chwarae dros gymru rhifyn 16

Chwarae dros Gymru Rhifyn 16

RHIFYN ARBENNIG CHWARAE MEWN YSGOLION

HAF 2005

Chwarae yng Nghymru - Newid Jane ae ailwampio cabinet Llywodraeth Cynulliad Cymru yn gynharach eleni yn golygu fod chwarae yn awr o fewn cylch gorchwyl Jane Davidson AC, Gweinidog Addysg a Dysgu Gydol Oes. Medrai rhai ohonom fod wedi poeni fod chwarae yn symud o ddwylo cadarn Jane Hutt AC, a fu'n gyfaill cryf ac a oruchwyliodd fabwysiadu Polisi Chwarae Cymru, ond yn ei haraith gyntaf i'r sector chwarae yng Nghymru yng nghynhadledd Chwarae Ysbryd Antur Chwarae Cymru yng Nghaerdydd dangosodd y Jane newydd na fyddai dim llaesu dwylo:

M

Yn gyntaf oll hoffwn bwysleisio fy mod yn cefnogi'r Polisi Chwarae. Ar ôl cymryd rhan mewn sefydlu cynlluniau chwarae fel gweithwraig ieuenctid mewn bywyd blaenorol, a chefnogi chwarae antur yng Nglanyrafon (Caerdydd) fel cynghorydd lleol, rwyf wrth fy modd fod Cymru ar y blaen. Fel Gweinidog Addysg a Dysgu Gydol Oes, mae dysgu, datblygiad a llesiant plant yn yr ystyr ehangaf o gonsyrn i mi. Bydd ein Strategaeth Chwarae yn parhau i gael ei seilio ar gefnogi chwarae fel “ymddygiad plant a gaiff ei ddewis yn rhydd, ei gyfeirio'n bersonol a'i gymell yn gynhenid”. Rwyf eisiau gweld gwerthoedd chwarae yn sail i'r profiad a gaiff plant yn yr ysgol ond nid wyf yn bwriadu i bolisi chwarae gael ei lyncu o fewn agenda addysg ffurfiol.

Roedd y Polisi Chwarae yn ymrwymo Llywodraeth Cynulliad Cymru i ddatblygu mewn partneriaeth strategaeth a fydd yn gosod y ffordd y medrir gweithredu egwyddorion y Polisi. Dyna pam y gwnaethom sefydlu Grw^ p Gweithredu Polisi Chwarae i fynd â'r Strategaeth rhagddi. Bu ymgynghori cyhoeddus yn ddiweddar ar argymhellion y Grw^ p, ac

roedd yn galonogol iawn gweld y nifer uchel o ymatebion manwl y gwnaethom eu derbyn.

Rhaid seilio'r strategaeth chwarae ar gysyniad hawl plant a phobl ifanc sy'n adeiladu ar sylfaen Polisi Chwarae yng Nghonfensiwn y Cenhedloedd Unedig ar Hawliau'r Plentyn. Ar draws y Llywodraeth yng Nghymru rydym eisoes wedi mynnu hawl o'r fath. Mae mynediad i chwarae yn un o saith nod craidd y Cynulliad ar gyfer plant a phobl ifanc. O fewn y rhaglen Ymestyn yr Hawl i bobl ifanc, un o'r deg hawl yw “cyfle ar gyfer cyfleoedd hamdden a chymdeithasol mewn amgylchedd diogel a hygyrch”. Mae hynny'n golygu fod yn rhaid i ni adeiladu ar y gefnogaeth benodol yr ydym wedi ei chyflwyno drwy'r Grant Chwarae gwreiddiol a Grant Cymorth i wneud chwarae yn gyfannol i wasanaethau prif ffrwd.

Credwn fod gan bobl ifanc hefyd hawl i chwarae yn ei ystyr ehangaf. Mae Ymestyn yr Hawl, ynghyd â Strategaeth Chwarae y Cynulliad, yn cynnwys y disgwyliad y bydd pob person ifanc yn cael cyfleoedd i gymryd rhan mewn gweithgareddau addas i'w hoedran a'u haeddfedrwydd sy'n eu galluogi i brofi ffiniau a'u galluogi i ymchwilio eu potensial mewn amgylchedd cefnogol. Mae gan waith ieuenctid hefyd rôl hanfodol wrth sicrhau'r amgylchedd cywir ac anogaeth i sicrhau'r hawl hwn i'n

holl bobl ifanc.

Yr wythnos yma fe wnaethom lansio ein hymgynghoriad “Gweithio Gyda'n Gilydd i Ddarparu Hawliau Pobl Ifanc”, i fapio sut y bydd yr Adran newydd a gynigiwn yn cefnogi gweithwyr ieuenctid a gweithwyr proffesiynol eraill sy'n gweithio gyda phobl ifanc. Fel rhan o'r ymgynghoriad “Gweithio ^ gyda'n Gilydd”, awgrymais sefydlu Grw p Ymgynghorol o sefydliadau budd-ddeiliaid.

I sicrhau cysylltiadau gyda'r Strategaeth Chwarae, bydd cynrychiolwyr sefydliadau chwarae yn aelodau o'r Grw^ p Ymgynghorol i sicrhau y caiff yr agwedd bwysig hon o waith gweithwyr ieuenctid ei gydnabod yn llawn. Sefydlwyd cyfarfodydd gyda gweithwyr ieuenctid ledled Cymru i benderfynu ar y cynllun gwaith newydd ac mae copi o'r ddogfen ymgynghori ar safle Rhyngrwyd Dysgu Cymru y Cynulliad.

Dyddiad cau ymateb yr ymgynghoriad yw 31 Gorffennaf.

Mae strategaethau chwarae lleol, gwaith ieuenctid, canolfannau integredig ac ysgolion gyda ffocws cymunedol oll yn chwarae eu rhan wrth gyflenwi ymrwymiad y Polisi Chwarae i ymestyn yr amrediad o amgylcheddau a chyfleoedd sydd ar gael ar gyfer chwarae plant.

Mae Cymru wedi cymryd y blaen wrth ddatblygu Cam Sylfaen newydd ar gyfer plant 3-7 oed, yn seiliedig ar chwarae ac

Parhad t2 >

NEWYDDION A GWYBODAETH GAN YPLAYWORK SEFYDLIAD CENEDLAETHOL DROS CHWARAE VALUES REVIEW AT

Play Wales Chwarae Cymru

Rhifyn 16 Haf 2005

GOLYGYDDOL Diolch yn enfawr i Jane Hutt AC am ei holl gefnogaeth a chred mewn chwarae plant - mae'n bleser gweithio gyda rhywun mewn swydd o'r fath awdurdod sydd wedi arddangos gwerthfawrogiad cryf o'r materion sy'n bwysig i ni yn y maes chwarae. Mae'n galonogol gwybod ei bod yn dal yn Weinidog Plant a bod grym cadarnhaol iawn dros chwarae yn parhau o fewn y Cabinet.

Jane Davidson AC bellach yw'r Gweinidog gyda'r cyfrifoldeb dros Chwarae Plant. Yn naturiol, pan ddechreuwch weithio gyda rhywun newydd, mae cyfnod “dod i'ch adnabod” gan y naill a'r llall, felly bu'n braf canfod ein bod yn gweithio gyda Gweinidog newydd (i ni) sydd â lefel debyg o ymrwymiad a dealltwriaeth. Rhagwelwn y bydd ein Jane newydd yn rhoi'r arweinyddiaeth sydd ei angen i sicrhau fod y Strategaeth Chwarae i Gymru yn torri tir newydd yn yr un modd â'n Polisi Chwarae cenedlaethol.

Oherwydd bod chwarae yn awr o fewn brîff y Gweinidog Addysg a Dysgu Gydol Oes, ymddengys yn addas i ganolbwyntio ar chwarae mewn gosodiadau addysgol yn y rhifyn hwn o Chwarae dros Gymru.

Sylweddolwn y cyfle gwych a ddaw yn sgil gweithredu cwricwlwm seiliedig ar chwarae yn y Cam Sylfaen ar gyfer rhai 3-7 oed o fewn ein hysgolion.

Rydym hefyd yn sylweddoli'r heriau o ddarparu cyfleoedd chwarae ansawdd uchel i blant a phobl ifanc o fewn y diwrnod ysgol.

Fel sefydliad cawn ein cyllido i roi cyngor ac arweiniad arbenigol ar ddarpariaeth chwarae plant, yn ogystal ag i weithredu fel adfocad dros blant a phobl ifanc a'u hanghenion

> Parhad o t2 adeiladu ar arfer gorau amgylcheddol. Caiff defnydd yr amgylchedd awyr agored ei ystyried fel elfen bwysig ar gyfer addysg blynyddoedd cynnar. Mae'n adnodd ardderchog er mwyn datblygu dealltwriaeth plant o'r byd. Byddai dodi mwy o bwyslais ar ddefnyddio'r amgylchedd awyr agored fel adnodd ar gyfer dysgu yn rhoi cyfleoedd i blant ar gyfer dysgu arbrofol a datrys problemau bywyd go iawn drostynt ei hunain. Rwy'n deall nad yw chwarae wedi'i gyfeirio ar gyfer dysgu yr un peth ag un a ddewiswyd yn rhydd ar gyfer chwarae ond rwy'n gwybod y byddwch yn cydnabod eu bod yn ategu ei gilydd.

Un o'r prif heriau ar gyfer darpariaeth chwarae yw agwedd bresennol cymdeithas at risg. Ymrwymodd y Polisi Chwarae ni i feithrin “amgylchedd cyfoethog a diddorol, yn rhydd o risg amhriodol, ac yn llawn her”. ^ p Polisi Chwarae yn Mae adroddiad y Grw trafod risg yn eithaf manwl ac yn gwneud

chwarae. Ymdrechwn i weithio'n effeithlon i gefnogi addysgwyr ar bob lefel i sicrhau fod plant a phobl ifanc yn cael y cyfleoedd chwarae gorau o fewn ysgolion.

Fodd bynnag, mae'n eironig ar yr un pryd â newidiadau cadarnhaol iawn i'n hysgolion cynradd, y clywn am gynigion fod hawl plant a phobl ifanc i chwarae yn rhydd yn cael ei gwtogi gan benderfyniadau lleol i dorri amser chwarae mewn ysgolion.

Gyda llai a llai o gyfleoedd i chwarae'n rhydd y tu allan i oriau ysgol, mae amser chwarae ac egwyl ginio plant a phobl ifanc yn werthfawr iawn iddynt ac yn hollbwysig i'w datblygiad crwn ac iach. Mae plant a phobl ifanc angen amser i gael hwyl ac ymlacio fel rhan o'u cydbwysedd gwaith/bywyd eu hunain. Gall ymateb i ymddygiad heriol drwy ostwng faint o amser sydd ar gael i blant chwarae tra yn yr ysgol neu gyflwyno pecynnau rheoli amser chwarae strwythuredig fod yn ddeniadol i athrawon ac arolygwyr amser cinio sy'n ei chael yn anodd i reoli ymddygiad plant, ond hyd y gwyddom mae'r cyfan ohonynt yn cyfaddawdu dewisiadau plant ar sut, pryd, lle a gyda phwy y maent yn chwarae ac maent yn tueddu i fod yn wrthgynhyrchiol. Byddai Chwarae Cymru yn awgrymu y byddai

argymhellion. Mae'n drasiedi os yw ymgyfreitha posibl yn atal awdurdodau lleol neu eraill rhag cynnig y profiadau mentrus sydd o gymaint o fudd i blant a phobl ifanc.

Dadleuodd yr Adroddiad fod bygythiad ymgyfreitha yn achosi cynnydd mewn premiwm yswiriant, gan greu rhwystr ariannol. Nid yw'n faes rhwydd i Lywodraeth y Cynulliad ymyrryd ynddo.

