Samen bewegen
Jaargang 8 | Nummer 9 | 2012
“
”
Trilogie van bewegen
(Advertorial)
Expertise naar de eerste lijn door samenwerken
Vier jaar geleden startte Ellen Boom haar praktijk met slechts een
de vorige locatie schaften we geen nieuwe
behandelbank en een pc. Vorig jaar betrok ze met haar collega’s
apparatuur aan, omdat ons budget dat toen
het modern uitgeruste nieuwbouwpand aan de Duikerstraat in Rotterdam. Hier heeft zij met haar collega’s en patiënten een oppervlakte van maarliefst 300m2 tot haar beschikking. Ellen Boom is gespecialiseerd fysiotherapeut en manueel therapeut voor de ver-
nog niet toeliet. Ook daar had Life Fitness een goede oplossing voor. Ik heb toen goed gereviceerde apparatuur gekocht. Dat beviel erg goed. Daarom besloten we weer voor Life Fitness te kiezen toen we eenmaal nieuwe apparatuur konden aanschaffen.”
standelijk gehandicaptenzorg. Duiker Paramedici is inmiddels uitgegroeid naar een centrum waar drie fysiotherapeuten, een ergo-
Voor de inrichting van haar nieuwe oefenzaal ging Ellen Boom op zoek naar trainingsappa-
therapeut en een administratief medewerkster/sportinstructrice
ratuur die eenvoudig te bedienen is, zowel in
werkzaam zijn. Bovendien is er een AVG –Poli (Arts Verstandelijk
functie als op het scherm. “Ik heb de Optima
Gehandicapten) een verloskundige praktijk en een orthopedisch schoenmaker in het pand gevestigd.
Series van Life Fitness aangeschaft, omdat deze apparaten stuk voor stuk een eenduidige functie hebben. Je kunt er maar één oefening op doen en die kan je ook bijna niet
Constructief bewegen
Daarnaast ontwikkelt Duiker Paramedici een
verkeerd doen. De apparatuur is duidelijk en
Ellen Boom: “We willen de expertise verplaat-
wijkgericht beweegprogramma. Ellen Boom:
oefenspecifiek. Daar vraagt mijn patiënten-
sen naar de eerste lijn door middel van het
“In het programma ‘waar beweging mogelijk
groep om”, aldus Ellen Boom. “Ook voor de
aanbieden van multidisciplinaire zorg. Dat
is’ trainen de deelnemers één uur per week
eerstelijns patiënt zijn de Optima Series heel
is de functie van Duiker Paramedici in onze
onder begeleiding van een sportinstructrice.
prettig om mee te werken. De toestellen zijn
wijk. We bekleden een ook een regionale
Het doel is om met constructief bewegen
degelijk, stevig en robuust. Het geeft ook de
functie; in de gehandicaptenzorg. Licht ver-
klachten te voorkomen. De patiënten die zijn
zwaardere patiënten een goed gevoel. De
standelijk beperkten en patiënten met licht
uitbehandeld bij de fysiotherapie kunnen ook
prijs-kwaliteit verhouding is optimaal. In het
psychiatrische klachten bezoeken we thuis
instromen in dit beweegprogramma.”
aanschafproces is er heel goed met ons meegedacht.”
of ze bezoeken onze praktijk. We zijn altijd op zoek naar samenwerkingsvormen op het
Degelijk, stevig en robuust
gebied van verstandelijk gehancicaptenzorg
De groei van Duiker Paramedici is nauwe-
in de regio van Rotterdam Lage Land.”
lijks bij de benen. Ellen Boom vertelt: “Voor
www.lifefitness.com www.lifefitness.com
In dit nummer
Voorwoord Hoogste kwaliteit, laagste prijs
4
16
Ik was de vrijdag op het FysioCongres (KNGF). Persoonlijk zou ik zo’n decentrale locatie nooit gekozen hebben, maar goed de opening stond opnieuw als een huis. Mooi vorm gegeven aan het begrip verbinding. Maar het ochtenddeel CVZ en de discussie waren voor mij teleurstellend. Zoals verwacht werd ik opnieuw overspoeld door wetenschappelijke inzichten met geringe praktijkrelevantie. Nu ben ik geen wetenschapper, maar de ochtendpresentatie van CVZ met een spreker vanuit KPMG zou ik met de beste wil van de wereld semi-wetenschap kunnen noemen.
22
24
De trilogie van effectief bewegen
4
Een levenswerk
25 jaar Post Academisch Onderwijs (PAO) Wengen
14
Fysio-Med Bravenboerr
Interpersoonlijke benadering met duidelijke grenzen
16
Echografie bij lage rug- en bekkenklachten
22
Nieuwe term:
24
Social Physiotherapy NVFS nieuws
29
Spannende tijden
Via verschillende staatjes werden conslusies en uitspraken gedaan die met een andere inzet net zo goed 180 graden andersom beredeneerd hadden kunnen worden. Uitgangspunt in de zorg is de hoogste kwaliteit voor de laagste prijs. Raar, maar daarover later meer. Op mijn vraag dat gebruikte gegevens nogal mager en multi-interpreteerbaar zijn, was het antwoord dat je er altijd negatief naar kunt kijken. De KPMG spreker ziet het liever positief. Blijkbaar is realistisch gelijk aan negatief. Er zijn cijfers en dat is positief. Ja hoor! Wel zorgelijk want het zijn deze mensen die geldverslindend mager werk leveren en de basis van ons werk ernstig beĂŻnvloeden. Persoonlijk vond ik de dagafsluiting ongelukkig. Een discussie waar met uitzondering van twee praktijkmensen alleen maar wetenschappers aan deelnamen. Het werd nooit een discussie, maar maakte wel twee zaken duidelijk. Opvallend hoe de wetenschap en de praktijk mijlenver uit elkaar liggen. En hoe laag het zelfbeeld van de fysiotherapeut binnen deze geledingen is. Wordt nog wat als we allemaal master worden. Nog even terug naar de hoogste kwaliteit voor de laagste prijs. Hoezo? Het hoeft niet. Er zijn veel gemiddelde, niet ingewikkelde klachten. Dan is gemiddelde kwaliteit van zorg toch prima? Dat wordt dan ook gemiddeld betaald. Hoog complexe zorg vraagt om de hoogste kwaliteit en die waarborg je onder andere door een goede betalings- en voozieningenniveau. Beter is te spreken van optimale zorg voor de beste prijs. Prijsdifferentiatie prima, maar dan wel op de juist cijfermateriaal. Robert Hoogland
Download nu gratis onze InFysio App via de App Store!
Ga naar www.infysio.nl
InTheorie
De trilogie van eff
4
InTheorie
ectief bewegen Veruit de meeste beslissingen worden genomen op basis van ons gevoel. Vraag uzelf maar eens af waardoor u heeft gekozen om nu verder te lezen. Is dit een bewuste keuze of trekt iets in dit artikel u aan? Hoe komt het dat de prestatie van Epke Zonderland ons zo in vervoering bracht? Waarom is hij gekozen tot sportman van het jaar en hoe krijgt hij het voor elkaar om zulke prestaties te kunnen leveren? Tekst: Erik Jongenburger,
te (blijven) oefenen en fysiek actief te blijven.
straf betekent. Ook het woord penitentie (boete-
fysiotherapeut, orthopedisch
Dit heeft een negatieve invloed op de behan-
doening) hangt daarmee samen. Deze woord-
manueel therapeut, docent
deleffectiviteit. Tot nu toe wordt in de literatuur
herkomst laat wel zien dat men pijn lang heeft
lichamelijke opvoeding M.O.
geen goede verklaring gevonden voor deze
opgevat als een straf die men moet ondergaan:
beperkte adherence. Dit artikel beschrijft de
de pijnpatiënt moet boete doen, moet ‘lijden’.
In het onderstaand artikel staat wat de huidige
zoektocht naar een mogelijke theoretische ver-
Het is dan toch wel wrang dat blijkbaar zoveel
stand van zaken is binnen de Fysiotherapie en
klaring in de cognitieve dissonantietheorie.
onschuldigen gestraft worden en dat de echte
hoe we er zijn gekomen. Wat zijn belangrijke
Deze theorie laat zien dat de communicatie
slechte mensen hun straf vaak ontlopen!
facetten uit ons vak? Voor goed onderzoek en
tussen de fysiotherapeut en de patiënt klacht-
behandelen, zijn specifieke kennis en vaar-
onderhoudend kan werken. Veel patiënten met
In deze tijd zullen dan ook vele pijnpatiën-
digheden nodig vanuit een breed perspec-
dreigend chronische pijn hebben angst voor
ten, een enkele zonderling daargelaten,
tief. Drie essentiële pijlers worden genoemd:
pijn en zijn geneigd om pijninducerende oefe-
geen genoegen nemen met deze verklaring.
Biomechanische principes in
ketenverband,
ningen en activiteiten te vermijden, dus ook
We zoeken naar meer realistische verkla-
neurowetenschappelijke kennis van pijn en
pijninducerende instructies voor het oefenen
ringen voor pijn. Pijn heeft vaak een nuttig
gedrag en duurzame trainingsmethodes voor
buiten de therapiesessie. In het contact met
doel, maar soms lijkt pijn zinloos of schiet
blijvend resultaat. Zowel op het afgelopen
de fysiotherapeut zoekt de patiënt naar signa-
zijn doel voorbij. Dan is de pijn zelf een pro-
FysioCongres 2012 ‘Brein in Beweging’ als
len om het vermijden van de oefeningen en
bleem. Sinds 1973 bestaat de zogenaamde
op de Papendal Sport Parade ter ere van de
fysieke activiteiten te legitimeren.
