Interview Linde en Robbert Jan

Linde Elsinga en Robbert Jan van der Veen

ROTTERDAM IN ONTWIKKELING | 2019

plein06 ONTWERPT AAN KLIMAATADAPTATIE EN GELUK

HET LANDSCHAP IN DE STAD

plein06 BRENGT LANDSCHAPS- EN STEDENBOUWKUNDIG ONTWERP BIJELKAAR. HET ROTTERDAMS BUREAU HEEFT EEN EIGENZINNIGE VISIE OP DEVERDERE VERDICHTING VAN DE STAD. DIE MOET SAMENGAAN MET WATER-BERGING, ENERGIEOPWEKKING, GROEN EN… GELUK.

Vanuit hun burelen op de eerste verdieping van het Groot Handelsgebouwheb je een geweldiguitzicht op het drukke Stationspleinen de ‘haaienvin’ van hetCentraal Station. plein06 ontwerpthier sinds 2006, vertellen architect-partnerRobbert Jan van der Veen en landschapsarchitectLinde Elsinga. Wat een goed functionerend plein voor een stad betekent, krijgen de medewerkers dagelijks op hun netvlies.

plein06 identificeert zijn werkveld en ontwerpbenadering met drie begrippen: Stedenbouw, landschap en strategie. “De helft van onze mensen is afkomstig van Universiteit Wageningen, onze landschapsontwerpers. De andere helft komt van de TU Delft, onze stedenbouwkundigen”, zegt Van der Veen. “Maar wij zoeken vooral de integratie van stedenbouw en landschap. Dus landschap in de stad brengen en gebouwde elementen in het landschap. Soms kiezen we juist voor het contrast, door landschapselementen in de stad uitdagend naar voren te brengen, of andersom. Dit is onze strategie.”

Een paar jaar geleden heeft plein06 welzijn en geluk in de ontwerpbenadering opgenomen. Via het LDE InnovationLAB ‘De Gelukkige Stad’ wordt kennisverdieping gezocht in de samenwerking met studenten en onderzoekers op gebied van filosofie, stedelijke sociologie, economie, psychologie en stedenbouw, en met bedrijven en overheden. “Het gaat om vragen als: Hoe stimuleren wij welzijn en geluk in een hoogstedelijke omgeving? Wat is het buurtgevoel en hoe creëer je dat? De gewonnen inzichten incorporeren we in onze projecten, waarbij de nadruk ligt op hoogstedelijke verdichtingsopgaven.”

Geluk en welzijn in de stad: landschap pelijk gevoel in hoogstedelijke uitwerking.

Render: Wax Architectural Visualizations

Dakenlandschap: groene openbare ruimte op hoogte, een nieuwe laag stadslandschap.

Plein in hoogstedelijke omgeving: landschap in de stad, ruimte voor ontmoeten en onthaasten.

Render: MdB3D

WATERPLAN

Het terugbrengen van een landschapsstructuur in de stad heeft in Rotterdam een precedent,vertelt Van der Veen. In 1854 werd het Waterplan van de stadsarchitecten Rose en Scholtenten uitvoer gebracht. Hier dankt Rotterdam de prachtige singels aan, zoals de Westersingel, Heemraadsingel, Essenburgsingel, Statensingel,Bergsingel enzovoorts. Tot aan de Wederopbouw,na het bombardement van mei 1940,liep de Westersingel bij het Centraal Station verder als Diergaardesingel. Deze laatste is gedempt. Onder het Kruisplein en het Weena bevinden zich echter nog buizen die de oude waterstructuur in stand hebben gehouden.Elsinga: “Ons idee is om die waterstructuurweer bloot te leggen. Niet zozeer de singel fysiek te herstellen, maar om te laten zien dat hij er heeft gelegen. Onder het Kruisplein zit een waterberging voor 2,4 miljoen liter, het zou prachtig zijn die zichtbaar te maken.”

