực để

còn là trai tráng, đến bây giờ

mình tiếp tục - Ông trả lời tôi

tóc cũng đã bạc hoa râm, nhưng

trong khi tay vẫn còn đang loay

duy chỉ có vị cà phê ở đây là mãi

hoay pha nốt ly cà phê sữa đá.

TINH HOA ẨM THỰC

Quán cà phê vợt tại đường Phan Đình Phùng hoạt động kể cả những ngày Lễ Tết.

Quán cà phê “không ngủ”

cà phê trở thành nơi tụ họp của

nhẹ tinh tế, khác nhiều so với

Quán hoạt động từ thâu đêm

những bạn trẻ Sài Gòn có niềm

những thứ cà phê bị pha lẫn tạp

đến suốt sáng, vợ chồng ông bà

đam mê với vị cà phê truyền

chất hay hương liệu, thường sẽ

Đặng Trần Con chỉ bán vào ca

thống. Minh Tâm (19 tuổi), một

có màu nâu đen, khá đắng và có

sáng, đến chiều tối muộn thì

bạn trẻ yêu thích cà phê vợt,

mùi thơm khá nồng của bơ thực

nhường lại cho hai người con để

chia sẻ với tôi rằng: “Mình rất

vật”. Không chỉ riêng Minh Tâm,

tranh thủ nghỉ ngơi và chuẩn bị

thích vị cà phê ở đây nên hầu

mà ở ngoài kia vẫn còn rất nhiều

nguyên liệu cho ngày hôm sau.

như tuần nào cũng phải rủ bạn

người trẻ mang trong mình hơi

Hầu hết những người dân nơi

bè tới, bản thân mình cũng khá

thở hiện đại nhưng vẫn đem lòng

đây đều đã quen với khung cảnh

yêu thích sự retro (cổ điển) nên

yêu say đắm những nét văn hóa

tấp nập kẻ bán người mua ngay

mỗi lần đến đây mình đều có

trong quá khứ, mong muốn đem

cả những ngày lễ tết của quán cà

cảm giác như bản thân đang

thứ tình yêu ấy trở nên bất hủ.

phê, duy chỉ có đêm giao thừa là

được tiếp cận gần hơn với thế

quán sẽ đóng cửa tầm 15 phút để

giới Sài Gòn xưa. Ngoài ra, vì ở

cúng lễ cho năm mới, sau đó lại

đây chỉ bán cà phê nguyên chất

tiếp tục mở cửa chào đón những

nên rất thơm và có hậu vị ngọt

lượt khách đầu tiên trong năm vừa đi lễ chùa về. Chiều đến cũng là lúc quán

105

TINH HOA ẨM THỰC

Từ đêm muộn cho tới rạng sáng, quán cà phê là

Một góc nhà đậm chất “Việt” tại quán.

điểm dừng chân quen thuộc của những người thuộc tầng lớp lao động, họ tìm tới quán như là một góc nhỏ thân quen, một nơi để họ tranh thủ chợp mắt hay uống một ly cà phê để thể tỉnh táo tiếp tục làm việc.

Có lẽ hiện nay vẫn còn rất nhiều người dân Sài Gòn cũng không thể nào biết được cà phê vợt có từ bao giờ, nhưng ai trong chúng ta cũng hiểu rằng những quán cà phê như của vợ chồng ông Con đang góp phần níu giữ cái “hồn” của cà phê vợt cũng như nét văn hóa một thời của Sài Gòn.

106

Vợt - nét đặc trưng tạo nên món cà phê vợt.

CƠ QUAN CHỦ QUẢN Viện Văn hóa Nghệ thuật Quốc gia Việt Nam (Bộ văn hóa, Thể thao và Du lịch )

TÒA SOẠN VÀ TRỊ SỰ 10-12 Đinh Tiên Hoàng, phường Bến Nghé, Quận 1, TPHCM Website: www.hoang.vn Email: toasoan@hoang.vn

HỘI ĐỒNG BIÊN TẬP Trần Nguyễn Quỳnh Giang Nguyễn Thị Mỹ Khanh Nguyễn Hoàng Khang Nguyễn Thị Thanh Phương Võ Thiên Trúc

THIẾT KẾ VÀ TRÌNH BÀY Dù những thương hiệu cà phê ngoại nhập

Nguyễn Thị Thanh Phương Nguyễn Hoàng Khang Trần Nguyễn Quỳnh Giang

đang ngày càng trở nên phổ biến, cà phê vợt vẫn luôn có một chỗ đứng cố định trong lòng của những người con Sài Gòn. Không chỉ đơn giản là một thứ nước giải khát, mà cà phê vợt đã trở thành một niềm đam mê, một miền ký ức xưa cũ

TỔNG PHÁT HÀNH Đại học Khoa học Xã hội và Nhân Văn Khoa Báo Chí và Truyền Thông Giấy phép xuất bản số: K18CLCB Bộ Thông tin và Truyền thông cấp

gợi cho người ta nhớ về những dĩ vãng vàng son trong quá khứ. Để rồi dù cho chúng ta có đi xa

LIÊN HỆ QUẢNG CÁO

đến đâu, thì vẫn luôn có một nơi để ta nhớ về,

Phòng Kinh doanh Hotline: 099 876 4321 (Quỳnh Giang) Email: kinhdoanh@hoang.vn

một nơi với đầy ắp những kỷ niệm của một văn hóa lâu đời tại Sài Gòn...

107

108

109

110