Newyddion Chwarterol gan Uned Asesu Effaith ar Iechyd Cymru Trosolwg a Diweddariad WHIASU Hydref 2015 Yn ystod 2015, mae Uned Gymorth Asesu Effaith ar Iechyd Cymru (WHIASU) wedi datblygu’r cynnydd a wnaed dros y blynyddoedd diwethaf yn eirioli, hyfforddi a chefnogi asesu’r effaith ar iechyd (HIA) yng Nghymru. Mae hyn wedi arwain at gynnydd yn nifer y sesiynau hyfforddiant ac Asesiadau Cyflym a gynhelir a nifer gynyddol o HIA yn cael eu cwblhau, llawer ohonynt yn cael eu cyhoeddi ar wefan WHIASU. Mae’r Uned bellach wedi ei hintegreiddio’n llawn yn Iechyd Cyhoeddus Cymru (PHW), fel rhan o’r Gyfarwyddiaeth Polisi, Ymchwil a Datblygu Rhyngwladol ond mae ganddi gysylltiadau academaidd â Phrifysgolion Caerdydd, Bangor a Glyndŵr o hyd. Ar lefel leol, mae’r Uned yn parhau i roi cyngor, arweiniad a chefnogaeth i awdurdodau lleol, Byrddau Iechyd Lleol (BILlau) a grwpiau gwirfoddol a chymunedol sydd â diddordeb yn datblygu HIA ac offer integreiddio lleol. Mae rhai awdurdodau lleol eisoes yn sefydlu asesiadau effaith, yn cynnwys HIA, ym mhrosesau a systemau’r sefydliad. Mae cyflwyno Deddf Lles Cenedlaethau’r Dyfodol (Cymru) (FGA) 2015 yn gyfle pellach i gyrff cyhoeddus ymgorffori HIA yn eu gwaith, sydd o gymorth iddynt gyflenwi gofynion y Ddeddf. Ar lefel genedlaethol, mae WHIASU yn parhau i gysylltu â’i phartneriaid strategol yn cynnwys Llywodraeth Cymru, Sefydliad Siartredig Iechyd yr Amgylchedd (Cyfarwyddiaeth Cymru), Chwaraeon Cymru a Chyfoeth Naturiol Cymru ac mae’n arwain datblygiad sawl adnodd Iechyd Cyhoeddus Cymru i gefnogi ymarferwyr a gwneuthurwyr polisïau yn ymarferol wrth gyflenwi HIA ac ‘Iechyd ym Mhob Polisi’ yng Nghymru, ac yn benodol i gefnogi cyflwyno’r FGA. Yn rhyngwladol, mae’r Uned yn uchel ei pharch ac mae wedi rhoi cyflwyniadau mewn sawl cynhadledd genedlaethol a rhyngwladol fel Cynhadledd Cymdeithas Ryngwladol Asesu Effaith (IAIA) ym mis Ebrill 2015 a Chynhadledd Tai Cymunedol Cymru ym mis Mai 2015. Gofynnwyd hefyd i Liz Green siarad yng Nghyfarfod Technegol ‘Iechyd mewn Asesiad Amgylcheddol’ Sefydliad Iechyd y Byd (WHO) yn Bonn ym mis Medi 2015. Ceir mwy o wybodaeth am gyflawniadau a gwaith yr Uned isod.
Diweddariad Polisi a Chanllawiau Canllaw Seilwaith GIG Cymru Mae Llywodraeth Cymru a GIG Cymru yn ddiweddar wedi cyhoeddi Canllaw Buddsoddi yn Seilwaith GIG Cymru. Mae Adran 2.5 o’r Canllaw yn datgan bod: “Llywodraeth Cymru yn cefnogi defnyddio HIA fel rhan o’r dystiolaeth i gyfiawnhau cynigion buddsoddi mewn seilwaith”.