Fodd bynnag, gwnaf ymrwymiad i chi y byddwn yn gwneud popeth a fedrwn, oherwydd ei fod yn fater sy'n effeithio ar fy holl bortffolio. Yn ogystal â chwarae, rwyf eisiau gweld tripiau ysgol a gweithgareddau awyr agored yn parhau. Rydym mewn cyswllt gyda Llywodraeth San Steffan ar y mater hwn a hefyd yn gweithio ar Gyngor Gweithredu Gwirfoddol Cymru ar hyn ac i ddatblygu DVD ar reoli risg. Byddwn hefyd yn adolygu'r rheoliadau ar gyfer darpariaethau chwarae mynediad agored a archwilir gan Arolygiaeth Safonau Gofal Cymru. Ar hyn o bryd, gall y rheoliadau hyn roi'r baich ar ddarparwyr i osgoi risg.

dynesiad gwaith chwarae at amser chwarae ysgol o fudd i blant ac ysgolion. Ymhellach, deellir yn iawn mai cyfnod sylw cyfyngedig sydd gan blant (ac oedolion) a'u bod yn manteisio ar gyfleoedd ar gyfer chwarae, gweithgaredd a gorffwys yn ystod eu diwrnod 'gwaith'.

Mae Chwarae Cymru yn bryderus iawn am y mater hwn ac yn lobio dros ddarparu gwybodaeth gryno a hygyrch i bob rhiant a gofalydd yng Nghymru ar werth chwarae plant a'r ffordd orau iddynt ei gefnogi. Ar yr un pryd rydym yn darparu hyfforddiant i athrawon ar sut y medrant ddarparu cyfleoedd chwarae ansawdd uchel o fewn ysgolion, a darparu dalenni gwybodaeth a all helpu ysgolion i wella eu darpariaeth chwarae.

Roedd gwella cyfleoedd i blant mewn ^ p ysgolion yn uchel ar restr argymhellion Grw Gweithredu Polisi Chwarae Llywodraeth Cynulliad Cymru. Mae cyfle i'r Strategaeth Chwarae genedlaethol arfaethedig i helpu i fynd i'r afael â'r mater hwn.

Mike Greenaway Cyfarwyddydd, Chwarae Cymru

Byddai'n well petai'r rheoliadau yn dodi'r pwyslais ar asesu risg, a chydbwyso hynny gyda'r budd i'r plentyn neu berson ifanc. ^ p Gweithredu Mae argymhellion y Grw Polisi Chwarae yn dangos cysylltiad cryf rhwng meysydd polisi o fewn y Cynulliad.

Disgwyliaf weld y Strategaeth derfynol y bwriadwn ei chyhoeddi ym mis Medi yn adlewyrchu llywodraeth gydlynol debyg. I orffen, rydym yn awr yn gweithio mewn partneriaeth gyda Chwarae Cymru ac eraill ac ar draws y Llywodraeth i gael ein Strategaeth Chwarae yn gywir. Rhaid i ni barhau i adeiladu ar sylfeini'r gwaith da a gyflawnwyd eisoes, i sicrhau pob llwyddiant yn y dyfodol ac i symud o bolisi gyda gweledigaeth i newid cyflym ym mywydau plant a phobl ifanc.

Gweler crynodeb byr o'r ymatebion i'r ymgynghoriad ar Argymhellion y Grw^ p Gweithredu Polisi Chwarae ar dudalen 5.

C h wa ra e d ro s G y m r u Cyhoeddir gan Chwarae Cymru deirgwaith y flwyddyn. Dylid cyfeirio pob gohebiaeth ac ymholiadau at y Golygydd yn: C h w a r a e C y m r u , Ty^ B a l t i c , S g w â r M o u n t S t u a r t , C a e rd y d d , C F 1 0 5 F H Ffôn: 029 2048 6050 Ffacs: 029 2048 9359 E-bost: mail@playwales.org.uk R h i f E l u s e n G o f re s t re d i g 1 0 6 8 9 2 6 Nid barn Chwarae Cymru o reidrwydd yw'r farn a fynegir yn y cylchlythyr yma. Rydym yn cadw'r hawl i olygu cyn cyhoeddi. Bydd Chwarae Cymru yn cynnwys mewnddodion a hysbysebion yn y cylchlythyr hwn (cysyllter â Kathy Muse yn y cyfeiriad uchod i gael prisiau) fodd bynnag, nid ydym yn ardystio unrhyw rai o'r cynnyrch neu'r digwyddiadau a hysbysebir yn neu gyda'r cyhoeddiad hwn.

Dyluniwyd ac argraffwyd gan Carrick Business Ser vices Cyf. Ffôn: 029 2074 1150. E-bost; sales@carrickbusiness.co.uk ^ Lluniau cartw n gan Les Evans.

Chwarae dros Gymru

2

Play Wales Chwarae Cymru

Rhifyn 16 Haf 2005

CYNNWYS • • • • • • • • • •

Golygyddol T2 Newyddion Cyllido - y Loteri Fawr T3 Swyddfa Newydd Chwarae Cymru yn y Gogledd T 3 SkillActive yn Cymeradwyo Egwyddorion Gwaith Chwarae T 3 Chwarae Cymru yn yr Eisteddfod Genedlaethol T3 Mynediad Agored ym Mhowys T4 Ymateb Ymgynghoriad Strategaeth Chwarae T5 Chwarae yn yr Ysgol T6 Gwneud Dewisiadau Gwybodus yn yr Ysgol T7 Chwarae yn yr Ysgol yn Nenmarc T 8-9

• • • • • • • • • •

Ysgolion Coedwig a Chwarae T 10 Y Cam Sylfaen Awyr Agored T 10 Chwarae Cyfoethog mewn Ysgolion T 10 Chwarae Ysbryd Antur T 11 Diogelwch Sboncio T 11 Addysg a Hyfforddiant Chwarae T 12-13 Digwyddiadau T 14 Cyfarwyddydd Newydd Play Matters Cymru P 14 Dau Ymddiriedolydd Newydd P 14 Arolwg Chwarae dros Cymru P 14

Newyddion Cyllido - y Loteri Fawr Un o'r prif geisiadau a gawn gan ein darllenwyr yw mwy o newyddion ar gyllid. Credwn fod hyn yn adlewyrchu angen gwirioneddol am ffrwd cyllid penodol ar gyfer plant a phobl ifanc yng Nghymru, ac rydym yn parhau i negodi gyda'r Loteri Fawr yng Nghymru i gyflawni'r nod. Wrth i'r trafodaethau barhau, rydym yn bwyllog optimistaidd, ond rhaid i ni aros nes y cyhoeddir y rhaglenni newydd yn swyddogol rywbryd ym mis Gorffennaf. Fe'n hysbyswyd y bydd y rhaglen gyntaf yn rhedeg erbyn diwedd 2005 ac y bydd yr holl raglenni yn eu lle erbyn canol 2006.

Hoffwn ddiolch i bawb a ymatebodd i ymgynghoriad y Loteri Fawr yn cefnogi ffrwd cyllid penodol ar gyfer chwarae.

Mae Mentro Allan yn rhaglen cyllido Loteri Fawr sydd eisoes yn ei lle gyda'r nod o wneud poblogaeth llai actif Cymru yn fwy actif drwy gynyddu eu defnydd o amgylchedd naturiol Cymru ar gyfer hamdden. Bydd yn talu am gynlluniau a fydd yn gwneud y parciau, dyfrffyrdd, arfordiroedd a chefn gwlad yn fwy hygyrch i bobl na fyddai fel arall byth yn eu defnyddio. Byddai'n ymddangos fod felly gwmpas i wneud cais am gyllid i ddatblygu darpariaeth chwarae plant a phobl ifanc mewn amgylchedd naturiol.

Bydd y rhaglen mewn dau gam. Yn y cam cyntaf rhoddir grant i bartner dyfarniad i ddatblygu amrediad o gynlluniau ledled Cymru. Disgwyliwn gyhoeddi pwy yw'r partner llwyddiannus ym Mehefin 2005, pan agorir y rhaglen i sefydliadau lleol.

Mae'r Gronfa Pobl Ifanc yn rhaglen Loteri Fawr arall sy'n werth ei hymchwilio. Rhoddwyd sylw i hon yn rhifyn diwethaf Chwarae dos Gymru.

Cysylltwch â'r Llinell Gyngor Fawr ar 0845 410 2030 neu edrych ar www.biglottery.org.uk i gael gwybodaeth ar raglenni'r Loteri Fawr a chynlluniau yng Nghymru.

Cymorth Mae'r hyn a fu unwaith y Grant Chwarae yn awr yn rhan o ffrwd cyllid Cymorth a ddosberthir drwy'r Partneriaethau Plant a Phobl Ifanc a gyfarwyddir i dreulio cyfran ar “chwarae, hamdden ac ymgyfoethogi”. Mae cyllidebau arwyddol Cymorth yn awgrymu y caiff cyllid rhai ardaloedd awdurdod lleol ei gynyddu'n sylweddol felly mae cyfle gwirioneddol i lobio. Mae partneriaethau ar gyfer cyllid ychwanegol ar ddarpariaeth leol ar lefel leol o amgylch Cymru.

Cydcoed Mae Cydcoed yn rhaglen grant £16 miliwn sy'n rhoi cyllid 100% a chefnogaeth ar gyfer grwpiau cymunedol gyda chyfansoddiad cywir yn ardal Amcan Un Gorllewin Cymru a'r Cymoedd i ddefnyddio coed ar gyfer datblygu cymunedol. I gael gwybodaeth fanwl gweler www.forestry.gov.uk neu gysylltu â Dominic Driver, Rheolydd y Rhaglen ar 01495 217326 dominic.driver@forestry.gsi.gov.uk .

Swyddfa Newydd Chwarae Cymru yn y Gogledd Mae Tony Chilton, ein Uwch Swyddog Datblygu, a'i gymhorthydd Annette Hennessy wedi canu'n iach i Ty^ ’r Orsaf ac wedi symud i fyny'r ffordd i swyddfa fwy hygyrch.

Ni fu newid yn eu cyfeiriadau e-bost a rhifau ffôn: dyma'r manylion sydd angen eu newid: Chwarae Cymru, Swyddfa'r Gogledd Unedau 4/5, Canolfan Busnes Tai Tywyn Prestatyn, Sir Ddinbych LL19 7SF

SkillActive yn Cymeradwyo Egwyddorion Gwaith Chwarae Yn dilyn penderfyniad gan y Cyngor Addysg a Hyfforddiant Gwaith Chwarae yn eu cyfarfod ar 24 Mai 2005, mae SkillsActive yn cymeradwyo'r Egwyddorion fel y'u cyhoeddwyd ar wefan Chwarae Cymru.

Mae SkillsActive yn rhagweld y bydd yr Egwyddorion yn cyfrannu at ddeall pwysigrwydd chwarae a rôl unigryw gweithwyr chwarae a bydd yn dilyn gyda diddordeb sut y cânt eu derbyn a'u defnyddio gan y sector Gwaith Chwarae a budd-ddeiliaid eraill.

Bydd SkillsActive yn awr yn adolygu sefyllfa'r Egwyddorion yng nghyswllt y Tybiaethau a Gwerthoedd sy'n cydfynd â Safonau Galwedigaethol Cenedlaethol Gwaith Chwarae ac sy'n hollbwysig i'w gweithrediad. Fe'u gwneir dan fantell Pwyllgor Safonau Galwedigaethol Cenedlaethol Gwaith Chwarae ar y cyfle cynharaf. www.playwork.org.uk

Chwarae Cymru yn yr Eisteddfod Genedlaethol Bydd Marianne Mannello a Gill Evans o Chwarae Cymru yn ymuno â staff o Swyddfa'r Comisiynydd Plant, y Ddraig Ffynci a Plant yng Nghymru yn yr Eisteddfod Genedlaethol. Bydd arddangosiad a thaflenni Chwarae Cymru ar gael drwy'r wythnos, a bydd Marianne a Gill yno ddydd Mawrth 2 a dydd Mercher 3 Awst, gan obeithio cysylltu gyda'r cyfryngau ar Ddiwrnod Chwarae.

