Public Health Network Cymru eBulletin March 2016

Pwyslais ar Ddiwrnod Iechyd y Byd 2016: Diabetes Spotlight on World Health Day 2016: Diabetes

Mawrth 2016 March 2016

Cynnwys Contents Croeso/Welcome

2

Pwyslais ar Ddiwrnod Iechyd y Byd/Spotlight on World Health Days

3-7

Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol/ Well-being of Future Generations

8

Pynciau llosg/The Grapevine

9-12

Crynodeb o’r Newyddion/News Roundup

13-20

Creu’r Cysylltiadau/Creating Connections

21-22

Beth sy’n digwydd ym mis Ebrill /What's going on in April

23-24

Cysylltwch â Ni/Contact Us

25

Croeso Welcome

C

W

roeso i rifyn mis Mawrth o gylchlythyr Rhwydwaith elcome to the March edition of the Iechyd Cyhoeddus Cymru. Mae rhifyn y mis hwn yn Public Health Network Cymru newsletter. cynnwys pwyslais ar Ddiabetes ar gyfer Diwrnod This month’s issue includes a spotlight on Iechyd y Byd 2016 ac yn amlygu rhan o’r gwaith Diabetes for World Health Day 2016 and diddorol sy’n cael ei wneud gan Fwrdd Iechyd highlights some interesting work being Aneurin Bevan wrth edrych ar wasanaethau Diabetes yng taken forward by Aneurin Bevan Health Board in looking at Nghymru. Mae Sefydliad Iechyd y Byd hefyd wedi cynhyrchu Diabetes services in Wales. The World Health Organisation (WHO) cyfres o bosteri sy’n annog pobl i reoli eu diabetes yn ddiogel. has also produced a series of posters to encourage people to manage their diabetes safely.

Mae gennym bennawd nodwedd newydd sy’n amlygu peth o’r gwaith sy’n cael ei wneud ledled Cymru; cymerodd Dietegwyr yn We also have a new feature showcasing some of the work Ysbyty Brenhinol Gwent ran mewn gweithgareddau y mis hwn i going on across Wales; this month saw Dietitians at the Royal gefnogi Wythnos Maeth a Hydradu 2016. Mae’r pennawd Gwent Hospital taking part in activities to support Nutrition and nodwedd newydd hwn yn gyfle gwych i rannu prosiectau a Hydration Week 2016. This new feature is an excellent gweithgareddau sy’n digwydd ledled Cymru felly cysylltwch â’n opportunity to share projects and activities Tip! Cynhyrchydd Cynnwys Sarah James ar Sarah.James10@wales. happening across Wales so please get in touch with our Content nhs.uk os hoffech chi gyflwyno eitem ar gyfer y rhifyn nesaf. Producer Sarah James, Sarah.James10@wales.nhs.uk if you would Bydd Tîm Rhwydwaith Iechyd Cyhoeddus Cymru yn teithio o gwmpas ym mis Mai 2016 ar gyfer ein digwyddiadau ‘Creu Cysylltiadau’ sy’n cael eu cynnal ledled Cymru, a byddai’n wych eich gweld chi a’ch cydweithwyr yn un o’r digwyddiadau hyn er mwyn helpu i ffurfio a chynnal y Rhwydwaith wrth iddo symud ymlaen ar ei newydd wedd. Mae manylion am y sioe deithiol ar gael yn rhifyn y mis hwn. Gobeithiwn y gwnewch chi fwynhau darllen y rhifyn hwn a diolch i’r rhai hynny a gyfrannodd eitem ar ei gyfer. Mae’r tîm yn parhau i ddiweddaru’r wefan gyda newyddion, digwyddiadau ac adnoddau, felly os oes gennych unrhyw awgrymiadau am gynnwys arall, cysylltwch â ni.

like to submit an item for the next issue.

The Public Health Network Cymru Team will be on the road in May 2016 for our ‘Creating Connections’ events taking place across Tip! Wales, it would be great to see you and colleagues at one of these events to help shape and support the Network moving forward in its new form. Details of the roadshow can be found in this month’s issue. We hope you enjoy reading this issue and thanks to those who were able to submit an item for this edition. The team continue to update the website with news, events, and resources so if you have any suggestions for further content please do get in

touch.

Pwyslais ar Ddiwrnod Iechyd y Byd Spotlight on World Health Day

Diwrnod Iechyd y Byd 2016: Diabetes – 7 Ebrill 2016 World Health Day 2016: Diabetes - 7 April 2016

M

ae Sefydliad Iechyd y Byd wedi lansio ymgyrch Diwrnod Iechyd y Byd eleni, a’r pwnc a ddewiswyd yw Diabetes. Prif nodau ymgyrch Diwrnod Iechyd y Byd yw codi ymwybyddiaeth o’r cynnydd mewn diabetes, y baich y mae'n ei achosi a’i ganlyniadau difrifol, yn enwedig mewn gwledydd ag incwm isel a chanolig; a hefyd sbarduno cyfres o gamau penodol, effeithiol a fforddiadwy i fynd i’r afael â diabetes. Bydd y rhain yn cynnwys camau i atal diabetes ac i gynnig diagnosis, triniaeth a gofal i bobl â diabetes. Mae gan oddeutu 60 miliwn o bobl ddiabetes yn Rhanbarth Ewrop, ac mae’r mynychder yn cynyddu ymhlith pob grŵp oedran, gan effeithio eisoes ar 10–15% o’r boblogaeth mewn rhai Aelod-wladwriaethau.

W

HO have launched this years World Health Day campaign with this years topic of choice being Diabetes. The main goals of the World Health Day campaign are to increase awareness about the rise in diabetes, and it's staggering burden and consequences, in particular in low and middle income countries; and to trigger a set of specific, effective and affordable actions to tackle diabetes. These will include steps to prevent diabetes and diagnose, treat and care for people with diabetes.

