โครงการพิเศษการออกแบบสื่อสิ่งพิมพ การออกแบบอักขระตัวพิมพภาษาไทยและภาษาอังกฤษโดยมีรูปแบบอักษรจีน
โดย นางสาวปโยรส โชคอุดมไพศาล
โครงการพิเศษนี้เปนสวนหนึ่งของการศึกษาตามหลักสูตรศิลปศาสตรบัณฑิต สาขาวิชาการออกแบบสือ่ สิ่งพิมพ คณะมนุษยศาสตรและสังคมศาสตร มหาวิทยาลัยราชภัฏสวนดุสิต ศูนยสุพรรณบุรี ปการศึกษา 2552
Thai and English Typeface Design From Chinese Character Style
By Miss. Piyoros Chokudompaisal
The special project submitted in partial fulfillment of the requirement for the Bachelor’s Degree program of Arts in Print Media Design Faculty of Humanities and Social Science Suan Dusit Rajabhat University Suphan Buri Campus Academic year 2009
หัวขอโครงการ ผูจัดทําโครงการ หลักสูตร
: การออกแบบอักขระตัวพิมพภาษาไทยและภาษาอังกฤษ โดยมีรูปแบบอักษรจีน : นางสาวปโยรส โชคอุดมไพศาล : ศิลปศาสตรบัณฑิต (ศศ.บ.) การออกแบบสื่อสิ่งพิมพ
_____________________________________________________________________ สาขาวิชาการออกแบบสื่อสิ่งพิมพ คณะมนุษยศาสตรและสังคมศาสตร มหาวิทยาลัย ราชภัฏสวนดุสิต ศูนยสุพรรณบุรี อนุมัติโครงการพิเศษการออกแบบสื่อสิ่งพิมพ เปนสวนหนึ่ง ของการศึกษาตามหลักสูตรปริญญาตรีศิลปศาสตรบัณฑิต
______________________________ (อาจารยหฤษฏ บุปผเวส) ประธานกรรมการและอาจารยที่ปรึกษา
______________________________ (ผูชว ยศาสตราจารยปราโมทย แสงพลสิทธิ์) กรรมการ
______________________________ (อาจารยพิรมาลย บุญธรรม) กรรมการ
______________________________ (อาจารยอานุภาพ ถูปาอาง) กรรมการ
______________________________ (อาจารยณัฐชานันท วีระกุล) กรรมการ
ก
กิตติกรรมประกาศ โครงการฉบับนี้สําเร็จลุลวงและผานไปไดดวยดีดิฉันขอขอบคุณในความอนุเคราะหจาก อาจารยหฤษฏ บุปผเวส ที่คอยใหคําปรึกษา คําแนะนํา ดูแล ชวยเหลือ รวมทั้งการตรวจสอบเอกสาร และขอมูลที่เกี่ยวของจนเปนรูปเปนราง จนกระทั่งเสร็จสมบูรณ ดิ ฉั น ขอขอบคุ ณ คุ ณ พ อ และคุ ณ แม ที่ เ ลี้ ย งดู ดิ ฉั น มาตั้ ง แต วั น แรกที่ ลื ม ตาดู โ ลกจนถึ ง ปจจุบัน ขอขอบคุณสําหรับการสละเวลาในการทําขนมและกับขาวใหทาน เพื่อเติมพลังกายและ พลังใจเสมอมา และขอขอบคุณสําหรับคําแนะนํา คําปรึกษา และการสนับสนุนคาใชจายในการ ค น คว า วิ จั ย รวมถึ ง ค า ใช จ า ยอื่ น ๆ ซึ่ ง คงจะไม มี โ ครงการฉบั บ นี้ อ ย า งแน น อนถ า หากขาดการ สนับสนุนจากบุคคลทั้งสองซึ่งเปนที่รักยิ่ง และขอบคุณคุณยาและนองๆ ที่คอยเปนกําลังใจใหเสมอ ขอขอบคุณเพื่อนๆ และรุนนองสื่อสิ่งพิมพทุกคน ที่ใชชีวิตอยูรวมกันมาตลอดระยะเวลา เกือบ 5 ป ซึ่งก็มีทั้งความสุขและความทุกขผานเขามา แตพวกเราก็ยังสูไมถอยและฝาฟนไปได ขอบคุณที่อยูสูดวยกันจนถึงที่สุด ขอบคุณที่คอยใหกําลังใจ และความชวยเหลือจากเพื่อนทุกคน สุดทายนี้ดิฉันขอขอบคุณเพื่อนสนิท มิตรสหาย และทุกคนที่มีสวนเกี่ยวของที่ทําให โครงการฉบับนี้สําเร็จลุลวงและสมบูรณในที่สุด
ปโยรส โชคอุดมไพศาล ธันวาคม 2552
ข
หัวขอโครงการ ผูจัดทํา ที่ปรึกษา หลักสูตร คณะ ปการศึกษา
: การออกแบบอักขระตัวพิมพภาษาไทยและภาษาอังกฤษโดยมี รูปแบบอักษรจีน : นางสาวปโยรส โชคอุดมไพศาล : อาจารยหฤษฎ บุปผเวส : ศิลปศาสตรบัณฑิต (ศศ.บ.) การออกแบบสื่อสิ่งพิมพ : มนุษยศาสตรและสังคมศาสตร : 2552
บทคัดยอ โครงการพิเศษการออกแบบอักขระตัวพิมพภาษาไทยและภาษาอังกฤษโดยมีรูปแบบอักษร จีน โดยมีวัตถุประสงคเพื่อการศึกษาและวิเคราะหลักษณะรูปแบบที่เปนเอกลักษณของตัวอักษรจีน เพื่อนํามาประยุกตและออกแบบอักขระตัวพิมพไทยและภาษาอังกฤษ ที่มีลักษณะที่เปนอักษรจีน ซึ่งผูออกแบบหวังวาจะเปนประโยชนแกผูที่สนใจในการออกแบบสื่อสิ่งพิมพตอไป
ค
Special Project By Advisor Program Faculty Academic Year
: Thai and English Typeface Design From Chinese Character Style. : Miss Piyoros Chokudompaisal : Mr. Harid Buppaves : Bachelor of Art (B.A) Print Media Design : Humanities and Social Sciences : 2009
ABSTRACT The Thai and English typeface design from Chinese is purposed to studying and analyses the unique of Chinese. The purposed of this project are applied and designed the new model type in Thai and English which as though Chinese. Therefore the project designer expected the useful who are interested in print media design.
ง
สารบัญ หนา กิตติกรรมประกาศ…………………………………………………………………………….. ก บทคัดยอภาษาไทย…………………………………………………………………………….. ข บทคัดยอภาษาอังกฤษ…………………………………………………………………………. ค สารบัญ…………………………………………………………………………………………… ง สารบัญตาราง…………………………………………………………………………………… ฉ สารบัญแผนภูม… ิ ………………………………………………………………………………. ช สารบัญภาพ……………………………………………………………………………………... ซ บทที่ 1 บทนํา………………………………………………………………………………..… 1 ความเปนมาและความสําคัญ……………………………………………………...... 1 วัตถุประสงคของโครงการ………………………………………………………..… 2 ประโยชนที่คาดวาจะไดรับ………………………………………………………..... 2 ขอบเขตของโครงการ……………………………………………………………….. 2 นิยามศัพท……………………………………………………...……………………... 3 บทที่ 2 เอกสารและงานวิจัยที่เกี่ยวของ……………………………………….………….... 5 วิวัฒนาการตัวอักษร………………………………………………………………… 5 ตัวอักษรจีน………………………………………………………………....…… 6 หลักการสรางตัวอักษรจีน………………………………………………... 6 วิวัฒนาการของตัวอักษรจีน……………………………………………… 9 หลักการเขียนอักษรจีน……………………………………….…………… 11 การเขียนพูก ันจีนและรูปแบบตางๆ ที่นิยมใชในการเขียน…………… 14 ตัวอักษรคูนฟิ อรมและโฟนีเชียน……………………………………….…….. 16 ตัวอักษรกรีกและโรมัน………………………………………………………… 20 ตัวอักษรไทย…………………………………………………………………...... 21 วิวัฒนาการของรูปตัวอักษรไทย…………………………………….…… 22 วิวัฒนาการตัวพิมพ…………………………………………………………………… 25 ตัวพิมพโรมัน…………………………………………………………………...... 26 ตัวพิมพไทย………………………………………………………………………. 26 ประเภทตัวพิมพ……………………………………………………………………..… 32
จ
สารบัญ (ตอ) หนา ประเภทตัวพิมพในภาษาอังกฤษ (ตัวโรมัน) ………………………………… 32 ประเภทตัวพิมพในภาษาไทย………………………………………………….. 35 สกุลตัวพิมพ……………………………………………………………………… 37 โครงสรางตัวพิมพ……………………………………………………...……….. 39 การออกแบบ…………………………………………………………………………... 42 ความหมายของการออกแบบ…………………………………………………... 42 องคประกอบของการออกแบบ………………………………………………... 43 การออกแบบตัวอักษร…………………………………………………………... 44 หลักการออกแบบตัวอักษร……………………………………………...…....... 45 โปรแกรมคอมพิวเตอร………………………………………………………………. 46 อะโดบี้ โฟโตชอป………………………………………………………………. 46 อะโดบี้ อิลลัสเตรเตอร………………………………………………………....... 46 บทที่ 3 วิธีดําเนินการโครงการ……………………………………………………………….. 48 ศึกษาขอมูลพืน้ ฐาน…………………………………………………………………... 48 วิธีสรางสรรคผลงาน………………………………………………………………..... 48 วิธีสรางสรรคผลงานดวยโปรแกรมคอมพิวเตอร………………………………… 49 บทที่ 4 ผลการวิเคราะหขอมูล………………………………………………………………... 51 ศึกษาและวิเคราะหตวั อักษรจีน……………………………………………………... 52 ศึกษาลักษณะของอักษรจีนที่มีลักษณะคลายกับภาษาไทย……………………... 52 ผลการวิเคราะหขอมูลเพื่อนํามาปรับปรุงและแกไข……………………………... 57 บทที่ 5 สรุปผล อภิปรายผล และขอเสนอแนะ…………………………………………….. 68 สรุปผล………………………………………………………………………………….. 68 อภิปรายผล…………………………………………………………………………….. 68 ขอเสนอแนะ………………………………………………………………………….. 69 เอกสารอางอิง……………………………………………………………………………………. 70 ภาคผนวก………………………………………………………………………………………… 73 ประวัติผูจัดทําโครงการ………………………………………………………………………… 77
ฉ
สารบัญตาราง ตารางที่ หนา 1 การลากเสนในรูปแบบตางๆ………………………………………………………………….. 13 2 การพัฒนาของตัวอักษรคูนฟิ อรม………………………………………………………….…. 17 3 ตัวอักษรอียิปตที่เปลี่ยนแปลงไป……………………………………………………………... 18 4 การดัดแปลงตัวอักษรโฟนิเชียนจากอักษรอียิปต…………………………………………… 19 5 การเปรียบเทียบรูปตัวอักษรโฟนิเชียนจนถึงตัวอักษรโรมัน…………………………….... 19 6 วิวัฒนาการของตัวอักษร เปรียบเทียบตัวอักษรภาษาไทยจากสมัยพอขุนรมคําแหง พระยาฦๅไทย พระนารายณมหาราชจนถึงปจจุบัน…………………………………..…...… 25
ช
สารบัญแผนภูมิ แผนภูมิที่ หนา 1 ระบบการเขียนในยุคโบราณ…………………………………………………………………… 5 2 ตนกําเนิดและที่มาของวิวัฒนาการของตัวอักษรในภาษาตางๆ รวมทั้งภาษาไทย……… 21
ซ
สารบัญภาพ ภาพที่ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28
หนา อักษรจีนที่สรางแบบเซี่ยงสิง………………………………………………………………….. 7 อักษรจีนที่สรางแบบจื่อซื่อ………………………………………………………….………… 7 อักษรจีนที่สรางแบบฮุยอี… ่ …………………………………………………………………..... 7 อักษรจีนที่สรางแบบชวนชู………………………………………………………………..…... 8 อักษรจีนที่สรางแบบเฉี่ยเช…………………………………………..………………................ 8 อักษรจีนที่สรางแบบสิงเซิง…………………………………..….............................................. 25 วิวัฒนาการของตัวอักษรจีน…………………………………..….............................................. 10 จุดแบบเตี่ยน……………………………………………………………………........................... 11 เสนแบบเหิง……………………………………………………………………............................ 11 เสนแบบซู……………………………………………………………………................................ 11 เสนแบบเพย……………………………………………………………………............................ 11 เสนแบบนา……………………………………………………………………............................. 12 เสนแบบที……………………………………………………………………............................... 12 เสนแบบโกว……………………………………………………………………........................... 12 เสนแบบเจอ……………………………………………………………………............................ 12 ลักษณะของเสนทั้ง 8 แบบ…………………………………………………………………….. 13 อักษรแบบจวนซู…………………………………………………………………….................... 14 อักษรแบบลี่ซ… ู ………………………………………………………………….......................... 14 ตัวอักษรแบบขายซู……………………………………………………………………................ 15 อักษรแบบเฉาซู……………………………………………………………………...................... 15 อักษรแบบสิงซู……………………………………………………………………....................... 16 ตัวอักษรคูนฟิ อรมที่เขียนโดยใชไมจิ้มบนกอนดินเหนียว…………………………………. 16 การใชภาพในการสื่อความหมาย……………………………………………………………… 17 ตัวอักษรของกรีกและโรมันที่เปนไปตามศิลปะและสถาปตยกรรม……………………… 20 อักขระอิงลิชละติน พิมพใหญ พิมพเล็กและสระ…………………………………………… 20 ลายเสนจําลองอักษรไทยสมัยพอขุนรามคําแหงมหาราช………………………………….. 22 หนังสือฉบับของออกพระวิสุทสุนทรราชฑูต……………………………………………….. 23 อักษรอริยกะ……………………………………………………………………............................ 23
ฌ
สารบัญภาพ (ตอ) ภาพที่ 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56
