chwarae’n ddiogel
Croeso i rifyn mis Mai o e-fwletin Rhwydwaith Iechyd Cyhoeddus Cymru. Sylw’r mis hwn yw ‘Wythnos Diogelwch Plant‘. Cynhelir Wythnos Diogelwch Plant gan yr Ymddiriedolaeth Atal Damweiniau ymhlith Plant i godi ymwybyddiaeth o’r risgiau o ddamweiniau plant a sut y gellir eu hatal. Mae’n rhoi ystod o adnoddau i helpu ymarferwyr i gynnal gweithgareddau a digwyddiadau lleol a hyrwyddo negeseuon diogelwch mewn ffordd hwyl a difyr. Cynhelir Wythnos Diogelwch Plant 2018 rhwng 4 a 10 Mehefin 2018. Anfonwch unrhyw wybodaeth yr hoffech iddi gael ei chynnwys ar y wefan neu yn yr e-fwletin drwy gysylltu â ni yn publichealth.network@wales. nhs.uk
@PHNetworkCymru
Safe children:
together we’ve got this!
www.childsafetyweek.org.uk facebook.com/ChildAccidentPreventionTrust
With thanks to our official sponsors:
Also thanks to our official supporter:
Wythnos Diogelwch Plant Cyhoeddi Adnoddau ar gyfer Wythnos Diogelwch Eleni, y thema yw Gallwn Gyflawni hyn Gyda’n Gilydd! Beth yw nod y thema? Mae’n hawdd i rieni deimlo bod gofynion bywyd teuluol yn drech na nhw a gall fod yn heriol iawn cadw plant yn ddiogel. I ymarferwyr, y gwir amdani yw bod llai o staff a llai o adnoddau nag erioed, felly gall ymddangos yn her ymdrin â diogelwch plant yn effeithiol. Nod Wythnos Diogelwch Plant yw helpu i symleiddio’r materion a thynnu sylw at y camau cyflym ymlaen a’r ffyrdd mwyaf effeithiol o gael effaith. Neges y thema hon yw y gall pawb gael diogelwch plant yn iawn drwy wneud y mwyaf o Wythnos Diogelwch Plant a’r adnoddau y mae’r Ymddiriedolaeth Atal Damweiniau ymhlith Plant yn eu llunio a thrwy weithio mewn partneriaeth ag asiantaethau lleol eraill. Mae llawer o’r gwaith ardderchog sy’n cael ei wneud gyda theuluoedd yn ymwneud â’u helpu i fagu hyder a dod yn rhieni effeithiol. Mae teimlo wedi’ch grymuso i gadw eich plentyn yn ddiogel yn gam pwysig ac ymarferol tuag at hyn. Felly, defnyddiwch y thema i broffilio eich gwaith gyda theuluoedd a dangos iddynt y gallant gael diogelwch plant yn iawn gyda’ch cyngor a’ch cymorth. Gallwch gael gafael ar y deunyddiau yma ar wefan yr Ymddiriedolaeth Atal Damweiniau ymhlith Plant.
Mae mynediad at gyfleoedd chwarae, yn enwedig yn plentyndod iach, hapus a diogel
Yn draddodiadol, mae chwarae hunangyfeiriedig, wedi’i ddewis yn rhydd wedi ein gwasan agenda iechyd bresennol. Mae pryder cynyddol ynghylch iechyd meddwl ac iechyd corffo corfforol ymhlith plant ac mae manteision iechyd amryfal i’r cynnydd hwn mewn gweithgarw mae chwarae’n helpu plant i roi prawf ar ymddygiadau a rhyngweithiadau ag eraill a dysgu o Mae gan blant awydd cynhenid i chwarae – mae ymchwil yn awgrymu bod chwarae’n cae addasu, goroesi, ffynnu a llywio eu hamgylcheddau cymdeithasol a ffisegol. Mae swm sylwe cydnerthedd, creadigrwydd, hyblygrwydd a’r gallu i addasu ymhlith pobl. Mae’r nodweddion a fydd yn digwydd yn anochel yn ystod ein bywydau, gan ein cadw’n ddiogel. I blant a phobl ifanc, mae chwarae’n un o’r agweddau pwysicaf ar eu bywydau – maent yn g dangos bod yn well ganddynt chwarae yn yr awyr agored mewn lleoedd ysgogol. Yn y sefyllf emosiynol. Mae angen i bob plentyn chwilio am risg. Mae’n rhan naturiol o dyfu i fyny ac mae’n ffordd wynebu rhywfaint o risg a her, mae plant yn llai tebygol o chwilio am wefr ac ymdeimlad o gy Mae chwarae’n cynnwys plant yn gwneud fel y mynnant yn eu hamser eu hunain ac yn eu ffo plant ddigon o gyfleoedd i chwarae’n rhydd ger lle maent yn byw, ni chaiff rhai plant hyn am awyr agored, gan gynnwys traffig, anhawster wrth gael lleoedd i chwarae, pwysau amser ac yn ddiogel ac mae osgoi risgiau oherwydd hyn yn niweidiol i iechyd hirdymor plant a phobl i
Er mwyn ymdrin â’r pryderon a rhwystrau hyn, mae Chwarae Cymru yn gweithio gydag Iech Awyr Agored, sy’n pwysleisio bod mynediad at gyfleoedd chwarae, yn enwedig yn yr awyr a a’r gymuned ehangach i wneud chwarae’n flaenoriaeth, ni chaiff plant y rhyddid, y lleoedd n o argymhellion i’r holl oedolion sy’n effeithio ar fynediad plant at chwarae. Mae’n ategu safbw a darparu cyfleoedd chwarae, yw peidio â chael gwared ar risg, ond pwyso a mesur y mante
Mae chwarae’n hawl sylfaenol i bob plentyn, ac mae’n werth chweil am y pleser y mae’n ei gadarnhaol ar ganlyniadau iechyd pwysig amryfal, gan gynnwys mwy o weithgarwch corfforo ddatblygu cydnerthedd.