IASP (International Association for the Study of
honderste verjaardag van NOC*NSF, zijn de
Bron: Han Samwel en Rob Oostendorp
Pain), een grote internationale vereniging voor de bestudering van pijn. Binnen de IASP is
prestaties van deze sympatieke sportman van tie. Wat kunnen wij als fysiotherapeuten van
Emoties, cognities en effectiviteit
zijn denken, zijn voorbereidingen en zijn trai-
Het menselijk ‘bewegen’ kan niet los worden
ningen leren? Hoe gaat hij om met pijn en
gezien van emoties, cognities en effectieve
Pijn is een onaangename zintuiglijke en emoti-
blessures? Hoe ziet zijn training eruit om zo’n
trainingsmethoden. Praktische toepassingen
onele gewaarwording, die verband houdt met
prestatie te bereiken?
van neuro- beweeg- en gedragwetenschappe-
feitelijke of mogelijke weefselschade, of wordt
lijke inzichten, zijn drie pijlers om te komen tot
beschreven in termen van weefselschade. Pijn
duurzame bewegingsverbetering.
is altijd subjectief en hangt mede af van indivi-
het jaar bron van beschouwingen en inspira-
Veel vragen waarop de antwoorden ons een
lang gedebatteerd over een definitie van pijn. Voorlopig is daar het volgende uitgekomen:
duele interpretatie en levenservaringen.
beter inzicht verschaffen, waarmee we vervolgens onze dagelijks praktisch handelen kun-
Wat is pijn
nen verbeteren, waarmee we als deskundige
Men kan zich verbazen over de vanzelfspre-
Bij pijn denken we dat er iets mis is in het
ook de minder begenadigde sporter van zijn
kendheid waarmee in andere culturen pijnlijke
lichaam: er is weefselschade, een verwon-
blessure af kunnen helpen.
rituelen ‘pijnloos’ worden ondergaan. Vóor de
ding of ziekte. Wanneer we de definitie ech-
komst van de narcose (ongeveer 1850) werden
ter goed lezen, zien we dat pijn niet per se het
Cognitieve dissonantietheorie
alle medische ingrepen bij vol bewustzijn ver-
gevolg hoeft te zijn van weefselschade. Enkele
Patiënten met (chronische) pijn volgen vaak
richt: de ene patiënt schreeuwde, de ander gaf
voorbeelden:
slechts in beperkte mate de adviezen op om
geen kik. Ons woord pijn komt van poena, wat
5
NIEUWE SELECTION MED LINE Effectieve innovatie voor revalidatie en sport
Selection Medical - Leg Press
Unieke product eigenschappen: • • • • • •
Uitgebreide instelmogelijkheden Trainen zonder weerstand Elastische weerstand Verschillende weerstandcombinaties Lage startweerstand Proprioceptie training
De Leg Press Medical is de nieuwste innovatie op het gebied van medische- en sportrevalidatie. Het Multiple Resistance System (MRS) combineert elastische weerstand met weight stack training. Het toestel beschikt over uitgebreide instelmogelijkheden, waardoor deze toepasbaar is voor iedere fase van revalidatie. Door gebruik te maken van accessoires kan ook proprioceptie worden getraind.
www.technogym.com/selectionmed De Leg Press Medical is EEC 93/42 en TÜV TECHNOGYM BENELUX Essebaan 63 - 2908 LJ Capelle aan den IJssel - Tel: +31 (0) 10 - 422 32 22 Fax: +31 (0) 10 - 422 25 68 - Email: info_blx@technogym.com
Compliant EEC 93/42 Directive
InTheorie n Dreigende weefselschade, bijv. bij het
pink erg vervelend, een voetballer wordt
Affectieve dimensie
aanraken van iets heets voelen we een
natuurlijk meer gehinderd door pijn aan
Maar pijn heeft nog meer aspecten. We noe-
scherpe pijn, trekken snel terug, maar er is
een knie of voet.
men hieronder de belangrijkste. Zoals gezegd,
nog geen weefselschade
n Het tijdsverloop: aanvalsgewijs, continu,
pijn is zelf een emotionele gewaarwording (de
n Individuele interpretatie: iemand die denkt
golvend etc. Onverwachte pijnscheuten
affectieve dimensie), maar pijn kan ook allerlei
dat zijn rug versleten is kan daardoor rug-
maken angstig, bij golvende pijn zijn er
andere emoties veroorzaken:
pijn krijgen; een zwangere vrouw die n Radeloosheid, vertwijfeling: hoe moet
ervan overtuigd is dat het kind te groot is voor haar baringskanaal, kan alleen daar-
dat verder met mij?
door al een pijnlijke bevalling krijgen
n Neerslachtigheid (depressie): mijn leven
n Levenservaring: hoe gevoelig ons pijnsy-
is onaangenaam, ik heb nergens lol in
steem is hangt af van wat je allemaal mee-
n Angst: wat is er toch met mij? Ga ik dood?
gemaakt hebt, bijv. mishandeling, medi-
n Woede: waarom ik? Waar heb ik dit aan
sche ingrepen, oorlogsverleden etc.
verdiend? n Frustratie: steeds weer die pijn!
Kortom: we kunnen pijn ervaren zonder dat er weefselschade is. Het pijnsysteem kan blijk-
Cognitieve dimensie
baar ‘op scherp’ worden gezet in bepaalde
Pijn stemt tot nadenken (de cognitieve dimensie):
situaties. Helaas begrijpen we (nog) niet altijd
n Mijn rug is versleten.
waarom.
n Ik had die dozen niet moeten tillen.
Pijn is een onaangename zintuiglijke en emotionele gewaarwording, die verband houdt met feitelijke of mogelijke weefselschade, of wordt beschreven in termen van weefselschade. Pijn is altijd subjectief en hangt mede af van individuele interpretatie en levenservaringen
Een tweede belangrijk aspect in deze defini-
misschien goede momenten waarop activi-
n Ik leef ongezond.
tie is dat men pijn kan opvatten als een emo-
teiten ondernomen kunnen worden.
n Ik moet naar de dokter.
tie. Een emotie die voor het leven van vitaal
n De aard: brandend, stekend, scheurend,
belang is, vergelijkbaar met honger, angst,
drukkend etc. Sommige pijnen zijn moeilijk
schrik. Hier gaan we op een ander moment
herkenbaar en niet in woorden te bevatten.
dieper op in.
n Ik heb iets ongeneeslijks onder de leden.
Gedragsconsequenties Pijn is ook onlosmakelijk verbonden met
Sensorische dimensie
gedrag, bijvoorbeeld:
Pijn is een complex fenomeen
De 4 aspecten van de pijngewaarwording,
De mate van pijn wordt meestal weergege-
intensiteit – plaats – tijdsverloop – aard, vatten
n Terugtrekken (bij branden), anders lopen
ven met woorden als gering, matig, hevig etc.,
we samen onder de term sensorische (zintuiglijke)
(bij pijnlijke voet), rust nemen/gaan liggen
eventueel uitgedrukt met een cijfer tussen 1 en
dimensie. Het zijn aspecten die we ook kunnen
etc.
10. We hebben ‘een beetje pijn’, ‘het valt wel
onderscheiden bij de andere zintuiglijke gewaar-
mee’: cijfer 2 of 3. Of de pijn is zeer hevig en
wordingen: horen, zien, voelen, ruiken en proe-
ondraaglijk: cijfer 8, 9, 10. Toch is het mislei-
ven. Geluid bijvoorbeeld heeft een zekere inten-
n Au-roepen, huilen, jammeren, kreunen, van
dend alleen op de intensiteit van de pijn af te
siteit (van zacht tot hard), komt ergens vandaan
pijn vertrokken gelaat (expressief gedrag).
gaan. Pijn heeft namelijk vele andere aspecten
(bijvoorbeeld een vrachtauto van links), kan ver-
n Zoeken naar manieren om de pijn te beteu-
die ook meetellen bij de pijnervaring zoals:
anderen in de tijd (bijvoorbeeld aanzwellen en
gelen/in de hand te houden (zgn. coping-
n De plaats: overal, de rug, op enkele pun-
zachter worden) en heeft een klankkleur (klarinet
gedrag).
ten etc. Voor een violist is pijn aan de linker
n Dokter bellen, pillen slikken, oefeningen doen etc.
of piano). Zo ook met pijn.
7
Er is altijd een Gymna bank die bij u past.
Behandelbanken
Behandelbanken die aansluiten bij Ăşw werkwijze! Om op een prettige manier te kunnen werken, moet uw dagelijkse gereedschap naadloos aansluiten bij uw werkwijze. Vanuit die filosofie zijn de Gymna behandelbanken ontwikkeld. Of u nu een professionele generalist bent of een manueel specialist, er is altijd een bank die naadloos bij u past. Gymna introduceerde de afgelopen jaren veel fundamentele verbeteringen, zoals de elektrische kringschakelaar, het Gymna stabiliteitsprofiel (GSP), versmallingssteunen en bladverwarming. De ongeĂŤvenaarde stabiliteit van de Advanced en Luxe banken van Gymna biedt u werkelijk het allerbeste. De tot in detail afgewerkte banken vormen een essentieel onderdeel van uw behandelkamer. Ervaar het zelf en maak een afspraak voor een vrijblijvende demonstratie of vraag informatie aan. Bel nu of stuur een e-mail en u heeft onze brochure snel in huis.
