HARVEST REPORT
“Συζητάμε για το μέλλον της Πλατείας Βαρβακείου”
_ _ Εργαστήριο Πολιτών
Σάββατο, 20 Δεκεμβρίου 2014 Πλατεία Βαρβακείου, Αθήνα πεδίο_αγορά
_Καλωσόρισμα
© METAPolis
Το Σάβατο, 20 Δεκεμβρίου 2014 πραγματοποιείται το πρώτο εργαστήριο πολιτών ΠΕΔΙΟ_ΑΓΟΡΑ στο χώρο εκδηλώσεων Artower επί της πλατείας Βαρβακείου. Το εργαστήριο πολιτών εντάσσεται στα πλαίσια του εγχειρήματος πεδίο_αγορά για τη διαμόρφωση μιας πρότυπης διαδικασίας συμμετοχικού αστικού σχεδιασμού. Η εκδήλωση ανοίγει με την Στεφανία Ξυδιά, μέλος της ομάδας συντονισμού του έργου, η οποία προλογίζει το εργαστήριο και καλωσορίζει τους συμμετέχοντες σε αυτό. Η ίδια αναφέρεται στην αρχική σύλληψη της προσπάθειας –ένα χρόνο πριν- και πως αυτή προέκυψε μέσα από μια εύλογη ερώτηση: Τι μπορούμε να κάνουμε για την πλατεία Βαρβακείου; Για έναν χώρο όπου βολτάρουμε, ζούμε, αναπνέουμε; Η πιλοτική-συμμετοχική διαδικασία τέθηκε σε βάσεις μέσα από τις προσπάθειες ποικίλων φορέων (ΣυνΑθηνά, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (ΕΜΠ), Artower, Metapolis κ.α.) αλλά και του ίδιου του Δήμου Αθηναίων. Και, παρόλο που η συμμετοχή του τελευταίου δεν είναι επίσημη, η ανάπτυξη σιγά-σιγά συνεργασιών, όπως αυτή είναι αναμενόμενο –και ευκταίο- να οδηγήσει σε μια σταθερή σχέση ανάμεσα στις ομάδες πολιτών και τον/τους Δήμους.
2
© METAPolis
_Πλαίσιο - Προσέγγιση του Εργαστηρίου Στη συνέχεια, το λόγο παίρνει η πολεοδόμοςχωροτάκτης Μαριάννα Πατελίδα, επίσης μέλος της ομάδας συντονισμού, για να περιγράψει τον τρόπο προσέγγισης των εργαστηρίων σε σχέση με την πλατεία. Στόχος του τρόπου προσέγγισης υπήρξε μια απλή και κατανοητή διαδικασία, με την ανάλυση να λαμβάνει ως γνώμονα το πώς έχει σχεδιαστεί ο χώρος που ζει και εργάζεται ο πολίτης – και όπως αυτός ορίζεται από τον αστικό σχεδιασμό στην Ελλάδα. Βάσει αυτού του σκεπτικού, τα τρία εργαστήρια που έχουν προγραμματιστεί να πραγματοποιηθούν με τη συμμετοχή των πολιτών –αρχής γενομένης από τις 20 Δεκεμβρίου καταρτίστηκαν βάσει τεσσάρων βημάτων: ΒΗΜΑ 1ο: Καταγραφή και Ανάλυση ΒΗΜΑ 2ο: Αξιολόγηση (Δεκέμβριος 2014) ΒΗΜΑ 3ο: Όραμα (Ιανουάριος 2015) ΒΗΜΑ 4ο: Πρόταση (Μάρτιος 2015) Η Μαριάννα Πατελίδα σημείωσε πως η συνήθης διαδικασία που ακολουθείται σε περιπτώσεις εφαρμογής συμμετοχικού αστικού σχεδιασμού είναι οι πολίτες να συμμετέχουν μονάχα στο 4ο βήμα. Βασική επιδίωξη όμως των εργαστηρίων είναι οι πολίτες να έχουν ενεργό ρόλο εξαρχής και όχι μονάχα στο στάδιο της πρότασης.