I gael rhagor o wybodaeth am chwarae a her, ewch i: www.playwales.org.uk/eng/playandcha
yr awyr agored, yn hanfodol ar gyfer
naethu’n dda o ran iechyd a llesiant plant – mae ganddo gyfraniad sylweddol i’w wneud i’r orol plant a phobl ifanc. Mae chwarae yn yr awyr agored yn cynyddu lefelau gweithgarwch wch. Mae’n gysylltiedig â llesiant meddyliol gwell a risg is o ordewdra ymhlith plant. At hynny, ohonynt, gan feithrin cydnerthedd am oes. el effaith ar ddatblygiad corfforol a chemegol yr ymennydd. Mae’n dylanwadu ar allu plant i eddol o ymchwil yn dangos y rôl bwysig y mae chwarae’n ei gwneud wrth gefnogi datblygiad n cymeriad defnyddiol hyn yn ein galluogi ni i gyd i ymdrin yn gadarnhaol â heriau annisgwyl
gwerthfawrogi amser, rhyddid a lleoedd o safon i chwarae. Mae ymgyngoriadau â phlant yn fa hon, mae plant yn tueddu i fod yn gorfforol egnïol ac ymestyn eu hunain yn gorfforol ac yn
iddynt ddysgu sut i oroesi a dod o hyd i’w ffordd yn y byd. Os ydym yn cefnogi cyfleoedd i yflawniad a ddaw o oresgyn ofnau, mewn mannau sydd o bosibl yn llai priodol. ordd eu hunain. Fodd bynnag, er bod chwarae’n rhywbeth greddfol i’r holl blant ac y caiff rhai m ystod o resymau. Mae rhieni’n adrodd ystod o rwystrau sy’n atal plant rhag chwarae yn yr ofnau diogelwch. Mae pryder mewn cymdeithas nad ystyrir bod chwarae yn yr awyr agored ifanc Cymru yn ystod eu bywyd.
hyd Cyhoeddus Cymru i gyhoeddi Datganiad ar y Cyd am Fanteision Iechyd Chwarae yn yr agored, yn hanfodol ar gyfer plentyndod hapus ac iach. Heb gefnogaeth rhieni, llunwyr polisi na’r amser i weithredu ar eu greddfau naturiol – mae’r Datganiad ar y Cyd yn cynnwys ystod wynt yr Awdurdod Gweithredol Iechyd a Diogelwch sy’n pwysleisio mai’r nod, wrth gynllunio eision – ni fydd plant yn dysgu am risg os cânt eu lapio mewn gwlân cotwm.
roi i blant a’u teuluoedd yn yr eiliad. Fodd bynnag, mantais arall i chwarae yw y caiff effaith ol, llai o ordewdra ymhlith plant, gwelliant mewn llesiant ymhlith plant a phobl ifanc a helpu i
allenge
ASH Cymru yn Rhybuddio am Beryglon Mwg Ail-law i
Caethiwed plentyndod yw smygu; does dim dwywaith amdani. Mae bron 11,000 o blant yng N golygu bod gwaith ymyrryd ac atal yn gynnar yn hanfodol. Mae smygu’n dal i fod yr achos ata Mae 19% o’r holl oedolion yng Nghymru yn smygu’n rheolaidd gyda dwy ran o dair yn dechra
Mae’r hyn sy’n digwydd o gwmpas plant yn dylanwadu’n drwm arnynt ac mae ymchwil yn da • Mae plant sydd ag un rhiant yn unig sy’n smygu 70% yn fwy tebygol o smygu eu hunain. • Mae 22% o blant yn dod i gysylltiad â mwg ail-law’n rheolaidd yn y cartref. • Mae cysylltiad â mwg ail-law ymhlith plant yn creu dros 300,000 o ymgyngoriadau meddy i’r GIG. Nid oes lefel ddiogel o fwg ail-law – mae tystiolaeth yn awgrymu bod cysylltiad rheolaidd â unig elusen yng Nghymru sy’n ymroddedig i amddiffyn plant rhag niwed tybaco. Mae plant y gyflymach a bod ganddynt systemau imiwnedd llai datblygedig. Mae hyn yn eu gwneud yn f Mae ymchwil wedi canfod bod plant sy’n dod i gysylltiad â smygu’n llawer mwy tebygol o dde arfer. Mae plant sydd ag un rhiant sy’n smygu 70% yn fwy tebygol o ddechrau smygu. Mae h 18 oed
Dangoswyd bod smygu’n ifanc yn cael effaith ddifrifol ar iechyd hirdymor hefyd. Po ieuenga smygu’n iau yw’r smygwyr trymaf yn ddiweddarach mewn bywyd. Y rhain hefyd yw’r grŵp sy’ gynharaf mae plant yn dechrau smygu’n rheolaidd a pharhau â’r arfer fel oedolion, y mwyaf y Mae plant mewn perygl penodol o fwg ail-law gyda thros 20,000 o achosion o haint yn y pib o wichian ac asthma, 200 o achosion o lid yr ymennydd bacterol, a 9,500 o blant yn cael eu fenywod beichiog ac eraill sy’n dioddef o alergeddau neu gyflyrau meddygol fel asthma a ch mae smygu’n ei achosi yn y cartref, ac ni allant adael ystafell llawn mwg.
