Mis Pwyslais ar Gerdded Spotlight on Walking Month
Ebrill 2016 April 2016
Cynnwys Contents Croeso/Welcome
2
Cyhoeddi Adroddiad Blynyddol Rhwydwaith Iechyd Cyhoeddus Cymru/Public Health Network Cymru Annual Report Released
3
Mis Pwyslais ar Gerdded/Spotlight on Walking Month
4-10
Pynciau llosg/The Grapevine
11-14
Creu’r Cysylltiadau/Creating Connections
15-16
Crynodeb o’r Newyddion/News Roundup
17-21
Beth sy’n digwydd ym mis Mai/What's going on in May
22-24
Cysylltwch â Ni/Contact Us
25
Croeso Welcome
C
roeso i rifyn mis Ebrill o’r e-fwletin fydd yn ceisio cael pob aelod yn barod ar gyfer Mis Cenedlaethol Cerdded a gynhelir ym mis Mai! Bob blwyddyn, mae’r elusen Strydoedd Byw yn dathlu Mis Cenedlaethol Cerdded sydd wedi ymrwymo i annog pobl ar draws y wlad i godi ar eu traed a chael budd o gerdded. Byddwn yn dweud wrthych sut gallwch gymryd rhan yn yr ymgyrch sydd yn cynnwys Wythnos Cerdded i’r Ysgol a sut gallwch gefnogi. Mae’r E-fwletin yn cynnwys erthygl newydd mis yma o’r enw lle Wrth Law bydd un aelod o’r Grŵp Cynghori yn cael cyfres o gwestiynau i’w hateb am eu rôl a’r hyn y maent yn gobeithio ei gyflawni fel rhan o’r grŵp. Gellir cofrestru o hyd ar gyfer y digwyddiadau Creu Cysylltiadau a gynhelir ym mis Mai ond peidiwch ag oedi os hoffech fynychu am fod y lleoedd yn llenwi’n gyflym. Gobeithio byddwch yn mwynhau’r rhifyn hwn ac os oes gennych unrhyw awgrymiadau’n ymwneud â’r cynnwys neu os hoffech gyfrannu at E-fwletinau yn y dyfodol, cofiwch gysylltu.
W
elcome to the April edition of the e-bulletin which will aim to get all members ready for National Walking Month which takes place in May! Every year the charity Living Streets celebrates National Walking Month which is dedicated to encouraging people across the country to take to their feet and feel the benefits of Tip! walking. We will tell you how you can get involved with the campaign which includes Walk to School Week and how you can pledge your support. The E-bulletin includes a new article this month called 'on the spot' where one member of the Advisory group will be given a series of questions to answer about their role and Tip! what they hope to achieve as part of the group. Registration is still open for the Creating Connections events taking place in May but please be quick if you would like to attend as places are filling up. We hope you enjoy this issue and if you have any suggestions regarding the content or would like to contribute to future E-bulletins please get in touch.
Cyhoeddi Adroddiad Blynyddol Rhwydwaith Iechyd Cyhoeddus Cymru Public Health Network Cymru Annual Report Released
Y
n ddiweddar, fe wnaethom gyhoeddi Adroddiad Blynyddol 2015/16 sydd yn amlinellu ein hamcanion ar gyfer y flwyddyn ddiwethaf ac yn amlygu rhywfaint o’r gwaith yr ydym wedi bod yn rhan ohono fel datblygu’r wefan newydd, ffurfio’r Grŵp Cynghori a threfnu a hwyluso nifer o ddigwyddiadau. Mae hefyd yn cynnwys adran fer yn rhoi manylion ein cynlluniau ar gyfer y dyfodol. Os oes gennych unrhyw sylwadau’n ymwneud â’r adroddiad, cysylltwch ag aelod o’r tîm. Gallwch weld yr adroddiad ar wefan PHNC.
W
e have recently published our 2015/16 Annual Report which outlines our objectives for the last year and highlights some of the work we have been involved in such as developing the new website, forming the Advisory Group and arranging and facilitating a number of events. It also includes a short section detailing our plans for the future. If you have any comments regarding the report please contact one of the team members. You can access the report via the PHNC website.
Mis Pwyslais ar Gerdded Spotlight on Walking Week
Strydoedd Byw: Codwch ar eich traed yn ystod Mis Cenedlaethol Cerdded
M
P
Living Streets: Put your best feet forward during National Walking Month ae pobl ledled Cymru’n paratoi i gerdded trwy gydol mis Mai ar gyfer Mis Cenedlaethol Cerdded. Bod blwyddyn mae miloedd yn cerdded mwy yn ystod Mis Cenedlaethol Cerdded mewn digwyddiadau a drefnir gan Strydoedd Byw, elusen y DU ar gyfer cerdded bob dydd. Eleni, mae’r elusen yn annog pobl i ‘Roi Cynnig ar 20’, hynny yw, cynnwys 20 munud o gerdded yn eu diwrnod. Gallai hyn olygu cerdded i’r gwaith, cerdded i’r siop neu fynd â’r plant i’r ysgol.
