Gyanamirt june 2016 opt by Brahma Kumaris Magazine

mebpe³e keÀer keÀuece mes

ceelesMJejer ye´ïeekegÀceejer mejmJeleer peer



Dece=le met®eer m

³eesiesMJejer ceeB mejmJeleer

(mecHeeokeÀer³e) ....................7

ceccee keÀer efJeMes<eleeSB .............9  jepe³eesie mes leveeJe cegefkeÌle ........11  Þe×ebpeefue ......................12  ceeveJe peerJeve ceW Oeve ............13  ye´ïee keÀer Yetefce LeeFueQ[ .........15  jepe³eesie kesÀ He´³eesie..............19  S Kegoe oesmle (keÀefJelee) ........21  megKeer ie=nmLe peerJeve............22  Hegjeveer yegjer Deeole mes ígæ[e³ee ...23  SkeÀ keÀoce jepe³eesie keÀer Deesj ..24  efJekeÀejeW kesÀ met#ce DebMe .........26  ³eesieyeue DeLee&led Hejceelcee efHelee mes He´eHle MeefkeÌle³eeW keÀe He´Jeen ....27  ce=l³eg mes efveYe&³e yeveW .............28  yewpe ves ye®ee³ee yeoceeMeeW mes .....29  meef®e$e mesJee mecee®eej...........30  Yeejle kesÀ He´e®eerve ie´bLeeW ceW .......32 

pet ve 1964 keÀes ceelesMJejer ye´ïeekegÀceejer mejmJeleer peer ves DeHeveer HeeefLe&Je osn keÀe Heefjl³eeie efkeÀ³ee Lee~ ³etb lees osn ceW ceesn-cecelee GvekeÀes Henues mes ner veneR Leer~ Jes `ve<ìesceesne mce=efleue&yOee' keÀer eqmLeefle ceW ner LeeR~ GvneWves osn F&MJejer³e mesJee ceW meceefHe&le keÀer ngF& Leer Deewj Jes efkeÀmeer keÀesjs mJeeLe& kesÀ efueS veneR yeequkeÀ meJe&peve-efnle ner kesÀ efueS Fmes He´³egkeÌle keÀjleer Leer~ GvnW ve ce=l³eg keÀe Ye³e Lee, ve ³eneB mes peeves keÀe DeHeÀmeesme~ Jes efkeÀmeer DeHetCe& F®íe mes ieéfmele veneR LeeR yeequkeÀ Ghejece LeeR~ GvekeÀe Mejerj GvekeÀer keÀæ[er Hejer#ee ues jne Lee Hejvleg efHeÀj Yeer Jes DeHevee ceeveefmekeÀ mevlegueve yeveeS ngS LeeR~ `ceQ keÀewve ntB, keÀneB mes DeeF& ntB, keÀneB cegPes peevee nw?' ³es mce=efle Deewj Jewmeer ner eqmLeefle mHe<ì ªHe mes GvekesÀ ceve ceW yeveer ngF& Leer, Fmemes Jes efJe®eefuele veneR ngF¥~ jesie efJekeÀjeue, Deelce-efve³ev$eCe yee-keÀceeue Mejerj íesæ[ves mes Henues Yeer GvneWves ceOegyeve ceW GheeqmLele meYeer ye´ïee-JelmeeW keÀes DeHeves keÀceue nmleeW mes HeÀue ªHeer He´meeo efo³ee Deewj ³eesie-eqmLej ve³eveeW mes cegueekeÀele Yeer keÀer~ Gmeer cegueekeÀele ceW efJeoeF& Yeer meceeF& ngF& Leer~ cetkeÀ Yee<ee ceW Deewj DeHeves He´keÀeMeceeve cegKe-ceb[ue mes GvneWves njskeÀ mes pees keÀnvee Lee mees keÀn efo³ee~ ³eÐeefHe Mejerj letHeÀeve uee jne Lee lees Yeer Jes meyekesÀ meeceves Ssmeer eqmLej LeeR efkeÀ GvekesÀ ®esnjs mes Meeeqvle yejme jner Leer~ efkeÀmeer keÀes ³eefo ³en osKevee nes efkeÀ ³eesieer keÀe ceve DeHeves leve Hej kewÀmes efJepe³e HeéHle keÀjlee nw DeLeJee GmekeÀer meceeefOe, J³eeefOe keÀes kewÀmes Hejeefpele keÀjleer nw lees ³en ¢M³e GmekesÀ efueS SkeÀ He´l³e#e GoenjCe keÀe keÀece keÀj mekeÀlee Lee~ jesie Yeues ner efJekeÀjeue Lee Hejvleg ceelesMJejer peer keÀe Deelce-efve³ev$eCe Gmemes keÀneR DeefOekeÀ yesefcemeeue Deewj yeekeÀceeue Lee~ Mejerj keÀer DeJemLee lees Mee³eo keÀ<ì GlHevve keÀj ner jner Leer Hejvleg Deelcee Gmemes Thej GþkeÀj DeLeJee Heerís OekesÀuekeÀj DeHeves ievleJ³e keÀer Deesj peeves keÀes GÐele Leer~ peerJeve-keÀeue ceW ceve-Je®eve-keÀce& keÀer SkeÀlee Heé³eë keÀne peelee nw efkeÀ J³eefkeÌle kesÀ Üeje efkeÀ³es ngS vekeÀejelcekeÀ keÀce& Deeqvlece Ieæ[er ceW GmekesÀ meeceves Deeles nQ~ ³eefo Fme keÀneJele keÀes O³eeve ceW jKe keÀj ceelesMJejer peer keÀer eqmLeefle Hej efJe®eej efkeÀ³ee peeS lees ceeuetce neslee Lee efkeÀ GvekeÀe ceve efveefJe&Ive Lee keÌ³eeWefkeÀ GvekesÀ cegKe mes keÀesF& Yeer ogKe-met®ekeÀ DeLeJee HeM®eeleeHe-yeesOekeÀ Meyo veneR efvekeÀue jne Lee yeequkeÀ kegÀí ner efoveeW HetJe& GvneWves DeHeveer JeeefCe³eeW ceW ³en pees keÀne Lee efkeÀ ³eefo Mejerj keÀes J³eeefOe nesleer Yeer nw lees