Y cartref yw prif ffynhonnell cysylltiad â mwg ail-law ymhlith plant. Canfuwyd bod hyn yn cyn niwmonia) oddeutu 50%, tra y canfyddir ei fod hefyd yn mwy na dyblu risg plentyn o glefyd mamau’n smygu yn ystod y cyfnod ôl-enedigol. Mae smygu yn ystod beichiogrwydd yn rho sigarét, mae’n anadlu carbon monocsid (CO) i mewn sy’n lleihau’r ocsigen i’r brych ac yn ac serol i risg uwch o gamesgor, marw-enedigaeth neu farwolaeth sydyn babanod. Gall rhai me iechyd sylweddol ar ôl i blentyn gael ei eni, gan gynnwys problemau anadlol megis asthma, n amgylchedd caeëdig megis y cartref neu gar yn arbennig o niweidiol i blant iau na allant ddi
At hynny, mae tystiolaeth yn awgrymu bod dod i gysylltiad â mwg ail-law yn y cartref nid yn un dechrau smygu (5). Amcangyfrifir bod oddeutu 23,000 o bobl ifanc yn y DU yn smygu o ganly aros am 4 awr - mae hyn yn golygu nad yw agor drws neu ffenestr, smygu mewn un ystafell y Mae ASH Cymru yn parhau i fynd i’r afael â phroblem mwg ail-law o gwmpas plant ac, ar hyn o - yn enwedig lle mae plant yn chwarae ac yn mynychu – yn lleoedd di-fwg, megis traethau a iechyd sy’n gysylltiedig â smygu a defnyddio tybaco, a chael gwared arnynt yn y pen draw. E i fynd i’r afael â chyfraddau uchel smygu yn yr ardaloedd yr ystyrir bod ganddynt yr ‘amddifa
Gweithgarwch allweddol ASH Cymru yw: mynegi’r materion sy’n ymwneud â smygu a def gweithio ym maes rheoli tybaco; darparu eiriolaeth a chymorth i unigolion a phrosiectau sy’n mholisi nac arfer iechyd cyhoeddus; lobïo am fesurau iechyd cyhoeddus i ddiogelu iechyd ymchwil mewn meysydd rheoli tybaco, yn enwedig gyda phobl ifanc.
Blant
Nghymru yn dechrau smygu bob blwyddyn – llond ystafell ddosbarth bob dydd. Mae hyn yn aliadwy unigol mwyaf o salwch a marwolaeth, gan achosi 5,000 o farwolaethau yng Nghymru. au cyn 18 oed a bron 40% yn dechrau cyn 16 oed.
angos y canlynol:
yg teulu ac oddeutu 9,500 o dderbyniadau i’r ysbyty, gan gostio tua £23.3 miliwn y flwyddyn
â mwg ail-law’n cynyddu’r tebygolrwydd o ganser yr ysgyfaint hyd at 30%. ASH Cymru yw’r yn arbennig o agored i fwg ail-law oherwydd bod ganddynt ysgyfaint llai, eu bod yn anadlu’n fwy agored i heintiau anadlol a heintiau yn y glust a gaiff eu hachosi gan smygu goddefol. echrau smygu. Mae plant sydd â dau riant sy’n smygu dair gwaith yn fwy tebygol o ddechrau’r hefyd yn hysbys i ddwy ran o dair o smygwyr sydd bellach yn oedolion ddechrau smygu cyn
af mae rhywun yn dechrau smygu, y mwyaf yw’r niwed tebygol. Yn aml, y bobl sy’n dechrau ’n debygol o fod fwyaf dibynnol ar dybaco ac sydd â’r tebygolrwydd isaf o roi’r gorau iddi. Po yw’r risg o ddatblygu canser yr ysgyfaint neu glefyd y galon, sy’n aml yn arwain at farw’n ifanc. bellau anadlu isaf, 120,000 o achosion o glefyd yn y glust ganol, 22,000 o achosion newydd u derbyn i’r ysbyty bob blwyddyn yn y DU. Gall mwg ail-law hefyd achosi problemau iechyd i hlefyd y galon. Nid oes gan lawer o blant y pŵer i gwyno na chega ar eu rhieni ar y cynnwrf
nyddu risg babanod ifanc o heintiau yn y pibellau anadlu isaf (gan gynnwys ffliw, broncitis a d meningococaidd ymledol, gyda’r risgiau mwyaf i blant dan bump oed a’r rhai yr oedd eu oi’r fam a’r baban mewn perygl o niwed sylweddol i’w hiechyd. Bob tro mae mam yn smygu chosi niwed i’r baban. Mae smygu’n achosi problemau tymor byr a hirdymor, o esgor cynamenywod ddod i gysylltiad â mwg ail-law drwy ffrind neu aelod o’r teulu. Gall hyn achosi risgiau namau geni megis gwefus hollt a phroblemau clyw megis clust ludiog. Mae mwg ail-law mewn ianc rhag yr amgylchedd myglyd.
nig yn effeithio ar iechyd plant, mae hefyd yn effeithio ar y tebygolrwydd y byddant hwythau’n yniad i ddod i gysylltiad â smygu yn y cartref a bod 80% o fwg sigaréts yn anweledig ac y gall yn unig, neu smygu pan nad yw pobl yno’n gwneud llawer o wahaniaeth i’r mwg yn y cartref. o bryd, mae gennym nifer o brosiectau sy’n cael eu cynnal i helpu i wneud mannau cyhoeddus gatiau ysgol. Rydym yn cydlynu ymgyrchoedd er mwyn cyflawni gostyngiad yn y problemau Er ei bod o fudd i ni wella iechyd a llesiant pob unigolyn yng Nghymru, rydym yn ymroddedig adedd mwyaf’. Ein nod yn y pen draw yw i Gymru ddod yn wlad ddi-fwg.
fnyddio tybaco yng Nghymru; meithrin rhwydweithiau effeithiol o bartïon â diddordeb sy’n n gweithio ym maes rheoli tybaco, ac i’r rhai nad ydynt yn cael eu cynrychioli’n ddigonol ym holl bobl Cymru rhag y niwed a gaiff ei achosi gan smygu a thybaco; cynnal prosiectau ac
PWYLLWCH! yn lansio ymgyrch diogelwch ffyrdd plan
Mae PWYLLWCH! we ysgolion fel rhan o ym Wedi’i lansio ar 16 Ma gwrando, meddwl’ w
Mae’r adnoddau am dysgol, ffotograffau a â map PWYLLWCH! n ddiogel.
Mae ‘Anthem Safer J lansio, yn ogystal â g plant yn debygol o dr
Er mwyn dathlu lansi Holy Family School y ddiogelwch ar y ffyrdd ymhlith pobl ifanc.
Meddai Sam Homew
“Gan weithio gyda phlant bob dydd, rwy’n gweld yr effaith enfawr y gall rhagofalon syml ei ch ar ein ffyrdd a’u hannog i gadw llygad ar ei gilydd.”