About 60 million people in the European Region have diabetes, and the prevalence is increasing in all age groups, already affecting 10–15% of the population in some Member States.

Rhwydwaith Diabetes i Blant a Phobl Ifanc i sefydlu gweithgor Pontio newydd Children and Young People (CYP) Diabetes Network to set up new Transition working group

M

ae Davida Hawkes, Pediatregydd Ymgynghorol Bwrdd Iechyd Prifysgol Abertawe Bro Morgannwg, yn sefydlu gweithgor i ddatblygu gwasanaethau pontio yng Nghymru.

Mae Dr Hawkes yn gofyn am ddatganiad o ddiddordeb gan staff meddygol, nyrsio a dietegol brwdfrydig o faes diabetes plant ac oedolion ledled Cymru, i ddechrau, gyda’r bwriad o gynnwys defnyddwyr gwasanaeth yn nes ymlaen. Bydd y grŵp yn arwain ar waith i benderfynu sut gallai/dylai/byddai gwasanaethau pontio delfrydol yn edrych. E-bostiwch Davida.

Hawkes@wales.nhs.uk os hoffech fynegi diddordeb mewn ymuno â’r grŵp.

D

avida Hawkes, Consultant Paediatrician of ABUHB, is in the process of establishing a working group to take forward transition services in Wales.

Dr Hawkes is seeking expressions of interest from enthusiastic medical, nursing and dietetic staff in both paediatric and adult diabetes across Wales, initially, with the intention to involve service users further down the path. The group will lead on work to establish what the ideal transition services could/should/would look like.

Please email Davida.Hawkes@wales.nhs.uk if you would like to express an interest in joining the group.

Rhaglen Addysg Strwythuredig Newydd am Ddiabetes i Blant a Phobl Ifanc

M

A

New Structured Diabetes Education Programme for CYP ae rhaglen addysg strwythuredig newydd i Blant a Phobl Ifanc wedi ei chyflwyno gan Rwydwaith Diabetes Cymru i Blant a Phobl Ifanc. Mae’r Modiwl cyntaf, ar gyfer pobl ifanc 11-16 oed sydd wedi cael diagnosis newydd, yn gyflawn bellach. Cynhaliwyd nifer o sesiynau hyfforddi yn y byrddau iechyd ac mae’r rhai hynny a gymerodd ran yn barod bellach i gyflwyno’r rhaglen.

Mae’r modiwl cyntaf yn trafod yr wybodaeth hanfodol am ddiabetes, ac agweddau allweddol ar fyw gyda diabetes, gan gynnwys chwaraeon a gweithgarwch ac effaith seicolegol cael diagnosis. I gael rhagor o wybodaeth ewch i wefan Rhwydwaith Diabetes Cymru i Blant a Phobl Ifanc, neu anfonwch neges trydar i @ CYPDN_Wales

New structured education programme for Children and Young people has been rolled out by the CYP Wales Diabetes Network. The first Module, for newly diagnosed young people aged 11-16 has now been completed. A number of training sessions have taken place within the health boards and those who took part are now equipped to deliver the programme. The first module covers essential diabetes knowledge, and key aspects of living with diabetes including sport and activity and the psychological effect of diagnosis. For more information please visit the CYP Wales Diabetes Network website, or tweet them @CYPDN_Wales

Stay Super: Posteri Beat Diabetes Stay Super: Beat Diabetes Posters

M

ae Sefydliad Iechyd y Byd wedi dylunio nifer o bosteri i’w defnyddio ledled y byd ar gyfer Diwrnod Iechyd y Byd eleni.

Thema archarwyr sydd i’r posteri, a'u bwriad yw annog bwyta’n iach, cynyddu gweithgarwch corfforol, ac annog plant â diabetes i ddilyn cyngor meddygol. Cliciwch ar y lluniau isod i weld fersiynau o’r posteri y gellir eu lawrlwytho.

ER UP S AY ST

follow medical advice

ER UP S AY ST

#diabetes | www.who.int /whd /diabetes

ER UP S AY ST

W

HO have designed a number of posters for use around the world for this years World Health Day. The posters are superhero themed, and are designed to encourage healthy eating, increase physical activity, and encourage people with diabetes to follow medical advice. Click on the pictures below for a downloadable version of the posters.

be active

#diabetes | www.who.int /whd /diabetes

eat healthy

#diabetes | www.who.int /whd /diabetes

ER UP S AY ST

ER UP S AY ST

if in doubt, check!

#diabetes | www.who.int /whd /diabetes

halt the rise

#diabetes | www.who.int /whd /diabetes

Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol Well-being of Future Generations

M

ae Deddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol (Cymru) 2015 yn ddarn allweddol o ddeddfwriaeth i Gymru sy’n ceisio gwella llesiant cymdeithasol, economaidd, amgylcheddol a diwylliannol Cymru. Cynhaliwyd seminar ar 21 Mawrth 2016 yng Nghanolfan yr Holl Genhedloedd yng Nghaerdydd, a’i nod oedd codi ymwybyddiaeth a gwella dealltwriaeth am y Ddeddf, darparu gwybodaeth i’r rhai sy’n gweithio ym maes Iechyd Cyhoeddus neu â diddordeb mewn gwneud hynny, am eu rhan o ran cefnogi’r Ddeddf a darparu cyfle i edrych ar y dangosyddion arfaethedig a’r cynlluniau ar gyfer mabwysiadu egwyddorion y Ddeddf yn gynnar. Cyflwynwyd yr anerchiad allweddol gan Sophie Howe, Comisiynydd Cenedlaethau’r Dyfodol, a oedd yn esbonio'r Ddeddf yn fanylach a’r goblygiadau cysylltiedig ar Iechyd Cyhoeddus. Rhoddwyd trosolwg o’r ddeddfwriaeth i’r rhai a oedd yn bresennol, ynghyd ag amserlen ar gyfer ei rhoi ar waith a’r gwaith o fabwysiadu’r egwyddorion yn gynnar. Cafwyd enghreifftiau hefyd o waith lleol gan Dîm Iechyd Cyhoeddus Gogledd Cymru a Chyngor Sir Powys. Bydd fideo byr ar gael a fydd yn rhoi crynodeb o’r diwrnod. Mae rhagor o wybodaeth ar gael gan y tîm yn publichealth.network@wales.nhs.uk