meom³elee MegukeÀ Yeejle %eeveece=le Jeu[& efjv³egDeue efJeosMe %eeveece=le Jeu[& efjv³egDeue

Jeeef<e&keÀ DeepeerJeve 100 /- 2,000/100/- 2,000/1,000 /- 10,000/1,000/- 10,000/-

MegukeÀ kesÀJeue `%eeveece=le' DeLeJee `o Jeu[& efjv³egDeue' kesÀ veece mes [^eHeÌì ³ee ceveerDee@[&j Üeje Yespeves nsleg Helee nw- mebHeeokeÀ, DeesceMeeefvle efHe´befìbie He´sme, %eeveece=le YeJeve, MeeefvleJeve- 307510 (Deeyet jes[) jepemLeeve~ MegukeÀ kesÀ efueS mecHeke&À keÀjsW 09414006904, 09414423949 hindigyanamrit@gmail.com

%eeveece=le ceve Deewj yegef× keÀes GmekesÀ HeÝeeJe mes cegkeÌle jnvee ®eeefnS, Gme keÀLeve kesÀ DevegªHe ner Deye GvekeÀer eqmLeefle Leer~ GvekesÀ peerJeve keÀeue ceW GvekesÀ ceve-Je®eve-keÀce& ceW SkeÀlee Leer Deewj Devle mece³e Yeer GvekeÀer eqmLeefle Gve Üeje keÀefLele JeekeÌ³eevegmeej ner Leer~ Oeerj Deewj iecYeerj pees ye´ïee-Jelme Gvemes Gme efove efceues Les, Heé³eë GvekeÀes Yeer ³en DeeYeeme Lee efkeÀ Mee³eo ³en Mejerj DeefOekeÀ mece³e lekeÀ veneR ®eue HeeSiee~ Hejvleg FmekesÀ yeeJepeto Yeer ceelesMJejer peer keÀer eqmLeefle osneleerle DeLeJee efJeosner Leer~ ³en peeveles ngS Yeer efkeÀ Deye mece³e Leesæ[e nw, GvneWves ve lees cegKe mes efkeÀmeer keÀes Ssmee Meyo keÀne, ve ner Ssmee FMeeje efo³ee efkeÀ efpememes JeeleeJejCe keÀer DeueewefkeÀkeÀlee ceW kegÀí Devlej DeeS~ Jes meoe keÀer lejn iecYeerj Deewj Oeerj yeveer ngF& LeeR~ GvekeÀe MJeeme uesvee Yeejer ceeuetce nes jne Lee, GvneWves DeHevee oe³eeb neLe efHeleeÞeer peer kesÀ oe³eW neLe ceW efo³ee ngDee Lee Deewj efHeleeÞeer peer GvnW ³eesie keÀer MeefkeÌleMeeueer ¢eq<ì os jns Les, kegÀí mece³e lekeÀ ³ener ¢M³e yevee ngDee Lee~ ueielee Lee efkeÀ Gme Mejerj mes efJeoe uesves mes Henues Jes DeHeves Þe×s³e efHeleecen Deewj HejceefHelee mes DeeefKejer cegueekeÀele keÀj jner nQ~ SkeÀ Deesj Jes Mejerj keÀes íesæ[leer pee jner LeeR Deewj otmejer Deesj ³eesiemLe Deewj mJeªHemLe neskeÀj DeueewefkeÀkeÀ jerefle mes efJeoe ues jner LeeR~ Jen ¢eq<ì Deewj neLe GvekesÀ efueS met#ce efJeceeve keÀe keÀe³e& keÀj jns Les~ Mee³eo cetkeÀ Yee<ee ceW Jes keÀn jner LeeR efkeÀ ceQ Deye pee jner ntB, ceQ pee jner ntB Deeies lew³eejer keÀjves kesÀ efueS~ De®íe efHeÀj efceueWies~ efHeleeÞeer mes Deeies He´mLeeve oesveeW SkeÀ-otmejs keÀe neLe veneR íesæ[ jns Les Deewj meeLe Yeer veneR íesæ[ jns Les Hejvleg peye Mejerj ner ítì ie³ee lees HeeefLe&Je neLe Yeer neLe mes ítì ie³ee Hejvleg DeeeqlcekeÀ veeles mes neLe Deewj meeLe veneR ítìe~ DeHeves DeueewefkeÀkeÀ peerJeve ceW Yeer Jes efkeÀmeer veiej ceW yeeyee kesÀ peeves mes Henues mJe³eb peekeÀj keÌueeme keÀes efveM®e³e³egkeÌle Deewj OeejCeeJeeve yeveeves keÀer mesJee efkeÀ³ee keÀjleer LeeR~ Deye Yeer Gmeer Heérefle keÀer jerefle DeLeJee mesJee kesÀ efJeefOe4