หนา การเขียนหนังสือวิธีใหม สมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาเจาอยูห ัว…......................... 24 การเขียนหนังสือสมัยจอมพล ป. พิบูลสงคราม………………………………....................... 24 ตัวพิมพแบบแรกในหนังสือ A Grammar of The Thai……………………………….......... 27 ตัวพิมพแบบแรกที่หลอโดยหมอบัลเลย………………………………................................... 27 ตัวพิมพแบบโปงหนา………………………………................................................................... 28 ตัวพิมพแบบฝรั่งเศส………………………………..................................................................... 28 ตัวพิมพขนาดตางๆ………………………………........................................................................ 28 ตัวพิมพแบบโปงแซ………………………………...................................................................... 29 ตัวพิมพแบบโปงไม………………………………...................................................................... 29 ตัวพิมพแบบเทเลกซ………………………………..................................................................... 29 ตัวพิมพแบบโมโนไทป…………………………….................................................................... 30 ตัวพิมพแบบชาเกน………………………………....................................................................... 30 ตัวพิมพแบบยูเนสโก……………………………........................................................................ 31 ตัวพิมพคอมพิวกราฟก……………………………..................................................................... 31 ตัวพิมพจากเครื่องคอมพิวเตอรในปจจุบนั …………............................................................... 32 ตัวพิมพแบบตัวคัดลายมือ “Old English Text MT”............................................................ 32 ตัวพิมพแบบตัวเขียน “Edwardian Script ITC”................................................................... 33 ตัวพิมพแบบเซอริฟ โอลด สไตล “Garamond”.................................................................... 33 ตัวพิมพแบบเซอริฟ ทรานสิชันแนล “Baskerville Old Face”........................................... 34 ตัวพิมพแบบเซอริฟ สแควรเซอริฟ “Courier”...................................................................... 34 ตัวพิมพแบบเซอริฟ โมเดิรน “Bodoni MT”........................................................................... 34 ตัวพิมพแบบแซนส เซอรริฟ “Arial”........................................................................................ 35 ตัวพิมพแบบตัวตกแตง “Curiz MT”........................................................................................ 35 ตัวพิมพแบบตัวอาลักษณ “DSE MonTaNa”......................................................................... 36 ตัวพิมพแบบเขียน “DSE FreeHand”...................................................................................... 36 ตัวพิมพแบบมีหัว “DSE Kamon”............................................................................................. 36 ตัวพิมพแบบไมมีหัว “DSE Single”.......................................................................................... 37 ตัวพิมพแบบตกแตง “DSE PraDiPat”..................................................................................... 37
ญ
สารบัญภาพ (ตอ) ภาพที่ 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84
หนา สกุลตัวพิมพ “Mariad Pro”....................................................................................................... 38 เสนและระยะตัวพิมพโรมัน........................................................................................................ 39 เสนและระยะตัวพิมพไทย........................................................................................................... 40 การวัดขนาดตัวพิมพซึ่งทําไดสองลักษณะ............................................................................... 41 สวนประกอบบตางๆ ของเสน Path........................................................................................... 47 การปรับแสงเงาโดยคําสั่ง Levels............................................................................................... 49 การปรับแสงเงาโดยคําสั่ง Curves.............................................................................................. 50 ตัวพิมพที่สรางดวยโปรแกรมอิลลัสเตรเตอร........................................................................... 50 หมวด ก.......................................................................................................................................... 52 หมวด ข .......................................................................................................................................... 52 หมวด จ.......................................................................................................................................... 53 หมวด ฉ.......................................................................................................................................... 53 หมวด บ.......................................................................................................................................... 53 หมวด ย.......................................................................................................................................... 54 หมวด ส.......................................................................................................................................... 54 หมวด อ.......................................................................................................................................... 54 แบบรางแบบที่ 1 รอยละ 10 – 20.............................................................................................. 55 แบบรางแบบที่ 2 รอยละ 10 – 20.............................................................................................. 55 แบบรางแบบที่ 3 รอยละ 10 – 20.............................................................................................. 56 แบบตัวพิมพทสี่ รางดวยโปรแกรมแบบที่ 1 และ 2 รอยละ 30 – 40.................................... 56 แบบตัวพิมพทสี่ รางดวยโปรแกรมแบบที่ 3 รอยละ 30 – 40................................................. 57 ตัวอักษรทีใ่ ชเปนตนแบบและครอบคลุมกับโครงสรางตัวอักษรไทย................................ 58 แบบรางที่ปรับปรุงแลว รอยละ 50............................................................................................ 58 แบบตัวพิมพภาษาไทย รอยละ 60 – 70.................................................................................... 59 ตัวพิมพภาษาไทยแบบปรับปรุงครั้งที่ 1 รอยละ 80.............................................................. 59 ตัวพิมพภาษาอังกฤษแบบปรับปรุงครั้งที่ 1 รอยละ 80.......................................................... 60 ตัวพิมพภาษาไทยแบบปรับปรุงครั้งที่ 2 รอยละ 90.............................................................. 60 ตัวพิมพภาษาอังกฤษแบบปรับปรุงครั้งที่ 2 รอยละ 90......................................................... 61
ฎ
สารบัญภาพ (ตอ) ภาพที่ 85 86 87 88 89
หนา ตัวพิมพภาษาไทยแบบสมบูรณ.................................................................................................. 61 ตัวพิมพภาษาอังกฤษแบบสมบูรณ............................................................................................. 62 อักขระตัวพิมพภาษาไทยเมือ่ นํามาเรียงเปนประโยค.............................................................. 64 อักขระตัวพิมพภาษาอังกฤษเมื่อนํามาเรียงเปนประโยค........................................................ 66 อักขระตัวพิมพภาษาไทยและภาษาอังกฤษเมื่อนํามาเรียงเปนประโยค............................... 67
บทที่ 1 บทนํา ความเปนมาและความสําคัญ สาธารณรั ฐ ประชาชนจี น เป น ประเทศที่ ใ หญ ที่ สุ ด ในภู มิ ภ าคเอเชี ย ตะวั น ออกและมี ประชากรมากที่สุดในโลกจํานวนกวา 1.3 พันลานคน หรือประมาณหนึ่งในหาของประชากรโลก ประชากรสวนใหญเปนชาวจีนฮั่น และเปนประเทศที่มีขนาดใหญเปนอันดับที่ 3 ของโลกรองจาก รัสเซีย และแคนาดา ประเทศจีนเปนประเทศที่มีอารยธรรมเกาแกและยาวนานที่สุดของทวีปเอเชีย และของโลกก็วาได โดยมีการขุดพบเครื่องปนดินเผาที่มีอายุมากกวา 5,000 ป ชนชาติจีนเริ่มสราง ศิลปะและวัฒนธรรมตั้งแตครั้งยังเปนมนุษยกอนประวัติศาสตร และพัฒนาจากยุคหินเปนยุคสําริด จากการขุดคนพบศิลปวัตถุที่ทําดวยโลหะสําริดซึ่งมีอายุมากกวา 3,000 ป รากฐานที่สําคัญของอารยธรรมจีนคือ ตัวอักษรเมื่อ 1,300 ปกอนคริสตกาลในสมัยราช สํานักซาง คบพบตัวอักษรกระดองเตาหรือเจี๋ยกูเหวินเปนอักขระโบราณที่มีอายุยาวนานที่สุดของ จีนและมีวิวัฒนาการมาอยางตอเนื่องจนมีตัวอักษรแบบที่ใชในปจจุบัน ตลอดระยะเวลาอันยาวนาน ชาวจีน ได ดํา รงและพั ฒ นาคุ ณ ลั ก ษณะพิเ ศษแห งวัฒ นธรรมของตนอย า งเหนี ย วแน น และรั บ ศิลปวัฒนธรรมของตางชาติมาสงเสริมศิลปวัฒนธรรมของตนเอง มีอยูบอยครั้งที่ถูกปกครองโดย ชนชาติอื่น แตก็ไดใชศิลปวัฒนธรรมอันมั่นคงของตนดูดกลืนผูรุกราน ศิลปะและวัฒนธรรมของ จีนมีอิทธิพลและแพรขยายอยางชัดเจนในประเทศเพื่อนบาน เชน ญี่ปุน เกาหลี ไทย พมา และ อินโดนีเซีย ยิ่งไปกวานั้นยังแพรกระจายไปยังเอเชียกลางและยุโรปอีกดวย (วิกิพีเดีย, 2552; กําธร สุนพงษคีรี, 1999: 5) ความสัมพันธระหวางประเทศไทยกับประเทศจีนนั้นไมตองกลาวก็สามารถบอกไดวามี ความสัมพันธลึกซึ้งกันมากนอยเพียงไร เพราะชาวไทยกับชาวจีนนั้นเปรียบเสมือนญาติสนิทมิตร สหาย ชาวจีนไดอพยพเขามาประกอบอาชีพบนผืนแผนดินไทยแหงนี้ ตั้งแตสมัยสุโขทัย อยุธยา กรุงธนบุรีและเริ่มเขามามีบทบาทมากขึ้นในสมัยรัตนโกสินทรตอนตน เนื่องจากรัฐบาลจีนเก็บ ภาษี เ อารัด เอาเปรี ย บ จึ งทํ า ให ชาวจีน จํ า นวนมากมุงสู สยามเพื่อ หางานและส ง เงิ น กลับ ไปให ครอบครัวใช นอกเหนือจากการคาขายแลวชาวจีนยังมีบทบาททางการเมือง ในสมัยจอมพล ป. พิบูลสงคราม ประมาณป พ.ศ. 2475 ชาวไทยเชื้อสายจีนจําเปนตองเขารับการเกณฑทหาร และสิ่ง ที่สําคัญที่สุดก็คือศิลปะและวัฒนธรรมของจีนนั้นไดเขามาหลอหลอมกับความเปนอยูของคนไทย
2
ตั้งแตขาวของเครื่องใชจนไปถึงสถาปตยกรรมที่งดงาม ความเชื่อของชาวไทยเชื้อสายจีนยังคงนับ ถือความเชื่อแบบดั่งเดิม ไดแกลัทธิเตาและลัทธิขงจื้อ จึงมีการปลูกฝงใหกับลูกหลานที่เกิดบน แผนดินไทย แตปจจุบันชาวไทยเชื้อสายจีนมีความเชื่อดังกลาวนอยลง โดยมีการนับถือศาสนา พุทธนิกายเถรวาทตามแบบคนไทย ดังนั้นชาวไทยเชื้อสายจีนจึงไหวบรรพบุรุษและเทพเจาตาม ประเพณีเทานั้น ปจจุบันชาวไทยเชื้อสายจีนมีประมาณ 8 ลานคนในประเทศไทย หรือ 14% ของ ประชากรทั้งประเทศ และยังมีอีกจํานวนมากที่ไมสามารถนับไดเพราะกลมกลืนกับคนไทยโดยการ แตงงานขามเชื้อชาติ (วิกิพีเดีย, 2552; น. ณ ปากน้ํา, 2530) จากที่กลาวมาขางตนทําใหเห็นวาศิลปะและวัฒนธรรมของชาวจีนไดเขามามีอิทธิพลกับ คนไทยเป น อย า งมาก และในฐานะลู ก หลานชาวจี น คนหนึ่ ง จึ ง อยากที่ จ ะถ า ยทอดศิ ล ปะและ วัฒนธรรมใหเปนที่รูจักกวางขวางยิ่งขึ้น ซึ่งศิลปะที่มีความงดงามและเปนเอกลักษณเมื่อเอยถึงชน ชาติจีนนั่นก็คือ “อักษรจีน” ตัวอักษรจีนนั้นถือไดวาเปนอักษรภาพที่ยังคงใชอยูอยางแพรหลายใน ประเทศจีนและประเทศอื่นๆ ทั่วโลก และประเทศไทยก็เปนก็เปนหนึ่งในนั้น จึงเปนเหตุผลใหมี การประดิษฐอักขระตัวพิมพที่มีรูปแบบจีนแบบใหม ที่มีความนาสนใจ และสอดคลองกับการ นําไปใช ในงานสื่อสิ่งพิมพหรืองานออกแบบประเภทอื่น ผูออกแบบจึงไดสรางสรรคผลงานการ ออกแบบอักขระตัวพิมพภาษาไทยและภาษาอังกฤษโดยมีรูปแบบอักษรจีนขึ้น
วัตถุประสงคของโครงการ 1. เพื่อศึกษาลักษณะและรูปแบบที่เปนเอกลักษณของตัวอักษรจีน นํามาประยุกตและพัฒนา ใหเปนอักขระตัวพิมพภาษาไทยและภาษาอังกฤษ 2. เพื่อออกแบบอักขระตัวพิมพภาษาไทยและภาษาอังกฤษโดยมีรูปแบบอักษรจีน 3. เพื่อนําไปใชกับงานประเภทสื่อสิ่งพิมพหรืองานอื่นๆ โดยเปนการเพิ่มทางเลือกในการ เลือกใชอักขระตัวพิมพ
ประโยชนที่คาดวาจะไดรับ 1. เปนการออกแบบอักขระตัวพิมพภาษาไทยและภาษาอังกฤษโดยมีรูปแบบอักษรจีน 2. เปนประโยชนแกผูที่ตองการศึกษาในการออกแบบหรือพัฒนาตัวพิมพตอไป
ขอบเขตของโครงการ 1. ออกแบบตัวพิมพภาษาไทย 44 ตัว สระ 28 ตัว วรรณยุกต 4 ตัว และตัวเลขไทย 2. ออกแบบตัวพิมพภาษาอังกฤษ 26 ตัว และตัวเลขอาราบิก
3
นิยามศัพท อักขระ (Character) หมายถึง ตัวอักษร พยัญชนะ สระ วรรณยุกต ตัวเลข เครื่องหมาย ที่กําหนดใชของแตละภาษา ตัวพิมพ (Type) หมายถึง ตัวอักษรที่สรางขึ้นเพื่อใหเกิดการผลิตสิ่งพิมพในปริมาณมาก เพื่อการสื่อสารไปใหผูคนจํานวนมาก อักษรจีน (Chinese Character) หมายถึง ตัวอักษรที่มีอายุเกาแกซึ่งพัฒนามาจากอักษรภาพ และพัฒนาเปนสัญลักษณแทนความคิด โดยเริ่มแรกใชโลหะแหลมคมสลักบนทอนไมหรือ แผนหินและเมื่อชาวจีนรูจักทําพูกันวัสดุที่ใชเขียนจึงเปลี่ยนไปทําใหตัวอักษรจีนเปลี่ยนแปลง ไปตามวัสดุการเขียนและปจจัยตางๆ ปจจุบันไดมีการกําหนดตัวอักษรที่เปนมาตรฐานนิยมใช กันอยางแพรหลาย แตก็ยังคงมีการเขียนแบบดั่งเดิมใชในการอวยพรเพราะถือวาการเขียนอักษร จีนนั้นเปนศิลปะชั้นสูง การออกแบบ (Design) หมายถึง การกําหนดออกมา หรือขีดเขียน การวางแผนสรางสรรค รูปแบบ โดยวางแผนจัดสวนประกอบของการออกแบบใหสัมพันธกับประโยชนใชสอยวัสดุ และการผลิตของสิ่งที่ตองการออกแบบ และการออกแบบของโครงการในครั้งนี้ไดศึกษาทฤษฎี การออกเพื่อนํามาใชประโยชนในการออกแบบอักขระตัวพิมพ รูปแบบ (Style) หมายถึง รูปที่กําหนดขึ้นเปนหลักหรือเปนแนวทางซึ่งเปนที่ยอมรับ ไทปเฟส (Typeface) หมายถึง แบบของตัวอักษร เปนรูปแบบในแตละชุด ทั้งพยัญชนะ สระ วรรณยุ ก ต แ ละเครื่ อ งหมายพิ เ ศษ (การออกแบบชุ ด ตั ว อั ก ษรไทยและชุ ด ตั ว อั ก ษร ภาษาอังกฤษ ก็จะหมายถึงการออกแบบ ก – ฮ A – Z รวมทั้งสระ วรรณยุกต เครื่องหมาย ตัวเลข รวมทั้งอักขระอื่นๆ ที่เขาชุดกันนั้นเรียกวา Typeface Design ซึ่งยังไมใชและยังไมไดถูก เรียกวา Font) ฟอนต (Font) หมายถึง ขอมูลของชุดตัวอักษร ซึ่งเรียกวา Font File ขอมูล Digital ของ Font เมื่อนําเอาอักษรมาบรรจุลงในแปนพิมพ และปรับแตง Space ทดสอบการพิมพ การอาน จนสวยงามและ Generete เปน Font File ชุดตัวอักษรนั้นจะกลายเปน Font ตระกูลตัวพิมพ (Font Family / Type Family) หมายถึง ตระกูลหรือสกุลของตัวพิมพ คือ แบบตัวพิมพที่ออกแบบขึ้นมาในขนาดและสไตลที่ตางกัน โดยทั่วไปแลวจะประกอบดวย 4 สไตล Roman Italic Bold และ Bold Italic
