จดหมายข่าวพุทธิกา

æÿ ∑ ∏‘ ° “ ®¥À¡“¬¢ã“«

ปที่ ๘ ฉบับที่ ๓๓ ๏ เดือนมกราคม ๒๕๕๒

เพื่อการฟนฟูพระพุทธศาสนา

ชีวิตใหมหลังปใหม

artwork33¹ÔÇ.p65

1

1/1/45, 0:46

หนังสือเลมฉบับพกพา สมทบคาจัดพิมพ เพียงเลมละ ๑๐ บาท (ไมรวมคาจัดสง)

ติดตอที่ : เครือขายพุทธิกา ๙๐ ซ.อยูออมสิน ถ.จรัญสนิทวงศ ๔๐ แขวงบางยี่ขัน เขตบางพลัด กรุงเทพฯ ๑๐๗๐๐

โทรศัพท ๐-๒๘๘๖-๙๘๘๑,๐-๒๘๘๓-๐๕๙๒,๐-๘๖๓๐๐-๕๔๕๘ http://www.budnet.info E-mail : b_netmail@yahoo.com

artwork33¹ÔÇ.p65

2

1/1/45, 0:46

เปดเลม

ส

ําหรับคนไทยทั้งประเทศ ๒๕๕๑ เปนปที่ไมราบรื่นสดใสเลย ตั้งแตตนจนจบ ขึ้นปใหมไดแค ๒ วัน ประเทศไทยก็สูญเสีย พระผูเปนมิ่งขวัญของปวงชน สมเด็จพระเจาพี่นางเธอ เจาฟา กัลยาณิวัฒนา กรมหลวงนราธิวาสราชนครินทร หลังจากนั้นไมกี่เดือน ความขัดแยงทางการเมืองก็ปะทุขนึ้ มาใหม นําไปสูก ารชุมนุม เดินขบวน และ เผชิญหนากันระหวางคนในชาติ ไมเฉพาะทีก่ รุงเทพฯ แตลามไปตามหัวเมือง สําคัญทัว่ ประเทศ จนในทีส่ ดุ ก็เกิดการสูญเสียเลือดเนือ้ และชีวติ ยังไมนบั ความเสียหายเหลือคณานับอันเนือ่ งจากการยึดสนามบินสําคัญ ๒ แหง ทัง้ หมดนีเ้ กิดขึน้ ทามกลางวิกฤตเศรษฐกิจทีก่ าํ ลังกระจายไปทัว่ ทัง้ โลก และซัด กระหน่ําประเทศไทยหนักขึ้นเรื่อย ๆ อยางไรก็ตามมองในแงดีก็คือแมวาความขัดแยงจะรุนแรงเพียงใด เหตุการณนองเลือดหรือจลาจลกลางเมืองก็ไมไดเกิดขึน้ อยางทีห่ ลายคนวิตก การเมืองบนทองถนนลดความตึงเครียดลงไปกอนที่ปเกาจะผานพนไป ทําใหผคู นสามารถยิม้ ออกไดบา งในเทศกาลปใหม และชวยใหมเี วลาครุน คิด เพื่อเตรียมตัวเตรียมใจรับมือกับปญหาตาง ๆ ที่กําลังรุมเราเขามาในอีกไม นานนี้ ไมวาอนาคตจะนาวิตกเพียงใด พึงระลึกไวเสมอวามนุษยทุกคนมี ศั ก ยภาพที่ จ ะเผชิ ญ หน า กั บ วิ ก ฤตต า ง ๆ อุ ป สรรคทั้ ง ปวงนั้ น สามารถ พลัดพรากทรัพยสนิ บัน่ ทอนสุขภาพ และขัดขวางการงานของเราไดเสมอ แตมันไมสามารถยัดเยียดความทุกข หรือชวงชิงความสุขไปจากเราไดเลย พุทธิกา artwork33¹ÔÇ.p65

3

1/1/45, 0:46

๑

หากเราไมปลอยใจไปตามอํานาจของมัน สุขหรือทุกขนนั้ อยูท ใี่ จเปนสําคัญ สูญเสียเพียงใดก็ยงั สามารถสุขไดหากวางใจใหเปน เชนนึกถึงคนทีท่ กุ ขกวา เรา หรือนึกถึงวันคืนทีเ่ ราเคยทุกขกวานีแ้ ตกย็ งั ยิม้ หัวได ยิง่ เรารูจ กั ปลอยวาง ไมยดึ ติดถือมัน่ หรือหวงหาอาลัยในสิง่ ทีเ่ คยมี ไมตตี นไปกอนไขหรือวิตกกังวล ลวงหนา หากยอมรับความเปนจริงทีเ่ กิดขึน้ โดยไมปฏิเสธผลักไสหรือกนดา ชะตากรรม เมือ่ นัน้ ก็ไมมคี วามพลัดพรากสูญเสียใด ๆ ทําอะไรเราไดเลย การยอมรับความจริงไมไดหมายถึงการยอมจํานน แตหมายถึงการ ยอมรับวาความพลัดพรากสูญเสียไดเกิดขึน้ แลว ปวยการทีจ่ ะตีอกชกหัวหรือ เสียดายอาลัยสิง่ ตาง ๆ สิง่ ทีค่ วรทําก็คอื จะทําตนใหเปนสุขในปจจุบนั ใหได พรอมกับมองไปขางหนาเพื่อหาทางแกปญหาตาง ๆ ใหลุลวงไป ทั้งนี้โดย ตระหนักวาความสําเร็จจะเกิดขึ้นไดหรือไม ไมไดอยูที่ตัวเราเทานั้น หากขึ้น อยูกับเหตุปจจัยตาง ๆ อีกมากมาย ดังนั้นแมจะลมเหลว ก็ทําใจไดวา “มันเปนเชนนั้นเอง” การทําใจไดเชนนีม้ ใิ ชอะไรอืน่ หากคือสิง่ ประเสริฐหรือ “พร” ทีส่ าํ คัญ สําหรับปใหมนี้ ทีแ่ ลวมาเรามักขอพรจากคนโนนคนนี้ จะไมดกี วาหรือหาก เราหันมาสรางพรดวยตัวเอง นัน่ คือเอาธรรมมากํากับใจเพือ่ สามารถรับมือ กับปญหาตาง ๆ ได โดยไมหวัน่ ไหวไปกับความผันผวนปรวนแปรของโลก โลกจะวุน วายรอนรุม เพียงใด ใจก็ยงั สามารถสงบเย็นไดเสมอ ใจที่ สงบเย็นนี้แหละที่จะชวยใหสติกลับมาและปญญาเพิ่มพูนเพื่อนําพาชีวิตให พนวิกฤตและชวยโลกใหผาสุกได ขอใหผูอานพุทธิกาทุกทานมีกําลังใจในการสรางพรดังกลาวใหเกิดมี ขึ้นกับตนและแผไปยังผูคนรอบขางจนสามารถเปนสุขไดตลอดปใหมนี้

สาราณียกร

๒

พุทธิกา

artwork33¹ÔÇ.p65

4

1/1/45, 0:46

สารบัญ พุทธิกา ปที่ ๘ ฉบับที่ ๓๓ ๏ เดือน มกราคม ๒๕๕๒

เปดเลม................................................................................. ๑ ชีวิตใหมหลังปใหม...............................................................๔ ~

พระไพศาล วิสาโล

แงคดิ จากชีวติ และงานของมด. ............................................. ๗ ~

พระไพศาล วิสาโล

ขับเคลือ่ นชีวติ ดวยจิตวิวฒ ั น. .............................................๑๗ ~

พระไพศาล วิสาโล

สันติวธิ แี ละปศาจวิทยา.........................................................๒๑ ~ ชัยวัฒน

สถาอานันท

อัลบัม้ ชีวติ “โลกธรรม”. ......................................................๒๙ ปรอทวัดสังคม. ...................................................................๓๐

พุทธิกา artwork33¹ÔÇ.p65

5

1/1/45, 0:46

๓

™’«µ‘ „À¡ãÀ≈—ߪDŽÀ¡ã ~

æ√–‰æ»“≈ «‘ “‚≈

ค

วามสุ ข มิ ไ ด อ ยู ไ กลตั ว เลย หากมองเป น ก็ เ ห็ น สุ ข อยู ร อบตั ว ที่จริงความสุขมีอยูกับเราตลอดเวลาอยูแลวเปนแตเรามองไม เห็นเอง ไมตอ งดูอนื่ ไกล การทีเ่ ราไดกนิ อิม่ นอนอุน มีสขุ ภาพดี นับเปนความสุขของชีวิต แตเรามักไมตระหนักความจริงขอนี้จนกวาจะสูญ เสียสิง่ เหลานัน้ ไป ตอเมือ่ เราลมปวยจึงไดคดิ วาตอนทีไ่ มเจ็บไมปว ยนัน้ เปน สุขอยางยิ่งแลว เรามักเขาใจวาความสุขจะเกิดขึ้นไดตอเมื่อร่ํารวย มีคนรัก มีงานดี มีตาํ แหนงสูง ฯลฯ การมองเชนนัน้ คือการเอาความสุขฝากไวกบั อนาคต เรา ไมควรจะรอใหไดสงิ่ เหลานัน้ กอนถึงจะมีความสุข สิง่ สําคัญกวาก็คอื มีความ สุขอยูใ นปจจุบนั ถึงแมไมมสี งิ่ เหลานัน้ อยูต อนนีเ้ ราก็มคี วามสุขได เพราะ สุขที่แทนั้นมีอยูแลวในใจเรา หากวางใจเปนก็สามารถมีความสุขไดในทุกสถานการณ ไมวามี หรือจน ไดหรือเสีย พบหรือพราก อะไรเกิดขึน้ กับเราไมสาํ คัญเทากับวาเรา มองหรือรูส กึ กับมันอยางไร ถาเรามองวาอนิจจังเปนธรรมดาของชีวติ ไมวา อะไรจะเกิดขึ้นกับเราก็ทําใหเราเปนทุกขไมได แมสิ่งนั้นจะเปนความตายก็ ตาม ในทํานองเดียวกันถารูจักมองในแงบวก ความปวยก็กลายเปนคุณ เคราะหก็กลายเปนโชค กุญแจสูก ารบรรลุความสุขในปจจุบนั ก็คอื การรูจ กั ตนเอง ตราบใดที่ เรายังไมรจู กั ตนเอง เราก็จะเปนทุกขอยูร า่ํ ไป เพราะไดเทาไรก็ไมพอใจเสียที แมไมมีใครมาทําอะไรเราเลย เราก็ยังเปนทุกขอยูนั่นเอง ทั้งนี้เพราะในสวน

๔

พุทธิกา

artwork33¹ÔÇ.p65

6

1/1/45, 0:46

ลึกเราทะเลาะกับตัวเองอยูเกือบตลอดเวลา เมื่อใดที่เรารูจักตัวเองอยาง แจมชัด เราจะกลับมามีสนั ติกบั ตัวเอง แลวความสุขทีเ่ คยสูญเสียไปก็จะกลับ คืนสูชีวิตเรา นาเสียดายทีท่ กุ วันนีผ้ คู นมองขามความจริงขอนีไ้ ป กลับไปใหความ สําคัญกับสิง่ นอกตัว โดยเฉพาะสิง่ เสพสิง่ บริโภคและเทคโนโลยี ดวยความ เขาใจวาสิ่งเหลานั้นจะใหความสุขที่แทแกตนได แตเราลืมไปวาไมมีอะไรที่ ไดมาเปลา ๆ เราตองแลกอะไรบางอยางเสมอเพือ่ จะไดสงิ่ ทีป่ รารถนา อะไร บางอยางนัน้ อาจเปนเงินทอง ความเหนือ่ ยยาก หรือเวลา อยากไดความสงบ ก็ตอ งยอมเสียเวลาเดินทางไปทีส่ งัด อยากไดความสบายก็ตอ งยอมเสียเงินซือ้ อุปกรณอาํ นวยความสะดวก แมบางอยางจะไดฟรี แตยงิ่ มีมลู คามากเทาไร ก็ยงิ่ มีภาระตองดูแลรักษา บางอยางทีเ่ ราตองแลกไปนัน้ อาจมองเห็นไมชดั จนเวลาลวงเลยผานไปจึงคอยตระหนัก เชน อยากไดชวี ติ ทีส่ ะดวกสบายใน เมืองก็ตอ งสูญเสียชีวติ ทีส่ งบ เนิบชาและใกลชดิ กับธรรมชาติ รวมทัง้ ตองเจอ กับความไมปลอดภัยและมลภาวะนานาชนิด สิ่งเสพสิ่งบริโภคใหความสุขและรสชาติแกชีวิตก็จริง แตเราก็ตอง สูญเสียสิ่งตาง ๆ ไป มากมาย นอกจากเงินแลว เรายังตองเสียเวลาที่มีอยู ในโลกนีอ้ ยางจํากัดไปกับการแสวงหา ดูแลรักษา และใชมนั ยิง่ ซือ้ มาแพง ก็ยิ่งตองเสียเวลาในการใชมัน หาไมก็จะรูสึกวาไมคุม แตสิ่งที่ตามมาคือมี เวลาเหลื อ น อ ยลงสํ า หรั บ สิ่ ง ที่ มี คุ ณ ค า อื่ น ๆ เช น การออกกํ า ลั ง กาย การพักผอน การมีเวลาอยูก บั พอแมและลูก ๆ จนกระทัง่ เวลาทีจ่ ะอยูก บั ตัว เองก็แทบไมมี สภาพดังกลาวเกิดขึน้ แมกบั อุปกรณทนี่ า ทุน เวลาใหเรา เชน รถยนต ดังที่เห็นไดทั่วไปทุกวันนี้เราเสียเวลาไปกับรถยนตมากมายเพียงใด แคเวลาทีเ่ สียไปกับการหาเงินเพือ่ ผอนรถและซือ้ น้าํ มันมาใสรถก็มากโขแลว แตมอี กี สิง่ หนึง่ ทีเ่ ราสูญเสียไปโดยแทบไมรตู วั นัน่ ก็คอื อิสรภาพทางใจ ยิง่ พึง่ พาความสุขและสะดวกสบายจากสิง่ เสพมากเทาไร เราก็ยงิ่ ผูกติดและ ตกเปนทาสของมัน แทนทีม่ นั จะเปนของเรา เรากลับเปนของมัน คอยนึก เปนหวงมัน และยอมใหมันครองใจจนเปนภาระที่หนักอึ้ง แมมันเสียหรือ พุทธิกา artwork33¹ÔÇ.p65