efJeOeeve kesÀ Devegmeej Mejerj keÀer DemJemLelee kesÀ efveefceÊe keÀejCe keÀes Deeies jKe keÀj GvneWves efHeleeÞeer peer mes Deeies ner He´mLeeve efkeÀ³ee~ peieocyee mejmJeleer keÀes peieled keÀer Decyee nesves kesÀ yeeJepeto keÀYeer Yeer Je=×eJemLee ceW veneR efoKee³ee ie³ee nw, GmekeÀe ³ener lees keÀejCe nw efkeÀ GvneWves DeHeveer %eeve-JeerCee keÀe Jeeove keÀjles ngS leLee efMeJeMeefkeÌle mesvee keÀe vesle=lJe keÀjles ngS He´ewæ{ DeJemLee ceW DeHeveer osn keÀe efJemepe&ve efkeÀ³ee Lee~ He´efme× ngF& Deesced jeOes veece mes ceelesMJejer peer ves peye Henues-Henue lelkeÀeueerve `Deesce ceC[ueer' kesÀ melmebie ceW He´JesMe efkeÀ³ee Lee leye ve lees Jes `mejmJeleer' veece mes %eele LeeR, ve ner GvnW keÀesF& `peieocyee' Meyo mes mecceeefvele keÀjlee Lee~ kegÀí ner efoveeW ceW DeHeves efJeMes<e petve 2016 yeæ[HHeve ogKe osves ceW veneR, ogKe otj keÀjves ceW nw