Quadroflex Luxe
G2 Trio
Trioflex Advanced
aam we n n nieuoorhee v Ned
:
erlan
d
Bel 073 59 99 000, mail naar info@fyzzio.nl of ga naar www.fyzzio.nl
Echografie
Shockwave
Medische fitness
Behandelbanken
Fysiotechniek
Opleidingen
InTheorie
Figuur 1. Pijn is vaak moeilijk in woorden te vatten
Gevolgen
Een duidelijk voorbeeld is de bevalling: hoewel
Pijn kan ook allerlei gevolgen hebben:
de meeste vrouwen de intensiteit van barings-
Vier niveaus van het pijnfenomeen
pijn aangeven met een cijfer 8, 9 of 10 (zeer
Pijn staat niet in een 1 op 1 relatie met weefsel-
n Slecht slapen
hevig dus), kunnen zij de bevalling emotioneel
schade. Er kan dus weefselschade zijn zonder
n Flauwvallen, hartkloppingen, hyperventile-
toch als zeer verschillend ervaren. Bij de een
pijn, en pijn zonder weefselschade. Dit is in
regeert de angst en is de pijn onverdraaglijk,
het diagram van figuur 2 aangegeven met de
n Pijn kan de communicatie gaan beheersen
de ander is geheel gericht op de baby en zegt
schuin boven elkaar geplaatste blokken.
n Het denken wordt beïnvloed (bv fouten op
achteraf dat de pijn goed te verdragen was.
ren
het werk) n Minder bewegen, niet meer sporten
Pijngedrag
n Zelfstandigheid verliezen, afhankelijk worden
E
Kortom, pijn is allesbehalve simpel of neutraal. Pijn kan het leven van een individu op alle fronten aantasten. Het is een complex en rijk geschakeerd fenomeen; men zegt: pijn is multidimensioneel.
Pijngewaarwording
F
C
Het zal duidelijk zijn dat niet alleen de intensiteit van de pijn telt. Er zijn mensen met hevige pijn die zich, ondanks alles, blijven richten op de positieve kanten van het bestaan. Ze spor-
D
ten, ondernemen activiteiten en hebben sociale contacten. Andere patiënten zitten al bij de pakken neer
Nociceptie A
bij matige pijn, komen niet meer uit hun stoel of bed, isoleren zich en verliezen hun toekomstperspectief. Een zeker ‘doemdenken’ heeft zich van hen meester gemaakt, hun leven is negatief gekleurd (men spreekt van ‘catastroferen’). De brandende vraag is natuurlijk waarop deze
Noxische prikkels
B
verschillen zijn gebaseerd. Nieuwe inzichten over de rol van het brein bij pijn lichten een tipje van de sluier op.
Figuur 2: De vier niveaus van het pijnfenomeen. Bij een pijnanalyse gaat men na welke niveaus meespelen en hoe.
9
Ook zo gehecht aan uw bestaande zorgdossier en boekhoudsysteem? s i t a r G aanj i b d iPa f voor scha uari 1 jan
Incura Fysio is dé complete online oplossing voor het gehele zorgproces! • agenda en planner • 300 meetinstrumenten • zorgdossier • facturatie incura.nl • boekhouding +
InTheorie Niveau 1
dit niet of nauwelijks in waarneembaar gedrag
zijn dat het blokkeren van een zenuw geen zin
Niveau 1: er is een schadelijke (noxische) prik-
omzetten (E): zij worden vaak niet geloofd
heeft wanneer er geen zenuwactiviteit is! Men
kel: een hete pan, een glasscherf in een voet,
wanneer ze zeggen dat ze voortdurend pijn
kan pijnstillers voorschrijven, maar is dat wel
een spier die te weinig bloed krijgt, een knie-
hebben. Aan de andere kant zijn er mensen
adequaat wanneer het accent op pijngedrag
bandletsel. Soms is er wel een schadelijke prik-
die op relatief geringe pijn relatief sterk reage-
ligt? Bij een dystrofische pijnlijke voet kan men
kel, maar wordt deze niet waargenomen. Een
ren (F). Zo leert ieder kind tijdens het opgroeien
behandelingen op die voet richten; het is echter
suikerziekte-patiënt kan bijvoorbeeld een gevoel-
pijngedrag aan. In het ene gezin is dat heel
de vraag of dat wel zinvol is, wanneer de oor-
loze voet hebben (door een zenuwaandoening)
weinig (flink zijn wordt beloond en geïdeali-
zaak in het brein zit (overgevoelig pijnsysteem).
en daardoor verwondingen niet merken (A).
seerd), in een ander gezin leert een kind juist
De medische wereld blijkt niet goed te zijn toe-
Fysiotherapeuten zijn vaak zelf meer of minder angstig voor het induceren van pijn
Niveau 2
heel veel pijngedrag aan (door overbezorgd-
gerust voor de analyse en aanpak van chroni-
Niveau 2: de prikkel wordt opgevangen door
heid wordt pijngedrag bijvoorbeeld beloond).
sche pijn. Er is veel onwetendheid en vooral
uiteinden van pijnvezels en omgezet in elektri-
tijdgebrek. Een wrange situatie, gezien het feit
sche signaaltjes die via de zenuwvezels naar
Voor iedere pijnpatiënt is het belangrijk na te
dat pijn een van de meest voorkomende klach-
de hersenen geleid worden (het proces van
gaan in hoeverre deze 4 niveaus geactiveerd
ten is.
nociceptie). Soms kunnen pijnvezels signalen
zijn:
Conclusie
afvuren zonder dat er weefselschade in het spel is (B), bijv. bij een aanraking in de buurt
n Is er weefselschade of een onderliggende
Het mag duidelijk zijn dat deze kennis over
van een verwonding. De activiteit in de pijn-
aandoening? Zo ja, dan is het logisch de
pijn, een belangrijk onderdeel van de neuro-
vezels kan een pijngewaarwording opleveren,
behandeling hierop te richten (wondverzor-
wetenschappen en in de meeste gevallen dé
maar dat is niet altijd zo (C). Bij een intensieve
ging, behandeling van ziekte).
reden dat een patiënt hulp zoekt bij de fysiothe-
sportinspanning kunnen we bijvoorbeeld een
n Is er zenuwactiviteit in de pijnvezels? Zo
rapeut, gezien mag worden als basis van onze
verwonding oplopen zonder dat we dat mer-
ja, dan zou blokkade of verdoving de pijn
kennis om verantwoord en begripvol te kunnen
ken.
kunnen wegnemen
communiceren en handelen binnen de dage-
Niveau3
n Op welke dimensie van pijn ligt het accent? Puur zintuiglijk (sensorisch), emoti-
Niveau 3: de hersenen genereren een pijn-
oneel (angst, lijden) of cognitief (denkbeel-
gewaarwording. Dit kan worden uitgelokt
den en verwachtingen). Breng de pijn zo
door zenuwactiviteit die van een verwonding
goed mogelijk in kaart.
lijkse praktijk.
Noodzakelijke kennis en vaardigheden Praten, hoe en waarom
of aandoening afkomstig is, maar dat hoeft
n Hoeveel en welk pijngedrag vertoont de
niet per se. Soms creëren de hersenen een
patiënt? Klagen, pillen slikken, in bed lig-
Communicatie, een belangrijk onderdeel van
pijngewaarwording zonder dat er van enige
gen etc.
onze noodzakelijke kennis en vaardigheid om
zenuwactiviteit sprake is (D). Een klassiek, en
te komen tot blijvend gezondheidsbevorde-
leerzaam voorbeeld is de fantoompijn: het
Pijnanalyse
rend gedrag, onze communicatieve vaardig-
brein creëert pijn. Dit lijkt, volgens de huidige
Pijnanalyse, stap 1: vier niveaus. Welk niveau
heden en inzicht in de ‘geest’ van de patiënt.
inzichten, bij veel chronische pijn het geval te
is geactiveerd?
Communicatie behoeft inzicht in de emotie en
zijn: het pijnsysteem in de hersenen staat op
1 weefselschade (noxische prikkel), 2 nociceptie
de gedachten van degene die met een hulp-
scherp, is ontregeld.
(zenuwactiviteit), 3 pijngewaarwording (zo ja,
vraag over zijn pijnklacht bij ons komt. Kennis
intensiteit, tijd, plaats en aard) of 4 pijngedrag.
van het ‘psychologische terrein’ is ook nood-
Niveau 4
Deze zogenaamde pijnanalyse is een eerste
zakelijk om adequaat in te kunnen spelen op
Niveau 4: bij pijn hoort pijngedrag: au-roepen,
stap om tot een verantwoorde pijnbehandeling
het pijngedrag en de realiteit van de hulp-
klagen, anders bewegen, pillen slikken etc. Er
te komen. Helaas wordt dit in de gangbare
vraag van de patiënt.
zijn veel mensen die hevige pijn hebben, maar
praktijk vaak overgeslagen. Het zal duidelijk
11
IZONE TIME FOR A CHANGE
Bij het Performenz Instituut stellen wij hoge eisen aan zowel onszelf als aan onze apparatuur. Voor Performenz geen concessies; Keiser is voor ons de beste keuze. Remy Moelchand (master) Personal Trainer en (sport) Fysiotherapeut Directeur-eigenaar Performenz Instituut, Venlo
Een uniek trainingssyteem gebaseerd op ‘s werelds meest krachtige en tevens meest veilige element: LUCHT weerstand instelbaar per 100 gram vanaf 0 kg trainen op elke snelheid, onder elke gewenste hoek constante weerstand, geen risico op piek- of overbelasting minimale kans op blessures 1001 oefeningen mogelijk op slechts een apparaat
Voor meer informatie kunt u contact opnemen met: The Sports Company Hagelkruisweg 11 NL-5971 EA Grubbenvorst
T +31 (077) 3661640
12
Kijk op www.thesportscompany.nl voor Keiser projecten in Nederland
InTheorie Klinisch psycholoog Han Samwel PhD van
een springplank vormen naar een optimaal
dingsvermogen en coördinatie. Deze grondmo-
de Afdeling Medische Psychologie en het
behandelresultaat.