4
ประจักษภาพ (Legibility) หมายถึง ความยากงายในการแยกแยะดวยสายตาในระหวางการ อาน ซึ่งอาจเปนผลมาจากการเปรียบเทียบระหวางตัวอักษรที่ตางกัน ชองไฟที่พอเหมาะ รูปราง อักษรที่ถูกตองตามอักขระวิธี ความมีระเบียบ สบายตา ซึ่งสงผลตอความเร็วในการรับรูของ ผูอาน การอ า นได (Readability) หมายถึ ง ความยาก – ง า ย ของการอ า น เป น ผลมาจากการ ออกแบบรูปแบบ สี การจัดวางของขอความ ตัวอักษร การรับรู ความเคยชินของผูอาน ซึ่ง ผูออกแบบไดคํานึงเปนวัตถุประสงคหลัก อะโดบี อิลลัสเตรเตอร (Adobe Illustrator) หมายถึง โปรแกรมที่ใชวาดภาพกราฟกแบบ เวกเตอรซึ่งนํามาประยุกตใชในงานออกแบบอักขระตัวพิมพในโครงการครั้งนี้ อะโดบี โฟโตชอป (Adobe Photoshop) หมายถึง โปรแกรมที่มีความสามารถในการจัดการ แกไขและตกแตงรูปภาพแบบเรสเตอรซึ่งนํามาใชในการปรับแตงแบบรางที่ใชในโครงการ ฉบับนี้
บทที่ 2 เอกสารและงานวิจัยที่เกี่ยวของ วิวัฒนาการตัวอักษร วรพงศ วรชาติอุดมพงศ (2545: 9) กลาวไววา มนุษยใชตัวอักษรในการสื่อสารมาเปน เวลานานหลายพันปแลว การใชภาษาตัวอักษรไดพัฒนามาจากภาษาพูด ภาษาทาทาง ภาษาภาพ มี การบันทึกภาษาภาพ และรูปสัญลักษณไวตามผนังถ้ํา ซึ่งเปนถิ่นที่อยูอาศัยของมนุษยในสมัยยุคหิน เกา การเขียนหรือการบันทึกที่พบเห็นเปนภาพสลักรูปสัตวตางๆ นักโบราณคดีไดศึกษาภาพสลัก ตางๆ และยอมรับวา การสลักภาพเหลานั้นที่มนุษยไดใชเพื่อการบันทึกและใชเพื่อการสื่อสาร ซึ่ง อาจกลาวไดวา “อักษรภาพ” เหลานั้นคือรากฐานการประดิษฐตัวอักษรที่มีพัฒนาการมาจนทุกวันนี้
แผนภูมิที่ 1 แสดงระบบการเขียนในยุคโบราณ ที่มา: ขาม จาตุรงคกุล (2545: 44)
6
1. ตัวอักษรจีน กําธร สถิรกลุ (2530) ไดกลาวถึงตัวอักษรจีนวา ตัวหนังสือจีนนั้นไดมีการสรางมาตั้งแต โบราณกาล โดยในตอนแรกเกิดจากการเอาโลหะแหลมคมแกะสลักความหมายบนทอนไม หรือขุด ขีดลงบนแผนหิน ซึ่งมีมาตั้งแต 28 ศตวรรษกอนคริสตกาล เมื่อ 1,800 ปกอนคริสตกาล ในสมัย ราชวงศหยิน ไดมีการเขียนหนังสือบนกระดองเตาและกระดูกมนุษยและสัตว มีหลักฐานมาจากการ ขุดคนพบในมณฑลโฮนาน วัสดุที่ใชเขียน เชน กระดองเตา และกระดูกสัตว มีจํานวนจํากัด เมื่อ นํามาใชมากก็ทําใหหายากขึ้น จึงตองหาวัสดุที่หาไดงายมาใชเขียน ในที่สุดก็ไดใชไมไผเปนวัสดุ หลักที่ใชในการเขียนหนังสือ เพราะไมไผมีปลูกกันมากในประเทศจีน ตัวหมึกในตอนแรกก็ใชผง ถานเปนตัวสี และใชพูกันทําดวยหญา ขนสัตวตางๆ หลายชนิด จีนใชไมไผเปนวัสดุเขียนหนังสือ อยูเปนเวลานาน โดยผาไมไผเปนแผนแลวตั้งตรง การเขียนตัวหนังสือของจีนจึงเขียนจากบนลงลาง และเมื่อมีเรื่องยาวก็ตองเขียนบนไมไผหลายแผนจึงตองเจาะรูรอยเขาเปนพวง ปลอยชายเชือกไวทั้ง สองขางเพื่อมัดหนังสือเปนมัดๆ ในสมัยราชวงศจิ้น ขาราชการจีนสมัยนั้นชื่อเมงเทียน ไดปรับปรุงพูกันจีนใหมีคุณภาพที่ดี ขึ้นโดยใชขนกวางเปนแกนกลาง และขนแพะอยูดานนอกทําพูกัน ซึ่งทําใหเขียนตัวหนังสือได สวยงามขึ้นกวาพูกันที่มีอยูแตเดิมที่ทําจากหญา ขนกระตาย ขนหนู ขนสุนัข และขนสุนัขจิ้งจอก วัว ควาย และขนสัตวทั่วไป ในป ค.ศ. 105 ไซลั่น ขาราชกาลของพระเจาโฮตี่ ในราชวงศฮั่น ไดคิดทํากระดาษขึ้นมา สําเร็จ และในป ค.ศ. 400 จีนรูจักเอาเขมาไฟมาเปนตัวสีในการทําหมึก และใชกาวเคี่ยวจากเอ็น กระดูกสัตวเปนตัวยึดในหมึกทําใหไดหมึกมีคุณภาพดีมาก การเขียนหนังสือจึงเขียนไดสวยงาม จีน ถือว าการเขี ย นหนั งสื อเปน ศิลปะผูมี ลายมือเขีย นหนั งสือสวยงามไดรับการยกย องเป น จิต รกร เชนเดียวกับผูวาดภาพ แมชาติจีนจะเจริญมาก คนจีนไดคิดคนศิลปวิทยาการและสิ่งประดิษฐตางๆ ขึ้นมามากมาย แตทางดานตัวหนังสือจีนกลับไมไดมีพัฒนาการมากนัก ทั้งนี้ทั้งนั้นอักษรจีนถือวาเปนอักษรที่มี เอกลักษณที่โดดเดนที่สุด เพราะเปนอักษรประเภทพิกโตกราฟ (Pictograph) ชนิดเดียวในโลกที่ยัง ใชไดอยางมีประสิทธิภาพ โดยเริ่มจากการสรางตัวหนังสือภาพ (Pictograph) พัฒนาเปนขั้นตัว สัญลักษณแทนความคิด (Ideograph) 1.1 หลักการสรางตัวอักษรจีน การสรางตัวหนังสือจีนมีมาตั้งแตสมัยโบราณมีวิธีการอยู 6 วิธีเรียกวาลิ่วสือ ตามผลของ การศึกษาของ กําธร สถิรกุล (2530) โดยมีรายละเอียดดังนี้
7
1. เซี่ยงสิง (象形) เปนการสรางตัวหนังสือขึ้นตามรูปที่มองเห็น หรือการเขียนภาพ อันมีลักษณะเปนหนังสือภาพ (Pictograph)
ภาพที่ 1 แสดงอักษรจีนที่สรางแบบเซี่ยงสิง ที่มา: กําธร สถิรกุล (2530: 4)
2. จื่อซื่อ (指事) เปนการสรางเครื่องหมายแทนความคิด ทั้งนี้เมื่อคนเจริญขึ้น ก็ไดมี ความคิดตางๆ เกิดขึ้นมากอาจเปนความรูสึก เชน ความดี ความชั่ว ความสุข ความทุกข ซึ่งเปน อาการนาม (Abstract Idea) จึงเปนหนังสือที่มีลักษณะเปน Ideograp
ภาพที่ 2 แสดงอักษรจีนที่สรางแบบจื่อซื่อ ที่มา: กําธร สถิรกุล (2530: 5)
3. ฮุยอี่ (會意) เปนการสรางตัวหนังสือที่เกิดจากการเอาตัวหนังสืออื่นที่สรางไวแลวมา ผสมกัน กําหนดความหมายขึ้นใหม เนื่องดวยตัวหนังสือที่มีลักษณะเปนเครื่องหมายแทนความคิด (Ideograp) คือ การสรางเครื่องหมายแทนความหมายอันเปนความนึกคิด เมื่อบานเมืองมีความเจริญ มากขึ้น คนก็ยอ มจะมีความนึกคิดแตกแขนงไปมาก ความคิดอันหนึ่งๆ ก็ตองสรางตัวหนังสือใหม เพิ่มขึ้นเรื่อยๆ ก็ทําไดยาก จึงเอาตัวหนังสือที่มีอยูแลวหลายคํามารวมเปนคําใหม กําหนดใหมี ความหมายขึ้นใหม
ภาพที่ 3 แสดงอักษรจีนที่สรางแบบฮุยอี่ ที่มา: กําธร สถิรกุล (2530: 5)
8
4. ชวนชู (轉注) เปนวิธีสรางตัวหนังสือโดยการสลับตําแหนงของตัวหนังสือ หรือสวน ของตั ว หนั ง สื อ ที่ ส ร า งไว แ ล ว ให เ กิ ด ความหมายใหม ใ นทางตรงข า มกั บ ความหมายเดิ ม หรื อ ความหมายใหมในอีกแนวหนึ่งของความหมายเดิม โดยทั่วไปแลว ความหนึ่งยอมมีความคิด ที่ ตรงกันขาม เชน ดีตรงขามกับชั่ว สั้นตรงขามกับยาว การคิดสรางสรรคตัวหนังสือสําหรับความคิด เปนเรื่องยากมาก เพราะตองสรางตัวหนังสือมากมายในเนื้อที่จํากัด คนจีนจึงคิดกลับตําแหนง ตัวหนังสือ โดยกลับเอาดานบนมาเปนดานลางหรือเอาดานซายมาเปนดานขวา ทําใหเกิดตัวหนังสือ ที่ใหความหมายตรงขาม ก็สามารถสรางตัวหนังสือเพิ่มขึ้นไดอีกมาก
ภาพที่ 4 แสดงอักษรจีนที่สรางแบบชวนชู ที่มา: กําธร สถิรกุล (2530: 6)
5. เฉี่ยเช (假借) คือ คําที่มีเสียงซ้ํา (Homophone) เปนคําที่มีเสียงเดียวกันแตมีหลาย ความหมาย จีนไดสรางตัวหนังสือขึ้นโดยวิธีการขอยืมตัวหนังสือของคําที่มีความหมายอันอาจเขียน เปนภาพได การสรางคําโดยกําหนดเสียงแทนความหมายเมื่อสรางไปมากๆ ก็อาจมีคําที่มีเสียงพอง กัน แตมีความหมายตางกัน
ภาพที่ 5 แสดงอักษรจีนที่สรางแบบเฉี่ยเช ที่มา: กําธร สถิรกุล (2530: 6)
6. สิงเซิง (形聲) คือตัวหนังสือที่เลียนเสียงจากคําอื่น โดยที่คําที่มีเสียงใกลเคียงกันยึด ไวเปนหลัก แลวผสมกับเสนสายเพิ่มเติม หรือคําอื่น สรางความหมายขึ้นใหม
ภาพที่ 6 แสดงอักษรจีนที่สรางแบบสิงเซิง ที่มา: กําธร สถิรกุล (2530: 6)
9
1.2 วิวัฒนาการของตัวอักษรจีน ผูจัดการออนไลน (2547) ไดศึกษาวิวัฒนาการของตัวอักษรจีนโดยมีผลการศึกษา ดังนี้ 1. อักษรกระดองเตา เจี๋ยกูเหวิน （甲骨文 ）เปนอักขระโบราณที่มีอายุเกาแกที่สุดของ จีน เทาที่มีการคนพบในปจจุบัน ปรากฏแพรหลายในราชสํานักซาง เมื่อ 1,300 – 1,000 ปกอน คริสตกาล ลักษณะของตัวอักขระบางสวนยังคงมีลักษณะของความเปนอักษรภาพอยู โครงสราง ตัวอักษรเปนรูปวงรี มีขนาดใหญเล็กแตกตางกัน สวนมากจะอยูในรูปของการบันทึกการทํานายที่ ใชมีดแกะสลักหรือจารึกลงบนกระดองเตาหรือกระดูกสัตว 2. อั ก ษรโลหะ จิ น เหวิ น （金文）เป น อั ก ษรที่ ใ ช ใ นสมั ย ซางต อ เนื่ อ งถึ ง ราชวงศ โ จว ประมาณ 1,100 – 771 ปกอนคริสตกาล หรือสามารถเรียกอีกอยางหนึ่งวา “จงติ่นเหวิน” （钟鼎 文）ซึ่งมีความหมายวา ตัวอักษรที่หลอมลงบนภาชนะสําริด สวนมากตัวอักษรจินเหวินที่ใชใน การบันทึก จะเปนคําสั่งการของชนชั้นผูนํา พิธีการบูชาบรรพบุรุษ บันทึกการทําสงครามเปนตน 3. อักษรจวน（篆書）อักษรจวนใชในสมัยชุนชิวจั้นกวอจนถึงยุคการกอตั้งราชวงศฉิน 770 – 202 ปกอนคริสตกาล ซึ่งโครงสรางโดยมากยังมีลักษณะของรูปแบบอักษรเดิมคือจินเหวิน และยังมีรูปแบบอื่นๆ ที่เหมาะกับวัสดุที่ใชในการบันทึกที่แตกตางกัน กอนการรวมตัวของประเทศ จีนแตละแควนตางก็มีตัวอักษรที่ใชแตกตางกันไป ซึ่งสวนหนึ่งไดแกอักษรจวนใหญหรือตาจวน (大篆) ตอมาในป ค.ศ. 221 จิ๋นซีฮองเตไดรวบรวมแผนดินจีนเขาดวยกัน และไดทําการปฏิรูป ระบบตัวอักษรครั้งใหญ โดยการสรางมาตรฐานกําหนดตัวอักษรที่เปนหนึ่งเดียวใชกันทั่วประเทศ ไดมีการปรับเอาอักษรจวนมาปรับใหเรียบงาย เรียกวาอักษรจวนเล็กหรือเสี่ยวจวน (小篆) ถือเปน ตัวอักษรที่ใชทั่วประเทศจีนเปนครั้งแรก 4. อักษรลี่ซู (隸書) สมัยที่ฉินประกาศใชอักษรจวนเล็กอยางเปนทางการ พรอมๆ กันนั้น ก็ไดปรากฏวามีการใชอักษรลี่ซูควบคูกันไป โดยมีการประยุกตมาจากการเขียนอักษรจวน อักษรลี่ซู นั้นทําใหตัวอักษรจีนเปนอักษรสัญลักษณอยางเต็มรูปแบบ เรียกไดวาเปนกระบวนการเปลี่ยนรูป จากอักษรโบราณที่ยังมีความเปนอักษรภาพสูอักษรจีนที่ใชกันในปจจุบัน อักษรลี่ซูนั้นมีที่มาจาก ทาสคนหนึ่งซึ่งกระทําความผิดจึงถูกสั่งใหจําคุก ขณะที่อยูในคุกจึงคิดปรับปรุงตัวอักษรจวนให เขี ย นง า ยขึ้ น จากโครงสร า งกลมเปลี่ ย นเป น เหลี่ ย มกลายเป น อั ก ษรรู ป แบบใหม จิ๋ น ซี ฮ อ งเต ทอดพระเนตรเห็นแลวทรงโปรดอยางมาก จึงแตงตั้งนักโทษผูนี้ใหเปนอารักษในวังหลวง ตอมา ตัวหนังสือแพรหลายออกไป จึงมีการเรียกตัวอักษรชนิดนี้วา ลี่ซู ซึ่งในภาษาจีนคําวา “ลี่” หมายถึง ทาส ลี่ซูจึงมีความหมายวาตัวอักษรทาส ลี่ซูเปนตัวอักษรที่ใชเขียนบนวัสดุที่ทําจากไมหรือไมไผ และไดมีการพัฒนาอยางตอเนื่องจนถึงสมัยราชวงศฮั่นซึ่งไดรับความนิยมสูงสุดและยังไดเปนภาษา ราชการในสมัยนั้นอีกดวย
10
5. อั ก ษรข า ยซู （楷書）คํ า ว า ข า ยในภาษาจี น นั้ น มี ค วามหมายว า แบบฉบั บ หรื อ ตัวอยาง อักษรขายซูจึงเปนอักษรรูปแบบมาตรฐานใชกันอยางแพรหลายในปจจุบัน ขายซูเปนเสน สัญลักษณที่ ประกอบกันขึ้นภายใตกรอบสี่เหลี่ยมซึ่งแตกตางจากอักขระยุ คโบราณโดยสิ้นเชิง อักษรขายซูมีตนกําเนิดราวป ค.ศ. 220 – 316 ซึ่งเปนชวงยุคปลายราชวงศฮั่นภายหลังราชวงศวุยจิ้น (สามกก) ป ค.ศ. 618 – 907 สมัยถัง เปนยุคทองของตัวอักษรขายซูจนถึงปจจุบัน 6. เฉาซู （草書）ไมวาจะเปนยุคสมัยใด อักษรจีนแตละรูปแบบลวนมีวิธีการเขียนแบบ ตัวหวัด จนกระทั่งราชวงศฮั่น ตัวอักษรหวัดไดรับการเรียกวาเฉาซูอยางเปนทางการ คําวาเฉานั้นมี ความหมายวา หญา หรือลวกๆ อักษรเฉาซูจึงเกิดจากการนําเอาเสนสายที่มีอยูแตเดิมมายนยอให เหลือเพียงขีดเสนเดียว โดยฉีกกฎออกจากรูปแบบอันจําเจของกรอบสี่เหลี่ยมในอักษรจีน หลุดพน จากขอจํากัดของขั้นตอนวิธีการเขียนแบบขายซูซึ่งเปนอักษรมาตรฐาน ซึ่งเฉาซูนั้นขีดเพียง 2 – 3 ขีดก็สามารถประกอบเปนสัญลักษณซึ่งมีความหมายเดียวกันกับขายซู 7. ซิงซู （行書）อักษรซิงซูนั้นเปนตัวอักษรหวัดแกมบรรจง อักษรซิงซูนั้นกําเนิดขึ้น ราวปลายราชวงศฮั่นตะวันออก ซึ่งรวบรวมเอาขอดีของขายซูและเฉาซูเขาดวยกัน
ภาพที่ 7 วิวัฒนาการของตัวอักษรจีน ที่มา: Wikipedia (2009)
11
1.3 หลักการเขียนอักษรจีน ตามการศึกษาของ Patrick Hassel Zein (2006) การเขียนตัวอักษรจีนนัน้ สามารถไดแบง ตามลักษณะของเสนไดเปน 8 แบบ โดยมีรายละเอียด ดังนี้ 1. เตี่ยน (点) จุด
ภาพที่ 8 แสดงจุดแบบเตี่ยน ที่มา: Yellowbridge.com (2009)
2. เหิง (横) เสนขีดตามยาวแนวขวางลากจากซายไปขวา
ภาพที่ 9 แสดงเสนแบบเหิง ที่มา: Yellowbridge.com (2009)
3. ซู (竖) เสนตามแนวดิ่งลากเสนจากบนลงลาง
ภาพที่ 10 แสดงเสนแบบซู ที่มา: Yellowbridge.com (2009)
4. เพย (撇) เสนเฉียงๆ ลากลงจากขวาไปซาย
ภาพที่ 11 แสดงเสนแบบเพย ที่มา: Yellowbridge.com (2009)
12
5. นา (捺) เสนเฉียงๆ ลากลงจากจากซายไปขวา
ภาพที่ 12 แสดงเสนแบบนา ที่มา: Yellowbridge.com (2009)
6. ที (提) เสนเฉียงๆ ลากขึน้ จากซายไปขวา
ภาพที่ 13 แสดงเสนแบบที ที่มา: Yellowbridge.com (2009)