7

1/1/45, 0:46

๕

หายไป ก็ยงั ปลอยวางไมได บางคนถึงกับยอมตายเพือ่ ปกปองรักษามัน ในยุคทีผ่ คู นเชิดชูเสรีภาพและเรียกรองอิสรภาพจากการครอบงําของ ผูอื่น เรากลับยอมสูญเสียอิสรภาพทางจิตใจใหแกสิ่งเสพและเทคโนโลยี จนแทบอยูไ มไดหากขาดมัน ผูค นเปนอันมากเอาความสุขและความมัน่ คง ของตัวตนไปผูกติดกับมัน เพราะเชื่อวามันจะทําใหเปนสุขและตัวตนมั่นคง ได แตชวี ติ กลับยิง่ ขาดความสุขและตัวตนรูส กึ ไรความมัน่ คงมากขึน้ จะวา ไปแลวลึกไปกวาการตกเปนทาสของสิ่งเสพและเทคโนโลยี ก็คือการตกเปน ทาสของความยึดติดในตัวตนนัน่ เอง เปนเพราะความยึดติดถือมัน่ ในตัวตน มนุ ษ ย เ ราจึ ง พยายามแสวงหาและครอบครองสรรพสิ่ ง ทั้ ง รู ป ธรรมและ นามธรรม ดวยความปรารถนาและยึดมัน่ สําคัญหมายวามันเปนเราและของเรา อิสรภาพของชีวติ ทีแ่ ทจริงนัน้ มิไดอยูท กี่ ารไมมอี ะไรเลย หากเกิดขึน้ ไดเมื่อจิตใจไมพึ่งพาและยึดติดความสุขจากสิ่งเสพและเทคโนโลยีทั้งปวง เพราะรูว า มันไมจรี งั ยัง่ ยืน ตองแลกกับภาระซึง่ ทําใหเปนทุกข และไมสามารถ เปนที่พึ่งพาไดอยางแทจริง อิสรภาพของชีวิตเกิดขึ้นเมื่อเราสามารถเขาถึง ความสุขอันประณีตจากภายในจนแลเห็นวาความสุขจากวัตถุสิ่งเสพนั้นทั้ง หยาบและเขมขนระคนดวยทุกข ยิง่ สามารถประจักษถงึ สัจธรรมจากการเพง พิ นิ จ ภายในจนแลเห็ น ว า ความยึ ด ติ ด ถื อ มั่ น ในตั ว ตนเป น รากเหง า แห ง พันธนาการและความทุกขทั้งปวง การเปนอิสระจากความยึดติดถือมั่นใน ตัวตนจึงจะเกิดขึน้ ได และนัน่ คือการบรรลุถงึ ชีวติ อิสระอยางสมบูรณ ปใหมนหี้ ากจะหวังสิง่ ใหม ก็อยาหวังเพียงไดสมบัตชิ นิ้ ใหม หากควร มองใหไกลไปถึงชีวติ ใหม ซึง่ จะเกิดขึน้ ไดกด็ ว ยใจทีใ่ หม ใหมในการมองโลก และใหมในการมองตน จนเห็นวาไมมีอะไรที่ประเสริฐยิ่งกวาการมีชีวิตที่ อิสระจากความยึดติดถือมั่นในตัวตน ขอใหทุกทานกาวหนาบนวิถีแหงชีวิตอิสระในทุกขณะของลม หายใจตลอดปใหมนี้ ทีม่ า โพสตทเู ดยรายวัน วันที่ ๔ ธันวาคม ๒๕๕๑

๖

พุทธิกา

artwork33¹ÔÇ.p65

8

1/1/45, 0:46

·ß㧥‘ ®“°™’«µ‘ ·≈–ß“π¢Õß¡¥Ò ~

æ√–‰æ»“≈ «‘ “‚≈

ขอกราบอาราธนาพระอาจารยไพศาลใหขอ คิดทีเ่ ปนประโยชน ในทางธรรมจาก เรือ่ งราวในการดําเนินชีวติ และการทํางาน ในโอกาส การจากไปของมด (วนิดา ตันติวทิ ยาพิทกั ษ) พระไพศาล วิสาโล ขอเจริญพร ญาติโยมสาธุชนทุกทาน ปกติเวลาเรามางานศพก็เพื่อ ระลึกถึง และทําบุญอุทศิ ใหแกผทู จี่ ากไป แตในกรณีของมด (วนิดา) อาตมา คิดวานาเปนโอกาสทีเ่ ราจะไดมาเรียนรูห รือไดแงคดิ จากชีวติ และการทํางาน ของเธอดวย เพราะวาชีวิตและการทํางานของเธอถือไดวาประกอบไปดวย ธรรมะ ซึ่งนาจะเปนประโยชนตอเราทุกคน ชีวิตและงานของมดนาจะเปนประโยชนตอเราทุกคนก็เพราะวาเปน ชีวิตและงานที่ประกอบไปดวยธรรมะ เรียกไดวาเปนชีวิตของธรรมิกชนก็วา ได ธรรมิกชนในที่นี้ไมไดหมายถึงผูปฏิบัติธรรมที่ชอบเขาวัดหรือเครงครัด ในศีลวัตรเทานั้น ในทัศนะของอาตมา องคคุณของธรรมิกชนมีอยางนอย ๓ ประการ ประการแรก คือการเปนผูเ สียสละเพือ่ สวนรวม ตรงนีม้ ดเปนแบบ อยางใหเห็นอยางชัดเจน โดยเฉพาะการทํางานโดยมุงประโยชนตอประเทศ ชาติและประชาชนเปนที่ตั้ง ประการที่ ส อง คือการไมเห็นแกประโยชนสวนตัว ไมวาจะเปน พุทธิกา artwork33¹ÔÇ.p65

9

1/1/45, 0:46

๗

ทรัพยสนิ เงินทองหรือชือ่ เสียง โดยปกติแลวคนทีท่ าํ งานเพือ่ สวนรวมมักจะอด คาดหวังไมไดวา ตนเองควรไดรบั การยกยอง มีชอื่ เสียง หรือมียศ มีตาํ แหนง ถึงแมวาใหม ๆ อาจจะไมไดคิด แตวาพอทําไปนาน ๆ ก็เริ่มหวังประโยชน สวนตัว หรืออาศัยงานที่ตัวเองทําเปนบันไดไตเตาในการแสวงหาประโยชน สวนตัว แตกรณีของมดเราคงทราบดีวา เธอนึกถึงประโยชนสว นตัวนอยมาก ประการที่สาม คือความไมหวั่นไหวตอความลมเหลว และไมหวั่น ไหวตอคําตําหนิติเตียนหรือคําใสรายปายสี ซึ่งเปนสิ่งที่มดประสบมาโดย ตลอด ทั้งนี้เพราะงานที่มดทําเปนงานที่มุงประโยชนของคนยากจนเปน สําคัญ การทําเพือ่ สวนรวม ในบางเรือ่ งบางประเด็นหากทําแลวอาจจะไดรบั การยกยองสรรเสริญ เชน การสงเสริมศีลธรรม การปลูกปา สรางสิง่ แวดลอม ใหดขี นึ้ ใครทําประเด็นเหลานีก้ จ็ ะไดรบั คําชืน่ ชม ไดรบั การยอมรับ แตใน เมืองไทยคนทีเ่ สียสละเพือ่ คนยากคนจน ถาไมใชการเอาเงินไปแจก เอาของ มาใหแบบสังคมสงเคราะห แตเปนการพยายามเปลี่ยนแปลงโครงสรางของ สังคมทีท่ าํ ใหคนยากคนจนลืมตาอาปาก นอกจากจะประสบความสําเร็จได ยากแลว ยังเสีย่ งตอการถูกวิพากษวจิ ารณ ใสรา ยปายสีตา ง ๆ นานา เพราะ วาในเมืองไทยปจจุบันนับวันผูคนมีทัศนคติที่รังเกียจคนยากคนจนมากขึ้น ทุกที และมักระแวงวาใครทีท่ าํ เพือ่ คนยากคนจน จะตองมีเบือ้ งหนาเบือ้ งหลัง มดเปนคนทีป่ ระสบกับความลมเหลวมาตลอดก็วา ได ไมวา จะตอสู เรียกรองเรือ่ งอะไร ผลสําเร็จเกิดขึน้ ไดชา มาก หรือไมเห็นเลยในหลาย ๆ กรณี นอกจากนัน้ เธอยังตกเปนขีป้ าก ถูกวิพากษวจิ ารณตามสือ่ มวลชน ถูกเขาใจ ผิดตาง ๆ นานา คนจํานวนไมนอยเห็นวามดเปนคนหัวรุนแรง กาวราว แตใครที่ไดพบปะ ก็จะเห็นวามดที่ปรากฏตามสื่อมวลชนกับมดตัวจริงนั้น แทบจะตรงขามกัน อาตมาเคยชวนมดไปพูดใหกบั ตํารวจตชด.ในโครงการ อบรมสันติวิธี ในชวงตน ๆ ของรัฐบาลทักษิณ ตชด.มีนโยบายดําเนินการ กับผูช มุ นุมอยางสันติ เราก็จดั โครงการนีข้ นึ้ มาโดยบางชวงไดพาตํารวจทีร่ ว ม โครงการนี้ เ ข า ไปคุ ย กั บ ผู นํ า และชาวบ า นสมั ช ชาคนจนที่ ป ระท ว งหน า ทําเนียบ รวมทัง้ เชิญผูน าํ สมัชชาคนจนไปคุยกับเจาหนาทีด่ ว ย กอนทีจ่ ะพบ

๘

พุทธิกา

artwork33¹ÔÇ.p65

10

1/1/45, 0:46

ตัวจริง ตํารวจหลายคนมองมดในแงลบมาก แตพอไดเจอมด เขาก็เปลี่ยน ความคิด เพราะมดตัวจริงไมไดเปนอยางทีส่ อื่ บางฉบับวาดภาพเอาไว สรุปก็คอื มดเปนคนทีน่ อกจากจะอุทศิ ตัวเพือ่ ประโยชนสว นรวม โดย ไมเห็นแกประโยชนสวนตนแลว เธอยังไมหวั่นไหวตอความลมเหลว และ ไมหวัน่ ไหวตอคําวิพากษวจิ ารณ หรือคําตําหนิตเิ ตียน คนทีม่ คี ณ ุ สมบัตทิ งั้ ๓ ประการหาไดยากมาก แมแตในหมูค นทีเ่ รียกตัววา เปนชาวพุทธ หรือคน ธัมมะธัมโม มีไมมากนักที่มีคุณสมบัติทั้ง ๓ ประการ แตมดมีหมดทั้ง ๓ ประการ นีเ้ ปนสิง่ ทีเ่ รานาจะศึกษาจากเธอ โดยเฉพาะคนทีท่ าํ งานเพือ่ สังคม จะตองศึกษาจากมดใหมาก ๆ เพราะถาหากขาดคุณสมบัติ ๒ ประการหลัง แลว ก็จะทํางานอยางมีความทุกข ทํางานดวยความคับของเจ็บช้ําน้ําใจ แตใครทีร่ จู กั มดจะรูด วี า มดไมมอี ารมณความรูส กึ ในทํานองนัน้ เลย เธอกลับ เปนคนทีอ่ ารมณดี สุภาพออนนอมถอมตน นีค้ อื สิง่ หนึง่ ทีพ่ วกเรานาจะเรียน รูจากเธอ และทีอ่ าจารยสลุ กั ษณ ศิวรักษ ไดกลาวรําลึกถึงมดวา เปนผูม คี วาม เสียสละ เห็นแกประโยชนสว นรวมมากอนตน ไมยอ ทอทีจ่ ะชวยเหลือคนอืน่ ชวยเหลือคนจน ทําใหเราตระหนักวาธรรมะยอมชนะอธรรม ตรงนีส้ าํ คัญมาก เพราะวาถาเรามีศรัทธาในความดีงามแลว ก็จะมีกาํ ลังใจทีจ่ ะสูต อ ไป แมวา จะประสบอุปสรรคหรือถูกโจมตีวาราย หรือแมจะตองประสบกับความลม เหลวก็ตาม อาตมาคิดวามดมีตรงนี้มากคือศรัทธาในสิ่งที่ถูกตอง ที่สําคัญ ถาเรามีศรัทธาในความดีงามแลว ก็จะมีกาํ ลังใจทีจ่ ะสูต อ ไป แมวา จะประสบ อุปสรรคหรือถูกโจมตีวาราย หรือแมจะตองประสบกับความลมเหลวก็ตาม อาตมาคิดวามดมีตรงนีม้ ากคือศรัทธาในสิง่ ทีถ่ กู ตอง คนจํานวนไมนอ ยแม จะศรัทธาในสิ่งที่ถูกตอง แตมักลังเลที่จะทําสิ่งที่ถูกตอง ถาไมแนใจวาทํา แลวจะประสบชัยชนะ คนจํานวนไมนอยรูวาสิ่งนี้ถูกตอง แตก็ไมทํา เพราะ กลัววาทําแลวจะแพ แตวามดไมเปนอยางนั้น สําหรับมด แพหรือชนะไม สําคัญเทากับวามันเปนสิ่งที่ถูกตองหรือเปลา การทีค่ นเราจะสามารถยืนหยัดมัน่ คงในสิง่ ทีถ่ กู ตอง ทัง้ ๆ ทีร่ วู า อาจ พุทธิกา artwork33¹ÔÇ.p65

11

1/1/45, 0:46

๙

จะตองแพ เขาจะตองมีศรัทธาในความดีงาม ศรัทธาในธรรมะ ศรัทธาเหลา นีแ้ หละจะทําใหเราสามารถทํางานไดอยางตอเนือ่ ง มดเปนคนทีม่ ศี รัทธาใน สิง่ ทีถ่ กู ตอง จึงยืนหยัดมาโดยตลอด เทาทีอ่ าตมาจําไดเธอทํางานเพือ่ สังคม ตั้งแตยังเปนนักเรียนมัธยมที่มหาพฤฒารามดวยซ้ํา ตอนนั้นอาตมาอยู อัสสัมชัญ รุน หลังเธอปหนึง่ รูจ กั กับนองของเธอหลายคน แตมารูจ กั เธอเมือ่ เขามหาวิทยาลัยแลว แมวาเราจะเดินกันคนละสาย เพราะตอนนั้นอาตมา อยูชมรมพุทธฯ สวนมดเธออยูพรรคพลังธรรม แตวาสิ่งหนึ่งที่มดไดแสดง มาตลอดก็คอื ความมัน่ คงในวิถที างแหงความถูกตอง เปนเวลามากกวา ๓๐ ปแลว นีเ้ ปนสิง่ ทีพ่ วกเราควรเรียนรูจ ากเธอ เพราะทุกวันนีค้ นจํานวนไมนอ ย หวัน่ ไหวมาก ไมใชหวัน่ ไหววาสิง่ ทีต่ วั เองทํานัน้ ถูกตองหรือเปลา แตหวัน่ ไหวเพราะกลัวจะเปนฝายแพ ถาเราศรัทธาในสิง่ ทีถ่ กู ตอง เราตองไมกลัว แม จะแพกต็ อ งทํา ถาหากมัน่ ใจวาสิง่ นัน้ เปนความถูกตอง ทีนบี้ างคนอาจถาม วาถารูวาแพแลว จะทําไปทําไม ที่จริงถาหากเราไมยึดติดในตัวตนเราจะรู เลยวาความพายแพไมใชเรือ่ งสําคัญ มนุษยเรามักจะหวัน่ ไหวตอความพาย แพ เพราะวาเราตองการไดชื่อวาเปนผูชนะ ซึ่งเปนเรื่องของการสนองตัวตน โดยแท ตัวตนหรืออัตตามันไมยอมเปนฝายแพ มันตองการเปนผูช นะ เพราะ ฉะนั้นแมจะตองทําสิ่งที่เปนอธรรม แตถาแนใจวาชนะมันก็จะทํา ถาหาก เราตองการทํางานเพือ่ สังคม ตองการตอสูเ พือ่ ความดีงาม เราจําเปนตองรูเ ทา ทันอัตตา เพราะถาเราไมรเู ทาทันมัน มันจะหลอกลอใหเราทําอะไรก็ไดเพือ่ อยูฝายชนะแมจะเปนสิ่งที่ไมถูกตองก็ตาม ชนะหมายถึงรวย ชนะหมายถึงมีชื่อเสียง ชนะหมายถึงมีหนามีตา ในสังคม ชนะหมายถึงมีอาํ นาจ ชนะหมายถึงไดรบั เลือกตัง้ เปน ส.ส. เปน รั ฐ มนตรี ทั้ ง หมดนี้ คื อ สิ่ ง ที่ อั ต ตาต อ งการ มั น ทํ า ให ตั ว ตนพองโตขึ้ น ในระหวางทํางานเพื่อสังคม ถาเราไมพยายามตรวจตราหรือรูเทาทันอัตตา เราก็จะเผลอพลัดเขาไปบนเสนทางแหงความไมถูกตอง เพียงเพราะวาเสน ทางนั้นพาเราไปสูชัยชนะ