T

he Well-being of Future Generations (Wales) Act 2015 is a key piece of legislation for Wales, which seeks to improve the social, economic, environmental and cultural well-being of Wales. A seminar was held on the 21 March 2016 at the All Nations Centre in Cardiff, which aimed to raise awareness and understanding of the Act. The seminar provided information to those working in or who have an interest in Public Health about their role in supporting the Act and provide an opportunity to look at the proposed indicators and the early adopter schemes.

The keynote address was delivered by Sophie Howe, the Future Generations Commissioner which explained the Act in further detail and the implications it will have for Public Health. Delegates were given an overview of the legislation, timescales for implementation and the early adopters work and there were also examples of local work from North Wales Local Public Health Team and Powys County Council.

A short video will be available which will provide a synopsis from the day. Further information is available from the team at publichealth.network@wales.nhs.uk

Pynciau llosg The Grapevine

D

T

yma adran newydd o’r e-fwletin sy’n ymwneud yn gyfan gwbl ag aelodau’r rhwydwaith. Cewch gyflwyno newyddion am y gwaith sy’n cael ei wneud yn eich ardal chi, ysgrifennu colofn ar ein cyfer, neu dynnu sylw at eich prosiect diweddaraf. Os hoffech chi gyflwyno erthygl, e-bostiwch sarah.james10@wales.nhs.uk

his is a new section of the ebulletin where its all about the network members. You can submit news on the work being undertaken in your area, write us an article or showcase your latest project. If you would like to submit an article please email sarah.james10@wales.nhs.uk

M

P

Rhwydwaith Iechyd Cyhoeddus Cymru: Eich rhwydwaith chi, eich llais chi!

Public Health Network Cymru: Your network, your voice! ae Rhwydwaith Iechyd Cyhoeddus Cymru yn gofyn i aelodau’r rhwydwaith lywio'r pwnc ar gyfer ein seminar nesaf ym mis Gorffennaf. Gofynnir i restr faith bleidleisio ar hyn trwy’r cyfryngau cymdeithasol am 1 wythnos gan ddechrau ar 5 Ebrill. Y pynciau yw: Atal Dementia Iechyd Ymfudwyr Tai ac Iechyd Gweithgarwch Corfforol a’r Amgylchedd Adeiledig Iechyd Meddwl a Phobl Ifanc Atal Afiechyd Cronig Bwyta’n Iach Newid yn yr Hinsawdd Iechyd Pobl Lesbiaidd, Hoyw, Ddeurywiol a Thrawsrywiol Anhwylderau Bwyta Anabledd a Hybu Iechyd Cyflogaeth ac Iechyd I gyflwyno eich dewis, ewch i’n tudalen Facebook neu Twitter rhwng 5 ac 12 Ebrill a phleidleisiwch. Bydd rhestr fer yn cael ei thynnu wedyn a bydd aelodau a fydd yn y digwyddiad Creu Cysylltiadau yn pleidleisio ar y pynciau yn y rhestr fer a bydd y pwnc buddugol yn cael ei gyhoeddi yn e-fwletin mis Mehefin.

ublic Health Network Cymru are asking members of the networks to inform the subject matter of our next seminar taking place in July. A long list will be polled via social media for 1 week starting on 5 April.

The topics are:

Dementia Prevention Migrant Health Housing and Health Physical Activity and the Built Environment Mental Health and Young People Chronic Disease Prevention Healthy Eating Climate Change LGBT Health Eating Disorders Disability and Health Promotion Employment and Health

To submit your choice, visit us on Facebook or Twitter between 5 - 12 April to enter the polls.

A short list will then be collated and members attending the 'Creating Connections' events will be asked to vote on the shortlisted topics and the winning topic will be announced in the June ebulletin.

Digwyddiadau sgrinio cymunedol Sefydliad Prydeinig yr Ysgyfaint British Lung Foundation community screening events Cyflwynwyd gan Lyndsey Watson, Sefydliad Prydeinig yr Ysgyfaint

by Lyndsey Watson, British Lung Foundation

T

rwy gydol canol mis Mawrth, cynhaliodd Sefydliad Prydeinig yr Ysgyfaint ynghyd â phartneriaid (byrddau iechyd lleol a Dim Smygu Cymru) gyfres o ddigwyddiadau sgrinio’r ysgyfaint am ddim ledled Cymru (wedi'u hariannu gan Lywodraeth Cymru).

Cynhaliwyd y digwyddiadau Caru Eich Ysgyfaint ym Mhort Talbot, Pontypridd, Rhydaman, y Rhyl a Bangor.

Nod y digwyddiadau oedd helpu i ddod o hyd i drigolion Cymru sy’n byw â Chlefyd Rhwystrol Cronig yr Ysgyfaint heb ddiagnosis. Mae’r Clefyd hwn yn cwmpasu nifer o gyflyrau, gan gynnwys broncitis cronig ac emffysema, a all beri anhawster anadlu i bobl yn sgil niwed hirdymor i’w hysgyfaint.

Rhoddodd y digwyddiadau gyfle i’r rhai sydd wedi cael peswch parhaus am dair wythnos neu fwy, neu sy’n aml yn teimlo’n fyr eu hanadl neu â brest dynn, i siarad â nyrs anadlu o Sefydliad Prydeinig yr Ysgyfaint.