torische eigenschappen worden gezien als min
Academisch Centrum voor Pijn en Palliatieve
of meer los van elkaar functionerende groothe-
Geneeskunde van het Universitair Medisch
Onze verbale en non verbale communicatie
den. In krachttraining en coördinatie, een inte-
Centrum St Radboud te Nijmegen en Afdeling
tijdens onze therapie sessies, blijkt dus essen-
gratieve benadering stelt Frans Bosch dat dit
Medische
tieel om een goed en blijvend resultaat te kun-
onderscheid discutabel is. Hij laat zien dat de
nen bereiken.
vijf eigenschappen eigenlijk nauwelijks recht
Psychologie
van
het
Canisius
Wilhelmina Ziekenhuis te Nijmegen, is de deskundige die ons op dit vlak meer kennis en gespreks-
van bestaan hebben als afzonderlijke groothe-
vaardigheden kan bijbrengen. Zo schreef
Trainen, hoe?
den. Een uiterst origineel en wetenschappelijk
hij te samen met Prof. Rob Oostendorp,PhD
En andere pijler waar ons vak op rust is ‘het
onderbouwd uitgangspunt, dat niet eerder aan
Paramedische wetenschappen van eveneens
vakmanschap van het trainen’ want als we
de orde is gekomen.
het Universitair Medisch Centrum St Radboud,
inzicht hebben in de neurowetenschappelijke
een artikel in het Nederlands Tijdschrift voor
achtergrond van de pijnklacht en vervolgens
Krachttraining wordt niet langer vanuit de
Fysiotherapie (2011;121(3):140-5) over de
ook in staat zijn om de psychosomatische inter-
mechanische
Iatrogene symbiose: valkuil of springplank voor
actie met de patiënt effectief te kunnen hante-
Frans Bosch schetst daarentegen een model
patiënt en fysiotherapeut:
ren, is het vakkundig en duurzaam in bewe-
dat zich baseert op wat er bekend is over de
ging brengen van de patiënt essentieel voor
onderliggende processen op met name neuro-
het welslagen van de behandeling.
fysiologisch gebied. Zo worden processen van
Onbewuste angstcognities Fysiotherapeuten zijn vaak zelf meer of min-
verschijningsvorm
benaderd.
transfer tussen krachtoefening en doelbewe-
der angstig voor het induceren van pijn. In de
Dé deskundige op dit gebied is Frans Bosch.
ging in kaart gebracht. En wordt een verband
communicatie met de patiënt geeft de fysiothe-
Bosch is als docent anatomie en motorisch leren
gelegd tussen motorisch leren en krachttraining.
rapeut daarom, vaak onbewust, zijn angstcog-
verbonden aan de Fontys Sporthogeschool.
(Sportspecifieke) krachttraining is in zijn optiek
nities door aan de patiënt in de vorm van ver-
Hij benadrukt een aantal punten in motorisch
coördinatietraining onder verhoogde weer-
bale, para- en non-verbale signalen die deze
leren
stand. Dit heeft in de praktijk al vele vruchten
vervolgens interpreteert als legitimering voor
afgeworpen
zijn vermijdingsgedrag, De fysiotherapeut
Voorkomen splinterskills
doet dit bijvoorbeeld door invoelend te rea-
Training en oefentherapie vormen een wezen-
De inzichten in deze krachttraining en coördi-
geren op pijntoename. Deze reacties worden
lijk onderdeel van de fysiotherapie. Daarbij is
natie, samen met de communicatieve vaardig-
door de therapeut geïnterpreteerd als empa-
het van name van belang, dat de prestatiever-
heden, de kennis van gedragswetenschappen
thisch en daarom therapeutisch van aard.
betering, die men nastreeft, niet beperkt blijft
en neuro-wetenschappelijke inzichten vormen
Echter, de patiënt interpreteert deze als een
tot de oefensituatie, maar transfereert naar de
de basis om als fysiotherapeut te komen tot
bevestiging van zijn eigen angst voor de pijn
activiteiten van alledag en/of in de sportbeoe-
een duurzaam resultaat bij de behandeling van
en daarmee als een bevestiging voor zijn ver-
fening. Met name voor transfers op coördina-
onze patiënten.
mijdingsgedrag. Dit samengaan en versterken
tief gebied geldt, dat die transfer niet zomaar
van elkaars angstcognities wordt iatrogene
optreedt. Het gevaar dat er in de oefensetting
Bewegen als medicijn
symbiose genoemd.
geïsoleerde ‘splinterskills’ nagestreefd worden,
Willen wij binnen de fysiotherapie ‘bewegen
is dan ook niet denkbeeldig.
als medicijn’ gebruiken, dan is gedegen ken-
Iatrogene symbiose
nis van de neurowetenschappen, effectieve
Het voorkomen van iatrogene symbiose, en
Transfers zijn onderhevig aan de wetten van
krachttraining en kennis en vaardigheden van
daarmee het verhogen van de adherence
motorisch leren. Intentie gericht bewegings-
gesprekstechnieken noodzakelijk om te komen
van de patiënt, kan worden bereikt door het
ontwerp, de rol van variatie, faseovergangen
tot blijvend gezondheidsbevorderend gedrag.
consequent negeren van pijnsignalen van de
in controle enz. hebben veel invloed op de
patiënt, zowel verbaal als para- en/of non-ver-
transfer en bepalen of bewegen toegepast zal
Bronvermelding:
baal. Empathisch handelen dient daarom bin-
worden in handelen. Voor een fysiotherapeut
Een deel van de tekst en afbeeldingen 1 en 2 zijn
nen de behandelrelatie gedefinieerd te wor-
is kennis van motorische controle en motorisch
afkomstig uit het boek “Pijn, waarom?” van Dr. Ben
den als het professioneel vermogen om, vanuit
leren daarom onontbeerlijk.
van Cranenburgh.
het inleven in de gevoelens en behoeften van met het bereiken van de behandeldoelstellin-
Onderscheid grondmotorische eigenschappen discutabel
gen op langere termijn. Op deze manier kan
De trainingsleer maakt traditioneel een onder-
het zich bewust zijn van iatrogene symbiose
scheid in kracht, snelheid, lenigheid, uithou-
de patiënt, te handelen in overeenstemming
13
InTerview
Een levenswerk
25 jaar Post Academisch Wat 25 jaar geleden begon met het verplaatsen van een cursus Orthopedische Manuele therapie (OMT) in Delft, is uitgegroeid tot een jaarlijks terugkerend evenement in Wengen, Zwitserland. De positieve ervaringen van een week weg uit de dagelijkse beslommeringen naar een inspirerende omgeving waar ruimte is voor vakmatige verdieping en de eigen beleving, stonden aan de basis van het succes van het jaarlijks terugkerend evenement in het wintersport decor van Wengen. InFysio spreekt met initiatiefnemer Erik Jongenburger. Erik: “De ontmoetingen met inspirerende docen-
ervaring. De artsen cursus is separaat van ons
ten, die naar mijn gevoel iets wezenlijks heb-
verder gegaan.
ben bijgedragen aan inzicht en oplossingen bij gezondheidgerelateerde klachten, vooral
Op zoek naar verklaringsmodellen van chro-
in relatie tot de bewegende mens, hebben mij
nisch pijnsyndromen kwam ik terecht bij Ben
doen beslissen elk jaar een actueel thema naar
van Cranenburgh, waarmee in 1996 zijn cur-
Wengen te brengen.”
sussen begonnen met Neurofilosofie, klinische Neuropsychologie en Neurotraining.
Start In januari 1989 startte Erik met Hans van den
Synthese
Berg als docent aan de eerste PAO Wengen
In de afgelopen 25 jaar is geleidelijk de verbin-
cursus. De wens om te komen tot een interdis-
ding ontstaan van de verschillende wegen bin-
ciplinaire setting monde uit in de tweede cur-
nen de fysiotherapie en werd het een en ander
sus in 1990, samen met huisartsen: ‘Klachten
omgevormd tot een nieuw geheel. In mijn vijfde
van het bewegingsapparaat binnen de huisart-
lustrumweek komend voorjaar in Wengen, wil
sen- en fysiotherapiepraktijk: onderzoek, diffe-
ik dit tot uiting brengen. Hierin wil ik de pijlers
rentiaaldiagnose en behandeling’
onder de aandacht brengen waarop ons vak is geschoeid.
Het feit dat de beschikbare tijd voor en bena-
heid, de ervaringen en de methoden die ik van
dering van lichamelijk onderzoek van artsen
Delen
mijn docenten heb geleerd om tot een optimale
verschilt met die van de fysiotherapeuten, heeft
Ik wil iedereen die geïnteresseerd is laten zien
behandelmethode te komen voor ieder uniek
geleid tot slechts een eenmalige geweldige
waar ik nu sta en hen laten delen in de wijs-
schepsel, onze medemens, die met aan zijn lichaam gerelateerde klachten bij ons fysiotherapeuten te rade komt.
Meedoen Het lustrumprogramma vindt u op deze pagina. Bezoek onze website: www.paowengen.nl en meld je aan.
Het hele verhaal Het gehele verhaal achter 25 jaar PAO Wengen en de passie van Erik Jongenburger is beschikbaar via de online versie van InFysio of via de InFysio App.
