MŁODZI 2016
Dr Michał Boni
DLACZEGO MŁODZI SĄ WAŻNI? (od raportu 2011 do dziś – co się zmieniło)
• rosnące napięcie z pokoleniem wiodącym w okresie po 1989: skupionym w większości na misji transformacyjnej (wspólnej dla różnych grup politycznych): coraz większa potrzeba samodzielności • młoda generacja: wytwór zmian i procesów historycznych, zasób dla przyszłości, aktor i podmiot przyszłych zmian • start życiowy: poszukiwanie własnej drogi (krytycyzm wobec świata zastanego/ polityki) i potrzeba własnej tożsamości / przeżycia pokoleniowego (dorastanie w nowym ustroju, to nie przeżycie pokoleniowe) • młodzi: między byciem „dziećmi sukcesu transformacji”, załamaniem pewnego modelu kapitalizmu, a groźbą bycia „ straconym pokoleniem” (Polska i Świat) • solidarność pokoleń – jeden z kluczy rozwojowych
2
CO DOSTRZEGŁ RAPORT MŁODZI 2011? • klucz do dorosłości: SAMODZIELNOŚĆ – dobro deficytowe (konflikt z systemem – może grozić rewolucją/ buntem, co najmniej frustracją – proces narastający) • niepewność startu życiowego we wszystkich jego wymiarach (model kryzysu 25’) Orientacje życiowe młodych Marzyciele
Konwencjonalnie ambitni
Ambitni inaczej
30-latkowie 19-latkowie 0%
10%
20%
30%
490%
50 %
60%
70%
80%
0%
10 0%
50 45 40 35 30
Zmiany aspiracji edukacyjnych w latach 2003-2009-2015
25 20 15 10 5 0 zasadnicze zawodowe
średnie, policealne
licencjat 2003
• ostatnie 5 lat: korekty orientacji 3
2009
magisterium 2015
magisterium plus
NIEPEWNOŚĆ STARTU ŻYCIOWEGO (1) (start zawodowy) • niedopasowanie edukacyjne
z zawodem wyuczonym 100% 90% 80% 70%
Zgodność pierwszej pracy z wyuczonym zawodem według wybranych poziomów wykształcenia
60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% (licencjat, ze stopniem naukowym (co najmniej doktora) magister)
4
Policealne
zawodowe
Zasadnicze zawodowe
NIEPEWNOŚĆ STARTU ŻYCIOWEGO (2) (start zawodowy) • tymczasowość zatrudnienia Samozatrudnienie
Terminowa
DK EE LV IE LT HU CY SK
Typ zawierania kontraktów w przypadku pierwszej pracy
BE SE CZ AT FI IT LU EL FR SI PL ES PT 0%
20%
40%
5
60%
80%
100%
NIEPEWNOŚĆ STARTU ŻYCIOWEGO (3) (start zawodowy) • nierówności płacowe
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
25%
20%
Zmiany decyli dochodów w trakcie trwania kariery
15%
10%
5%
0% Po p i e r w s z y m
Po drugim
Po tr zecim
6
Po c z w a r t y m
Po p i t y m
Po s z ó s t y m
Po s i ó d m y m
Po ósmym
NIEPEWNOŚĆ STARTU ŻYCIOWEGO (4) (start rodzinny/życiowy – „nie być na garnuszku rodziców”) • brak perspektywy stabilizacji zatrudnienia Wskaźnik przejścia od tymczasowych do trwałych form zatrudnienia 15-24
25-34
35-54
55-64
3,5% 3,0% 2,5% 2,0% 1,5% 1,0% 0,5% 0,0% IE
LV
UK
SK
HU
AT
SE
LT
LU
CZ
7
SI
IT
PL
ES
FI
BE
GR
CY
PT
FR
NIEPEWNOŚĆ STARTU ŻYCIOWEGO (5) (start rodzinny/życiowy – „nie być na garnuszku rodziców”) • problem mieszkaniowy
1,1
1,5 1,1
1
8
2 1,8
1,9 1,7
1,6 1,2
1,5 1,2
1,4 1,1
1,2
1,9
2
2 1,8
1,9
2 1,8 1,6
1,2
1,4
1,6
1,9
2,1
2,2
Średnia liczba pokoi na osobę w 2015 r.