Rhoddwyd cyngor, gwybodaeth a phrofion gweithrediad yr ysgyfaint am ddim ar y diwrnod. Daeth llawer o bobl i’r digwyddiadau ac atgyfeiriwyd llawer o bobl at eu meddyg teulu am asesiadau dilynol. Os oes gennych ddiddordeb mewn cynnal cyfres o ddigwyddiadau Caru Eich Ysgyfaint yn eich ardal, cysylltwch â Sefydliad Prydeinig yr Ysgyfaint ar 03000 030 555, ewch i www.blf.org.uk neu anfonwch neges drydar @BLFWales

T

hroughout mid March, the British Lung Foundation (BLF) along with partners (Local health boards and Stop Smoking Wales) delivered a series of free lung screening events throughout Wales (funded by the Welsh Government). The Love Your Lungs events were held in Port Talbot, Pontypridd, Ammanford, Rhyl and Bangor.

The aim of the events were to help find Welsh residents living with undiagnosed Chronic Obstructive Pulmonary Disease (COPD). COPD encompasses a number of conditions, including chronic bronchitis and emphysema, which can cause people to have difficulty breathing due to long-term damage to their lungs. The events offered the opportunity for those who have had a persistent cough for three weeks or more, or who often felt breathless or wheezy, to speak to specialist BLF respiratory nurse. Free advice, information and lung function tests were carried out on the day. The events were well attended and many were referred to their GP for follow up assessments.

If you are interested in running a series of Love Your Lungs events in your area, get in touch with the British Lung Foundation on 03000 030 555, visit www.blf.org. uk or Tweet them @BLFWales

Dietegwyr Ysbyty Brenhinol Gwent yn gwisgo'n wahanol i godi ymwybyddiaeth o hydradu Royal Gwent Hospital Dietitians dress up for hydration awareness Cyflwynwyd gan Sarah McMahon, Bwrdd Iechyd Prifysgol Aneurin Bevan

by Sarah McMahon, Aneurin Bevan UHB

M

ae Dietegwyr yn Ysbyty Brenhinol Gwent wedi hyrwyddo Maeth a Hydradu trwy amryw ddulliau gan geisio’i wneud yn hwyl i gleifion, teuluoedd a holl aelodau’r tîm Amlddisgyblaethol.

E

in nod oedd grymuso ein cydweithwyr i gydnabod pwysigrwydd maeth a hydradu i’n holl gleifion, trwy wneud newidiadau cadarnhaol i arferion bwyta ac yfed. Teimlaf y gellid anghofio am bwysigrwydd maeth ar lefel y ward gan ei fod yn amgylchedd mor brysur i weithio ynddo; felly rydym yn ymgysylltu â staff i ddod yn rhan o’r Grŵp Diddordeb Bwyd i wella cyfathrebu rhwng staff arlwyo a staff y ward.

Cynhelir cyfarfodydd y Grŵp Diddordeb Bwyd ddwywaith y mis ac maent yn defnyddio dull tîm amlddisgyblaethol sy’n ein galluogi i drafod diweddariadau ar Fframwaith Bwydlen Cymru Gyfan, archwiliadau, gwell trolis diodydd, a rhannu'r wybodaeth hon â’n cydweithwyr. Gosodwyd bwrdd arddangos ac arno wybodaeth am faeth, hydradu a’r Grŵp Diddordeb Bwyd ym mwyty’r ysbyty gyda thaflenni gwybodaeth ychwanegol i’r cyhoedd, cleifion a staff eu cymryd.

T

he Dietitians at the Royal Gwent Hospital have promoted Nutrition and Hydration week 2016 through various methods trying to make it fun for patients, families and all members of the Multidisciplinary team.

O

ur aim was to empower our colleagues to acknowledge how important nutrition and hydration is for all patients, by making positive changes to eating and drinking habits. I feel that the importance of nutrition at ward level can be dismissed as it is such a busy environment to work in; therefore we are engaging staff to become part of the Food Interest Group (FIG) to strengthen communication between catering and ward staff.

FIG meetings are bi-monthly and consist of a multidisciplinary team approach which enables us to discuss updates on the All Wales Menu Framework, audits, enhanced beverage trolleys and disseminate this information back to our colleagues. A display board with information around nutrition, hydration and the FIG was set up in the hospital restaurant with additional leaflets for the public, patients and staff to take away.

E

in nod yw cael Nyrs Cyswllt Maeth o bob ward i fynychu cyfarfodydd y Grŵp Diddordeb Bwyd gan eu bod yn gweithio wrth ochr cleifion bob dydd ar adeg prydau bwyd. Bydd y Nyrsys Cyswllt Maeth yn helpu i wella gofal cleifion trwy hyrwyddo pwysigrwydd maeth a hydradu i’r holl gleifion, trwy ddefnyddio’r offer sgrinio MUST a nodi’r unigolion y gallai fod angen hyfforddiant arnynt i ddefnyddio’r offeryn hwn, annog defnyddio’r llwybr chwant bwyd isel i’r cleifion y mae perygl eu bod â diffyg maeth a hyrwyddo amseroedd bwyd dyddiol wedi eu diogelu.

G

W

e are aiming to have a Nutrition Link Nurse from each ward to attend the FIG meetings as they work alongside patients daily at mealtimes. The Nutrition Link Nurses will help to improve patient care by promoting the importance of nutrition and hydration for all patients, by using the MUST screening tool and identify those who may need training on this tool, encourage the use of the poor appetite pathway for those patients at risk of malnutrition and promote protected meal times daily of the Multidisciplinary team.