Mae’r Adran Drafnidiaeth yn dweud bod ymgyrchoedd PWYLLWCH! wedi helpu i leihau nife chwech o blant yn marw ac mae 170 mwy’n cael eu hanafu’n ddifrifol bob mis ar ffyrdd y DU.
Meddai Jesse Norman, gweinidog diogelwch ar y ffyrdd: “Mae gan Brydain rai o’r ffyrdd mwya “Wrth i fwy o blant fanteisio ar y tywydd gwell drwy gerdded i’r ysgol neu chwarae yn yr awy “Bydd adnoddau newydd PWYLLWCH! yn ei gwneud yn ddifyr ac yn haws nag erioed i ysgo Mae Road Safety GB wedi croesawu ansawdd adnoddau’r ymgyrch. Meddai Steve Horton, cyfarwyddwr cyfathrebu: “Mae’n newyddion da iawn bod yr Adran Dra hyn o ansawdd uchel. Mae’n amlwg eu bod wedi’u creu’n dda ac mae ganddynt ddilysnod y “Mae’r defnydd amlwg o amcanion a deilliannau dysgu, a chynnwys gwahaniaethu ac opsiyn “Mae’r wybodaeth, y cyngor a’r strwythur y maent yn eu cynnig i ysgolion, swyddogion diog ansawdd da ar gael i’n proffesiwn sy’n gyfrifol am sicrhau bod gennym bobl o ansawdd da i’ “Rwy’n canmol yr adnoddau hyn i’r holl weithwyr proffesiynol diogelwch ffyrdd, a’u hannog ysgol i’w hintegreiddio â’u cwricwlwm. “Mae paratoi defnyddwyr ffyrdd ifanc i ddefnyddio ffyrdd yn ddiogel yn y dyfodol yn agwedd ymddygiadau diogelwch allweddol sy’n sail i oes o ddefnyddio ffyrdd yn fwy diogel.”
Mae’r ymgyrch newydd yn dilyn traddodiad hir a balch o ymgyrchoedd diogelwch ffyrdd pla teulu o ddraenogod, Kevin Keegan, James Earl Jones (llais Darth Vader) a David Prouse fel D Bydd yr ymgyrch bresennol yn cael ei chynnwys ar Facebook, Twitter a Pinterest.
nt newydd
edi cyhoeddi mwy na 50 o adnoddau diogelwch ffyrdd plant newydd i rieni, athrawon ac mgyrch newydd. ai, arweinir yr ymgyrch gan Sam Homewood, seren CITV, ac mae’n annog plant i ‘aros, edrych, wrth groesi’r ffordd.
ddim, sydd ar gael o wefan PWYLLWCH!, yn cynnwys gemau ffonau symudol a ffilmiau ada darluniau wedi’u creu gan fyfyrwyr o Goleg Chweched Dosbarth Farnborough – yn ogystal newydd i helpu plant i nodi mannau peryglus agos atynt ac ystyried y ffordd orau o deithio’n
Journeys’ newydd (isod), sy’n cynnwys y neges aros, edrych, gwrando, meddwl, hefyd wedi’i gemau eraill, ffilmiau a chynlluniau gwersi – cyn y gwyliau ysgol hanner tymor a’r haf pan fo reulio mwy o amser yn yr awyr agored.
io’r ymgyrch, ymwelodd Sam Homewood – sy’n ymddangos yn un o’r ffilmiau newydd – â yn Walthamstow i annog disgyblion i feddwl yn ofalus am groesi’r ffordd.
wood: “Rwyf wrth fy modd bod yn rhan o ymgyrch PWYLLWCH! i helpu i ledu’r gair am
hael ar eu bywydau. Rwy’n gobeithio y bydd yr ymgyrch hon yn helpu i gadw plant yn ddiogel
er marwolaethau plant ar ffyrdd 90% ers i’r cofnodion ddechrau ym 1979. Fodd bynnag, mae .
af diogel yn y byd, ond rydym bob amser yn ystyried ffyrdd newydd o’u gwneud yn fwy diogel. yr agored, mae’n bwysig eu bod yn gwybod sut i groesi’r ffordd yn ddiogel. olion a rhieni helpu plant i ddysgu arferion da a all bara am oes.”
afnidiaeth yn cefnogi gweithgarwch diogelwch ar y ffyrdd lleol drwy greu’r cynlluniau gwersi ymgysylltu ag addysgwyr a dylid canmol yr Adran Drafnidiaeth am hynny. nau i ymestyn y dysgu’n dangos y bu cryn feddwl wrth greu’r adnoddau hyn. gelwch ffyrdd awdurdodau lleol a gweithwyr proffesiynol eraill yn golygu bod cynhyrchion o ’w cyflwyno; wrth gwrs, gall datblygiad trwy Academi RSGB helpu wrth eu cyflwyno. i hyrwyddo eu defnydd naill ai drwy gyflwyno’r ymyriadau’n uniongyrchol neu gefnogi staff
d bwysig ar weithgarwch lleihau damweiniau; dysgu strwythuredig ynghylch yr agweddau ac
ant llwyddiannus, gan rychwantu sawl cenhedlaeth a chynnwys eiconau poblogaidd megis y Dyn y Groes Werdd.
