Darmkanker voorlichting

Wat is darmkanker?

Deze voorlichtingsbrochure is een initiatief van stichting Pixels tegen Darmkanker.

Deze brochure is een initiatief van stichting Pixels tegen Darmkanker en is tot stand gekomen in samenwerking met United Europe Against Colon Cancer en Stop Darmkanker BelgiĂŤ.

De opmaak van deze uitgave is verzorgd door Buro Brom.

Introductie

Waarom deze brochure?

Deze voorlichtingsbrochure over darmkanker is een uitgave van stichting Pixels tegen darmkanker en is bedoeld voor iedereen die meer te weten wil komen over de ziekte darmkanker.

Darmkanker komt bij 1 op de 20 personen voor en wordt vaak in een laat stadium ontdekt. Meer voorlichting kan zorgen voor minder darmkanker. Deze brochure bevat een heldere uitleg over de ziekte, de behandeling ervan en wat u er zelf tegen kan doen.

In Nederland wordt vanaf 2013 gestart worden met een landelijk bevolkingsonderzoek darmkanker. Deze brochure besteedt daar aandacht aan.

Marthen Bakker Voorzitter Stichting Pixels tegen Darmkanker

www.pixelstegendarmkanker.nl www.stopdarmkanker.nl

Hoofdstuk 1

7 Hoe ontstaat (darm)kanker?

Hoofdstuk 2

9 Ik heb darmklachten.

Heb ik darmkanker?

Hoofdstuk 3

11

Wat is een colonoscopie?

Hoofdstuk 4

15 Het stadium van darmkanker.

Hoofdstuk 5

17 Darmkanker operatief verwijderd.

Hoofdstuk 6

21 Behandeling met chemotherapie.

Hoofdstuk 7

Hoofdstuk 8

Hoofdstuk 9

25 Monoklonale antilichamen.

27 Darmkanker behandeld

door bestraling/ radiotherapie.

29

Wat kan ik tegen darmkanker doen?

Hoofdstuk 10

Hoofdstuk 11

33 Het nationale darmkanker

bevolkingsonderzoek vanaf 2013.

38 Darmkanker in beeld.

6

Deze uitgave is een inititatief van de stichting Pixels tegen Darmkanker.

Hoofdstuk 1

Hoe ontstaat (darm)kanker?

Ons lichaam bestaat uit miljarden cellen. Die cellen zijn niet allemaal hetzelfde. Een darmcel ziet er bijvoorbeeld heel anders uit dan een huidcel of een bloedcel. Al deze cellen moeten constant vervangen worden, omdat ze verouderen of beschadigd raken. Nieuwe cellen ontstaan door celdeling: uit ĂŠĂŠn cel ontstaan twee nieuwe cellen, die zich vervolgens weer gaan delen. Dit proces herhaalt zich telkens weer.

Celdeling.

Bij kanker is de celdeling verstoord. Cellen blijven zich in snel tempo delen, terwijl er geen behoefte is om verouderde cellen te vervangen. De cellen die op deze manier ontstaan zijn iets anders van structuur dan de oorspronkelijke cel, ze hebben geen nuttige functie. Op den duur ontstaat een opeenhoping van kwaadaardige cellen, ofwel een (kwaadaardige) tumor.

Deze (kwaadaardige) gezwellen kunnen van hun oorspronkelijke plek in het lichaam ontsnappen. Ze groeperen zich dan op andere plaatsen in het menselijk lichaam. Dit proces noemt men uitzaaiingen. Deze kwaadaardige gezwellen kunnen in de (dikke) darm opduiken.

Bij darmkanker ontstaat dit gezwel meestal uit een in eerste instantie niet kwaadaardige poliep.

7

Wat zijn poliepen?

Darmpoliepen zijn uitstulpingen van het slijmvlies van de dikke darm. Dit slijmvlies bekleedt de binnenwand van de darm. Het is onduidelijk waarom mensen darmpoliepen krijgen. Het ontstaan ervan heeft onder meer te maken met voeding en erfelijkheid.

Veel darmpoliepen blijven klein en geven niet tot nauwelijks klachten. Ze kunnen daarom vaak geen kwaad, echter is het wel zo dat darmpoliepen de kans op darmkanker sterk verhogen.

Darmpoliepen kunnen in nul jaar tot tien jaar uitgroeien tot kwaadaardige gezwellen. Dit is exact de reden waarom alle poliepen moeten worden verwijderd. Om te ontdekken of u darmpoliepen in uw darmen hebt is een kijkonderzoek in de darm nodig. Dit wordt een colonoscopie genoemd.

Uitzaaiingen.

Darmkanker kan zich uitbreiden naar andere delen in het lichaam.

Wanneer cellen van de darmtumor loslaten, komen deze in de bloedbaan of het lymfestelsel terecht. Zo verspreiden deze cellen zich door het hele lichaam. Dit noemen we uitzaaiingen of metastasen. Uitzaaiingen van darmkanker kunnen zich nestelen in de lever en longen en kunnen daar nieuwe tumoren vormen.

Hoe vaak komt darmkanker voor?