๑๐

พุทธิกา

artwork33¹ÔÇ.p65

12

1/1/45, 0:46

มีคําถามวาถาไมชนะแลวเราจะอยูอยางไร อาตมาคิดวานอกจาก ความถูกตองแลว คนเราตองการความสุข ความสุขสามารถหลอเลีย้ งใหเรา ยืนหยัดมัน่ คงบนเสนทางแหงความถูกตองได อยางทีบ่ อกแลววาศรัทธาใน ธรรมะทําใหเรามัน่ คงในความถูกตองดีงาม แตนอกจากศรัทธาในธรรมะแลว คนเรายังมัน่ คงในความถูกตองไดเพราะจิตใจไดสมั ผัสกับความสุข เปนความ สุขที่ไมไดมาจากภายนอก เชน ทรัพยสินเงินทอง หรือชื่อเสียงเกียรติยศ ไมไดมาจากอํานาจหรือความสําเร็จ แตเปนความสุขทีม่ าจากภายใน เพราะ วาไดทาํ สิง่ ทีด่ งี าม รวมทัง้ เปนสุขเพราะตัวตนเบาบาง จนกระทัง่ ไมหวัน่ ไหว ตอชือ่ เสียงเกียรติยศ ไมหวัน่ ไหวตอลาภ ยศ สรรเสริญ ตราบใดทีย่ งั มีตวั ตน ใหญโต เรายอมอดไมไดที่จะพลัดเขาไปในวงจรแหงอํานาจ ในลาภ ยศ สรรเสริญ ทําใหความสําเร็จเปนสิ่งหอมหวาน เพราะถาสําเร็จ ลาภ ยศ สรรเสริญ และอํานาจ ก็จะตามมา ทุกวันนี้คนเราหาความสุขจากภายในไดยาก แตวามดเปนคนหนึ่งที่ สามารถหาความสุขทามกลางการทํางาน จากการมีชวี ติ ทีเ่ รียบงาย นีอ่ าจ เปนผลจากการทีเ่ ธอเปดใจเขาไปเรียนรูจ ากชาวบาน คือนอกจากไปทํางาน เพือ่ ชวยเหลือชาวบานแลว เธอยังซึมซับรับเอาภูมปิ ญ  ญาหรือคุณธรรมของ ชาวบาน จนสามารถมีความสุขกับชีวติ ทีเ่ รียบงาย มีอารมณขนั สามารถ หัวเราะเยาะตัวเองได สามารถยิม้ ไดแมวา จะประสบกับความลมเหลว แม ม ดจะเป น คนที่ ไ ม ไ ด มี ค วามสามารถในการบํ า เพ็ ญ ทางจิ ต จนพบกับความสุขอันลึกซึ้งจากสมาธิภาวนาแตเธอก็เปนตัวอยางของคนที่ หาความสุขไดทา มกลางการทํางาน ซึง่ เต็มไปดวยความรอนแรง เต็มไปดวย ความขัดแยง สิง่ หนึง่ ทีอ่ าตมาคิดวาเธอประสบความสําเร็จ คือเมือ่ เธอเผชิญ กับปรปกษหรือคูก รณี เชน เจาหนาทีร่ ฐั หรือนักการเมือง เธอซึมซับรับเอา ความไมดขี องปรปกษมานอยมาก คนเราเวลาสูก บั ยักษมาร อดไมไดทจี่ ะ ซึ ม ซั บ รั บ เอาความเป น ยั ก ษ เ ป น มารมาไว ใ นตั ว เอง เหมื อ นกั บ ตํ า รวจ ทีม่ หี นาทีไ่ ลลา ปราบโจร เสร็จแลวก็กลายเปนโจรเสียเอง เชน รีดไถชาวบาน วิสามัญฆาตกรรมคนบริสทุ ธิ์ หลายคนทีต่ อ สูก บั เผด็จการ เสร็จแลวก็ซมึ ซับ พุทธิกา artwork33¹ÔÇ.p65

13

1/1/45, 0:46

๑๑

รับเอาความเปนเผด็จการไวในตัวโดยไมรูตัว กลายเปนเผด็จการในองคกร ของตน ทนไมไดกบั ความเห็นตาง จนถึงกับกําราบหรือเลนงานคนทีข่ ดั แยง กับตนในองคกร ผูน าํ ขบวนการตอสูเ พือ่ เอกราชหรือประชาธิปไตยในหลาย ประเทศมักจะเปนเชนนี้ คือเมือ่ ขับไลขบั ผูย ดึ ครองหรือเผด็จการออกไปได พอไดเปนผูป กครอง ก็กลายเปนเผด็จการเสียเอง เวลาตอสูก บั ยักษมาร กับดักสําคัญก็คอื เราอดไมไดทจี่ ะซึมซับรับเอา ความชั่วรายของคนเหลานั้นมาโดยไมรูตัว มดแมจะไมประสบความสําเร็จ ในหลายเรื่อง แตอยางนอยเธอก็ประสบความสําเร็จในการรักษาคุณงาม ความดีของตัวเอาไว ไมซมึ ซับรับเอาความเปนยักษมารของคูก รณีมาไวในตัว ทัง้ ๆ ทีค่ นเหลานัน้ มีความไมซอื่ กลโกงสารพัด ชอบใชอาํ นาจ ใจแคบ แบง ฝกแบงฝาย มดเปนคนกลุม นอยทีไ่ มพลัดตกไปในกับดักนี้ ตรงกันขามกับ คนจํานวนมากทีซ่ มึ ซับรับเอานิสยั ไมดขี องปรปกษมาไวกบั ตัว จนกลายเปน ยักษเปนมารในแวดวงของตนโดยไมรูตัว ตรงนีอ้ าตมาคิดวาคนทีท่ าํ งานเพือ่ สังคมจะตองมีสติ รูเ ทาทันตนเอง ออนนอมถอมตน โดยเรียนรูจ ากความสําเร็จของมด ในแงนกี้ ารทีเ่ ธอไมได มีอํานาจวาสนาหรือสถานภาพอันสูงสงอยางหลายคนที่เคยเปนผูนําขบวน การนักศึกษาหรือขบวนการประชาชน สวนหนึง่ ก็เพราะวาเธอรูเ ทาทันตัวเอง หัวเราะเยาะกิเลสของตัวเองได จึงยังเปนมดคนเดิม ทีย่ มิ้ งาย และยืนหยัด ตอสูโ ดยไมยอมแพงา ย ๆ มดเคยใหสมั ภาษณในนิตยสารสารคดีวา เธอเปน คนธรรมดา แตสงิ่ หนึง่ ทีเ่ ธอมีคอื ไมยอมจํานนงาย ๆ แมจะแพแตกไ็ มหวัน่ ไหวตอความพายแพ เพราะความพายแพไมใชเปนสาระสําคัญของชีวติ มาก เทากับความถูกตอง โดยอาศัยความสุขภายในและจากการมีกัลยาณมิตร โดยเฉพาะคนยากไรเปนเครือ่ งหลอเลีย้ ง อาตมาคิดวามดมีปญญาที่จะหยั่งเห็นวาในที่สุดธรรมะยอมชนะ อธรรม แมวาเธออาจจะไมทันไดเห็นชัยชนะดังกลาวในชวงชีวิตของเธอ แตสายตาที่ยาวไกลโดยตระหนักถึงมิติทางประวัติศาสตร ยอมทําใหเธอมี ความมั่นใจเชนนั้น ความมั่นใจในธรรมะยังทําใหเธอพยายามขัดเกลาตน

๑๒

พุทธิกา

artwork33¹ÔÇ.p65

14

1/1/45, 0:46

เอง โดยอาศัยการทํางานเปนเครือ่ งลดละตัวตน ตรงนีเ้ ปนสิง่ ทีเ่ ราควรจะเรียน รูจ ากเธอ เพราะถาเราลดละความยึดมัน่ ในตัวตนไมได เราจะเปนทุกขเมือ่ ไมไดรับการยอมรับจากสังคม เราจะเปนทุกขเมื่อไมมีรถคันใหม ไมมีบาน หลังใหญ ไมมสี งิ่ อํานวยความสะดวกสบายอยางทีค่ นอืน่ มี อาตมาคิดวานี่ เปนเคล็ดลับก็วา ไดทที่ าํ ใหมดทํางานเพือ่ คนยากไรไดตลอดชีวติ โดยคงความ เปนคนธรรมดาเอาไวได พระอาจารยไพศาลไดทาํ โครงการเผชิญความตายอยางสงบเพือ่ ชวย ใหคนยอมรับความตายได นอกจากนัน้ ยังไดพบมดในชวงทาย ๆ ของชีวติ อยากจะถามวาเราสามารถที่จะเรียนรูจากความตายของมดไดอยางไรบาง อาตมาคิดวาคนทีไ่ ดพบปะกับมดในชวงทาย ๆ ของชีวติ รวมทัง้ ชวง ๒-๓ วันสุดทายของเธอ คงเห็นดวยกับอาจารยสุลักษณวามดจากไปอยาง สงบ เปนการจากไปอยางสงบเพราะยอมรับความตาย อาจจะยิม้ รับความ ตายดวยซ้ํา ในสายตาของคนทั่วไปการที่เธอตองเสียชีวิตเพราะโรคมะเร็ง กอนวัยอันควรเปนความพายแพอกี ครัง้ หนึง่ ของเธอ เพราะแมเธอพยายาม ตอสูกับโรคนี้แตก็ไมสามารถยื้อชีวิตใหยืนยาวตอไปได เปนความลมเหลว ครัง้ สุดทายของเธอ ซึง่ พวกเราคงไมอยากเผชิญ แตในความเห็นอาตมาการ ที่มดยอมรับความตายอยางสงบ และเขาถึงวาระสุดทายของชีวิตอยางสงบ มั น หมายถึ ง ชั ย ชนะ เป น ชั ย ชนะเหนื อ ความหวาดกลั ว ต อ ความตาย จะเรียกวามีชยั ชนะเหนือความตายก็ได การมีชยั ชนะเหนือความตายไมได แปลวาไมตายหรือเปนอมตะ แตหมายถึงการรักษาใจใหเปนปกติ จนความ ตายไมอาจทําใหจิตใจหวั่นไหว หรือเปนทุกขทุรนทุราย ผูที่มีจิตใจมั่นคง เปนปกติ ไมหวัน่ ไหวตอความตาย พุทธศาสนาเรียกวาผูน นั้ อยูเ หนือความ ตาย อีกนัยหนึง่ คือเอาชนะความตายได เปนไปไดไหมวาการทีม่ ดเผชิญกับความตายไดอยางสงบ เปนเพราะ นอกจากเธอจะฝกฝนปฏิบัติธรรมโดยเฉพาะในชวงทาย ๆ แลว เธอยังได อาศัยการทํางานอันยาวนานเพือ่ ชาวบาน มาเปนเครือ่ งฝกฝนขัดเกลาจิตใจ ของตัวเอง โดยเฉพาะการลดละอัตตาใหเบาบาง ทําใหไมหวัน่ ไหวตอความ พุทธิกา artwork33¹ÔÇ.p65

15

1/1/45, 0:46

๑๓

ตาย คนเรายิง่ ยึดติดในตัวตน หรือปลอยใหตวั ตนพองโตมากเทาไร เรายิง่ กลัวความตาย เพราะความตายทําใหเราพลัดพรากจากสิ่งที่เรารัก ไดแก ทรัพยสินเงินทอง ชื่อเสียง เกียรติยศ และอํานาจวาสนาทั้งปวง รวมทั้ง พลัดพรากจากตัวตนอันเปนที่รักดวย ตรงนีน้ า จะเปนบทเรียนหรืออนุสติสาํ หรับคนทีป่ ระสบความสําเร็จมา ตลอด เพราะไม่วา่ ประสบความสำเร็จมามากแค่ไหน ในทีส่ ดุ เราก็ตอ้ งตาย สําหรับคนทีป่ ระสบชัยชนะมาตลอดความตายคือ ความพายแพ ใครก็ตาม ที่เลือกอยูฝายชนะมาตลอด ไมเตรียมใจที่จะเรียนรูจากความพายแพ หรือ ความลมเหลวเลย ในทีส่ ดุ ก็จะตองเจอกับความพายแพทสี่ าํ คัญทีส่ ดุ นัน่ คือ พายแพตอ ความตาย เพราะเปนจิตใจทีเ่ ต็มไปดวยอหังการ เต็มไปดวยการ ยึดติด ไมเรียนรูจ ากการสละ การปลอยวาง หรือเรียนรูจ ากความไมสมหวัง ความผิดหวัง มองในแงของธรรมะถึงแมวาการตอสูเพื่อคนยากจนของมดอาจจะ ไมประสบความสําเร็จทีเ่ ห็นเปนรูปธรรมไดมากนัก แตประสบการณเหลานัน้ ก็ทําใหเธอยอมรับไดวาชีวิตนั้นมักไมเปนไปดังใจหวัง ยอมรับวาความลม เหลวและการประสบกับสิ่งไมเปนที่รักเปนธรรมดาของมนุษย ทําใหเธอ สามารถปลอยวางสิง่ ตาง ๆ ไดมากขึน้ เรือ่ ย ๆ การทําใจอยางนีท้ ลี ะนอย ทีละ นอยชวยใหเธอสามารถยอมรับความตายไดและจากไปอยางสงบในที่สุด ตรงนีน้ า จะเปนคําถามวาเราจะทําอยางมดไดไหม ไมใชเพียงแควา สามารถ ทํางานเพือ่ ใหสงั คมไดอยางตอเนือ่ ง แตถงึ ทีส่ ดุ แลวเมือ่ ความตายเพรียกหา ก็สามารถยอมรับได สิ่งหนึ่งที่อาตมาคิดวามดทําใจไดคือความพรอมที่จะปลอยวาง แม เธอจะหวงประชาชน เปนหวงคนยากคนจน แตเธอก็รูดีวาเมื่อวาระสุดทาย มาถึงก็ตอ งพรอมทีจ่ ะไป เธอพรอมทีจ่ ะปลอยวางหลายสิง่ หลายอยางทีผ่ กู พัน เพราะรูว า จะตองเดินทางไกลอีกครัง้ หนึง่ ไมมนี กั เดินทางไกลคนไหนทีอ่ ยาก แบกของหนักหรือสัมภาระติดตัวไปเยอะ ๆ มีแตจะตองปลอยไปทีละอยาง ทีละอยาง เพือ่ จะไดไปสบาย เหมือนยิง่ นกทีม่ แี คปก สองขางก็สามารถบิน