Cyfradd uwch o dderbyniadau i’r ysbyty ar gyfer pla iechyd meddwl neu ddibyniaeth ar alcohol
Mae astudiaeth gan y Ganolfan Genedlaethol ar gyfer Ymchwil Iechyd a Llesiant y Boblo meddwl neu ddibyniaeth ar alcohol yn sylweddol fwy tebygol o gael derbyniad heb ei gynlluni Boblogaeth (NCPHWR) yn awgrymu bod plant sy’n byw gydag oedolyn sydd â chyflwr iech gynllunio i’r ysbyty. Canfu’r astudiaeth, y gyntaf o’i bath i edrych ar boblogaeth gyfan Cym gydag oedolyn sydd â chyflwr iechyd meddwl ac yn cynyddu 13% yn achos y rhai sy’n byw g i’r ysbyty a Meddyg Teulu heb ddata adnabod ar gyfer 253717 o blant sy’n byw yng Nghymr brofiadau niweidiol yn ystod plentyndod yn gysylltiedig yn ystod oedolaeth â chamddefnydd thrais. Fodd bynnag, nid oedd llawer yn hysbys am effeithiau amlygiad i brofiadau niweidiol iechyd corfforol plentyn. Dywedodd yr Athro Shantini Paranjothy, Dirprwy Gyfarwyddwr NCPH mewn teuluoedd; mae ein gwaith ymchwil yn dangos bod plant mewn un o bob tair aelwyd y “Mae ein hastudiaeth yn dangos bod plant sy’n byw mewn teuluoedd yr effeithir arnynt gan g ystod plentyndod. Mae hyn yn amlygu pwysigrwydd darparu cymorth ar gyfer y teuluoedd h maidd – y mae ein hastudiaeth yn dangos eu bod yn ffactor pwysig sy’n cyfrannu at dderbyn
Prif ganfyddiadau: Mae 1 o bob 3 aelwyd sy’n cynnwys babanod yn cynnwys oedolyn sydd yn neu wedi diodde Roedd gan blant oedd yn byw gydag oedolyn oedd â chyflwr iechyd meddwl: risg 17% yn uwch o dderbyniad heb ei gynllunio am unrhyw achos risg 14% yn uwch o dderbyniadau brys oherwydd anafiadau – gan gynnwys damweiniau, hun risg 55% yn uwch o dderbyniadau brys oherwydd erledigaeth – lle mae pryder ynghylch lles Roedd gan blant oedd yn byw gydag oedolyn oedd wedi cael ei dderbyn i’r ysbyty am reswm risg 13% yn uwch o dderbyniadau brys oherwydd anafiadau risg 44% yn uwch o dderbyniadau brys oherwydd erledigaeth Mae risg derbyniadau plant yn cynyddu os bydd gan riant gyfuniad o gyflwr iechyd meddwl Yn ogystal, canfu’r tîm fod mwy o amddifadedd cymdeithasol, plant a enir i famau ifanc a mam weiniau ac Achosion Brys.
Meddai’r Athro Mark Bellis, Cyfarwyddwr Polisi, Ymchwil a Datblygiad Rhyngwladol yn Iechyd gael problemau iechyd eu hunain drwy gydol eu hoes, gan ei fod yn cynyddu’r risg o ddatbly Mae gan ymchwil fel hon rôl hanfodol wrth ddeall sut y gallwn dorri’r cylch niweidiol hwn. Ma a Llywodraeth yng Nghymru. Eu nod yw sicrhau bod teuluoedd yn cael y gefnogaeth sydd e
ant sy’n byw gydag oedolion sydd â chyflyrau
ogaeth (NCPHWR) yn awgrymu bod plant sy’n byw gydag oedolyn sydd â chyflwr iechyd io i’r ysbyty. Mae astudiaeth gan y Ganolfan Genedlaethol ar gyfer Ymchwil Iechyd a Llesiant y hyd meddwl neu ddibyniaeth ar alcohol yn sylweddol fwy tebygol o gael derbyniad heb ei mru, fod derbyniadau i’r ysbyty ar gyfer anafiadau yn cynyddu 14% yn achos plant sy’n byw gyda rhiant sydd â salwch cysylltiedig ag alcohol. Edrychodd y tîm ar gofnodion derbyniadau ru, yn ystod 14 blynedd cyntaf eu bywyd. Dangosodd astudiaethau blaenorol fod amlygiad i dio sylweddau, salwch meddwl, gordewdra, clefyd y galon, canser, diweithdra, ac ymwneud â yn ystod plentyndod megis cyflyrau iechyd meddwl a chamddefnyddio alcohol yn y teulu ar HWR, Prifysgol Caerdydd, a arweiniodd yr ymchwil: “Mae anhwylderau meddyliol yn gyffredin yn byw gydag oedolyn sydd â chyflwr iechyd meddwl. gyflyrau iechyd meddwl a chamddefnyddio alcohol yn fwy tebygol o gael derbyniadau brys yn hyn. Yn ogystal, dylid parhau i ymdrechu i fynd i’r afael ag anghydraddoldebau sosio-econoniadau brys i’r ysbyty ar gyfer plant.”
ef o gyflwr iechyd meddwl.
nan-niweidio ac ymosodiadau s y plentyn m cysylltiedig ag alcohol:
a chamddefnyddio alcohol. mau fu’n smygu yn ystod beichiogrwydd hefyd yn cynyddu risg derbyniadau i adrannau Dam-
d y Cyhoedd: “Mae plant sy’n cael eu cam-drin a’u hanafu yn ystod plentyndod yn debygol o ygu problemau iechyd meddwl ac alcohol wrth iddynt dyfu. ae’r astudiaeth hon yn rhan o gydweithrediad pwysig rhwng Prifysgolion, Iechyd y Cyhoedd ei hangen arnynt a bod plant yn tyfu heb brofi Profiadau Andwyol yn ystod Plentyndod.