%eeveece=le Heg©<eeLe&, DeHeveer G®®e OeejCee Deewj ceneve HeéfleYee kesÀ keÀejCe nQ lees nceejer Debiegueer mJe³eb nesþeW Hej pee efìkeÀleer nw Deewj nceejs Jes `Deesce jeOes' kesÀ veece mes Heéfme× ngF& LeeR~ Jes peye Deesced keÀer ®esnjs Hej DeeM®e³e& kesÀ ef®eÚ Dee peeles nQ~ SkeÀ lejHeÀ efmevOe kesÀ OJeefve efkeÀ³ee keÀjleer Deewj efmeleej Hej levce³e neskeÀj efoJ³e ieerle `YeeF&-yebo' (J³eeHeejer-Jeie&) Deewj `Deeefceue' (DeHeÀmejMeener) ieeleeR lees megveves JeeueeW kesÀ Ëo³e kesÀ leej Yeer Gmeer mJejuenjer mes keÀe keÀæ[e efJejesOe, otmejer Deesj veJe-efveefce&le efJeOeeve meYee ceW SkeÀ-leeve neskeÀj PebkeÀeefjle nes Gþles Les~ Jes osn-yegef× mes cegK³ecev$eer Deewj efJeefOe cev$eer Hej oyeeJe, leermejer Deesj Debie´speer Thej Gþ keÀj nBme DeLeJee cegkeÌleHe#eer kesÀ meceeve ªneefve³ele mejkeÀej kesÀ Hegjeves keÀevetve, ®eewLeer Deesj Hebef[le Deewj Hegpeejer kesÀ DeekeÀeMe ceW Gæ[eve Yejves Deewj efJe®ejCe keÀjves ueieles Les~ Jeie& keÀe efkeÀvneR Yeébefle³eeW SJeb mJeeLe& kesÀ keÀejCe ieþ-yebOeve, GvnW Deleereqvê³e megKe keÀe DevegYeJe neslee Lee Deewj Ssmee ueielee HeeB®eJeeR Deesj DeHejeOeer lelJeeW keÀe leveeJeHetCe& J³eJenej Deewj Lee efkeÀ keÀesF& %eeve keÀer ueesjer oskeÀj DeHeves Jeelmeu³e keÀe íþer Deesj ceveesefJekeÀejeW mes Heerefæ[le kegÀí ueesieeW keÀe keÀv³eeDeeW, ceeleeDeeW Hej Del³ee®eej leLee GvekesÀ meeLe ogJ³e&Jenej ö Fve DeLeJee ceele=Jeled H³eej keÀe DevegYeJe keÀje jne nw~ meyekeÀe yevee ngDee Hes®eeroe, ìsæ{e, peefìue Deewj ogªn Deesced jeOes yeveer ì^mì keÀer HeÓeeve Fme He´keÀej Gme ªneveer HeefjJeej ceW MeejerefjkeÀ ¢eq<ìkeÀesCe JeeleeJejCe Lee efkeÀ efpemekeÀe meecevee keÀesF& efJejuee ner meenmeer mes DeefOekeÀ Dee³eg Jeeues nesves kesÀ yeeJepeto Yeer meYeer GvnW DeHeves keÀj mekeÀlee Lee~ Ssmeer Jesuee ceW Jes efHeleeÞeer kesÀ meeLe veweflekeÀlee mes Jeefj<þ DevegYeJe keÀjles Les~ Deesce-jeOes Yeer ªneefve³ele mes keÀe OJepe DeHeves neLe ceW cepeyetleer mes efueS ngS kegÀceeefj³eeW Deewj efove-jele GvekeÀer %eeve-Heeuevee keÀjves ceW ueieer jnleer~ FOej ceeleeDeeW kesÀ SkeÀ Ssmes DeveesKes oue keÀe vesle=lJe keÀj jner LeeR efkeÀ efHeleeÞeer peer ves efveefceÊe yeve keÀj keÀv³eeDeeW-ceeleeDeeW keÀe peye efpemekeÀe mcejCe keÀj Gme MeefkeÌleªHee kesÀ meeceves peve-peve keÀe SkeÀ ì^mì (Trust) yevee³ee, leye Deesced jeOes peer GmekeÀer cemlekeÀ PegkeÀ peelee nw~ Fmemes GvekeÀer efveYe&³elee, ¢æ{lee, HeÓeeve efveeqM®ele ngF&~ Gme le©Ce DeJemLee ceW SkeÀ F&MJejer³e efveM®e³eelcekeÀlee, meenme, menveMeeruelee Deewj veweflekeÀ yeue mebmLeeve keÀer He´Lece DeO³e#ee DeLeJee HeÓeeve yeveves keÀe Þes³e keÀer HejekeÀe<þe keÀe mHe<ì Heefj®e³e efceuelee nw~ pewmes ceeB DeHeves HeéHle keÀjvee keÀesF& keÀce cenlJe keÀer yeele veneR nw~ SkeÀ veS ye®®eeW keÀe ueeueve-Heeueve keÀjves kesÀ DeefleefjkeÌle efMeMegkeÀeue ceW efJeMJe keÀer mLeeHevee kesÀ efueS peye Fme mebmLee keÀer veeRJe Heæ[ jner GvekeÀer j#ee keÀjleer nw, Jewmes ner GvneWves %eeve keÀer ueesjer ner veneR Leer Deewj ueesie FmekesÀ veS oMe&ve, veS keÀe³e&keÀueeHe Deewj veF& oer Deewj efoJ³e iegCeeW mes GvekeÀer Heeuevee ner veneR keÀer yeequkeÀ veerefle-jerefle keÀe [ìkeÀj efJejesOe keÀjves ceW lelHej Les, leye Gve HeéjeqcYekeÀ nue®eue kesÀ mece³e GvnW mebj#eCe Yeer Heóeve efkeÀ³ee~ %eeve HeéeqHle kesÀ yeeo peerJeve ceW Dee³ee ®ecelkeÀej nue®eue kesÀ efoveeW ceW FmekesÀ keÀe³e&-meb®eeueve keÀe GÊejoeef³elJe ³etb lees Fme F&MJejer³e %eeve keÀer HeéeqHle mes Henues Yeer uesvee efJeMJe keÀe SkeÀ DevegHece Je=Êeevle Lee~ efHeíues 2000 Je<eeX ceW efpeme Heg©<e-HeÓeeve meceepe ceW veejer keÀe ieewCe mLeeve jne Lee, meebmeeefjkeÀ ¢eq<ìkeÀesCe mes GvekeÀe peerJeve peve-meeceev³e mes GmeceW SkeÀ kegÀceejer keÀe meeceves DeekeÀj SkeÀ-meeLe keÀF& G®®e Deewj DeekeÀ<e&Cece³e Lee~ Jes efJeÐee-DeO³e³eve ceW yengle peyejomle ®egveewefle³eeW keÀes mJeerkeÀej keÀj DeYe³e ªHe mes GvekeÀe kegÀMeue LeeR, mebieerle ceW HeéfleYeeMeeueer LeeR, mebmkeÀejeW ceW meecevee keÀjvee, efJeMJe kesÀ Fefleneme keÀer Ssmeer pJeueble Ieìvee nw efceuevemeej, vece´ Deewj ceOegj LeeR Deewj J³eefkeÌlelJe ceW DeekeÀ<e&Cecetle& LeeR~ DeHeves Fve iegCeeW kesÀ keÀejCe DeHeves veiej ceW, efpemekeÀe GoenjCe {tBæ{ves mes Yeer keÀneR veneR efceuesiee~ yeeefuekeÀeDeeW ceW Jes peeveer-ceeveer-Hen®eeveer ngF& LeeR Hejvleg keÀv³eeDeeW-ceeleeDeeW kesÀ F&MJejer³e %eeve keÀer HeéeqHle kesÀ yeeo GvekesÀ peerJeve ceW SkeÀ Ssmee DeveesKes oue keÀe efkeÀ³ee vesle=lJe Gme mece³e kesÀ Ieìvee-®eke´À Hej peye nce ¢eq<ìHeele keÀjles ®ecelkeÀej Dee³ee efkeÀ nj DeeeqmlekeÀ-veeeqmlekeÀ, efJejesOeerpetve 2016 5 ke´ÀesOe cetKe&lee mes Megª neslee nw Deewj HeM®eeleeHe Hej Kelce neslee nw