7. โกว (钩) เสนลากลงตรงๆ จากบนลงลางและหักสวนปลายใหงอคลายตะขอ
ภาพที่ 14 แสดงเสนแบบโกว ที่มา: Yellowbridge.com (2009)
8. เจอ (折) ลากเสนตรงลงและหักลากตอดวยเสนแนวนอน
ภาพที่ 15 แสดงเสนแบบเจอ ที่มา: Yellowbridge.com (2009)
13
ตัวอยางลักษณะของเสนทั้ง 8 แบบ
ภาพที่ 16 แสดงลักษณะของเสนทั้ง 8 แบบ ที่มา: Writing CJK strokes (2009: en.wikipedia.org)
ตัวอยางการลากเสนในรูปแบบตางๆ
ตารางที่ 1 แสดงการลากเสนในรูปแบบตางๆ ที่มา: Kind of Chinese Stroke (2009: commons.wikimedia.org)
14
1.4 การเขียนพูกันจีนและรูปแบบตางๆ ที่นิยมใชในการเขียน การเขียนพูกันจีนที่เรียกวา “ซูฟา” （書法） นั้นฝรั่งเรียกวา “Calligraphy” ซึ่งที่จริงแลว มีความหมายวาการเขียนอักษร ซึ่งการเขียนตัวอักษรนั้นก็มีอยูในทุกประเทศ แตการเขียนอักษรใน จีนถือเปนเรื่องที่สังคมใหความสําคัญมาก การเขียนพูกันจีนนั้นถือวาเปนศิลปะชั้นสูงเทียบเทากับ ภาพจิตรกรรมและงานศิลปะ (สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา สยามบรมราชกุมารี, 2550: 34) การเขียนพูกันจีนนั้นมีอยูหลายแบบ แบบที่เปนที่นิยมและเปนตนแบบใหกับการเขียน ตามการศึกษาของ ภูริวรรณ วรานุสาสน (2547: 93) สามารถแบงไดเปน 5 แบบ ไดแก 1. จวนซู（篆書）สามารถแบงไดเปน ตาจวนและเสี่ยวจวน ซึ่งเสี่ยวจวนนี้เปนภาษา ราชกาลในสมัยราชวงศฉินและเปนตนแบบของตัวอักษจีนปจจุบัน
ภาพที่ 17 แสดงอักษรแบบจวนซู ที่มา: xbsh.net (2009)
2. ลี่ซู （隸書）เปนตัวอักษรที่คิดขึ้นมาเนื่องจากการเขียนเสี่ยวจวนนั้นยุงยาก ดังนั้น ตัวอักษรแบบลี่ซูซึ่งเขียนงายและยุงยากนอยกวา จึงไดรับความนิยม และไดเปนภาษาราชการใน สมัยราชวงศฮั่น
ภาพที่ 18 แสดงอักษรแบบลี่ซู ที่มา: cgan.net (2009)
15
3. ขายซู（楷書）เปนตัวอักษรที่ไดรับการพัฒนามาจากลี่ซู ตัวอักษรมีลักษณะเหลี่ยม มีกฎระเบียบที่แนนอนตายตัว และอักษรขายซูปนอักษรมาตรฐานของจีนแบบที่ใชกันในปจจุบัน
ภาพที่ 19 แสดงอักษรแบบขายซู ที่มา: zqgslzp.blog.163.com (2009)
4. เฉาซู（草書） เปนตัวอักษรแบบหวัด และเปนการเขียนแบบไมมีการยกพูกัน เปน การเขียนที่จัดไดวาเปนศิลปะสุดยอด
ภาพที่ 20 แสดงอักษรแบบเฉาซู ที่มา: ug8888.com (2009)
5. สิงซู（行書）เฉาซูเขียนงายแตอานยาก สวนขายซูนั้นอานงายแตเขียนยาก ดังนั้นจึง ไดมีการประดิษฐตัวอักษรแบบสิงซูขึ้นมา ซึ่งเปนการรวมเอาขอดีของเฉาซูและขายซูเขาดวยกัน
16
ภาพที่ 21 แสดงอักษรแบบสิงซู ที่มา: Freehead.com (2009)
2. ตัวอักษรคูนิฟอรมอียิปตและโฟนีเชียน กําธร สถิรกุล (2530: 18 – 21) กลาววา ประมาณ 4,000 ปกอนคริสตกาล ชาวสุเมเรียนใน เมโสโปเตเมียเขียนหนังสือโดยใชไมขีดเปนตัวอักษรบนกอนดินเหนียว และตอมาใชจิ้มบนกอน ดินเหนียวแทนรูป ตัวอักษรจึงเปนรูปรอยไมจิ้มบนกอนดิน ทําใหเห็นเสนที่จิ้มเปนรูปลิ่ม เรียกวา อักษรคูนิฟอรม (Cuneiform) อักษรคูนิฟอรมไมไดพัฒนาไกลไปกวาการจิ้มไมลงบนดินเหนียว ปลอยใหแหง หรือบางทีก็นําไปเผาไฟใหแข็งเปนกอนหรือเปนแผนลักษณะคลายอิฐ เพื่อใหมีความ ทนทาน ใชเขียนดวยหมึกบนวัตถุตางๆ บางขูดขีดดวยของแหลมลงบนไม บนหินบาง การถอด แบบออกจากหนังสือจึงคอนขางทําไดยาก
ภาพที่ 22 แสดงตัวอักษรคูนิฟอรมที่เขียนโดยใชไมจิ้มบนกอนดินเหนียว ที่มา: Virginiawestern.edu (2009)
17
การพัฒนาของตัวอักษรคูนฟิ อรม
ตารางที่ 2 แสดงการพัฒนาของตัวอักษรคูนิฟอรม ที่มา: Cyberwitchcraft.com (2009)
ในระยะเวลาใกลเคียงกับ 4,000 ปกอนคริสตกาล ชนชาติอียิปตอาศัยอยูลุมแมน้ําไนล ตอน เหนือของทวีปอาฟริกา มีความเจริญขึ้นสามารถสรางโบสถ วิหาร ใหญโต สรางปรามิด แกะสลัก หินแทงใหญๆ เปนเทวรูป และภาพครึ่งสัตวครึ่งคน เชน ตัวสฟงค อาคารและรูปสลักใหญโตได และไดสรางตัวหนังสือเฮียโรกลิฟฟค (Hieroglyphic) ขึ้น ตัวหนังสือในตอนแรกเปนตัวจารึกบน เสาหิน บนแผนหินโดยใชโลหะแหลมคมสลักลงบนแผนหิน ตัวอักษรอียิปตตอนแรกๆ เปนการสรางภาพใหเปนตัวหนังสือ มีลักษณะเปนพิกโตกราฟ (Pictograph) และเมื่อมีความคิดแตกแขนงออกไปมากความคิดบางอันไมอาจเขียนเปนภาพไดก็ สรางเครื่องหมายแทนความคิดเปนไอดีโอการฟ (Ideograph) โดยการแปลงภาพเปนสัญญลักษณบง ใหเขาใจความหมาย การสรางตัวหนังสือใหมีความหมายวามือก็เขียนเปนภาพมือ เมื่อมีความคิดคํา วางานเกิดขึ้น ก็ตองสรางภาพขึ้นโดยเขียนภาพคลายเงาของมือ เพราะคนใชมือทํางาน และคําวา อํานาจก็ใชสัญลักษณของมืออีกแบบหนึ่ง เปนภาพประดิษฐของมือเพราะผูมีอํานาจก็ตองเปนผูมี กําลังใชมือไดเกง
ภาพที่ 23 แสดงการใชภาพในการสื่อความหมาย ที่มา: กําธร สถิรกุล (2530: 19)
18
ตัวอักษรเฮียโรกลิฟฟค (Hieroglyphic) เขียนโดยใชของแหลมขูดขีดบนแผนหิน สวนใหญ ใชจารึกบนเสาหิน ทําใหตัวหนังสือเขียนจากบนลงลาง ตอมาในราว 3,500 ปกอนคริสตกาล อียิปต ไดคิดเครื่องมือในการเขียนใหมคือแผนปาไปรัส ลักษณะคลายกระดาษ ทําจากตนปาไปรัส คิด พูกันที่ทําจากหญา และตอมาก็คิดปากกาทําดวยลําตนพืชลักษณะคลายกับตนออ การเขียนจึงตอง เปลี่ยนรูปไป เพราะไมอาจเขียนใหมีรายละเอียดเทาเดิมได ตัวหนังสือที่เขียนลักษณะใหมนี้เรียกวา เฮี ยราติ ค (Hieratic) และในเมื่อการเขี ย นหนังสือมี ความนิย มมากขึ้น ก็มี การเขีย นเร็ ว ขึ้น ๆ ตัวหนังสือก็ไดรับการปรับปรุงใหเขียนงายขึ้นโดยลดเสนสายลงไปอีก ในราว 700 – 600 ปกอน คริสตกาล หนังสือแบบดีโมติค (Demotic) ก็เกิดขึ้น
ตารางที่ 3 แสดงตัวอักษรอียิปตที่เปลี่ยนแปลงไป ที่มา: กําธร สถิรกุล (2530: 21)
โพนีเชียน (Phonicians) เปนชาติเดินเรือทํามาคาขายในแถบทะเลเมดิเตอเรเนียน และมี ความเจริญในระหวาง 1,200 – 876 ป กอนคริสตกาล และเรียกตัวเองวาพวกคานาน (Canaanite) โฟนีเชียนเปนผูที่ริเริ่มเอาตัวอักษรมาแทนรากฐานของเสียงเปนชาติแรก ชาวโฟนีเชียนไดเอา ตัวอักษรเฮียราติกของอียิปตและอักษรคูนิฟอรมมาปรับปรุงเปนตัวหนังสือของตน กําหนดเอา ตัวอักษรหนึ่งแทนรากฐานของเสียงหนึ่งเทานั้น โดยกําหนดใหมีพยัญชนะ 19 ตัว ไมมีสระ (สมบูรณ ดรุณศิลป, 2541: 5)
19
ตารางที่ 4 แสดงการดัดแปลงตัวอักษรโฟนีเชียนจากอักษรอียิปต ที่มา: กําธร สถิรกุล (2530: 21)
ตัวอักษรโฟนีเชียนนี้ไดเปนตนแบบใหชาติที่เจริญขึ้นมาทีหลังเอาไปดัดแปลงเปนตัวอักษร ของตน เปน Alphabet สาย Hellenic ซึ่งเจริญในกรีกราว 800 ปกอนคริสตกาล และในราว 100 ป กอนคริสตกาล พวกโรมันเจริญขึ้น ก็รับเอาอักษรกรีกไปดัดแปลงเปนอักษรโรมัน (กําธร สถิรกุล, 2530: 21 – 22 )
ตารางที่ 5 แสดงการเปรียบเทียบรูปตัวอักษรโฟนีเชียนจนถึงตัวอักษรโรมัน ที่มา: กําธร สถิรกุล (2530: 22)
20
3. ตัวอักษรกรีกและโรมัน สมบูรณ ดรุณศิลป (2545: 5) กลาววา กรีกเปนชาติที่มีความเจริญภายหลังจากที่อณาจักร อียิปตไดเสื่อมสลายเมื่อประมาณ 800 ปกอนคริสตกาล กรีกไดรับความคิดในการสรางตัวอักษรมา จากโฟนีเชียน และมีการสรางสระขึ้นทําใหการออกเสียงแนนอนชัดเจน เนื่องจากกรีกเปนชาติที่มี อารยธรรมดานศิลปกรรมสูง รูจักการสรางสถาปตยกรรมดวยหินออนตามหลักเรขาคณิต ดังนั้น รูปแบบตัวอักษรของกรีกจึงมีระเบียบเปนเหลี่ยมเปนมุมอยางชัดเจน ในดานจิตรกรรมกรีก ได ค น พบการผลิ ต สีเ พิ่ มขึ้ น โดยกรรมวิ ธี ท างเคมี จ ากการหลอมตะกั่ ว จนตกตะกอน และเกิ ด เป น ออกไซด ทําใหเกิดสีตางๆ ซึ่งมีความงดงามยิ่งขึ้น โรมันเปนชาติที่มีความเจริญตอจากกรีก โดยนําอารยธรรมจากกรีกมาพัฒนาการออกแบบ ตัวอักษรโรมัน ไดมีการแปลงรูปแบบตัวอักษรของกรีก โดยที่สถาปตยกรรมของโรมันมีลักษณะ โคงกลม (Arch) ทําใหรูปแบบตัวอักษรโรมันมีลักษณะโคงกลมไปดวย
ภาพที่ 24 แสดงตัวอักษรของกรีกและโรมันที่เปนไปตามศิลปะและสถาปตยกรรม ที่มา: กําธร สถิรกุล (2530: 22)
อารยะ ศรีกัลยาณบุตร (2550: 70) กลาววา อักขระโรมันสามารถเรียกไดอีกอยางหนึ่งวา อักขระละตินตอมาไดมีการพัฒนาการสื่อสารดวยภาษาอยางตอเนื่องกันมายาวนานหลายรอยป โดย เริ่มจากการปรับใชพยัญชนะ 5 ตัวใหกลายเปนสระเพื่อเชื่อมพยัญชนะเขาดวยกันเปนคํา แลวสราง ตั ว อั ก ษรเพิ่ ม เติ ม ขึ้ น เป น 21 ตั ว และในยุ ค กลางได มี ก ารเพิ่ ม ตั ว อั ก ษรเป น 26 ตั ว เหมื อ นใน ภาษาอังกฤษปจจุบัน
ภาพที่ 25 แสดงอักขระอิงลิชละติน พิมพใหญ พิมพเล็กและสระ ที่มา: ปโยรส โชคอุดมไพศาล (2552)
21
4. ตัวอักษรไทย มนูญ ไชยสมบูรณ (2539) กลาววา ตัวอักษรไทยมีตนกําเนิดมาจากตัวอักษรในตระกูลอิน โดยูโรเปยน (Indo European) ซึ่งเปนรากเหงาของภาษาตางๆ ในแทบเอเชีย มีวิวัฒนาการผานมา ทางอินเดียฝายใต ขอม และมอญ ตัวอักษรของอินเดียที่เกาแกที่สุดคือจารึกของพระเจาอโศก เมื่อ ประมาณป พ.ศ. 300 ตัวอักษรเปนแบบอักษรพราหมีดัดแปลงมาจากอักษรโฟนีเชียน อักษรพราหมี แปลงออกเปนอักษรเทวนาคีของอินเดียฝายเหนือ ลักษณะเปนเหลี่ยมเพราะเขียนบนกระดาษเปน พื้นและแปลงเปนอักษร คฤนถ ของอินเดียฝายใต ลักษณะเปนรูปกลมๆ เพราะจารึกลงบนใบลาน ตัวอักษรอินเดียที่จารึกบนศิลามีพบในไทย พมา เขมร ที่พบเกาแกที่สุดในประเทศไทยคือ ศิลาจารึก “เย ธมฺมา” พบที่พระปฐมเจดียซึ่งพบวาจารึกราวป พ.ศ. 1100 – 1200 ตัวอักษรพวกนี้จึงเปนแมบท ของตัวอักษรขอมและอักษรมอญ อันเปนอักษรเกาแกในสุวรรณภูมิโบราณ
แผนภูมิที่ 2 แสดงตนกําเนิดและที่มาของวิวัฒนาการของตัวอักษรในภาษาตางๆ รวมทั้งภาษาไทย ที่มา: อารยะ ศรีกัลยาณบุคร (2550: 75)
ตอนแรกคนไทยคงไมมีตัวอักษรใชจึงรับเอาตัวอักษรมอญมาใช สังเกตไดจากลักษณะ ตัวอักษรของไทยบางพวก เชน ลื้อ ผูไทย อาหม จะพบลักษณะและรูปตัวอักษรมอญปนอยูมาก ป พ.ศ. 1500 ขอมแผอาณาเขตครอบคลุมเมืองเชลียง เมืองสุโขทัย ไทยรับอักษรขอมหวัด มาใช อันเปนตัวอักษรที่ใชในราชการของขอมในขณะนั้น
22
ป พ.ศ. 1800 พ อ ขุ น ศรี อิ น ทราทิ ต ย ป ระกาศเอกราชไม ขึ้ น ต อ ขอมและให ค นไทยเลิ ก ประพฤติตามธรรมเนียมขอม ใหเลิกใชอักษรขอม แตการจะกลับไปใชอักษรมอญก็ไมสะดวก เพราะมีขอขัดของอยูเนืองๆ ป พ.ศ. 1826 พอขุนรามคําแหงมหาราชทรงประดิษฐตัวอักษรไทยขึ้นใชเองเพื่อนแทน อักษรขอมและอักษรมอญที่ไทยเคยใชมากอน ดังมีหลักฐานปรากฏในศิลาจารึกพอขุนรามคําแหง หลักที่ 1 ดานที่ 4 บรรดทัดที่ 8 – 1 ดังนี้
ภาพที่ 26 แสดงลายเสนจําลองอักษรไทยสมัยพอขุนรามคําแหงมหาราช ที่มา: มนูญ ไชยสมบูรณ (2539)
การประดิษฐตัวอักษรไทยนี้พอขุนรามคําแหงมหาราชทรงดัดแปลงมาจากตัวอักษรขอม หวัด โดยแปลงรูปและอักขระวิธีใหดีขึ้น อักษรสมัยพอขุนรามคําแหงมหาราช มีพยัญชนะ 39 ตัว สระ 20 ตัว 4.1 วิวัฒนาการของรูปตัวอักษรไทย ตัวอักษรที่พอขุนรามคําแหงมหาราชทรงประดิษฐ ขึ้นนี้ เปนที่ยอมรับของคนไทยแถบลุมน้ํายม และลุมน้ําเจาพระยา รวมทั้งคนไทยในลานชาง ลาน นาไทย เวียงจันทร หลวงพระบาง ตางรับไปใชกันอยางแพรหลาย 1. อักษรสมัยพระเจาลิไทย รูปอักษรสมัยพระเจาลิไทเปลี่ยนแปลงไปจากสมัยพอขุน รามคําแหงมหาราชเล็กนอย แตอักขระวิธีเปลี่ยนไปมาก เนื่องจากคนไทยเคยชินกับอักษรขอมมา กอน ซึ่งวางรูปสระไวขางบนบางขางลางบางจึงหันกลับไปใชอักขระวิธีแบบขอมตามความเคยชิน 2. อักษรสมัยสมเด็จพระนารายณมหาราช ตัวอักษรไทยไดมีวิวัฒนาการตอมาจนถึงสมัย สมเด็ จ พระนารายณ ม หาราชจนมี รู ป แบบใกล เ คี ย งกั บ ป จ จุ บั น มาก เนื่ อ งจากมี ผู แ ต ง หนั ง สื อ แบบเรียนขึ้นใชสอนกันในหมูประชาชน คือ หนังสือจินดามณี ทําใหหนังสือแพรกระจายทั่วไปทั้ง แผนดิน รูปแบบของตัวอักษรจึงคงอยูและเปลี่ยนแปลงตอไปอีกนอยมาก
23
ภาพที่ 27 แสดงหนังสือฉบับของออกพระวิสุทสุนทรราชทูต ที่มา: มนูญ ไชยสมบูรณ (2539)
3. อักษรอริยกะของพระบาทสมเด็จพระจอมเกลาเจาอยูหัว ประมาณป พ.ศ. 2390 พระบาทสมเด็จพระจอมเกลาเจาอยูหัวทรงประดิษฐอักษรอริยกะขึ้นเพื่อใหเขียนพระไตรปฎก แต มิไดแพรหลายไปถึงหมูประชาชน ที่ยังคงเขียนภาษาไทยตามหลักอักขระวิธีเดิม
ภาพที่ 28 แสดงอักษรอริยกะ ที่มา: มนูญ ไชยสมบูรณ (2539)
24
4. อักษรในสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาเจาอยูหัว ป พ.ศ. 2460 พระบาทสมเด็จ พระมงกุฎเกลาเจาอยูหัวทรงปฏิรูปตัวอักษรไทยโดยประดิษฐสระใหมเปนรูปสระลอย เขียนไวขาง หลังและอยูบนบรรทัดเดียวกับพยัญชนะ แตไมไดรับความนิยมจากประชาชนจึงมีอันตองเลิกไป
ภาพที่ 29 แสดงงการเขียนหนังสือวิธีใหม สมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาเจาอยูหัว ที่มา: กําธร สถิรกุล (2530: 155)
5. อักษรสมัยจอมพล ป. พิบูลสงคราม ป พ.ศ. 2485 จอมพล ป. พิบูลสงคราม พยายาม หาวิธีเขียนหนังสือไทยใหงายเขา โดยตัดตัวอักษรที่มีเสียงซ้ํากันออกเสียบาง เชน ศ, ษ, ส ใหใช ส เพียงตัวเดียว เปนตน แตประชาชนไมนิยมตึงตองเลิกไปเมื่อป พ.ศ. 2488
ภาพที่ 30 แสดงการเขียนหนังสือสมัยจอมพล ป. พิบูลสงคราม (ประกาศยกเลิกใชตัวเลขไทย) ที่มา: กําธร สถิรกุล (2530: 160)
กําธร สถิรกุล (2530) กลาววา หลังจากนั้นภาษาไทยก็ไดมีการเปลี่ยนแปลงไปอีกโดย สาเหตุจากการที่เครื่องมือและวัสดุในการเขียนเปลี่ยนแปลงไปทําใหวิธีการเขียนเปลี่ยนแปลงไป มาก ซึ่งเปนการยากที่จะกําหนดรูปแบบมาตรฐาน อารยะ ศรีกัลยาณบุตร (2550: 76) กลาววา ภาษาไทยในสมัยรัตนโกสินทรนั้นมีพยัญชนะ 44 ตัว สระ 32 รูป และมีวรรณยุกตครบ 4 เสียง เหมือนที่ใชกันในปจจุบัน