3

Chwarae dros Gymru

Play Wales Chwarae Cymru

Rhifyn 16 Haf 2005

Mynediad Agor ed

ym Mhowys

Er nad oedd llawer o'r gweithwyr oedd yn cymryd rhan wedi eu hyfforddi fel gweithwyr chwarae, cawsant eu briffio ar ddefnydd yr ymyriad lleiaf posibl a phwysigrwydd chwarae dan arweiniad plentyn. Gan mai ychydig o brofiad oedd o ddarpariaeth chwarae mynediad agored, roedd peth pryder faint o blant a fyddai'n mynychu ond fel y bu cymerodd mwy na 130 o blant ran y rhaglen, gyda chyfanswm o 218 lle yn cael eu cymryd. Dewisodd tua dau-draean y plant fynychu fwy nag unwaith.

“Ailgododd y plant hen lithren fwd yn y bore a gwneud ymdrech lew i'w hymestyn gan tua 15 metr, gan wastatau creigiau, gwreiddiau a drain a'i 'hiro' ^ r a gariwyd o'r nant gyda bwcedi o ddw drwy gadwyn o blant. Daeth y llithren yn gynyddol boblogaidd wrth i'r dydd fynd yn ei flaen a chlymodd y gweithwyr chwarae raff drom i'r goeden ar y top fel y medrai plant eu codi eu hunain yn ôl”.

ae Canolfannau Plant Integredig yn cael eu sefydlu yn ardal pob awdurdod lleol yng Nghymru ac mae chwarae mynediad agored gyda staff yn un o elfennau craidd y gwasanaeth a ddarparant. Dyma'r ail mewn cyfres o erthyglau sy'n edrych sut y mae Partneriaethau wedi trafod yr elfen hon.

M

Mae Nick Waller yn Swyddog Datblygu Chwarae ar gyfer Sir Faesyfed a threfnodd gynlluniau chwarae mynediad agored gyda staff yn ddiweddar wedi'u cyllido gan Bartneriaeth Datblygu Blynyddoedd Cynnar a Gofal Plant Powys fel rhan o Ganolfan Plant Integredig Powys: Anelai'r rhaglen y gwnaethom ei pharatoi sefydlu os medrai'r math o fodel chwarae mynediad agored sy'n gweithio yn ardaloedd trefol Gogledd a De Cymru drosi i'r Canolbarth ac felly oresgyn y rhwystrau traddodiadol (h.y. poblogaeth denau a gwasgaredig iawn, sianeli cyfathrebu darniog a phrinder opsiynau cludiant).

Roedd un o'r cynlluniau peilot yn ^ p o bobl ifanc rhai gyda cynnwys grw nam corfforol a meddyliol, rhai ohonynt yn cael profiad o dân a mwd am y tro cyntaf.

Yn y safleoedd coedwig, gwnaeth y plant eu trefniadau cludiant eu hunain ac mewn rhai achosion roedd hefyd fynediad i fws mini a fedrai gasglu a gollwng i ffwrdd o fan cyfarfod ar sail cyntaf i'r felin. Pan oedd y ddarpariaeth yn seiliedig yn y ganolfan gymunedol , daeth ac aeth plant ar droed yn ôl eu trefniadau eu hunain.

Daeth tîm o ymarferwyr ynghyd oedd wedi arfer gweithio gyda phlant a phobl ifanc, yn cynnwys cynrychiolwyr o Ysgolion Coedwig, y Comisiwn Coedwigaeth, Celf Dramatig, Gwaith Chwarae, yr Ymddiriedolaeth Bywyd Gwyllt, Gofal Blynyddoedd Cynnar ac Addysg. Dewiswyd safleoedd coedwig a chanolfan gymunedol fel lleoliadau a lluniwyd rhaglen. Gwahoddwyd plant a phobl ifanc 8-16 oed sy'n byw'n ddigon lleol i fedru cyrraedd y safleoedd; dodwyd gwybodaeth mewn Clybiau Ieuenctid a Chanolfannau Cymunedol, eu dosbarthu mewn ysgolion a'u trosglwyddo drwy rwydweithio anffurfiol. Rhedodd y rhaglen am chwe wythnos ym Mhenybont (ger Crossgates), Fferm Gilfach (ger St Harmon) ac yng Nghwclas (ger Trefyclo).

Chwarae dros Gymru

Paratowyd rhai gweithgareddau a phropiau chwarae ymlaen llaw (er enghraifft coed wedi eu torri ar gyfer adeiladu cuddfan yn un o'r coedwigoedd) ond cafodd plant eu hannog i chwarae yn eu ffordd eu hunain (a daeth yr adeiladu cuddfan yn gêm ffantasi lle aeth y plant i “hela”). Ymysg llawer o gyfleoedd eraill ar safle'r goedwig, dangoswyd i blant sut i danio a chadw trefn ar dân (a choginio eu cinio arno) a chael cefnogaeth pan wnaethant benderfynu “hedfan” oddi ar fryn y defnyddio parasiwt a'u hwyluso i bysgota (yn defnyddio pryfed genwair a dyllwyd allan o lan yr afon a “gwiail” wedi eu gwneud o frigau sycamorwydden).

Mae'n glir o adroddiad Nick y bu'r cynllun peilot yn llawer iawn o hwyl ac yn gyfle dysgu i weithwyr a phlant, a wnaeth oll gynyddu mewn hyder wrth i'r rhaglen fynd rhagddi. Mae'n rhoi achos cadarn dros ddatblygu mwy o ddarpariaeth chwarae mynediad agored gyda staff yn Sir Faesyfed.

Mae'n dangos y gall y model mynediad agored lwyddo mewn ardaloedd gwledig os oes cyllid ar gael ar gyfer staffio a chludiant (ynghyd â phenderfyniad a dychymyg).

Cyswllt Nick Waller ar 01654 700352

4

Play Wales Chwarae Cymru Ar ddiwedd pob sesiwn, rhoddwyd ffurflen werthuso i’r plant yn cynnwys y cwestiwn “Lluniwch frawddeg sy’n dweud beth yw chwarae?’ Dyma rai o’r atebion: Cael hwyl a mwynhau eich hun. (Lisa, 12) Mynd yn fwdlyd. (Nakita, 10) Amser i fod yn rhydd. (Brad, 11) Pan ydych yn hapus ac yn gwenu.

(Sarah, 9) Cael ymarfer a hwyl ar yr un pryd.

(Rhianwedd, 11) Mae chwarae yn rhywbeth yr ydych yn wneud ond gall fod yn ddiflas ar ôl tipyn.

(Amy, 12) Mae chwarae yn bopeth ac yn arbennig pêl-droed. (Stephen, 10) Mae’n wych ac ef yw’r peth gorau. (Joe, 9)

Rhifyn 16 Haf 2005 Mae’r elfen chwarae mynediad agored â staff y Canolfannau Plant Integredig wedi cyflwyno her i rai Partneriaethau. Mae Swyddogion Datblygu Chwarae Cymru mewn sefyllfa i roi cyngor arbenigol, arweiniad a chefnogaeth ar ddatblygu’r elfen hon. Ffoniwch Marianne Mannello yng Nghaerdydd (029 2048 6050) neu Tony Chilton ym Mhrestatyn (01745 851816).

Mewn llawer o achosion bu swyddogion datblygu chwarae awdurdodau lleol neu sector gwirfoddol yn cymryd rhan adeiladol o’r dechrau wrth gynllunio darpariaeth chwarae mynediad agored â staff fel rhan o’r Canolfannau. Gall Chwarae Cymru anfon manylion cyswllt yr holl staff datblygu chwarae lleol yng Nghymru atoch, ffoniwch ein swyddfa genedlaethol (029 2048 6050) neu e-bost info@playwales.org.uk)

Ymateb Ymgynghoriad Strategaeth Chwarae ^ afodd yr ymgynghoriad ar argymhellion Grw p Gweithredu Chwarae Llywodraeth Cynulliad Cymru ei lansio yn Nhy^ ’r Dyfodol yn Amgueddfa Werin Cymru ym mis Tachwedd 2004. Derbyniwyd ymatebion hyd Ionawr 2005 ac anfonwyd 1,241 copi. Derbyniwyd 74 ymateb erbyn y dyddiad cau (daeth 26 i law yn rhy hwyr). Mae Llywodraeth Cynulliad Cymru wedi rhoi crynodeb i ni o’r ymatebion dyma yn fyr yr hyn a ddywedodd y mwyafrif:

C

Y consyrn mwyaf oedd y dylai’r Cynulliad arddangos ymrwymiad clir i ddyrannu cyllid Loteri Fawr yn benodol ar gyfer chwarae plant.

Awgrymwyd, oherwydd ehangder a chymhlethdod anghenion chwarae plant, mai’r ffordd orau o gydlynu darpariaeth adnoddau fyddai dynodi un aelod a fyddai’n mynychu holl gyfarfodydd y Bartneriaeth ac a fyddai â lefel uchel o wybodaeth ac arbenigedd ynghyd â dylanwad ar lefel strategol.

Yn gyffredinol roedd ymatebion cadarnhaol iawn i bob un o’r 24 argymhelliad, ac roedd y mwyafrif yn cefnogi’r argymhelliad y dylai awdurdodau lleol fod ag oblygiad statudol i ddarparu ar gyfer chwarae plant.

Ar fater difreintiad chwarae, pwysleisiodd llawer nad yw’n rhaid i hyn fod yn gysylltiedig â difreintiad economaidd neu gymdeithasol a bod angen egluro’r term ei hun ar gyfer dibenion y ddogfen.

Yng nghyswllt addysg gwaith chwarae, teimlid mai un llwybr i godi’r canfyddiad proffesiynol o waith chwarae fyddai petai camau’n cael eu cymryd i sicrhau datblygu hyfforddiant a chymhwyster Addysg Uwch. Teimlid yn gyffredinol hefyd fod yn rhaid rhoi mwy o bwysigrwydd ar sicrhau cyfraddau cyflog priodol.

Roedd llawer o gefnogaeth hefyd i’r argymhelliad i ddiogelu ardaloedd o ofod agored, tir gwastraff a thir coediog lle mae plant yn chwarae, ond codwyd pryderon am yr adnoddau oedd eu hangen i wireddu hyn. Fel gyda nifer o argymhellion, roedd mater cyllid ag o ble y byddai’n dod yn uchel ar restr pryderon pobl.

Croesawodd ymatebwyr yr awgrym y dylai’r holl staff ysgol gael eu haddysgu i ddeall gwerth chwarae a’r awgrym y dylid ymgorffori hyn yng nghyrsiau hyfforddiant athrawon.

Cymeradwywyd hefyd y pwyslais ar y gwahaniaeth rhwng dysgu drwy chwarae ac addysgu drwy chwarae.

Pwysleisiodd nifer fawr o ymatebion yr angen i fynd i’r afael â’r “diwylliant iawndal” ac adolygu rheoliadau Arolygiaeth Safonau Gofal Cymru i roi cyfle i blant i brofi risg fel elfen gyfannol o ddysgu drwy chwarae.

Croesawodd mwyafrif yr ymatebion y cynnig y dylid trawsffurfio ardaloedd awyr agored o fewn ysgolion nad ydynt eisoes wedi’u neilltuo i weithgareddau chwaraeon i roi amgylchedd chwarae cyfoethog i blant, a theimlid y dylai hyn fod ar gael o fewn y diwrnod ysgol a hefyd allan o oriau.

Cydnabuwyd yn gyffredinol ei bod yn bwysig iawn ymgynghori â phlant ar y mater hwn yn ogystal ag ar lefel yr awdurdod lleol ac yn genedlaethol.

Ystyriai mwyafrif yr ymatebion mai’r argymhelliad terfynol, sef cyhoeddi rhaglen ar gyfer gweithredu’r argymhellion oedd y mater pwysicaf gan y teimlwyd ei fod yn sail i bopeth.