W

wnaethom hefyd benderfynu gwisgo fel darnau o ffrwythau (afal, melon dŵr, graw win a banana) a chyflwyno byrbrydau a diodydd maethlon i amryw o wardiau yn yr ysbyty. Daeth hyn â gwên i wynebau cleifion a’u teuluoedd; a bu chwerthin wrth gwrs, wrth geisio dyfalu fel beth yr oeddem ni wedi gwisgo. Roedd pawb mor ddiolchgar am gael y byrbryd ychwanegol hwnnw ac mae’n profi y gall bwyd yn gyntaf fod yn dda i gleifion sydd mewn perygl o fod â diffyg maeth. Teimlaf ein bod yn sicr wedi atgyfnerthu egni, gweithgarwch ac ymgysylltiad o ran hyrwyddo maeth a hydradu fel bod yn rhan bwysig o ofal cleifion, gan wella diogelwch cleifion yn y lleoliad aciwt yn Ysbyty Brenhinol Gwent, Casnewydd.

e also decided to dress up as pieces of fruit (apple, watermelon, grapes and a banana) and deliver nutritious snacks and drinks to different wards throughout the hospital. We made patients and their families smile; and laugh of course, trying to guess what we were dressed up as. Everyone was so grateful for having that additional snack and it proves that food first can go a long way for patients at risk of malnutrition.

Ein nod yw parhau â’r arfer da hwn yn ddyddiol ac mae cynlluniau eisoes ar y gweill ar gyfer yr Wythnos Maeth a Hydradu y flwyddyn nesaf!

We aim to continue this good practice daily and we have already started our plans for Nutrition and Hydration week next year!

Cawsom i gyd ddiwrnod arbennig!

We all had a grape day!

I feel we definitely reinforced energy, activity and engagement on nutrition and hydration as an important part of patient care improving patient safety in the acute setting at the Royal Gwent Hospital, Newport.

Crynodeb o’r Newyddion News Roundup Prosiect Heneiddio gyda HIV

C

Ageing with HIV Project

afodd y prosiect newydd hwn ei lansio gan EATG ar ddiwedd y llynedd (18 Rhag 2015). Cynhelir y prosiect am 30 mis a bydd yn edrych ar fyw a heneiddio gyda HIV trwy gylch bywyd. Ceir gwefan neilltuol gyda gwybodaeth am yr holl weithgareddau sydd wedi eu cynllunio, yn cynnwys cynhadledd yn Berlin fis nesaf (31 Maw – 3 Ebrill 2016) ar heriau newydd ac anghenion heb eu bodloni pobl sy’n byw gyda HIV/AIDS sydd yn 50 oed neu’n hŷn.

T

his new project was launched by the EATG at the end of last year (18 Dec 2015).

The project will run for 30 months and will look at living and ageing with HIV through the lifecycle. There is a dedicated website with information on all the planned activities, including a conference in Berlin next month (31 Mar – 3 April 2016) on new challenges and unmet needs of people living with HIV/AIDS aged 50 and over.

Coetiroedd i Gymru

M

Woodlands for Wales ae strategaeth Coetiroedd i Gymru yn gosod uchelgais feiddgar o ran sut y gallai coetiroedd a choed gyfrannu hyd yn oed yn fwy at fywydau'r Cymru.

T

he Woodlands for Wales forestry strategy sets out a bold ambition for how woodlands and trees could contribute even more to the people of Wales.

Cynllun Gweithredu ar Deithio Llesol

M

Active Travel Action Plan

ae’r Cynllun Gweithredu ar Deithio Llesol yn ategu Deddf Teithio Llesol (Cymru) 2013 ac yn nodi'r weledigaeth ar gyfer teithio byw a sut y mae'n berthnasol i amcanion ehangach.

T

he Active Travel Action Plan complements the Active Travel (Wales) Act 2013 and sets out the vision for active travel and how it relates to wider aims.

Hyrwyddo Iechyd, Lles a Gwydnwch Emosiynol mewn Ysgolion Cynradd

G

T

Promoting Emotional Health, Well-being and Resilience in Primary Schools ofynodd y Gweinidog Addysg a Sgiliau i Sefydliad Polisi Cyhoeddus Cymru roi cyngor arbenigol ynghylch y gwaith sy'n cael ei wneud i gynyddu gwydnwch emosiynol plant ysgolion cynradd yng Nghymru, a beth allai Llywodraeth Cymru ei wneud i'w gefnogi.

he Minister for Education and Skills asked the PPIW to provide expert advice on ‘what works’ in building the emotional resilience of children in primary schools in Wales and what the Welsh Government might do to support this.

Gwasanaeth awtistiaeth newydd i Gymru

M

T

New autism service for Wales to be established ae'r gwasanaeth yn rhan allweddol o'r diweddariad o Gynllun Gweithredu Strategol Llywodraeth Cymru ar gyfer Anhwylderau’r Sbectrwm Awtistig, sy'n cael ei lansio heddiw. Bydd yn destun ymgynghoriad 12 wythnos.

he service is a key part of the Welsh Government’s refreshed Autistic Spectrum Disorder Strategic Action Plan, which is being launched today. It will be subject to a 12-week consultation.

‘Bygythiadau Cudd yn y Cartref yn cael y bai am Ladd Miloedd’ ‘Hidden Household Threats Blamed for Killing Thousands’

G

ellir cysylltu miloedd o farwolaethau ar draws Ewrop bob blwyddyn â nwyon gwenwynig o beraroglyddion ac eitemau cartref eraill, yn ôl uwch feddygon.

T

housands of deaths across Europe each year can be linked to toxic fumes from air fresheners and other household items, senior doctors claim.

Grŵp ymgyrch gordewdra’n poeni am yr oedi gyda Strategaeth Gordewdra mewn Plentyndod y Llywodraeth Obesity campaign group concerned about delay to Government Childhood

M

Obesity Strategy

M

ae aelodau’r Cynghrair Iechyd embers of the Obesity Health Gordewdra, a ffurfiwyd fis Tachwedd Alliance, a campaign group which diwethaf i fynd i’r afael â gordewdra, formed last November to tackle wedi mynegi pryder am y cynnydd obesity, has expressed yn y perygl i iechyd plant a achosir concern about the increased risks to gan yr oedi gyda Strategaeth Gordewdra mewn Plen- children’s health caused by the delay of the tyndod y Llywodraeth.