Rôl brechlynnau wrth leihau anghydraddoldebau iechyd Mae brechu yn ymyriad hynod gost-effeithiol, ond nid yw o fudd i i bob plentyn. Mae’n debyg mai’r plant mwyaf agored i niwed yn ein cymdeithas yw’r rhai lleiaf tebygol o gael eu brechu’n llawn. Mae taflen ffeithiau newydd EuroHealthNet ar Childhood, health inequalities, and vaccine-preventable diseases yn trafod y cysylltiadau rhwng anghydraddoldebau cymdeithasol ac economaidd a brechu yn ystod plentyndod, a’r hyn y gellir ei ddweud i wella cyfraddau brechu ymhlith grwpiau economaidd-gymdeithasol isel. Mae un o bob deg o blant yn y rhanbarth Ewropeaidd yn parhau i fod yn agored i niwed i glefydau a all fygwth eu bywydau gan nad ydynt wedi cael cyfres sylfaenol o frechlynnau a gyflwynir yn ystod babandod. Er bod Ewrop yn arwain y byd o ran rheoli clefydau y gellir eu hatal â brechlyn, mae petruster ar gynnydd a bu sawl achos o glefydau y gellir eu rheoli â brechlyn yn Ewrop yn 2016-2017. Ni allwn fod yn hunanfodlon. Mae dosbarthiad cyfoeth, addysg famol, man preswylio, rhyw’r plentyn, a thlodi’n gysylltiedig â lefelau brechu. Mae anghydraddoldebau o ran mynediad at imiwneiddio yn parhau. Mae astudiaethau o statws iechyd teuluoedd mewn sefyllfaoedd ansicr, plant mudol a phlant sy’n ffoaduriaid, a phlant Roma wedi awgrymu bod nifer sylweddol o fabanod yn colli’r brechlynnau y mae eu hangen arnynt. Mae angen cyflwyno gwybodaeth dryloyw ac sy’n seiliedig ar dystiolaeth mewn ffyrdd penodol ac wedi’u teilwra, yn ôl anghenion penodol y gynulleidfa. Er enghraifft, yn Sweden, caiff deunyddiau cyfathrebu eu paratoi mewn ieithoedd lleiafrifol, ac yng Ngwlad Groeg mae ymgyrchoedd ar wahân yn targedu grwpiau economaiddgymdeithasol gwahanol a grwpiau o weithwyr proffesiynol. Mae’n bwysig buddsoddi mewn staff gwasanaeth iechyd a all roi brechlynnau a gwybodaeth i deuluoedd. Maent yn ffynhonnell wybodaeth ddibynadwy a, chyda hyfforddiant a gwybodaeth am sut i gefnogi’r rhai y mae angen cefnogaeth arnynt fwyaf, gallant fod yn adnodd pwerus. Mae rhaglenni llwyddiannus hefyd yn cynnwys elfennau hybu iechyd ac addysg cryf. Mae angen buddsoddi er mwyn cynyddu llythrennedd iechyd ymhlith teuluoedd difreintiedig. Byddai cael gwared ar rwystrau ariannol, cyfreithiol a gwybodaeth o ran manteisio ar frechiadau hefyd yn gam amlwg ymlaen. Ceir rhagor o wybodaeth am anghydraddoldebau iechyd a chlefydau y gellir eu hatal â brechlyn yn nhaflen ffeithiau newydd EuroHealthNet, a’r crynodeb o Ymatebion EuroHealthNet i ymgyngoriadau cyhoeddus y Comisiwn Ewropeaidd ar glefydau y gellir eu rheoli â brechlyn.
Gwyliwch, Gwrando a dysgu Podcasts Rydym yn falch o gyhoeddi bod gennym gyfres newydd o ddarllediadau sy’n dechrau yn fuan; bydd ein cyfweliad cyntaf gyda Pip Ford, Rheolwr Materion Cyhoeddus a Pholisi ar gyfer Cymdeithas Siartredig Ffisiotherapi, gan gynnig cipolwg ar eu hymgyrch “Gweithgaredd Cariad, Ymarfer Casineb”. Dilynwch ni ar Twitter a Facebook i fod y cyntaf i wybod pryd y mae’r bennod yn lansio!
Youtube Iechyd Rhywiol yng Nghymru ar gyfer Cynhyrchiadau Presennol a Dyfodol
Ar y grawnwin
Arolwg Llywodraeth Cymru
The Welsh Government is currently exploring the experiences of service users and staff navigating the system for people with complex needs. For those who have mental health, substance misuse and/or housing difficulties, there is often a need to access services that span health, local authority and the third sector. Coordination of care can be challenging, and having to repeat your story for multiple assessments can be frustrating. We want to understand what barriers and opportunities currently exist, and to continue investing in solutions that result in smoother transitions, better understanding of how different services are accessed, how information is shared, and that promote recovery based on the holistic attainment of individual goals. Your feedback will be used alongside information from workshops to discuss ways of improving the coordination of services, to consider training opportunities, and to ensure those who need it can access timely, appropriate support to meet their needs. Please access this 5 minute staff survey by clicking on the following link: https://www.surveymonkey.co.uk/r/TC75VPT The survey will be available until Friday, 15 June, 2018. Please disseminate to all staff widely within your networks, across health, local authority, third sector, housing and substance misuse teams (particularly frontline staff). Information is anonymous unless you provide your details in the survey responses.