Awgrymwyd fod angen mwy o bersonél o fewn yr Awdurdod wedi ymroi i gefnogi, cynghori, gwerthuso a monitro arweiniad newydd.

Diolch i bawb a gymerodd ran - dywedwyd wrth Chwarae Cymru mai dyma un o’r ymatebion gorau i’r Cynulliad ei derbyn i ymgynghoriad erioed. Os hoffech gopi o’r ymateb llawn o ymatebion i’r papurau ymgynghori, cysylltwch â Phillipa yn ein swyddfa genedlaethol ar 029 2048 6050 neu e-bost mail@playwales.org.uk

Yn yr un modd, ystyriwyd fod yr argymhelliad i gefnogi datblygiad rhaglen addysg gyhoeddus gydlynol yn eang yn bwysig iawn, megis yr angen am addysg o fewn awdurdodau lleol am yr hyn yw chwarae a darpariaeth chwarae ansawdd uchel.

5

Chwarae dros Gymru

Play Wales Chwarae Cymru

Rhifyn 16 Haf 2005

Chwarae yn yr Ysgol mddengys fod plant ysgol ledled Ynysoedd Prydain wedi cael amser chwarae am gyfnod hirach nag y bu ysgolion ar ffurf sy’n gyfarwydd i ni. Hyd yn oed cyn cyflwyno ysgolion i bob plentyn yn Lloegr a Chymru yn 1870, mae bywgraffiaduron a chofnodion nifer o wahanol fathau o sefydliadau ysgol yn dangos y neilltuwyd cyfnodau o’r dydd ar gyfer chwarae. Mae Marc Armitage, ymchwilydd a hyfforddydd annibynnol sy’n nesau at ddiwedd adolygiad sylweddol o rôl amser chwarae yn ysgolion Prydain a Llychlyn, yn trafod cysyniad amser chwarae.

Y

Er enghraifft, yn ei fywgraffiad dywed yr archaeolegydd John Robert Mortimer a anwyd yn Nwyrain Swydd Efrog yn 1825 iddo fynychu ysgol yn seddau rhad y Capel Wesle lleol er pan oedd yn ifanc. Dywedodd fod y bechgyn ysgol yn ystod yr haf yn aml yn chwarae ym mynwent yr eglwys a chae bychan yn ei ymyl.

Dywedodd mai eu hoff beth oedd chwarae a sglefrio ar y ddau bwll o flaen yr ysgol. Ar ôl Deddf 1870 ymddengys fod amser chwarae yn rhan reolaidd o’r diwrnod ysgol, er nad efallai oedd pob plentyn yn gwerthfawrogi mai’r maes chwarae oedd y lle ar ei gyfer. Ysgrifennodd yr ysgol feistr George Moody yn 1877 bod Mr Richardson, cymydog lleol, wedi gwahardd y plant rhag chwarae yn y stryd y tu allan ei gartref a’i fod ef (Moody) wedi dweud wrthynt am chwarae yn yr iard o hyn ymlaen.

oedd yn cael y rhan fwyaf o’r bai, cyn hynny’r sinema. Caiff hyd yn oed gyflwyniad y car modur, y trên a dylanwad rhyfel y bai am ddinistrio gemau a rhigymau plentyndod. Byddai hyd yn oed cyfnod o arsylwi yn ystod amser chwarae yn cael gwared â’r farn hon: os gwnewch sefyll yn llonydd, edrych, gwrando a gwneud hynny dros gyfnod o amser bydd trai a llanw’r maes chwarae yn dod yn amlwg. Yn y trai a llanw gwelwn y chwarae y mae llawer yn credu i ni ei golli am byth.

Efallai mai’r gwir reswm pam fod amser chwarae yn dioddef yn y rhan fwyaf o ysgolion cynradd yw diffyg trafodaeth am yr hyn yw gwir ddiben y rhan hon o’r dydd. Mewn gwirionedd, yn fy mhrofiad i pan ofynnwyd ar gyfer beth mae amser chwarae ymateb llawer o benaethiaid ysgol gynradd yw saib ac yna ddatganiad fel un gan bennaeth ysgol o Swydd Nottingham a ddywedodd fod hynny yn gwestiwn diddorol nad oedd erioed wedi’i ystyried o ddifrif o’r blaen.

Eto mae’n ymddangos fod gan blant eu hunain syniad clir iawn ar gyfer beth mae amser chwarae. Dywedodd un ferch 11 oed ei bod yn amser i gael sgwrs gyda phobl ac ateb bachgen wyth oed i fy nghwestiwn “Ar gyfer beth mae amser chwarae?”, ei ateb oedd ^ r iawn!’

“Wel! Ar gyfer chwarae, siw

Fodd bynnag, ymddengys mewn blynyddoedd diweddar y bu amser chwarae dan fwy o fygythiad. Dengys cymhariaeth o’r amser a neilltuwyd ar gyfer amser chwarae ac amser cinio dros y 30 mlynedd diwethaf y bu gostyngiad graddol, i’r fath raddau y gall plentyn wyth oed heddiw fod ond yn cael hanner faint o amser chwarae a wnâi plentyn wyth oed ugain mlynedd yn ôl. Y cwestiwn yw, pam? Yn groes i’r gred gyffredinol, nid oes unrhyw reoliadau yn y Deyrnas Gyfunol yn cyfeirio at hyd diwrnod ysgol na pha amser y mae’r diwrnod ysgol yn dechrau neu’n gorffen nac ychwaith unrhyw reoliadau sy’n dweud y dylai fod cyfnod amser chwarae yn ystod y dydd, neu pa mor hir y dylai barhau. Y penaethiaid ysgol unigol a’r cyrff llywodraethu yw’r bobl sy’n penderfynu at yr atebion i’r cwestiynau hyn mewn gwirionedd.

Felly beth a roddant fel rhesymau dros ostwng amser chwarae?

Dywedodd yr Athro Bronwyn Davies yn 1982 fod plant ysgol gynradd yn gwybod fod yr ysgol yn lle i ddysgu ond hefyd fod chwarae o amgylch a chael hwyl a chysylltu gyda’i gilydd yn gymaint os nad yn fwy o ran o’r diwrnod ysgol â dysgu gwersi.

Dywedodd fod gwrthdaro’n aml yn digwydd yn ei ysgol hastudiaeth pan fo plant yn teimlo fod y fantol rhwng dysgu a chwarae o amgylch a chael hwyl yn syrthio ar yr ochr dysgu. Daw gwaith ymchwil gyda phlant ysgol gynradd ym Mhrydain i gasgliadau tebyg.

Mae canfod amser ychwanegol ar gyfer rhannau strwythuredig y cwricwlwm yn un rheswm a roddir. Rheswm arall, er mai weithiau yn unig y’i rhoddir, yw pryder am iechyd a diogelwch. Ond y rheswm mwyaf cyffredin o ddigon yw pryder am ymddygiad “gwael”. Mae sylwadau pennaeth un ysgol gynradd yn Hull yn nodweddiadol. Dywedodd fod amser chwarae yn hunllef ac y byddai’n ei ddiddymu pe medrai. Mae penaethiaid ysgol yn dweud fod meysydd chwarae’r ysgol yn llawn o gemau caled, plant ymosodol, cwffio a bwlio. Ymddengys y caiff y bai am hyn ei roi ar gyfuniad o golled o gemau ‘traddodiadol’ o’r math y medrent gofio’u chwarae pan oeddent yn ifanc a dylanwad teledu. Fel y dywedodd un pennaeth ysgol yn Swydd Efrog, “Y cyfan mae plant yn ei wneud y dyddiau hyn yw gwthio ac ymosod ar ei gilydd, gan efelychu eu harwyr ar y teledu.”

Efallai mai dyna’r ateb - efallai fod angen i ni atgoffa ein hunain hyd yn oed os nad ydym ni oedolion yn sicr am beth mae amser chwarae ar ei gyfer, fod gan blant syniad clir iawn, yn syml iddynt hwy dyma’r amser pwysicaf o’u diwrnod ysgol.

Marc Armitage

Mehefin 2005 E-bost: marc.armitage@playpeople. karoo.co.uk

Ond mae nifer o broblemau gyda’r farn hon. Efallai mai un o’r mwyaf sylfaenol yw y gwnaed cwynion tebyg am ddiffyg chwarae ‘neis’ plant drwy gydol y cyfnod y buom ag ysgolion strwythuredig, ac yn wir cyn hynny; o flaen cyfnod teledu, radio Chwarae dros Gymru

Mae Chwarae Cymru yn gweithio gyda Marc i ddarparu hyfforddiant ar ddynesiad chwarae yn y Cam Sylfaen - gweler mwy ar dudalen 10.

6

Play Wales Chwarae Cymru

Rhifyn 16 Haf 2005

Gwneud Dewisiadau Gwybodus yn yr Ysgol Cymru ymgynghoriad arno yn ddiweddar yn galw am rieni i gymryd mwy o ran a chael eu cynnwys yn well mewn penderfyniadau yng nghylch eu plant yn yr ysgol. Gall y ddau gynllun hyn gael buddion enfawr, fodd bynnag ni all plant na rhieni wneud penderfyniadau gwybodus os nad yw’r wybodaeth ganddynt am yr amrediad o gyfleoedd sydd ar gael iddynt, neu fynediad i wybodaeth a fydd yn eu helpu i ddadlau eu hachos.

ae gan ysgolion ym mhob rhan o Gymru bellach gyngor ysgol o blant yn cynrychioli eu cyd-ddisgyblion a ddylai fedru gwneud penderfyniadau sy’n effeithio ar blant o fewn yr ysgol. Mae materion yn cyfeirio at amserau chwarae a meysydd chwarae yn feysydd amlwg lle medrir ymgynghori â phlant a’u cynnwys wrth wneud penderfyniadau. Ar yr un pryd, mae’r drafft Gynllun Gweithredu Rhianta y cynhaliodd Llywodraeth Cynulliad

M

Amser Chwarae yn Diflannu Mewn cymdeithas lle mae amser rhydd plant yn cael ei feddiannu’n gynyddol gan oedolion a lle mae cyfleoedd ar gyfer chwarae awyr agored yn gostwng yn gyson, mae amser chwarae ysgol yn hollbwysig i blant ar gyfer eu hwyl a’u hamdden - fel rhan o’u “cydbwysedd gwaith/bywyd” yn ogystal ag ar gyfer eu hiechyd a llesiant.

Derbyniodd Swyddog Datblygu Chwarae yn Ne Cymru y llythyr hwn yn ddiweddar yn gofyn am help: “Rwy’n ysgrifennu atoch fel rhiant plentyn yn Ysgol Gynradd ...

“Cawsom lythyr gan yr ysgol yn cynnig torri’r amser chwarae ganol dydd i blant gan 20 munud fel y bydd y diwrnod ysgol yn dod i ben ynghynt. Mae fy mab, sy’n wyth oed, wedi cymryd ato’n fawr am hyn gan mai dyma’r rhan o’r diwrnod y mae’n ei fwynhau fwyaf - bod tu allan a chwarae gyda’r plant eraill.

“Fel rhiant rwy’n bryderus iawn nad yw plant yn cael digon o gyfle i chwarae a sut y bydd y newid hwn yn effeithio at eu datblygiad cyffredinol.

“Mae’r ysgol wedi dweud y gall bod yn yr iard am 40 munud ‘achosi dadleuon a gwrthdaro ymysg plant sy’n mynd ag amser allan o’r sesiynau dysgu i’w datrys’. Oes gennych chi awgrymiadau i’r ysgol am sut i reoli’r amser chwarae, yn hytrach na’i ostwng? Mae iard yr ysgol yn fach a llwm, heb unrhyw offer, ac eto mae cae ysgol anferth gyferbyn ac anaml iawn y mae plant yn cael chwarae ynddo”.