Mae’r Prif Swyddog Meddygol yn argymell bod oedolion yn gwneud isafswm o 150 munud o weithgaredd corfforol bob wythnos. Mae cerdded yn ffordd hawdd a hwyliog, sydd am ddim, o wella eich iechyd a bydd gwneud 20 munud y dydd yn unig yn eich rhoi ar ben y ffordd i gyrraedd y targed hwnnw o 150 munud. Mae Strydoedd Byw eisiau dangos nad oes rhaid i chi fynd allan o’ch ffordd i wneud ymarfer corff; gallwch newid y ffordd yr ydych yn mynd i’r gwaith, parcio eich car ymhellach i ffwrdd neu adael trafnidiaeth gyhoeddus un stop ynghynt. Mae Mis Cenedlaethol Cerdded yn hybu llawer o’r buddion a geir wrth i bobl gerdded mwy, yn cynnwys iechyd a lles gwell i’r unigolyn, llai o dagfeydd traffig ac ansawdd aer gwell i’r gymuned, ac arbedion i’r Gwasanaeth Iechyd Gwladol wrth i bobl fod yn egnïol yn gorfforol.
eople across Wales are gearing up to get walking throughout May for National Walking Month. Each year thousands walk more during National Walking Month in events organised by Living Streets, the UK charity for everyday walking. This year the charity is urging people to ‘Try20’, that is, to fit 20 minutes of walking into their day. This could be on the walk to work, a trip to the shops or on the school run. It is recommended by the Chief Medical Officer that adults do a minimum of 150 minutes of physical activity a week. Walking is a free, easy and fun way to improve your health and doing just 20 minutes a day will easily get you on your way to that 150 minute target. Living Streets wants to show that you don’t have to go out of your way to exercise; you can just change your daily commute, park your car further out or skip a stop on public transport. National Walking Month aims to promote the many benefits on offer when people walk more, including improved health and wellbeing for the individual, reduction in congestion and improved air quality for the community, through to the savings available to the National Health Service when people are physically active.
M
ae Mis Cenedlaethol Cerdded hefyd yn cynnal Wythnos Cerdded i’r Ysgol (Dydd Llun 16 Mai - Dydd Gwener 20 Mai). Mae ysgolion yn fannau iachach a hapusach pan fydd plant yn cerdded i’r ysgol. Mae plant sy’n egnïol yn gorfforol yn fwy effro, yn barod i ddysgu ac yn cael graddau gwell na’r rheiny sydd wedi teithio yn y car. Y llynedd, cymerodd dros 14,000 o ddosbarthiadau ran yn Wythnos Cerdded i’r Ysgol; mae hynny’n rhyw 400,000 o blant sydd yn cerdded i’r ysgol, ac mae eleni’n argoeli i fod yn well byth. Bydd masgot Strydoedd Byw, Strider, allan yn cerdded gyda phlant o ysgol wahanol yng Nghymru bob dydd yn ystod yr wythnos, gan annog mwy o blant i gerdded i’r ysgol. Mae un ym mhob tri o blant bellach yn gadael yr ysgol naill ai dros bwysau neu’n ordew ond gall cerdded sawl gwaith yr wythnos helpu plant i gael pwysau iach yn ogystal â gwneud gwahaniaeth cadarnhaol i’w lles meddwl. Mae Wythnos Cerdded i’r Ysgol yn ffordd wych o ddathlu cerdded ac yn helpu plant a theuluoedd i ddatblygu arferion iach am oes.
N
ational Walking Month also plays host to Walk to School Week (Monday 16 May – Friday 20 May). Schools become healthier and happier places when children walk to school. Physically active children are more alert, ready to learn and achieve better grades than those who are driven. Last year, over 14,000 classes took part in Walk to School Week; that’s approximately 400,000 children walking to school, and this year looks to be even bigger. The Living Streets mascot, Strider, will be out and about walking with children from a different school in Wales every day during the week, encouraging more children to walk to school.
One in three children now leave school either overweight or obese but just walking a few times a week can help children to maintain a healthy weight as well as making a positive difference to their mental wellbeing. Walk to School Week is a great way to celebrate walking and help children and families develop healthy habits for life.
Give walking a go during May and observe Rhowch gynnig ar gerdded yn ystod mis Mai a the big differences small steps can make. gallwch weld y gwahaniaeth mawr y gall camau bach eu gwneud. For more information about National Walking Month and to pledge to Try20, visit the living streets website. Am fwy o wybodaeth am Fis Cenedlaethol Cerdded ac i addo Rhoi Cynnig ar 20, ewch i wefan Strydoedd Byw.
Cerddwyr: Cerdded yng Nghymru
M
Ramblers: Walking in Wales ae lefelau anweithgarwch yng Nghymru yn uwch nag yn Lloegr gyda 30% yn unig o’r boblogaeth yn cyflawni’r lefelau a argymhellir o weithgaredd corfforol wythnosol. Gall cerdded yn gyflym am 30 mun y dydd: losgi mwy o fraster na loncian; •lleihau eich perygl o ddatblygu clefyd Alzheimer; •lleihau eich perygl o osteoporosis, trwy ddatblygu dwysedd esgyrn; •gwella cylchrediad eich gwaed, iechyd eich calon, a •lleihau pwysedd gwaed gan bum pwynt; •datblygu cyhyrau’r abdomen, y coesau, y breichiau a’r ysgwyddau; •lleihau teimladau o straen, tensiwn, gorbryder a blinder mewn deng munud yn unig. Mae Dewch i Gerdded Cymru wedi bod yn mynd ers dros 12 mlynedd gan helpu pob math o bobl i ganfod sut y gall cerdded eu helpu nhw. O leihau pwysau a helpu gyda straen i wneud ffrindiau newydd a chael cefnogaeth, mae grŵp i bawb. Mae gan Dewch i Gerdded Cymru tua 130 o grwpiau ledled Cymru a chaiff ei redeg gan Y Cerddwyr, sydd â 80 mlynedd o brofiad yn trefnu teithiau cerdded a gwneud cefn gwlad yn agored i bawb. Noddir y rhaglen trwy grant gan Lywodraeth Cymru. Am fwy o wybodaeth ewch i Wefan Dewch i Gerdded Cymru. Ceir hefyd her camfesurydd Cymru er mwyn i deuluoedd, ysgolion a busnesau gymryd rhan a cherdded yn eu hamser eu hunain. http://www.walespedometerchallenge.org.uk/ Os hoffech roi cynnig ar rywbeth ychydig yn fwy heriol, beth am roi cynnig ar sesiwn blasu am ddim gyda grŵp o Gerddwyr lleol. http://www.ramblers.org.uk/ go-walking/about-group-walks.aspx
L
evels of inactivity in Wales are higher than they are in England with only 30% of the population achieving the recommended levels of weekly activity.