Het aantal mensen dat darmkanker krijgt per jaar ligt tussen de 12.000 en 13.000 personen. Op dit moment sterft ongeveer 40 procent aan de ziekte. Dat komt neer op een aantal van gemiddeld 4.750 personen per jaar.

8

Deze uitgave is een inititatief van de stichting Pixels tegen Darmkanker.

Hoofdstuk 2

Ik heb darmklachten, heb ik darmkanker?

Veel mensen hebben soms last van stoelgangproblemen en/of darmklachten. In de meeste gevallen heeft dit niks met darmkanker te maken. Het kan bijvoorbeeld te maken hebben met verkeerde voeding, infecties aan de darmen of stress. Indien de klachten langer dan twee weken duren is het verstandig om een afspraak met de huisarts te maken. De huisarts kan u onderzoeken of doorverwijzen naar het ziekenhuis.

Het is wel belangrijk om bij klachten zeer oplettend te zijn.

Darmkanker is namelijk zeer goed te behandelen mits het op tijd en in een beginstadium ontdekt wordt.

Aanhoudende krampen in de darmen kunnen mogelijk op darmkanker wijzen.

9

Klachten die mogelijk op darmkanker kunnen wijzen: - een blijvend veranderd ontlastingspatroon - gewichtsverlies zonder dat er een verklaring is - bloed bij de ontlasting - slijm bij de ontlasting - pijn in de buik die gedurende lange tijd aanhoudt - aanhoudende krampen in de darmen - langdurig opgezwollen gevoel in de buik - aandrang om naar het toilet te gaan, maar ontlasting blijft uit - vermoeidheid die niet overgaat Wanneer u last heeft van deze klachten kunnen deze wijzen op darmkanker. Deze kunnen ook een andere oorzaak hebben, wel is het verstandig om in bovenstaande gevallen contact op te nemen met de huisarts. Wanneer u bloed bij de ontlasting heeft is het sowieso verstandig om naar een dokter te gaan.

10

Deze uitgave is een inititatief van de stichting Pixels tegen Darmkanker.

Hoofdstuk 3

Wat is een colonoscopie?

De arts onderzoekt bij een colonoscopie het slijmvlies van de dikke darm. Dat wordt gedaan door gebruik te maken van een colonoscoop. Dit is een flexibele slang die in het lichaam van de patiënt wordt ingebracht via de anus. De arts kan met deze colonoscoop in de darm van de patiënt kijken. Op deze manier kan hij zien of er eventuele afwijkingen zijn.

Proces van een colonoscopie.

De voorbereiding van een colonoscopie begint thuis. Omdat tijdens de colonoscopie uw darmkanaal schoon moet zijn moet u

Het is slim om een schema te maken wanneer u een glas water met KleanPrep® drinkt.

11

nuchter blijven en een laxeermiddel gebruiken. In de meeste ziekenhuizen moet u vooraf 4 liter van het middel KleanPrep® gebruiken. KleanPrep® kunt u op recept verkrijgen bij uw apotheek en moet met water worden vermengd. Het middel heeft een laxerende werking waardoor uw darmen schoon zijn voor het onderzoek. Sommige mensen vinden het lastig om de vier liter KleanPrep® te drinken. Het is dan ook slim om een schema te maken met momenten waarop u een glas water met KleanPrep® neemt.

Voorbeeldschema voor de dag voor het het onderzoek: 08.00 uur

een licht verteerbaar ontbijt

12.30 uur

een licht verteerbare lunch

15.00 uur

u maakt de eerste liter drank klaar en begint

met drinken, ongeveer 1 glas per 10 minuten

16.00 uur

u maakt en drinkt de tweede portie

17.00 uur

u maakt en drinkt de derde portie

18.00 uur

u maakt en drinkt de vierde portie

19.30 uur

u heeft 4 liter KleanPrep® gedronken en bent klaar

Wanneer u na bijvoorbeeld twee liter een vol of opgezwollen gevoel heeft kunt u een uur wachten met het starten van het drinken van de volgende liter. Na het drinken van de laatste liter kunt u nog last houden van dunne ontlasting.

Dag van het onderzoek.

In de Nederlandse onderzoekcentra krijgt u voor het onderzoek een sedatie (roesje). Via een injectie krijgt u een medicijn toegediend waardoor u in slaap valt. Door de sedatie maakt u het onderzoek niet ‘bewust’ mee.

12

Deze uitgave is een inititatief van de stichting Pixels tegen Darmkanker.

Tijdens de colonoscopie ligt u op de uw linkerzijde op een onderzoeksbank. De behandeld arts brengt voor het onderzoek de colonoscoop via de anus in de endeldarm. De colonoscoop wordt vanaf hier steeds een stukje verder de darm ingebracht. De arts blaast lucht in de darmen om de darmwand goed zichtbaar te maken. Vervelende bijwerking hiervan is dat er af en toe buikkrampen kunnen optreden.