๑๔

พุทธิกา

artwork33¹ÔÇ.p65

16

1/1/45, 0:46

ไปไดอยางอิสระเสรี แมขา งหนาจะเปนปรโลกหรือโลกหนาก็ตาม การทีค่ น เราสามารถเผชิญความตายอยางสงบ จนกระทัง่ มีชยั ชนะเหนือความตายได ตองเรียนรูศ ลิ ปะแหงการปลอยวาง แตคนเราถูกฝกมาใหยดึ ติดตลอดเวลา ไมวา ทรัพยสนิ เงินทอง ชือ่ เสียง เกียรติยศ ความสําเร็จ ชัยชนะ แตไมวา จะ เกงแคไหน ไมมใี ครทีช่ นะไปไดตลอด สักวันหนึง่ เราก็ตอ งพายแพตอ โรคภัย ไขเจ็บ ตองพายแพตอ ความแก และตองพายแพตอ ความตายในทีส่ ดุ ตราบ ใดทีเ่ ราไมรจู กั ความเจ็บ ความแก และความตายอยางดีพอ แตถา เรารูจ กั ความเจ็บ ความแก ความตาย แลวสามารถใชความเจ็บ ความแก และความตายใหเกิดประโยชนในทางปญญาได เราจะประสบชัย ชนะ อยูเหนือความเจ็บ ความแก ความตายได อาตมาคิดวามดไดเรียนรู ในเรือ่ งนีม้ าพอสมควร ถาหากมดมีญาณวิถใี ด ๆ ทีจ่ ะรับรูไ ด เธอคงรูส กึ พอ ใจที่ไดผานประตูแหงความตายมาไดดวยดี สิ่งเหลานี้ไมไดเกิดจากความ บังเอิญ แตเกิดจากชีวิตที่หลอหลอมจากการทํางาน จากการฝกฝนจิตใจ จากการลดละอัตตา และเรียนรูจ ากกัลยาณมิตรในการปลอยวางทีละนอย ทีละนอย จนกระทั่งไมอาลัยในชีวิต พวกเราทุกคนในทีน่ นี้ บั ถือมดมาก การจากไปของเขาทําใหเราเศรา โศกเสียใจ เผอิญหนังสือที่นํามาแจกในงานนี้เปนเรื่องฉลาดทําใจที่เขียน โดยพระอาจารย ในกรณีมดจากไป เราควรจะทําใจอยางไร พระไพศาล วิสาโล มดจากไปแตกายนะ แตวาสารัตถะหรือแกนแทแหงความเปนมดยัง อยู นั่นคือคุณงามความดีของเธอและสถานที่ที่เหมาะสําหรับสารัตถะหรือ คุณงามความดีของมดก็คอื จิตใจของเรานีเ่ อง เราควรทําจิตใจของเราใหเปน ทีส่ งิ สถิตของความดีงามซึง่ เปนแกนแทของมด ไมใชรา งกาย ถาเราสามารถ นอมนําเอาคุณลักษณะ ๓ ประการทีอ่ าตมาพูดตอนตนมาไวในใจ คือความ เสียสละเพือ่ สวนรวม การไมเห็นแกประโยชนสว นตัว และการไมหวัน่ ไหวตอ ความลมเหลวและคําวิพากษวจิ ารณ รวมทัง้ ความสามารถทีจ่ ะเรียนรูแ ละ พุทธิกา artwork33¹ÔÇ.p65

17

1/1/45, 0:46

๑๕

เคียงขางคนยากคนจน อาตมาเชื่อวาสิ่งเหลานี้จะชวยใหความเปนมดยัง สามารถคงอยูสืบไป โดยเฉพาะการทํางานสืบทอดเจตนารมณของมด ซึ่ง พวกเราทุกคนคงจะทราบดีอยูแลววาเปนขอสําคัญ แตพรอมกันนั้นก็ตอง เรียนรูที่จะใชการทํางานเพื่อเปนเครื่องมือในการลดละตัวตนใหเบาบาง ลด ละโลภะ โทสะ โมหะ ตรงนีเ้ ปนเรือ่ งสําคัญมาก ขณะเดียวกันเราก็ตองเรียนรูจากมดดวยวาในที่สุดแลวคนเรามีเวลา อยูในโลกนี้อยางจํากัด ไมนานก็ตองตายจากโลกนี้ไป เรามางานศพก็ควร ที่จะเรียนรูดวยวาความพลัดพรากเปนธรรมดาของชีวิต และถาเราเรียนรูที่ จะนําเอาความพลัดพรากนี้มาเปนสิ่งสอนใจแกเรา อาตมาคิดวาชีวิตและ การทํางานของมดจวบจนวินาทีสุดทายบนโลกนี้จะไมสูญเปลา ตรงขาม กลับจะเปนประโยชนทั้งตอพวกเราซึ่งเปนกัลยาณมิตรของมด และเปน ประโยชนตอ ประชาชน ซึง่ เปนสิง่ ทีม่ ดรักและผูกพันมาตลอดชีวติ

๑

๑๖

ในโอกาสเสวนาธรรมงานฌาปนกิจศพ วนิดา ตันติวทิ ยาพิทกั ษ ณ วัดวชิรธรรมสาธิต วันที่ ๑๐ ธันวาคม ๒๕๕๐

พุทธิกา

artwork33¹ÔÇ.p65

18

1/1/45, 0:46

¢—∫‡§≈◊ÕË π™’«µ‘ ¥å«¬®‘µ«‘«≤ — πè ~

æ√–‰æ»“≈ «‘ “‚≈

เ

มือ่ พูดถึงธรรมชาติของมนุษย เราก็นกึ ถึงความเห็นแกตวั “ใคร ๆ ก็เห็น แกตวั ทัง้ นัน้ ” เปนประโยคทีเ่ รามักไดยนิ อยูเ สมอ และมักประสบกับ ตัวเปนประจํา อยางไรก็ตามคนเราไมไดมแี ตความเห็นแกตวั เทานัน้ ลึกลงไปในจิต ใจเรายังมีความเห็นอกเห็นใจและปรารถนาดีตอ ผูอ นื่ ตลอดจนความเสียสละ และความเชือ่ มัน่ ในสิง่ ดีงาม อาทิ ความซือ่ สัตยสจุ ริต ทัง้ หมดนีเ้ รียกรวม ๆ กันวามโนธรรม มโนธรรมหรือความใฝดีทําใหเรามีความสุขที่ไดชวยเหลือผูอื่น หรือ สรางสรรคสิ่งดีงามใหแกสวนรวม แมตนเองจะลําบากหรือสูญเสียทรัพยก็ ตาม การทีเ่ ราปตหิ รืออิม่ เอิบภาคภูมใิ จเมือ่ ไดทาํ ความดี แมไมไดรางวัลหรือ คําสรรเสริญ นัน่ ก็เพราะเรามีมโนธรรมอยูใ นจิตใจ มโนธรรมทําใหเราไดสัมผัสกับความสุขทางจิตใจ เปนความสุขที่ไม ตองพึง่ พิงทรัพย ยศ อํานาจ แตสขุ เพราะไดทาํ ความดี ชวยเหลือผูอ นื่ หรือ เห็นผูอ นื่ มีความสุข ตรงขามกับความเห็นแกตวั ซึง่ แมจะเปนแรงผลักดันให ผูคนแสวงหาทรัพยสมบัติและอํานาจ แตแมจะครอบครองสิ่งเหลานั้นมาก มายเพียงใด ใชหรือไมวา เขาเหลานัน้ ก็ยงั เปนทุกข รูส กึ ชีวติ ไมมคี วามหมาย เพราะไมไดใชชีวิตใหมีประโยชน หรือสรางสรรคสิ่งดีงามแกสวนรวม ความเห็นแกตวั หรืออัตตาทําใหเราเปนทุกขเมือ่ เห็นคนอืน่ ไดดกี วาเรา สุขสบายกวาเรา แตมโนธรรมกลับทําใหเราไมสบายใจเมื่อเห็นคนอื่นทุกข พุทธิกา artwork33¹ÔÇ.p65

19

1/1/45, 0:46

๑๗

รอนกวาเรา ขณะเดียวกันก็ทาํ ใหความทุกขของเราเล็กลง คนทีอ่ กหักหรือ ตกงานจะรูสึกทันทีวาความทุกขของตนเปนเรื่องเล็กนอยมากเมื่อเห็นผูคน มากมายสูญบานและคนรักจากภัยสึนามิ หากจิตของเราแบงออกเปนชัน้ ชัน้ แรกคืออัตตา ถัดมาคือมโนธรรม คนที่มีอัตตาหรือความเห็นแกตัวมาก ยอมมีเปลือกหรือผิวชั้นแรกที่หนา จนยากที่มโนธรรมหรือความใฝดีจะฝาออกมาได สวนคนที่มีความเห็นแก ตัวนอย เปลือกหรือผิวชัน้ แรกจะบาง เปดโอกาสใหคณ ุ ธรรมหรือความใฝ ดีแสดงตัวออกมาไดงา ย อัตตาหรือมโนธรรม จะมากหรือนอย เปนเรื่องของการฝกฝนกลอม เกลาก็จริง แตกต็ อ งอิงกับธรรมชาติดงั้ เดิมทีม่ อี ยูแ ลว ปจจุบนั มีหลักฐานยืน ยันมากขึ้นเรื่อย ๆ วามโนธรรมเปนธรรมชาติพื้นฐานอยางหนึ่งของมนุษย จะเรียกวาเมตตา และความเห็นใจติดตัวมนุษยมาตัง้ แตเกิดก็วา ได ตัวอยาง เชน เด็กทารก เมือ่ เห็นหรือไดยนิ เสียงเด็กอืน่ รอง ก็จะรองดวย (แตจะเงียบ หากไดยนิ เสียงรองของตัวเองจากเครือ่ งบันทึกเสียง) สวนทารกทีอ่ ายุมาก กวา ๑๔ เดือนจะไมรองเฉย ๆ แตจะพยายามเขาไปชวยเด็กคนนั้น เด็กที่ อายุมากกวานั้นจะรองนอยลง แตจะหาทางไปชวยมากขึ้น ไมใชแตเด็กเทานัน้ แมแตสตั วกย็ งั มีความเห็นใจ มีการทดลองแขวน หนูเอาไวจนมันรองและดิ้น เมื่อหนูหลายตัวเห็นเหตุการณ จะมีบางตัวที่ พยายามไปชวยเหลือหนูตัวนั้น จนรูวิธีคือกดคันบังคับเพื่อหยอนหนูตัวนั้น ลงมาอยางปลอดภัย การทดลองอีกอยางหนึง่ ทีน่ า สนใจ คือมีการฝกลิงกัง ๖ ตัวใหรจู กั หา กินดวยการดึงโซทมี่ อี าหารผูกติดอยู แตทกุ ตัวพบวาเมือ่ ดึงโซทไี รก็จะเกิดไฟ ช็อตลิงตัวที่ ๗ ผลทีต่ ามมาคือลิง ๔ ตัวจะหันไปดึงโซเสนอืน่ แมจะไดอาหาร นอยกวา แตไมทาํ ใหเพือ่ นถูกช็อต ตัวที่ ๕ จะเลิกดึงโซตดิ ตอกัน ๕ วัน สวน ตัวที่ ๖ ไมยอมดึงโซเลยตลอด ๑๒ วัน นัน่ หมายความวาทัง้ ๒ ตัวยอมหิว เพื่อจะไดไมทําใหเพื่อนเจ็บปวด นอกเหนืออัตตาและมโนธรรมแลว ใจเรายังมีธรรมชาติอกี ชัน้ หนึง่ ซึง่

๑๘

พุทธิกา

artwork33¹ÔÇ.p65

20

1/1/45, 0:46

อยูล กึ สุด ไดแก สภาวะทีเ่ ปนอิสระ ปลอดโปรง ผองใส ปลอดพนจากความ เห็นแกตวั หรือความยึดถือในอัตตา เปนสภาวะทีเ่ สนแบงระหวาง “ฉัน” กับ “ผูอื่น” หมดไป เกิดความรูสึกเปนหนึ่งเดียวกับสรรพสิ่ง จิตอยูเหนือการ แบงเปนขัว้ หรือมองโลกเปนคูต รงขาม ไมวา ดี-ชัว่ สุข-ทุกข ได-เสีย เกิด-ตาย ดังนัน้ จึงไมหวัน่ ไหวกับความผันผวนปรวนแปร หรือความพลัดพรากสูญเสีย มนุษยทุกคนสามารถประจักษถึงสภาวะนี้ได ในยามที่จิตเราสงบ ปราศจากกิเลสตัณหา เปนสภาวะที่ทานพุทธทาสภิกขุเรียกวา “จิตวาง” คือวางจากกิเลสหรือความสําคัญมั่นหมายใน “ตัวกู ของกู” นี้เปนสภาวะที่ มีอยูแ ลวในใจเรา แตมกั ถูกเคลือบคลุมดวยอัตตาหรือความเห็นแกตวั จึงทํา ใหเรารูส กึ หมนหมองอยูบ อ ยครัง้ ดังมีพทุ ธพจนวา “จิตนัน้ ประภัสสร แตเศรา หมองเพราะอุปกิเลสที่เกิดขึ้นภายหลัง” ธรรมชาติสว นทีส่ ามซึง่ อยูล กึ สุดนี้ เรียกอีกอยางวา “โพธิจติ ” คือจิต ที่ตื่นรู เห็นความจริงแจมแจง เปนศักยภาพที่มีอยูในมนุษยทุกคน แตจะ มีมากหรือนอยขึน้ อยูก บั การฝกฝนพัฒนา หากมนุษยสามารถเขาถึงโพธิจติ หรือใหโพธิจติ ไดแสดงตัวออกมา จะมีความสุขอยางยิง่ ความสุขจากโพธิจติ ทีเ่ ปลงประกายออกมา ทําใหรสู กึ วาชีวติ ไดรบั การเติมเต็ม ไมดนิ้ รนแสวงหา อีกตอไป เพราะไมมตี วั ตนทีจ่ ะตองปรนเปรอ ดิน้ รน เปนความสงบอยางยิง่ แตหากยังไมไดสัมผัสกับสภาวะเชนนี้ ก็จะรูสึกพรองอยูลึก ๆ และโหยหา ตลอดเวลา แมจะมีสมบัติลนโลก อํานาจลนฟา หรือแมจะทําความดีมา มากมาย ก็ยังรูสึกวาบางสิ่งขาดหายไปในชีวิต อุปสรรคที่ทําใหเราไมอาจเขาถึงชั้นโพธิจิต (หรือปดกั้นมิใหโพธิจิต แสดงตัวออกมาได) ก็คือการยึดติดอยูกับอัตตา การแสวงหาประโยชนสวน ตัว (เปลือกชัน้ แรก) และยึดติดถือมัน่ ในความดี หรือปลอยใจขึน้ ลงไปกับสุข หรือทุกขของผูอื่น (จิตชั้นที่สอง) เชน ทุกขเพราะชวยคนอื่นไมสําเร็จ หรือ ทุกขเพราะทําดีไมพอ หรือใหอตั ตาเขามาครอบงําความดี กลายเปนการทํา ดีเพื่อหลอเลี้ยงอัตตา หรือเกิดความสําคัญมั่นหมายวาฉันเปนคนดีนะ (ใครมาตําหนิไมได หรือถาคนอืน่ ไมเห็นความดีของฉัน ฉันก็จะโกรธและนอย พุทธิกา artwork33¹ÔÇ.p65