*
*
Αξιολόγηση
Όραμα
Πρόταση
(1ο εργαστήριο)
(2ο εργαστήριο)
(3ο εργαστήριο)
συμμετοχή πολιτών
Καταγραφή Ανάλυση
© METAPolis
συμμετοχή πολιτών
*
συμμετοχή πολιτών σε συνεργασία με ειδικούς
3
_Στοιχεία για την Πλατεία – Καταγραφή και Ανάλυση
* ιστορική εξέλιξη, πηγή :Γιαννουλάτου-Δεστούνη και Ντετσάβες-Γιόγκα, 2012
© METAPolis
* ισόχρονη καμπύλη μετακίνησης με δημόσια μέσα μεταφοράς σε 30’
Τρίτος κατά σειρά εισηγητής είναι ο Γιώργος Σωμαράκης, ο οποίος παρουσιάζει την ανάλυση της παρούσας κατάστασης της πλατείας. Η ανάλυση αυτή αποτέλεσε μέρος της φοιτητικής εργασίας στο πλαίσιο του μαθήματος ‘Θεωρία και Μέθοδοι Συμμετοχικού Σχεδιασμού’ της Σχολής Αγρονόμων και Τοπογράφων Μηχανικών του ΕΜΠ. Στόχος της εργασίας αυτής είναι η αστική αναγέννηση της πλατείας Βαρβακείου με έμφαση στη συμμετοχική προσέγγιση.
Προχωρώντας ένα βήμα περισσότερο, αναφέρεται στη σημασία της Πλατείας από άποψη θέσης. Πρόκειται άλλωστε για έναν χώρο που βρίσκεται εντός του ιστορικού τριγώνου που σχηματίζεται ανάμεσα στον Κεραμεικό, την Ομόνοια και το Σύνταγμα με υπερτοπική σημασία αφού, ουσιαστικά, βρίσκεται σε επικοινωνία με έναν ευρύτερο χώρο της Αθήνας που φθάνει έως και τα Δυτικά Προάστια (βλ. εικόνα) και σε γειτνίαση με σημαντικούς πόλους εμπορίου, πολιτισμού και αναψυχής.
Στη συνέχεια της παρουσίασης, προβάλλεται μια σύντομη ιστορική αναδρομή του χώρου της Πλατείας: πώς ήταν 180 χρόνια πριν, πώς άλλαξε όψη από την κατεδάφιση του Βαρβάκειου Λύκειου και έπειτα, ουσιαστικά μετατρεπόμενη σε πλατεία και λαχαναγορά και πώς, τελικά, το 2002 πήρε τη μορφή με την οποία τη γνωρίζουμε σήμερα (βλ. εικόνα).
Τέλος, κάνει λόγο και για τη γενικότερη αξία της Πλατείας Βαρβακείου στην οποία σήμερα κυριαρχούν οι εμπορικές χρήσεις και η στέγη ΣΥΝΑΘΗΝΑ. Ζητούμενο σε κάθε περίπτωση αποτελεί η διαμόρφωση ταυτότητας για την πλατεία μέσω της συμπληρωματικότητας και της δικτύωσης με άλλες πλατείες και ανοιχτούς χώρους της περιοχής.
4
_Διαδικασία Συζήτησης Οι εισαγωγικές ομιλίες κλείνουν με τον Οδυσσέα Βελέντζα, μέλος της ομάδας συντονισμού και υπεύθυνο για την οργάνωση και πραγμάτωση των διαδικασιών του εργαστηρίου. Ο Οδυσσέας Βελέντζας αφού καλεί τους συμμετέχοντες να εμπνευστούν, κοιτώντας για ένα λεπτό το χώρο της Πλατείας από τον 7ο όροφο του Artower, αναλύει συνοπτικά τον τρόπο διεξαγωγής του εργαστηρίου. Όπως εξηγεί, η συζήτηση διεξάγεται σε ομάδες των 4-5 ατόμων με ένα κοινό θέμα -μία κοινή ερώτηση. Έπειτα από κάθε γύρο συζήτησης σχηματίζονται καινούργιες ομάδες, ούτως ώστε να γίνεται μεγαλύτερη σύνθεση απόψεων και διάδοση των πληροφοριών μεταξύ των συμμετεχόντων. Η συζήτηση εξελίσσεται σε 2 στάδια. Στο πρώτο οι συμμετέχοντες καλούνται να φανταστούν πως βρισκόμαστε στο έτος 2020, και η ανάπλαση της πλατείας έχει ολοκληρωθεί όπως θα επιθυμούσαν. Η ερώτηση συζήτησης είναι: «Ποια θα ήταν τα χαρακτηριστικά της πλατείας όπως θα την θέλατε»;
© METAPolis
5
World Café Η μέθοδος διαβούλευσης World Café (Καφέ του Κόσμου) είναι μία απλή και κατανοητή μέθοδος διαλόγου η οποία δίνει τη δυνατότητα στους συμμετέχοντες να εκφράζονται ελεύθερα, να συζητούν σε βάθος, και να αναδεικνύουν κοινές ιδέες και προτάσεις. Οι αρχές της μεθόδου World Café έχουν ως εξής: * Μοιραζόμαστε γνώσεις και εμπειρίες * Ακούμε ώστε να καταλάβουμε * Αναζητούμε συνάψεις και κοινά σημεία * Χρησιμοποιούμε εξίσου το μυαλό και την καρδιά * Παίζουμε, ζωγραφίζουμε, μουτζουρώνουμε, σημειώνουμε …το απολαμβάνουμε!