A brisk 30 min walk a day can: •burn off more fat than jogging; •reduce your risk of developing Alzheimer’s disease; •cuts your risk of osteoporosis, by building up bone density; •improves your circulation, your heart health, and lowers blood pressure by five points; •builds abdominal, leg, arm and shoulder muscles; •diminishes feelings of stress, tension, anxiety, and fatigue in only ten minutes. Let's Walk Cymru has been going for over 12 years helping all sorts of people to discover how walking helps them. From reducing weight and helping with stress to making new friends and finding support, there is a group for everyone. Let’s Walk Cymru has around 130 groups across Wales and is run by Ramblers Cymru, who have 80 years’ experience in organising walks and opening up the countryside to everyone. The programme is funded through a grant from the Welsh Government. For more information, please visit the Lets Walk Cymru Website. There is also the Wales pedometer challenge for families, schools and businesses to get involved with walking in thier own time. http://www.walespedometerchallenge.org.uk/ If you fancy something a bit more challenging then why not try a free taster session with a local Ramblers group. http://www.ramblers.org.uk/gowalking/about-group-walks.aspx
Mae’r Bartneriaeth Elusen Genedlaethol yn rhoi her i Rondda Cynon Taf gyda ‘Beat the Street’ National Charity Partnership challenges Rhondda Cynon Taff to ‘Beat the Street’
M
ae Rhondda Cynon Taf wedi dechrau her ‘Beat the Street’– her chwe wythnos sydd yn annog cyfranogwyr i gerdded, beicio The delivery of Beat the â phosibl. neu redeg mor bell Street is funded by the National Charity Dechreuodd y gêm sydd am Partnership ddim ar ddydd – a collaboration between Sadwrn, 16 Ebrill a bydd yn gorffen ar ddydd Diabetes UK, the gan British Mercher, 25 Mai a chaiff ei hariannu y Bartneriaeth Heart Foundation (BHF) and Elusen Genedlaethol sydd yn gydweithrediaeth Tesco rhwng Diabetes UK, BHF a Tesco. Mae’n agored i bawb. Rhondda yw un o chwe ardal lle mae’r Bartneriaeth Elusen Genedlaethol yn noddi rhaglen Beat the Street fel rhan o’i ymrwymiad i gefnogi 40,000 o deuluoedd mewn ardaloedd â’r angen mwyaf ledled y DU i fod yn egnïol a lleihau eu perygl o ddiabetes Math 2 a chlefyd y galon a chylchrediad y gwaed. Mae cefnogi’r ardaloedd hyn yn rhan o Bartneriaeth ymgyrch ‘Let’s Do This’ sydd yn ceisio ysbrydoli miliynau o bobl i gymryd camau bach, cyraeddadwy i gael bywyd iachach.
R
hondda Cynon Taff has begun its ‘Beat the Street’ challenge– a six-week challenge that encourages participants to walk, cycle or run as far as possible.
The free game got underway on Saturday, 16th April to Wednesday, 25th May and is funded by the National Charity Partnership which is a collaboration between Diabetes UK, the BHF and Tesco. It is open to anyone.
Rhondda is one of six areas where the National Charity Partnership is funding the Beat the Street programme as part of its commitment to helping support 40,000 families in areas most at need across the UK to get active and reduce their risk of Type 2 diabetes and heart and circulatory disease. Supporting these areas is part of the Partnership’s ‘Let’s Do This’ campaign which aims to inspire millions of people to take small and achievable steps to a healthier life.
M
ae blychau wedi cael eu rhoi ar oleuadau stryd o amgylch y Rhondda a gwahoddir y chwaraewyr i daro cerdyn arbennig ar y rhain wrth iddynt gerdded, beicio neu redeg o amgylch yr ardal. Mae’n rhaid taro dau flwch o fewn awr i gofnodi taith ac i sgorio pwyntiau. Bydd gwobrau gwych i’r timau sy’n teithio fwyaf a hefyd y rheiny sy’n cael y pwyntiau uchaf ar gyfartaledd fesul person. Mae gwobrau ‘tap lwcus’ wythnosol hefyd am gymryd rhan.
B
eat Boxes have been placed on lamp-posts around Rhondda and players are invited to tap a special card on these as they walk, cycle or run around the area. Two Beat Boxes must be tapped within an hour to record a journey and to score points. There will be fantastic prizes for the teams that travel the furthest and also those that clock up the highest average points per person. There are also weekly ‘lucky tap’ prizes just for taking part.
Mae Beat the Street wedi ei ddylunio i ysbrydoli pobl i fod yn egnïol yn gorfforol, yn y gobaith y byddant yn parhau gyda’r dewisiadau hyn yn ymwneud â ffordd o fyw ar ôl y gystadleuaeth. Yn 2015, chwaraeodd dros 175,000 o bobl y gêm mewn ardaloedd eraill o’r DU, yn ogystal â thramor. Y gyfradd cymryd rhan gyfartalog ar gyfer Beat the Street yw 14% o’r boblogaeth a nododd 78% o’r cyfranogwyr blaenorol bod Beat the Street wedi eu helpu i gerdded mwy.
Beat the Street is designed to inspire people to be physically active, with the intention that they will continue these lifestyle choices beyond the competition. In 2015, more than 175,000 people played the game in other areas of the UK, as well as overseas. The average participation rate for Beat the Street is 14% of the population and 78% of previous participants reported that Beat the Street helped them walk more.
Yn flaenorol, cynhaliodd y Bartneriaeth Elusen Genedlaethol y fenter yn Nwyrain Llundain yn 2015, ac mae’r gêm yn cael ei chynnal ar hyn o bryd yn Sandwell, Gorllewin Canolbarth Lloegr.