21

1/1/45, 0:46

๑๙

ใจ) ถาใครทําดีกวาฉัน ฉันก็จะไมพอใจหรืออิจฉา และถาเจอคนทีไ่ มดเี ทา ฉัน หรือไมดเี หมือนฉัน ฉันก็จะยกตนขม หรือดูถกู วาเขาดีสฉู นั ไมได เปนตน จิตชัน้ นอกสุดนัน้ มุง ปรนเปรออัตตา สวนจิตชัน้ ทีส่ อง มุง ขัดเกลาอัตตา ใหประณีตขึ้นหรือลดอัตตาใหเบาบาง จิตชั้นในสุด คือ สภาวะที่ไรอัตตา หรือนําไปสูการไรความยึดมั่นถือมั่นในอัตตา โพธิจิตเปนธรรมชาติของจิตที่เราตองรูจักเขาถึง และเปดโอกาสให แสดงตัว หรือเรียกอีกอยางวาหลอเลี้ยงบมเพาะก็ได เหมือนกับรดน้ําจน เมล็ดแตกเปนตนกลา และจากตนกลากลายเปนไมใหญ ทีแ่ ผรม เงา ใหความ สงบเย็น โพธิจิตสามารถเบงบานเติบใหญไดมิใชจากการปลีกตัวหลีกเรนเพื่อ บําเพ็ญสมาธิภาวนาเทานั้น แตยังสามารถเกิดขึ้นไดจากการดําเนินชีวิต ประจําวันและทํางานอยางมีสติ ตืน่ รู และรูเ ทาทัน เวลาอัตตาเขามาครอบงําใจ ไมยดึ มัน่ ถือมัน่ สิง่ ตาง ๆ วาเปน “ตัวกู ของกู” (เชน บาน “ของกู” งาน “ของกู”) แตทําดวยปญญาและอุตสาหะ อยางถูกตองชอบธรรมและตรงตามความเปนจริง (สวนผลจะเปนอยางไรขึน้ อยูกับเหตุปจจัย) พูดอีกอยางคือทําเต็มที่ดวยใจปลอยวาง เพราะตระหนัก วา “ความพยายามเปนของมนุษย ความสําเร็จอยูที่ฟา” “จิตวิวัฒน” คือการพัฒนาจิตชั้นที่สองและสาม คือมโนธรรม และ โพธิจติ ใหเจริญงอกงาม จนสามารถบันดาลใจใหเกิดความสุข ตลอดจนขับ เคลือ่ นชีวติ และการทํางานใหเปนไปในทางทีด่ งี าม จนบรรลุถงึ คุณคาสูงสุด แหงความเปนมนุษย และไดรบั ประโยชนสงู สุดจากการเกิดมาในโลกนี้ นัน่ คือเขาถึงอิสรภาพและความสงบเย็น ชนิดทีค่ วามผันผวนปรวนแปรในโลกมิ อาจแผวพานได แมวา สิง่ นัน้ จะเปนความลมเหลว ความพลัดพราก ความเจ็บ หรือความตายก็ตาม

๒๐

พุทธิกา

artwork33¹ÔÇ.p65

22

1/1/45, 0:46

—𵑫∏‘ ·’ ≈–ªÇ»“®·Àãߧ«“¡¢—¥·¬åßÒ ~

™—¬«—≤πè ∂“Õ“π—π∑è “...พวกนัน้ เลว ไมใชมนุษย เปนมาร ปศาจชัว่ ราย”

สิ่

งที่เราเรียนรูจากเหตุการณวันที่ ๗ ตุลาคมที่ผานมาที่นาสนใจคือ ทาทีของ พล.อ.ชวลิต ทีแ่ ถลงในจดหมายลาออกมี ๒ เรือ่ งคือใหคมุ ครองรัฐสภาโดยกําลังตํารวจ แตอยาใหมีความรุนแรงเกิดขึ้น แต ปรากฏวาไมเปนไปตามนัน้ จนมีคนตีความหมายวารองนายกรัฐมนตรีอยางทาน ไมสามารถสัง่ การได แปลวาหนวยงานภายในมีความขัดแยงกัน ความรุนแรงที่ เกิดเพราะมีบางพวกอยากใหเกิด ทําไมความรุนแรงก็ยงั เกิด เราไมอาจปฏิเสธไดวา บานเมืองในขณะนีเ้ ปน ความขัดแยงทีแ่ หลมและลึกหลายชัน้ อยางนอย ๓ ชัน้ หนึง่ เปนความขัดแยงใน เรือ่ งเปาหมายของสังคมการเมือง ฝายหนึง่ ตองการรัฐบาลทีเ่ ขมแข็ง สามารถทํา นโยบายตางๆ ได ทํางานไดรวดเร็วมีประสิทธิภาพ เสถียรภาพสูง อีกฝายหนึง่ ตองการควบคุมรัฐบาลทีเ่ ขมแข็งคือเปนรัฐบาลทีอ่ อ นนัน้ เอง ดังปรากฏมีการตอสู กันทางความคิดในรัฐธรรมนูญ ๒๕๔๐ ตองการรัฐบาลเสถียรภาพเขมแข็ง สวน รัฐธรรมนูญ ๒๕๕๐ ไมตอ งการรัฐบาลเขมแข็งมากเทาไร สอง ทีน่ า สนใจกวาคือ ความขัดแยงไมใชเรือ่ งเปาหมาย แตเปนเรือ่ งวิธกี าร ฝายหนึง่ เห็นวาวิธขี นึ้ ครอง อํานาจในรัฐทีช่ อบธรรม คือการเลือกตัง้ อีกฝายหนึง่ บอกวาการเลือกตัง้ ไมชอบ ธรรม ในอดีตแมมรี ฐั ประหาร ก็จะใหเหตุผล ๒-๓ ประการทีต่ อ งรัฐประหาร เชน รัฐบาลเกาคอรรปั ชัน่ ทีม่ าเปนนีช้ วั่ คราว จะมีรฐั ธรรมนูญกลับมาใหม เปนระบบ ประชาธิปไตยใหประชาชนตัดสิน แตวนั นีไ้ มใชแลว การเลือกตัง้ ในรูปแบบปกติ เปนสิ่งที่ฝายหนึ่งเห็นวาไมเหมาะ ประเด็นนี้สําคัญการเลือกตั้งเปนนวัตกรรม ทางการเมืองสําคัญในรอบ ๒๐๐-๓๐๐ ป มาจากมุมมองการจัดการความขัดแยง พุทธิกา artwork33¹ÔÇ.p65

23

1/1/45, 0:46

๒๑

ทีต่ อบโจทยใหญทสี่ ดุ ทางการเมืองคือใครควรจะครองอํานาจอธิปไตยในรัฐ โดย ใหประชาชนสวนใหญตดั สินจากการเลือกตัง้ แตเมือ่ เราบอกวาไมเอาจึงเกิดเรือ่ ง เพราะมีฝา ยหนึง่ บอกจะไมเอาแลวเปนความขัดแยงอันทีส่ องทีซ่ อ นอยูบ นอันแรก อันที่ สาม มาจากสังคมไทยเริม่ แบงฝกแบงฝาย มันซึมเขาไปในตัวของ สังคมไทยแลว นีค้ อื ความขัดแยงในจินตนาการความเปนไทย ซึง่ เปนปญหาที่ ยากมาก ความเปนไทยของเรามีหลายลักษณะ เชน ความภักดีตอ สิง่ สําคัญของ บานเมือง หนาที่ของเราในฐานะที่เปนพลเมือง ความถูกความผิดในสังคมทั้ง หลายทัง้ ปวง ถูกผูกโยงใหตดั สินวาเรายังเปนไทยกันอยูห รือเปลา ถาไมใสเสือ้ บางสี ไมแสดงออกบางลักษณะ ไมทาํ อะไรบางอยาง จะกลายเปนวาไมใชคนไทย แลว สิง่ ทีต่ ามมาอยางทีเ่ ราเห็น เกิดความไมไวเนือ้ เชือ่ ใจใคร จนกระทัง่ เกิดความ เกลี ย ดชั ง ขึ้ น แม แ ต ใ นหมู อั น ที่ ส าม ทํ า ให เ รามองอี ก ฝ า ยเป น ศั ต รู เป น ปรากฏการณหนึ่งที่นากลัว ไมเฉพาะในสังคมไทย ทั่วโลกก็เกิด ในระบอบ ประชาธิปไตยหัวใจคือมีฝา ยตรงขามซึง่ ไมใช ดูอยางการเลนกีฬา วิง่ แขง ชกมวย ก็ตอ งมีฝา ยตรงขาม ซึง่ มีความสําคัญมากทีท่ าํ ใหเกิดกีฬาตาง ๆ ถานักมวยเห็น วาฝายตรงขามเปนศัตรู พอขึน้ เวทีกย็ งิ เลย ก็จะไมมกี ฬี ามวย ไมมชี ยั ชนะ มัน คนละเรือ่ งเลย ทีน่ า สนใจอีกประเด็นหนึง่ คือ ทําอยางไรใหความขัดแยงนัน้ ไปไมถงึ ความ รุนแรง ซึง่ จะทําอยางไรไดในสถานการณเชนนัน้ บางคนบอกวามีความสามารถ ในการควบคุมกลุม ของตน เชน สัง่ ไมใหใชอาวุธ ไมใชความรุนแรง เปนผูค วบคุม อารมณความรูส กึ ของคนในกลุม ได แตทงั้ หมดนี้ ในความเปนจริง พันธมิตร เจา หนาที่ ทําไมไดรอ ยเปอรเซ็นต ทีว่ า ทําไดยากปญหาตองเกิด เพราะชนิดของความ ขัดแยง มีเงือ่ นไขทางสังคมเขามาเกีย่ วของดวย ทีส่ าํ คัญมาจากการปลุกอารมณ ทัง้ สองฝาย เงือ่ นไขของความรุนแรงทุกแหงในโลกมี ๒ - ๓ ขอ ขอแรกเปนจิตวิทยาจะ ไมขอพูดถึง แตอกี ๒ ขอทีส่ าํ คัญมากสําหรับสังคมไทย หนึง่ การไปชีฝ้ า ยทีข่ ดั กับเราวา เลว ไมใชมนุษย เปนมาร ปศาจชัว่ ราย นีค้ อื ปศาจวิทยาของความขัด แยง เปนกระบวนการทีเ่ ปลีย่ นคนซึง่ เห็นตรงขามกับเราเปนอะไรบางอยางทีไ่ มใช มนุษย คนทีท่ าํ แบบนีเ้ ทากับเปดประตูใหกบั ความรุนแรงพรอมทีจ่ ะเขามา เปน

๒๒

พุทธิกา

artwork33¹ÔÇ.p65

24

1/1/45, 0:46

การสรางเงือ่ นไขไวตงั้ แตตน สอง คือเชือ่ วาในทีส่ ดุ ก็ตอ งใชความรุนแรงแกปญ  หา เชน เราถือธงสันติวธิ ที ไี่ ดเขียนไว แตทปี่ ลายธงมันแหลม ถึงเวลาหนึง่ ก็ตดั สินใจ ใชสวนนี้ หรือตํารวจบอกวาใชโลไมใชอาวุธ แตโลก็ใชอัดคนจนหายใจไมออก ทัง้ หมดนีเ้ พราะเราเชือ่ วาสังคมไมมที างออกความรุนแรงจึงเกิดขึน้ เราตองกลับ ทบทวนสังคมไทยวามาถึงจุดนีห้ รือไม และถาเปนเชนนัน้ คําถามใหญกวานัน้ ก็ คือตอจากนีจ้ ะอยูก นั อยางไร ในมุมมองของสันติวธิ ี คํานึงถึงเงือ่ นไขความสัมพันธทมี่ กี บั อีกฝาย และ ไมใชเห็นเขาในฐานะทีเ่ ปนปศาจ มาร แตเห็นเขาเปนมนุษย ในเมือ่ เราเองก็เปน มนุษยเหมือนกัน ไมไดบริสทุ ธิว์ เิ ศษดีกวาคนอืน่ ถาเมือ่ ใดมีความรูส กึ วาตัวกู บริสุทธิ์ดีกวาเขาทุกอยาง อีกฝายหนึ่งเลวไมมีที่ชมแลวมันก็ไมเปนความจริง เพราะในโลกนีไ้ มมมี นุษยทเี่ ลวบริสทุ ธิห์ รือดีบริสทุ ธิ์ ในระยะยาวระบอบการเมือง จะเปนแบบไหนทีจ่ ะสามารถทําใหคนทีเ่ กลียดกันอยูด ว ยกันได

อีกเรื่องหนึ่งที่เปนอันตราย สังคมไทยชินชากับความรุนแรง แลวหรือไม

คนที่ตายเปนพวกนั้น ชางมัน นี้เปนความขัดแยงทางจินตนาการที่ อันตราย ความเปนสังคมการเมืองจะอยูกันได เชน เกิดเหตุที่สุไหงโก-ลก คนทีเ่ ชียงใหมกร็ สู กึ เห็นใจ ทัง้ ทีไ่ มเคยเห็นหนากันเลย แตยงั สงอะไรไปชวยคน เดือดรอน แตถาเราบอกจะชวยเฉพาะคนที่ใสสีเดียวกับเรา ดูแลเฉพาะคนใน จังหวัดเดียวกัน บานเมืองจะอยูอ ยางไร สิง่ ทีน่ า เปนหวง คือเราหมดความสามารถ ทีจ่ ะจินตนาการถึงคนทีต่ า งจากเรา เขาก็สาํ คัญกับเราเหมือนกัน อีกอยางหนึง่ คือเราชาชินกับวิธกี ารจัดการกับปญหา และยอมรับใหความรุนแรงเปนนายใหญ คลายกับปญหาภาคใต คนอีก ๗๓ จังหวัดมองเหมารวมวาคน ๓ จังหวัดกอเรือ่ ง ตัวอยางทีเ่ กิดสึนามิฝง กระบี่ มีบางคนบอกวานาจะไปเกิดฝง อาวไทย ๓ จังหวัด จะได ห มดเรื่ อ งสั ก ที แปลว า จิ น ตนาการความเป น ชาติ ไ ทยกํ า ลั ง ถู ก สัน่ คลอนอยางรุนแรง อะไรคือวิวฒ ั นาการทีท่ าํ ใหสงั คมไทยนิยมความรุนแรง อาจจะไมเฉพาะ สังคมไทยแตสงั คมโลกดวย สมัยนีก้ อ การรายฆาคนบริสทุ ธิ์ พุทธศาสนามีกรอบ พุทธิกา artwork33¹ÔÇ.p65

25

1/1/45, 0:46

๒๓

การวิเคราะหทนี่ า สนใจคือมองเรือ่ งทางสังคมทางชีวติ เปนภาพรวมเดียวกันเลย พุทธศาสนาสนใจปญหาเรือ่ งความทุกข บอกเราวา คุณจะจัดการไดคณ ุ ตองเขา ใจมัน เขาใจเหตุ สมุทยั ทีม่ าสัมพันธกนั แลวทําใหเกิดทุกข พุทธศาสนาปฏิเสธที่ จะบอกวาเหตุแหงทุกขอยางมักงาย เชน เหตุการณ ๙ ก.ย.เห็นเครือ่ งบินชนตึก เพราะเครือ่ งบินไปชนตึก พุทธศาสนาจะมองหาเหตุปจ จัย ไลดวู า กอนทีเ่ ครือ่ งบิน จะชนตึกมันเกิดอะไรขึน้ ในโลก จนทําใหคนจํานวนหนึง่ พรอมทีจ่ ะตายและเอา ชีวติ คนอืน่ เขาไปอีก ๓,๐๐๐ คน จะเห็นไดวา มันมีเหตุปจ จัยหลายอยาง ตองคิด ใหเห็นกระบวนการทัง้ หมด เราจึงควรลังเลสักนิดไมเห็นคนอืน่ เปนศัตรู หาเงือ่ นไข ทีท่ าํ ใหเขาเปนคนอยางนี้ แลวคอยไลทลี ะอยางไปจัดการ สันติวธิ กี ต็ งั้ อยูบ นฐาน ของการคิดระบบแบบนี้ คิดใหครบ และปองกันไมใหความรุนแรงเกิด