6
Έπειτα από 20 λεπτά συζήτησης για την παραπάνω ερώτηση, ζητείται σε κάθε τραπέζι να παραμείνει ένας συμμετέχων, ενώ οι υπόλοιποι αλλάζουν τραπέζι συνεχίζοντας την ίδια συζήτηση σε μία νέα ομάδα. Μετά από το δεύτερο γύρο συζήτησης, με βάση όσα έχουν ήδη οραματιστεί, ακολουθεί η ερώτηση «Ποια είναι τα προβλήματα που έχουν επιλυθεί και ποια τα θετικά στοιχεία που έχουν αναδειχθεί στην πλατεία;». Κάθε ομάδα έχει στην διάθεση της 4 κάρτες για να καταγράψει 2 θετικά στοιχεία της πλατείας και 2 προβλήματα. Τα θετικά στοιχεία καταγράφονται σε πράσινες κάρτες, ενώ τα προβλήματα σε κόκκινες, ούτως ώστε κατά την ομαδοποίηση, που πραγματοποιείται από τους ίδους τους συμμετέχοντες, να φανούν οι μεταξύ τους συνδέσεις. Στο επόμενο κεφάλαιο παρουσιάζονται τα αποτελέσματα κατηγοριοποιημένα σε θεματικές, όπως καταγράφηκαν από τους συμμετέχοντες κατά τη διάρκεια του εργαστηρίου. Με το σύμβολο (+) παρουσιάζονται τα θετικά στοιχεία της πλατείας, στα οποία μπορεί να βασιστεί η αναγέννησή της, και με το σύμβολο (-) τα προβλήματα που αντιμετωπίζει.
_Αποτελέσματα του Εργαστηρίου
+ -
Θεματική 1: Φύτευση φυτών / Λαχανόκηπος
θετικά στοιχεία πλατείας
(1 κάρτα)
προβλήματα πλατείας
++
Φύτευση αρωματικών θάμνων, φυτών και Λαχανόκηπος
Θεματική 2: Χρώμα / Αισθητική (2 κάρτες)
++ --
Χρώμα και Αισθητική Αισθητική Υποβάθμιση (μαγαζιά, φθορές κ.α.)
Θεματική 3: Αίσθηση Γειτονιάς (2 κάρτες)
++ ++
Αίσθηση Γειτονιάς Δημιουργία κοινότητας και προσέλκυση ανθρώπων μέσω του φαγητού ως στοιχείο χαρακτηρισμού της πλατείας
Θεματική 4: Πολυπολιτισμικότητα Συνύπαρξη (2 κάρτες) © METAPolis
---
και
(Περιορισμένη) Πολιτιστική Δραστηριότητα Πολυπολιτισμικότητα / συνύπαρξη και διάδραση διαφορετικών εθνικοτήτων και προτύπων, κουλτούρας
Θεματική 5: Κόμβος Καινοτομίας για την Τροφή (7 κάρτες)
-++
Σπατάλη Τροφίμων
++ ++
New age food Hub
++
Η Αγορά ως κέντρο καλής και τίμιας Τροφής / Αστικός κήπος, έκθεση, εκπαιδεύσεις
++ ++
Κόμβος καινοτομίας για την Τροφή
Ανάδειξη του χαρακτήρα της Αγοράς όχι μόνο ως κάτι παθητικό (αγορά-πώληση) αλλά ενεργητικό (διάλογος) / Ανταλλαγή Food Market στους αναξιοποίητους χώρους πάνω από το ΣυνΑθηνά / Βιοκαλλιέργειες, Τοπικά Προϊόντα, Κουζίνες του Κόσμου, Εργαστήρια Μαγειρικής
Εμπορική Δραστηριότητα
Θεματική 6: Καλή Τοποθεσία (3 κάρτες)
++ ++
Κέντρο / Υπερτόπος
--
Αξιοποίηση της θέσης της πλατείας ως σημείου αναφοράς στη ζωή της πόλης
Πολύ καλή τοποθεσία (στην καρδιά του ιστορικού τριγώνου)
7
© METAPolis
Θεματική 7: Ένταξη ευαίσθητων κοινωνικών ομάδων (1 κάρτα)
--
Ένταξη και πρόνοια των ευαίσθητων κοινωνικών ομάδων στην ζωή της πλατείας
Θεματική 8: Ναρκωτικά (3 κάρτες)
----
© METAPolis
++ ++
Ο κοινωνικός ρόλος της “αγοράς”
++
Ζωντάνια τις καταστημάτων
Περαιτέρω ανάδειξη του ενεργού ρόλου της κοινωνίας των πολιτών / Κοινωνική Διάσταση ώρες
λειτουργίας
των
Ναρκωτικά!