NIEPEWNOŚĆ STARTU ŻYCIOWEGO (6) (start rodzinny/życiowy – „nie być na garnuszku rodziców”) • organizacja czasu pracy: mały wpływ pracownika na godziny pracy i życia
Organizacja czasu pracy – odsetek pracowników, którzy mają czas
9
NIEPEWNOŚĆ STARTU ŻYCIOWEGO (7) (start rodzinny/życiowy – „nie być na garnuszku rodziców”) • zagrożenie ubóstwem dzieci Zasięg ubóstwa dzieci do 18 r.ż. 60
50,9 50
46,8 44,2 43,7
40
37,8
36,1
34,4 28,7
30 23,3 22,9 22,3 21,3 20
24,7 21,5
33,4
32,1 32,7
30,3
30,1 27,7 26,4
28,4 29,1
26,6
32,4 31,3 31,3 26,4
23,8
19,6 19,520,1 18,6
19,4 15,7
12,7
21,6 21,2
15,1 14,9
32,9 30,3 29,6
29,6 29,5 28,2
25
24,3 23,6
20,9 17,2 15,5
14,6 13,2
10
0
2008
10
2015
1313,7
16,7 16,6 14,6 15,3
POSTAWY MŁODEJ GENERACJI • waga życia rodzinnego i świata przyjaciół (rozwijająca się „kultura grona” – kluczowy punkt wpływu na poglądy) generuje potrzebę równowagi praca-życie (akceptacja pracy, ale i barwy życia, wolność, potrzeba rodziny, przyjaciół, uznania i szacunku – rozwój postawy „mieć żeby być”) • korekta prawicowa (od 2010 roku widoczna w badaniach dotyczących aborcji, rosnąca w sprawach tożsamości – potrzeba wartości, wzmacniania przez „mit smoleński”) – zalążki widoczne w 2011 roku, szybkie zmiany Wyniki wyborów parlamentarnych 2007 i 2015
Decyzje wyborcze a wiek wyborców – wybory parlamentarne 2007
Decyzje wyborcze a wiek wyborców – wybory parlamentarne 2015 11
POLSKA – W STRONĘ POLARYZACJI: SPOŁECZEŃSTWO I MŁODZI (1) (różnorodność czynników)
• rosnące poczucie wykluczenia i zaniedbania (niespełnione aspiracje) • brak własnego poczucia tożsamości i przeżycia pokoleniowego w sferze symbolicznej: „sami chcemy określić, jacy jesteśmy i co jest naszym dziedzictwem” – niechęć do elit i polityk dominujących (podłoże buntu i siły młodego PiS i ruchu Kukiza) • deficyt „ obywatelskości” – między kontestacją a neutralnością, ale: w czasie przesilenia (2007 oraz 2015) wyraz niezgody na stan istniejący! • jasna ocena „niewydolności państwa” (mimo tego, co realnie rządy PO-PSL zrobiły): znaczenie warstwy symbolicznej • od 2010 widać trend, że odsetek młodych prezentujących postawę pro-demokratyczną był najniższy po 89 r. • EFEKT: wzrost polaryzacji w społeczeństwie, silna polaryzacja w młodej generacji – co nie oznacza, że potransformacyjna aprobata dla konsumizmu zniknęła (zmienia swój charakter)
12
POLSKA – W STRONĘ POLARYZACJI: SPOŁECZEŃSTWO I MŁODZI (2) (różnorodność czynników)
Poparcie dla poszczególnych postulatów głoszonych przez rozmaite partie polityczne wśród osób popierających partie PiS, PO, KORWiN oraz Kukiz’15
13
POLARYZACJA, PRZEŁOM POKOLENIOWY, ZADANIA POKOLEŃ • pokolenie czasu „Solidarności” jako: pokolenie politycznego przełomu (zbudowanie większości dla celów transformacyjnych), poszukujące wspólnoty zadań (transformacja, gospodarka rynkowa, demokracja liberalna, zakorzenienie w Zachodzie – NATO, UE) • zakończenie transformacji, wyczerpywanie się potencjału zmian, brak nakreślonego celu wspólnego (modernizacja poprzez dobre użytkowanie środków UE – niewystarczająca) • CO JEST CELEM: nie tyle wspólnota zadań, co WSPÓLNOTA JAKO ZADANIE: w demokracji wspólnota oznacza współistnienie różnorodności – niezbędność otwartej edukacji, kapitału społecznego i procedur demokratycznych • czy przy wzroście polaryzacji: realizacja celu WSPÓLNOTA JAKO ZADANIE JEST MOŻLIWE?
14
MŁODZI A BUDOWANIE WSPÓLNOTY W WARUNKACH POLARYZACJI: Wizja plemiennej wspólnoty:
Wizja wspólnoty otwartej:
• niechęć do innych • silne emocje tożsamościowe • patriotyzm przeszłości jako substytut przeżycia pokoleniowego (Powstańcy 44) • nie ma obojętności, ani kontestacji • świat zamknięty • wykluczający model (drugi sort)/walka – muszą być ofiary • inna definicja dobra wspólnego – nasze ma być wspólne • inna wizja przyszłości • całkowite podporzadkowanie modelu edukacji – wizji plemiennej wspólnoty • narodowe na kontrze do europejskiego • silna władza/ potrzeba autorytaryzmu • „ dla zachowania własnej wizji bycia razem są gotowi umrzeć, jak i zabijać”
• szacunek dla odmienności i KAŻDEGO • emocje: z negatywnych na pozytywne • zaangażowanie w obronę własnej wizji wspólnoty • obrona racjonalnego, obywatelskiego modelu edukacji • walka o dobro wspólne i porozumienie społeczne: bez ofiar • „bez ofiar” – możliwe, bo istnieją demokratyczne procedury rozstrzygania (obrona demokracji i wartości obywatelskich) • demokracja liberalna – nie dać sobie wmówić, że liberalne znaczy – bez wartości • narodowe w zgodzie z europejskim
15
WNIOSKI – MŁODZI 2011 A MŁODZI 2016 • walka o edukację i demokrację jest walką o model wspólnoty, model państwa i przyszłości • walka o tożsamość i postawę młodej generacji – jest walką o przyszłość • nowa koncepcja wspólnotowości: WSPÓLNOTA JAKO ZADANIE MIMO NARZUCANEJ POLARYZACJI – jest zadaniem młodych ALE: • WARUNEK: zwiększyć poczucie pewności startu życiowego i zadaniowego ( rozwiązania dla rynku pracy, rodziny i edukacji – od jednolitego kontraktu, przez wsparcie rodziny – do atrakcyjnej i skutecznej edukacji) • WARUNEK: dać młodym klucz do dorosłości – wypracować warunki dla ich samodzielności • WARUNEK: przywrócić państwu jego funkcje służebne wobec obywatela, człowieka – uczynić je skutecznym i sprawnym • WARUNEK: odwrócić trend radykalizacyjno-polaryzacyjny CZY? • nowa, naprawdę nowa!!!! walka o wolność, demokrację i normalność – może budować tożsamość i przeżycie pokoleniowe młodej generacji ?
16