Nid yw hwn yn achos ynysig, daw ar amser pan fo llawer o ysgolion yn torri amser chwarae’r prynhawn oherwydd ei fod yn fwy cyfleus i staff ac mae arolygaeth amser chwarae yn her i‘r rhai nad oes ganddynt hyfforddiant gwaith chwarae. Wrth siarad gyda’r rhiant dan sylw, roedd yn amlwg fod pennaeth a llywodraethwyr yr ysgol wedi

dilyn gweithdrefnau ymgynghori gyda phlant a rhieni ond teimlai’r rhain fod y penderfyniad wedi ei wneud eisoes mewn gwirionedd. Ni fu amser i ymarfer dadleuon yn ei erbyn a phasio gwybodaeth berthnasol i rieni a phlant fel y medrent wneud dewis gwybodus fel rhan o’r ymgynghoriad.

Medrai pobl feddylgar ofyn iddynt eu hunain - ysgol i blant neu i oedolion?

Yr eironi yw bod y penderfyniad hwn yn unionyrchol groes i ethos y Cam Sefydlu arfaethedig lle caiff plant eu hannog i chwarae fel rhan o’r broses ddysgu ac yn groes i’r strategaethau iechyd a llesiant sy’n edrych ar ffyrdd i annog plant i fod yn fwy actif yn gorfforol.

Byddai’n anghywir gweld athrawon a chyrff llywodraethu fel y “bobl ddrwg” yn yr achos hwn. Mynediad cyfyngedig sydd ganddynt hwythau i hyfforddiant a gwybodaeth am anghenion chwarae plant a’r ffordd orau o’u cefnogi o fewn yr amgylchedd ysgol. Maent hwy hefyd angen amser yn y dydd i ymlacio fel y medrant ganolbwyntio a pherfformio hyd eithaf eu gallu yn ystod gwersi. Mae dadl gref fod angen gweithwyr chwarae i hwyluso chwarae plant a ddewisir yn rhydd ac a hunangyfeirir yn ystod amser chwarae. Mae pecynnau a chynlluniau ar gael ar gyfer ysgolion sy’n dymuno rheoli amser chwarae yn wahanol ond hyd y gwyddom maent i gyd yn gostwng dewisiadau plant ar sut, pryd, lle a gyda phwy y medrant chwarae.

I’r rheini hynny sy’n ymdrechu yn erbyn cynigion i dorri amser chwarae eu plant, mae cefnogaeth Confensiwn Cenhedloedd Unedig ar Hawliau’r Plentyn, Polisi Chwarae Llywodraeth Cynulliad Cymru a dylai strategaeth chwarae yr awdurdod lleol gynnwys datganiad sy’n cefnogi’r ddarpariaeth a chadw chwarae plant o safon uchel mewn ysgolion. Mae gan y rhan fwyaf o ardaloedd awdurdodau lleol Swyddogion Datblygu Chwarae yn un ai’r sector cyhoeddus neu wirfoddol ac maent yn bwynt cyswllt a chefnogaeth. Gall Chwarae Cymru gynnig enghreifftiau o ymchwil sy’n darparu achos am ddarpariaeth chwarae safon uchel ac amserau chwarae o fewn ysgolion. Yn y pen draw gall hyn fod yn achos i Gomisiynydd Plant Cymru a fydd yn herio achosion sy’n lleihau hawliau plant.

7

Meysydd Chwarae Diflas Mae’n deg dweud (a byddai llawer iawn o blant, rhieni ac athrawon yn cytuno) nad yw llawer o feysydd chwarae ysgol yng Nghymru yn ateb anghenion chwarae plant yn ddigonol. Mae’r Cam Sylfaen ar gyfer rhai 3 - 7 oed yn dodi pwyslais mawr ar wella chwarae awyr agored a chyfleoedd dysgu o fewn yr ysgol, felly mae llawer o ysgolion yn ail-werthuso tiroedd eu hysgol ac yn edrych am gyngor ac arweiniad ar sut i’w gwella.

Wrth gwrs, plant fydd yn manteisio mwyaf ar ofodau chwarae mwy cyffrous a heriol o ran mwynhad ac ymlacio, ond mae’n glir fod darparu gwell amgylchedd chwarae sy’n ateb anghenion chwarae plant yn cael effaith ar eu hymddygiad, ac mae mynediad rheolaidd i amgylchedd o’r fath yn hybu eu gallu i ddysgu yng ngosodiad mwy ffurfiol yr ystafell ddosbarth.

Mae gwella meysydd chwarae yn fater arall lle mae plant, rhieni ac athrawon angen gwybodaeth safon uchel am anghenion chwarae plant a’r dewisiadau sydd ar gael i wneud dewisiadau gwybodus. Mae plant yn aml yn gwneud penderfyniadau y credant y disgwylir iddynt eu gwneud ac maent yn cysylltu meysydd chwarae gyda’r math o ddarpariaeth awdurdod lleol sydd ag offer chwarae sefydlog - efallai nad eitemau a gynhyrchwyd yn draddodiadol sy’n rhoi’r gwerth chwarae gorau am y swm isaf o arian, ac mae hon yn ystyriaeth bwysig pan fo ysgolion yn brin o gyllid. Fel oedolion tueddwn i lynu at fformiwlâu traddodiadol ac anghofio beth oedd yn wirioneddol ddiddorol a hwyl fel plant - felly mae’n bwysig fod arsylwi ar blant a gwrando ar eu dymuniadau yn ganolog i broses newid.

Chwarae dros Gymru

Play Wales Chwarae Cymru

Rhifyn 16 Haf 2005

Chwarae yn yr Ysgol yn

Nenmarc ^ mwelodd grw p o fyfyrwyr o’r Cwrs Astudiaethau Cymunedol (Gradd Gwaith Chwarae) ym Mhrifysgol Cymru, Casnewydd ag ysgolion ac ysgolion meithrin yn Nenmarc ar daith astudio yn gynharach eleni. Mae Sarah Southern, sydd bellach yn Swyddog Datblygu Chwaraeon Blaenau Gwent, yn adrodd ei phrofiad.

Y

Mae’n oer yn Nenmarc ym mis Ionawr. Wrth i ni fynd i’r minibws i ymweld â Kindergarten Coedwig, dywedodd un o’r gweithwyr ieuenctid yn ein plith ei bod yn greulon mynd â phlant i’r goedwig “yn y tywydd hwn”. ^ p bychan o fechgyn tua 5-6 Pan wnaethom gyrraedd roedd grw oed yn gorwedd ar eu boliau mewn pwll tywod braidd yn llaith, ^ r ar rawiau o bwll bychan i’r gyda bwcedi yn eu dwylo, yn codi dw tywod. Roedd yn oer, roedd yn bwrw glaw, ond ni wnaeth hyn rwystro tro i’r goedwig i ganfod coeden fawr wedi cwympo. ^ p o fechgyn hy^ n o’n blaenau, yn aml allan o’r golwg Rhedodd grw ond o fewn clyw, gan fynd ar eu pennau i ffosydd mwdlyd a diflannu tu ôl i’r coed. Roeddent yn “cuddio” oddi wrthym, er iddynt aros mewn coedydd dynodedig i aros am i’r rhai olaf ddal i fyny. Roedd pedagogiaid yn cyd-fynd â hwy ar drelar bychan a gafodd ei wthio drwy’r goedwig, yn llawn gyda phopeth sydd ei angen i chwarae yn y goedwig.

Esboniodd y pedagogiaid fod y plant yn chwarae er gwaethaf y tywydd os ydynt wedi gwisgo’n gall. Mewn gwirionedd, roedd yn rhy oer i sefyll ac edrych ar y plant am hir, felly fe wnes gadw’n gynnes drwy eu helpu i lifo coed a gafodd eu cydbwyso dros lan fwdlyd - roeddent yn orfoleddus darganfod eu bod wedi gwneud si-so ardderchog.

Caniatawyd i’r plant (i gyd rhwng 3 a 7 oed) grwydro mor bell ag y dymunent cyhyd ag y medrent weld y pedagogiad.

Medrent fynd fel y mynnent at lifiau llaw, a medrent eu defnyddio heb fawr iawn o arolygaeth. Cafodd sawl siglen raff fechan eu clymu i’r coed iddynt eu defnyddio os ddewis eu peidio neu beidio ond yn bennaf nid oedd rhaglen weithgareddau, a llenwodd y plant eu hamser drwy chwarae ar eu telerau eu hunain. Ar ddiwedd yr ymweliad, dychwelodd y weithwraig ieuenctid a oedd wedi dweud “mae’n greulon chwarae yn y glaw” i’r gwersyll wedi eu synnu ac yn llawn rhyfeddod ar y profiad yr oedd newydd ei weld.

*Ym Mhrydain diffinnir pedagog fel addysgwr neu athro nid yw’r cysyniad Daneg yn trosi’n dda. Yn Children in Europe Rhifyn 1 disgrifiodd Jytte Juul Jensen a Helle Krogh y pedagog fel gweithiwr proffesiynol a gyflogir yn bennaf i weithio gyda phlant ifanc, sy’n sefydlu ac yn cynnal gwahanol fathau o amgylcheddau cymdeithasol, dysgu a datblygu yn cyfeirio at ofynion seicolegol a biolegol yr unigolyn.

Chwarae dros Gymru

8

Play Wales Chwarae Cymru

Rhifyn 16 Haf 2005

Gwnaed ymweliad arall i ysgol leol ar gyfer rhai 7-14 oed.

Yma cawsom ginio gyda thîm, o bedagogiaid, a esboniodd eu bod yn gweithio mewn partneriaeth gyda’r athrawon. Bob dydd, ar ôl i’r plant dderbyn addysg fwy ffurfiol, roedd y pedagogiaid yn gweithio i helpu i wireddu amcanion cwricwlwm yr ysgol drwy ddarparu cyfleoedd chwarae.

Cyflogid tîm o bedagogiaid hefyd i helpu i wireddu amcanion cwricwlwm yr ysgol drwy ddarparu cyfleoedd chwarae a hefyd i weithredu’r gwasanaeth amser-rhydd (yr hyn a alwem ni yn glwb ar ôl-ysgol).

O fewn yr amser ysgol a dreulid gyda’r pedagogiaid, disgwylid i blant gynllunio eu gweithgaredd eu hunain.

Gofynnwyd iddynt nodi ar fwrdd canolog lle byddent yn chwarae. Dywedwyd fod ystyriaeth y plant a chynllunio eu gweithgaredd chwarae wedi cyfrannu at welliant yn eu cymhelliant dysgu. Fodd bynnag, nid oedd unrhwy weithgaredd o reidrwydd wedi’i raglennu o fewn yr ystafelloedd dosbarth, dewisiai plant pa amgylchedd y dymunent ei ddefnyddio fel gofod ar gyfer chwarae.

Darparwyd gofodau hefyd o fewn dyluniad yr ysgol fel y medrai plant gael amser i ffwrdd o lygaid oedolion. Mewn gwirionedd, wrth i ni fynd drwy’n hymweliad a’n taith o’r gwasanaeth “amser rhydd”, gwelsom fachgen wyth neu naw oed yn eistedd ar risiau gwag, wedi llwyr ymgolli mewn sgript drama breifat. Ystyriwyd bod hyn yn normal a derbyniol.

Ymhellach, roedd tiroedd yr ysgol yn hollol agored i’r cyhoedd - dim clwydi neu ffensys. Roedd cwpl o siglenni yn y maes chwarae ond roedd yn bennaf yn cynnwys cae mawr canolog gyda “thympiau” gwneuthuredig o amgylch a oedd, o’u hymddangosiad lleidiog, yn amlwg yn cael llawer o ddefnydd.

Roedd ardal goediog fechan yn cynnwys strwythurau dringo a wnaed drwy glymu logiau i goed gyda rhaffau, ac ychydig o siglenni rhaff. Roedd pwll tân dan orchudd yn cael ei ddefnyddio o leiaf deirgwaith yr wythnos ar gyfer coginio.