De kop van de colonoscoop kan de arts bedienen. De arts controleert tijdens het onderzoek de binnenbekleding of het slijmvlies van de darm zeer nauwkeurig. De colonoscoop wordt meestal tot aan het begin van de dunne darm ingebracht. De verpleegster of verpleger die bij het onderzoek aanwezig is wordt soms gevraagd om op bepaalde plaatsen druk uit te oefenen op de buik.

Hoe lang duurt het onderzoek?

De duur van het onderzoek is 15 tot 30 minuten. De tijdsduur is afhankelijk van de lengte van de dikke darm en de bochten die de colonoscoop moet nemen en hetgeen de arts ontdekt.

Een poliep is gevonden, wat nu?

Wanneer een arts poliepen tegenkomt in uw darm dan zal hij deze direct verwijderen. De poliepen worden verwijderd met een lus van een metaaldraad. Deze wordt als een lasso om de poliep heen gelegd. Vervolgens komt er een elektronisch stroompje op het metaaldraad. Op dat moment wordt de poliep afgesneden.

De poliepen die worden weggesneden worden door de behandelend arts naar het laboratorium gestuurd voor onderzoek.

De kans dat u een kleine bloeding krijgt na het wegsnijden van

13

poliepen is aanwezig. De bloeding kan tot twee weken na het verwijderen van de poliepen optreden. Het verwijderen van poliepen doet geen pijn.

Na het onderzoek.

Na het onderzoek gaat u naar een uitslaapkamer om even rustig wakker te worden. De arts vertelt u na het onderzoek kort hoe de colonoscopie is verlopen. Indien er weefsel is opgestuurd hoort u hier meestal na circa een week de uitslag van.

14

Deze uitgave is een inititatief van de stichting Pixels tegen Darmkanker.

Hoofdstuk 4

Het stadium van darmkanker.

Wanneer de diagnose darmkanker is gesteld, is het belangrijk om na te gaan of de tumor al dan niet door de darmwand is gegroeid en/of er uitzaaiingen elders in het lichaam zijn. Dit wordt het vaststellen van het stadium genoemd. Bij ieder stadium hoort een verschillende behandeling of combinatie van behandelingen.

De meest gebruikte indeling is het zogenaamde TNM systeem of de TNM classificatie. TNM staat voor Tumour (tumor zelf) Nodes (lymfeklieren rondom de tumor) Metastases (uitzaaiingen elders in het lichaam).

Volgens het TNM systeem zijn er 5 stadia. Een andere indeling is de Dukes-classificatie. Deze kent vier verschillende stadia, die grotendeels overlappen met de TNM stadia.

Stadium 0:

Verdenking op kanker/kanker in wording,

bijvoorbeeld een poliep

Stadium I Dukes A:

Tumor beperkt zich tot de darm zelf

Stadium II Dukes B:

Tumor is door darmwand gegroeid,

maar nog niet in lymfeklieren

Stadium III Dukes C:

Tumor is tot in de regionale

lymfeklieren gegroeid

Stadium IV Dukes D: Tumor is uitgezaaid naar elders in het

lichaam (meestal lever of longen)

15

De prognose is afhankelijk van verschillende factoren, zoals leeftijd en conditie.

Door nader onderzoek van het weefsel, MRI scans, rĂśntgenbloedonderzoek e.d. kan aan de hand van bovenstaande criteria het stadium worden vastgesteld.

Vooruitzichten of prognose.

De prognose is afhankelijk van het stadium van de dikke darmkanker en een aantal persoonsgebonden factoren (leeftijd, lichamelijke conditie, hoe iemand reageert op een behandeling).

Het meest gebruikelijk is om een vijfjaarsoverleving te geven.

Dit is het percentage van de totale groep darmkankerpatiĂŤnten die vijf jaar na de diagnose nog in leven is. Onderstaande percentages zijn gemiddelde cijfers.

Stadium 0-I/ Dukes A vijfjaars overlevingskans - 85% tot 95%

16

Stadium II/Dukes B

vijfjaars overlevinsgkans - 60% tot 80%

Stadium III/Dukes C

vijfjaars overlevingskans - 30% tot 60%

Stadium IV/Dukes D

vijfjaars overlevingskans - minder dan 5%

Deze uitgave is een inititatief van de stichting Pixels tegen Darmkanker.

Hoofdstuk 5

Darmkanker operatief verwijderd.

Darmkanker wordt het meest behandeld door middel van een operatie. Bij een darmkanker operatie wordt de tumor met een gedeelte of de gehele dikke darm verwijderd. De mate van verwijderen van de (dikke) darm is afhankelijk van het aantal en de grootte van de tumor(en). Het kan voorkomen dat de tumor door een operatie niet te verwijderen is.

Het kan zijn dat er tijdens de operatie een (tijdelijk) stoma wordt aangelegd. Een stoma is een kunstmatige uitgang van de darm via de buikwand. Dit wordt gedaan om het genezingsproces van de darm een grotere kans te geven. Een stoma wordt niet in alle gevallen aangelegd. Wanneer er voldoende ‘ruimte’ is om de darm weer op elkaar aan te sluiten wordt geen stoma aangelegd.