14
InTerview
Onderwijs (PAO) Wengen Cursusprogramma 2013 Cursus 2013-1: Best Evidence in de Orthopedische Manuele Therapie Datum: zondag 20 t/m zaterdag 26 januari 2013 Docenten: Hans van den Berg en Beate Dejaco
Cursus 2013-2: De Trilogie van Effectief Bewegen Datum: zondag 3 t/m zaterdag 9 maart 2013 Docenten: Frans Bosch, Ben van Cranenburgh en Han Samwel
25 jaar ervaring in klinisch redeneren en vaardigheden voor de fysiotherapeut en manueeltherapeut, gecombineerd met de nieuwste wetenschappelijke inzichten. Docent Hans van den Berg zal ons zijn effectieve behandelmethoden onderwijzen, waarbij klachten in het bovenste kwadrant (nek, schouder arm) en onderste kwadrant (lage rug, bekken, heup en been) het uitgangspunt zijn. Hierbij zal Hans van de Berg, die zijn waarde in de afgelopen tijd bewezen heeft, bijgestaan worden door Beate Dejaco, die haar sporen verdiend heeft in de praktisch benadering van schouderklachten. Hierbij wordt het glenohumeraal gewricht en rotatorcuff pathologiën geplaatst in de schoudergordel, waarbij het denken in kinetische ketens de basis legt voor een artrogene, myofaciale en neurogene benadering.
Praktische toepassingen van Neuro- Beweging- en Gedrag- wetenschappelijke inzichten, zijn drie pijlers om te komen tot duurzame bewegingsverbetering. De docenten vormen voor deze cursus een zeer deskundig team. Willen wij binnen de fysiotherapie ‘Bewegen’ als ‘Medicijn’ gebruiken, dan is gedegen kennis van de neurowetenschappen, effectieve krachttraining en kennis en vaardigheden van gesprekstechnieken noodzakelijk om te komen tot blijvend gezondheidsbevorderend gedrag. Ben van Cranenburgh: ‘Pijn, Waarom?’, Frans Bosch: ‘Krachttraining, Hoe?’ en Han Samwel: ‘Praten,Waarom en Hoe?’
Voor meer informatie kijk op www.paowengen.nl
Voor meer informatie kijk op www.paowengen.nl
InNieuws
Investeren in een bank was nog nooit zo gunstig! Bent u op zoek naar een nieuwe behandelbank? Investeren was nog nooit zo gunstig! Fyzzio heeft een speciale aanbieding voor u; voor de Gymna Trioplus Advanced met elektrische kringschakelaar én pli betaalt u nu slechts € 1.799,- incl. btw. Hiervoor heeft u een echte Gymna bank, met de kenmerkende zeer goede stabiliteit en duurzame constructie.
De pli-stand is een onmisbare functie die standaard op deze bank is gemonteerd. Met de pli-verstelling verbetert de uitgangshouding van uw patiënt en brengt u het lichaam in een ideale positie. In buikligging vlakt de lordose af, ontspannen de rugspieren en ervaart de patiënt mogelijk verlichting. En ú kunt uw therapie optimaal overbrengen. Kijk op www.fyzzio.nl voor meer informatie en de aanbiedingsvoorwaarden. Ook kunt u informatie aanvragen via 073 5999000 of info@fyzzio.nl Kijk voor informatie op www.nt-e.nl
15
InPraktijk
Fysio-Med Bravenboer
Interpersoonlijke benaderi Het afbakenen van ons vakgebied komt de kwaliteit van ons vak ten goede.
16
InPraktijk
ing met duidelijke grenzen Alles is trainbaar volgens Erik Bravenboer. Sinds 1989 is hij praktijkeigenaar van Fysio-Med Bravenboer. Destijds als enige fysiotherapeut met slechts één – particulier verzekerde – patiënt de start gemaakt. Inmiddels is de praktijk uitgegroeid tot een team van acht fysiotherapeuten waarvan vier gecertificeerde manueeltherapeuten. De praktijk wordt ondersteund door twee secretaresses. De intensieve onderlinge samenwerking en transparante organisatiecultuur is typerend voor Fysio-med Bravenboer. Intervisie en samenwerking staan steeds centraal in de behandeling. Erik Bravenboer legt uit hoe er optimaal gebruik wordt gemaakt van elkaars vaardigheden, specialismen, inzichten en ervaring.
Tekst: Kim Roos
blij om. De fysiotherapeut ging er in de loop der jaren steeds meer bij doen. Ik ben het er
Gespecialiseerde oefentherapie
mee eens dat je als fysiotherapeut naar het
Erik Bravenboer: “We bekijken en diagnos-
pie was daar wat mij betreft in doorgeschoten.
ticeren elke situatie vanuit meerdere invals-
Natuurlijk moet onder meer het mentale aspect
hoeken. Binnen de praktijk zijn verschillende
worden meegenomen in de analyse. Echter
scholen van manuele therapie vertegenwoor-
vind ik wel dat als er mentale problemen wor-
digd. Bovendien is iedere medewerker gespe-
den geconstateerd dat de patiënt moet wor-
cialiseerd. Wij nemen het totale mensbeeld
den doorverwezen naar een andere eerstelijns
onder de loep en niet alleen de gewricht- of
zorgverlener. Het afbakenen van ons vakge-
de spierproblematiek. We denken altijd van-
bied komt de kwaliteit van ons vak ten goede.”
totale mensbeeld moet kijken. De fysiothera-
uit het ketenmodel. Middels gespecialiseerde oefentherapie werken we samen met de patient actief aan zijn of haar herstel. De patiënt moet uiteindelijk in staat zijn tot zelfcoaching.” De praktijk in Ede is uitgerust met zes behandelkamers en twee oefenzalen van de meest moderne apparatuur voorzien.
Afbakening vakgebied Als Erik Bravenboer terugblikt op de periode die hij werkzaam is als fysiotherapeut valt hem op dat zijn vakgebied steeds verder is afgebakend. Bravenboer: “Daar ben ik heel erg
17
WORKSHOP
Wegens succes herhaald Woensdag 16 januari Den Haag €50,– incl. BTW Wat moet u als fysiotherapeut met Social Media? Volg onze workshop ‘Social Media & Fysiotherapie’ voor het antwoord. Er zijn slechts een beperkt aantal plaatsen beschikbaar dus schrijf snel in via www.infysio.nl.
InPraktijk Beweging geeft herstel Erik Bravenboer: “Ons motto is: ‘Visie op bewegend herstellen’. We gaan altijd uit van de functionele hulp- vraag van de patiënt. Of het nu gaat om het wandelen naar de lokale supermarkt met een rollator of Nederlands kampioen
hordelopen
worden. Wij krijgen echt een afspiegeling van de hele maatschappij over de praktijkvloer. We zien veel uitersten, maar elk doel is voor ons even belangrijk. Dat maakt ons werk juist heel mooi.” Bravenboer volgde onder meer cursussen in cognitieve gedragstherapie om de achterliggende factoren van de klacht beter te kunnen benaderen. “Beweging geeft herstel. Je werkt naar een functioneel doel. Door pijn of door angst voor pijn kan
verwijzen we de patiënt indien nodig naar een
Er vindt continu intervisie plaats.” Toch neemt het
een patiënt passief worden. Deze passiviteit pro-
andere eerstelijns zorgverlener. We bekijken de
regelmatig overleggen niet veel tijd in beslag.
beren we weg te nemen. Daarvoor moet het ge-
problematiek heel analytisch en we bespreken
Erik Bravenboer verklaart: “Het team wordt in
drag van de patiënt worden aangepast. Als er
dit met de patiënt. We zorgen er zo voor dat de
de loop der jaren steeds verder opgebouwd
bijvoorbeeld mentale klachten aan de passiviteit
patiënt steeds bij de juiste persoon terecht komt.
met nieuwe collega’s en specialismen. Je raakt
ten grondslag liggen, dan constateren we dit en
Dat vereist een open centrum- en praktijkcultuur.
volkomen op elkaar ingespeeld. Dat begint al bij het sollicitatieproces. Ik probeer er bij de
We zien veel uitersten, maar elk doel is voor ons even belangrijk
eerste kennismaking al achter te komen of de sollicitant voldoet aan de ‘vijf k’s’: Kennis, Kunde, Karakter, Communicatie en Crisis/Kansen. Als teamleden hierin goed op elkaar aansluiten dan wordt het een echte eenheid. De open bedrijfscultuur werkt het intensief samenwerken in de hand. Ik vind het belangrijk dat we steeds de voortgang aan elkaar terugkoppelen, zodat we op tijd schakelen als een collega vast loopt met een patiënt.”
Niet autoritair Erik Bravenboer is fan van de stijl van leiding geven van bijvoorbeeld trainer Guus Hiddink: “Hij benadert zijn team interpersoonlijk, maar hij stelt duidelijke grenzen. Dat probeer ik ook te doen. Zowel in het leiding geven aan mijn team als in het werken met de patiënt. Mijn stijl van leiding geven is niet autoritair, want als je leiding geeft aan persoonlijkheden die ver zijn ontwikkeld onderdruk je hun kwaliteiten. We willen juist maximaal excelleren als team.” Erik Bravenboer zocht ter ondersteuning van de bedrijfsprocessen binnen de praktijk een soft-
19
INPRAKTIJK: WEL DE LUSTEN NIET DE LASTEN Vraaguitval, communicatie, administratie, software, doelgroepen, kwaliteit, social media... Als ondernemer in de fysiotherapie kom je bijna niet meer toe aan optimale fysiotherapeutische zorg. Terwijl goede fysiotherapie nu juist de reden is dat je bestaat. INPRAKTIJK biedt de fysiotherapeut alle producten, diensten, doelgroepprogramma’s en training die uw bedrijfsorganisatie volledig ontzorgt. U komt weer toe aan behandelen. Praktisch ontzorgen noemen we dat!