ทําไมพัฒนาการของสังคมโลกจึงนิยมความรุนแรงมากขึ้น

เพราะความรุนแรงสามารถชีไ้ ปสูเ ปาทีช่ ดั ทําใหเรารูส กึ วาทําอะไรไดบาง อยาง เปามักจะเปนสิง่ ทีต่ รงขามกับเรา การสรางความรูส กึ เกลียดชังกับอีกฝาย ทัง้ เกลียดทัง้ กลัว เกลียดจนไมยอมใหมาเกีย่ วของ กลัววาจะมาทํารายสิง่ ทีเ่ รา รัก ทั้งสองอยางรวมกันคือสิ่งที่เราสรางขึ้นในมายาคติของความเกลียดความ กลัว แลวโยนปญหาทัง้ หมดไปจอมลงอยูท ตี่ รงนัน้ เชน ปญหาของชาวเซิรบ ก็โทษ พวกมุสลิม ปญหาของชาวอิสราเอลก็โยนชาวปาเลสไตน ปญหาของพันธมิตรฯ ก็คอื พวกทักษิณ ปญหาทักษิณก็โทษพันธมิตรฯ เกิดการแบงเชนนี้ ทัง้ ทีไ่ มจริง มีเหตุปจ จัยอืน่ ๆ ทีเ่ กีย่ วของหลายอยาง

ทางออกอยูที่ไหน

จนถึงวันนี้ หลังเหตุการณวนั ที่ ๗ ตุลา ยังมองไมออกวาอนาคตจะไปอยาง ไร ถาเราอยูใ นความขัดแยงทัง้ ๓ ชัน้ ก็แปลวาตองมีทางแกไขสําหรับความขัดแยง แตละอัน ซึง่ งายทีส่ ดุ คืออันทีห่ นึง่ ความขัดแยงเรือ่ งรูปของสังคม คุยกันได แตที่ ยากคือจะเอาวิธไี หน หมายถึงเลือกตัง้ -ไมเลือกตัง้ การเลือกตัง้ เปนสวนหนึง่ ของ การมีสว นรวม การเลือกตัง้ ตอบปญหาเรือ่ งการครองอํานาจ ถาไมเอาการเลือก ตัง้ แลวจะเอาอันอืน่ ก็ตอ งคิดใหออก ซึง่ พันธมิตรคิดออกแตออกมาบนอีกฐานหนึง่

๒๔

พุทธิกา

artwork33¹ÔÇ.p65

26

1/1/45, 0:46

อันนําไปสูอ กี เรือ่ งหนึง่ เชน มีเหตุผลวาเพราะบางคนอาจจะไมรู ดังนัน้ ไมควรมี สิทธิเ์ ลือก แตการเลือกตัง้ ไมไดอยูบ นฐานนัน้ ขณะทีก่ ารเลือกตัง้ อยูบ นฐานทีว่ า ทุกคนเทากัน เมือ่ คนเขาตัดสินใจเลือก ก็เชือ่ วาเขามีเหตุผลของเขา มันมี ๒ ระบบ เหตุผล ฝายหนึง่ บอกวามีการขายเสียงซือ้ เสียง ถาอีกฝายหนึง่ สุดขัว้ บอกวาซือ้ เสียงขายเสียง ก็เสียงเขา จึงเปนเรือ่ งของเหตุผลคนละอันทีส่ กู นั คนในสังคมมี ความเทาเทียมกันไดไหม ยังเคารพศักดิ์ศรีของผูคนไดไหม ยังระมัดระวังให เกียรติตอ ทุกคนเสมอกันไดไหม เพราะระบบเลือกตัง้ ทีใ่ ชกนั มาถึง ๒๐๐ - ๓๐๐ ป จะตกลงสรางระบบเลือกตัง้ หลายชัน้ หลายซอน ก็ยงั เลือกตัง้ อยูด ี ประเด็นทีน่ า สนใจตอมาคือเรือ่ งสถานะความเปนคนไทยซึง่ แตกตางกัน อันตรายกวาอันแรกดวยซ้าํ เพราะเราเห็นคนทีอ่ ยูใ นสังคมการเมืองเดียวกันเปน คนอืน่ ไมตอ งเอาใจใสกนั ไมตอ งเอือ้ อาทรตอกัน ระยะยาวคือตรงนี้ มันจะไมจบ มันลึกมาก ทีไ่ หนๆในโลกทีม่ ปี ญ  หาแบบนี้ เขาจะใหความสําคัญและจะหาทาง ปองกันไมใหมนั เกิด ประเทศในยุโรปทีม่ ปี ระสบการณแบบนีม้ าแลวเขาเจ็บปวด มาก จึงระวังเรือ่ งนีม้ าก

ชนะกอนแลวคอยสมานฉันทไดไหม

สมานฉันทเปนคําทีต่ อ งทําความเขาใจ เพราะมีเงือ่ นไขหลายอยางเกีย่ ว ของดวย เชน ถาจะทําสมานฉันทตอ งประกอบดวย ทําความจริงใหปรากฏ ตราบ ใดทีค่ วามจริงไมปรากฏก็สมานฉันทไมได ความยุตธิ รรมตองมี และมีความพรอม รับผิด หมายความวาคนทีก่ ระทําความผิดตองไดรบั โทษ หรือไดรบั ผลจากสิง่ ที่ ตนเองทํา เมือ่ ทํา ๒ - ๓ อยางนีแ้ ลวตองสามารถใหอภัยไดดว ย ไมใชลงโทษแต ยังเกลียดชัง ในทางกลับกัน ถาความจริงไมปรากฏจะใหอภัยไดอยางไร ยังไม พรอมรับผิดเลย การทําสานเสวนาโดยใชสนั ติวธิ จี ะวางความทรงจําวันที่ ๗ ตุลา ไวที่ไหน ผูบาดเจ็บทั้งหลาย จะจินตนาการสังคมไทยอยางไร ตองรูวาการทํา สมานฉันทมคี วามเสีย่ งสูง มันเปนความดีความงดงามก็จริงแตมนั มีความเสีย่ งสูง

เสี่ยงอยางไร พุทธิกา artwork33¹ÔÇ.p65

27

1/1/45, 0:46

๒๕

ถาจะจัดการแบบสมานฉันท ถือวาไมงา ย เพราะสองฝายจองเอาชนะกัน สื่อและสังคมไทยก็ตองชวยทําความเขาใจใหความจริงทั้งหลายปรากฏ ชวย สนับสนุนใหมกี ารสือ่ สารรับขอเท็จจริง กลับไปหาหลักกาลามสูตร สือ่ มวลชนยัง มีประโยชนอยู เพียงแตทาํ ใหทศั นะของคนสวนใหญในสังคมไทยเปนทัศนะเชิง วิพากษมากขึ้นเมื่อไดรับขาวสาร การรับขาวสารจากฝายใดฝายหนึ่งไมตอง เอาใจไปใสทงั้ รอยเปอรเซ็นต มีคนบอกวาสังคมไทยแบงคนเปน ๔ กลุม หนึง่ คือ พวกฝกใฝฝา ยหนึง่ เปนฝาย ก. อีกพวกฝกใฝฝา ย ข. พวกทีส่ ามไมฝก ใฝฝา ย ใด และพวกทีส่ ฝี่ ก ใฝทงั้ สองฝาย แนนอน ๒ พวกแรกไมใชคาํ ตอบของสังคมไทย ในอนาคต อาจจะตองคิดถึงคนทีส่ ามารถเชือ่ มทัง้ สองฝาย เพราะถาเลือกฝกใฝ ฝายใด ไมเลือกอีกฝายหนึง่ แปลวาฝายทีเ่ ราเลือกเปนฝายทีถ่ กู ตรงขามนีเ้ ปน ฝายทีผ่ ดิ ถาเลือกทัง้ ๒ ฝาย อาจจะดวยเหตุวา แตละฝายก็มดี -ี ไมดี ก็มาคิด ไตรตรองดูแตละฝายมีขอ ดี-ไมดอี ยูต รงไหนมองโลกอยางทีม่ นั เปนจริง ก็จะเชือ่ ม พวกนีไ้ ด เห็นทัง้ สองฝายเปนมนุษย มนุษยไมไดดี ๑๐๐ เปอรเซ็นต หรือเลว ๑๐๐ เปอรเซ็นต มนุษยมที างเลือก

เหตุการณเฉพาะหนาเราจะไปทางไหน

สันติวธิ ตี อ งอยูบ นฐานหลายอยางคือไมมคี วามเกลียดชัง ตอสูบ นเปาที่ เปนธรรม เถียงกันได ทีส่ าํ คัญคือตองคิดเผือ่ ไววา ตนเองตองยอมเจ็บ ยอมเจ็บ เพราะเราตางเปนพีน่ อ งกัน เหมือนเด็กจะถูกทําราย ผูใ หญถงึ แมไมใชญาติพนี่ อ ง ก็จะไปปองกันเด็ก เด็กตกน้ําเราก็ไมไดถามนะวาลูกใคร ถาเราวายน้ําเปนเรา ก็ตอ งชวย และเปนไปไดไหมทีเ่ ราตองตัง้ คําถามเกีย่ วกับชัยชนะในหลายทาง เชน ชัยชนะทีเ่ รามีคอื อะไรบาง เปนชัยชนะของสังคมไทยหรือไม แลกมาดวยราคา แบบไหน ใครเปนคนจาย สังคมไทยนาจะมาถามกัน ไมวา รัฐบาล พันธมิตรฯ ใครก็ตาม เหมือนกับเราอยูใ นครอบครัวทีเ่ ถียงกัน ลูกเถียงกับพอ ลูกเถียงกันเอง พีก่ บั นองทีอ่ ยากจะชนะ ทําทุกอยางเพือ่ ใหตวั เองชนะ อาจจะเปนชัยชนะแคเบือ้ ง ตนแตอาจจะแพได หนังมันยังไมจบ

๒๖

พุทธิกา

artwork33¹ÔÇ.p65

28

1/1/45, 0:46

เราจะรับความจริงจากสื่ออยางไร

ถาจะตองคํานึงถึงทิศทางของสังคม เราจะตองพัฒนาทัศนคติตอ ความ จริงในอีกลักษณะหนึง่ หรือไม ไมวา จะสือ่ แบบไหน จะอานอะไร ควรจะมองใน ลักษณะไหน ผมคิดวาอันนีค้ อื ปญหาใหญของสังคมไทย เราเรียกรองสือ่ จะตอง เปนกลาง เสนอรอบดานจะทําไดไหม หรือแคทําหนาที่แคสะทอน ซึ่งอาจเปน ความจริงแคสว นเสีย้ ว ฉะนัน้ ปญหาใหญกอ็ ยูท ผี่ รู บั สารเองจะตองตัง้ ขอสังเกต ตัง้ แตตน วาเวลารับสารจากสือ่ รับดวยทัศนะแบบใดเปนเรือ่ งสําคัญ จะเชือ่ ทุก อยางที่สื่อบอกคนอื่นบอก หรือเราควรจะตั้งขอสังเกตขอสงสัย มีทัศนะในเชิง วิพากษตอ ทุกอยาง ตามหลักการทางพุทธศาสนาแนวคิดกาลามสูตร อยาเชือ่ ทีบ่ อกตอๆ กันมา ใชวจิ ารณญาณของตัวเองดวย สถานการณขณะนี้นาหวงถึงขนาดไมแนใจวามีคนที่เปนกลางมีขนาด ไหนเพราะสังคมไดแบงฝายอยางคอนขางชัดเจนแลว เชนแบงตามภูมภิ าค แม แตภายในบาน ครอบครัว ชุมชน เหมือนจะพูดจากันไมได คนในยุคสมัยนีน้ า เห็น ใจเปนยุคสมัยซึง่ มีความโดดเดีย่ วสูง โดยเฉพาะคนในเมือง ชีวติ อาจจะมีความ สําเร็จในทางเศรษฐกิจ เลนหุน ประสบความสําเร็จ แตเวลาทีต่ วั เองเดือดรอนก็ โมโหคนทีท่ าํ ใหหนุ ตก เวลามีเหตุการณเกิดขึน้ ก็รสู กึ วาโอกาสทางเศรษฐกิจของ ตัวเองสูญเสียไป นัน่ เรือ่ งหนึง่ แตอกี เรือ่ งหนึง่ ทีส่ าํ คัญคือวาอยู ๆ ไปคลาย ๆ ความหมายของชีวติ ของตนเองไมรอู ยูต รงไหน ปรากฏการณทางการเมืองทีม่ คี น ไปเข า ร ว มมากมั น อาจมี ส ว นเติ ม เต็ ม ความหมายชี วิ ต ให ค นจํ า นวนมาก พันธมิตรฯ ตอบคําถามบางอยางทีล่ กึ ซึง้ ใหกบั เขาไดในความปรารถนาของเขา เขามีชมุ ชนของเขา เขากลายเปนคนทีร่ จู กั กัน และรักกันจริง ๆ ซึง่ นาสนใจ เพียง แตมนั อันตรายตรงทีว่ า ถารักนัน้ ตองขยายความรักออกไปใหไกล บังเอิญความ รักนี้คลาย ๆ มีเสนแบง ที่สําคัญมันเปนกระบวนการสรางกําแพง กําแพงนี้มี ประโยชนมากเพราะทําใหคนทีอ่ ยูใ นกําแพงอบอุน รูส กึ ปลอดภัย แตเพราะเปน กําแพงมันก็เลยมีปญ  หา มองไมเห็นคนอืน่ ไมมกี ารยืน่ มือออกไปสัมผัสคนอืน่ และคนทีอ่ ยูน อกกําแพงใหญบางทีกก็ ลายเปนภัยอันตรายทีเ่ ขามาคุกคาม ๑

ยอและเรียบเรียงใหมจากบทสัมภาษณเต็มเรือ่ ง สันติวธิ แี ละปศาจวิทยาของความขัดแยง ของ ชัยวัฒน์ สถาอานันท์ ตีพิมพ์ใน นสพ.ไทยโพสต์ ฉบับวันที่ ๑๒ ตุลาคม ๒๕๕๑ พุทธิกา

artwork33¹ÔÇ.p65

29

1/1/45, 0:46

๒๗

ความใฝฝน มีดวงดาวพราวพรางกระจางฟา มีสายลมพัดพาใหสดชื่น มีหรีดหริง่ เรไรกลอมค่าํ คืน มีผืนปาอันรมรื่นเปนเพื่อนเนา มีเวลาเจริญสติดงั่ ปรารถนา มีตะวันจันทราและภูเขา มีสายน้าํ ไหลเฉือ่ ยเอือ่ ยเอือ่ ยเบา มีเพียงเราผูเ ดียวไมมใี คร มีผืนดินผืนฟาและอากาศ มีหนึง่ บาตรรับอาหารในวันใหม มีอาภรณชดุ เดียวเปนผาไตร มีจิตใจที่มุงมั่นกระทํางาน มีกระทอมหลังนอยใหพงิ พัก มีชวี ติ เพือ่ รูจ กั กับสังขาร มีหนาที่อยูกับปจจุบันกาล มีวนั วานเพือ่ ชีวติ ทีง่ ดงาม กอง งามทวี ๒๕๕๑

        รุงอรุณที่สุคะโต พระไพศาล วิสาโล ขนาด ๑๖ หนายกพิเศษ ราคาเลมละ ๖๐ บาท รายไดจากการจําหนาย มอบถวายวัดปามหาวัน จ.ชัยภูมิ สนใจสอบถามรายละเอียดไดที่เครือขายพุทธิกา โทร.๐๒-๘๘๓๐๕๙๒, ๐๒-๘๘๖-๙๘๘๑