Θεματική 12: Απομόνωση / Μη αξιοποίηση
Ναρκωτικά
(8 κάρτες)
Κατάργηση Φραγμάτων / Διαμπερής κυκλοφορία στην πλατεία
Θεματική 9: Κανονισμός Λειτουργίας (3 κάρτες)
++
Η αγορά ως τόπος ανταλλαγής ΙΔΕΩΝ (ομιλίες, εκδηλώσεις, εκπαίδευση)
-++
Απομόνωση Χρήση της πλατείας / Δημιουργικές και πολιτιστικές δραστηριότητες με οικειοποίηση της πλατείας από τους κατοίκους της περιοχής και της ευρύτερης Αττικής
--
Μη τήρηση καθαριότητα)
--
Δεν τηρούνται οι κανόνες (καθαριότητας, πεζόδρομοι κ.α.)
--
--
Εγκατάλειψη και μη αξιοποίηση δυνατοτήτων του ελεύθερου χώρου
Κανονισμός Λειτουργίας (Συνδιαχείρηση)
--
Δεν υπάρχει χώρο
++
Προσπελασιμότητα της πλατείας με αλλαγή της μορφολογίας της
---
Μη αξιοποίηση της πλατείας
κανόνων
(όρια,
Parking,
Θεματική 10: Θόρυβος (1 κάρτα)
--
Θόρυβος της περιοχής
Θεματική 11: Χώρος επικοινωνίας: κοινωνική διάσταση της αγοράς
Η
(4 κάρτες)
++
8
Η αγορά ως χώρος συμμετοχής όλων των πολιτών – Αγορά 2.0
των
σύνδεση με τον περιβάλλοντα
Αναξιοποίηση / Unused Place
© METAPolis
© METAPolis
9
_Κλείσιμο Μετά από μελέτη των σημειώσεων των συμμετεχόντων, διαπιστώνεται πως οι συμμετέχοντες εστιάζουν σε θέματα διαχείρισης της πλατείας προτείνοντας λύσεις οι οποίες αφορούν περισσότερο στο κομμάτι των λειτουργιών/χρήσεων, παρά στην εμφάνιση της πλατείας. Συγκεκριμένα, ως σημαντικότερα προβλήματα της πλατείας αναφέρονται η μη αξιοποίηση/εγκατάλειψη της και η μη τήρηση των κανόνων λειτουργίας. Όσον αφορά στα θετικά στοιχεία, μια επικείμενη ανάπλαση θα έπρεπε να δώσει έμφαση σε μια πιο ορατή και ουσιαστική σύνδεση της πλατείας με τη Βαρβάκειο Αγορά, μέσα από τη δημιουργία ενός «Κόμβου Καινοτομίας για την Τροφή», και στην ανάδειξη της κοινωνικής διάστασης της αγοράς ως χώρος επικοινωνίας και ανταλλαγής ιδεών.
ομαδάρα
Με το τέλος του εργαστηρίου, η Στεφανία Ξυδιά κλείνει τη συζήτηση με θερμές ευχαριστίες στους συμμετέχοντες, τους διοργανωτές και τα προγράμματα χρηματοδότησης του εγχειρήματος, “Είμαστε όλοι Πολίτες” και “Actors of Urban Change”. Αναφέρει ότι τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν είναι πολύ σημαντικά για τις επόμενες εργασίες του Πεδίο Αγορά και πως θα χρησιμοποιηθούν στο επόμενο εργαστήριο. Η συζήτηση μεταξύ συμμετεχόντων και περαστικών για το μέλλον της πλατείας Βαρβακείου συνεχίζεται με σούπα και gluhwein για ώρα, ενώ το τέλος της βραδιάς βρίσκει την ομάδα συντονισμού σε κύκλο, να συνοψίζει την εμπειρία του εργαστηρίου μέσα από τις ακόλουθες λέξεις.