%eeveece=le Þe×eueg GvekeÀe mee#eeled nesves Hej Ssmee DevegYeJe keÀjlee Lee efkeÀ ªneveer veeles mes Jes GvekeÀer ceeB nQ~ GvekeÀe H³eej, GvekeÀer ceOegjlee, GvekeÀer HeefJe$elee, GvekeÀer %eeve keÀer ienjeF& Deewj GvekeÀe leHemJeer peerJeve, njskeÀ keÀes HeÝeeefJele keÀjlee Lee~ GvekesÀ ueewefkeÀkeÀ mecyeeqvOe³eeW keÀe keÀLeve Lee efkeÀ Jes F&MJejer³e %eeve keÀer HeéeqHle mes Henues Yeer DeHeves mesJee-YeeJe, men³eesie, mvesn, keÀe³e&-kegÀMeuelee Deewj J³eJenej keÀer GppJeuelee mes HeÝeeefJele keÀjleer LeeR Hejvleg F&MJejer³e %eeve keÀer HeéeqHle kesÀ yeeo lees GvekeÀer JeeCeer ceW Jen HeÝeeJe Dee ie³ee Lee efkeÀ mebMe³e efceì peelee Lee, ceveesefJekeÀej Yeeie peeles Les Deewj GvekesÀ J³eefkeÌlelJe ceW Jen ªneefve³ele Leer efkeÀ pevce-pevceevlej mes mevleHle DeelceeDeeW keÀes Meeeqvle keÀe Jejoeve efceuelee Lee~ me®eceg®e ceW Jes ceeB mejmJeleer LeeR pees %eeve-JeerCee Jeeove mes efJeÐeekegÀMeue yevee osleer LeeR Deewj Jej oskeÀj DeHeefJe$elee nj uesleer LeeR~ efHeleeÞeer peer mes GvekeÀes efJeMes<e mecceeve-³egkeÌle mLeeve efceuee Lee~ efHeleeÞeer mes Henues ceelesMJejer keÀer JeeCeer nce megvee keÀjles Les~ efHeleeÞeer GvnW efJeefMe<ìlee mes mJeeiele Deewj efJeoeF& osles Les~ Jes Fme F&MJejer³e HeefjJeej ceW GvnW ner peieocyee DeLeJee mejmJeleer keÀe mLeeve ossles Les~ ³es meye GvekeÀer cenevelee keÀe ÐeeslekeÀ nw~ ceelesMJejer peer keÀer efMe#eeSB ceelesMJejer peer DeHeveer JeeCeer ceW Heé³eë keÀceeX keÀer ieefle Hej He´keÀeMe [euee keÀjleer LeeR~ Jes keÀnleer LeeR efkeÀ ceveg<³e DeHeves keÀceeX keÀer efveke=À<ìlee kesÀ keÀejCe ner efieje nw Deewj Deye keÀceeX keÀes Þes<þ yeveeves mes ner Jen ceneve yeve mekeÀlee nw~ Deleë keÀceeX keÀe mebv³eeme keÀjves mes lees Jen Þes<þ veneR yeve mekesÀiee~ Jes keÀnleer Leer efkeÀ Heé³eë meYeer OeceeX kesÀ ueesie ³en lees keÀnles nQ efkeÀ Hejceelcee nceeje ceelee-efHelee, yevOeg, meKee, meodieg© Deewj meJe&mJe nw Hejvleg pewmes Jes ueewefkeÀkeÀ peerJeve ceW Fve mecyevOeeW keÀes J³eJeneefjkeÀ (Practical) ªHe mes efveYeevee peeveles nQ, Jewmes HeejceeefLe&keÀ ¢eq<ìkeÀesCe mes Hejceelcee kesÀ meeLe DeHeves Fve mecyevOeeW keÀes efveYeevee veneR peeveles~ ³ener keÀejCe nw efkeÀ Jes Hejceelcee mes cegefkeÌle-peerJevecegefkeÌle ³ee megKe-Meeeqvle keÀer efveefOe keÀer HeéeqHle veneR keÀj mekeÀles~ Jes keÀne keÀjleeR efkeÀ pevce6

