contando contos
apuntamentos para unha sesi贸n de contacontos
imaxes Google Images
montaxe de m贸nica mu帽oz
sobre a obra de Estrella Ortiz Rotundifolia. Contar con los cuentos
ÍNDICE Que contar? Estrutura As claves do conto As claves para contar Preparando o conto Contar para nenos e nenas Tipoloxía dos contos Composicións poéticas para as sesións de contacontos Contar con libros Organizar a sesión de contacontos
QUE CONTAR...?
Deix茅monos levar pola intuici贸n. Contemos o conto que nos deslumbra.
ESTRUTURA
Principio Plantexamento
Desenlace
Nó
Expóñense Escenario
Fin
Desenvolvemento Expóñense
Os problemas plantexados
Problema ou desexo dos personaxes
Soluciónanse
Obstáculos
Aventuras
Aprázanse
Tempo Dificultades
Reinícianse
Lugar
Personaxes
Para resolver os problemas do Principio
Cambian de rumbo
ESTRUTURA
Un conto 茅 unha sucesi贸n ininterrumpida de acci贸ns.
ESTRUTURA
Si as acci贸ns son escasas, o esqueleto do conto desmoronarase.
AS CLAVES DO CONTO
LINEALIDADE • Unidade de acción: unha única trama. • Sen cambios temporais: tempo lineal. • Accións dos personajes lineais, esquemáticas, sen descripcións inútiles.
AS CLAVES DO CONTO
PERSONAXES • Non deben ser demasiados: só os necesarios para a comprensión do conto.
• Non voltan ser os mesmos. Como consecuencia da acción, transfórmanse.
AS CLAVES DO CONTO
INTRIGA
• En todo conto hai unha intriga que progresa e se dosifica ata o desenlace.
• Está xerada por un
Conflito Inicial
que debe ser superado.
Oposición
Carencia
Obstáculo
Feito
Ós que se enfronta o personaxe
AS CLAVES DO CONTO
INTRIGA
• Os
Obstáculos
Externos
Fame
poden ser variados:
Internos
Soidade Pérdidas
Problemas familiares
Aburrimento Desexos insatisfeitos
Rupturas Rexeitamento social
Violencia Enfermidade
AS CLAVES DO CONTO
COHERENCIA INTERNA • Nun bo conto non existen cabos soltos: todo está ben atado:
✓ unha trama clara arredor da cal xiran as accións e os personaxes;
✓ no seu desenvolvemento non existen as casualidades.
AS CLAVES DO CONTO
FINAL CLARO E ROTUNDO • A el converxen: ✓ todos os fíos da trama; ✓ as accións dos personaxes.
AS CLAVES DO CONTO
FINAL CLARO E ROTUNDO โ ข Un
Conclusiรณn argumental floxa
Mal Final
estropea o resultado final do conto.
Dicciรณn apresurada e pouco intelixible
AS CLAVES PARA CONTAR
A ORALIDADE É IRREPETIBLE • Non debemos incluír palabras descoñecidas para o público.
• A dicción non debe dificultar a comprensión.
AS CLAVES PARA CONTAR
A ORALIDADE É ECONÓMICA • Conserva só o fundamental. • Elimina o accesorio e innecesario, xa que dificulta a comprensión.
AS CLAVES PARA CONTAR
A ORALIDADE É RÍTMICA • A base fundamental da Oralidade é a
Repitición
De accións
De situacións
De fórmulas verbais De expresións xestuais
• As repiticións e a rima facilitan a memorización.
AS CLAVES PARA CONTAR
A ORALIDADE É NUMÉRICA • Os
da Oralidade son:
Números Favoritos
1
1001 2
40
3
7 4
AS CLAVES PARA CONTAR
ANÁLISE DA SITUACIÓN •A
Personalidade
O seu carácter
do Narrador:
O seu estilo de contar
• A Personalidade dos Oíntes • As
Circunstancias Externas
Lugar
Condicións acústicas
Ambientación
AS CLAVES PARA CONTAR
GAÑAR Ó PÚBLICO
Nomes
Pedir colaboración
Referencias ó presente dos oíntes
Persoas Lugares Situacións
Empregar xestos significativos
Introducir sorpresas
Incluíndo
Empregar preguntas
Desenvolver escenas divertidas
coñecidos dos oíntes
Recursos
PREPARANDO O CONTO
MEMORIZAR O TEXTO 1. Facer noso o texto
Comprendelo sen dúbidas Relelo moitas veces Transcribilo no noso caderno nun formato máis manexable
2. Resumir o conto
Incluír só o imprescindible para que se entenda á primeira
Podemos incluír un subtítulo inventado por nós que suliñe á esencia do conto.