GROENE DAKEN TOT PUBLIEKE RUIMTE MAKEN

De verdichting van de stad waarmee ook Rotterdam de komende twee decennia te maken heeft, wordt een spannende en complexe stedenbouwkundige puzzel. De beleidskeuze is gemaakt het landschap rond de steden niet verder te laten wegvreten. Oude bedrijventerreinen,havenbekkens en rangeerterreinen in de stad worden omgevormd tot woonwijken of gemengde woon-werkwijken. Hoe blijft de stad met meer bebouwing en meer mensen leefbaar? “Ook al lijkt het nu al erg vol, volgens ons is het gewenst grotere landschappen in de stad te maken.” Is daar dan nog ruimte voor? Van der Veen schetst dat we ‘landschap’in de stad niet louter in het platte vlak moeten zien. Groene daken hebben nadrukkelijk een

plek in het concept, maar ook daarmee ben je er nog niet. “Het Dakenplan van de gemeente Rotterdam is in de basis goed, maar er zijn kansen om er meer uit te halen.” Elsinga verduidelijkt:“Veranker de daken in de publieke ruimte. Maak de harde scheidslijn tussen publieke ruimte en gebouw die er nu is, zachter.”In het concept van plein06 gaat het erom van groen op de grond en groen op de daken aaneengesloten routes te maken. “Door singels, parkjes, perken, speeltuinen en groene daken slim te verknopen en hierbij ook dwars door gebouwen heen te gaan. Je kunt grotere lobby’s met groen of groene binnenplaatsen maken in plaats van gangen. En brede glazen trappenhuizen, die de route naar de daktuin van buitenaf zichtbaar maken.”

ZO GOED ALS EEN BOS

Dit idee kadert in een plan van Plein06 voor de klimaatadaptatie van het Rotterdam CentralDistrict, het economisch kerngebied rond het Stationsplein en het Weena. De afkorting RCD leest dan als Rotterdam Climate District. Het is nu een erg stenig gebied gedomineerd door hoogbouw, dat te maken heeft met onvoldoende waterberging, hittestress, matige luchtkwaliteiten windhinder. De beoogde integrale verbetering van het gebied vatten de ontwerpers op in de doelstelling “de leefomstandigheden er net zo goed als in het bos” te maken.Zeer ambitieus, een beetje op het randje,weet Van der Veen, maar hiermee heb je een zeer uitgesproken intentie. Je kunt het bos als standaard nemen voor meetbare veranderingen.“Van een regenbui in een bos stroomt slechts 10 tot 15 procent van de neerslag weg,de rest wordt opgenomen in het ecosysteem.In de stad liggen die verhoudingen andersom.Daar kun je een norm aan ontlenen, bijvoorbeeld de straat en de daken zo in te richten dat tenminste 55% van de neerslag in het gebied wordt geabsorbeerd.” In ons ontwerp moet het Weena, net als met de Coolsingel gebeurt,autoluw worden, suggereert Elsinga, en opnieuw worden ingericht met groene stroken,waterdoorlatende verharding en waterelementen in verbinding met de Hofpleinfontein. Op de waterstort onder het Kruisplein kan een verstuiver worden geïnstalleerd.

OPENBREKEN

Voor het ‘openbreken’ van gebouwen en ze te doorsnijden met semi openbare routes vindende ontwerpers van plein06 mede inspiratie in hun werklocatie, het Groot Handelsgebouw.“Dit gebouw is een stad op zichzelf”, zegt Elsinga. “Alle functies zijn er in aanwezig: wonen, recreëren, horeca, kindercrèche,winkels enzovoorts.” Van der Veen: ”De grote raampartijen en ruime gangen maken het tot een ideaal gebouw om het straatleven er dwars doorheen te laten gaan. Architect Maaskant heeft het zo ook bedoeld. Zijn idee was om de bestrating buiten, binnen door te

zetten. Deze structuur van het Groot Handelsgebouw willen wij op stadsniveau exploreren.”Met meerdere transformatie opdrachtenin het centrum van Rotterdam brengt plein06 in samenwerking met de gemeente en diverse projectontwikkelaars het concept in praktijk.Langs en door de betreffende gebouwen heen worden publiek toegankelijk routes naar het dak gemaakt: groene openbare ruimte op hoogte. Het is een begin. Zoals een bos of landschap begint met jonge aanplant. Op die manier kunnen kleinere projecten uitgroeien tot een Rotterdams stadslandschap als bijdrage aan een drukke maar gelukkige stad.

Tekst: Kees Hagendijk