Na een operatie ligt een patiĂŤnt gemiddeld twee weken lang in het ziekenhuis. Deze periode is afhankelijk van uw persoonlijk herstel, eventuele complicaties en algemene conditie. Wanneer er een groot gedeelte van de dikke darm is verwijderd kunt u na de operatie ontlastingsklachten hebben. Dit kan in de vorm van diarree zijn. Na verloop van tijd zullen de klachten afnemen omdat uw lichaam zich aan de nieuwe situatie heeft aangepast.

Diverse operatietechnieken.

Een tumor in het laatste deel van de dikke darm - endeldarm -

17

kan op verschillende manieren worden verwijderd. Bij een kleine tumor kan er voor worden gekozen deze via de anus te verwijderen.

De chirurgen gebruiken hiervoor de nieuwe operatietechniek TEM. Dit staat voor: Transanale Endoscopische Microchirurgie.

De grotere tumoren worden via de buikwand verwijderd.

Als een tumor te dicht bij de kringspier zit kan het nodig zijn om de kringspier operatief te verwijderen. Wanneer dit gebeurt, is het noodzakelijk om een stoma aan te brengen. In enkele gevallen is het zelfs nodig om de hele dikke darm uit het lichaam te verwijderen. Alsu een erfelijke vorm van darmkanker heeft kan er voor worden gekozen om de dikke darm preventief te verwijderen.

Op deze manier kan er darmkanker worden voorkomen.

HIPEC operatie.

In sommige gevallen kan darmkanker uitzaaien naar het buikvlies en de buikholte. In dat geval is HIPEC een behandelings足 mogelijkheid. HIPEC staat voor: Hypertherme Intra Peritoneale Chemotherapie. Dit is een combinatie van chirurgisch ingrijpen en chemotherapie. Eerst worden de uitzaaiingen en omliggend weefsel chirurgisch verwijderd. Het buikvlies en de buikholte worden vervolgens gespoeld met verwarmde cytostatica (kanker remmende medicijnen). Hierdoor kunnen resterende kankercellen op het buikvlies en in de buikholte gedood worden.

Door de lokale toediening kan een hoge concentratie cytostatica gebruikt worden, waardoor de behandeling effectiever wordt.

Het verwarmen van de cytostatica zorgt voor een toename van de sterfte van kankercellen.

18

Deze uitgave is een inititatief van de stichting Pixels tegen Darmkanker.

Waarom wordt er voor HIPEC gekozen?

Een HIPEC behandeling is een zeer effectieve behandeling.

Gedurende de ingreep kunnen eerst tumoren weg worden gesneden die goed zichtbaar zijn. Daarna kunnen de zeer kleine tumorresten weg worden gespoeld met de verwarmde cytostatica.

De behandeling beschadigt een gering aantal ‘gezonde’ organen omdat het middel niet wordt toegediend door middel van een infuus, maar direct in de buikholte. Hierdoor treden er ook minder bijwerkingen op.

Het effect van de behandeling is groter in vergelijking met de traditionele behandelingen. Dit komt omdat de cytostatica verwarmd wordt toegediend. De cytostatica is circa 42 graden Celcius.

Het is een zware en agressieve behandeling die slechts in enkele ziekenhuizen uitgevoerd wordt. De resultaten op lange termijn lijken echter hoopgevend voor darmkankerpatiënten die door middel van een HIPEC operatie worden behandeld.

19

20

Deze uitgave is een inititatief van de stichting Pixels tegen Darmkanker.

Hoofdstuk 6

Behandeling met chemotherapie.

Chemotherapie wordt toegepast wanneer er uitzaaiingen van de kanker buiten de darm zijn aangetroffen. Chemotherapie vertraagt het uitzaaien van kanker op andere plekken in het lichaam buiten de darm.

Verschillende soorten chemotherapie bij darmkanker.

Chemotherapie door middel van port-a-cath Eén van de meest toegepaste middelen bij darmkanker is 5-fluorouracil (5-FU) in combinatie met leucovorin. Dit laatste middel versterkt de werking van 5-FU. De patiënt kan een doosje met een port-cath (membraan) geïmplanteerd krijgen. Op deze manier is er een gemakkelijke toegang tot de aderen. Een andere optie is dat een ader in de darm wordt aangeprikt met een infuusnaald. Met een kleine draagbare pomp kan nu de chemo continu toegediend worden. Wanneer sprake is van een infuus wordt het middel gedurende 24 tot 48 uur, wekelijks of eenmaal per twee weken toegediend. Het kan ook zijn dat 5-FU door middel van injecties wordt toegediend. Bij deze laatste manier is er geen pompsysteem meer nodig.

Xeloda® en Tegafur/ Uracil Het middel 5-FU kan worden vervangen door een geneesmiddel dat door middel van tabletten wordt toegediend. Dit noemt men

21

Xeloda® (capecitabine). Dit geneesmiddel heeft als eigenschap dat het zichzelf in het lichaam en met name in de kankercel omzet in 5-FU. Tegafur/ Uralci (UFT®) heeft een vergelijkbare werking als Xeloda®. Dit middel kan ook als tablet worden ingenomen.