συνέργεια
τίμια
όμορφα
χαρά
συμμετοχή
εμπνευστικό
θέλω ξανά
χόρτασα
τίμιο
gluwein
αγάπη τέλεια / δέσμευση
10
Η SoupAGORA οργανώθηκε από μέλη του δικτύου Slow Food στο πλαίσιο της παγκόσμιας ημέρας Terra Madre. Πραγματοποιήθηκε με αξιοποίηση προϊόντων της λαχαναγοράς που θα σπαταλούνταν, καθώς και με την υποστήριξη της Κοινωνικής Κουζίνας “ο Άλλος Άνθρωπος”.
© METAPolis
* Προετοιμασία Soupagora
* Πίνακας αξιολόγησης εργαστηρίου
* Soupagora / Συζήτηση μετά το τέλος του εργαστηρίρου στο χώρο της πλατείας Βαρβακείου
11
_Στοιχεία συμμετεχόντων 42% άνδρες
58%
γυναίκες
© METAPolis
© METAPolis
* Ο χάρτης απεικόνισης του τόπου κατοικίας και εργασίας των συμμετεχόντων βοηθά να αντιληφθούμε τη σχέση τους με την πλατεία Βαρβακείου και κατ’ επέκταση την περιοχή επιρροής της πλατείας
Σχέση με την πλατεία Βαρβακείου Επισκέπτης (39%) Κάτοικος Περιοχής (12%) Εργασία (7%) Έρευνα (7%) Μέλος ΣυνΑθηνά (2%) Χωρίς απάντηση (33%)
12
Ηλικία
18-25 (5%) 26-35 (42%) 36-45 (28%) 46-55 (11%) > 56 (14%)
Εκπαίδευση Γυμνάσιο (2%) Λύκειο (5%) Πανεπιστήμιο / τεχνική σχολή (30%) Μεταπτυχιακό (49%) Διδακτορικό (14%)
Επαγγελματική ιδιότητα Φοιτητής (12%) Ιδιωτικός Τομέας (25%) Δημόσιος τομέας (16%) Ελ. Επαγγελματίας (30%) Πανεπιστημικός (5%) ΜΚΟ (7%) Άνεργος (5%)
13
Η Ομάδα Συντονισμού Βελέντζας Οδυσσέας Βούλγαρης Στέλιος
Ευχαριστούμε όλους όσοι συμμετείχαν στο εργαστήριο καθώς και όσους συνετέλεσαν στη διοργάνωση και/ή διεξαγωγή του (ομάδα Μετάπολις, συνεργάτες).
Καρατζά Μαίρη
Ομάδα METAPolis
ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ
Κικίδου Μαρία
Γλαρού Λίλιαν
Αναγνωστίδη Χριστίνα
Λουκογεωργάκη Αγάπη
Ζεϊμπέκου Ειρήνη
Αρβανίτη Μυρτώ
Μπαρτατίλας Λουκάς
Καινούργιος Σωτήρης
Γιαννουλάκος Γιώργος
Ξυδιά Στεφανία
Καναρέλης Αντώνης
Γεωργιάδης Παύλος
Πατελίδα Μαριάννα
Κασιάρης Γιώργος
Κανταρτζή Ίλια
Σωμαράκης Γιώργος
Κατσιγιάννη Κική
Λαδέας Σπύρος
Κονδύλη Σοφία
Λινατόπι Φιορέλα
Λαμπροπούλου Τάνια
Ξυδιά Άννα
Μανωλιτζάς Απόστολος Μπάτσαρης Τάκης Φωτοπούλου Παναγιώτα Χάλαρης Μάνος Yπεύθυνοι συντονισμού: Γιαννακόπουλος Γιάννης Κουρτίδης Κώστας Θοδωρής Βερονίκης [ Συνεργατικοί Σχηματισμοί για την Ταυτότητα Τόπου και τη Συμμετοχή των Πολιτών ] [ Clusters for Place Identity & Citizens’ Participation ]
ΔΙΟΡΓΑΝΩΤΕΣ
ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΕΣ
Δημιουργοί εικονιδίων (2,3,4: 3η σελίδα): Ainsley Wagoner, Jessica Lock, Scott Lewis. This work is licensed under the Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.