25
ตารางที่ 6 แสดงวิวัฒนาการของตัวอักษร เปรียบเทียบตัวอักษรภาษาไทยจากสมัยพอขุนรามคําแหง พระยาฦๅไทย พระนารายณจนถึงปจจุบัน ที่มา: มนูญ ไชยสมบูรณ (2539)
วิวัฒนาการของตัวพิมพ สนั่ น ปท มะทิ น (2513: 122 – 123) กลาววา ในป ค.ศ. 1049 ชาวจีน ชื่อ ไปเชง (Pi Sheng) ไดประดิษฐตัวพิมพหนังสือจีนขึ้นโดยปนเปนดินเผา คลายกระเบื้องหรือแผนอิฐ เปนตัวๆ สามารถนํามาเรียงตอเขาเปนบรรทัดและเปนหนาหรือเปนเรื่องราวที่อานรูเรื่อง เมื่อใชพิมพไปแลว ก็เอาออกและสามารถนํากลับมาเรียงตอกันใหมไดเรื่อยๆ อันเปนตนกําเนิดของตัวพิมพในปจจุบัน ราวป ค.ศ. 1392 ประเทศเกาหลีไดนําความรูจากประเทศจีนมาดัดแปลงเปนตัวพิมพหลอ ดวยโลหะเปนครั้งแรก ตอมากษัติยเตจองแหงเกาหลี (King Taejong) ไดทรงจัดตั้งโรงหลอตัวพิมพ ดวยโลหะประเภททองมาลอ (Bronze) ในป ค.ศ. 1405 และไดแพรหลายไปสูประเทศจีนและญี่ปุน ซึ่งใชตัวหนังสือประเภทเดียวกัน ซึ่งภาษาตะวันออกเปนหนังสือแบบเปนคําๆ (Character) จึงตอง ใชตัวพิมพที่แตกตางกันจํานวนมากมายกายกองไมเหมือนภาษาตะวันตกที่ตัวพิมพแยกออกเปน พยัญชนะและสระ (Alphabet) จึงทําใหการพิมพดวยโลหะในสมัยนั้นไมกาวหนาเทาที่ควร
26
1. ตัวพิมพโรมัน สนั่น ปทมะทิน (2513: 123) กลาววา เมื่อราวป ค.ศ. 1400 ชาวเยอรมันคนหนึ่งชื่อ โยฮัน กูเตนเบิรก (Johann Gutenberg) ไดประดิษฐตัวพิมพอักษรโรมันขึ้นใชในวงการพิมพเปนครั้งแรก ในทวีปยุโรป ซึ่งตัวพิมพดังกลาวนี้เปนลักษณะตัวพิมพโลหะที่แยกออกจากกันและสลับสับเปลี่ยน กันได (Movable Metal Type) ซึ่งเปนตนกําเนิดของตัวพิมพอักษรโรมันในปจจุบัน อารยะ ศรีกลัยาณบุตร (2550: 70 – 74) กลาววา มีการออกแบบรูปแบบของตัวอักษรขึ้น ใหม อยูตลอดเวลา นับตั้งแตตัวอักษรสวยงามที่ใชในการบันทึกเรื่องราวทางศาสนาในยุคกลางและ ยุคโรมันเนสค (Romanesque) ที่มีการเนนตัวอักษรตัวแรกของเนื้อความดวยการทําใหมีขนาดใหญ และผสมผสานลวดลายหรื อ รู ป ภาพเข า ไปประกอบ การพั ฒ นาตั ว อั ก ษรสํ า หรั บ การพิ ม พ ที่ แพรหลายมากขึ้นในยุคฟนฟูศิลปวิทยา (Renaissance) ในภาษาอังกฤษจะเรียกตัวพิมพวา ฟอนต (Font หรือแตเดิมสะกดวา Fount) ซึ่งมาจากคํา ในภาษาฝรั่งเศส ฟอนเต (Fonte) ที่มีความหมายวา หลอมละลาย เนื่องจากตัวพิมพเมื่อแรกเริ่มนั้น เกิดจากการหลอมโลหะขึ้นเปนแมพิมพ ซึ่งก็นิยมเรียกกันมาจนถึงปจจุบัน ในชวงป ค.ศ. 1970 – 1980 ตัวพิมพจะอยูในรูปแบบขอมูลคอมพิวเตอรซึ่งสามารถ นํามาใชเรียงใหเกิดเปนขอความไดทันทีในอารตเวิรก ในการทดสอบหรือแสดงตัวพิมพนั้นจะใชรูปแบบของประโยค ที่เรียกวา แพนแกรม (Pangram) หรือ ประโยคโฮโลอัลฟาเบติก (Holoalphabetic Sentence) ซึ่งเปนประโยคหรือขอความ ที่มีการใชตัวอักขระทุกตัวอักษรอยางนอย 1 ครั้ง ตัวอยางเชนประโยคที่นิยมใชกันอยางแพรหลาย คือ “The quick brown fox jumps over the (a) lazy dog.” ซึ่งมีการใชตัวอักขระครบทั้ง 26 ตัว โดย แพนแกรมที่ดีจะตองมีขนาดสั้นและมีการใชตัวอักขระซ้ําใหนอยที่สุด
2. ตัวพิมพไทย กําธร สถิรกุล (2530: 167) กลาววา ในป พ.ศ. 2356 ตัวพิมพไทยไดมีการสรางเปนตัวพิพม และจัดพิมพขึ้นเปนครั้งแรกในประเทศพมา โดยมิชชันนารีอเมริกา บาทหลวงจัดสันและนาง จัด สัน (Judson) และตอมาในป พ.ศ. 2359 นายจอรจ เอช. ฮัฟ (George H. Hough) ทําการพิมพ ตัวหนังสือไทยเปนครั้งแรกจากตัวพิมพ โดยใชตัวหนังสือที่ออกแบบโดยนางจัดสัน ในป พ.ศ. 2371 ไดมีการใชตัวพิมพไทยพิมพตัวหนังสือ A Gramma of The Thai แตงโดย กัปตันเจมส โลว (Captain James Low) และยุคเริ่มตนของการพิมพไทยไดเริ่มขึ้นในสมัยปลาย
27
รัชกาลที่ 3 ป พ.ศ. 2375 หมอบรัดเลยนําเขาตัวพิมพมาจากตางประเทศ และไดพิมพหนังสือจาก ตัวพิมพไทยในเมืองไทยเปนครั้งแรก
ภาพที่ 31 แสดงตัวพิมพแบบแรกในหนังสือ A Grammar of The Thai ที่มา: กําธร สถิรกุล ( 2512: 104)
ผลการศึกษาจากจดหมายเหตุชองหมอบรัดเลยของ กําธร สถิรกุล (2512: 106 – 108) ได กลาวไววาเมื่อเดือน มิถุนายน ป พ.ศ. 2379 มีมิชชั่นนารีฝรั่งคนหนึ่งชื่อชารล โรบินสัน (Charles Robinson) ไดตั้งเครื่องพิมพอักษรไทยในกรุงเทพ และเมื่อป พ.ศ. 2392 พระบาทสมเด็จพระนั่ง เกลาเจาอยูหัวไดทรงโปรดใหพิมพประกาศหามสูบฝน ซึ่งเปนประกาศของรัฐบาลฉบับแรกที่พิมพ ดวยตัวพิมพ ในป พ.ศ. 2384 โรงพิ มพ มิชชั่ น นารี ไ ดห ลอตั ว พิมพ อัก ษรไทยขึ้น ใช เ องเป นครั้ ง แรก เนื่องจากตัวพิมพที่เอามาจากสิงคโปรนั้นสึกหรอใชไมไดแลว และในป พ.ศ. 2385 หมอบรัดเลยก็ ไดหลอตัวพิมพขึ้นมาใหม และไดพิมพเปนหนังสือคัมภีร ครรภรักษา ซึ่งหมอบรัดลเปนผูแปลเอง พิมพที่โรงพิมพ A B C F M Mission Press 1842
ภาพที่ 32 แสดงตัวพิมพแบบแรกที่หลอโดยหมอบรัดเลย ที่มา: กําธร สถิรกุล (2512: 107)
28
ผลการศึกษาของ มนูญ ไชยสมบูรณ (2539: 198 – 200) พบวาในป พ.ศ. 2444 – 2449 ปรากฏมีตัวพิมพโปงหนา พบในหนังสือวิทยาจารเลม 5
ภาพที่ 33 แสดงตัวพิมพแบบโปงหนา ที่มา: กําธร สถิรกุล (2512: 118)
ในป พ.ศ. 2488 มีตัวฝรั่งเศสธรรมดาใชและมีตัวจิ๋วใชเปนครั้งแรก แมพิมพสําหรับหลอ ตัวพิมพเรียกวาแมทองแดงทําจากฝรั่งเศส จึงเรียกชื่อตัวพิมพแบบนี้วา “ตัวฝรั่งเศส”
ภาพที่ 34 แสดงตัวพิมพแบบฝรั่งเศส ที่มา: กําธร สถิรกุล (2512: 119)
ตั้งแตป พ.ศ. 2462 เปนตนมา ตัวพิมพไดรับการพัฒนาออกมาหลายแบบ เชน ตัวธรรมดา ตัวเอน ตัวกลาง ตัวหนา ตัวโปงหนา ใชพิมพในวารสารสมุทสาร
ภาพที่ 35 แสดงตัวพิมพขนาดตางๆ ที่มา: มนูญ ไชยสมบูรณ (2539)
29
นายแซไดแกะแบบตัวโปงออกใชซึ่งสวยงามมากจนไดชื่อวา “โปงแซ”
ภาพที่ 36 แสดงตัวพิมพแบบโปงแซ ที่มา: กําธร สถิรกุล (2530: 178)
ตัวโปงที่ใหญกวาโปงแซ เรียกวา “โปงไม” ใชสําหรับพาดหัวขาว
ภาพที่ 37 แสดงตัวพิมพแบบโปงไม ที่มา: กําธร สถิรกุล (2530: 178)
ในป พ.ศ. 2496 นายสมาน บุณยรัตพันธ นําเอาตัวอักษรไทยปรับเขาใชกับแปนพิมพอันมี ลั ก ษณะเช น เดี ย วกั บ แป น พิ ม พ ข องเครื่ อ งพิ ม พ เ ทเลกซ (Telex) ซึ่ ง เป น เครื่ อ งมื อ สื่ อ สารด ว ย ตัวหนังสือ มีลักษณะตัวพิมพเหมือนกับตัวพิมพดีด
ภาพที่ 38 แสดงตัวพิมพแบบเทเลกซ ที่มา: มนูญ ไชยสมบูรณ (2539)
กําธร สถิรกุล (2530: 179 – 182) กลาววา ในป พ.ศ. 2500 บริษัทโมโทไทป รวมมือกับ โรงพิมพไทยวัฒนาพานิช ไดปรับปรุงตัวหนังสือไทยใหเขาไปใชเรียงในเครื่องเรียงและหล อ ตัวพิมพแบบโมโนไทปได และไดปรับปรุงรูปแบบตัวพิมพหลายชุดทําใหไดตัวพิมพที่ตัวเล็กลงไป
30
อีก ตัวโมโนไทปในทศวรรษแรกของพุทธศตวรรษที่ 26 เปนตัวพิมพที่ไดรับความนิยมมาก และ ไดรับยกยองวาเปนตัวพิมพที่สวยที่สุดในยุคนั้น
ภาพที่ 39 แสดงตัวพิมพแบบโมโนไทป ที่มา: กําธร สถิรกุล (2530: 179)
ในระยะเวลาระหวางป พ.ศ. 2500 – 2505 โรงพิมพชาเกน (Shaken) ของประเทศญี่ปุน ไดเอาตัวพิมพไทยเขาไปใสในเครื่องพิมพดวยแสง (Photocomposing Machine) ซึ่งเปนเครื่องเรียง แบบงายๆ ดวยมือ ทางกรมแผนที่ทหารบกและโรงพิมพคุรุสภา ไดสั่งเครื่องนี้เขามาใชงานใน เมืองไทยตั้งแตแรก รูปแบบตัวพิมพการเรียงดวยแสงของชาเกน ไดใชเรียงเปนหนังสือและยอขยาย รูปอักษรจากแมพิมพตัวเดียวกันออกไดหลายขนาด ดังนี้
ภาพที่ 40 แสดงตัวพิมพแบบชาเกน ที่มา: กําธร สถิรกุล (2530: 182)
31
ในระยะเวลาระหวางป พ.ศ. 2505 – 2510 ศูนยพัฒนาหนังสือโตเกียว (Tokyo Book Development Center) ดวยความรวมมือของยูเนสโก ไดใหทุนเพื่อทําการพัฒนาตัวพิมพของ ประเทศที่ไมใชอักษรโรมัน และไดสงนายมานิต กรินพงศ ขาราชการกรมวิชาการไปอบรมและ รวมออกแบบตัวหนังสือที่ศูนยพัฒนาหนังสือที่โตเกียว ซึ่งไดตัวพิมพไทยออกมา 1 ชุด มีหลายแบบ ทั้งตัวหนา ตัวบางและตัวเอน ไดใหชื่อวาตัวยูเนสโก
ภาพที่ 41 แสดงตัวพิมพแบบยูเนสโก ที่มา: กําธร สถิรกุล (2530: 179)
มนูญ ไชยสมบูรณ (2539: 202 – 203) กลาววาในป พ.ศ. 2517 นายทองเติม เสมรสุต รวมมือกับผูผลิตเครื่องเรียงพิมพคอมพิวกราฟก (Compugraphic) นําตัวอักษรไทยเขาไปใชใน ระบบเรียงพิมพดวยแสง ชางเรียงพิมพเรียงตัวอักษรดวยการกดแปนอักษรเชนเดียวกับการพิมพดีด ตัวอักษรจะปรากฏบนจอสามารถอานตรวจแกคําผิด และมีการจัดแนวใหเสมอหนาหลังอัตโนมัติ
ภาพที่ 42 แสดงตัวพิมพคอมพิวกราฟก ที่มา: มนูญ ไชยสมบูรณ (2539)
ปจจุบันมมีการใชเครื่องมือคอมพิวเตอรเขามาชวยในการออกแบบทางการพิมพที่เรียกวา จัดพิมพแบบตั้งโตะ (Desktop Publishing, D.T.P.) มีการออกแบบตัวอักษรเพื่อใชในงานพิมพโดย
32
เขียนเปนโปรแกรมไวในเครื่องคอมพิวเตอร รูปแบบตัวอักษรที่เกิดขึ้นมีมากมายหลายชนิด หลาย ขนาด
ภาพที่ 43 แสดงตัวพิมพจากเครื่องคอมพิวเตอรในปจจุบัน ที่มา: มนูญ ไชยสมบูรณ (2539)
ประเภทตัวพิมพ 1. ประเภทตัวพิมพในภาษาอังกฤษ (ตัวโรมัน) อารยะ ศรีกัลยาณบุตร (2550: 78 – 82) กลาวไววาตัวอักษรที่ใชเปนตัวพิมพใน ภาษาอังกฤษที่จริงแลว คือ ตัวอักษรที่มีรากมาจากภาษาละตินที่ไดมีการพัฒนาคินคนแบบใหมๆ ขึ้นอยูตลอดระยะเวลาอันยาวนาน ในปจจุบันมีแบบตัวอักษรที่ใชเปนตัวพิมพอยูมากมายแทบจะ นับไมถวน อยางไรก็ตาม ประเภทของตัวพิมพเหลานั้นสามารถนํามาจัดแบงเปนหมวดหมูไดเปน ประเภทใหญๆ ดังนี้ 1.1 ตัวพิมพแบบตัวคัดลายมือ (Text letter, Blackletter) เปนตัวพิมพที่มีลักษณะเหมือน ตัวคัดลายมือ หรือตัวพิมพที่ดูเหมือนเขียนดวยปากกาคอแรงบางครั้งก็เรียกวาตัวอาลักษณ สวน ใหญมักมีลักษณะความหนาบางของเสนตัวอักษร ไมเทากันตลอดทั้งตัวอักษร นิยมใชในการ เรียงพิมพขอความสั้นๆ และนิยมใชในงานออกแบบที่ตองการใหดูเกาแกหรือดูโบราณ ตัวพิมพ แบบนี้ที่สําคัญ เชน โรทันดา (Rotunda)
ภาพที่ 44 แสดงตัวพิมพแบบตัวคัดลายมือ “Old English Text MT” ที่มา: อารยะ ศรีกัลยาณบุตร (2550: 79)
33
1.2 ตัวพิมพแบบตัวเขียน (Script, Cursive) เปนตัวพิมพที่มีลักษณะเหมือนตัวลายมือเขียน คือ เปนตัวพิมพที่มีเสนตอเนื่องกันระหวางแตละตัวสวนใหญมักมีลักษณะความหนาบางของเสน ตัวอักษรไมเทากันตลอดทั้งตัวอักษร นิยมใชในการเรียงพิมพขอความสั้นๆ ตัวพิมพแบบนี้ที่สําคัญ เชน โคโรเนท (Coronet)
ภาพที่ 45 แสดงตัวพิมพแบบตัวเขียน “Edwardian Script ITC” ที่มา: อารยะ ศรีกัลยาณบุตร (2550: 79)
1.3 ตัวพิมพแบบเซอริฟ (Serif) เปนตัวพิมพที่มีสวนที่เปนฐานหรือติ่ง หรือเรียกวา ตัวมี เชิง สวนใหญมักมีลักษณะความหนาบางของเสนตัวอักษรไมเทากันตลอดทั้งตัวอักษร สามารถแบง ประเภทยอยๆ ไดอีก ดังนี้ 1. ตัวพิมพแบบโอลด สไตล (Old Style) สวนที่เปนติ่งของตัวพิมพชนิดนี้มีสวนทแยงของ ตัวอักษร โดยสวนที่บางที่สุดจะเปนมุมของตัวอักษร ไมใชสวนบนหรือลางแบบเซอริฟอื่นๆ แบบ ตัวพิมพที่สําคัญ เชน การามอนด (Garamond) กาวดี โอลด สไตล (Goudy Old Style) และพาลาติ โน (Palatino)
ภาพที่ 46 แสดงตัวพิมพแบบเซอริฟ โอลด สไตล “Garamond” ที่มา: อารยะ ศรีกัลยาณบุตร (2550: 80)
2. ตัวพิมพแบบทรานสิชันแนล (Transitional) สวนติ่งของตัวพิมพชนิดนี้มีสวนที่หนา และบางมีความแตกตางกันมากกวาตัวพิมพแบบโอลด สไตล บางครั้งก็เรียกตัวพิมพชนิดนี้วาตัวบา โรค (Baroque) แบบตัวพิมพที่สําคัญ เชน ไทมส นิว โรมัน (Times New Roman) และบาสเคอรวิลล (Baskerville)
34
ภาพที่ 47 แสดงตัวพิมพแบบเซอริฟ ทรานสิชันแนล “Baskerville Old Face” ที่มา: อารยะ ศรีกัลยาณบุตร ( 2550: 80)
3. ตัวพิมพแบบสแควรเซอริฟ (Stab Serif, Square Serif) สวนติ่งของตัวพิมพชนิดนี้มี ลักษณะที่เปนสี่เหลี่ยม สวนใหญมักมีลักษณะความหนาบางของเสนตัวอักษรไมเทากันตลอดทั้ง ตัวอักษร บางครั้งมีการเรียกตัวอักษรประเภทนี่วา ตัวอียิปตเตียน (Eqyptian) หรือตัวแอนติคส (Antiques) แบบตัวพิมพที่สําคัญ เชน คลาเรนดอน (Clarendon) รอกเวล (Rockwell) และคูเลีย (Courier)
ภาพที่ 48 แสดงตัวพิมพแบบเซอริฟ สแควรเซอริฟ “Courier” ที่มา: อารยะ ศรีกัลยาณบุตร (2550: 80)
4. ตัวพิมพแบบโมเดิรน (Modern) สวนที่เปนติ่งของตัวพิมพชนิดมีสวนที่หนาและบางมี ความแตกตางกันมากกวาตัวแบบเซอริฟอื่นๆ โดยสวนที่เปนเสนแนวตั้งของตัวอักษรมักจะเปน เสนตรงและหนา ในขณะที่สวนที่เปนติ่งจะบางมาก แบบตัวพิมพที่สําคัญ เชน โบโดนี (Bodoni) และเซนจูรี สกูลบุค (Century Schoolbook)
ภาพที่ 49 แสดงตัวพิมพแบบเซอริฟ โมเดิรน “Bodoni MT” ที่มา: อารยะ ศรีกัลยาณบุตร (2550: 81)
1.4. ตัวพิมพแบบเซนส เซอริฟ (Sans-Serif) เปนตัวพิมพที่ไมมีติ่ง หรือบางครั้งก็เรียกวา ตัวไมมีเชิง มีความหนาของเสนตัวอักษรที่เทากันตลอด ตัวพิมพที่เปนที่รูจักกันดี เชน เฮลเวติกา (Helvetica) เอเรียล (Arial) และยูนิเวิรส (Univers)
35
ภาพที่ 50 แสดงตัวพิมพแบบแซนส เซอรริฟ “Arial” ที่มา: อารยะ ศรีกัลยาณบุตร (2550: 81)