Government’s Childhood Obesity Strategy.

Prosiect tair blynedd yn helpu i leihau beichiogrwydd ymysg merched ifanc yn eu harddegau yng Nghymru Three year project helps to bring down number of teenage pregnancies in

C Wales

T

yhoeddwyd casgliadau prosiect tair he conclusions of a three year project by blynedd gan dîm Diogelu Iechyd Public Health Wales’ Health Protection Cyhoeddus Cymru. Mae’r Adroddiad ar team has been published. The Teenage Leihau Beichiogrwydd Ymysg Merched Pregnancy Reduction report describes Ifanc yn eu Harddegau (Saesneg yn unig) yn a programme of work carried out disgrifio rhaglen waith a gynhaliwyd rhwng 2011 between 2011 and 2015 aimed at reducing teenage a 2015 wedi ei hanelu ar leihau beichiogi yn yr conceptions in Wales. arddegau yng Nghymru.

Lansio’r Canllaw Bwyta’n Iach

C

Launch of new Eatwell Guide

afodd y Canllaw Bwyta'n Iach ei lansio heddiw gan Lywodraeth Cymru.

T

he revised Eatwell Guide has been launched today by Welsh Government.

Strategaethau drafft ar HIV, hepatitis feirysol a heintiau a drosglwyddir yn rhywiol Draft strategies on HIV, viral hepatitis and sexually transmitted infections

R diwethaf.

oedd set tair rhan o strategaethau'r sector iechyd byd-eang ar HIV, hepatitis feirysol a heintiau a drosglwyddir yn rhywiol i fod cael eu hadolygu gan Fwrdd Gweithredol Sefydliad Iechyd y Byd (WHO) diwedd mis

Cylchgrawn Play for Wales

M

Play for Wales Magazine

ae Rhifyn y Gwanwyn o Gylchgrawn Play for Wales bellach ar gael i'w weld ar-lein sydd yn cynnwys pwysigrwydd cymryd risg.

A

three-part set of global health sector strategies on HIV, viral hepatitis and sexually transmitted infections were due to be reviewed by the World Health Organisation (WHO) Executive Board at the end of last month.

T

he Spring Issue of the Play for Wales Magazine is now available to view online which covers the importance of taking risks.

WHO: briffiau technegol HIV a phobl ifanc WHO: HIV and young people technical briefs

M

W

M

T

ae’r WHO wedi creu cyfres o friffiau technegol yn mynd i’r afael â HIV ymysg pedwar o’r poblogaethau ifanc allweddol: dynion ifanc sy’n cael rhyw gyda dynion; pobl ifanc sy’n gwerthu rhyw; pobl ifanc sy’n chwistrellu cyffuriau a phobl ifanc trawsrywiol.

HO has produced a series of technical briefs addressing HIV in four young key populations: young men who have sex with men; young people who sell sex; young people who inject drugs and young transgender people.

Cynllun newydd i fynd i'r afael â chamfanteisio'n rhywiol ar blant yng Nghymru New plan to tackle child sexual exploitation in Wales

ae'r Cynllun Gweithredu Cenedlaethol i Fynd i'r Afael â Chamfanteisio'n Rhywiol ar Blant Cymru yn darparu fframwaith cynhwysfawr sy'n galluogi amrywiaeth eang o bartneriaid diogelu i weithredu'n gydlynol ar draws asiantaethau i atal cam-drin a chamfanteisio'n rhywiol ar blant ac i amddiffyn plant.

he All-Wales National Action Plan to Tackle Child Sexual Exploitation provides a comprehensive framework through which the wide range of safeguarding partners will demonstrate coordinated and crossagency action to prevent and protect children from abuse and sexual exploitation.

Pecyn cymorth ffydd i helpu ysgolion i gefnogi pobl ifanc LGBTQ yn well 'Faith toolkit’ to help schools better support LGBTQ young people

M

ae Barnardo's wedi creu 'pecyn cymorth ffydd' i helpu ysgolion i gefnogi plant LGBTQ sy'n cael eu bwlio.

B

arnardo's has produced a 'faith toolkit' to help schools support LGBTQ children who are being bullied.

Anelu’n Uchel: Pam dylai’r DU geisio bod yn ddi-dybaco Aiming High: Why the UK should aim to be tobacco-free

B

obacco will continue to devastate UK lives, with around 1.35 million new cases of smoking related illnesses expected to occur over the next 20 years according to a new report published No Smoking Day (Wednesday 9 March).

M

H

M

P

ydd tybaco'n parhau i ddinistrio bywydau yn y DU, gyda rhyw 1.35 miliwn o achosion newydd o salwch yn gysylltiedig â smygu'n cael eu rhagweld dros yr 20 mlynedd nesaf yn ôl adroddiad newydd a gyhoeddwyd ar Ddiwrnod Dim Smygu (Dydd Mercher 9 Mawrth).

T

Lansio'r prosiect ymchwil iechyd mwyaf erioed i Gymru Largest ever Welsh health research project launched

ae Doeth am Iechyd Cymru yn astudiaeth ymchwil gyfrinachol sydd â'r bwriad o ddatblygu gwybodaeth fanwl am iechyd y genedl. Bydd yr wybodaeth a ganfyddir yn cael ei defnyddio i helpu'r GIG i gynllunio ar gyfer y dyfodol.

ealthWise Wales is a confidential research study, which aims to develop an in-depth knowledge of the health of the nation - the information gained will be used to help the NHS plan for the future.

Ymgyrch Croesi’r Llinell yn dechrau 14 Mawrth Cross the Line campaign to commence 14 March

ae’r Gweinidog Gwasanaethau Cyhoeddus, Leighton Andrews, yn ariannu ailgynnal yr ymgyrch cyhoeddusrwydd sy’n canolbwyntio ar arwyddion a symptomau cam-drin domestig.

