Golygyddol Gwadd

Cynnwys

2 Golygyddol Gwadd 3 Newyddion 6 Yr hyn sydd gan blant i’w ddweud am chwarae 8 Mae strydoedd chwarae’n wych 9 Rhowch amser inni gymdeithasu ac ymlacio yn yr ysgol uwchradd 10 Chwarae yn yr ysbyty 11 Gwella maes chwarae ein hysgol 12 Beth yw plentyndod? 13 Sesiynau chwarae a chefnogaeth gymunedol 14 Adolygiad y Gweinidog o Chwarae 15 Barn plant ar chwarae’r tu allan wedi eu cofnodi mewn astudiaeth genedlaethol 16 Datblygu’r gweithlu 18 Cymunedau chwareus

Golygyddol Gwadd

Mae fy hoff atgofion chwarae o fy mhlentyndod yn ymwneud â bod y tu allan a heb unrhyw oruchwyliaeth. O tua phump neu chwech oed, byddai plant lleol yn ymgasglu i chwarae mewn ardal yr oedden ni’n ei galw ‘The Burn’, ble roedd burn (nant) yn llifo trwy gwpwl o aceri o dir gwyllt arferai fod yn ardd farchnad. Ymysg y danadl poethion, roedd coed ffrwythau gwylltion i wledda arnyn nhw, nant i olchi ein traed ynddi a llu o anturiaethau i’w mwynhau. Ar wahân i’r diffyg ceir, rwy’n credu mai’r gwahaniaeth mwyaf o’i gymharu â heddiw oedd y diffyg oedolion. Rwyf wedi treulio miloedd o oriau hapus yn chwarae gyda fy mhlant fy hun ond ’does gen i ddim atgofion o chwarae gydag oedolion o gwbl. Mae enillion a cholledion gyda phob senario, ond mae pob plentyn angen amser chwarae heb ei strwythuro, wedi ei arwain gan y plentyn. Mae chwarae, wedi’r cyfan, yn hawl i’r plentyn – ac nid i’r oedolyn, fel yr wyf wrth fy modd yn egluro’n aml wrth y plant. Rwy’n credu ei fod yn fyfyrdod perthnasol iawn ar gyfer agor y rhifyn hwn sydd wedi ei ysgrifennu, ar y cyfan, gan y plant. Ac mae’n cyfleu hudoliaeth chwarae yn rhagorol – o ryddid chwarae ar y stryd, i therapi chwarae yn yr ysbyty, a sut gall y gemau yr ydym yn eu mwynhau a’r cysylltiadau a wnawn ein helpu hyd yn oed ar yr adegau mwyaf heriol.

Mae’r rhifyn hwn hefyd yn cydddigwydd â dathliadau diweddar penblwydd Confensiwn y Cenhedloedd Unedig ar Hawliau’r Plentyn (CCUHP) yn 30 ain

oed. Dewisodd fy swyddfa’r diwrnod hwn i gyhoeddi adnodd hawliau newydd ar gyfer plant y Cyfnod Sylfaen, a chân newydd sbon yr hyderwn fydd yn llanw neuaddau ysgolion ym mhob cwr o’r wlad. Gan gadw at y thema dan arweiniad y plentyn, fe’i hysgrifennwyd gyda phlant ysgol, felly efallai nad yw’n syndod bod cyfeiriad penodol at gael hwyl a sbri wedi ei gynnwys yn y geiriau terfynol, ‘Hawl bod yn iach Yn iach a champus Dewch i ddawnsio – Dawnsio hapus’ a’i fod wedi ei gysylltu mor agos â iechyd.

Mae hefyd yn amser i gydnabod y camau a gymerwyd mewn deddfwriaeth yma yng Nghymru i helpu i wireddu hawl plant i chwarae,

Diolch yn fawr

Diolch o galon i bawb a gyfrannodd at y cylchgrawn hwn – allen ni ddim ei wneud heboch chi. Mae’r rhifyn hwn o Chwarae dros Gymru, yn ogystal â rhifynnau blaenorol, ar gael i’w lawrlwytho o www.chwaraecymru.org.uk

ond mae dal nifer o rwystrau’n bodoli. O faterion hynod wleidyddol mesurau cynni a thlodi plant, i ddefnyddio ffonau clyfar a phrysurdeb cynyddol bywydau gwaith oedolion. Ond gall pob un ohonom wneud ein rhan. Fel dywedodd ein nawdd sant, ‘Gwnewch y pethau bychain’. Boed hynny’n wneud amser i chwarae gyda’n plant bob dydd, neu eu hannog i fynd allan i arwain eu hwyl eu hunain gyda’u ffrindiau.

O ran ymrwymiadau oddi wrth y Llywodraeth a chynghorau, fe fyddwn i wrth fy modd yn gweld llawer mwy o feysydd chwarae antur wedi eu staffio ledled Cymru, yn ogystal â chyfleoedd ar gyfer cynnwys chwarae anffurfiol dan arweiniad plant ym mhob gofod ble mae plant yn byw, dysgu a theithio iddynt. Dylai plant o bob oed ac angen gael eu hystyried a’u cynnwys yn y gwaith o ffurfio’r cyfleoedd hyn.

Ac o ran ‘The Burn’, adeiladwyd ar y tir ddegawdau’n ôl ond pan ymwelais â fy hen gartref yn ddiweddar, sylwais ar blant yn adeiladu cuddfannau ar y bryn ble roedden ni’n arfer chwarae. Bydd plant wastad yn dod o hyd i fannau i chwarae. Y cyfan sydd angen i ni ei wneud yw rhoi’r rhyddid, y lle a’r amser iddyn nhw wneud hynny.

Sally Holland Comisiynydd Plant Cymru