1.5. ตัวพิมพตัวตกแตง (Display, Decorative, Fancy) เปนตัวพิมพที่มีลักษณะพิเศษ แตกต า งจากตั ว อั ก ษรที่ เ ห็ น กั น บ อ ยๆ มี รูป แบบการใชง านเพื่ อ การตกแต ง โดยเฉพาะ และไม เหมาะสมที่จะนํามาพิมพเปนขอความ ดังนั้นจึงนิยมใชกับขอความสั้นๆ ที่เปนพาดหัวหรือชื่อเรื่อง เพื่อเรียกรองความสนใจ
ภาพที่ 51 แสดงตัวพิมพแบบตัวตกแตง “Curiz MT” ที่มา: อารยะ ศรีกัลยาณบุตร (2550: 82)
2. ประเภทตัวพิมพในภาษาไทย จากการศึกษาของ อารยะ ศรีกัลยาณบุตร (2550: 82 – 84) ราชบัณฑิตยสถานไดแบง รูปแบบของตัวอักษรไวเปน 3 แบบ ดังนี้ 1. ตัวแบบหลัก หมายถึง แบบตัวอักษรที่ถูกตองสมบูรณตามหลักเกณฑมาตรฐานที่ ราชบัณฑิตยสถานไดกําหนดไว 2. ตัวแบบเลือก หมายถึง แบบตัวอักษรที่มีความแตกตางไปจากหลักเกณฑมาตรฐานที่ ราชบัณฑิตยสถานไดกําหนดไวบาง แตก็เปนแบบที่เปนที่นิยมใชและถือวาถูกตองเชนกัน 3. ตัวแบบแปร หมายถึง แบบตัวอักษรที่เปนที่นิยมใช แตมีความแตกตาง และไมจัดใหเขา กับหลักเกณฑมาตรฐานที่ราชบัณฑิตสถานไดกําหนดไว เชน ตัวพิมพตกแตงตางๆ การแบงแบบตัวอักษรไทยใหครอบคลุมตัวพิมพทั้งหมดนั้น อาจจะสามารถใชการเทียบ การแบงเกณฑตัวพิพมของตัวพิมพโรมันไดเปน 5 ประเภทใหญๆ ดังนี้
36
1. ตัวอาลักษณ หมายถึง เปนตัวพิมพที่มีลักษณะเหมือนตัวคัดลายมือ หรือตัวพิมพที่ดู เหมือนเขียนดวยปากกาคอแรง ตองการใหดูเกาแกโบราณ
ภาพที่ 52 แสดงตัวพิมพแบบตัวอาลักษณ “DSE MonTaNa” ที่มา: อารยะ ศรีกัลยาณบุตร (2550: 83)
2. ตัวพิมพแบบเขียน หมายถึง ตัวพิมพที่มีลักษณะเหมือนเขียนดวยลายมือ
ภาพที่ 53 แสดงตัวพิมพแบบเขียน “DSE FreeHand” ที่มา: อารยะ ศรีกัลยาณบุตร (2550: 83)
3. ตัวพิมพแบบมีหัว หมายถึง ตัวพิมพแบบที่มีหัวเปนวงกลมใชเปนตัวขอความเนื้อเรื่อง เปนแบบตัวภาษาไทยที่อานงายที่สุด
ภาพที่ 54 แสดงตัวพิมพแบบมีหัว “DSE Kamon” ที่มา: อารยะ ศรีกัลยาณบุตร (2550: 84)
4. ตัวพิมพแบบไมมีหัวหรือหัวปาด หมายถึง ตัวพิมพแบบที่มีหัวเปนจงอยเหมือนถูกปาด ออก
37
ภาพที่ 55 แสดงตัวพิมพแบบไมมีหัว “DSE Single” ที่มา: อารยะ ศรีกัลยาณบุตร (2550: 84)
5. ตัวพิมพแบบตัวตกแตง หมายถึง ตัวพิมพแบบที่ไดรับการออกแบบใหมีลักษณะแปลก ออกไปเปนพิเศษ ใชเพื่อพาดหัว
ภาพที่ 56 แสดงตัวพิมพแบบตกแตง “DSE PraDiPat” ที่มา: อารยะ ศรีกัลยาณบุตร (2550: 84)
3. สกุลตัวพิมพ (Font Family) อารยะ ศรีกัลยาณบุตร (2550: 85 – 86) กลาววา ตัวอักษรที่ไดรับการออกแบบขึ้นมาเพื่อใช เปนตัวพิมพนั้น เมื่อแรกเริ่มตัวพิมพ 1 แบบ จะมีเพียง 1 ลักษณะ เชน เปนตัวอักษรที่มีความหนา ของเสนขนาดบาง ขนาดกลาง หรือขนาดหนา อยางใดอยางหนึ่ง ต อ มาเมื่ อ มี ก ารออกแบบตั ว พิ ม พ เ พื่ อ ใช ใ นสิ่ ง พิ ม พ ม ากขึ้ น นอกจากจะมี ก าร ออกแบบตัวอักษรหลายแบบมากขึ้นแลว ยังขยายลักษณะของตัวอักษรแตละแบบเพิ่มเติมขึ้นเปน หลายลักษณะ เพื่อใหเหมาะสมกับลักษณะการใชงานมากขึ้น เชน ตัวอักษร 1 ตัวอาจจะมีทั้งความ หนาของเสนขนาดหนา ขนาดกลาก ขนาดบาง ตัวเอน ตัวบีบ ตัวขยาย เปนตน ตัวพิมพหรือที่เรียกวาฟอนตนั้น หากไดรับการออกแบบใหมีลักษณะมากกวา 4 ลักษณะ เชน ตัวธรรมดา ตัวหนา ตัวเอน และตัวหนาเอน การที่ตัวอักษร 1 แบบไดรับการออกแบบใหมี หลายลักษณะนี้ทําใหเกิดเปนสกุลตัวพิมพซึ่งหมายถึงตัวพิมพที่มีชื่อเดียวกัน แตมีคําพวงเพื่อบอก ลักษณะที่แตกตางกัน ลักษณะที่เปนที่ยอมรับกันเปนสากล สามารถจําแนกไดดังนี้ 1. ตัวหนา (Bold) เปนตัวพิมพที่มีเสนหนา ทําใหงานออกแบบดูมีน้ําหนักและความ หนาแนนมาก นิยมใชในการพิมพหัวเรื่อง หรือขอความจํานวนไมมากนัก
38
2. ตัวเสนหนัก (Medium) เปนตัวพิมพที่มีเสนหนานอยกวาตัวเสนหนา นิยมใช เชนเดียวกับตัวเสนหนา เมื่อนําไปใชแลวจะใหภาพรวมของงานออกแบบที่มีน้ําหนักเบาลงกวาตัว เสนหนา 3. ตัวพิมพเนื้อเรื่อง (Body Text) หรือตัวปกติ (Normal) เปนตัวพิมพที่มีเสนหนานอยกวา ตัวเสนหนัก มีขนาดเสนปานกลางงายตอการอาน เหมาะกับการพิมพขอความจํานวนมาก 4. ตัวเสนบาง (Light) เปนตัวพิมพที่มีเสนบางกวาตัวพิมพเนื้อเรื่อง ทําใหงานออกแบบดูมี น้ําหนักเบาและความหนาแนนนอย 5. ตัวเอน (Italic, Obliqie) เปนตัวพิมพที่เอนไปทางขวา ทําใหงานออกแบบดูมีลักษณะ นุมนวล 6. ตัวโย (Backslant Oblique) เปนตัวพิมพที่เอนไปทางซาย ไมนิยมใชเพราะขัดกับ ธรรมชาติของการอาน 7. ตัวแคบ (Condensed) เปนตัวพิมพที่มีการบีบในแนวนอน ทําใหตัวอักษรมีความกวาง นอยกวาปกติ 8. ตัวกวาง (Extended) เปนตัวพิมพที่มีการบีบในแนวนอน ทําใหตัวอักษรมีความกวาง มากกวาปกติ
ภาพที่ 57 แสดงสกุลตัวพิมพ “Mariad Pro” ที่มา: อารยะ ศรีกัลยาณบุตร (2550: 86)
39
4. โครงสรางตัวพิมพ 4.1 ตัวอักษรโรมัน การศึกษาสวนโครงสรางของตัวพิมพที่เปนตัวอักษรโรมันของ อารยะ ศรีกัลยาณบุตร (2550: 89) มีการกําหนดเสนและสวนตางๆ ของโครงสรางสําคัญๆ ของตัวพิมพ ดังนี้
ภาพที่ 58 แสดงเสนและระยะตัวพิมพโรมัน ที่มา: อารยะ ศรีกัลยาณบุตร (2550: 89)
1. เสนฐาน (Baseline) เสนสมมุติเพื่อใชเปนแนวฐานของตัวพิมพเหมือนเปนเสนระดับ สําหรับตัวพิมพทุกตัวที่อยูในบรรทัดเดียวกัน 2. มีเดียน (Median) เสนกําหนดความสูงตัวพิมพที่เปนตัวตาม 3. ความสูงเอ็กซ (X – Height) เปนขนาดความสูงของตัวพิมพที่เปนตัวตาม ซึ่งเปนระยะ ระหวางเสนฐานและมีเดียน 4. ความสูงแคป (Cap Height) เสนกําหนดความสูงของตัวพิมพที่เปนตัวนํา 5. ความสูงหางบน (Ascender Height) เสนกําหนดความสูงของหางบน 6. ความสูงหางลาง (Descender Height) เสนกําหนดความสูงของหางลาง
40
4.2 ตัวอักษรไทย การศึกษาสวนโครงสรางของตัวพิมพที่เปนภาษาไทยของ ปญญา โรจนอารยานนท (2552) มีการกําหนดเสนและสวนตางๆ ของโครงสรางสําคัญๆ ของตัวพิมพ ดังนี้
ภาพที่ 59 แสดงเสนและระยะตัวพิมพไทย ที่มา: ปญญา โรจนอารยานนท ( 2552: f0nt.com)
4.3 การวัดตัวพิมพ จากการศึกษาของ อารยะ ศรีกัลยาณบุตร (2550: 92) หนวยการวัดตัวพิมพเปนพอยต (Point) เริ่มขึ้นในประเทศฝรั่งเศส ในปค.ศ. 1775 โดย ฟรองซัวส – แอมโบรส ดิโดท (François – Ambroise Didot) เปนผูเสนอแนวคิดใหใชมาตราสวน 1 ดิโดท เทากับ 1/72 นิ้วของฝรั่งเศส ซึ่ง เทากับ 0.0148 นิ้ว ตอมาสมาคมผูผลิตตัวพิมพแหงสหรัฐอเมริกา (Type Founders Association of The United State of America) ไดกําหนดมาตรฐานการวัดตัวอักษรในป ค.ศ. 1886 โดยใหวัดเปน พอยต และ 1 พอยต เทากับ 0.35136 มิลลิเมตร แมวาจะมีความแตกตางกันเล็กนอยในรายละเอียดของตัวเลข แตแนวคิดในการกําหนด หนวยวัดตัวอักษรนั้นเปนแนวทางเดียวกัน คือ 1 พอยต เทากับ 1/72 นิ้ว นอกจากพอยตแลว หนวย วัดที่ใชกันอยูคือ ไพกา (Pica) ซึ่งเปนหนวยที่มีมากอนพอยต โดย 1 ไพกา เทากับ 1/6 นิ้ว ดังนั้น 1 นิ้ว จึงเทากับ 6 ไพกา
*สรุปไดดังนีค้ ือ
1 นิ้ว = 6 = ไพกา = 72 พอยต
41
ภาพที่ 60 แสดงการวัดขนาดตัวพิมพซึ่งทําไดสองลักษณะ ที่มา: อารยะ ศรีกัลยาณบุตร (2550: 92)
4.4. บทบาทของตัวพิมพ ผลการศึกษาตาม ศัพทบัญญัติวิชาการพิมพฉบับราชบัณฑิตยสถาน (2532) พบวา ตามที่ ปรากฏในงานสิ่งพิมพ แสดงบทบาทและบุคคลิกแตกตางกันออกไปตามหนาที่ที่ถูกกําหนด บาง กลุมทําหนาที่เพื่อเปนหัวเรื่อง บางกลุมทําหนาที่เพื่อเปนชื่อเรื่อง บางกลุมทําหนาที่เปนเนื้อเรื่อง แต ละหนาที่มีการใชตัวพิมพแตกตางกันออกไป 1. หัวเรื่อง เปนตัวพิมพที่โดดเดนที่สุดของสิ่งพิมพ เพราะมีหนาที่ในการดึงดูดใหผูอาน สนใจในตัว สิ่ งพิ มพอัน ดับแรก เพื่อ จะไดสืบคน ไปยังสว นต างๆ ของสิ่งพิมพ เ ป น ลําดับตอไป รู ปแบบ ขนาด สี สัน และการออกแบบจึง ตอ งเน น เปน พิ เ ศษ สง ผลให ป ระจั กษภาพลดลง แต บางครั้งความจงใจของนักออกแบบสิ่งพิมพที่ตองการใหหัวเรื่องอานยาก เพื่อเปนการตรึงใหผูอาน ใชเวลาอยูกับหัวเรื่องมากขึ้น 2. ชื่อเรื่อง จะดูโดดเดนมากกวาเนื้อเรื่อง เพื่อแสดงตัวใหปรากฏอยางชัดเจนถึงการแบงเนื้อ เรื่องออกเปนเรื่องตางๆ หลายๆ เรื่อง แตละเรื่องคืออะไร อยูตําแหนงใด ตัวพิมพจึงควรมีขนาดใหญ กวาเนื้อเรื่องเล็กนอย มีสีสดกวา เสนตัวหนากวา 3. เนื้อเรื่อง เปนตัวเนื้อหาของสิ่งพิมพ บางทีอาจมีเปนจํานวนมากกินเนื้อที่หลายบรรทัด ตองใชเวลาในการอานนานจึงตองใชตัวพิมพขนาดเล็ก ลักษณะเรียบงาย ดูสะอาดตา มีประจักษ ภาพสูง ในภาษาไทยนิยมใชตัวพิมพขนาด 12 – 16 พอยท ภาษาอังกฤษนิยมใชตัวพิมพขนาด 10 – 14 พอยท ทั้ ง นี้ ต อ งขึ้ น อยู กั บ ขนาดของสิ่ ง พิ ม พ ต อ งให ตั ว พิ ม พ ภ าษาอั ง กฤษเล็ ก กว า ตั ว พิ ม พ ภาษาไทยประมาณ 2 พอยทจึงจะดูกลมกลืนพอดี
42
การออกแบบ 1. ความหมายของการออกแบบ สมบูรณ ดรุณศิลป (2541: 16) กลาววา การออกแบบ (Design) มีรากศัพทมาจากภาษาละ ตินวา “Designare” ซึ่งหมายถึง การกําหนดออกมา กะหรือขีดเขียนไว โสรชั ย นั น ทวั ช รวิ บู ล ย (2545: 20) กล า วว า การออกแบบ คื อ กระบวนการในการ วางแผนเพื่อสรางสรรคสิ่งตางๆ ในรูปแบบที่แปลกใหม หรือปรับปรุงของเดิมที่มีอยูแลว โดยอาศัย หลักการทางศิลปะ เพื่อใหงานที่สรางขึ้นมามีประสิทธิภาพ ทั้งในดานความงามและประโยชน ในทางใชสอยดวยเพื่อสนองตอจุดมุงหมาย และนํากลับมาใชงานไดอยางพึงพอใจ ความพึงพอใจ นั้นมีประเด็นหลักๆ อยู 3 ประเด็นสําคัญคือ 1. 1 ความสวยงาม (Asthetic) เปนความพึงพอใจแรกที่คนเราสัมผัสไดกอน มนุษยเราแต ละคนตางมีการรับรูเรื่องความสวยงามและความพึงพอใจในเรื่องของความงามไดไมเทากัน ความ งามจึงเปนประเด็นที่ถกเถียงกันมาก และไมมีกฎเกณฑการตัดสินใดๆ ที่เปนตัวกําหนดความแนชัด ลงไป แตเชื่อวางานที่มีการจัดองคประกอบที่ดี คนสวนใหญก็จะมองวาสวยงามไดเหมือนๆ กัน 1.2 มีประโยชนใชสอยที่ดี (Function) การมีประโยชนใชสอยที่ดีนั้นเปนเรื่องสําคัญมาก ในงานออกแบบทุกประเภท เชน การออกแบบเกาอี้ เกาอี้นั้นจะตองนั่งสบาย การออกแบบบาน บานนั้นจะตองอยูแลวไมอึดอัด การออกแบบงานกราฟกสื่อสิ่งพิมพตัวหนังสือที่อยูในงานจะตอง อานงาย ไมตองถึงขั้นเพงสายตา ถึงจะเรียกไดวาเปนงานออกแบบที่มีประโยชนใชสอยที่ดี เปนตน 1.3 มีแนวคิดในการออกแบบที่ดี (Concept) แนวคิดในการรออกแบบที่ดีนั้นคือ หนทาง ความคิดที่ทําใหงานออกแบบที่ดีไดตอบสนองความรูสึกพอใจ ชื่นชม เรื่องนี้บางคนใหความสําคัญ มาก บางคนใหความสําคัญนอย บางคนไมใหความสําคัญ ใหแค 2 ขอแรกก็พอ แตงานออกแบบจะ มีคุณคา (Value) มากขึ้น ถาไดออกแบบงานจากแนวความคิดที่ดี ในการออกแบบนั้น ใครจะใหน้ําหนักความสําคัญในขอใดมากกวากันก็ขึ้นอยูกับวาเปน งานชนิดใด เชน งานประกวดแบบ ก็ใหน้ําหนักเรื่องแนวคิดในการออกแบบที่ดี มากกวาขออื่น งาน ที่ใชในการสื่อสารกับคนจํานวนมาก (Mass Communication) เชน ใบปดหนัง โปสเตอร เปนตน จะ ใหน้ําหนักประโยชนใชสอย แตในทายที่สุด งานออกแบบที่ดีจะตองตอบสนองความพึงพอใจใน 3 ขอนี้เปนหลัก
43
2. องคประกอบของการออกแบบ (Element of Design) จากการศึกษาของ สมบูรณ ดรุณศิลป (2541: 18 – 29) องคประกอบของการออกแบบ ประกอบไปดวย 1. จุด (Dot) 5. ลักษณะผิว (Texture) 2. เสน (Line) 6. บริเวณวาง (Space) 3. รูปรางและรูปทรง (Shape and Form) 7. สี (Color) 4. มวลและปริมาตร (Mass and Volume) 8. น้ําหนักสี (Value) 2.1 จุด (Dot) จุดเปนสวนประกอบของการออกแบบที่เล็กที่สุด นับวาเปนพื้นฐาน เบื้องตน ซึ่งนําไปสูสวนอื่นๆ เชน การนําจุดมาเรียงตอกัน ทําใหเปนเสน รูปรางและรูปทรง หรือ ลักษณะผิว เพื่อใชในการออกแบบได การนําจุดมาใชจึงตองมีความรูเรื่องศิลปะ เพื่อใหจุดที่นํามา เรียงกันมีความสัมพันธเหมาะสม ดูสวยงาม 2.2 เสน (Line) เสนหมายถึงจุดที่เรียงตอกัน จากจุดหนึ่งไปสูอีกจุดหนึ่ง โดยสวนใหญ จะใชเครื่องมือในการเขียนเสน แตในการออกแบบ การเขียนเสนอาจไมตองใชเครื่องมือในการ เขียนก็ได เมื่อนําเสนมาใชประกอบกันจะทําใหเกิดเปนรูปทรงตางๆ ไดตามตองการ เสนจึงเปน สวนประกอบที่สําคัญอยางยิ่งในการออกแบบ 2.3 รูปรางและรูปทรง (Shape and Form) รูปรางและรูปทรงมีความสัมพันธกันอยาง มาก เมื่อเรามองเห็นกลองสี่เหลี่ยม สิ่งที่เห็นทั้งกลอง คือ ความกวาง ความยาว ความสูง หรือความ หนา ซึ่งจะมีลักษณะเปน 3 มิติ เรียกวา รูปทรง สวนที่เราเห็นเฉพาะเสนรอบนอกของกลอง คือ ความกวางและความยาว จะมีลักษณะเปน 2 มิติ นั่นคือ รูปราง รูปรางและรูปทรงจึงเปนสิ่งที่สําคัญ ที่ทําใหมีลักษณะตางๆ ขึ้นมากมายในงานออกแบบ 2.4 มวลและปริมาตร (Mass and Volume) มวล คือ เนื้อที่ทั้งหมดของสสารหรือวัตถุตางๆ ปริมาตร คือ เนื้อที่บริเวณวางรอบๆ วัตถุใดวัตถุหนึ่งที่เปนรูปราง เชน ทั้งหมดที่อยูรอบ นอกตัวอาคาร คือ ปริมาตร สวนตัวของอาคาร คือ มวล ดังนั้นมวลและปริมาตรจึงรวมอยูดวยกัน อยางแยกไมออก 2.5 ลักษณะผิว (Texture) ลักษณะผิว คือ ผิว พื้นที่ผิวสวนนอกของวัตถุตางๆ ที่มองเห็น หรือสัมผัสได ซึ่งมีลักษณะแตกตางกันไปตามชนิดของวัตถุ การมองเห็นลักษณะผิวของวัตถุชนิด
44