Cyhoeddi adroddiad Marwolaethau yng Nghymru 2002 i 2016 Mae Arsyllfa Iechyd Cyhoeddus Cymru wedi cyhoeddi ei hadroddiad diweddaraf, sydd yn archwilio’r arafu o ran gostyngiad yng nghyfraddau marwolaeth yng Nghymru rhwng 2002 a 2016. Mortality in Wales 2002 -2016 welshYn gyffredinol, mae cyfraddau marwolaeth yng Nghymru – sy’n disgrifio nifer y marwolaethau fesul 100,000 o bobl yng Nghymru ac yn ystyried newidiadau ym maint a strwythur oed y boblogaeth – wedi bod yn gostwng ers yr Ail Ryfel Byd. Fodd bynnag, er tua 2011, mae’r gostyngiad hwn wedi arafu ac nid yw’r cyfraddau wedi newid llawer. Mae gwastadedd o ran disgwyliad oes yng Nghymru hefyd yn amlwg er tua 2011. Mae’r ffenomen hon wedi cael ei hailadrodd ar draws llawer o Orllewin Ewrop, er bod yr effaith wedi digwydd yn gynharach yng Nghymru. Bellach, dim ond yr Alban sydd â disgwyliad oes is. Dywedodd Dr Ciarán Humphreys, Cyfarwyddwr Gwybodaeth Iechyd: “Mae’r arafu o ran y gostyngiad yng nghyfraddau marwolaeth yn gyffredinol wedi cael ei ysgogi gan fwy o farwolaethau ymysg grwpiau oedran 85-89 a thros 90 oed. Fodd bynnag, nid yw cyfraddau marwolaeth ymysg pobl 55-84 oed yn gostwng bellach. “Cynyddodd cyfraddau marwolaeth yn sylweddol yn 2015, wedi ei briodoli yn rhannol o leiaf i gynnydd mewn marwolaethau yn sgil y ffliw a llid yr ysgyfaint, a dementia a chlefyd Alzheimer ymysg pobl dros 75 oed. “Gallai’r lefelu o ran cyfraddau marwolaeth yng Nghymru, ynghyd â phoblogaeth oedrannus sy’n agored i niwed, olygu y bydd cynnydd mewn marwolaethau fel yr hyn a welwyd yn 2015 yn fwy tebygol yn y dyfodol.” Bydd canfyddiadau cychwynnol adroddiad yr Arsyllfa yn arwain at fwy o ymchwil a monitro parhaus gan Iechyd Cyhoeddus Cymru, gan weithio’n agos gyda chyrff eraill yn y DU. “Mae’r arafu o ran gwelliant mewn marwolaethau ar gyfer Cymru yn achos pryder,” aeth Dr Humphreys ymlaen. “Rydym yn dal yn cyfathrebu’n agos â’r Swyddfa Ystadegau Gwladol, Public Health England a sefydliadau eraill sy’n astudio’r newidiadau mewn tueddiadau marwolaeth, er mwyn monitro patrwm parhaus marwolaethau ac archwilio’r ffactorau sylfaenol,” dywedodd i gloi. Gweler yr adroddiad yma: http://www.arsyllfaiechydcyhoedduscymru.wales.nhs.uk/marwolaeth
Cronfa farchnata i ysbrydoli plant i fwyta mwy o lysiau
Mae cronfa newydd wedi’i lansio ar 3 Mai i fynd i’r afael â’r mater hollbwysig o fwyta llys POWER yn gronfa farchnata a fydd yn defnyddio’r goreuon yn y diwydiant hysbysebu i greu ym ty wedi bod yn cefnogi creu’r gronfa ac yn credu bod hyn yn gyfle gwirioneddol i ddefnyddio yr ysgol gynradd, mae 1 o bob 3 o’n plant yn ordew neu dros ei bwysau, gan olygu bod gandd gweithredu nawr. Mae VEG POWER yn cael ei chefnogi gan gogyddion enwog, arbenigwyr plant at lysiau. Gyda chynnwys digidol syml cryf, bydd yn ysbrydoli plant i groesawu’r amrywia Bydd y gronfa hefyd yn cefnogi ac yn helpu rhieni drwy gynnig dewis arall i rieni yn lle hysb bod 86% o blant yn eu plagio am fwyd sothach. Mae rhieni a phlant yn cael eu peledu â h diod sy’n mynd ar lysiau.
Meddai Jamie Oliver: “Dw i’n rhiant ac, fel pawb arall, dw i am i’m plant gael deiet cytbwys i lysiau gwyrdd fod yn her, felly mae angen i ni eu cyffroi’n fawr am lysiau drwy ddathlu’r holl b
Meddai Hugh Fearnley-Whittingstall: “Nid yw 80% o’n plant yn bwyta digon o lysiau ac mae’n marchnata’r pethau da i’n plant? Dewch i ni wneud rhywbeth cwbl ryfeddol. Dewch i ni bwer
Mae Dan Parker, sy’n cynorthwyo’r Food Foundation, yn gyn-swyddog gweithredol hysbyse pobl. Mae Parker, ei hun yn dioddef o ddiabetes Math 2, yn bwriadu defnyddio cynnwys ape hysbysebu’n gweithio, sef pam mae cwmnïau’n gwario cymaint o arian i hyrwyddo eu cynhyr neges iechyd a llysiau cartŵn ag wynebau gwenu. Mae’n ymwneud â gwneud llysiau’n cŵl a orffen eu llysiau gwyrdd”.
Ceir tystiolaeth eisoes bod targedu hysbysebion ffrwythau a llysiau’n cael effaith. Ers i F blynyddol aeron wedi cynyddu o £370m i £1.26b. Y nod hirdymor yw i VEG POWER gael ei y bydd buddsoddi mewn hyrwyddo llysiau’n newid agweddau plant ac yn cynnig manteisio gysylltiedig â deiet. Ar hyn o bryd, mae’r GIG yn gwario dros £10b y flwyddyn yn trin Diabete chefnogi swyddi a’r economi. Bydd hyn yn hynod bwysig yn ystod y cyfnod cyn Brexit ac ar lysiau, rhieni, tyfwyr a gwerthwyr ar draws y DU i gefnogi’r gronfa. Y nod yw codi £100,000. yn y fideo Crowdfunding (dolen isod). www.crowdfunder.co.uk/vegpower
Meddai Katie Palmer, Bwyd Caerdydd, cangen Cymru o Peas Please: “Byddwn yn cefnogi Veg Power yng Nghymru a byddwn yn defnyddio’r holl adnoddau a rhw yn cael yr effaith fwyaf ar iechyd ein plant a’r boblogaeth ehangach”
Am ragor o wybodaeth: Gwe: www.vegpower.org.uk Facebook: @VegPowerUK Twitter: @V
siau, sy’n cyfrannu at 20,000 o farwolaethau cyn pryd bob blwyddyn yn y DU. Mae VEG mgyrchoedd digidol, arloesol sy’n cael effaith ac wedi’u hanelu at blant. Mae Syr John Hegaro ‘hysbysebion er lles’. Rydym wedi cyrraedd argyfwng gyda deietau ein plant ac, wrth adael dynt fwy o risg o ddatblygu clefydau sy’n ymwneud â deiet megis Diabetes Math. Mae angen meddygol, cynhyrchwyr bwyd ac athrawon a bydd yn ceisio trawsnewid agwedd bresennol aeth enfawr o lysiau sydd ar gael. Ar hyn o bryd, nid yw 80% o’n plant yn bwyta digon o lysiau. bysebion bwyd sothach y mae plant yn dod i gysylltiad â nhw bob dydd. Mae rhieni’n dweud hysbysebion a hyrwyddiadau ac, ar hyn o bryd, dim ond 1.2% o wariant hysbysebion bwyd a
iawn, yn llawn llysiau hyfryd! Ond, rydym i gyd yn gwybod y gall annog plant i fwyta mwy o bethau prydferth, lliwgar, difyr y gallwch eu gwneud gyda nhw.”