๒๘

พุทธิกา

artwork33¹ÔÇ.p65

30

1/1/45, 0:46

อัลบัม้ ชีวติ

พุทธิกา artwork33¹ÔÇ.p65

31

1/1/45, 0:46

๒๙

ª√Õ∑«— ߧ¡ ปรอทวัด¥สัง —คม ดวนอีก ๒ ปขา งหนา ตองการ ๖.๖ หมืน่ คนดูแลคนชรา ดร.นงลักษณ พะไกยะ นักวิจยั สํานักงานวิจยั และพัฒนากําลังคนดานสุขภาพ สถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข (สวรส.) นําเสนอเรื่อง “ความตองการกําลังคนดาน สุขภาพในการดูแลผูส งู อายุ” วา ปจจุบนั ประเทศไทยมีผสู งู อายุประมาณ ๖.๗ ลานคน สํานักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ ประมาณการวา ในป ๒๕๕๓ จะมีผสู งู อายุเพิม่ เปน ๗.๖๔ ลานคน หรือ ๑๑.๕% ของประชากรทัง้ ประเทศ ในจํานวนนี้มีผูที่ดูแลตนเองได ๗.๑๔ ลานคน และผูที่ตองการคนดูแล ๕ แสนคน สภาพเชนนี้จําเปนอยางยิ่งตองมีกําลังคนเขามาทํางานในระบบบริการสุขภาพผูสูง อายุ ดร.นงลักษณ ระบุความตองการกําลังคนนัน้ มี ๒ ประเภท ประเภทแรกเปน คนในครอบครัวและญาติ ๕ แสนคน แตขณะนีพ้ บวาประชากรวัยเด็กแรกเกิด-๑๔ ป ลดลงอยางรวดเร็ว จึงนาเปนหวงอนาคตผูท จี่ ะมาดูแลผูส งู อายุขาดแคลน ซ้าํ แรงงาน ชนบทยังอพยพเขาเมือง ขณะทีม่ ปี ระมาณการความตองการอาสาสมัครดูแลผูส งู อายุ ราว ๗ หมืน่ คน แตปจ จุบนั มีเพียง ๔ พันคน จะตองเพิม่ อีกกวา ๖.๖ หมืน่ คน นับเปน เรื่องที่องคกรปกครองสวนทองถิ่นจะตองใหความสําคัญสนับสนุนอยางจริงจัง ประเภททีส่ องคือพยาบาล ๒.๓ หมืน่ คน ปจจุบนั ผลิตไดเพียงปละ ๖ ๐๐๐ คน สวน นักจิตวิทยาคลินกิ มีเพียง ๒๓๐ คนจากความตองการ ๑,๕๐๐ คน ยังขาดแคลนอีก ๑,๒๐๐ คน ซึง่ ในวงการพยาบาลเกรงวาหากพยาบาลไปดูแลคนชราก็จะกลายเปนไป ซ้ำเติมปัญหาทีม่ อี ยูเ่ ดิมของพยาบาลเพราะขาดแคลนมากในขณะนี้ จึงเป็นเรือ่ งทีจ่ ะตองมองหาชองทางตาง ๆ เชน ผลิตผูช ว ยพยาบาล สนับสนุนใหมอี าสาสมัคร

สถานการณรอนชาวเล

วิถชี วี ติ ชาวเลกวารอยปกาํ ลังถูกทําลายจากกระแสสังคมภายนอกทีร่ กุ คืบเขา ไปแทรกซึมอยางรวดเร็ว เริม่ ตัง้ แต จ.ภูเก็ต ชุมชนหาดราไวย ชาวเลกวา ๒๐๐ ครอบ ครัว ประสบปญหาสาธารณูปโภค ตองใชหอ งน้าํ รวมกัน ขาดน้าํ ประปา-ไฟฟา ทีส่ าํ คัญ คือปญหาสิทธิทดี่ นิ ทัง้ ทีอ่ ยูก นั มากวารอยป ดังปรากฏดงมะพราวยืนตระหงาน ลาสุด ๓ รายถูกกลาวหาบุกรุกทีด่ นิ นอกจากนีก้ ระแสทองเทีย่ วยังทําลายวิถชี าวเล ชุมชน-

๓๐

พุทธิกา

artwork33¹ÔÇ.p65

32

1/1/45, 0:46

แหลมหลา ชาวมอแกน ๑๕๐ ครอบครัว จากทีเ่ ปนพืน้ ทีอ่ นุรกั ษ กลับมีหมายของสํานัก งานราชพัสดุใหเปนทีเ่ ชา ชาวเลจึงลุกขึน้ มาตอสูเ พือ่ “สิทธิรว มของชุมชน” ชุมชนบาน หินลูกเดียว ชาวมอแกน ๕๐ ครอบครัว ภายหลังภัยสึนามิไดสรางบานใหมขนึ้ ก็ตาม แตกย็ งั ขาดความมัน่ ใจในเรือ่ งทีอ่ ยูท าํ กินหากโครงการพัฒนาภูเก็ตผุดขึน้ อาจถูกไล รือ้ ชุมชนสปา ชาวอุรกั ลาโวย ๓๖ ครัวเรือน ชาวบานตองการ “สิทธิรว มของชุมชน” และมีปญหาเอกชนเขาไปเลี้ยงหอยแครงทําใหการทํามาหากินยากลําบากขึ้น จ. พังงา ชุมชนสิเหร มีทงั้ ชาวมอแกนและอุรกั ลาโวยอยูก นั อยางแออัด มีปญ  หา สําคัญคือการพัฒนาคุณภาพชีวิต ชุมชนทับตะวัน ชาวมอแกน ๙๘ ครัวเรือน หลัง ภัยสึนามิ เอกชนเขามาอางกรรมสิทธิทดี่ นิ ออกโฉนด ชาวบานตองฟองตอคณะกรรม การสิทธิฯ จนไดรบั การชีว้ า เปนสิทธิมชิ อบ ในขณะเดียวกัน “ขุมเขียว” พืน้ ทีท่ จี่ อดเรือ และจับสัตวน้ําของชาวบานถูกอางกรรมสิทธิ์ ทั้งๆ ที่ที่ดินดังกลาวควรเปนที่ดิน สาธารณะ ชุมชนทุงหวา ชาวมอแกน ๗๐ ครัวเรือน หลังสึนามิบานเรือนเสียหาย อบต.อางสิทธิจะนําไปใชประโยชน เมือ่ เรือ่ งถึงผูว า ถูกตัดสินใหชาวบานอยูไ ด และ มีนโยบายใหชุมชนอยูไดอยางถาวร แตผานไป ๓ ปกวาแลวยังไมมีการดําเนินการ ใด ๆ ชุมชนเกาะนก ชาวเลอาศัยอยูก นั มานาน ถูกประกาศใหเปนเขตปาสงวน ชุมชน ทับปลา ถูกกวานซือ้ ทีด่ นิ ไมมคี วามมัน่ คงในทีอ่ ยูอ าศัย ไมมนี า้ํ ประปา ชุมชนซอย สุพรรณบานน้าํ เค็ม ชาวเล ๖๓ ครัวเรือน มีปญ  หาสิทธิของตนเอง ผูม อี าํ นาจในทอง ถิน่ ยึดเอาเปนกรรมสิทธิใ์ หคนนอกพืน้ ที่ บานขนิม ชาวมอแกน ๓๔ ครัวเรือน พืน้ ที่ สวนใหญเปนปาทึบ ป ๒๕๑๖ ประกาศเขตอุทยานทับที่ทํากินของชาวมอแกน ปจจุบนั ไมสามารถปลูกยางใหมทดแทนได บานคลองญวนใต ชาวมอแกน ๑๓ ครัว เรือน ถูกอุทยานประกาศทับทีช่ าวบาน จ. กระบี่ บานสังกะอู ชุมชนชาวอุรักลาโวย บนเกาะลันตาใหญ มีความ พยายามหลังภัยสึนามิใหชาวบานยายออกเพราะตองการทําเปนแหลงทองเทีย่ ว แต ชาวบานไมยอมเพราะฝนวิถีชีวิตที่ใหไปอยูบนที่สูงหางจากฝง ทําประมงไมได วัฒนธรรมดั้งเดิมถูกทําลาย หันไปนับถือศาสนาใหมโดยมีความพยายามชวยเหลือ ตางๆ สรางความแตกแยกในชุมชน บานแหลมตง ชาวมอแกนบนเกาะพีพี เอกชน ไดเขาไปลอซือ้ ทีด่ นิ ชาวบานรูเ ทาไมถงึ การณ ไมมคี วามมัน่ คงในการทํามาหากิน ยิง่ มีโรงแรมและสิง่ ปลูกสรางจํานวนมากลอมรอบ ทําใหชวี ติ ความเปนอยูย งิ่ จํากัด เกาะ สุรนิ ทร ในป ๒๕๑๔ กรมปาไมประกาศเปนพืน้ ทีป่ า สงวนและอุทยานแหงชาติ จากเดิม ชาวมอแกนไดรบั อนุญาตใหนาํ เปลือกหอยสวยงามขายแกนกั ทองเทีย่ วได ตอมาถูก พุทธิกา artwork33¹ÔÇ.p65

33

1/1/45, 0:46

๓๑

อุทยานสัง่ ยกเลิก ปจจุบนั ชาวบานตองอยูก นั อยางลําบากเพราะไมสามารถจับสัตวนา้ํ ขายได จ.ระนอง ชุมชนเกาะเหลา ชาวมอแกนกวา ๕๐ หลังคาเรือน ภายหลังประสบ ภัยสึนามิ ประกอบกับขาดกรรมสิทธิตา ง ๆ ทําใหไมสามารถหาเลีย้ งตนเองได จึงไป รับจางดําปลิงทีห่ มูเ กาะนิโคบา ประเทศอินเดีย และระเบิดปลานานน้าํ พมาถูกจับ ซึง่ มีความเสีย่ งมาก ขณะนีท้ กุ คนยังไมมบี ตั รประชาชน ชุมชนเกาะพยาม ชาวมอแกน ๒๑ ครอบครัวสวนใหญยงั ไมมบี ตั รประชาชน

จังหวัดอุบลหวงใยลูกหลานหัดดืม่ สุราตัง้ แต ๕ ขวบ

นายจรรยา ราชวงศ สมาคมหมออนามัย เปดเผยในทีป่ ระชุมโครงการความ รวมมือพัฒนาเครือขายเฝาระวังเพื่อหนุนเสริมการบังคับใช พรบ.ควบคุมเครื่องดื่ม แอลกอฮอล พศ.๒๕๕๑ จ.อุบลราชธานีวา รูส กึ หวงใยเยาวชนของชาติเปนอยางมาก จากการสํารวจของสํานักงานพัฒนาสังคมและความมัน่ คงของมนุษย จ.อุบลฯ ในกลุม นักศึกษาและนักเรียน พบวาระดับอาชีวศึกษาอายุเฉลีย่ ๑๗ ป ๖๘๔ คน เปนชาย เคยดืม่ สุราถึงรอยละ ๗๖ ทีน่ า ตกใจเปนหญิงเกินครึง่ เคยดืม่ ครัง้ แรกเมือ่ อายุ ๑๕ ป คนทีอ่ ายุนอ ยสุดคือ ๑๐ ป สวนนักเรียนระดับมัธยมศึกษาพบเปนชายเคยดืม่ สุรารอย ละ ๓๒ สวนหญิงอายุ ๕ ปกเ็ คยดืม่ แลว อยางไรก็ตาม ยังมีความพยายามทีจ่ ะสกัด กั้นการดื่มสุราในเยาวชน นางสาวปรียากรณ ทะคําสอน กลาววา แมวาหนวยงาน ของวั ฒ นธรรมต อ งดู แ ลวั ฒ นธรรมอั น ดี ง าม แต ต อ งเป น ผู อ นุ ญ าตให เ ป ด ร า น คาราโอเกะ,รานเกม จึงดูสวนทางกันไมอนุญาตก็ไมได สิ่งที่พยายามทําเทาที่ทําได ก็คือขอความรวมมือ เชน เมื่อมีผูมาขอพระราชทานเพลิงศพก็ขอความรวมมือวาไม ใหมกี ารดืม่ สุราในงาน หรือขอรองไมตงั้ ชือ่ รานคาราโอเกะเปนการจูงใจใหดมื่ สุรา และในโอกาสเทศกาลกฐน เครือขายเฝาระวัง จ.อุบล ยังไดมีการรณรงค “กฐ น ปลอดเหล า สู บุ ญ ประเพณี ป ลอดเหล า ” ในงานมหากฐ น ถิ่ น นั ก ปราชญ อุบลราชธานี และทอดถวายวัดทุง ศรีเมือง โดยมีขบวนเด็กเยาวชนเขารวมรณรงคและ เรียนรูถึงคุณคาความหมายที่แทจริงของงานบุญประเพณีที่ดีงาม จากการเปดเผย ของนายสมศักดิ์ ศิรสิ วัสดิ์ สํานักงานพระพุทธศาสนาจังหวัดอุบลราชธานี พบวาเจา อาวาสวัดตางๆ ไดใหความรวมมือรวมเปนเจาภาพทอดกฐนมากถึง ๑๒๐ เจาภาพ กระจายในทุกอําเภอ สวนใหญเจาภาพบอกวาอยากทําบุญเวนบาปและไมอยากให ของมึนเมาหรืออบายมุขเขามาเกีย่ วของในงานบุญ โดยตัง้ ปณิธานนําเงินทีไ่ มตอ งซือ้

๓๒

พุทธิกา

artwork33¹ÔÇ.p65

34

1/1/45, 0:46

เหล้าเบียร์เลีย้ งรับรองแขกไปทำนุบำรุงปฏิสงั ขรณ์วดั วาอาราม และยังใช้โอกาสให้ม-ี วันแมสวู นั พอ สรางความสามัคคีทาํ ความดีถวายในหลวงดวย ซึง่ การรณรงคตา ง ๆ เปนประโยชนดงั ไดรบั การยืนยัน อาทิ นายคมกฤษ มิง่ ขวัญ นักศึกษามหาวิทยาลัย ราชภัฏอุบลราชธานี ตัวแทนเด็กเยาวชนวา “รูส กึ ภูมใิ จทีม่ โี อกาสรวมกิจกรรม ไดเรียน รูแ ละไดทาํ บุญ จิตใจมีความสุขขึน้ การทําความดีเชนนัน้ งายมาก อยากใหเพือ่ น ๆ เขาใจ”