เดียวกัน จะแตกตางกันไดเมื่อมีแสงสวางมากระทบในลักษณะที่ตางกัน ลักษณะผิวจึงใหความรูสึก ไดดี ตอการนําไปใชประกอบในการออกแบบ 2.6 บริเวณวาง (Space) บริเวณวาง เปนแนวคิดที่เกี่ยวกับการมองเห็นหรือการคาดคะเน ดวยสายตา หรือจากการวัดระยะขนาด และตําแหนงที่ตั้งของวัตถุ หรือเกิดจากการจัดที่วางหรือ บริเวณวางดวยชวงระยะ บริเวณวางจึงมีความจําเปน และเปนสวนสําคัญของการออกแบบ เพราะ รูปทรงในการออกแบบตองมีบริเวณวางที่จะกําหนดลงไป 2.7 สี (Color) สี เปนสวนที่ชวยใหสิ่งตางๆ มีความรูสึกสวยงาม หรือนาเกลียดนากลัวได สียังแยกประเภทของสิ่งของตางๆ เพื่อใหรูวาสิ่งนั้นสิ่งนี้คืออะไร ซึ่งจะพบเห็ นอยูมากมายใน ชีวิตประจําวันรอบๆ ตัวเรา สีเปนสิ่งจําเปนอยางมากกับงานออกแบบ เพราะสีทําใหความรูสึกและ เราอารมณตอผูพบเห็นในงานออกแบบเมื่อใชสีอยางถูกตองและเหมาะสมกับงาน 2.8 น้ําหนักสี (Value) คือ ความออนแกของสี ที่ดูแลวมีน้ําหนักตางกัน จะเห็นไดงายจาก ภาพถายขาวดําซึ่งมีสีดํา สีเทาเขม สีเทา สีเทาออน และสีขาว เปนการแยกน้ําหนักสีที่แตกตางกัน ทําใหเกิดความนาสนใจกวาภาพที่มีน้ําหนักสีเพียงสีเดียว คือสีดํา หรือสีขาว น้ําหนักของสีจึงมีคา ตองานออกแบบมาก 3. การออกแบบตัวอักษร สมบูรณ ดรุณศิลป (2541: 15) กลาววา ตัวอักษรนับเปนสิ่งสําคัญที่จะตองมีการออกแบบ มาก เพราะตัวอักษรเปนสิ่งที่ชวยในการถายทอดแนวคิด เรื่องราวขาวสารและความรูตางๆ เพื่อ เผยแพรไปสูผูอื่นใหเขาใจซึ่งกันและกัน โสรชัย นัรทวัชรวิบูลย (2545: 166) กลาววา แรกเริ่มเดิม ที ตัวอักษรมีบทบาทในงานสิ่งพิมพเ ปนหลัก แตในปจ จุบันงานออกแบบแทบทุกชนิด ตองใช ตัวหนังสือเปนองคประกอบในภาพที่จัดวางไดอยางลงตัว ตัวหนังสือจึงมีอิทธิพลตอความสวยงาม มาก การออกแบบประดิษฐตัวอักษรมีเปาหมายหลัก 2 ประการคือ 1. ตอบสนองดานประโยชนใชสอยไดอยางเต็มที่ เชน การสรางรูปลักษณของตัวอักษรให มีรูปแบบใหมที่เหมาะสมกับลักษณะการใชงานใดงานหนึ่งโดยเฉพาะ และตองสามารถสื่อความได ตรงตามหลักของภาษา 2. เพื่อใหเกิดคุณคาทางความงาม สรางแบบตัวอักษรใหถายทอดคุณคาทางสุนทรียศาสตร จึงตองสามารถที่จะสะทอนความงามและความเหมาะสมตามความหมายของคํา หรือขอความใน งานนั้นๆ
45
4. หลักการออกแบบตัวอักษร จากการศึกษาของสมบูรณ ดรุณศิลป (2541: 87 – 88) หลักการออกแบบประกอบไปดวย 1. เอกภาพ 4. ความกลมกลืน 2. สัดสวน 5. จังหวะ 3. ความสมดุล 6. จุดเดน 4.1 เอกภาพ คือ ความเปนอันหนึ่งอันเดียวกัน ที่เกิดจากการเชื่อมโยง สัมพันธกันของ สวนตางๆ ในการออกแบบตัวอักษร รูปแบบของตัวอักษรที่ออกแบบขึ้นนั้น ตองมีเอกภาพ คือ มี ความสอดคลองกันโดยตลอดทั้งพยัญชนะ สระ และเมื่อนําไปเขียนเปนขอความ ตัวอักษรเหลานั้น ตองสัมพันธและสอดคลองกันไมขัดกัน 4.2 สัดสวน เปนเรื่องที่เกี่ยวกับขนาด การออกแบบอักษร ก็จะตองกําหนดขนาดของ ตัว อักษรใหเหมาะสม ทั้งในดานความกวางและความสูง โดยเมื่อนํ าไปใชใ นขอความก็ตองมี สัดสวนสัมพันธกัน 4.3 ความสมดุล หมายถึ ง ความสมดุล ตามสภาพการมองเห็ น โดยการรับรู เ กี่ย วกั บ น้ํา หนัก ที่ เ ท ากัน แบบตั ว อัก ษรที่ผูออกแบบสรางขึ้น ต อ งเทา เทีย มกัน ในลัก ษณะรูปแบบ ของ โครงสรางตัวอักษรจากเสนตางๆ ซึ่งอาจเทากันจากการแบงแกนกลาง หรือเทากันจากความรูสึกที่ วัดดวยสายตา 4.4 ความกลมกลื น คื อ การประสานรวมกั น อย า งเหมาะสมสวยงามไม ขั ด ตา แบบ ตัวอักษรที่สรางขึ้นก็ตองคํานึงถึงความสัมพันธกลมกลืนกันอยางเหมาะสม ในสวนตางๆ ของเสน ตั้ง เสนเฉียง เสนโคง หรือหัวของตัวอักษร เมื่อดูแลวไมขัดตาในเรื่องของเสน รูปแบบและขนาด ของตัวอักษร 4.5 จังหวะ คือ การซ้ําที่เปนระเบียบ จังหวะสําหรับแบบของตัวอักษร คือ ลีลาของเสนที่ ประกอบกันเปนตัวอักษร อาจซ้ําๆ กันหรือสลับกัน เปนจังหวะลีลาตอเนื่องกัน ทําใหแบบอักษรมี ความรูสึกในทางความงามได 4.6 จุดเดน คือ การเนนเพื่อใหเกิดจุดเดนในงานที่ออกแบบ จุดเดนสําหรับแบบอักษรคือ การเนนตัวอักษรนั้นใหดึงดูดความสนใจนามอง ไมจําเจซ้ําซาก ไมวาจะเปนรูปแบบ ลักษณะของ เสน สัดสวน ขนาด หรือลวดลายที่นํามาประกอบในการออกแบบอักษรนั้น
46
โปรแกรมคอมพิวเตอร ในการออกแบบตัวพิมพผูออกแบบใชโปรแกรมคอมพิวเตอร 2 โปรแกรม ดังนี้ 1. อะโดบี โฟโตชอป (Adobe Photoshop) วงศประชา จันทรสมวงศและมานิตา เจริญปรุ (2545) กลาววา โฟโตชอปเปนโปรแกรม ของบริษัทอะโดบีซึ่งเปน ผูพั ฒนาโปรแกรมกราฟกรายใหญ ไมว าจะเปนโปรแกรม Illustrator PageMaker และ Acrobat โปรแกรมโฟโตชอปเวอรชั่นแรกนั้นเริ่มตนสรางขึ้นในป ค.ศ. 1990 และ ไดรับการพัฒนามาเรื่อย ๆ จนถึงเวอรชั่นลาสุดในปจจุบัน โปรแกรมโฟโตชอปพัฒนามาถึง รุน CS4 (Creative Suite 4) จากการศึกษาของ วิกิพีเดีย (2552) โฟโตชอปเปนโปรแกรมประยุกตที่มีความสามารถใน การจัดการแกไขและตกแตงรูปภาพ (Photo Editing and Retouching) แบบเรสเตอร (Raster) เพื่อ นํามาใชงานประเภทสิ่งพิมพ งานวีดีทัศน งานนําเสนอ ตลอดจนงานออกแบบเว็บไซต สามารถ จัดการกับไฟลรูปภาพที่สําคัญได เชน ไฟลนามสกุล JPG, GIF, PNG, TIF, TGA โดยไฟลที่โฟโตช อปจัดเก็บในรูปแบบเฉพาะของตัวโปรแกรมเอง จะใชนามสกุลของไฟลวา PSD จะสามารถจัดเก็บ คุณลักษณะพิเศษของไฟลที่เปนของโฟโตชอป เชน เลเยอร ชันแนล โหมดสี รวมทั้งสไลสเพื่อ สะดวกในการใชงานครั้งตอไป 2. อะโดบี อิลลัสเตรเตอร (Adobe Illustrator) จากการศึกษาของ วิกิพีเดีย (2552) อิลลัสเตรเตอรเปนโปรแกรมวาดภาพกราฟกแบบ เวกเตอร ซึ่งพัฒนาโดยบริษัทอะโดบีซิสเต็มส รุนแรก จัดทําขึ้นในปค.ศ. 1986 เพื่อใชงานกับเครื่อง แมคอินทอช และไดพัฒนารุนที่ 2 ออกมาใหใชงานไดกับวินโดวส ซึ่งไดรับความพึงพอใจ และการ ตอบรับที่ดีจากผูใชเปนจํานวนมาก จนปจจุบันไดพัฒนาออกมาจนถึงรุนที่ 14 CS4 (Creative Suite 4) ธนิศา ไชยภูริพัฒน (2545) กลาววา อิลลัสเตรเตอร คือ โปรแกรมที่ใชในการวาดภาพโดย จะสรางภาพที่มีลักษณะเปนเสน หรือที่เรียกวาภาพแบบเวกเตอร (Vector Graphic) ซึ่งภาพที่สราง ขึ้นนั้นตองมีเสนโครงรางหรือเรียกอีกอยางหนึ่งวา “Path” มีความสามารถใหทํางานออกแบบตางๆ ไดหลากหลาย ไมวาจะเปนสิ่งพิมพ บรรจุภัณฑ เว็บ และแอนิเมชั่น ตลอดจนการสรางภาพเพื่อใช เปนภาพประกอบในการทํางานอื่นๆ
47
Path ประกอบดวยสวนตางๆ ดังนี้ 1. จุดปลายของ Path (End Point) เปนจุดที่อยูปลายสุดของ Path ทั้ง 2 ดาน คือ ทั้ง จุดเริ่มตนและจุดสุดทายของ Path 2. จุดยึด (Anchor Point) เปนจุดที่อยูบนเสนระหวางจุดปลายทั้งสองดาน ใชเพื่อเปลี่ยน ทิศทางของเสน นึกงายๆ เหมือนกับการเดินสายไฟบนผนังซึ่งตองใชหมุดยึดเมื่อตองการ เปลี่ยนทิศทาง ของสายไฟ 3. เสน (Segment) ไมวาจะเปนเสนตรงหรือเสนโคง เกิดจากการเชื่อมกันของจุด 2 จุด ไม วาจะเปนจุดปลายหรือจุด Anchor จํานวนของ Segment มีผลตอความนุมนวลของ Path 4. แขนปรับทิศทาง (Direction Line) เปนตัวชี้บอกวาเสนจะโคงไปทางไหนและมีความ โคงมากนอยเทาไหร 5. จุดปลายของแขนปรับทิศทาง (Direction Point) เปนจุดที่อยูตรงปลายของแขนปรับ ทิศทาง ใชเปนตัวบังคับให “แขน” ชี้ไปในทิศที่ตองการ
ภาพที่ 61 แสดงสวนประกอบบตางๆ ของเสน Path ที่มา: ธนิศา ไชยภูริพัฒน (2545: 44)
บทที่ 3 วิธีดําเนินการโครงการ โครงการพิเศษการออกแบบอักขระตัวพิมพภาษาไทยและภาษาอังกฤษโดยมีรูปแบบอักษร จีน มีขั้นตอนการดําเนินงานดังนี้ 1. ศึกษาขอมูลพื้นฐาน ผูออกแบบดําเนินการศึกษาโดยกําหนดขอบเขตของการศึกษา ดังนี้ 1.1 ศึกษาวิวัตนาการของตัวอักษรจีนตลอดจนวิธีการเขียน 1.2 ศึกษาวิวัฒนาการของตัวอักษรรวมถึงอักษรไทย 1.3 ศึกษาวิวัฒนาการของตัวพิมพทั้งตัวพิมพโรมันและตัวพิมพไทย 1.4 ศึกษาการออกแบบและการออกแบบตัวอักษร 1.5 ศึกษาความเปนมาและการใชงานโปรแกรมคอมพิวเตอรกราฟก 2 โปรแกรม คือ อะ โดบี โฟโตชอป และอะโดบี อิลลัสเตรเตอร 2. วิธีการสรางสรรคผลงาน การสรางสรรคผลงานมีขั้นตอนการนําเสนอใหแกคณะกรรมการเพื่อเสนอแนะ ปรับปรุง และแกไขผลงาน โดยมีขั้นตอนดังนี้ 2.1 จัดหมวดหมูของตัวอักษร เพือ่ ใหงายตอการออกแบบ 2.2 ศึกษาประวัติความเปนมาของตัวอักษรจีนที่ไดรวบรวมมาทั้งหมด 2.3 วิเคราะหขอมูลที่ไดและนําไปรางแบบตัวพิมพ 2.4 รางแบบรางเพือ่ คัดเลือกแบบที่เหมาะสม รอยละ 10 – 20 2.5 สรางตนแบบโดยใชโปรแกรมอิลลัสเตรเตอรครั้งที่ 1 รอยละ 30 – 40 2.6 วิเคราะหขอมูลที่ไดและนํามาปรับ และรางแบบรางเพิม่ รอยละ 50 2.7 สรางตนแบบโดยใชโปรแกรมอิลลัสเตรเตอร รอยละ 60 – 70 2.8 ปรับปรุงตนแบบดวยโปรแกรมครั้งที่ 1 รอยละ 80 2.9 ปรับปรุงตนแบบดวยโปรแกรมครั้งที่ 2 รอยละ 90 2.10 นําอักษรที่ไดมาจัดเรียงเปนขอความเพื่อหาจุดบกพรองและแกไข 2.11 ไดตัวพิมพภาษาไทยและภาษาอังกฤษที่มลี ักษณะสมบูรณ
49
3. วิธีการสรางสรรคผลงานดวยโปรแกรมคอมพิวเตอร ผูออกแบบใชโปรแกรมคอมพิวเตอรกราฟก 2 โปรแกรมในการสรางสรรคผลงาน คือ โปรแกรมอะโดบี โฟโตชอป และอะโดบี อิลลัสเตรเตอร ซึ่งมีขั้นตอนดังตอไปนี้ 3.1 นําแบบรางที่เลือกแลวมาสแกนแบบรางลงบนคอมพิวเตอร 3.2 ตกแตงแบบรางในคอมพิวเตอรดวยโปรแกรมโฟโตชอปใหมีความคมชัดเพื่อเปน แบบในการสรางตนแบบในโปรแกรมอิลลัสเตรเตอร 3.3 นําแบบรางที่ตกแตงเสร็จเรียบรอยมาวางแบบลงในโปรแกรมอิลลัสเตรเตอร 3.4 สรางตนแบบตัวพิมพตามแบบรางในโปรแกรมอิลลัสเตรเตอร 3.5 นําตนแบบตัวพิมพที่ไดเสนออาจารยที่ปรึกษาเพื่อวิจารณ และพิ จารณา ในการ ปรับปรุงใหไดรูปแบบที่เหมาะสมสอดคลองกับวัตถุประสงคของการทําโครงการฉบับนี้เมื่อได แบบตัวพิมพที่เสร็จสมบูรณแลวนํามาเรียงเปนขอความในโปรแกรมอิลลัสเตรเตอร ผูออกแบบไดนําแบบรางมาสแกนและใชโฟโตชอปปรับปรุงแบบรางดังนี้ 1. ปรับการกระจายตัวของแสงเงา โดยการปรับคา Levels เพื่อใหไดภาพที่มีรายละเอียด และเห็นสวนที่เปนสีดําชัดเจนขึ้นเพื่อใหงายตอการสรางตนแบบตอไป
ภาพที่ 62 แสดงการปรับแสงเงาโดยคําสั่ง Levels
2. ปรับแสงเงาของภาพดวยคําสั่ง Curves คําสั่งนี้มีลักษณะเชนเดียวกับคําสั่ง Levels โดย การใช มีการปรับเสนกราฟแทน ทําใหสามารถตั้งคาความสวางของตําแหนงใดๆ ก็ได ใชเมื่อยังได แบบที่มีความเขมไมเพียงพอ
50
ภาพที่ 63 แสดงการปรับแสงเงาโดยคําสั่ง Curves
ผูออกแบบไดใชโปรแกรมอิลลัสเตรเตอรในการออกแบบมีการทํางานในเครื่องมือดังตอไปนี้ 1. เครื่องมือสําหรับเลือกวัตถุ Selection Tool ใชเลือกวัตถุทงั้ ชิ้นหรือทั้งกลุม Direct Selection Tool ใชเลือกเฉพาะจุดหรือเสนทีต่ องการ 2. กลุมเครื่องสําหรับวาด Path Pen Tool ใชในการวาดเสน
ภาพที่ 64 แสดงตัวพิมพที่สรางดวยโปรแกรมอิลลัสเตรเตอร
บทที่ 4 ผลการวิเคราะหขอมูล ผลการวิ เ คราะห ข อ มู ล โครงการพิ เ ศษการออกแบบอั ก ขระตั ว พิ ม พ ภ าษาไทยและ ภาษาอังกฤษโดยมีรูปแบบอักษรจีน จากการศึกษาถึงรูปแบบวิธีการเขียน และลักษณะของเสนแบบ ตางๆ ที่สามารถนํามาพัฒนาปรับปรุงใหเกิดเปนตัวพิมพภาษาไทยและภาษาอังกฤษ มีขั้นตอนดังนี้ จากการศึกษาในการออกแบบตัวอักษรภาษาไทยสามารถจัดหมวดหมูของตัวอักษร ดังนี้ กลุมอักษร ก ถ ภ ฎ ฏ ฌ ณ ญ (โครงสรางตัวอักษรโดยรวมเหมือนกัน) กลุมอักษร ข ช ซ (โครงสรางตัวอักษรเหมือนกันตางกันเฉพาะสวนหาง) กลุมอักษร จ ว (โครงสรางตัวอักษรโดยรวมเหมือนกัน) กลุมอักษร ค ศ ด (มีลักษณะเหมือนกันที่หลังคา) กลุมอักษร ฅ ต ฒ (มีลักษณะเหมือนกันที่หลังคา) กลุมอักษร บ ป ษ (โครงสรางตัวอักษรโดยรวมเหมือนกัน) กลุมอักษร ฃ ซ ฆ ฑ (มีลักษณะเหมือนกันที่หวั ) กลุมอักษร ร ธ ฐ (มีลักษณะเหมือนกันที่หลังคา) กลุมอักษร พ ฟ ฬ (โครงสรางตัวอักษรเหมือนกันตางกันเฉพาะสวนหาง) กลุมอักษร ผ ฝ (โครงสรางตัวอักษรเหมือนกันตางกันเฉพาะสวนหาง) กลุมอักษร ฉ น ณ (เหมือนกันสวนลาง) กลุมอักษร ฌ ณ ญ ฒ (มีลกั ษณะสองสวน) กลุมอักษร ง ห ย (มีลักษณะพิเศษไมเหมือนอักษรกลุม ใด) จากการศึกษาในการออกแบบตัวอักษรภาษาอังกฤษสามารถจัดหมวดหมูของตัวอักษร ดังนี้ กลุมตัวอักษร A, N, V, W กลุมตัวอักษร B, K กลุมตัวอักษร B, D, E, F, L, P กลุมตัวอักษร X. Y กลุมตัวอักษร C, G, J, O, Q, S กลุมตัวอักษร I, T กลุมตัวอักษร B, E, F, H, R กลุมตัวอักษร M, U (วรพงศ วรชาติอุดมพงศ, 2545: 84)
52
จากการศึกษาและวิเคราะหตัวอักษรจีนพบวา 1. ตัวอักษรทุกตัวมีความสมมาตรกัน ภายใตกรอบสี่เหลี่ยม 2. วัสดุที่ใชเขียนคือพูกัน ทําใหเสนของตัวอักษรมีเอกลักษณ ผอนหนักเบา 3. ตัวอักษรแบบขายซูเปนตัวอักษรที่เปนมาตรฐานและเปนที่นิยมใชในปจจุบัน จึงนํา ตัวอักษรแบบขายซูมาเปนตนแบบ ศึกษาลักษณะของอักษรจีนที่มีลักษณะคลายกับภาษาไทย 1. หมวด ก
ภาพที่ 65 แสดงหมวด ก
2. หมวด ข
ภาพที่ 66 แสดงหมวด ข
53
3. หมวด จ
ภาพที่ 67 แสดงหมวด จ
4. หมวด ฉ
ภาพที่ 68 แสดงหมวด ฉ
5. หมวด บ
ภาพที่ 69 แสดงหมวด บ
54
6. หมวด ย
ภาพที่ 70 แสดงหมวด ย
7. หมวด ส
ภาพที่ 71 แสดงหมวด ส
8. หมวด อ
ภาพที่ 72 แสดงหมวด อ
55
รางแบบรางเพือ่ คัดเลือกแบบที่เหมาะสม
ภาพที่ 73 แสดงแบบรางแบบที่ 1 รอยละ 10 – 20
ภาพที่ 74 แสดงแบบรางแบบที่ 2 รอยละ 10 – 20
56
ภาพที่ 75 แสดงแบบรางแบบที่ 3 รอยละ 10 – 20
สรางตัวพิมพโดยใชโปรแกรมอิลลัสเตรเตอรจากแบบรางที่เลือก