Felly mae HIA bellach yn rhan orfodol o’r holl gyflwyniadau Achos Busnes ar gyfer Seilwaith y GIG. Gall HIA alluogi cynllunwyr y GIG i sicrhau bod unrhyw seilwaith newydd y GIG yn mynd i’r afael ag anghydraddoldebau iechyd o fewn eu poblogaethau targed a hefyd sicrhau bod unrhyw newidiadau i wasanaethau yn osgoi effeithiau a allai fod yn negyddol ac yn cynyddu cyfleoedd ar gyfer effaith gadarnhaol. Gall y broses hefyd gefnogi gwaith integredig trwy ymgysylltu cydweithwyr traws-sector mewn HIA yn gynnar yn y broses gynllunio. Mae WHIASU yn hapus i roi cyngor ac arweiniad am ddefnyddio HIA fel rhan o raglenni’r GIG. Cysylltwch â ni i drafod ymhellach. Newidiadau i ddod i Gyfarwyddiaeth yr UE ar Asesiad o’r Effaith Amgylcheddol – cyfleoedd ar gyfer HIA yn y dyfodol? Mae Cyfarwyddeb EIA ddiwygiedig yr UE (2014/52/EU) yn cynnwys gofynion i ystyried effeithiau uniongyrchol ac anuniongyrchol arwyddocaol prosiectau ar ‘iechyd dynol a’r boblogaeth’. Mae’r erthygl hon gan Paul Johnson mewn rhifyn Cynllunio Gwlad a Thref arbennig ar “Aduno Cynllunio ac Iechyd” yn rhoi briff da ar rai o’r cyfleoedd posibl. Mae’n rhaid i Aelod-wladwriaethau gymhwyso’r rheolau hyn o 16 Mai 2017 fan bellaf.
HIA Cyfredol mewn Ymarfer yng Nghymru Mae WHIASU wedi bod yn cefnogi ystod eang o HIA ar draws systemau a sectorau. Os hoffech ganfod mwy am unrhyw un o’r meysydd gwaith hyn, cysylltwch â ni Partneriaeth Chwaraeon Anabledd Iechyd yng Ngogledd Cymru Cafodd Partneriaeth Chwaraeon Anabledd Iechyd ei sefydlu i gynyddu nifer y bobl anabl sy’n egnïol yn gorfforol yng Ngogledd Cymru ac i greu partneriaeth gadarn a llwybr rhwng y sectorau iechyd a chwaraeon anabledd. Mae’n bartneriaeth rhwng Bwrdd Iechyd Prifysgol Betsi Cadwaladr a Chwaraeon Anabledd Cymru. Ym mis Mai eleni, cynhaliodd arweinydd y prosiect, Catherine Chin, HIA ar y prosiect gyda chymorth gan WHIASU. Gellir lawrlwytho’r adroddiad HIA llawn yma. Darllenwch fwy am brofiad Catherine a’i gwerthusiad o ddefnyddio HIA yma. Coed Actif – Cynnal peilot o’r Offeryn Sgrinio HIA ar gyfer prosiectau amgylcheddol a ddatblygwyd mewn partneriaeth â Chyfoeth Naturiol Cymru Er 2014, mae WHIASU wedi bod yn gweithio gyda Chyfoeth Naturiol Cymru (NRW) i ddatblygu pecyn cymorth sgrinio HIA ar gyfer prosiectau amgylcheddol. Mae Coed Actif Cymru yn brosiect sydd wedi cael ei redeg gan Goed Lleol er 2010 a chaiff ei ariannu’n rhannol gan NRW. Ei nod yw gwella iechyd a lles pobl sy’n byw gyda chyflyrau iechyd cronig, trwy hwyluso gweithgaredd corfforol mewn coetir lleol ac felly lleihau straen a darparu cyfleoedd ar gyfer ymarfer corff a rhyngweithio cymdeithasol. Roedd Coed Actif yn gysylltiedig â chamau cynnar datblygu’r pecyn cymorth a phenderfynwyd defnyddio’r fersiwn peilot i’w helpu i gynllunio cyfnod nesaf eu prosiect ac adolygu eu dull o werthuso. Ym mis Mehefin,hwylusodd WHIASU weithdy sgrinio ar y cyd â staff Coed Actif. Darllenwch am y canfyddiadau a’r canlyniadau yma yn yr astudiaeth achos byr.