Oxaliplatin (Eloxatin®) en irinotecan (Campto®) Oxaliplatin (Eloxatin®) en irinotecan (Campto®) zijn genees­ middelen die meestal in combinatie met 5-FU (infuus of tablet) worden toegediend. Dit zijn relatief nieuwe geneesmiddelen.

Irinotecan wordt samen toegepast met 5-FU. Dit geneesmiddel wordt alleen toegepast bij darmkankerpatiënten met een uitgezaaide vorm van darmkanker. Dit gaat dan om darmkanker in het stadium IV. Oxaliplatin is een geneesmiddel dat alleen samen met 5-FU of met capecitabine wordt toegepast.

Bijwerkingen van chemotherapie nemen meestal geleidelijk af.

22

Deze uitgave is een inititatief van de stichting Pixels tegen Darmkanker.

Deze nieuwe geneesmiddelen geven volgens onderzoek in combinatie met 5-FU betere resultaten. Wel hebben deze geneesmiddelen meer bijwerkingen.

Oxaliplatin capecitabine en 5-FU worden ook als aanvullende behandeling gebruikt bij patiĂŤnten die zijn geopereerd aan stadium III en een hoog risico stadium II. Bijwerkingen chemotherapie.

Wanneer u te maken krijgt met chemotherapie worden ook gezonde cellen in uw lichaam aangetast. U kunt te maken krijgen met hinderlijke bijwerkingen zoals vermoeidheid, verminderde eetlust, misselijkheid en haaruitval. Daarnaast kunnen er ook medische bijwerkingen optreden, beschadiging van slijmvlies, verminderde weerstand, beschadiging van zenuwen en stoornissen in eventuele bloedstollingen.

Bijwerkingen van chemotherapie nemen meestal geleidelijk af nadat de behandeling is afgelopen. Vermoeidheid kan echter nog lang na de behandeling aanhouden.

23

24

Deze uitgave is een inititatief van de stichting Pixels tegen Darmkanker.

Hoofdstuk 7

Monoklonale antilichamen.

Het afweersysteem van ons lichaam maakt antilichamen aan.

Virussen en andere mogelijke indringers worden aangevallen door deze antilichamen. Deze antilichamen kunnen in sommige gevallen gebruikt worden als medicijn tegen darmkanker.

Monoklonale antilichamen zijn antilichamen die in een laboratorium worden nagemaakt.

Wanneer de darmkanker in een vergevorderd stadium is, worden er bij de behandeling met chemotherapie monoklonale anti­lichamen toegediend. Dit wordt altijd gedaan in combinatie met chemotherapie.

Bevacazumab.

Behandeling met bevaczumab (Avastin®) in combinatie met chemotherapie, wordt gebruikt bij darmkanker in een vergevorderd stadium (stadium IV). De darmkanker is dan uitgezaaid naar andere delen in het lichaam.

Avastin® is een zogeheten angiogeneseremmer. Een angiogenese­­remmer remt het vormen van nieuwe bloedvaten.

Het bloed voert zuurstof en voeding aan. Tumoren hebben dit nodig om verder te groeien. Wanneer deze groei geremd wordt, kan de tumor niet verder groeien. Door Avastin® toe te voegen aan de chemotherapie worden de vooruitzichten voor de patiënt

25

verbeterd. Via het infuus wordt het medicijn toegediend.

De bijwerkingen van Avastin速 zijn anders dan de bijwerkingen van chemotherapie. U kunt last krijgen van neusbloedingen, trombose en bloedingen van maagdarmkanaal. Meest voor足 komende bijwerking is een verhoogde bloeddruk. De bijwerkingen zijn over het algemeen goed te behandelen.

Avastin速 toevoegen aan de chemotherapie verbetert de vooruitzichten voor de pati谷nt.

26

Deze uitgave is een inititatief van de stichting Pixels tegen Darmkanker.

Hoofdstuk 8

Darmkanker behandeld door bestraling/ radiotherapie.

Bestraling wordt bij darmkanker alleen toegepast bij een tumor in de endeldarm. Door de tumor zo nauwkeurig mogelijk te bestralen met een bepaalde straling (ioniserende straling), worden kankercellen vernietigd. Ook gezonde cellen die blootgesteld worden aan de straling kunnen beschadigd raken, maar deze herstellen meestal beter dan de kankercellen.

Bestraling kan zowel uitwendig als inwendig (door een buis die via de anus wordt ingebracht) toegepast worden. Bij darmkanker wordt bestraling gebruikt met als doel de tumor kleiner te maken, zodat een operatie een grotere kans van slagen heeft. Ook de kans op een recidief (terugkomen van de kanker na de operatie) wordt door bestraling kleiner.

De bestraling wordt meestal in series toegediend. In de periode tussen de series krijgen gezonde cellen de kans om te herstellen.

Het aantal bestralingen is afhankelijk van de grootte van de tumor.

Cryochirurgie (bevriezing of koudebehandeling).