Mae persbectif Denmarc yn seiliedig ar egwyddor y plentyn cymwys - gyda phlant yn cael eu hymddiried i wneud eu penderfyniadau eu hunain a chanfod eu ffordd eu hunain. Ym Mhrydain, tueddwn weld y plentyn fel “gwydr gwag”, un sydd angen ei roi ar ben ffordd a’i lenwi gyda gwybodaeth briodol a phrofiadau ystyrlon gan oedolion.

Nid yw Denmarc heb ei phroblemau. Cyfarfûm â dyn sy’n bedagog mewn kindergarten yn Copenhagen a soniodd am ddifreintiad cymdeithasol tebyg i’r hyn a brofir yn y wlad hon.

Hefyd roedd sgyrsiau gyda phedagogiaid a oedd yn awgrymu fod camddealltwriaeth cyffredin am eu rolau, a bod yn cael eu gweld gan rai fel bod yn “yfed coffi drwy’r dydd a chael hwyl.”

Roedd arolygaeth lefel isel i’w weld yn yr holl safleoedd y gwnaethom ymweld â hwy. Mae hyn yn bosibl oherwydd bod derbyniad cyffredinol y bydd plant YN cael damweiniau wrth chwarae ac y bydd dillad YN baeddu. Roedd pob pwynt mynediad i adeilad yr ysgol yn llawn o esgidiau budr, ac roedd y maes chwarae yn fwdlyd iawn amser yr ymweliad, eto nid oedd hyn wedi rhwystro ei ddefnyddio, dim hyd yn oed er mwyn cael lloriau glân.

Ar ôl dychwelyd adref, roeddwn yn teimlo’n benisel oherwydd y gred gyffredin yma fod plant yn anghymwys ac yn dibynnu ar oedolion i’w hyfforddi i ymddwyn yn addas, i chwarae “yn iawn”, i lenwi eu hamser gyda gweithgareddau cynlluniedig.

Mae gennym yr hyn a gredaf sy’n etheg gwaith anghywir sy’n meddwl fod unrhyw hwyl neu beth ysgafn yn hwyl, hyd yn oed pan fo plant yn cael ‘amser rhydd’. Rwy’n poeni fod ein system yn cynhyrchu dibyniaeth sy’n wrthgynhyrchiol os dymunwn i’n plant ddatblygu’r sgiliau i fod yn hunangyfeiriedig, hunan-gymhellol, hunan-reoledig yng ngofal eu bywydau eu hunain.

Pan wnaethom esbonio anawsterau gweithio ym Mhrydain o fewn diwylliant gor-ddiogelu, dywedodd pedagog yn syml “Ond mae bywyd yn beryglus”.

Mae rhieni’n cymryd yswiriant fel bod iawndal ar gael os yw plentyn yn torri asgwrn neu ffenestr tra’n chwarae, yn hytrach na beio aelodau staff.

Gall chwarae plant ymddangos yn ddibwrpas ac amwys; nid oes unrhyw nodau neu ganlyniadau amlwg y mae llawer o oedolion yn eu deall. Eto, os credwn fod ein plant yn fodau dynol gymwys fel yr ymddengys y Daniaid i fod, dylem roi mwy o ddewis a rhyddid iddynt o fewn y diwrnod ysgol, a fydd yn golygu y bydd plant yn gwneud yr hyn y maent eisiau ei wneud fwyaf - chwarae.

Gall y ffaith fod gan y pedagogiaid gymhwyster gradd gyda lleoliad ymarfer helaeth olygu bod mwy o oddefiant o gymryd risg derbyniol o fewn y gosodiadau y gweithiant ynddynt. Mae hyn yn ei dro yn hwyluso dynesiad mwy cyson a chydlynol at weithio gyda phlant. Mae pedagogiaid yn rhannu’r un sylfaen damcaniaeth faint bynnag yw oedran y plentyn neu’r gosodiad. Ymhellach, roedd cyfuniad iach o ddynion a menywod yn bedagogiaid. Mewn gwirionedd gwelsom lawer mwy o ddynion yn bresennol nag a fyddem wedi ei weld yng Nghymru, yn arbennig yn y ddarpariaeth ar gyfer plant dan ddeg sy’n ymddangos i fod yn ganlyniad gwell cyflog ac amodau a statws proffesiynol uwch.

Oherwydd diffyg gofod, ni fu modd i ni gyhoeddi’r holl ddarn, felly mae hon yn fersiwn gryno o erthygl Sarah cysylltwch â hi os hoffech gopi o’r gwreiddiol.

Medrir cysylltu â Sarah ar 01495 294035 neu e-bost sarah.southern@blaenau-gwent.gov.uk

9

Chwarae dros Gymru

Play Wales Chwarae Cymru

Rhifyn 16 Haf 2005

Ysgolion Coedwig a Chwarae ae Ysgolion Coedwig yn datblygu ledled Cymru ac wedi dal dychymyg Cynghorwyr Addysg Llywodraeth Cynulliad Cymru. Fe’u cyflwynwyd i Brydain o Ddenmarc yn 1995, ac mae diddordeb cynyddol yn yr hyn a gynigiant i blant a phobl ifanc fel amgylchedd dysgu amgen sy’n ategu addysg yn yr ystafell ddosbarth a hefyd fel gofodau a lleoedd i chwarae. Mae Mark Sainsbury yn ymhelaethu ...

Mae’r hyfforddiant sydd ei angen i fod yn arweinydd Ysgol Coedwig yn esblygu ac mae cyrsiau achrededig BTEC a Rhwydwaith Coleg Agored. Cyn hir bydd cynllun sicrwydd ansawdd y gall pob Ysgol Goedwig gofrestru ar ei gyfer. Mae gennym hefyd sefydliad cenedlaethol i gefnogi a lobio ar ran arweinwyr ysgolion coedwig yng Nghymru.

M

A chwarae? Wel medrai cyfleoedd chwarae mynediad agored llawn fod yn anodd eu trefnu yng nghanol Coedwig Brechfa, dyweder, ond cynhaliwyd cynllun peilot llwyddiannus ym Mhowys yn haf y llynedd. (Mae cofrestru cynllun heb doiledau yn rhywbeth i fynd i’r afael ag ef!). Felly mae potensial i roi’r math o amgylchedd chwarae naturiol a hyrwyddir ym Mholisi Chwarae Llywodraeth Cynulliad Cymru.

Mewn Ysgol Goedwig mae plant a phobl ifanc yn cael sesiynau yn eu hamserlen gydag arweinwyr wedi eu hyfforddi mewn ystafell ddosbarth “awyr agored”. Mae’r sesiynau yn canoli ar adeiladu hunan-barch, gwytnwch a chymwyseddau - mae plant yn rhydd i ofyn, i herio, cymryd risgiau, ymestyn a thyfu mewn amgylchedd awyr agored diogel. Mae Ysgolion Coedwig yn cynnig cyfle i bawb sy’n cymryd rhan i chwarae, dysgu, darganfod, gwlychu, sychu o amgylch y tân, defnyddio tw^ ls, adeiladu llochesi, gweithio yn unigol ac ar y cyd, cael hwyl, gorchfygu eu hofnau ... mae’n wirioneddol am adeiladu perthynas arbennig a gwneud cysylltiadau newydd y mae bywyd dinesig, ystafelloedd dosbarth ysgol a’r amgylchedd adeiledig yn tueddu eu llesteirio.

Ond mae’n rhaid i ni ofyn cwestiwn i’n hunain: sut mae cysoni ymagwedd canlyniadau dymunol ysgolion gyda’r broses hyfryd a alwn yn chwarae hunangyfeiriedig a ddewisir yn rhydd? Mae potensial enfawr ar gyfer trawsffrwythloni rhwng dynesiad yr Ysgolion Coedwig a damcaniaeth ac ymarfer gwaith chwarae, ac mae elfen gwaith chwarae yr hyfforddiant Ysgolion Coedwig yn cael ei adeiladu i fod yn elfen graidd o’r cwrs newydd (NOCN) sy’n cael ei lunio.

Diddordeb? Mae Ysgolion Coedwig Cymru ar fin colli eu Swyddog Gwybodaeth a Datblygu, ond os ydych yn gyflym medrwch ffonio 01792 367881 a siarad gyda Holli Yeoman, neu ymweld â www.foresteducation.org.

Ac ydyn nhw’n gweithio? O ydynt! Faint bynnag yw eu hoed, cam datblygu neu allu (neu faint bynnag o goed sydd yno) mae plant yn mynd adref yn fudr ac yn arogli o fwg gydag un cwestiwn yn eu meddyliau - “Pryd ydyn ni’n dod yn ôl?’

Mark Sainsbury

Y Cam Sylfaen Awyr Agored – hyfforddiant ar gyfer ymagwedd chwarae gweithio yn Sweden ac ym Mhrydain ac wedi cynnal ymchwil ar brofiad chwarae awyr agored plant anabl mewn ysgolion ar gyfer Sefydliad Joseph Rowntree, ac ar amserau chwarae ysgol a meysydd eraill o fywyd ysgol ar gyfer y Swyddfa Gartref.

ae’r Cam Sylfaen yn dodi pwyslais mawr ar ddysgu drwy chwarae mewn amgylchedd awyr agored, ac fe’i cyflwynir i bob ysgol ar gyfer plant rhwng 3 a 7 oed yng Nghymru o 2008. Mae Chwarae Cymru wedi trefnu cwrs undydd fydd yn cefnogi athrawon blynyddoedd cynnar a chymhorthwyr dysgu drwy roi syniadau i greu’r amgylchedd awyr agored gorau sy’n canoli ar werth ac integriti dysgu plant drwy chwarae.

M

Croesawyd y cwrs gan Jane Davidson, Gweinidog Addysg a Dysgu Gydol Oes, a chafodd ei deilwra i ateb anghenion neilltuol staff dysgu yn paratoi ar gyfer y Cam Sylfaen yng Nghymru. Fe’i cyflwynir drwy awdurdodau addysg lleol. Os dymunwch wybod mwy, cysyllter â Gill Evans yn ein swyddfa genedlaethol (029 2048 6050 neu info@playwales.org.uk).

Rydym wedi gwahodd Marc Armitage i weithio gyda ni yng Nghymru. Mae gan Marc brofiad helaeth o helpu ysgolion i ddarparu amgylchedd ysgogol ar gyfer chwarae. Mae’n

Chwarae Cyfoethog mewn Ysgolion Mae cyflwyniad y Cam Sylfaen ac ^ argymhellion y Grw p Gweithredu Polisi Chwarae wedi ysgogi llawer o ddiddordeb ym manteision gwella cyfleoedd chwarae a dysgu awyr agored o fewn ysgolion.

Mae Chwarae Cymru wedi derbyn nifer fawr o alwadau gan athrawon yn dymuno gwella Chwarae dros Gymru

cyfleoedd chwarae eu hysgolion - y rhan fwyaf ohonynt yn edrych am gyngor ar ffynonellau cyllid, neu dan yr argraff fod Chwarae Cymru yn gorff ariannu. Hyd yma rydym wedi cynhyrchu dalen wybodaeth newydd i ysgolion fel cam cyntaf yn y broses. Gan na fedrwn ddarparu cyllid, mae’n edrych ar y ffyrdd mwyaf effeithlon o wneud tiroedd ysgol yn fwy cyfeillgar i

10

chwarae, yn seiliedig ar athroniaeth chwarae ac anghenion chwarae plant, ac fel mae’n digwydd mae’r newidiadau hyn y rhai mwyaf cost-effeithlon ar gyfer ysgolion gydag adnoddau ariannol prin. Mae hefyd yn rhoi awgrymiadau am ffynonellau eraill o wybodaeth a help.

Lawrlwyther Chwarae Cyfoethocach mewn Ysgolion o’n gwefan yn www.playwales.org.uk/dalenniffeithi au neu ffonio’n swyddfa i ofyn am fersiwn print.