PREPARANDO O CONTO
MEMORIZAR O TEXTO
3. Esquematizar as accións que se suceden
Respectando a súa sucesión cronolóxica Se o conto é moi longo, podemos agrupalas por bloques
4. Localizar e remarcar o culmen do conto
PREPARANDO O CONTO
MEMORIZAR O TEXTO
5. Seleccionar as partes que desexamos memorizar
Nomes (obxectos, lugares e persoas
Frases feitas
F贸rmulas verbais
Expresi贸ns que se repiten
Palabras (divertidas, peculiares, suxerentes...
Di谩logos chispeantes
Rimas
PREPARANDO O CONTO
MEMORIZAR O TEXTO
6. Nas partes dialogadas
Empregar o estilo directo para dar maior viveza Introducir cambios de entonación
7. Coidar o remate do conto
Para os máis cativos, empregar remates “pechados”: foron felices e comeron perdices
Evitar os remates “pechados circulares” (os que rematan como comezan): resultan frustrantes para os cativos.
O remate debe presentarse sen présas, coa intensidade e a claridade precisas.
Os finais sorprendentes (pero coherentes) funcionan ben cos adultos. Cos cativos é preferible que vaian adiviñando e que se confirmen as súas previsións.
PREPARANDO O CONTO
MEMORIZAR O TEXTO
8. Facer as adaptacións precisas
Resumir o que dificulte a comprensión dos nosos oíntes Ampliar historias curtas pero xugosas Acortar historias demasiado longas. Eliminar personaxes ou secuencias secundarias. Evitar descricións excesivas.
Incluír diálogos e referencias á actualidade. Enriquecer os personaxes ou as situacións. Incluír pasaxes humorísticas.
PREPARANDO O CONTO
XESTUALIZAR O TEXTO
1. Reflexionar sobre os personaxes para avivar o relato (evitar as descricións)
Altura É alto/baixo coma... Pode chegar ata...
Corpulencia É ríxido / flexible É groso / delgado
PREPARANDO O CONTO
XESTUALIZAR O TEXTO
2. Reflexionar sobre os obxectos e lugares que se citan no conto
Conto de Dona Carme: os animais ag贸chanse baixo a cama
A cama... 茅 alta ou baixa? Ten colcha...?
PREPARANDO O CONTO
XESTUALIZAR O TEXTO
3. Reflexionar sobre o punto de vista do narrador
Distinta actitude corporal se conta o conto
Dende a póla dunha árbore Dende o pé da mesma árbore
PREPARANDO O CONTO
XESTUALIZAR O TEXTO
4. Sonorizar o conto
Inclu铆r onomatopeas
Sons de animais Sons da natureza (vento, chuvia, treboada...) Sons reais (pegadas, choques, golpes...)
Sons imaxinarios (pegada dunha pulga, v贸 dunha bolboreta..
PREPARANDO O CONTO
ENSAIAR O CONTO 1. Contarnos (a n贸s mesmos) o conto mentalmente
Detectar fraquezas ou debilidades
2. Contarnos (a n贸s mesmos) o conto en voz alta
Gravarnos
Escoitarnos Criticarnos
3. Ensaiar diante da nosa familia ou amigos (se non 茅 posible, empregar un espello)
PREPARANDO O CONTO
PREPARAR O ESPAZO
Espazo cómodo
Nin demasiado amplo, nin demasiado escaso
Próximo ós oíntes: evitar as tarimas e os escenarios
Os oíntes deben estar cómodos: evitar o chan se o conto é moi longo Iluminación axeitada e centrada no contacontos
Evitar os lugares de paso
PREPARANDO O CONTO
PREPARAR O ESPAZO Silencio
O contacontos debe evitar subir o volume
Os ruídos exteriores non deben perturbar nin distraer a escoita
Intimidade
Temperatura axeitada
Nin calor nin frío.