pevceevlej osn-DeefYeceeve Deewj efJekeÀejeW Jeeuee peerJeve lees osKe efue³ee~ MeeðeeW, leerLeeX, ³ee$eeDeeW Deeefo keÀe Heg©<eeLe& keÀjkesÀ Yeer osKe efue³ee, Deepe pees nceeje neue nw, keÌ³ee Gmemes ³en mHe<ì veneR nw efkeÀ Fvemes nceW Jen He´eeqHle veneR ngF& pees nce ®eenles nQ~ leye efHeÀj mees®eves keÀer keÌ³ee yeele nw? Deye HejceefHelee Hejceelcee kesÀJeue Flevee ner lees keÀnles nQ efkeÀ Fve efJekeÀejeW keÀes íesæ[es Deewj Fme jns ngS peerJeve kesÀ yeekeÀer mece³e ceW HeefJe$e yevees leeefkeÀ ceQ DeeHekeÀes F&MJejer³e Jemee& otB~ Jes Hetíleer LeeRr efkeÀ keÌ³ee ³en meewoe veneR keÀjvee nw? efJeveeMe meeceves nw, Deye Yeer HewÀmeuee veneR keÀjesies lees keÀye keÀjesies? Fme He´keÀej ceelesMJejer peer efMeJe yeeyee Deewj ye´ïee yeeyee kesÀ ceneJeekeÌ³eeW keÀes mejuelee mes mecePeeles ngS Deewj efve³eceeW leLee ce³ee&oeDeeW keÀer megiecelee mes OeejCee keÀjeles ngS meYeer keÀes Deeies yeæ{eles ®eue jner LeeR~ Jes Deefle efJeefMe<ì jesue Deoe keÀjles ngS, efJeMJe-veeìkeÀ ceW otmeje jesue Deoe keÀjves ®eueer ie³eeR efpememes efkeÀ mele³egieer jep³e-Yeei³e keÀer HegvemLee&Hevee ceW ceoo efceues~ Oev³e nQ Jes! GvnW nceeje keÀesìer-keÀesìer Oev³eJeeo~ nce ke=ÀleeLe& nQ GvekesÀ ceneve keÀÊe&J³eeW kesÀ efueS~ ®eewyeerme petve keÀe efove Hegveë ve peeves efkeÀleves mebmcejCe GYeej ueelee nw nceejs mce=efle-Heìue Hej! 