Cryochirurgie wordt toegepast bij uitzaaiingen (metastasen) in de lever en soms bij een (kleine) tumor in de endeldarm die via de

27

anus goed te bereiken is. Er wordt gebruik gemaakt van een vriesstaaf die via de buikwand (of anus) wordt ingebracht.

Lasertherapie.

Lasertherapie wordt gebruikt bij de behandeling van lever足 metastasen en kleine tumoren in de endeldarm. De techniek is vergelijkbaar met cryochirurgie, alleen wordt gebruik gemaakt van laserstralen die de kankercellen vernietigen.

Radio Frequente Thermoablatie (RFA).

In veel gevallen zal een tumor in de darm als eerste uitzaaien naar de lever. Uitzaaiingen in de lever kunnen behandeld worden met RFA, een methode waarbij de tumor verhit wordt tot ongeveer 80 graden. De kankercellen zijn niet bestand tegen deze tempe足 ratuur en sterven af. RFA wordt meestal uitgevoerd wanneer het operatief verwijderen van de tumor in de lever niet mogelijk is.

Daarnaast wordt RFA toegepast in combinatie met chirurgie, als blijkt dat de tumor niet goed in zijn geheel verwijderd kan worden.

Bijwerkingen radiotherapie.

Evenals chemotherapie heeft ook radiotherapie bijwerkingen, omdat ook gezonde cellen beschadigd zullen raken. Bijwerkingen bij bestraling van een endeldarmtumor zijn met name huidirritatie, misselijkheid, diarree, gebrek aan eetlust, bloedverlies via de anus en moeheid. Vermoeidheid en onregelmatige ontlasting kan tot lang na de behandeling aanhouden.

28

Deze uitgave is een inititatief van de stichting Pixels tegen Darmkanker.

Hoofdstuk 9

Wat kan ik tegen darmkanker doen?

In Nederland gaat men er vanuit dat circa 40 procent van alle gevallen van darmkanker kan worden voorkomen door een gezond voedingspatroon, voldoende lichaamsbeweging en een gezond lichaamsgewicht.

Regelmatig bewegen.

Volgens Britse wetenschappers kan de kans op darmkanker met maar liefst 25 procent worden verminderd wanneer er regelmatig wordt bewogen. Dit is berekend door gebruik te maken van 52 verschillende studies.

Regelmatig bewegen kan de kans op darmkanker met maar liefst 25 procent verminderen.

29

Groente en fruit.

Groente en fruit hebben een beschermende werking voor de dikke darm. Voldoende groente en fruit eten kan de kans op het krijgen van darmkanker verminderen. Hierbij wordt er van uitgegaan dat er elke dag tussen de 400 en 600 gram groente en fruit wordt gegeten. Wanneer er 220 gram of minder wordt gegeten is de kans dat er darmkanker wordt ontwikkeld aanzienlijk groter.

Vitamine D. Een hoog gehalte vitamine D werd vroeger gezien als het middel tegen kanker. Dit blijkt niet zo te zijn, al is er ĂŠĂŠn uitzondering.

Vitamine D lijkt volgens onderzoekers de dikke darm te beschermen en de kans op darmkanker te verminderen. Het is echter niet nodig om een extra hoge dosis vitamine D te slikken.

Vis. Iedere week een keer vis op het menu verkleint de kans op dikke darmkanker met 4 procent. Bij drie keer in de week vis op het menu is dat zelfs 12 procent, want de kans daalt met 4 procent per keer. Vooral de omega-3 vetzuren in vette vissen als zalm en makreel zijn goed voor uw lichaam.

Vegetarische leefstijl.

Bij mensen met een vegetarische leefstijl komt minder vaak darmkanker voor dan bij mensen die vlees eten. Het is echter in diverse onderzoeken niet aangetoond dat dit komt door de keuze van deze levensstijl.

30

Deze uitgave is een inititatief van de stichting Pixels tegen Darmkanker.

Vlees.

Het eten van vleeswaren als worst, ham en gehakt verhoogt de kans op darmkanker. Te veel rood vlees eten bevordert het krijgen van darmkanker met circa 35 procent. Volgens onderzoekers eet iemand veel rood vlees als hij of zij meer dan 150 gram per dag consumeert.

Koffie.

Het drinken van twee of meer kopjes koffie per dag halveert mogelijk bij vrouwen de kans op darmkanker. Hoe dit precies komt is nog onbekend. Bij mannen is tot op heden geen aantoonbaar verband gevonden tussen het gebruik van koffie en de kans op darmkanker.

Wekelijks een keer vis eten verkleint de kans op dikke darmkanker met 4 procent.

31

32

Deze uitgave is een inititatief van de stichting Pixels tegen Darmkanker.

Hoofdstuk 10

Het nationale darmkanker bevolkingsonderzoek vanaf 2013.

Vanaf welke leeftijd wordt u opgeroepen?

Het landelijke bevolkingsonderzoek darmkanker zal gefaseerd worden ingevoerd in 2013. De leeftijdsgroep waar de overheid mee zal starten is 65 en 75 jaar. Uiteindelijk is het de bedoeling dat iedereen vanaf 55 jaar wordt opgeroepen om met het bevolkings足 onderzoek mee te doen. U wordt elke twee jaar opgeroepen om deel te nemen aan het onderzoek. De overheid heeft ervoor gekozen om met de leeftijdsgroep 65 en 75 jaar te starten om iedereen de kans te geven om tenminste eenmaal te worden onderzocht.