HIA eraill a gwblhawyd yn ddiweddar yn Gryno
Gwasanaethau Gofal Iechyd Gogledd Sir Ddinbych – Asesu’r Effaith ar Les fel rhan o Amlinelliad o Achos Busnes. Strategaeth Dai Ddrafft – Cyngor Sir Ddinbych Prosiect Llywiwr Cymunedol Cyngor Gwasanaethau Gwirfoddol Sir Ddinbych – cyfnod gweithredu’r prosiect wedi ei gwblhau a cheir adroddiad arno Briff Datblygiad De Ddwyrain Abergele – Canllaw Cynllunio Ategol (Cyngor Bwrdeistref Sirol Conwy) wedi ei gwblhau ac yn cyfrannu at ymgynghoriad a mewnwelediad ehangach i lywio fersiwn terfynol y briff datblygu Canolfan Iechyd Parc Eirias – nid yw Cyngor Bwrdeistref Sirol Conwy yn esbonio beth yw hwn Prosiect Adfywio Tre Cwm- Cartrefi Conwy – HIA fel rhan o’r datblygiad ar gyfer gwelliannau amgylcheddol ar eu ystadau tai. Cynllun Trafnidiaeth Leol Pen-y-bont ar Ogwr – Cyngor Bwrdeistref Sirol Pen-y-bont ar Ogwr
Cyhoeddiadau WHIASU Asesu’r Effaith ar Les Meddwl Mae WHIASU wedi cyhoeddi papur briffio ar Asesu’r Effaith ar Les Meddwl. Gweler isod am gyfleoedd hyfforddiant. Ffracio Mae Liz Green o WHIASU yn ddiweddar wedi cael pennod wedi ei chyhoeddi mewn llyfr am echdynnu nwy siâl anghonfensiynol neu “ffracio”. ’The Importance of health impact assessments’ yw Pennod 4 yn ‘The Human and Environmental Impact of Fracking: How Fracturing Shale for Gas Affects Us and Our World’ a olygwyd gan yr Athro Madelon Finkel, Ysgol Feddygol Cornell a gyhoeddwyd gan Wasg Praeger (2015). Tai ac Iechyd Nodyn atgoffa bod Adolygiad Tystiolaeth ar Dai ac Iechyd ar gael ar ein gwefan. I Ddod: Cadwch lygad am gyhoeddiadau am “Iechyd ym Mhob Polisi” a “Effaith Technolegau Rheoli Gwastraff ar Iechyd a Lles”, a gyhoeddir yn nes ymlaen eleni.