The National Charity Partnership has previously run the initiative in East London in 2015 and the game is currently taking place in Sandwell, West Midlands.
Dywedodd Jenna Hall, Cyfarwyddwr y Rhaglen i’r Bartneriaeth Elusen Genedlaethol: “Rydym yn llawn cyffro am lansio’r fenter hwyliog hon. Mae gemau blaenorol wedi bod yn llwyddiant ysgubol yn eu hardaloedd ac rydym wedi cael adborth rhagorol am y buddion iechyd, yr agwedd gymdeithasol a’r ffordd y mae’n dod â chymunedau ynghyd.
Jenna Hall, Programme Director for the National Charity Partnership, said: “We’re very excited about launching this fun initiative. Previous games have really taken their areas by storm and we’ve had fantastic feedback about the health benefits, the social aspect and the way it brings communities together.
“Mae hefyd yn helpu pobl i archwilio’u hardaloedd lleol am fod eich ardal yn edrych yn wahanol ar droed. Mae cerdded hanner awr y dydd i’r gwaith, i’r ysgol neu i’r siop yn ffordd wych i bobl wella eu hiechyd, ansawdd eu bywyd a’u lles.” Nod y Bartneriaeth Elusen Genedlaethol yw helpu i achub bywydau, trwy alluogi miliynau o bobl i fwyta’n well a bod yn egnïol. Bydd hyn yn helpu i leihau perygl pobl o glefyd cardiofasgwlaidd a diabetes Math 2, y mae’n bosibl atal y ddau i raddau helaeth trwy ddewisiadau iach yn ymwneud â ffordd o fyw. Trwy’r arian a godir gan gydweithwyr Tesco, bydd y bartneriaeth yn cyflwyno amrywiaeth o fentrau ataliol, llawn gwybodaeth fel Beat the Street. Am fwy o wybodaeth am Beat the Street, ewch i www.rct.beatthestreet.me neu ar Twitter @BTSRCT I ganfod mwy am y Bartneriaeth Elusen Genedlaethol ewch i www.tescocharitypartnership.org.uk
“It also helps people to explore their local areas as you really do see your area differently on foot. Walking just half an hour a day to work, school or to the shops is a great way for people to improve their health, quality of life and wellbeing.” The National Charity Partnership aims to help save lives, by enabling millions of people to eat better and get active. This will help reduce people’s risk of cardiovascular disease and Type 2 diabetes, both of which are largely preventable through healthy lifestyle choices. Through the money raised by Tesco colleagues, the partnership will deliver a variety of preventative and informative initiatives like Beat the Street. For more information about Beat the Street, visit www.rct.beatthestreet.me or on Twitter @BTSRCT To find out more about the National Charity Partnership visit www.tescocharitypartnership.org.uk
Pynciau llosg The Grapevine Wrth Law: Pip Ford
M
A
Mae ‘Cylchoedd Gorchwyl’ a ‘datganiadau ymrwymiad’ wedi eu sefydlu ar gyfer aelodau’r grŵp a chawsant eu cytuno a’u cadarnhau yn y cyfarfod cychwynnol ar 24 Mawrth 2016.
‘Terms of reference’ and ‘statements of commitment’ are in place for the members of the group and were agreed and ratified at the inaugural meeting on 24 March 2016.
Bydd ‘Wrth Law’ yn cael ei gynnwys yn fisol fel ffordd anffurfiol i Aelodau’r Rhwydwaith ddod i wybod pwy sydd yn eistedd ar Grŵp Cynghori’r Rhwydwaith, eu meysydd arbenigedd a’r hyn y maent yn teimlo all gyfrannu at ddatblygiad y Rhwydwaith.
A monthly ‘On The Spot’ highlight will be included as an informal way of Network Members getting to know who actually sits on the Advisory Group for the Network, their areas of expertise and what they feel they can contribute to the development of the Network.
On the Spot: Pip Ford
ae Grŵp Cynghori wedi cael ei sefydlu i oruchwylio ac arwain gwaith Rhwydwaith Iechyd Cyhoeddus Cymru. Bydd y grŵp amlddisgyblaethol yn cynrychioli aelodau’r Rhwydwaith, ac yn ceisio annog pobl i weithio’n fwy cydweithredol yng Nghymru. Mae’n cynnwys cynrychiolwyr ar draws sectorau, disgyblaethau a daearyddiaethau sydd â rôl i’w chwarae yn gwella iechyd poblogaeth Cymru.
Ym mha Faes ydych chi’n gweithio? Rwy’n gweithio ym maes Polisi a Materion Cyhoeddus, a fi yw’r Rheolwr Materion Cyhoeddus a Pholisi ar gyfer Cymdeithas Siartredig Ffisiotherapi (CSP) yng Nghymru. Rwyf wedi bod yn y swydd er 1999, ac yn flaenorol roeddwn yn ymarfer fel ffisiotherapydd o 1986.
Beth yw eich Diddordebau Proffesiynol?
n Advisory Group has been established to oversee and guide the work of Public Health Network Cymru. The multi-disciplinary group will represent the Network’s members, and aims to encourage people to work more collaboratively in Wales. It consists of representatives from across sectors, disciplines and geographies that have a role to play in improving the health of the population in Wales.
What Area do you work in?
I work in Policy and Public Affairs, and I am the Public Affairs and Policy Manager for the Chartered Society of Physiotherapy (CSP) in Wales. I have been in the job since 1999, and had previously worked as a pracitising physiotherapist from 1986.
What are your Professional Interests?