ใครเปนตัวปญหาในบาน

นายวันชัย บุญประชา ผูจ ดั การมูลนิธเิ ครือขายครอบครัว เปดเผยผลสํารวจจาก กลุม ตัวอยางวัยรุน ๑๖-๓๐ ป ๕๐๔ คน พบจุดดีของผูเ ปนพอตอความทรงจําของลูก คือเปนคนดี ใจดี รักครอบครัว แตทเี่ ปนลบคือ ดืม่ เหลา ดุ อารมณรอ น และไมมเี วลา ใหลูก ทําตัวหางเหิน และที่เห็นตรงกันสวนใหญพอเปนบุคคลที่ทําใหเกิดปญหาใน บาน พอจึงควรแกเรือ่ งการควบคุมอารมณใหใจเย็นลง เลิกเหลา เลิกบน และเอาใจ ใสคนในบานมากขึน้ ก็จะทําใหครอบครัวมีความสุขขึน้ พรอมกับเปดรับฟงความคิด เห็นของคนอื่น ใชสติและมีเหตุผล คิดกอนทํา ทางดาน รศ.ดร.สมพงษ จิตระดับ จากคณะครุศาสตร ใหขอ คิดเสริมวาปญหาเศรษฐกิจ สังคมทีแ่ ตกแยกรุนแรง มีสว น ใหครอบครัวไทยเผชิญกับความเครียด และเสี่ยงมาติดเหลา แลวกอความรุนแรงใน ครอบครัว การหารูปแบบจําลองครอบครัวพอเพียงเปนตัวอยางอาจชวยใหครอบครัว อืน่ ๆ หันกลับมาสรางครอบครัวอยูด ว ยกันไดอยางมีความสุข โดยการลดคาใชจา ยที่ ไมจําเปน งดอบายมุขเหลาบุหรี่ ทํารายรับรายจาย กินขาวรวมกันในครอบครัว บางอยางนอยวันละมือ้ เปนโอกาสรับรูท กุ ขสขุ กัน ทําอะไรดวยกันแบบงาย ๆ เชน เลน กีฬา ฟงเพลง ทองเทีย่ ว ก็จะไดทงั้ สุขภาพทีด่ มี คี วามสุขอยางประหยัดดวย พญ.พรรณพิมล หลอตระกูล กลาวเพิม่ เติมในเรือ่ งของการสรางครอบครัวให มีความสุขวาตองมีความรับผิดชอบ พอและแมมีบทบาทในการเลี้ยงดูลูกเทา ๆ กัน เด็กตองการเรียนรูและเลียนแบบบุคลิกภาพดานดีของทั้งเพศชายเพศหญิง เด็กจะ สามารถสรางสัมพันธภาพทีด่ ไี ดกบั ผูอ นื่ และอยูใ นครอบครัวทีม่ คี วามสุข

พุทธิกา artwork33¹ÔÇ.p65

35

1/1/45, 0:46

๓๓

·π–πÌ“Àπ—ß ◊Õ‡§√◊բ㓬æÿ∑∏‘°“ เหนือความตาย : จากวิกฤตสูโอกาส โดย พระไพศาล วิสาโล เขียน/เรียบเรียง จํานวน ๑๗๖ หนา ราคา ๑๒๐ บาท

ความตายในทัศนะของพุทธทาสภิกขุ โดย พระดุษฎี เมธังกุโร, สันต หัตถีรตั น, เอกวิทย ณ ถลาง, นิธพิ ฒ ั น เจียรกุล, สุวรรณา สถาอานันท, ประชา หุตานุวตั ร จํานวน ๙๗ หนา ราคา ๗๐ บาท

แกเงือ่ น ถอดปม ความรุนแรงในสังคมไทย โดย พระไพศาล วิสาโล, ประเวศ วะสี, นิธิ เอียวศรีวงศ, เกษียร เตชะพีระ, รสนา โตสิตระกูล จํานวน ๗๒ หนา ราคา ๕๐ บาท

การชวยเหลือผูปวยระยะสุดทายดวยวิธีแบบพุทธ สมทบคาจัดพิมพ เลมละ ๑๐ บาท (ไมรวมคาจัดสง)

ΩÜ“æåπ«‘°ƒµ»’≈∏√√¡¥å«¬∑—»π–„À¡ã

พระไพศาล วิสาโล เขียน จํานวน ๘๘ หนา ราคา ๘๐ บาท

¡ÕßÕ¬ã“ßæÿ∑∏ : ‡æ◊ÕË §«“¡‡¢å“„®„π™’«µ‘ ·≈– —ߧ¡

พระไพศาล วิสาโล อรศรี งามวิทยาพงศ และสมเกียรติ มีธรรม เขียน พจน กริชไกรวรรณ บรรณาธิการ จํานวน ๑๒๐ หนา ราคา ๗๕ บาท

๑

๓

๒

๓๔

๑. DVD สูค วามสงบทีป่ ลายทาง ราคาแผนละ ๔๙ บาท ๒. MP3 เสียงบทพิจารณาความตาย ราคาแผนละ ๔๙ บาท ๓. CD รวมบทความมองยอนศร ราคาแผนละ ๓๐ บาท ๔. CD รวมบทความมองอยางพุทธ ราคาแผนละ ๓๐ บาท

๔

พุทธิกา

artwork33¹ÔÇ.p65

36

1/1/45, 0:46

©≈“¥∑Ì“∫ÿ≠ (©∫—∫ª√—∫ª√ÿß) √«¡‡√◊ËÕßπã“√Ÿå §Ÿã¡◊Õ∑Ì“∫ÿ≠„Àå∂Ÿ°«‘∏’ พระชาย วรธัมโม และพระไพศาล วิสาโล เรียบเรียง โอภาส เชฏฐากุล บรรณาธิการ จํานวน ๙๖ หนา ราคา ๖๐ บาท

ฉลาดทําใจ : หนักแคไหนก็ไมทุกข สุขเพียงใดก็ไมพลั้ง พระไพศาล วิสาโล : ผูเ ขียน จํานวน ๒๐๘ หนา ราคา ๙๙ บาท

บทเรียนจากผูจ ากไป : ผลึกความรู ดูแลคนไขระยะสุดทายแบบไทย ๆ นพ.เต็มศักดิ์ พึ่งรัศมี / อโนทัย เจียรสถาวงศ บรรณาธิการ จํานวน ๑๐๐ หนา ราคา ๑๐๐ บาท เผชิญความตายอยางสงบ : สาระและกระบวนการเรียนรู พระไพศาล วิสาโล/ปรีดา เรืองวิชาธร เรียบเรียง จํานวน ๒๑๔ หนา ราคา ๑๖๐ บาท สุขสุดทายที่ปลายทาง : เผชิญความตายอยางสงบ กรรณจริยา สุขรุง ผูเ ขียน จํานวน ๒๓๖ หนา ราคา ๑๙๐ บาท ™’«µ‘ ·≈–§«“¡µ“¬„π —ߧ¡ ¡—¬„À¡ã จํานวน ๖๖ หนา ราคา ๕๕ บาท √–≈÷°∂÷ߧ«“¡µ“¬ ∫“¬π—° พระไพศาล วิสาโล จํานวน ๙๑ หนา ราคา ๔๐ บาท ขายใยมิตรภาพ วรพงษ เวชมาลีนนท บรรณาธิการ จํานวน ๘๐ หนา ราคา ๔๐ บาท พุทธิกา artwork33¹ÔÇ.p65

37

1/1/45, 0:46

๓๕

„∫ ¡—§√/µãÕÕ“¬ÿ ¡“™‘° ®¥À¡“¬¢ã“«  √“¬ “¡‡¥◊Õπ

(ถายสําเนา หรือ ดาวนโหลดไดที่ www.budnet.info)

ชือ่ ผูส มัคร........................................................นามสกุล................................................. เพศ............... อายุ........... อาชีพ.............................................................................. ที่อยูจัดสง..................................................................................................... .......................................................................รหัสไปรษณีย.................... โทรศัพท................................................................. โทรสาร ......................................... อีเมล ................................................. ระยะเวลา........ป (ปละ ๑๐๐ บาท จํานวน ๔ เลม) เริม่ ตัง้ แตฉบับที.่ ..................เดือน.................................................... ประเภทสมาชิก สมัครใหม สมาชิกเกา (หมายเลขสมาชิก...................................) หรือ อุปถัมภพระ/แมช/ี โรงเรียน ระยะเวลา......................ป สถานทีจ่ ดั สง................................................................................................................ ............................................................................................................................................ รหัสไปรษณีย. .......................................โทรศัพท........................................................... รวมเปนจํานวนเงินทัง้ สิน้ .................................................บาท โดย ธนาณัติ ตัว๋ แลกเงิน เช็ค เงินสด โอนเขาบัญชีธนาคาร สัง่ จายในนาม นางสาวนงลักษณ ตรงศีลสัตย (ปณ.ศิรริ าช ๑๐๗๐๒) เช็คตางจังหวัดเพิม่ อีก ๑๐ บาท จดหมายขาวพุทธิกา ๙๐ ซ.อยูอ อมสิน ถ.จรัญฯ ๔๐ แขวงบางยีข่ นั เขตบางพลัด กรุงเทพฯ ๑๐๗๐๐ โทรศัพท ๐-๒๘๘๓-๐๕๙๒ ,๐-๒๘๘๖-๙๘๘๑, ๐-๘๖๓๐๐-๕๔๕๘ โทรสาร ๐-๒๘๘๓-๐๕๙๒ หรือโอนเขาบัญชีธนาคาร

ชือ่ บัญชี นางสาวนงลักษณ ตรงศีลสัตย ธนาคารกรุงเทพ สาขาคลองสาน บัญชีออมทรัพย เลขที่ ๑๕๑–๐๕๙ ๗๗๔–๑ โปรดสงหลักฐานการโอนและใบสมัครมายังเครือขายพุทธิกาดวย

æÿ∑∏‘°“ √“¬ “¡‡¥◊Õπ Àπ“°«ã“‡¥‘¡ √“§“‡¥‘¡ artwork33¹ÔÇ.p65

38

1/1/45, 0:46

‡§√◊բ㓬æÿ∑∏‘°“ ‡æ◊ÕË æ√–æÿ∑∏»“ π“·≈– —ߧ¡

ก

ารรักษาพระศาสนาใหยงั่ ยืนนัน้ มิใชเปนหนาทีข่ องคนใดคนหนึง่ หรือบุคคล กลุม ใดกลุม หนึง่ เทานัน้ ทัง้ มิใชเปนความรับผิดชอบทีจ่ าํ กัดอยูก บั พระสงฆหรือ รัฐบาลเทานัน้ หากเปนหนาทีข่ องชาวพุทธทุกคนและเปนความรับผิดชอบที่ พระพุทธองคทรงมอบใหแกพทุ ธบริษทั ทัง้ หลาย ดังนัน้ เมือ่ ถึงคราวทีพ่ ทุ ธศาสนาประสบ วิกฤต จึงควรทีช่ าวพุทธทุกคนจะรวมมืออยางเต็มกําลังความสามารถเพือ่ ฟน ฟูพทุ ธศาสนา ให้เจริญงอกงามและกลับมามีความหมายต่อสังคมไทย รวมทัง้ ยังประโยชน์แก่สงั คมโลก ดวยเหตุนี้ “เครือขายพุทธิกา” จึงเกิดขึน้ เพือ่ เปนจุดเริม่ ตนของการมีองคกรประสาน งานในภาคประชาชน สําหรับการเคลือ่ นไหวผลักดันใหมกี ารฟน ฟูพทุ ธศาสนาอยางจริงจัง และตอเนือ่ ง เครือขายพุทธิกา ประกอบดวยองคกรสมาชิก ๙ องคกร ไดแก มูลนิธโิ กมลคีมทอง, มู ล นิ ธิ เ ด็ ก , มู ล นิ ธิ พุ ท ธธรรม, มู ล นิ ธิ สุ ข ภาพไทย, มู ล นิ ธิ ส านแสงอรุ ณ , มู ล นิ ธิ สายใยแผนดิน, เสมสิกขาลัย, มูลนิธเิ มตตาธรรมรักษ และเสขิยธรรม แนวทางการดําเนินงาน ทีส่ าํ คัญคือการสงเสริมใหเกิดความเขาใจทีถ่ กู ตองเกีย่ วกับ หลักธรรมของพุทธศาสนาเพื่อนํามาประยุกตใชใหเกิดประโยชนทั้งในระดับบุคคล และ สังคม หลักธรรมสําคัญเรือ่ งหนึง่ คือ “บุญ” บอยครัง้ การทําบุญในปจจุบนั ไมกอ ใหเกิด ประโยชนเทาทีค่ วร ทัง้ ๆ ทีห่ ลักธรรมขอนีน้ าํ มาใชในการสรางสรรคชวี ติ และสังคมทีด่ งี าม ดวยการเผยแพรสอื่ และผลักดันโครงการตาง ๆ ลาสุดคือโครงการสุขแทดว ยปญญา และ อีกแนวคิดหนึง่ ทีส่ าํ คัญคือการทําความเขาใจเกีย่ วกับชีวติ และความตาย เครือขายฯ ไดจดั ทําโครงการเผชิญความตายอยางสงบขึน้ โดยมีกระบวนการเรียนรูท มี่ มี ติ ทิ างจิตวิญญาณ หรือดานในของชีวติ สามารถเผชิญความตายไดทงั้ กับตนเอง และการชวยเหลือผูอ นื่ สถานทีต่ ดิ ตอ เครือขายพุทธิกา ๙๐ ซ.อยูอ อมสิน ถ.จรัญฯ ๔๐ แขวงบางยีข่ นั เขตบางพลัด กรุงเทพฯ ๑๐๗๐๐ โทร. ๐–๒๘๘๓-๐๕๙๒, ๐-๒๘๘๖-๙๘๘๑ โทรสาร ๐–๒๘๘๓-๐๕๙๒ เว็บไซต: www.budnet.info อีเมล: b_netmail@yahoo.com

°“√øÑπú øŸæ∑ÿ ∏»“ π“ ª√–™“™πµåÕß¡’ «ã π√ã«¡ artwork33¹ÔÇ.p65

39

1/1/45, 0:46

จดหมายขาวพุทธิกา ๙๐ ซ.อยูอ อมสิน ถ.จรัญสนิทวงศ ๔๐ แขวงบางยีข่ นั เขตบางพลัด กรุงเทพฯ ๑๐๗๐๐

๏ จดหมายขาวฉบับ พุทธิกา ๏ จัดทําโดย เครือขายพุทธิกา ๏ บรรณาธิการผูพ  มิ พโฆษณา สุพจน อัศวพันธธนกุล ๏ สาราณียกร พระไพศาล วิสาโล ๏ กองสาราณียกร นงลักษณ  ตรงศีลสัตย, วรพงษ เวชมาลีนนท, มณี ศรีเพียงจันทร, พรทิพย ฝนหวานไฟ, ณพร นัยสันทัด ๏ อัตราคาสมาชิก ปละ ๑๐๐ บาท จํานวน ๔ ฉบับ วิธสี งั่ จายหรือโอนเงินดูในใบสมัครภายในเลม ๏ สํานักงาน ๙๐ ซ.อยูอ อมสิน ถ.จรัญสนิทวงศ ๔๐ แขวงบางยีข่ นั เขตบางพลัด กรุงเทพฯ ๑๐๗๐๐ โทรศัพท ๐-๒๘๘๓-๐๕๙๒, ๐-๒๘๘๖-๙๘๘๑, ๐-๘๖๓๐๐-๕๔๕๘ โทรสาร๐–๒๘๘๓-๐๕๙๒ www.budnet.info

กรุณาสง

สิ่งตีพิมพ์

๏บุคคลหรือองคกรใดสนใจจัดพิมพเผยแพรหนังสือ “ฉลาดทําบุญ” เพือ่ แจกจายแกวดั หองสมุด โรงเรียน เด็กและเยาวชน หรือในงานสาธารณกุศลอืน่ ๆ ผูจ ดั พิมพยนิ ดีดาํ เนินการจัดพิมพใหใน ราคาทุน หรือกรณีสงั่ ซือ้ จํานวนมากตัง้ แต ๑๐๐ เลมขึน้ ไปลด ๓๐% ๒๐๐ เลมขึน้ ไปลด ๓๕% โปรดติดตอเครือขายพุทธิกา ๏จะเผชิญความตายอยางไรใหใจสงบคนหาและเรียนรูร ว มกันในโครงการ “เผชิญความตายอยางสงบ”

1/1/45, 0:46

40

artwork33¹ÔÇ.p65