HET CONCEPT Het concept is eenvoudig en effectief. INPRAKTIJK heeft de specialisten en ondersteuning centraal georganiseerd. U kunt precies datgene afnemen wat u nodig heeft.
“Zorgeloos ondernemen in fysiotherapie” DRIE PIJLERS INPRAKTIJK is gefundeerd op pijlers n Servicekwaliteit: de praktijkvoering is professioneel en goed georganiseerd. n Kostenbesparingen: de bundeling van kennis en producten verlaagt kosten. n Gemak: een zorgeloze praktijkorganisatie bespaart zorgen en frustratie.
DIENSTEN/PRODUCTEN INPRAKTIJK ontzorgt u op het gebied van: n Beweeggroepen/leefstijlinterventies/healthchecks n Behandelondersteuning n Kwaliteitsbeleid n Marketing en Communicatie n Promotiematerialen n Inkoopvoordelen n Telefoonservice n Facturatie- en declaratieservice n Opleiding en training n Praktijk-/behandelsoftware en meer
MEER DAN VOLLEDIG Het pakket is meer dan volledig. Om te onderzoeken hoe uw praktijk ontzorgd kan worden, nodigen we u uit de website te bezoeken. Hier vindt u de complete uitwerking. U kunt ook direct contact opnemen met één van onze specialisten in ontzorgen.
Zorg naar uw patiënt, niet naar praktijkvoering? INPRAKTIJK voor praktisch ontzorgen!
WWW.PRAKTISCHONTZORGEN.NL
20
InTheorie
warepakket dat bij zijn visie aansloot: “Voor
ber dit jaar een patientenportaal en oefenpro-
de bezuinigingen stabiel gebleven, maar wat
het EPD en het managen van kwaliteit gebrui-
gramma’s. Erik Bravenboer: “Alle medewerkers
gaan de nieuwe ontwikkelingen in de politiek
ken we het meest uitgebreide pakket van
kunnen op afstand inloggen. Het team houdt
straks voor onze praktijk betekenen? Gaat onze
Incura. Het systeem helpt ons om te werken vol-
precies bij welke acties er zijn ondernomen en
doelgroep meer klachten accepteren zonder
gens het SMART principe. We toetsen steeds
hoe het gaat met de patiënt. Zo is de behan-
behandeld te willen worden? Ik probeer erach-
De open bedrijfscultuur werkt het intensief samenwerken in de hand. of doelen Specifiek, Meetbaar, Aanvaardbaar,
delaar steeds goed op de hoogte en kunnen
ter te komen hoe onze patiënten erover den-
Realistisch en Tijdsgebonden zijn. Dat geldt
collega’s een patiënt indien nodig gemakke-
ken door websites en fora te bezoeken, of door
zowel voor onze eigen doelstellingen als
lijk overnemen. Dat geeft de patiënt een goed
mijn huidige patiënten te ondervragen. Ik zie
voor die van de patiënten. We hebben een
gevoel. Mede dankzij Incura voelt de patiënt
persoonlijk dezelfde beweging als in de jaren
transparante cultuur met duidelijke grenzen.
zich in onze praktijk serieus genomen.”
‘80. Ik denk dat het uiteindelijk weer neerkomt
Incura helpt mee om deze grenzen te bewa-
op een nog efficiëntere indeling van de zorg,
ken.” Incura Fysio is een compleet alles-in-één,
Efficiëntere praktijkvoering
net als toen. Maar ons beroep zal altijd nodig
online softwarepakket voor de fysiotherapie;
De komende tijd richt Erik Bravenboer zich op
zijn om de maatschappij te laten functioneren
met agenda, EPD met meetinstrumenten, factu-
het onderzoeken van de macrobewegingen van
op persoonlijk - menselijk niveau. We werken
rering en boekhouding en vanaf medio novem-
zijn patiëntengroep: “Het is tot nu toe ondanks
met mensen samen, een prachtig vak!
21
InTheorie
Echografie bij lage rugLage rugklachten waren en zijn, in de gezondheidszorg en sociaaleconomisch gezien, nog steeds een groot probleem. Ondanks grote inspanningen en veel (evidence based) onderzoek heeft er nog geen doorbraak in de behandeling plaats gevonden.
Complexe problematiek De problematiek van de lage rug is enorm complex. Lokaal vinden er veranderingen plaats maar ook centraal. Anatomie, pathologie, psychosociale aspecten en gedrag spelen allen een rol. De biomedische kant is de laatste jaren wat op de achtergrond geraakt maar inmiddels lijkt daar een kentering in te
Echografisch beeld van de abdominale musculatuur (het linker plaatje laat een ontspannen toestand
komen. Onderzoek toont aan dat de psycho-
zien en het rechter plaatje een contractie
sociale factoren niet zo’n duidelijke relatie met te schatten of het bewegingspatroon op een
de ervaren beperkingen lijken te hebben. In de behandeling wordt aangegrepen op de
adequate manier beïnvloed wordt.
De laatste jaren heeft actief stabiliseren van
lokale stabilisatoren die diep gelegen zijn en
de lage rug zich ontwikkeld als een veelbe-
veelal bedekt door de globale musculatuur
Duidelijke meerwaarde
lovende behandelvorm. Een tweetal reviews
die gaat overheersen. Dit maakt het voor de
Het prachtige werk van Tsao laat, middels
geeft ook aan dat het effectief is.
patiënt en behandelaar moeilijk om goed in
functionele MRI-scans, verschillen zien op de motorische schors bij lage rugpijn patiënten en “gezonden”. Het recent proefschrift van Willigenburg brengt naar voren dat er een veranderde motorische controle is bij lage rugpijn patiënten, waarschijnlijk op basis van veranderde proprioceptieve informatie of weging daarvan binnen het bewegen. Ook deze centrale fenomenen zijn goed te beïnvloeden middels gebruik van real-time echografie. Patiënt en behandelaar ontvangen visuele feedback hetgeen het oefenen effectiever maakt. Ook hierbij heeft de echografie een duidelijke meerwaarde. Vanuit de sport weten we hoe moeilijk het is ingeslepen bewegingspatronen te veranderen. Real-time echografie laat zien hoe de musculatuur zich gedraagt. Dit is een duidelijk meerwaarde, van belang voor de praktijk. Het is zowel te gebruiken bij de indicatiestelling (onderzoek) als bij de behandeling. Het echoapparaat krijgt naast een diagnostische functie dus meer waarde door de inzet bij de behandeling.
22
en bekkenklachten In ontwikkeling Gedegen onderwijs in anatomie, patholo-
Auteursprofielen
gie, theoretische onderbouwing en patiënten selectie bij deze vorm van echografie zijn van
Jan Onstenk is Physician assistant in het Martini Ziekenhuis te Groningen. Heeft fysio-
essentieel belang om deze toepassing goed
therapie en manuele therapie als achtergrond en is gefascineerd door lage rugklachten.
te gebruiken in de praktijksetting. In landen
Momenteel werkend op de polikliniek Revalidatiegeneeskunde met een spreekuur voor wer-
als Australië en Canada is deze behandel-
velkolom gerelateerde klachten. Verder docent bij de cursus “Echografie bij lage rug- en
vorm niet meer weg te denken uit de praktijk.
bekkenklachten” van Dynamic Almelo en gastdocent op meerder beroepsopleidingen.
Het vak is in Nederland sterk in ontwikkeling, daarom kan de ontwikkeling van “Echografie
Roeland van der Put is docent bij de cursus “Echografie bij lage rug- en bekkenklachten”
bij lage rug- en bekkenklachten” niet achter
van Dynamic Almelo. Daarnaast is hij fysiotherapeut en master in de manuele therapie
blijven.
(opgeleid in Perth Australië). Momenteel is hij werkzaam bij “De Fysio” in Soesterberg en
Echografisch beeld van de abdominale mus-
“Fysioteam Hilversum”. Tevens is hij gastdocent aan de “University of Applied Sciences”
culatuur (het linker plaatje laat een ontspan-
Hogeschool Utrecht bij de opleiding master manuele therapie (OMT).
nen toestand zien en het rechter plaatje een contractie
De architect die begrijpt hoe u en uw cliënten een praktijk willen ervaren Architect Krijn Ratsma van architectenbureau Casa Ratsma woont al zijn hele werkzame leven samen met een fysiotherapeute met een eigen praktijk. Sinds eind 2011 zijn hun beide bedrijven gevestigd in één gloednieuw energieneutraal gebouw van ruim 500 m2 in Dirksland. Het pand is volledig HKZ/pluspraktijk-proof en oogst veel waardering. Graag nodigen we u uit om (ook 's avonds) geheel vrijblijvend inspiratie op te komen doen voor uw eigen bouwplannen. U kunt een afspraak maken met Krijn Ratsma: telefoon 0187 603918 of mail info@casaratsma.nl.
www.fitenfysiodirksland.nl
www.casaratsma.nl
heldere architectuur
casa ratsma
Uitgangspunten bij deze praktijk waren: + wisselwerking fitness en fysiotherapie + plezierige ruimtes met mooie lichtinval + comfortabel voor medewerker en cliënt + optimale geluidwering tussen ruimtes + energieneutraal: het gebouw wekt jaarlijks evenveel energie op als er verbruikt wordt
23
Oefenzaal
Behandelkamers
Oefenladders en Lijnen
Verkeersruimten
www.mansomfitfloor.nl
Samcon amcon SAMCON BIOMEDICAL EQUIPMEN T
Samcon feliciteert Medi-SportLagune met de opening van het Xperience centre! In het Xperience centre wordt gebruik gemaakt van het DAVID RUG CONCEPT,, voor de rugrevalidatie. Daarnaast hebben ze de Imoove voor de functionele revalidatie en core stability.