Partneriaethau WHIASU Sefydliad Siartredig Iechyd yr Amgylchedd Mae WHIASU yn falch fod ein partneriaeth yn gweithio gyda Sefydliad Siartredig Iechyd yr Amgylchedd (CIEH) yn parhau i dyfu. Dros y flwyddyn ddiwethaf, mae 46 o Swyddogion Iechyd yr Amgylchedd ar draws Cymru wedi cymryd rhan yn ein Cwrs Cymhwysedd HIA deuddydd, a achredwyd gan CIEH. Fel rhan o’u gwaith cwrs, mae Swyddogion Iechyd yr Amgylchedd wedi cwblhau HIA Cyflym ar ystod eang o destunau diddorol iawn yn cynnwys adlunio ysgolion lleol, caniatâd cynllunio ar gyfer adeiladau bwyd a chyfleusterau ynni o wastraff. Mae’r gwerthusiadau gan gyfranogwyr wedi bod yn gadarnhaol iawn:
“Gall defnyddio HIA cydlynus fy helpu i feddwl yn rhagweithiol am nifer o faterion a all ddeillio o ddatblygiad”. “Mae HIA yn gwneud i chi feddwl am oblygiadau ehangach a hefyd, os caiff ei wneud yn gynnar, gall leihau problemau’n sylweddol ac felly'r amser sy’n cael ei dreulio’n ymdrin â phroblemau”
Hyfforddiant Mae gan WHIASU raglen hyfforddiant lawn wedi ei chynllunio ar gyfer tymor yr Hydref 2015. Cliciwch ar y dolenni isod i ganfod mwy: Cwrs Cymhwysedd HIA, 2 ddiwrnod, mewn partneriaeth â Sefydliad Siartredig Iechyd yr Amgylchedd, Castell-nedd Port Talbot, yn dechrau 3 Medi. Cysylltwch â Gail Gerrard am fwy o wybodaeth Cyflwyniad i Asesu’r Effaith ar Iechyd – hanner diwrnod, 11 Tachwedd, Caerdydd Cyflwyniad i Asesu’r Effaith ar Les Meddwl – hanner diwrnod, 1 Hydref, Caerdydd Cyflwyniad i Asesu’r Effaith ar Les Meddwl – hanner diwrnod, 15 Hydref, Llanelwy Cwrdd HIA Cynhwysfawr mewn partneriaeth â Sefydliad Siartredig Iechyd yr Amgylchedd. Mae hwn yn gwrs 3 diwrnod fydd yn cael ei gwblhau dros 6 mis yn dechrau 25 Tachwedd 2015.
Adnoddau tystiolaeth Mae Public Health England (PHE) a GIG Lloegr yn ddiweddar wedi cyhoeddi “A guide to communitycentred approaches for health and wellbeing”. Mae’r canllaw yn rhoi trosolwg defnyddiol o ystod o ddulliau sy’n canolbwyntio ar y gymuned, yn ogystal â thystiolaeth a chanlyniadau’r rhain. Mae adroddiad ‘Natural Solutions to Tackling Health Inequalities’ gan y Sefydliad Tegwch Iechyd yn amlygu’r dystiolaeth o fuddion mannau gwyrdd i ganlyniadau iechyd a lles, a’r anghydraddoldebau wrth ddefnyddio, a chael mynediad i, amgylcheddau naturiol ar draws Lloegr. Mae adolygiad ymchwil newydd wedi cael ei gyhoeddi gan Active Living Research yn archwilio’r dystiolaeth o’r berthynas rhwng lefelau gweithgaredd corfforol â’r estheteg, y diogelwch a’r cysur y mae’r cyhoedd yn ei amgyffred mewn mannau cyhoeddus.
Gwasanaethau WHIASU Rydym yn cynnig ystod o wasanaethau sydd i gyd wedi eu cynllunio i gefnogi pobl a sefydliadau yng Nghymru i ddefnyddio Asesu’r Effaith ar Iechyd yn effeithiol. Gallwn ddarparu:
Hyfforddiant a datblygu gallu HIA ar draws sectorau Cyngor a gwybodaeth ar roi HIA ar waith Mentora a chymorth ymarferol wrth gynllunio a chynnal HIA Cyngor dros y ffôn, ar e-bost neu’n bersonol Cymorth yn Sicrhau Ansawdd HIA Cyfeirio at dystiolaeth berthnasol
Cysylltwch â ni Liz.Green@wales.nhs.uk Prif Swyddog Datblygu Asesu’r Effaith ar Iechyd Lleolir yn Wrecsam Ffôn: 01978 313 664 Lee.ParryWilliams@wales.nhs.uk Uwch Ymarferydd Iechyd y Cyhoedd (Polisi ac Asesu Effaith) Lleolir yn yr Wyddgrug Ffôn: 01352 803482 Nerys.S.Edmonds@wales.nhs.uk Ymarferydd Iechyd y Cyhoedd (Polisi ac Asesu Effaith) Lleolir yng Nghaerdydd Ffôn: 02921 841744