Play Wales Chwarae Cymru

Rhifyn 16 Haf 2005

Chwarae Ysbryd Antur oedd awyrgylch hamddenol a chyfeillgar yng nghynhadledd Chwarae Ysbryd Antur Chwarae Cymru eleni. Daeth dros gant o gynrychiolwyr o bob rhan o Brydain ynghyd ar ddau ddiwrnod braf ym mis Mai ar gyfer rhaglen amrywiol a diddorol oedd yn rhoi digon o amser ar gyfer rhwydweithio, trafodaeth a dadl. Yn anffodus unwaith eto roedd mwy o alw am y gynhadledd nag o leoedd ar gael, a methodd tua deugain o weithwyr proffesiynol chwarae gael lle. Felly anfonwch eich ffurflen archebu yn gynnar y flwyddyn nesaf.

R

Gosodwyd y cywair gan yr Athro David Bell gyda chyflwyniad diddorol iawn ar asesiad risg ac iechyd a diogelwch ar gaeau chwarae a oedd yn rhoi syniadau ac arfer cyfredol mewn cyddestun ac yn cefnogi ethos gwaith chwarae a chymryd risg buddiol. Aeth y gynhadledd ymlaen gydag amrediad eang o weithdai - o “Llosgi ar y Tu Allan”, cyfle i edrych sut i gefnogi plant i goginio dros dân agored i “Dynesiadau Mentrus at Weithio’n Gynhwysol”.

Roedd yr adborth gan gynrychiolwyr yn gadarnhaol iawn a rydym eisoes yn dechrau cynllunio ar gyfer mis Mai'r

Diogelwch Sboncio

flwyddyn nesaf. Cysylltwch â ni os hoffech gyfrannu at Chwarae Ysbryd Antur 2006. Rydym yn edrych am gyflwyniadau, gweithdai a phobl a fyddai’n cyflwyno syniadau fel rhan o dîm cynllunio.

Diolch i bawb sy’n helpu i wneud Ysbryd yn gynhadledd mor dda.

Mae cyflwyniadau a nodiadau gweithdai o Ysbryd Antur 2005 ar gael ar CD. Cysylltwch â Kathy yn ein swyddfa genedlaethol os hoffech gopi (029 2048 6050 neu e-bost mail@playwales.org.uk).

a fabwysiadwyd yn ddiweddarach gan Gynllun Achredu Chwarae PERTEXA. Sefydlwyd PIPA (cynllun achredu chwarae pwmpiadwy) gan y diwydiant offer pwmpiadwy ym Mhrydain ac fe’i cymeradwyir gan y Gweithgor Iechyd a Diogelwch.

Dan Gynllun PIPA rhaid i’r holl offer pwmpiadwy newydd a gyflenwir ar ôl Ionawr 2005 gael archwiliad dechreuol i sicrhau ei fod yn cydymffurfio gyda gofynion prEN 14960. Yn ychwanegol, rhaid i’r holl offer pwmpiadwy a ddefnyddir eisoes yn y DG gael arolwg diogelwch blynyddol annibynnol.

Caiff yr arolygiadau hyn eu cynnal gan arolygwyr cymwysedig RPII, y gofrestr ryngwladol o arolygwyr chwarae.

afodd y castell sboncio cyntaf i’w gynllunio a’i gynhyrchu’n fasnachol ei wneud ym Mhrydain yn 1973. Mae cestyll sboncio ac offer pwmpiadwy arall bob amser yn boblogaidd gan blant fel rhan o ddarpariaeth chwarae ac mewn ffeiriau a digwyddiadau, ond nid ydynt erioed wedi dod o fewn yr un fath o safonau diogelwch ag offer chwarae arall. Mae Chwarae Cymru ymysg nifer o sefydliadau sydd wedi bod yn bryderus am y sefyllfa hon.

C

Hyd yma, mae 50 o arolygwyr ym Mhrydain wedi pasio arholiad RPII. Yn y cyfamser mae aelodau IPMA yn ymgyfarwyddo gyda gweithredu’r cynllun PIPA. Bu’r problemau dechreuol yn ymwneud â symleiddio systemau mewnbwn cyfrifiadur i’r gronfa ddata ganolog. Un o’r prif faterion a gododd o’n systemau arolygu gwell yw gwella’r tagiau sy’n angori’r offer i’r ddaear. Mae dehongliad cyson o’r rheolau gan yr holl arolygwyr yn hollbwysig, ac o’r herwydd trefnodd yr RPII Seminar Dehongli ar gyfer eu holl Arolygwyr Offer Pwmpiadwy ddechrau mis Mehefin a bydd yn sicrhau fod Panel Dehongli ar waith cyn diwedd 2005.

Yn ddiweddar bu Tony Chilton, Uwch Swyddog Datblygu Chwarae Cymru mewn trafodaethau gyda John Simmons, cadeirydd IPMA (cymdeithas cynhyrchwyr offer chwarae pwmpiadwy) am faterion diogelwch yn ymwneud â dyluniad, defnyddio a chynnal a chadw offer chwarae pwmpiadwy. Yn y cyfamser, mae safonau newydd yn cael eu gweithredu ledled Cymru.

Diolch i gefnogaeth AIMODS (cymdeithas cynhyrchwyr, gweithredwyr a dylunwyr offer pwmpiadwy), PERTEXA (cynllun achredu chwarae pwmpiadwy), BIHA a NAIH, mae’r cynllun PIPA yn weithredol ac wedi ei gymeradwyo gan y Gweithgor Iechyd a Diogelwch fel arfer gorau. Bydd yn ymsefydlu’n gadarn dros y flwyddyn nesaf fel y cynhelir arolygiadau blynyddol.

Bydd Chwarae Cymru yn darparu digwyddiadau hyfforddiant ac ymwybyddiaeth ar y safonau newydd yn y dyfodol agos.

Gofynnir i unrhyw un gyda diddordeb gysylltu â Tony Chilton yn swyddfa’r Gogledd ar 01745 851816.

John Simmons

IPMA yn hyrwyddo Cynllun PIPA

Safonau Chwarae Meddal

Ym Mhrydain y ceir yr offer pwmpiadwy gorau o ran dyluniadau dychmygus, ynghyd â’r gwerth chwarae, technoleg, gwytnwch a diogelwch uchaf. Yn bwysig, caiff holl offer pwmpiadwy IPMA eu cynhyrchu i’r safonau diogelwch diweddaraf.

Maes arall o gonsyrn oedd diffyg safonau ar gyfer offer chwarae meddal. Mae Sefydliad Safonau Prydeinig yn ddiweddar wedi cyhoeddi cod ymarfer ar gyfer ardaloedd chwarae meddal dan do. Mae gan Chwarae Cymru gopïau yn ein Gwasanaeth Gwybodaeth yng Nghaerdydd a Phrestatyn, sydd ar agor i ymwelwyr drwy drefnu ymlaen llaw. Medrwch archebu eich copi eich hun gan y BSI drwy ffonio 020 8996 9001 neu e-bost cservices@bsi-global.com .

Mae pob aelod wedi mabwysiadu’r drafft Safon Ewropeaidd prEN 14960 Offer Chwarae Pwmpiadwy - Gofynion Diogelwch a Dulliau Profi a gyhoeddwyd ym mis Mai 2004 ac

11

Chwarae dros Gymru

Play Wales Chwarae Cymru

Rhifyn 16 Haf 2005

Addysg a Hyfford

Strategaeth Cymru m y tro cyntaf bydd strategaeth ar gyfer cyflwyno addysg a hyfforddiant gwaith chwarae yng Nghymru. Mae hyn yn y broses o gael ei ddrafftio ac fe’i cyhoeddir yn gynnar yn 2006. Bydd hefyd yn ffurfio rhan o “Quality Training, Quality Play - New Horizons 20052010” newydd SkillsActive, gyda strategaeth Brydeinig a chynlluniau gweithredu unigol ar gyfer pob un o’r pedair cenedl.

gwahaniaeth barn am p’un ai a ddylai fod y strategaeth yn datblygu dynesiad sgiliau traws sector. Roedd y datblygiadau craidd cyffredin yn Lloegr a modelau pedagogiaeth yn uchel ar yr agenda ar gyfer eu trafod.

Mae hyn yn rhannol oherwydd pryder am statws proffesiynol a chynnal gwerthoedd ac egwyddorion gwaith chwarae.

A

Dywed dros hanner yr ymatebion o’r sector ei bod yn bwysig cadw cymwysterau gwaith chwarae ar wahân i gymwysterau eraill ar gyfer rhai’n gweithio gyda phlant.

Gwelir hefyd ei bod yn bwysig i hyfforddi proffesiynau eraill mewn egwyddorion ac arfer gwaith chwarae, yn neilltuol o fewn y sectorau hamdden ac adloniant, ac athrawon a staff eraill o fewn ysgolion.

SkillsActive yw’r sefydliad hyfforddiant cenedlaethol ar gyfer gwaith chwarae; sefydliad gyda chylch gorchwyl i Brydain gyfan sydd hyd yma wedi ymdrechu i ateb anghenion y sector gwaith chwarae y tu allan i Loegr.

Mae Tanny Stobart yn ddiweddar wedi cael swydd newydd yn SkillsActive a grëwyd i gydnabod yr ymdrech hon a’r gwahanol faterion sy’n effeithio ar y sector gwaith chwarae ym mhob un o’r pedair cenedl. Mae wedi mwynhau ei chyflwyniad i Gymru yn fawr iawn, a gwelodd lawer iawn o frwdfrydedd ac ymrwymiad ymysg gweithwyr chwarae, hyfforddwyr a swyddogion datblygu chwarae. Yma mae’n rhoi adroddiad ar ganlyniadau’r ymgynghoriad ar y strategaeth addysg a hyfforddiant gwaith chwarae newydd, a chynlluniau ar gyfer y dyfodol: Mae Chwarae Cymru a SkillsActive wedi trefnu nifer o ddigwyddiadau ymgynghori ledled Cymru dros y chwe mis diwethaf i drafod sut y medrid gweithredu strategaeth newydd. Derbyniwyd bron chwe chant o ymatebion i’r ymgynghoriad o bob rhan o Brydain, gyda 41 yn dod o Gymru.

Gwnaed datblygiadau enfawr yng Nghymru i godi proffil gwaith chwarae, a amlygir gan fabwysiadu’r polisi chwarae cenedlaethol a’r gwaith ar y Cynllun Gweithredu Polisi Chwarae (Strategaeth Chware). Teimlai nifer sylweddol o’r rhai a ymatebodd i’r arolygon ei bod yn bwysig bod strwythur cymhwyster ar waith sy’n galluogi symud ymlaen i Lefel 4 (lefel gradd) a thu hwnt. Mae hefyd gefnogaeth ar gyfer cyfleoedd Datblygu Proffesiynol Parhaol yn cynnwys damcaniaeth, ymarfer ac egwyddor chwarae. Teimlai’r mwyafrif helaeth y dylai’r Strategaeth newydd weithio i ddatblygu hyfforddiant ar gyfer ymarferwyr yn ystod oriau gwaith.

Cam nesaf y broses yw ystyried y canlyniadau ac ysgrifennu’r Cynllun Gweithredu ar gyfer Addysg a Hyfforddiant Gwaith Chwarae yng Nghymru. Caiff hyn ei gydlynu yn rhannol gan Tillie Mobbs, Swyddog Datblygu Hyfforddiant ac Addysg Chwarae Cymru a chydweithwyr o’r sector, a SkillsActive. Bydd y grw^ p sector gwaith chwarae yn edrych ar ffyrdd i ddatblygu amrywiaeth o lwybrau a chyfleoedd i ateb gofynion dysgwyr newydd a dysgwyr presennol. Bydd yn ystyried datblygu llwybr cydlynol ar gyfer hyfforddiant a chymwysterau gwaith chwarae yng Nghymru. Gan weithio’n uniongyrchol gyda chyflogwyr, bydd yn helpu i lunio Cynllun Gweithredu Addysg a Hyfforddiant Gwaith Chwarae a ddaw’n rhan o Gytundeb Sgiliau Sector SkillsActive.