n effeithio ar eu hiechyd. Ceir hysbysebion bwyd sothach diddiwedd, ond pam nad ydym yn ru’r genhedlaeth nesaf â llysiau!”
ebu ac yn gwybod sut i ddefnyddio dull digidol a hysbysebion i ysbrydoli dewisiadau bwyd elgar sy’n cael effaith i annog plant i blagio am bys, nid am bwdin. Meddai Dan Parker “Mae rchion. Mae pobl yn prynu hapusrwydd, nid iechyd. Felly, nid yw hyn bellach yn ymwneud â’r ac yn gyfoes mewn ffordd sy’n golygu nad oes rhaid defnyddio pwdin i lwgrwobrwyo plant i
Ffrwythau Haf Prydain lansio ei ymgyrch gysylltiadau cyhoeddus yn 2002, mae gwerthiant i hariannu’n gynaliadwy gan y Llywodraeth a’r diwydiant bwyd a nod VEG POWER yw profi on iechyd sy’n arwain at arbedion enfawr ar draws y GIG trwy leihau cost trin clefydau sy’n es Math 2 yn unig. Bydd hefyd yn cefnogi ein ffermwyr i gynhyrchu mwy o lysiau yn y DU a r ôl hynny. Mae tudalen Crowdfund yn mynd yn fyw heddiw sy’n apelio at bobl sy’n dwlu ar Mae Jamie Oliver, Hugh Fearnley-Whittingstall a Dr Rangan Chatterjee i gyd yn ymddangos
wydweithiau sydd gennym, yn y ddinas ac yn genedlaethol, er mwyn sicrhau bod Veg Power
VegPowerUK Instagram: @VegPowerUK Crowdfund: www.crowdfunder.co.uk/vegpower
Clywed si
Lansio Prosiect Atgofion Chwaraeon Mae’n bleser gan Sefydliad Clwb Pêl-droed Dinas Caerdydd gyhoeddi prosiect ‘Atgofion Chwaraeon’ newydd mewn cydweithrediad â’r Lleng Brydeinig Frenhinol. Dyluniwyd y prosiect i ddefnyddio grym Clwb Pêl-droed Dinas Caerdydd i ymgysylltu â chyn-filwyr hŷn sydd wedi eu hynysu’n gymdeithasol yng Nghaerdydd a’r cyffiniau na fyddai fel arfer yn hysbys i wasanaethau cymorth i gyn-filwyr.
Gallai Ŵy y Dydd Leihau eich Perygl o Strôc o Chwarter Gallai pobl sydd yn bwyta ŵy y dydd leihau eu perygl o gael clefydau cardiofasgwlaidd yn sylweddol o’u cymharu â pheidio bwyta unrhyw wyau, awgryma astudiaeth* a gyhoeddwyd yn y cyfnodolyn Heart. Mae astudiaethau blaenorol yn edrych ar gysylltiadau rhwng bwyta wyau ac effaith ar iechyd wedi bod yn anghyson, gyda’r rhan fwyaf yn canfod cysylltiadau dibwys rhwng bwyta wyau a chlefyd coronaidd y galon neu strôc.
Pwyslais ar Gydberthnasau Mewn Gwersi Addysg Rhyw Mae’r Ysgrifennydd Addysg wedi cyhoeddi y bydd newidiadau’n cael eu cyflwyno yn y ffordd y mae addysg rhyw’n cael ei ddysgu yn ysgolion Cymru. Dan y cwricwlwm newydd sy’n cael ei gyflwyno yn 2022 fe fydd ‘na fwy o bwyslais ar
Naw allan o 10 o bobl yn fyd-eang yn anadlu aer wedi ei lygru, yn ôl data newydd Mae tîm rhyngwladol, o dan arweiniad yr Athro Gavin Shaddick o Brifysgol Caerwysg, yn creu amcangyfrifon newydd o ansawdd aer byd-eang. Mae data newydd a gyhoeddwyd heddiw (1 Mai 2018) gan Sefydliad Iechyd y Byd (WHO) wedi datgelu bod lefelau llygredd aer yn beryglus o uchel mewn sawl rhan o’r byd.
Alcohol Plant a Phobl Ifanc Cymunedau Addysg Yr Amgylchedd Gamblo Rhyw Digartrefedd Ffordd o Fyw Iechyd Mamau a'r Newydd-Anedig Iechyd Meddwl Clefydau Anhrosglwyddadwy Maeth Iechyd y Geg Rhieni Pobl ag Anableddau Fferylliaeth Gweithgaredd Corfforol Polisi Tlodi Carcharorion Ymchwil a Thystiolaeth Iechyd Rhywiol Rhywioldeb Ysmygu Camddefnyddio Sylweddau Diweithdra Cyn-filwyr Trais a Chamdriniaeth Gwaith
Beth sy’n digwydd Ym Mis Mehefin
5
11
6
Hybu Dinasyddiaeth Ddigidol, Llesiant a Gwydnwch i Blant a Phobl Ifanc
Cynhadledd Cynnal Cymru
Caerdydd
Caerdydd
12
13
25
28 Move Week
National Event
14
Hybu Dinasyddiaeth Ddigidol, Llesiant a Gwydnwch i Blant a Phobl Ifanc
“Cadw Ein Plant Yn Ddiogel” Hyfforddiant i’r Person Dynodedig Ar Gyfer Amddiffyn Plant Caerdydd
18
7
8
15
Rhyl
19
20
21
22
Gwella Gwasanaethau Iechyd y Cyhoedd ar gyfer Plant 0-5 oed
I Gyd yn y Meddwl: Caethiwed Gamblo a’r Ymennydd
Ymwybyddiaeth o Dlodi Plant
Canol Llundain
Caerdydd
Bae Colwyn
26
27
28
29
30
31
Cynhadledd IPLA 2018: Llythrennedd Corfforol – Hyfforddiant, Cymuned ac Addysg Caerdydd
29
Cervical Screening Awareness Week 11-17 June 2018
jostrust.org.uk/csaw #SmearTestsSaveLives
Rhifyn Nesaf Wythnos Parciau Cenedlaethol