ภาพที่ 76 แสดงแบบตัวพิมพที่สรางดวยโปรแกรมแบบที่ 1 และ 2 รอยละ 30 – 40
57
ภาพที่ 77 แสดงแบบตัวพิมพที่สรางดวยโปรแกรมแบบที่ 3 รอยละ 30 – 40
ผลการวิเคราะหขอมูลเพื่อนํามาปรับปรุงและแกไข ผลการวิเคราะหขอมูลจากตัวอักษร 3 แบบขางตนพบวา - อานยาก เขาใจยาก ปวดตา - ไมมีความเปนเอกภาพ คําแนะนําของอาจารยที่ปรึกษา - เอาขอดีของแตละแบบมารวมกัน - หาตัวอักษรที่ใชเปนตนแบบและครอบคลุมกับโครงสรางตัวอักษรไทยเพื่อใหการ ออกแบบทั้งหมดมีเอกภาพมากขึ้น ไดผลดังนี้
58
ตัวแบบอักษรที่ใชเปนตนแบบและครอบคลุมกับโครงสรางตัวอักษรไทย
ภาพที่ 78 แสดงตัวอักษรที่ใชเปนตนแบบและครอบคลุมกับโครงสรางตัวอักษรไทย
แบบรางทีป่ รับปรุงแลว
ภาพที่ 79 แสดงแบบรางที่ปรับปรุงแลว รอยละ 50
59
สรางแบบตัวพิมพภาษาไทยโดยใชโปรแกรมอิลลัสเตรเตอร
ภาพที่ 80 แสดงแบบตัวพิมพภาษาไทย รอยละ 60 – 70
ปรับปรุงแบบตัวพิมพภาษาไทยดวยโปรแกรมครั้งที่ 1
ภาพที่ 81 แสดงตัวพิมพภาษาไทยแบบปรับปรุงครั้งที่ 1 รอยละ 80
60
ปรับปรุงแบบตัวพิมพภาษาอังกฤษดวยโปรแกรมครั้งที่ 1
ภาพที่ 82 แสดงตัวพิมพภาษาอังกฤษแบบปรับปรุงครั้งที่ 1 รอยละ 80
ปรับปรุงแบบตัวพิมพภาษาไทยดวยโปรแกรมครั้งที่ 2
ภาพที่ 83 แสดงตัวพิมพภาษาไทยแบบปรับปรุงครั้งที่ 2 รอยละ 90
61
ปรับปรุงแบบตัวพิมพภาษาอังกฤษดวยโปรแกรมครั้งที่ 2
ภาพที่ 84 แสดงตัวพิมพภาษาอังกฤษแบบปรับปรุงครั้งที่ 2 รอยละ 90
ตัวพิมพภาษาไทยแบบสมบูรณ
ภาพที่ 85 แสดงตัวพิมพภาษาไทยแบบสมบูรณ
62
ตัวพิมพภาษาอังกฤษแบบสมบูรณ
ภาพที่ 86 แสดงตัวพิมพภาษาอังกฤษแบบสมบูรณ
63
อักขระตัวพิมพภาษาไทยเมื่อนํามาเรียงเปนประโยค
ภาพที่ 87 แสดงอักขระตัวพิมพภาษาไทยเมื่อนํามาเรียงเปนประโยค
64
65
อักขระตัวพิมพภาษาอังกฤษเมื่อนํามาเรียงเปนประโยค
ภาพที่ 88 แสดงอักขระตัวพิมพภาษาอังกฤษเมื่อนํามาเรียงเปนประโยค
66
67
อักขระตัวพิมพภาษาไทยและภาษาอังกฤษเมื่อนํามาเรียงเปนประโยค
ภาพที่ 89 แสดงอักขระตัวพิมพภาษาไทยและภาษาอังกฤษเมื่อนํามาเรียงเปนประโยค
บทที่ 5 สรุปผล อภิปรายผล และขอเสนอแนะ โครงการการออกแบบอักขระตัวพิมพภาษาไทยและภาษาอังกฤษโดยมีรูปแบบอักษรจีน ไดศึกษาถึงวิวัฒนาการของอักษรจีนและวิธีการเขียนตางๆ จนเกิดเปนอักขระตัวพิมพภาษาไทย และภาษาอังกฤษที่มีความแปลกใหม สามารถสรุป อภิปรายผล และขอเสนอแนะ ดังนี้ สรุปผล โครงพิเศษการออกแบบอักขระตัวพิมพภาษาไทยและภาษาอังกฤษโดยมีรูปแบบอักษร จีน จากการศึกษาวิเคราะหไดขอสรุปผลวา 1. ผูออกแบบไดศึกษาการถึงวิวัฒนาการตัวอักษรจีน รวมถึงวิธีการเขียนอักษรจีนซึ่ง เริ่มแรกนั้น ตัว อักษรจีนเปนเพีย งอั กษรภาพที่ใ ชภาพแทนความหมายและใชวัสดุใ ชเ ขีย น เชน กระดองเตา กระดูกสัตวโดยการใชโลหะแหลมคมในการเขียน ตอมาไดพัฒนากระดาษและพูกัน ขึ้นจึงทําใหลักษณะของอักษรจีนเปลี่ยนแปลงไป และหลักการเขียนที่ตายตัวเปนมารตฐาน ซึ่ง ตัวอักษรขายซูถือเปนตัวอักษรมาตรฐานและใชในปจจุบัน จึงเลือกใชตัวอักษรขายซูมาเปนตนแบบ ในการสรางสรรคผลงาน 2. ในการเขียนตัวอักษรขายซูนั้นนั้นตองมีความสมมาตรกันภายใตกรอบสี่เหลี่ยม ซึ่งมี กฎระเบียบที่แนนอนตายตัว มีการเรียงลําดับการลากเสนจากบนลงลาง จากซายไปขวา และลักษณะ การลากเสนก็มีความแตกตางกัน สามารถแบงไดเปน 8 แบบ ซึ่งเสนทั้ง 8 แบบนี้ก็ยังสามารถเขียน ไดในลักษณะที่แตกตางกัน 3. ในการออกแบบตัวอักษรใหเหมือนกับตัวอักษรจีนเลยนั้นเปนเรื่องที่ยากมาก เพราะ ภาษาจีนกับภาษาไทยนั้นมีความแตกตางกันอยูมาก จึงตองคํานึงถึงโครงสรางของอักษรไทยเปน หลัก และนําเอาเพียงเอกลักษณบางสวนจับมาอยูในผลงานเพื่อคํานึงถึงความสามารถในการอาน ไดเปนสําคัญ 4. ผูออกแบบใชโปรแกรมอิลลัสเตรเตอร เปนเครื่องมือในการสรางตัวพิมพ เพราะเปน โปรแกรมที่มีความสามารถในการสรางภาพแบบเวกเตอร ซึ่งไมสงผลใหรายละเอียดของตัวพิมพ ลดลง ในการเพิ่มขนาดหรือลดขนาด
69
5. ขั้นตอนการออกแบบไดรวบรวมขอมูล วิเคราะห ปรับปรุง พัฒนาและสรุปผลเปน แนวทางในการกําหนดรูปลักษณของแบบตัวพิมพที่ประดิษฐขึ้นใหม โดยเริ่มตนจากรางแบบราง เพื่อคัดเลือกแบบที่เหมาะสม และปรับปรุงแกไขตามที่อาจารยที่ปรึกษาแนะนํา 6. เมื่อปรับปรุงแกไขเรียบรอยแลวนําไปสรางตัวพิมพในโปรแกรมอิลลัสเตรเตอรจาก แบบที่ เ ลื อ กไว แ ละปรั บ ปรุ ง แก ไ ขตามขั้ น ตอนที่ อ าจารย ที่ ป รึ ก ษาแนะนํ า จนได ตั ว พิ ม พ แ บบ สมบูรณ 7. ผลงานโครงการพิเศษฉบับนี้ อักขระตัวพิมพที่ออกแบบเสร็จสมบูรณนั้นมีรูปแบบที่ แปลกใหม มีความเปนเอกลักษณเฉพาะตัวที่สามารถใชในงานออกแบบสิ่งพิมพหรืองานออกแบบ ประเภทอื่น ตามความเหมาะสมของผูที่สนใจ อภิปรายผล และขอเสนอแนะ อภิปรายผล 1. ผลงานการออกแบบอักขระตัวพิมพภาษาไทยและภาษาอังกฤษโดยมีรูปแบบอักษรจีน ผานการประเมินและพิจารณาจากอาจารยหฤษฎ บุปผเวส แลววามีความเปนเอกลักษณเฉพาะตัว โดยการผสมผสานความเปนอักษรจีนเขามาทําแบบตัวพิพมมีความนาสนใจ และสารมารถนําไปใช ในงานออกแบบสื่อสิ่งพิมพ หรืองานออกแบบประเภทอืน่ ที่ชวยสงเสริมใหตัวพิมพสามารถเขาถึง กลุมเฉพาะได 2. จากการประเมินผลโครงการพิเศษการออกแบบอักขระตัวพิมพภาษาไทยและ ภาษาอังกฤษโดยมีรูปแบบอักษรจีน สามารถนําอักขระตัวพิมพไปใชเปนหัวเรื่อง หัวขอ ตัวนํา ขอความ และตัวเนื้อเรื่องได ขอเสนอแนะ 1. การออกแบบในครั้งตอไปสามารถนําเอกลักษณอื่นของตัวอักษรจีน มาออกแบบ สรางสรรคใหเปนผลงานการออกแบบอักขระตัวพิมพขึ้นใหมได เชน วิธีการเขียนแบบจวนซู ซึ่ง จะทําใหผลงานมีความนาสนใจไปอีกแบบ 2. สามมารถนําแบบรางที่รางไวมาพัฒนาและปรับปรุงจะสามารถสรางอักขระตัวพิมพได อีกหลายรูปแบบ 3. นําไปพัฒนาเพื่อใหสามารถใชงานไดจริงในคอมพิวเตอร 4. ออกแบบอักขระตัวพิมพเพิ่มใหไดเปน Font Family โดยมีใหครบทั้งชุด
เอกสารอางอิง กําธร สถิรกุล. (2512). ตัวอักษรไทยที่ใชในการพิมพ. รวมการบรรยายเรื่องตัวอักษรไทย. ___________________. (2530). ลายสือไทย 700 ป (ฉบับปรับปรุง). องคการคาของคุรุสภา. กําธร สุนพงษศรี. ประวัติศาสตรศิลปะจีน. สํานักพิมพจฬุ าลงกรณมหาวิทยาลัย. ขาม จาตุรงคกุล. (2545). การออกแบบตัวอักษรและภาพสําเร็จรูปในรูปแบบเลขศิลปอีสาน วิทยานิพนธศลิ ปะมหาบัณฑิต มหาวิทยาลัยศิลปากร. ั นาการการสรางอักษรจีน. ศิลปวัฒนธรรม. ปที่ 29 ฉ. 11, ถาวร สิกขโกศล. (2551, กันยายน). วิวฒ 163 – 169. ธนิศา ไชยภูรพิ ัฒน. (2545). Illustrator 10 จิตรกรดิจิตอล. กรุงเทพมหานคร: เอ. อาร. อินเฟอรเม ชัน แอนด พับลิเคชัน จํากัด. น. ณ ปากน้ํา. (2530). ศิลปะจีนและคนจีนในไทย. สํานักพิมพเมืองโบราณ นายเหล็ง. (2527). เรื่องนารูในอักษรจีน. กรุงเทพมหานคร: นานมี จํากัด. บานและตกแตง. (2542). เขียนอักษรใหเปนศิลป. ปที่ 11 เลมที่ 128, 88 – 93. ปริญญา โรจนอารยานนท. ฟอนตไทยที่ดคี วรมีคุณสมบัติอยางไร. [Online]. Available: http://www.f0nt.com/forum/index.php?topic=1382.0 [2552, มิถุนายน 14]. ผูจัดการออนไลน. (2552). วิวัฒนาการของตัวอักษรจีน. [Online]. Available: http://www.manager.co.th/China/ViewNews.aspx?NewsID=4735454995035 [2552, กรกฎาคม 6]. ภูริวรรณ วรานุสาสน. (2547, มกราคม). ศิลปะปลายพูก ัน..ศิลปะแหงจิตวิญญาณ. Open House, ป ที่ 1 (2) ฉ. 7 (34), 92 – 93. ภูริวรรณ วรานุสาสน. (2547, กุมภาพันธ). การเขียนพูกนั จีน. Open House, ปที่ 1 (2) ฉ. 8 (34), 84 – 85. มนูญ ไชยสมบูรณ. (2539). ตัวอักษรและตัวพิมพ. ในเอกสารการสอนชุดวิชาการออกแบบทางการ พิมพ. นนทบุรี: มหาวิทยาลัยสุโขทัย. มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช. (2548). เอกสารการสอนชุดวิชาความรูทั่วไปเกี่ยกับการพิมพ. โรงพิมพมหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช. ไมเคิล ไรท. (2547, กันยายน). ความเปนมาของอักษรไทย. ศิลปวัฒนธรรม. ปที่ 25 ฉ. 11, 30 – 32.
71
ราชบัณฑิตยสถาน. (2550). มาตรฐานโครงสรางตัวอักษรไทย ฉบับราชบัณฑิตยสถาน. กรุงเทพมหานคร: อรุณการพิมพ. ___________________. (2532). ศัพทบัญญัติวิชาการพิมพ ฉบับราชบัณฑิตยสถาน. กรุงเทพมหานคร: ชวนการพิมพ. วงศประชา จันทรสมวงศ และมานิต เจริญปรุ. (2545). คัมภีร Photoshop 7 & ImageReady 7. กรุงเทพมหานคร: โปรวิชั่น จํากัด. วรพงศ วรชาติอุดมพงศ. (2545). อักษรประดิษฐ Lettering Design. กรุงเทพมหานคร: สํานักพิมพ ศิลปาบรรณาคาร. วิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี. (2552). ไทยเชื้อสายจีน. [Online]. Available: http://th.wikipedia.org/wiki/ไทยเชื้อสายจีน [2552, ธันวาคม 1]. ___________________. (2552). ประวัตศิ าสตรจีน. [Online]. Available: http://th.wikipedia.org/wiki/ประวัติศาสตรจีน [2552, ธันวาคม 1]. ___________________. (2552). อะโดบี โฟโตชอป. [Online]. Available: http://th.wikipedia.org/wiki/อะโดบี_โฟโตชอป [2552, ตุลาคม 6]. ___________________. (2552). อะโดบี อิลลัสเตรเตอร. [Online]. Available: http://th.wikipedia.org/wiki/อะโดบี_อิลลัสเตรเตอร [2552, ตุลาคม 6]. สนั่น ปทมะทิน. (2513). การเรียงพิมพ. กรุงเทพมหานคร: โรงพิมพมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร สมบูรณ ดรุณศิลป. (2541). ออกแบบตัวอักษรไทย. นครสววรค: กราฟกเปเปอร. สมยศ ศิลวัฒนาวงศ. (2527). การออกแบบตัวอักษรไทยใหมีลักษณะสอดคลองกับภาษาอังกฤษ ชุด ISBELL. ศิลปะนิพนธศิลปบัณฑิต มหาวิทยาลัยศิลปากร. โสภณ ศุภวิริยากร. (2541). การออกแบบตัวอักษร. ภูเก็ต: วิทยาลัยภูเก็ต. สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา สยามบรมราชกุมารี. (2550). ศิลปะจีน. แปลน พริ้นติ้ง. โสรชัย นันทวัชรวิบูลย. (2545). Be Graphic สูเสนทางกราฟกดีไซเนอร. เอ. อาร. อินเฟอรเมชัน แอนด พับลิเคชัน จํากัด อารยะ ศรีกัลยาณบุตร. (2550). การออกแบบสิ่งพิมพ. วิสคอมเซ็นเตอร จํากัด. Andrew S. Cahan. (2006). Chinese Label Art, 1900 – 1976. Atglen, PA: Schiffer Pubblishing Ltd. Cgan.net. (2009). 隸書. [Online]. Available: http://www.cgan.net/book/books/print/g-history/gb_9/03_2.htm [2009, June 17].
72
Cyberwitchcraft.com (2009). Cuneiform. [Online]. Available: http://www.cyberwitchcraft.com/image-files/cuneiform-2.jpg [2009, June 4]. Edo Smitshuijzen. (2007). Signage Design Manual. Baden: Lars Müller Publishers. Freehead.com. (2009). 行書. [Online]. Available: http://blog.freehead.com/attachments/2007/07/117528_200707081805101.jpg [2009, June 17]. G27. (2009). What Is A Type. [Online]. Available: http://g27plugcula.blogspot.com/2008/03/what-is-type.html [2009, June 6]. Patrick Hassel Zein. (n.d). The Eight Basic Strokes. [Online]. Available: http://www.zein.se/patrick/chinen9p.html [2009, August 6]. Roborta H. S. and R. Nesi. (1981). China’s Crafts. London: George Allen & Unwin. Ug8888.com. (2009). 草書. [Online]. Available: http://www.ug8888.com/html/83/n-207183.html [2009, June 17]. Virginiawestern.edu. (2009). Cuneiform. [Online]. Available: http://www.virginiawestern.edu/faculty/vwhansd/HIS111/Images/Cuneiform.jpg [2009, June 4]. Wikimedia. (2009). Kind of Chinese Stroke. [Online]. Available: http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Kind_of_chinese_stroke_bw.png [2009, June 28]. Wikipedia. (2009). Hanzi. [Online]. Available: http://zh.wikipedia.org/wiki/File:Hanzi2.png [2009, June 28]. ___________________. (2009). Writing CJK strokes. [Online]. Available: http://en.wikipedia.org/wiki/Stroke_(CJK_character) [2009, June 17]. Xbsh.net. (2009). 篆書. [Online]. Available: http://www.xbsh.net/paint/6685.html [2009, June 17]. Yellowbridge.com. (2009). Chinese – English Dictionary. [Online]. Available: http://www.yellowbridge.com/chinese/chinese-dictionary.php [2009, June 28]. Zqgslzp.blog.163.com. (2009). 楷書. [Online]. Available: http://zqgslzp.blog.163.com/blog/static/8476912120096895533828/ [2009, June 17].
ภาคผนวก
74
75
76
77
ประวัติผูจัดทําโครงการ
ประวัติสวนตัว ชื่อ นางสาวปโยรส โชคอุดมไพศาล วัน/เดือน/ปเกิด 21/08/1986 เชื้อชาติ ไทย สัญชาติ ไทย ศาสนา พุทธ ที่อยู 139 ซอยแมนศรี 2 ถนนบํารุงเมือง แขวงคลองมหานาค เขตปอมปราบ กรุงเทพมหานคร 10100 ประวัติการศึกษา - ระดับประถมศึกษาปที่ 1 – 6 สําเร็จการศึกษาจาก โรงเรียนเผยอิง - ระดับมัธยมศึกษาตน – ปลาย สําเร็จการศึกษาจาก โรงเรียนสายปญญาในพระบรมราชินูปถัมภ - ระดับปริญญาตรี สําเร็จการศึกษาจากมหาวิทยาลัย ราชภัฏสวนดุสิต ศูนยสุพรรณบุรี หลักสูตรศิลปศาสตร บัณฑิต สาขาวิชาการออกแบบสื่อสิงพิมพ