Nod yr ymgyrch “Croesi’r llinell” yw codi ymwybyddiaeth am arwyddion dirgel cam-drin domestig.

ublic Services Minister Leighton Andrews is funding a re-run of the publicity campaign that focuses on the signs and symptoms of domestic abuse. The “Cross the line” campaign aims to raise awareness of the subtle signs of domestic abuse.

Datblygu’r sylfeini: mynd i’r afael â gordewdra trwy gynllunio a datblygu Building the foundations: tackling obesity through planning and development

M

ae'r Gymdeithas Cynllunio Gwlad a Thref a'r Gymdeithas Llywodraeth Leol, gyda chefnogaeth gan Public Health England, wedi lansio adroddiad,'Building the foundations: tackling obesity through planning and development' (saesneg yn unig).

T

he Town and Country Planning Association and Local Government Association, with support from Public Health England, have launched a report, 'Building the foundations: tackling obesity through planning and development'.

Yr ASB yng Nghymru yn lansio gêm addysgol ar-lein newydd New online educational resource launched by the FSA in Wales

M M

ae'r Asiantaeth Safonau Bwyd, ar y cyd â Iechyd Cyhoeddus Cymru, wedi lansio gêm ryngweithiol addysgol ar-lein newydd ar gyfer plant 8-11 oed.

T T

he Food Standards Agency in Wales in partnership with Public Health Wales have launched a new food safety and healthy eating resource.

Astudiaeth o Ymddygiad Iechyd Ymysg Plant Oed Ysgol (HBSC) Health Behaviour in School-Aged Children (HBSC) Study

wledydd.

ae'r adroddiad rhyngwladol o arolwg 2013/2014 wedi cael ei gyhoeddi.

Mae astudiaeth HBSC (saesneg yn unig) yn seiliedig ar arolwg o dros 200,000 o bobl ifanc mewn 42 o

he international report from the 2013/2014 survey has been released. The HBSC study is based on a survey of over 200,000 young people in 42 countries.

Llywodraeth Cymru'n parhau i gadw at ei haddewid i roi dechrau teg i fywydau 36,000 o blant Welsh Government continues to deliver on its promise to give 36,000 children a Flying Start in life

M

ae ffigurau a gyhoeddwyd heddiw'n dangos bod 33,252 o blant wedi elwa ar y rhaglen Dechrau'n Deg rhwng mis Ebrill a mis Tachwedd 2015. Mae hyn 600 yn rhagor o blant nag oedd wedi elwa ar y rhaglen dros yr un cyfnod yn 2014-15. Roedd mwy na 37,000 o blant wedi manteisio ar y rhaglen yn ystod y flwyddyn honno - gan nid yn unig fodloni targed Llywodraeth Cymru flwyddyn yn gynnar, ond hefyd ragori arno.

Ffeithlun ar gyfer canllawiau plant Infographic for childrens guidlines

M

ae'r Prif Swyddogion Meddygol wedi cyhoeddi ffeithlun newydd yn dangos canllawiau gweithgaredd corfforol ar gyfer plant a phobl ifanc (5-18 oed).

Y Dechrau Gorau mewn Bywyd

M

The Best Start in Life

ae Canolfan Genedlaethol Sefydliad Prydeinig y Galon wedi lansio Y Dechrau Gorau mewn Bywyd (saesneg

R

ecent figures show 33,252 children benefitted from Flying Start between April and December 2015. This is over 600 more children than benefited at the equivalent stage in 2014-15, a year in which the programme was delivered to more than 37,000 children – reaching and exceeding the Welsh Government’s target a year early.

T

he Chief Medical Officers have released a new infographic displaying the physical activity guidelines for children and young people (aged 5-18).

T

he BHF National Centre has launched The Best Start in Life which sets out four key asks for policy makers to ensure every child has access to high quality physical activity opportunities from birth.

Creu’r Cysylltiadau Mae Rhwydwaith Iechyd Cyhoeddus Cymru yn ôl a’r tro hwn rydym eich angen CHI!!

Er mwyn i rwydwaith fod yn gwbl effeithiol, mae angen i ni adnabod a darparu’r cysylltiadau rhwng ac ar draws yr holl aelodau; i rannu gwybodaeth, hybu gwasanaethau a dysgu oddi wrth eich gilydd. I wneud hyn mae angen eich helpu chi arnom. Sut rydym yn gwneud y defnydd gorau o’ch gwybodaeth, eich profiad a’ch brwdfrydedd chi gan ddefnyddio’r offer sydd ar gael ar ein cyfer ni?

Sut gallwch chi ddweud wrth bobl eraill am yr hyn yr ydych yn ei wneud? Sut gallwch chi ofyn i bobl eraill am eu profiadau? Sut gallwn ni ganfod y pethau sy’n digwydd yn eich ardal chi? A sut rydym yn gwneud y rhwydwaith yn berthnasol i chi? Mae gennym rai syniadau ond mae angen eich cymorth chi i helpu i ffurfio eich rhwydwaith chi a’n cadw ni ar y trywydd iawn...

Nod y digwyddiadau hyn sydd am ddim yw rhoi cyfle i ymarferwyr sy’n gweithio ym mhob maes hybu iechyd a gwella iechyd ledled Cymru gyfarfod â chydweithwyr proffesiynol, rhwydweithio a chanfod mwy am yr adnoddau ar y wefan newydd.

Dewch â’ch gliniadur, llechen neu Ffôn Deallus eich hun a gallwch gadw’r cyswllt yn fyw!!

Mae’r digwyddiadau hanner diwrnod hyn yn agored i unrhyw weithiwr proffesiynol sydd â diddordeb ym maes iechyd y cyhoedd o athrawon a gweithwyr ieuenctid i fyfyrwyr nyrsio, meddygon teulu a gweithwyr llywodraeth leol a’r trydydd sector.