All aspects of physiotherapy. Whilst practicing, my Pob agwedd ar ffisiotherapi. Tra’n ymarfer, fy mhr- main areas of interest were older peoples services, if faes diddordeb oedd gwasanaethau pobl hŷn, respiratory care, and trade union work (I was CSP gofal anadlol, a gwaith undebau llafur (roeddwn yn regional trade union representative for Wales) gynrychiolydd undeb llafur rhanbarthol CSP ar gyfer Cymru)
Pam oeddech chi eisiau ymuno â Grŵp Cynghori’r PHNC?
Why did you want to join the PHNC Advisory Group?
Roeddwn yn gysylltiedig â PANNW yn flaenorol ac roedd y gwaith yn rhoi boddhad mawr i mi. Rwy’n awyddus i allu helpu i lunio’r ffordd y mae’r PHNC yn esblygu.
I was involved in Physical Acivity and Nutrition Network for Wales (PANNW) previously and found it very rewarding. I’m keen to be able to help shape how the PHNC evolves.
Beth allwch chi ei gynnig i’r Grŵp Cynghori yn eich barn chi?
What do you think you can bring to the Advisory Group?
Gallaf gyfrannu safbwynt y proffesiwn Ffisiotherapi a chryn dipyn o frwdfrydedd.
I can bring the contribution of the physiotherapy profession and bags of enthusiasm.
Beth ydych yn rhagweld fydd yr heriau i’r Grŵp Cynghori?
What do you perceive the challenges will be for the Advisory Group?
Bydd yr heriau yn cynnwys sicrhau bod y rhwydwaith yn cael ei ystyried yn berthnasol i bawb. Roedd rhwydweithiau blaenorol yn benodol ac mae’r rhwydwaith newydd yn ‘holl gynhwysol’ – bydd yn hanfodol i bobl deimlo bod ganddo’r hyn sydd ei angen arnynt.
Pa welliannau yr hoffech chi eu gweld i’r PHNC? Gobeithio yn y dyfodol y bydd y PHNC yn gallu cynnal arolygon o’i aelodaeth a mesur safbwynt y cymunedau sydd wedi ymuno ac yn defnyddio’r rhwydweithiau yn rheolaidd. Byddai hyn yn ddefnyddiol ar gyfer ‘profi’r dyfroedd’ yn ymwneud â safbwyntiau am weithwyr proffesiynol/defnyddwyr y rhwydwaith.
Beth fyddwch chi’n ei wneud i hybu’r mis cerdded? Byddaf yn siarad am fuddion cerdded (ac yn gwneud rhywfaint o weithgareddau cerdded) gyda’r Brownies (Rwyf yn Geidwraig Brownies yn fy amser rhydd). Bydd hyn yn rhan bwysig o’u ‘Bathodyn Ystwythder’
Challenges will include making sure the network is seen as relevant to all. Previous networks were specific and the new network is ‘all encompassing’ – it will be essential for people to feel it has what they need.
What improvements would you like to see to PHNC? I hope in the future the PHNC will be able to undertake surveys of its membership to gauge views of the communities that have signed up and are regularly using the networks. This would be useful for ‘testing the waters’ on views of the professionals/ network users.
What will you be doing to promote walking month? I will be talking about the benefits of walking (and indeed undertaking some walking activities) with my Brownies (I’m a Brownie Guider in my spare time). This will be an important part of their ‘Agility Badge’
Grŵp Cerdded Nordig yng Nghaerffili Nordic Walking Group in Caerphilly Cyflwynwyd gan Edward Woolley, Caerphilly Nordic Walks
M
by Edward Woolley, Caerphilly Nordic Walks
N
ae Cerdded gyda Pholion Nordig yn ymarfer corff gwrthdaro isel sydd yn gwella ffitrwydd ac iechyd. Mae’n defnyddio polion wedi eu dylunio’n arbennig i wella eich profiad naturiol o gerdded, gyda thechneg sydd yn debyg i’r weithred o sgïo traws gwlad clasurol. Mae’n weithgaredd awyr agored cynyddol boblogaidd y gall pawb ei wneud ac mae’n fwy buddiol na cherdded heb bolion. Rydych yn defnyddio 90% o gyfanswm cyhyrau eich corff.
ordic Pole Walking is a highly recommended low impact exercise that improves fitness and health. It uses specially designed poles to enhance your natural walking experience, with a technique that is similar to the upper body action of classic cross country skiing. It's a fast growing outdoor activity that anyone can perform and it's more beneficial than walking without poles. You use 90% of your total body muscles.
Mae Cerdded gyda Pholion Nordig yn deillio o’r Ffindir ac yn dyddio’n ôl i ddechrau’r 20fed ganrif. Roedd sgïwyr traws gwlad yn defnyddio polion sgïo i hyfforddi yn ystod misoedd yr haf heb eira. Cafodd ‘brasgamu’ ei ddatblygu yn UDA yn y 1980au gan hyfforddwr sgïo. Ei syniad ef oedd defnyddio symudiad tynnu sgïo traws gwlad i ddefnyddio cyhyrau rhan uchaf y corff tra’n cerdded am ffitrwydd. Ym 1997, lansiodd Sefydliad Chwaraeon y Ffindir y cysyniad o Gerdded Nordig. Ffurfiwyd INWA yn 2000 gyda’r nod o hyrwyddo Cerdded Nordig yn fyd-eang. Heddiw, yn y Ffindir yn unig, mae 20% o’r boblogaeth yn gwneud cerdded Nordig. Daeth Cerdded Nordig i’r DU yn 2005 chafodd Cerdded Nordig Prydain ei ffurfio yn 2008.
Nordic Pole Walking originated in Finland and dates back to the early 20th century. Cross Country skiers used their ski poles to train in the summer months without snow. It wasn't until the 1980s that 'exerstriding' was developed in the USA by a ski coach. His idea was to use the cross-country skiing pulling motion to engage the muscles of the upper body while fitness walking. In 1997 the Finnish Sports Institute launched the Nordic Walking concept. INWA was formed in 2000 with the aim of promoting Nordic Walking globally. Today in Finland alone 20% of the population Nordic walk. Nordic Walking came to the UK in 2005 and British Nordic Walking was formed in 2008.