Uiteindelijk zal iedereen vanaf 55 jaar worden opgeroepen voor het bevolkings足onderzoek.

33

Wanneer krijgt u een oproep om mee te doen?

In de onderstaande tabel van het Rijksinstituut voor Gezondheid en Milieu (RIVM) kunt u exact zien in welk jaar u een oproep ontvangt om mee te doen met het bevolkingsonderzoek tegen darmkanker.

2013

2014

2015

2016

75 75 75

1938 1939 1940 1941 1942 1943 1944 1945 1946 1947 1948 1949 1950 1951 1952 1953 1954 1955 1956 1957 1958 1959 1960 1961 1962 1963 1964 1965 1966 enz.

aantal uitnodigingen

34

1938

75

1939 1940 1941 71 69 67

69

65 65

1946 65

1947

1948

63

1949

19

67

1947 1948

1945

67

65

1949

63

1950 1951

63

1951

61

1952

19

61

1953 1954

59

1955 1957

19

338.000

762.000

1.195.000

Deze uitgave is een inititatief van de stichting Pixels tegen Darmkanker.

1.538.000

2017

2018

2019

2020

2021

75 75 73

75

1942

73

75

1943

71

1944

73

1945

69

946

1945 1946

1947 67

1950

61

958

63 61

1958

1959

61

1958

59

1959

57 55

1956

1957

59

57

1960

1954

1955

1956 1957

65

63 61

59

67

1952 1953

1954

1955 57

1950

65

63 61

1956

67

1952

1953

59

69

1951

65

63

1954

1948

1949

1950 1951

71

69 67

65

952

1947

1948

1949 63

73

1946

71

69

1948 65

73

71

69 67

75

1944

71

1960

59

1960

57

1961

55

1961

57

1962

55

1963

1962

1963

55

1964

1964 1965 1966

1.990.000

2.218.000

2.260.000

2.260.000

2.260.000

35

Slim en gemakkelijk om deel te nemen.

Darmkanker komt bij 1 op de 20 mensen voor (90 procent hiervan is 50 jaar of ouder). Dat betekent dat bij 19 op de 20 mensen geen darmkanker wordt geconstateerd. Is het dan wel verstandig om mee te doen? Ja, u moet altijd meedoen, want u zal maar die ene van de twintig zijn.

Het onderzoek kunt u volledig thuis doen in uw vertrouwde omgeving en is niet belastend. De zogeheten iFob (immunologische faeces occult bloedtest) zoekt in uw ontlasting onzichtbaar bloed op. Dit eventuele onzichtbare bloed kan duiden op poliepgroei in uw darmen, de iFob test is een eenvoudige test. Wanneer u ontlasting heeft vangt u dit op met bijvoorbeeld een spatel, toiletpapier of een fecotainer. Uw test bevat een klein spateltje dat u door de ontlasting haalt. Deze spatel stopt u terug in de testkoker. De dop gaat erop en u bent klaar! De test die u thuis ontvangt zal een handleiding bevatten hoe u deze stappen kunt uitvoeren.

Na het uitvoeren van de test kunt u de test terugsturen naar het laboratorium waar de test wordt afgelezen en uw resultaat bekend wordt. De test is dus snel, makkelijk en veilig te doen.

Het kost u slechts een paar minuten van uw tijd.

Op het moment dat u de resultaten krijgt kan het zijn dat er geen darmkanker aanwezig is. Echter verandert uw lichaam, daarom is het slim en verstandig om deze momentopname te laten maken.

Na twee jaar krijgt u weer een oproep om mee te doen met het onderzoek, voor een nieuwe momentopname. Deze oproep ontvangt u tot uw 75ste levensjaar.

36

Deze uitgave is een inititatief van de stichting Pixels tegen Darmkanker.

Doe ook mee als u geen klachten heeft.

Darmkanker ontwikkelt zich in stilte in uw lichaam. Op het moment dat u nog niks merkt en geen klachten heeft die wijzen op darmkanker kunnen er wel poliepen in uw darmen groeien.

Deze poliepen kunnen in zo’n tien jaar tijd uitgroeien tot darmkanker. Poliepen zijn zeer goed en relatief makkelijk te verwijderen.

Alertheid is zelfs bij geen klachten erg belangrijk. Hoe eerder ontdekt des te beter kan het behandeld worden!

Wat kan de uitslag zijn en wat zijn de gevolgen?

Darmkanker komt bij 1 op de 20 mensen voor. De uitslag van uw test zal dus in de meeste gevallen een uitslag geven waarbij geen afwijkingen zijn gevonden. Wanneer er wel onregelmatigheden worden gevonden zal uw eigen huisarts contact met u opnemen om de uitslag en vervolgstappen aan u toe te lichten. Bij een uitslag zonder onregelmatigheden blijft het wel verstandig om alert te blijven. Heeft u darmklachten die langer dan twee weken aanhouden, dan is het altijd raadzaam om naar uw huisarts te gaan.