DeeJeM³ekeÀlee nw efvecveefueefKele HeoeW Hej iueesyeue DemHeleeue ceeGbì Deeyet leLee Deeyet jes[ ceW mesJee nsleg YeeF&-yenveeW keÀer DeeJeM³ekeÀlee nwë1. jsefpe[svì cesef[keÀue Dee@efHeÀmej ö M.B.B.S. 2. HeÀecee&efmemì ö D.Pharma 3. kebÀH³etìj Dee@Hejsìj ö ie´sp³egSì ef[ie´er OeejkeÀ, keÀbH³etìj keÀe %eeve leLee ìeFefHebie ceW kegÀMeuelee~ Debie´speer ceeO³ece mes Heæ{eF& efkeÀ³es ngS GcceeroJeejeW keÀes He´cegKelee~ 4. uewye ìskeÌveerefMe³eve ö D.M.L.T. ®e³eefvele GcceeroJeejeW keÀes Gef®ele Jesleve megefJeOee mebHeke&À keÀjW ë- 09414144062; E-mail: ghrchrd@ymail.com

pees otmejesb Hej Yejesmee veneR keÀjlee, Jen Kego Yeer Yejesmes kesÀ uee³ekeÀ veneR neslee

petve 2016

ceccee keÀer efJeMes<eleeSB  oeoer peevekeÀer, cegK³e He´MeeefmekeÀe, ye´ïeekegÀceejer]pe He´Mveë- ceerþer ceccee mes DeeHeves keÌ³ee-keÌ³ee meerKee? GÊejë- nceejs meYeer hetJe&pe l³eeieer-lehemJeercetle& yevekeÀj jns nQ, GveceW Yeer ceccee vecyejJeve Leer~ ceccee-yeeyee mes yengle De®íerDe®íer yeeleW meerKeves keÀes efceueer nQ~ pewmes yeeyee ceW o³eeYeeJe, #eceeYeeJe Lee, Ssmes ceccee Yeer o³eeueg-ke=Àheeueg Leer~ kewÀmeer Yeer Deelcee nesieer lees ceccee keÀnsieer, ye®®es, meye "erkeÀ nes pee³esiee~ keÀYeer veneR keÀne nesiee efkeÀ ³en keÌ³eeW efkeÀ³ee? heemì F]pe heemì, ye®®es, efHeÀj mes veneR keÀjvee~ ceccee keÀjskeÌMeve veneR osleer Leer~ DevegYeJe FmeefueS megvee³es peeles nQ, FvnW megvekeÀj nceejer keÀceer meceeHle nes pee³esieer~ ceccee mecePeeleer Leer , meyemes De®íer yeele nw efj³eueeFpesMeve, keÀesF& Yeer yeele peye efj³eueeFpe nesleer nw leye heefjJele&ve Deelee nw~ ceQ Deelcee ntB, hejceelcee keÀe ye®®ee ntB, keÀceeX keÀer ieg¿eieefle keÀes mecePee uesefkeÀve mecePeves kesÀ meeLe peye Gmes efj³eueeFpe efkeÀ³ee leye Þes<þ keÀce& mJeªhe ceW Dee³ee~ O³eeveer oeoer ceccee keÀer ueewefkeÀkeÀ ceW ceemeer Leer, GmekeÀes osKe ceccee mecehe&Ce ngF&~ O³eeveer oeoer keÀer Meeoer ngF& Leer uesefkeÀve Leesæ[s mece³e kesÀ yeeo heefle ves Mejerj íesæ[ efo³ee, Gve og:Ke keÀer Ieefæ[³eeW ceW Jen yeeyee kesÀ heeme DeeF&, yeeyee ves Ssmeer ¢efä oer pees Jen O³eeve ceW ®eueer ieF&, yeeyee ves meskeÀC[ ceW pewmes meye og:Ke nj efue³es~ O³eeveer oeoer ves ceccee keÀes Oece& keÀer yesìer yevee³ee Lee FmeefueS O³eeveer oeoer keÀes KegMeer yengle Leer~ ceccee ves 24 petve, 1965 keÀes megyen veeMles kesÀ mece³e meYeer keÀes Deheves neLeeW mes Debietj efKeuee³es, ¢efä oer, yeeyee yeepet ceW yewþs Les, Meece keÀes ®eej yepes osn l³eeie efkeÀ³ee~ GvnW peje Yeer og:Ke veneR ngDee keÌ³eeWefkeÀ Jes Mejerj kesÀ DeOeerve veneR Leer, og:Ke keÀjves kesÀ mebmkeÀej og:KenÊee& ves Kelce keÀj efo³es~ keÀesF& ves Yeer Mejerj íesæ[e, DeeskesÀ, Deiej nce De®ís Jee³eye´sMeve jKeWies lees Jees Deelcee De®íe Mejerj uesieer Deewj Deiej nce jes³eWies-heerìWies