M
ae Cerdded Nordig o fudd i iechyd mewn sawl ffordd:
Mae’n ymarfer gwych i’r galon – Mae curiad y galon yn uwch (oherwydd y cynnydd mewn galw) Mae’n llosgi hyd at 40% yn fwy o galorïau. Mae’n defnyddio 90% o holl gyhyrau’r corff mewn un ymarfer corff. Mae’n dileu poen yn y cefn, yr ysgwyddau a’r gwddf. Llai o wrthdaro i’r cluniau, y pengliniau a chymalau’r traed. Mae’n helpu i dynhau rhan uchaf y corff yn ogystal â cholli pwysau (brwydro yn erbyn gordewdra) Gall Cerdded Nordig hefyd helpu i leddfu llawer o gyflyrau iechyd fel: Diabetes Pwysedd Gwaed Uchel Arthritis Straen Mae llawer o chwaraeon ond yn gweithio ‘hanner y corff'. Wrth ddefnyddio polion nordig, rydych yn cryfhau cyhyrau rhan uchaf eich corff ac yn gwella eich system gardiofasgwlaidd ar yr un pryd. Mae’r polion yn helpu cydbwysedd ac yn ffactor diogelwch. Cynhelir dosbarthiadau ar ddydd Llun, dydd Mercher, dydd Iau, dydd Gwener a dydd Sadwrn. Os hoffech fwy o wybodaeth, cysylltwch ag Edward Wolley neu ewch i wefan Cerdded Nordig Caerffili.
T
here are many health benefits derived from the practice of Nordic Walking:
It's a great cardio workout – Heart rate is higher (due to the increased demand) Burns up to 40% more calories Uses 90% of all body muscles in one exercise Eliminates back, shoulder and neck pain. Less impact on hip, knee and foot joints Helps tone the upper body as well as losing weight (combats obesity) Nordic Walking can also help alleviate a lot of health conditions such as: Diabetes High Blood Pressure Arthritis Stress A lot of sports only workout 'half the body'. When using nordic poles you strengthen all your upper body muscles and improves your cardio vascular system at the same time. Poles help balance and are a safety factor.
Classes are run on Mondays, Wednesdays, Thursdays, Fridays and Saturdays. If you would like more information contact Edward Wolley or visit the Nordic Walking Caephilly website.
Creu’r Cysylltiadau Mae Rhwydwaith Iechyd Cyhoeddus Cymru yn ôl a’r tro hwn rydym eich angen CHI!! Er mwyn i rwydwaith fod yn gwbl effeithiol, mae angen i ni adnabod a darparu’r cysylltiadau rhwng ac ar draws yr holl aelodau; i rannu gwybodaeth, hybu gwasanaethau a dysgu oddi wrth eich gilydd. I wneud hyn mae angen eich helpu chi arnom. Sut rydym yn gwneud y defnydd gorau o’ch gwybodaeth, eich profiad a’ch brwdfrydedd chi gan ddefnyddio’r offer sydd ar gael ar ein cyfer ni? Sut gallwch chi ddweud wrth bobl eraill am yr hyn yr ydych yn ei wneud? Sut gallwch chi ofyn i bobl eraill am eu profiadau? Sut gallwn ni ganfod y pethau sy’n digwydd yn eich ardal chi? A sut rydym yn gwneud y rhwydwaith yn berthnasol i chi? Mae gennym rai syniadau ond mae angen eich cymorth chi i helpu i ffurfio eich rhwydwaith chi a’n cadw ni ar y trywydd iawn... Nod y digwyddiadau hyn sydd am ddim yw rhoi cyfle i ymarferwyr sy’n gweithio ym mhob maes hybu iechyd a gwella iechyd ledled Cymru gyfarfod â chydweithwyr proffesiynol, rhwydweithio a chanfod mwy am yr adnoddau ar y wefan newydd. Dewch â’ch gliniadur, llechen neu Ffôn Deallus eich hun a gallwch gadw’r cyswllt yn fyw!! Mae’r digwyddiadau hanner diwrnod hyn yn agored i unrhyw weithiwr proffesiynol sydd â diddordeb ym maes iechyd y cyhoedd o athrawon a gweithwyr ieuenctid i fyfyrwyr nyrsio, meddygon teulu a gweithwyr llywodraeth leol a’r trydydd sector. Gellir mynychu’r digwyddiadau am ddim a darperir cinio bys a bawd ym mhob lleoliad. Mae’r lleoedd yn gyfyngedig iawn felly archebwch le yn gynnar. Dydd Mercher 4 Mai 2016 Canolfan Fusnes Conwy, Conwy 09:30 - 12:30 Dydd Iau 5 Mai 2016 Gwesty Ramada Plaza, Wrecsam 09:30 - 12:30 Dydd Mercher 11 Mai 2016 Gwesty’r Metropole, Llandrindod 10:00 - 13:00 Dydd Iau 12 Mai 2016 Aberystwyth TBC 10:00 - 13:00
Dydd Mercher 18 Mai 2016 Redhouse Cymru, Merthyr Tudful 09:30 - 12:30 Dydd Iau 19 Mai 2016 Stadiwm Liberty, Abertawe 09:30 - 12:30 Dydd Mercher 25 Mai 2016 Theatr Glan yr Afon, Casnewydd 09:30 - 12:30 Dydd Iau 26 Mai 2016 Stadiwm SWALEC, Caerdydd 09:30 - 12:30
Am fwy o wybodaeth cysylltwch â: publichealth.network@wales.nhs.uk I archebu lle, ewch i wefan Eventbrite a chwilio 'creu cysylltiadau'
Creating Connections Public Health Network Cymru is back and this time we need YOU!! For a network to be truly effective we need to identify and provide links between and across all members; to share information, promote services and learn from each other. To do this we need your help. How do we make the best use of your knowledge, expertise and enthusiasm using the tools at our disposal? How can you tell others about what you are doing? How can you ask others about their experiences? How can we find out about the great things happening in your area? And how do we make the network relevant to you? We have some ideas but want you to help shape your network and keep us on track... These free events aim to give practitioners working in all areas of health promotion and health improvement across Wales the opportunity to meet fellow professionals, network and find out more about the resources on the new website. Bring your own laptop, tablet or Smartphone and you can stay switched on!! These half day events are open to any professionals who have an interest in public health from teachers and youth workers to nursing students, GPs to local government workers and the third sector. The events are free to attend and a buffet lunch will be provided at all venues. Places are strictly limited so please book early. Wednesday 4 May 2016 Conwy Business Centre, Conwy 09:30 - 12:30