Bij onregelmatigheden zal uw eigen huisarts contact met u opnemen.

37

Hoofdstuk 11

Darmkanker in beeld.

Darmkanker is goed te behandelen mits het op tijd ontdekt wordt. Meer informatie en voorlichting zal uiteindelijk zorgen voor minder darmkanker.

De feiten op een rij: 12.500 darmkanker gevallen per jaar Circa 4.800 sterfgevallen per jaar Meer dan 13 sterfgevallen per dag

De feiten van het bevolkingsonderzoek op een rij: Elke 2 jaar vanaf 2013 Voor de leeftijdscategorie tussen de 55 en 75 jaar Makkelijk en pijnloos onderzoek

Darmpoliep groei.

Groei van poliepen 0 tot 10 jaar

38

darmkanker

Deze uitgave is een inititatief van de stichting Pixels tegen Darmkanker.

1 op de 20 mensen krijgt te maken met darmkanker.

Erfelijke darmkanker.

80% niet-familiare darmkanker 20% familiare darmkanker

Alle poliepen kanker?

1000 poliepen

25 poliepen worden kanker 100 poliepen groter dan 1 cm

iFob test.

95% negatieve test - na 2 jaar opnieuw 5% positieve test - colonoscopie

Do’s en dont’s: Gezond lichaamsgewicht Voldoende lichaamsbeweging Gezond voedingspatroon

Roken (te veel) alcohol (te veel) overgewicht (te veel) rood vlees

39

1 op de 20 personen krijgt in zijn of haar leven met darmkanker te maken. Pixels tegen Darmkanker zet zich in voor een toename van de overlevingskansen van personen met darmkanker, een betere kwaliteit van het leven en uiteindelijk minder patiënten met darmkanker.

Meer voorlichting.

Pixels tegen Darmkanker geeft op beurzen en via haar website voorlichting rondom de ziekte darmkanker. Daarnaast geeft de stichting voorlichtingsbrochures uit en werkt zij nauw samen met diverse organisaties in Europa. De stichting stond aan de wieg van het Europese samenwerkingsverband, United Europe Against Colon Cancer. De stichting heeft een beneficiair partnerschap met het Nederlands Kanker Instituut – Antoni van Leeuwenhoek ziekenhuis.

Ondersteunen onderzoek.

De mogelijkheden tot een specifieke op de persoon toegesneden (na)behandeling zijn thans nog beperkt. Hierin willen wij met uw steun verandering brengen. Onze Stichting Pixels tegen Darmkanker stimuleert onderzoek naar een effectievere behandeling van darmkanker.

Kunnen we op uw steun rekenen?

Om voorlichting en onderzoek te kunnen financieren is het van groot belang dat er financiële middelen beschikbaar komen. Met deze middelen kan de stichting meer voorlichting gaan geven en onderzoek ondersteunen naar de ziekte darmkanker. Op deze manier werken we samen aan een betere toekomst met minder darmkankerpatiënten.

Een donatie doen? Vul dan bijgaande antwoordkaart in of bezoek www.pixelstegendarmkanker.nl of www.stopdarmkanker.nl

40

Deze uitgave is een inititatief van de stichting Pixels tegen Darmkanker.

41

Handtekening:

U machtigt om een bedrag af te schrijven totdat u zelf de machtiging schriftelijk intrekt. Het bedrag wordt op de laatste werkdag van de maand afgeschreven. Met het ondertekenen van de machtiging gaat u akkoord met de regels van het machtigen. (zie o.m. www.incassomachtigen.nl)

Naam: E-mailadres: Rekeningnummer: Datum:

eenmalig maandelijks per kwartaal jaarlijks

€ 10, € 25, € 50, anders, namelijk €

Ik machtig hierbij de Stichting Pixels tegen Darmkanker, gevestigd te Hoofddorp, Allegondahoeve 94 om het aangegeven bedrag tot wederopzegging van mijn rekening af te schrijven.

Ja, ik steun Pixels tegen Darmkanker!

Stichting Pixels tegen Darmkanker Allegondahoeve 94 2131 NC Hoofddorp

Voldoende frankeren

Deze uitgave is een inititatief van de stichting Pixels tegen Darmkanker.

42

Colofon.

Deze brochure is een initiatief van stichting Pixels tegen Darmkanker en is tot stand gekomen in samenwerking met United Europe Against Colon Cancer en Stop Darmkanker BelgiĂŤ.

Uitgever: stichting Pixels tegen Darmkanker – www.stopdarmkanker.nl Jaar van uitgave: 2012 Druk: eerste druk Vormgeving: Buro Brom - dustin@burobrom.nl Drukwerk: Drukkerij Groen - www.groen.nl

43

Deze brochure is een initiatief van stichting Pixels tegen Darmkanker en is tot stand gekomen in samenwerking met United Europe Against Colon Cancer en Stop Darmkanker BelgiĂŤ. De opmaak van deze uitgave is verzorgd door Buro Brom.