Meer informatie over MediSportlagune kunt u vinden op www.medi-sportlagune.nl
MEDI-SPORTLAGUNE Wilt u meer informatie over de David apparatuur of de Imoove, kunt u bellen of e-mailen met:
Samcon • Postbus 199 • 4530 AD Terneuzen • Tel. 0115-567089 • Fax 0032-93621926 • jan@samcon.be
www.samcon.be 24
InTheorie
Nieuwe term:
Social Physiotherapy Social Physiotherapy, een nieuwe term voor de inzet social media binnen fysiotherapie. Social media is voor de fysiotherapie eigenlijk niets nieuws. Het is niets anders dan mond tot mond reclame. Het enige wat anders is betreft de uitvoering. Je kunt als zorgprofessional met deze moderne vorm van mond tot mond reclame veel bereiken, maar realiseer je dat er ook forse bedreigingen zijn. Je (goede) naam kan in no time afgebroken worden. Anderen kunnen – zonder dat ze je kennen – zo maar gaan twijfelen aan je kennis en expertise.
Transparantie 2.0
marketing in de zorg. Overigens moet je niet
volg trends en zorg dat je - als expert - een
Terug naar de opvatting mond tot mond. In
denken dat er veel nieuwe wetten zijn. Het
voorsprong in kennis hebt/opbouwt. Creëer
de oude vorm weet je dat het aanwezig is,
gaat erom dat ik even extra inzoom zodat je
dan zelf waardevolle content en discussies.
maar je kunt het niet echt duiden. Je weet mis-
in een handzaam formaat inziet, hoe te begin-
schien nog wie positief over je spreekt (die
nen.
3. FOCUS
zie je terug in de praktijk). Maar er wordt
Net als je vak: doe niet alles. Je zult meer
natuurlijk ook negatief over je gesproken.
vruchten plukken van een hoogwaardige
Weet je dat en ken je die achtergrond?
en gefocuste social media strategie die
als doel heeft jouw praktijk (in marketing-
In social media kun je erop rekenen dat nega-
termen jouw merk) op te bouwen. Je hebt meer
tieve commentaren sneller verteld worden dan
kans op succes dan een brede strategie waar-
de positieve. Vaak ongenuanceerd en soms
mee je meerdere dingen wilt aanbieden.
zelfs onbeschoft. Dat noemen we dan trans-
parantie. Ik vind deze nieuwe vorm van trans-
4. KWALITEIT
parantie, laten we zeggen transparantie 2.0,
Net als alle media: Kwaliteit wint het ALTIJD
niet de meest elegante vorm, maar wel de
1. NON PROMOTIE
kwantiteit. Het is beter dat je 1000 actieve
nieuwe werkelijkheid. Ga er mee om, werk
De belangrijkste: het kan niet duidelijk genoeg
connecties hebt die lezen, delen en praten
aan het vinden van juiste reacties en het biedt
zijn. Als je al je tijd steekt in het DIRECT pro-
over jou en jouw content dan 10.000 die vrij
kansen om te groeien. Schrik er niet van, maar
moten van je producten en diensten stop dan
snel verdwenen zijn na de eerste connectie.
bereid je voor.
direct. Vaak door onvoldoende waardevolle
informatie wordt zakelijk een direct aanbieding
5. GEDULD
Expert
op Twitter, Facebook en/of Linkedin geplaatst.
Je huidige praktijk heb je waarschijnlijk moe-
Als je succes wilt krijgen met je praktijk door
Doe het niet! Zou jezelf door zo’n bericht je
ten opbouwen. Net als je praktijk is ook social
de inzet van social media zul je op een slimme
koopgedrag laat beïnvloeden. Sterker nog:
media niet al la minute succesvol. Ga uit van
manier gebruik moeten van de mogelijkheden
het wekt irritatie en je krijgt afhakers. Content
een lange adem en hard werken alvorens suc-
die deze bieden. De centrale boodschap:
is king. Heb je geen content, laat het verzor-
ces te krijgen.
gebruik het als zorgprofessional nooit als pro-
gen of doe niets met social media.
motie, maar zie het als een speciaal commu-
6. DELEN
nicatie-instrument om jezelf uitgebreider als
2. LUISTEREN
Dit is echt een grote winst van social media.
expert te positioneren.
Niets nieuws: Leg je oor te luister. Vanuit je
De olievlekstrategie: Als je goede of leuke
marketing bepaal je welk soort patiënten je
content deelt met je connecties en je online
Wetten
wilt bedienen. Leer wat jouw patiëntpopulatie
publiek zullen ze het ook weer met hun con-
In dit artikel de 10 wetten van social media
aanpreekt, leuk vind. Doe mee met discussies,
necties delen via Twitter, Facebook, Linkedin
25
InTheorie
en op hun eigen blogs. Zo bereik je con-
wethouder of de sportheld je praktijk opent,
bent voor je online publiek en doe mee aan
necties van connecties. Allemaal mensen die
krijg je ook meer mensen op bezoek.
de conversaties die naar aanleiding van jouw
jou en jouw praktijk nu nog niet kennen. Een
berichten ontstaan.
enorme toename van je bereik. Een ander
8. BEVESTIGING
voordeel: Deze nieuwe manier van het delen
Nog een open deur: Zorg dat je mensen te
10. BEDANKEN
van content en discussies zorgt voor een
woord staat als ze vragen hebben of je bena-
De laatste, maar zeker niet de onbelangrijk-
nieuwe manier om hoger in de rankings van
deren. Als iemand de moeite neemt om jou
ste is de wet van het bedanken. Als mensen
zoekmachines zoals Google te komen. Het
online te benaderen (op een persoonlijke
jouw content delen via een social media plat-
zorgt voor wel honderden, of misschien wel
manier), dan is het verstandig om te bevesti-
form is het belangrijk om ze vroeg of laat ook
voor duizenden nieuwe manieren om online
gen dat je het berichtje hebt gelezen en er een
een keer iets terug te geven. Een beloning is
gevonden te worden.
antwoord op geeft. Social media gaat in 1e
belangrijk. In een ander artikel zullen we hier
instantie om het creëren en onderhouden van
later op terugkomen.
7. INVLOED
relaties. Het verschil: men verwacht snel een
Je moet ervoor zorgen dat je belangrijke per-
reactie. Dat hoeft niet direct inhoudelijk te zijn,
Meer weten
sonen binnen jouw markt als publiek krijgt.
maar een ontvangstbericht moet snel. Hoe
Wil je weten wat je in de fysiotherapie nu wel
Deze mensen of bedrijven hebben misschien
sneller: hoe hoger men de service ervaart.
of niet moet doen op het gebied van communi-
net even meer invloed op hun volgers of con-
catie en marketing laat je dan vrijblijvend infor-
necties. Vaak is het zo dat het net even iets
9. TOEGANKELIJKHEID
meren tijdens onze workshop Social Media.
meer zegt als jij begint op te vallen voor deze
Als je content deelt of aan discussies mee doet,
Meer informatie via www.infysio.nl
mensen en zij jouw berichten gaan doorsturen.
zorg dan ook dat je er daarna ook nog bent
Ook geen nieuws onder de zon. Als de lokale
om terug te reageren. Zorg dat je beschikbaar
26
Die gedreven fysio geeft meer armslag in onze praktijk Zoekt u een goede fysiotherapeut om uw praktijk- of zorgomgeving te versterken? Wij helpen u snel en soepel aan de professional die perfect in uw plaatje past, voor een tijdelijk of een vast dienstverband. Simpelweg omdat we niet alleen het vak kennen, maar ook de markt én de mensen. www.fydalo.nl
i www.fydalo.nl t 0172 - 233 013 e info@fydalo.nl
wat fysio’s beweegt
Cursus: Lumbar & Pelvic UltraSound Imaging
zaterdag 12 januari en zaterdag 9 februari 2013 De behandeling van lage rugklachten is altijd sterk in beweging. De laatste jaren staan de lokale stabilisatoren in de belangstelling. De spieren (veelal de diepst gelegen lagen) zijn, voor de therapeut, moeilijk te palperen en, door patiënten, moeilijk te activeren. Real-time ultrasound bewijst zich meer en meer als onmisbaar onderdeel bij het onderzoek en de behandeling bij deze patiëntengroep met een verstoord aanspanning patroon. Op dit moment is ultrasound imaging een onmisbaar onderdeel in de totale behandeling bij lage rugklachten. Speciaal voor bekkenfysiotherapeuten: cursus Women’s Health Ultrasound, 1 en 2 februari 2013
www.dynamic-bv.nl Bedrijvenpark Twente 165L // 7602 KE Almelo The Netherlands // E info@dynamic-bv.nl // T +31 (0)546 658 580
27
Academie voor Mesologie INHOUD OPLEIDING: • Reguliere kennis van medische vakken
• Oosterse geneeskunde (TCM en Ayurveda) • Homeopathie en voedingsleer • Psychologie en filosofie. • Integratie: Electro Fysiologische Diagnostiek • Klinische stage als co-therapeut Zo uniek als de mens en zijn klachten zijn, zo uniek moeten ook het onderzoek en de therapie zijn. Mesologie verbindt lichaam, psyche en geest; de ándere manier van kijken. De meest complete opleiding voor complementaire geneeswijzen Tevens: Medische Basisopleiding Opleiding voor Osteopathie
E-mail: info@mesologie.nl Tel: 020 682 35 15 www.mesologie.nl www.academie-mesologie.nl
Evidence based meetsysteem nu compleet met wand en computerapparatuur. Vraag vrijblijvend een offerte aan via admin@veldon.nl of bel 010 416 93 93
Mesologie: het reguliere alternatief
GRArieTfpISapier
lb 250 ve o met log
Fysio4deel is een gratis netwerk voor ondernemende fysiotherapeuten met meer dan 1000 aangesloten praktijken.