Wednesday 18 May 2016 Redhouse Cymru, Merthyr Tydfil 09:30 - 12:30
Thursday 5 May 2016 Ramada Plaza Hotel, Wrexham 09:30 - 12:30
Thursday 19 May 2016 Liberty Stadium, Swansea 09:30 - 12:30
Wednesday 11 May 2016 Metropole Hotel, Llandrindod Wells 10:00 - 13:00
Wednesday 25 May 2016 Riverfront Theatre, Newport 09:30 - 12:30
Thursday 12 May 2016 Aberystwyth TBC 10:00 - 13:00
Thursday 26 May 2016 SWALEC Stadium, Cardiff 09:30 - 12:30
For more information please contact: publichealth.network@wales.nhs.uk To book, visit the eventbrite website and search 'creating connections'
Crynodeb o'r Newyddion News Roundup Rhwydwaith Iechyd Cyhoeddus Cymru: Eich rhwydwaith chi, eich llais chi! Public Health Network Cymru: Your network, your voice!
M
ae Rhwydwaith Iechyd y Cyhoedd Cymru yn ddiweddar, cynhaliodd facebook llwyddianus a p么l twitter i penderfynu ar ein pwnc seminar nesaf .
Ar 么l ymateb aruthrol , mae'r Rhwydwaith Aelodau wedi dewis ar gyfer ein nesaf pwnc Seminar i fod ar iechyd LGBT . Rydym yn Rhwydwaith Iechyd y Cyhoedd Cymru yn ddiweddar, cynhaliodd facebook llwyddianus
P
ublic Health Network Cymru recently ran a sucessful facebook and twitter poll to decide on our next seminar topic.
After an overwhelming response, the Network Members have chosen our next Seminar topic to be on LGBT health. We would like to thank all of our members who voted. The Runner up topics will be taken to the roadshows and will be considered for another seminar taking place later in the year.
Gwobr Iechyd Ewrop 2016
M
T
D
A
European Health Award 2016 ae Gwobr Iechyd Ewrop yn anrhydeddu mentrau sy'n ceisio gwella iechyd y cyhoedd neu ofal iechyd yn Ewrop.
he European Health Award honours initiatives aiming to improve public health or healthcare in Europe.
Deddf Gwasanaethau Cymdeithasol a Lles (Cymru) 2014 Social Services and Well-being (Wales) Act 2014 aeth cyfraith newydd sy’n rhoi mwy o hawliau i ofalwyr ac yn cryfhau pwerau i amddiffyn plant ac oedolion agored i niwed i rym ar ddydd Mercher 6Ebrill 2016.
new law which gives carers greater rights and strengthens powers to safeguard vulnerable children and adults came into force on Wednesday 6th April 2016.
Diogelu plant o fewn lleoliadau crefyddol neu ffydd – fideos
M
T
Safeguarding children within religious or faith settings –videos ae’r NSPCC wedi creu cyfres o ffilmiau byr yn dangos sut i ddiogelu plant mewn lleoliadau crefyddol neu ffydd.
he NSPCC has created a series of short films showing how to safeguard children within religious or faith settings.
Iechyd y cyhoedd yn flaenllaw mewn prosiect plismona yn Ne Cymru
M
A
M
F
Public health at forefront of innovative South Wales policing project ae prosiect ymyrraeth ac atal troseddu arloesol yn canolbwyntio ar ddull iechyd y cyhoedd o blismona wedi cael cyllid trwy Gronfa Arloesi'r Swyddfa Gartref.
groundbreaking intervention and crime prevention project centring on a public health approach to policing has secured funding through the Home Office Innovation Fund.
Rhagor o ofal llygaid GIG i gael ei ddarparu mewn cymunedau lleol More NHS eye care to be provided in local communities ae Llywodraeth Cymru wedi rom this month, people who have had cyhoeddi y bydd pobl sydd wedi cataract operations and those with cael llawdriniaeth cataract a phobl yr suspected glaucoma will receive amheuir fod ganddynt glawcoma yn follow-up treatment and checks at their local cael triniaeth ac archwiliadau gyda'u optometrists instead of in hospital, the Welsh hoptometrydd lleol yn hytrach nag yn yr ysbyty, o'r Government has announced (Mon 28th March). mis hwn ymlaen (dydd Llun, 28 Mawrth).
Gwobrau Iechyd a Lles 2016 RSPH 2016 RSPH Health & Wellbeing Awards
M
T
ae gwobrau Cymdeithas he Royal Society for Public Health Frenhinol Iechyd y Cyhoedd yn awards recognise and celebrate a cydnabod ac yn dathlu ystod eang o wide range of activities, policies and weithgareddau, polisïau a strategies that empower communities and strategaethau sy'n grymuso individuals, improve the population's health cymunedau ac unigolion, yn gwella iechyd y and address the wider social determinants of health. boblogaeth ac yn mynd i'r afael â phenderfynyddion cymdeithasol ehangach iechyd.