Gellir mynychu’r digwyddiadau am ddim a darperir cinio bys a bawd ym mhob lleoliad. Mae’r lleoedd yn gyfyngedig iawn felly archebwch le yn gynnar.

Dydd Mercher 4 Mai 2016 Canolfan Fusnes Conwy, Conwy 09:30 - 12:30 Dydd Iau 5 Mai 2016 Gwesty Ramada Plaza, Wrecsam 09:30 - 12:30 Dydd Mercher 11 Mai 2016 Gwesty’r Metropole, Llandrindod 10:00 - 13:00 Dydd Iau 12 Mai 2016 Aberystwyth TBC 10:00 - 13:00

Dydd Mercher 18 Mai 2016 Redhouse Cymru, Merthyr Tudful 09:30 - 12:30 Dydd Iau 19 Mai 2016 Stadiwm Liberty, Abertawe 09:30 - 12:30 Dydd Mercher 25 Mai 2016 Theatr Glan yr Afon, Casnewydd 09:30 - 12:30 Dydd Iau 26 Mai 2016 Stadiwm SWALEC, Caerdydd 09:30 - 12:30

Am fwy o wybodaeth cysylltwch â: publichealth.network@wales.nhs.uk I archebu lle, ewch i wefan Eventbrite a chwilio 'creu cysylltiadau'

Creating Connections Public Health Network Cymru is back and this time we need YOU!!

For a network to be truly effective we need to identify and provide links between and across all members; to share information, promote services and learn from each other. To do this we need your help. How do we make the best use of your knowledge, expertise and enthusiasm using the tools at our disposal? How can you tell others about what you are doing? How can you ask others about their experiences? How can we find out about the great things happening in your area? And how do we make the network relevant to you? We have some ideas but want you to help shape your network and keep us on track...

These free events aim to give practitioners working in all areas of health promotion and health improvement across Wales the opportunity to meet fellow professionals, network and find out more about the resources on the new website.

Bring your own laptop, tablet or Smartphone and you can stay switched on!!

These half day events are open to any professionals who have an interest in public health from teachers and youth workers to nursing students, GPs to local government workers and the third sector.

The events are free to attend and a buffet lunch will be provided at all venues. Places are strictly limited so please book early.

Wednesday 4 May 2016 Conwy Business Centre, Conwy 09:30 - 12:30

Wednesday 18 May 2016 Redhouse Cymru, Merthyr Tydfil 09:30 - 12:30

Thursday 5 May 2016 Ramada Plaza Hotel, Wrexham 09:30 - 12:30

Thursday 19 May 2016 Liberty Stadium, Swansea 09:30 - 12:30

Wednesday 11 May 2016 Metropole Hotel, Llandrindod Wells 10:00 - 13:00

Wednesday 25 May 2016 Riverfront Theatre, Newport 09:30 - 12:30

Thursday 12 May 2016 Aberystwyth TBC 10:00 - 13:00

Thursday 26 May 2016 SWALEC Stadium, Cardiff 09:30 - 12:30

For more information please contact: publichealth.network@wales.nhs.uk To book, visit the eventbrite website and search 'creating connections'

Beth sy’n digwydd ym mis Ebrill What's going on in April

12 13 14 18 20 21

Dementia 2020: Trawsnewid Gofal, Cymorth ac Ymchwil Llundain Dementia 2020: Transforming Care, Support and Research London Seminar y Ganolfan Ymchwil i Heneiddio a Dementia (CADR) Abertawe Centre for Ageing and Dementia Research (CADR) Seminar Swansea Codi’r Safon: Gwella Presenoldeb ac Annog Ymddygiad Da yn yr Ysgol Llundain Raising the Bar: Improving Attendance and Encouraging Good Behaviour in School London Y Big Pedal UK The Big Pedal UK Menter ac Arloesi mewn Chwaraeon Ysgol Sheffield Enterprise and Innovation in School Sport Sheffield Cyflwyniad i Asesu’r Effaith ar Iechyd (HIA) St. Asaph Introduction to Health Impact Assessment (HIA) St. Asaph

Uwchgynhadledd Cynnal Cymru - Arloesi mewn Busnes ar gyfer Economi Cynaliadwy Cardiff The Sustain Wales Summit - Business Innovation for a Sustainable Economy Caerdydd

26

Cynhadledd Sefydliad Maetheg Prydain: Gwyddoniaeth maeth – y gorffennol, y presennol a’r dyfodol Llundain British Nutrition Foundation Conference: Nutrition science - past, present and future London 8fed Symposiwm Blynyddol Iechyd Rhywiol a Phobl Ifanc: Grymuso Pobl Ifanc trwy Addysg Bersonol a Chymdeithasol ac Addysg Rhyw a Chydberthynas Llundain

27

8th Annual Sexual Health and Young People Symposium: Empowering Young People through Effective PHSE and SRE London Dementia: Ansawdd Gofal 2016 Manchester Dementia: Quality of Care 2016 Manchester

Cysylltwch â Ni Contact Us 02921 841943 Publichealth.network@wales.nhs.uk Hadyn Ellis Building Maindy Road Cathays Cardiff CF24 4HQ www.rhwydwaithiechydcyhoeddus.cymru www.publichealthnetwork.cymru Os oes gennych unrhyw newyddion neu ddigwyddiadau i’w cyfrannu ay y rhifyn nesaf, cyflwynwch nhw i publichealth.network@wales.nhs.uk cyn 22 Ebrill 2016.

If you have any news or events to contribute to the next edition please submit them to publichealth.network@wales.nhs.uk before 22 April 2016.

Rhifyn nesaf: Pwyslais ar Fis Cerdded Next edition: Spotlight on Walking Month