BIJ BESTELLING VAN PRAKTIJKFOLDERS KANT EN KLAAR Fysio4deel is gratis en zonder verplichtingen
Door deze schaalgrootte heeft Fysio4deel vele hoge kortingen kunnen bedingen. Daardoor ontvangen alle aangesloten fysiotherapeuten financieel voordeel op telefonie, kantoorartikelen, trainingsapparatuur en vele andere praktijkbenodigdheden.
• • • •
Financieel voordeel Betrouwbaarheid Exclusiviteit Gemak
Meld u aan en help daarmee het schaalvoordeel nog groter te maken.
W W W. F YS I O 4 D E E L . N L
Wilt u weten welke voordelen Fysio4deel u kan bieden, kijk dan op www.fysio4deel.nl A A N G E S LOT E N L E V E R A N C I E R S :
Ga naar www.infysio.nl 28
Webdesign & Video
NVFS
Spannende tijden Tijdens het schrijven van deze column zitten de PvDA en de VVD te vergaderen over het concept kabinetsbeleid. Een plan dat in een aantal weken in elkaar is gezet en ons allemaal door de crisis heen moet helpen en ons land toekomstbestendig moet maken.
Knap staaltje werk
zijn ingediend bij een aantal van de ver-
Eerste stap
Op zich een knap staaltje werk van Samson
enigingen die aangesloten zijn bij de MSG
Laten we net als Rutte en Samson keuzes
en Rutte. Vanuit een positie recht tegenover
(Musculoskeletale Groep). Moties die de
maken die leiden tot verbinding en resultaat.
elkaar in de campagne naar een kabinets-
beroepsgroep weer 10 jaar terug zetten.
Daar is het nu de tijd voor. Daarmee helpen
beleid dat nu voorligt. Daar kunnen wij als
Vaak gedreven vanuit een financieel motief.
we het vak fysiotherapie een stuk verder dan
KNGF nog een les uit trekken. De druk in de
De return on investment van de uitgave voor
elkaar te gaan bestoken met ideeĂŤn en moties
zorg is hoog, de vraaguitval wordt nu echt
een master. Die is er niet! Dat is ook nooit de
die door de tijdsgeest allang zijn ingehaald.
duidelijk en de onvrede in de achterban is
drijfveer geweest voor dit beleid. De drijfveer
De master betaalt zich in de toekomst terug.
groeiende. Het heeft enige tijd gekost om te
kwam voort uit een positioneringsvraagstuk
Niet in tarief, maar in positie. Zo heeft het
komen tot een nieuwe visie die integraal stu-
dat er mondiaal lag en in ons land gaat spe-
NVFS bestuur al een eerste succes geboekt.
ring gaat geven aan de dossiers die eronder
len. Willen we verder in de groei van onze
Op dit moment wordt er hard gewerkt aan
liggen. Dossiers als marktpositionering, ver-
positie en daadwerkelijk gaan voldoen aan
een triagelijst die de helpdeskmedewerkers
enigingsstructuur, dienstverlening aan leden
de eisen die worden gesteld aan een gelijk-
van een zorgverzekeraar gaan gebruiken bij
en kwaliteit.
waardige positie als die van de huisarts, dan
vragen van hun verzekerden. De triagelijst is
moeten we door in de academisering van ons
er voor orthopedische letsels en sportletsel.
vak.
Met een aantal gerichte vragen weten deze
Stevige ambitie
mensen vanuit hun zorgverzekeraar waar ze
Dat stuk ligt er! Het zal de komende weken aan de leden worden voorgelegd. Het maakt
Gerichte keuzes
het beste terecht kunnen. Vanuit de NFVS is
een duidelijke keuze voor de ondernemende
Ja, daar moeten we investeringen voor doen.
daarin bedongen dat dit bij de master sport-
professionele
fysio-
de
therapeut. Tevens
geeft keuze
fysiotherapie komt te liggen. We bieden de
master.
zorgverzekeraar een landelijk netwerk aan
Investeringen
waarin de kwaliteit gegarandeerd is.
om ook naar
het een duidelijke
in
Investeringen
hoe
we in de toekomst omgaan met kwaliteit. Daarnaast ligt er een stevige ambitie voor de positionering van de fysiotherapie in de toekomst. Die is duidelijk, de academisering wordt een feit en zal ons mogelijkheden geven die we nu nog niet kunnen gebruiken.
het bezwaar van
Willen we de positie van poortwachter in
de leden te luiste-
beweegzorg kunnen innemen, dan moeten
ren een daarop met
we ook de stappen durven zetten om deze te
antwoorden komen die
claimen. De master is de eerste stap.
de kloof gaan beslechten. Zo zou de EVC (eerder verworven competenties) procedure meer van de grond moeten komen. Dit biedt de leden de mogelijkheden binnen hun portfolio gerichte
Met sportieve groet, Bart Smit Voorzitter NVFS
keuzes te maken en de lacunes naar de eis van master te kunnen invullen. Dat vraagt
Academisering
van ons als organisatie lef maar ook investe-
Dus hoezo discussies over de master? Ik
ringen van de onderwijsinstellingen om aan
heb inmiddels begrepen dat er moties
deze vraag te kunnen voldoen.
29
InFormatie InFysio
vakblad voor “bewegende’ fysiotherapie Biedt haar lezers Informatie Inhoud Interactiviteit Gericht op: Het continu bewegende speelveld van de fysiotherapie in haar volledige omvang. Focus is hierbij de actieve benadering van de spanning tussen inhoudelijkheid en ondernemerschap. Doel: Met verschillende redactionele informatieve en inhoudelijke bijdragen en interactieve communicatievormen ondersteuning bieden aan visie- en opinievorming op het gebied van vakinhoudelijkheid en ondernemerschap in de fysiotherapie Hoofdredactie Robert Hoogland De redactie houdt zich het recht voor ingezonden artikelen in te korten. Advertenties en advertorials worden geplaatst buiten de verantwoordelijkheid van de uitgever. Aan dit nummer werkten mee Paula van Dijk Kim Roos Bart Smit Whitley Hagens
30
Samen bewegen
W e
venementen E • • n ge gres • Op Con le i d in
Copyright Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen en/of verveelvoudigd, voor welk doel dan ook en op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever.
•
Adreswijzigingen Uitsluitend doorgeven via e-mail of de website info@infysio.nl www.infysio.nl
Social Med ia
Verschijning en oplage InFysio verschijnt 10 keer per jaar. Oplage 6.000 stuks. InFysio wordt gratis verzonden naar alle beslissers in de fysiotherapie. Aanmelding voor InFysio is alleen mogelijk via www.infysio.nl. InFysio kan ook naar personen of andere instellingen verzonden worden. Daarvoor geldt een jaarabonnement van € 75,– (incl. BTW) per jaar. Dit abonnement kan op elk moment ingaan.
bs
Nie u
• pp A
Uitgever Phytalis www.phytalis.nl
agazine •
M • e it
f• rie sb w
Redactie & advertenties Westvlietweg 72-Z 2495 AA Den Haag Tel. (070) 320 61 57 info@infysio.nl www.infysio.nl
InFysio op twitter
InFysio op facebook
@infysio
facebook.com/infysio
Gezonde praktijk met goede omzet, tevreden patiënten en grote bekendheid ... Marketing Communicatie boom
E-MAIL MARKETING
SOCIAL MEDIA MARKETING
PUBLIC RELATIONS
LEAD GENERATIE
ZOEKMACHINE MARKETING
ONLINE ADVERTEREN
WEBSITE
ONTWIKKELING ONTWERP
INHOUD
ONDERZOEK STRATEGIE
MERKLADING
... zullen we daar eens een gezamenlijke boom over opzetten? Neem contact op met één van onze marketing-communicatiespecialisten voor een gratis adviesgesprek: info@infysio.nl / www.infysio.nl
Bekend maakt bemind Maak kennis met onze
kracht
Ken onze plussen en u zult ons minnen! www.matrixfitness.nl
Zie deze spierbundel staan! Door dit soort mannetjesputters stond de fitness
Al jaren behoort Matrix wereldwijd tot de top drie van leveranciers aan
wereld in de beginjaren in een verdacht hoekje van de maatschappij. Dit is
de professionele fitnessmarkt. Dezelfde topkwaliteit waar deze branche
niet de kracht waaraan wij in de headline refereren. Onze kracht is subtieler
van profiteert is ook voor uw praktijk beschikbaar. Steeds meer fysio
en effectiever. Onze kracht zit ’m in de toewijding van onze mensen. En in
therapeuten werken al met onze toestellen. De komende maanden tonen
de kwaliteit van onze toestellen. Onze kracht helpt bejaarden een betere
wij u nog meer kenmerken van Matrix zodat ook u ons beter leert kennen.
conditie opdoen en sporters revalideren. Samen met uw kennis en kunde zijn
Wordt vervolgd...
we nóg krachtiger. Maak kennis op onze website, of bel voor een persoonlijke kennismaking, 030 24 45 435.
Maar sommigen...
...gaat het tóch om de spieren!