Pecyn cymorth defnyddio tir ysgol ar gyfer chwarae y tu hwnt i oriau addysgu Use of school grounds for playing out of teaching hours toolkit
M F
ae Chwarae Cymru wedi diweddaru eu Pecyn cymorth defnyddio tir ysgol ar gyfer chwarae y tu hwnt i oriau addysgu.
P A
lay Wales have updated their Use of school grounds for playing out of teaching hours toolkit.
PPIW – Archwilio Dulliau Gwahanol o Leihau Tlodi PPIW – Exploring Different Approaches to Poverty Reduction
el rhan o’u gwaith yn lleihau tlodi, s part of their work on reducing cynhaliodd Sefydliad Polisi Cyhoeddus poverty, the Public Policy Institute for Cymru PPIW weithdy tystiolaeth yn Wales PPIW recently held an evidence ddiweddar i archwilio dulliau workshop to explore different gwahanol o leihau tlodi a’r approaches to poverty reduction and the dystiolaeth gyfredol yn ymwneud â nhw. current evidence relating to them.
Rhaglen Dewch Allan! Come Outside! Programme
D L B
aw'r cyllid ar gyfer y Rhaglen Dewch Allan! i ben ym mis Mawrth 2016.
T T T
he funding for the Come Outside! Programme ended in March 2016.
Lansio gwefan newydd sbon Diwrnod Chwarae New-look Playday website launched ansiodd y pedwar mudiad chwarae cenedlaethol wefan newydd sbon Diwrnod Chwarae (saesneg yn unig).
Cyrsiau byr DECIPher DECIPher short courses ydd y Ganolfan Datblygu a Gwerthuso Ymyriadau Cymhleth ar gyfer Gwella Iechyd y Cyhoedd (DECIPHer) yn cynnal dau gwrs byr ar Ddatblygu Ymyriadau Iechyd y Cyhoedd Cymhleth a Gwerthuso Ymyriadau Iechyd y Cyhoedd Cymhleth.
he four national play organisations have launched a new-look Playday website.
he Centre for the Development and Evaluation of Complex Interventions for Public Health Improvement (DECIPHer) will be holding two short courses on Developing Complex Public Health Interventions and Evaluating Complex Public Health Interventions.
Beth sy’n digwydd ym mis Mai What's going on in May
1 3 4
13eg Cyngres Ryngwladol ar Ordewdra (ICO) Canada 13th International Congress on Obesity (ICO) Canada Unigrwydd yn Nes Ymlaen Mewn Bywyd: Ymchwil, Ymgysylltu ac Effaith Prifysgol Caerdydd Loneliness in Later Life: Research, Engagement and Impact Cardiff University Strategaeth Newydd ar gyfer Chwaraeon: Ymagwedd Newydd Canolfan Gynadledda Manceinion A New Strategy for Sport: A Change of Approach Manchester Conference Centre Asesu’r Effaith ar Iechyd – Ei Rôl yn Cynllunio Trawsgludo Webinar Am Ddim Health Impact Assessments – Their Role in Transportation Planning Free Webinar
6 9
Rhaglen Llysgenhadon Crunch – digwyddiad recriwtio lleol Caerdydd The Crunch Ambassadors programme – local recruitment event Cardiff Cwrs blaenllaw ar gryfhau systemau iechyd: ffocws ar glefydau anhrosglwyddadwy Sbaen Flagship course on health systems strengthening: focus on noncommunicable diseases Spain
10 17 18 19
Dinasoedd Deallus mewn Rhanbarthau Deallus 2016 Finland Smart Cities in Smart Regions 2016 Y Ffindir Wynebu Cam-drin a Chamfanteisio’n Rhywiol ar Blant Ar-lein Canolfan Gynadledda Manceinion Confronting Online Child Sexual Abuse and Exploitation Manchester Conference Centre Mynd i’r Afael â Gordewdra mewn Plentyndod yn Ewrop: Hybu Ffordd o Fyw Iach ac Egnïol Brwsel Tackling Childhood Obesity in Europe: Promoting Healthy and Active Lifestyles Brussels Seminar Plant yng Nghymru Ymdrin â'r Agenda Iechyd yn y Blynyddoedd Cynnar Caerdydd
Children in Wales Seminar: Addressing the Health Agenda in the Early Years Cardiff Atal Hunanladdiad: Hybu Ymyrraeth Gynnar a Mabwysiadu Ymagwedd Bartneriaeth Canol Llundain Suicide Prevention: Promoting Early Intervention and Adopting a Partnership Approach Central London
20 23 25
Diwrnod Astudio Nyrsys a Gweithwyr Iechyd Proffesiynol Perthynol Llundain Nurse and Allied Health Professional Study Day London Digwyddiad Cenedlaethol National Event Move Week 2016 National Event Y camau nesaf ar gyfer gofal cymdeithasol yng Nghymru Caerdydd Next steps for social care in Wales Cardiff Gwybodaeth ar gyfer Iechyd Ysbyty Brenhinol Kilmainham, Dulyn Knowledge for Health Royal Hospital Kilmainham, Dublin
Cysylltwch â Ni Contact Us 02921 841943 Publichealth.network@wales.nhs.uk Hadyn Ellis Building Maindy Road Cathays Cardiff CF24 4HQ www.rhwydwaithiechydcyhoeddus.cymru www.publichealthnetwork.cymru Os oes gennych unrhyw newyddion neu ddigwyddiadau i’w cyfrannu ay y rhifyn nesaf, cyflwynwch nhw i publichealth.network@wales.nhs.uk cyn 22 Mai 2016. If you have any news or events to contribute to the next edition please submit them to publichealth.network@wales.nhs.uk before 22 May 2016.
Rhifyn nesaf: Pwyslais ar Iechyd Dynion Next edition: Spotlight on Mens Health