Mae’r canlyniadau wedi blaenori pum thema allweddol:

• • • • •

Statws proffesiynol Hyfforddiant a chymwysterau Gweithio traws-sector Dynesiad Prydeinig Cefnogi’r sector gwaith chwarae

^ Os hoffech fod yn rhan o’r grw p, neu gael eich cadw mewn cysylltiad â datblygiadau, cysyllter â:

Cydnabu ymatebwyr fod gan waith chwarae statws rhy isel a bydd yn flaenoriaeth i gynyddu safiad o gymharu â phroffesiynau eraill. Mae cefnogaeth sylweddol ar gyfer datblygu cofrestr broffesiynol o weithwyr chwarae. Mae

Chwarae dros Gymru

Tillie Mobbs yn Chwarae Cymru - ebost: tillie@playwales.org.uk neu ffonio 029 2048 6050

12

Play Wales Chwarae Cymru

Rhifyn 16 Haf 2005

ddiant Chwarae CYFLE CYFFROUS I LUNIO HYFFORDDIANT NEWYDD rs cyhoeddi “Yr Hawl Cyntaf - Fframwaith ar gyfer asesu ansawdd gwaith chwarae” sy’n seiliedig ar ddamcaniaeth chwarae, arsylwi plant ac ymarfer adfyfyriol, bu Chwarae Cymru yn gweithio ar brosiect i greu deunyddiau hyfforddiant a chymwysterau newydd ar gyfer gweithwyr chwarae yn seiliedig ar yr un athroniaeth.

E

Pan wnaethom adolygu’r hyfforddiant gwaith chwarae sydd ar gael ar hyn o bryd, fe wnaethom benderfynu yn hytrach na chyfaddawdu drwy geisio ffitio cynnwys ac ethos yr Hawl Cyntaf ynghyd gyda'r pecynnau hyfforddiant presennol, bod angen lefel anwytho newydd a hyfforddiant lefel dau a thri sydd â chwarae plant yn greiddiol iddo ac sy’n ymrwymo o ddifrif gyda ac yn ateb gofynion gweithwyr chwarae.

Disgwyliwn y bydd y deunyddiau hyfforddi yn sylweddol wahanol i’r deunyddiau dysgu eraill sydd ar gael ar hyn o bryd. Rhagwelir y bydd y pecynnau hyfforddi yn fwy na dim ond cynnwys, ac y cânt eu cyflwyno gyda methodoleg sy’n adlewyrchu’r amrediad llawn o arddulliau dysgu cyfranogwyr ac yn gwneud ennill y cymhwyster yn brofiad cyffrous ac amrywiol.

Fel a gyhoeddwyd yn flaenorol yn Chwarae dros Gymru, mae gennym gyfle i gynnal y prosiect newydd cyffrous hwn fel rhan o bartneriaeth CWLWM a diolch i gais llwyddiannus i Gronfa Gymdeithasol Ewropeaidd EQUAL. Rydym yn awr mewn sefyllfa i gyflogi rhywun sy’n rhannu ein gweledigaeth ac a all arwain y prosiect hwn gydag egni a dychymyg fel rhan o dîm Chwarae Cymru.

Byddwn hefyd yn edrych am weinyddydd ariannol sgilgar sydd (yn ddelfrydol) â phrofiad o arferion a gweithdrefnau’r Gronfa Gymdeithasol Ewropeaidd, ac a all sicrhau y caiff ffurflenni hawliau treuliau staff eu misol heb ormod o fiwrocratiaeth.

MAE GAN CHWARAE CYMRU SWYDD WAG AR GYFER RHEOLYDD PROSIECT PO3, pwynt hicyn 38-41 cyflog cychwynnol £28,173.

Mae’r swydd am ddwy flynedd i ddechrau.

Mae Chwarae Cymru wedi derbyn cyllid gan Gronfa Gymdeithasol Ewropeaidd EQUAL yn galluogi datblygu prosiect hyfforddiant gwaith chwarae, ac mae’n dymuno cyflogi rheolydd prosiect i arwain y gwaith. Mae’r prosiect yn un o nifer a gynhelir gan bartneriaeth CWLWM. Dylai ymgeiswyr fod â phrofiad addas gyda sgiliau cyfathrebu a rhyngbersonol da, a bod â phrofiad sylweddol o ddatblygu addysg a hyfforddiant gwaith chwarae a heb ofni mentro.

Chwarae plant a sut y medrir ei hwyluso gan weithwyr chwarae yw craidd y prosiect hwn.

Mae’r swydd yn seiliedig yng Nghaerdydd. Mae Chwarae Cymru yn ymroddedig i gynnig amgylchedd gwaith hyblyg a byddid yn ystyried cynigion ar gyfer secondiad.

Ariennir Chwarae Cymru gan Gynulliad Cenedlaethol Cymru i ddylanwadu ar bolisi, cynllunio strategol ac ymarfer pob asiantaeth a sefydliad sydd â diddordeb mewn chwarae plant drwy ddynodi anghenion a phwysleisio pwysigrwydd dybryd datblygu plant drwy chwarae.

I gael trafodaeth anffurfiol am y swydd cysyllter â Mike Greenaway neu Tillie Mobbs ffôn: 029 2048 6050.

I gael manylion pellach a ffurflen gais cysyllter â Chwarae Cymru, Ty^ Baltig, Sgwâr Mount Stuart, Bae Caerdydd, Caerdydd CF10 5FH neu e-bost jobs@playwales.org.uk.

Dyddiad cau Dydd Gwener 22 Gorffennaf 2005

Llongyfarchiadau Graddiodd y garfan gyntaf o fyfyrwyr i gwblhau gradd mewn gwaith chwarae yng Nghymru yn ddiweddar o’r cwrs BA (Anrh) Astudiaethau Cymunedol (Gwaith Chwarae) ym Mhrifysgol Cymru, Casnewydd.

Llongyfarchiadau i Barbara Howe (Cydlynydd Rhianta Aml-Asiantaeth, Torfaen), Jackie James (Gweithwraig Datblygu, Proisect Plant Ifanc a Rhieni, Glanyrafon, Caerdydd), Deborah Jones (Gweithwraig Datblygu Chwarae, Valleys Kids), Michelle Jones (Swyddog Datblygu Chwarae, Proisect Chwarae 13

Creadigol Caerffili), Aimee Priest (Swyddog Datblygu Chwarae, Sir Fynwy), Sarah Southern (Swyddog Datblygu Chwarae, Blaenau Gwent) a Lisa Williams (Gweithwraig Chwarae, Gwasanaethau Chwarae Plant Caerdydd)

Chwarae dros Gymru

Play Wales Chwarae Cymru

Rhifyn 16 Haf 2005

Cyfarwyddydd Newydd Play Matters Cymru

DIGWYDDIADAU 18-22 Gorffennaf 2005, Berlin

ae Mark Sainsbury (cyn Swyddog Strategaeth Chwarae Castell-nedd Port Talbot) newydd ddechrau ar ei swydd fel Cyfarwyddydd (Cymru) Play Matters, Cymdeithas Genedlaethol Llyfrgelloedd Teganau a Hamdden, yn gweithio bedwar diwrnod o’r wythnos o’r swyddfa yn Aberhonddu.

M

Addysg gyda Chreadigrwydd ac Amrywiaeth: 16eg Cynhadledd Byd IPA I gael gwybodaeth bellach gweler http://www.ipa/2005.de

Ei rôl yw cefnogi llyfrgelloedd teganau a hamdden lle bynnag maent yn cyflenwi ac yn gweithio’n strategol gyda phartneriaid ledled Cymru. Mae’r aelodaeth bresennol o 35 o Lyfrgelloedd Teganau yn gwneud mwy na benthyg teganau; mae rhai yn arbenigol iawn, eraill yn symudol, ac mae angen a hawl plant i chwarae yn greiddiol i ddarpariaeth pob un ohonynt. Mae Mark yn awyddus i ymestyn cefnogaeth i’r rhai sy’n rhedeg neu’n sefydlu llyfrgell teganau yn y Gogledd.

3 Awst 2005

Diwrnod Chwarae: Ffit i Chwarae?

I gael gwybodaeth bellach gweler www.playday.org.uk 24-26 Awst 2005, Delft, Yr Iseldiroedd Childstreet 2005

Cynhadledd ryngweithiol ar ddatblygu, dylunio a gwerthuso gofod cyhoeddus cyfeillgar i blant wedi’i anelu ar gyfer chwarae, cerdded a seiclo.

I gael gwybodaeth bellach galwer Mark neu Yvonne (Swyddog Gweinyddol) ar 01874 622097.

Dau Ymddiriedolydd Newydd

I gael gwybodaeth bellach gweler www.urban.nl/childstreet 2005 9-11 Medi 2005, Swydd Stafford

3ydd Cynhadledd Fynyddol Harddwch Chwarae

ae Chwarae Cymru yn croesawu dau Ymddiriedolydd newydd, a fynychodd eu cyfarfod Bwrdd cyntaf yn ddiweddar.

M

Cyfle i weithwyr chwarae adfyfyrio ar eu hymarfer mewn amgylchiadau hardd dan ganfas.

Cyswllt: Perry Else Ffôn: 01142 552 432 E-bost: info.ludemos@virgin.net

Marc Phillips yw Cydlynydd Cenedlaethol (Cymru) BBC Plant mewn Angen ac mae’n aelod o Fwrdd yr Iaith Gymraeg. Bu’n ymwneud â’r sector gwirfoddol ac yn uniongyrchol ac anuniongyrchol â darpariaeth chwarae plant dros flynyddoedd lawer.

13 Hydref 2005, Llundain

Gwaith Chwarae i’r Dyfodol: Cynhadledd Skillsactive

Mae Dr Nigel Thomas yn Uwch Darlithydd mewn Astudiaethau Plentyndod a Chyfarwyddydd Ymchwil ym Mhrifysgol Abertawe. Mae’n dysgu ac ymchwilio yn bennaf ym meysydd astudiaethau plentyndod a hawliau plant.

Cyswllt: Cheryl Francis Ffôn: 020 7632 2020

Mae gennym hefyd sylwedydd newydd, Daisy Seabourne, yn cynrychioli Cymdeithas Llywodraeth Leol Cymru.

A R O L W G

ar gyfer rhifynnau’r dyfodol oedd erthyglau ar ddarpariaeth chwarae symudol, chwarae mewn ysbytai a bywgraffiaduron pobl o fewn y sector gwaith chwarae. Diolch i bawb am eu sylwadau a byddwn yn rhoi ystyriaeth i’ch syniadau wrth ysgrifennu rhifynnau’r dyfodol.

Chwarae dros Gymru

Cafodd pob ymateb eu cynnwys yn ein raffl wobrau.

Llongyfarchiadau i Dawn Hughes o Glwb Plant Biwmares, Ynys Môn sy’n ennill taleb Argos £20.

iolch i bawb a ddychwelodd arolwg Chwraae dros Gymru a gynhwyswyd yn Rhifyn 15.

D

Rydym bob amser yn edrych am ffyrdd o wella a sicrhau fod yr wybodaeth a gynhwyswn yn ddiddorol a hefyd yn berthnasol i chi. Os teimlwch yr hoffech gyfrannu un ai drwy roi eich adborth neu adrodd ar faterion chwarae lleol o’ch ardal, cysylltwch â Gill Evans, Swyddog Gwybodaeth yn info@playwales.org.uk.

Ymddengys ein bod yn cynnwys erthyglau a gewch yn berthnasol a bod Chwarae dros Gymru yn eich helpu i wybod beth sy’n digwydd ar draws Cymru. Fel y dywedodd un person: “Mae’n dda gwybod fod pobl o’r un anian allan yna”.

Ymddengys fod erthyglau am newyddion chwarae lleol a chenedlaethol yn cael ei gwerthfawrogi’n arbennig, gyda 85% ohonoch yn rhoi 4 neu 5 iddynt, tra dywedodd 82.5% ohonoch fod erthyglau ar gyllid yn 4 neu 5 neu uwch. Rhai awgrymiadau Chwarae dros Gymru

14