O número de oíntes non debe ser excesivo.
CONTAR PARA NENOS E NENAS
PREMISAS XERAIS
•Os adultos poden se entreter cun conto para nenos; pero
os contos de maiores non interesan en absoluto ós cativos.
•O tempo de atención dos nenos é curto. •Os seus intereses son reducidos.
CONTAR PARA NENOS E NENAS
ORIENTACIÓNS PARA CONTAR ÓS MÁIS CATIVOS
partes do corpo cancións e historias rítmicas e encadeadas
Contos que incorporen
Intereses
falar despacio
rimas que teñan como personaxes animais
voz acolledora
Actitude do narrador
Suavidade evitar os movementos bruscos e sorpresivos expresividade do rostro
no tema
Sinxeleza
Esquema do conto
accións claras, reducidas sen interrupcións
Duración
Curta
CONTAR PARA NENOS E NENAS
ORIENTACIÓNS ATA 9 ANOS
elementos máxicos ou fantásticos
relatos históricos, romances lendas e tradicións dos antepasados
Contos que incorporen
historias sobre a Natureza e a vida dos animais contos tradicionais de calquera parte do mundo
contos marabillosos de animais
Intereses
de costumes
Relatos mitolóxicos
elementos humorísticos
de misterio
Contos literarios de escritores coñecidos que conteñan
aventuras medo amor
CONTAR PARA NENOS E NENAS
ORIENTACIÓNS DESPOIS DOS 9 ANOS
Xa non interesan os elementos máxicos ou fantásticos Intereses Prefiren o misterio e o descoñecido
TIPOLOXÍA DOS CONTOS Son moi curtos Contos coas partes do corpo
Favorecen o recoñecemento das partes do corpo Permiten adquirir destrezas A súa estrutura segue patróns preestablecidos
Contos de fórmula
Xogan co ritmo e coas palabras Ás veces, o contido resulta disparatado
Contos mínimos
Contos de nunca acabar
Contos acumulativos
Contos marabillosos
TIPOLOXÍA DOS CONTOS
CONTOS DE FÓRMULA
Contos mínimos Construídos con fórmulas enunciativas
Construídos con fórmulas interrogativas Limerick (Contos típicos do folclore anglosaxón)
Contos rimados de cinco versos moi surrealistas
Un cerdo vivía agobiado al no ver su rabo enroscado. Cambió las papillas por pasta y rosquillas y el rabo quedó enrosquillado.
Éste es el cuento de la gallina, que si me callo, se termina.
¿Quieres que te cuente el cuento del zapato? No, porque dura mucho rato.
TIPOLOXÍA DOS CONTOS
CONTOS DE FÓRMULA
Parten dun enunciado elemental. Contos de nunca acabar Rematan cunha pregunta.
Erase una vez un gato con las orejas de trapo y el culito de papel. ¿Quieres que te lo cuente otra vez?
TIPOLOXÍA DOS CONTOS
CONTOS DE FÓRMULA
Ó longo da trama engaden obxectos, personaxes ou accións. Contos acumulativos
Rematan constituíndo unha secuencia repititiva.
Ex.: Dona Carme Ex.: O Galo Kiriko
En cada avance da historia repítense todos os elementos acumulados.
Tras acumular todos os elementos, a historia córtase. Contos acumulativos de ida e volta
Comeza novamente hacia atrás. Remata tal e como se comezou.
TIPOLOXÍA DOS CONTOS
CONTOS MARABILLOSOS • Chamados tamén (por influencia anglosaxona) contos de fadas (aínda que estas non aparezan).
• Gustan a todas as idades. • Son os máis aprezados polos estudiosos. • Adoitan ter unha grande beleza formal. • Presentan un ambiente onírico. • O contido diríxese ó interior das persoas; iso permite que teñan moitas interpretacións.
• Adoitan ser moi longos, o que os fai inapropiados para nenos pequenos.
TIPOLOXÍA DOS CONTOS
CONTOS MARABILLOSOS Personaxes moi definidos Albergan virtudes: valentía, xenerosidade, boa intención, astucia... Heroe ou heroína
Malvado
Tamén poden ter algún defecto: preguiza, torpeza, desánimo... Posúen graves defectos: crueldade, envexa, cabezoneiría, egoísmo...
Benefactor máxico Personaxes con capacidade de transformar a realidade
Feitos inverosímiles
Necesidade do compoñente máxico Obxectos con calidades máxicas
TIPOLOXร A DOS CONTOS
CONTOS MARABILLOSOS As referidas รณ obxecto mรกxico As probas que sufre o heroe
Son numerosas. Entre elas destacan O combate co agresor
Acciรณns
As viaxes de ida e volta
Estรกn rexidas por uns valores constantes Pechado Fin
Contundente Feliz para os protagonistas
CONTAR CON LIBROS
TIPOLOXÍA DOS LIBROS SEGUNDO A SÚA TEMÁTICA
Libros de coñecemento
Pouco aptos para a narración
Relatos literarios orixinais dun autor. Libros de ficción
Historias tradicionais recollidas de viva voz e pasadas á forma escrita. Misturas de ambos os dous: imitacións, versións, adaptacións de relatos populares, textos de autor onde se inclúen personaxes, estruturas, desmitificacións e recreacións de contos tradicionais.
CONTAR CON LIBROS
TIPOLOXÍA DOS LIBROS SEGUNDO A SÚA TEMÁTICA
Libros de imaxes sen texto
Xeralmente, dirixidos a nenos que non saben ler. Teñen intención pedagóxica e ilustrativa, pero carecen dunha proposta narrativa.
Inapropiados para as sesións de contacontos
Albumes ilustrados
Ideais para mostrar mentras narramos. Proporción e relación entre texto e imaxe. Bo tamaño para podelos presentar.
CONTAR CON LIBROS
TIPOLOXÍA DOS LIBROS SEGUNDO O SEU FORMATO
Deseño e colorido atractivos. Libros con formas e materiais sorprendentes
Se presentan unha boa historia, resultarán magníficos (ós nenos encántalles as sorpresas). Axeitados para un público reducido.
Troquelados
Para chupar
Despregabres
Para o baño
Con solapas
De tea ou plástico
Con sons
CONTAR CON LIBROS
TIPOLOXÍA DOS LIBROS SEGUNDO O SEU FORMATO
Libros que conteñen máis dun conto, con poucas ou ningunha ilustración
Axeitados para ler en familia, en varias sesións.
ORGANIZAR A SESIÓN DE CONTACONTOS
Contido
Tono empregado
Elixir contos variados Lonxitude
Determinar un tema Estilos de participación
Valorar o seu éxito individual
ORGANIZAR A SESIÓN DE CONTACONTOS
Crear un hilo conductor, “marco narrativo” o “caja china”
Incluír as pequenas unións entre contos
Argumento que dé consistencia á narración Ex.: As mil e unha noites Ex.: Os contos de Canterbury
un conto mínimo
unha canción
un pequeno xogo verbal un poema
un pasaxe inventado
unha anécdota
Ex.: O Conde Lucanor
ORGANIZAR A SESIÓN DE CONTACONTOS
Dependendo do público destinatario
1 hora
Delimitar a duración É preferible quedarse curto que cansar
Menores de 7 anos: 45 - 50 minutos
Acompañarse dun detalle identificativo na indumentaria (gafas, chaleque, gabán, sombreiro...)
Atender ós detalles
Acompañarnos doutro personaxe para narrar (con nenos ata 9 anos) Se a nosa narración se apoia nun obxecto, este debe formar parte do fío argumental.
ORGANIZAR A SESIÓN DE CONTACONTOS
Que estea dentro do fío argumental. Que sexa curto. Coidar o final
Que estea ben elaborado. Reservar para o final un conto efectivo, de cuio éxito esteamos seguros.