petve 2016

ceccee kesÀ meeLe oeoer peevekeÀer lees nce GmekesÀ ogMceve "njs keÌ³eeWefkeÀ Jen Deelcee Yeer og:Keer nesieer~ nce DeelceeDeeW keÀes YeieJeeve ves efve½e³e yegef× mes cee³eepeerle, ceesnpeerle yevee efo³ee nw~ cee³eepeerle keÀer efveMeeveer nw ceesnpeerle~ ceccee ves O³eeve eEKe®eJee³ee, ye®®es, Fme heæ{eF& keÀer yengle Jewu³et ®eeefnS~ Jewu³et nesieer lees heæ{eF& ÒewefkeÌìkeÀue peerJeve ceW nesieer, YeieJeeve keÀer heeuevee keÀer keÀoj nesieer~ cegPes mJe³eb YeieJeeve ves Dehevee yevee³ee nw, ye®eheve mes ueskeÀj Deepe lekeÀ GmekeÀer heeuevee kesÀ veer®es jns nQ~ keÀYeer DeOeervelee keÀe mebmkeÀej ner veneR nw~ heeuevenej Fleveer heeuevee os jne nw, YeeJevee ³en nw efkeÀ F&éej keÀer heeuevee kesÀ Devoj meYeer Dee peeSB~ ³eesie mes yeue efceuelee nw efHeÀj ceccee-yeeyee pewmes ves®egjue lehemJeercetle& yeve peeles nQ~ SkeÀ yeej ceQves hetíe, ceccee, ceQ heg©<eeLe& ceW keÌ³ee O³eeve jKetB? ceccee ves keÀne, efkeÀmeer keÀe DeJeiegCe Leesæ[e Yeer ef®eÊe hej veneR jKevee~ Jees efove, Deepe keÀe efove~ Deiej keÀesF& Yeer yeele cesjs ef®eÊe hej nw lees ceQ SkeÀeûeef®eÊe veneR nes mekeÀleer~ Devleceg&Kelee mes SkeÀeûelee nesleer nw~ ceccee Jev[jHegÀue GoenjCecetle& keÀv³ee Leer~ ceccee keÀYeer cegjueer neLe ceW ues keÀjkesÀ, heæ{ keÀj veneR megveeleer Leer, yeeyee mes

keÀewve keÌ³ee keÀj jne nw, keÌ³eeW keÀj jne nw, Fve meyemes efpelevee otj jnWies, Glevee KegMe jnWies

%eeveece=le SkeÀ yeej megvee, efHeÀj p³eeW keÀe l³eeW peyeeveer megveeleer Leer~ ceccee ceve keÀes yengle Meeefvle mes ®eueeleer Leer~ ³e%e kesÀ efueS h³eej, efve³eceeW Devegmeej ®euevee, SkeÌ³etjsì jnvee, mece³e hej keÌueeme ceW Deevee, Ssmes ceccee ves nceW ÒewefkeÌìkeÀue cewveme& efmeKee³es nQ~ GvneWves ner keÀjkesÀ efmeKee³ee efkeÀ kewÀmes yeeyee keÀer cegjueer O³eeve mes megveveer ®eeefnS, efHeÀj Gmes peerJeve ceW ueevee ®eeefnS~ ceccee keÀe DeMejerjerheve keÀe DeY³eeme Ssmee Lee, nce keÀYeer neLe ceW neLe osles Les lees DeMejerjer nes peeles Les FmeefueS nce ceccee keÀe neLe hekeÀæ[les Les keÌ³eeWefkeÀ ceccee keÀe neLe mhesMeue Lee~ nce Deeheme ceW keÀnles Les, legce íesæ[es, ceQ Leesæ[e mece³e ceccee keÀe neLe hekeÀ[tB vee~ ceccee kesÀ yeepet ceW yew"Ws lees kegÀí yeesueves keÀe jnlee ner veneR Lee, He´sjCee Deeleer Leer efkeÀ nce Yeer ceccee pewmee DeY³eeme keÀjW~ ceccee mece³e keÀer yengle keÀoj keÀjleer Leer, keÀYeer Yeer ceccee kesÀ cegKe mes keÀesF& SkeÌmì^e Meyo veneR efvekeÀuee~ keÀYeer efkeÀmeer keÀer ieueleer efkeÀmeer keÀes megveeF& veneR~ keÀesF& ceccee keÀes megvee³es lees Gmes meceekeÀj, efMe#ee oskeÀj yeele Kelce keÀj osleer Leer~ Ssmeer je@³euìer mes nce Yeer SkeÀ-oes keÀer heeuevee keÀjW lees yengle Gvveefle nes mekeÀleer nw~ DeYeer Yeer Deiej keÀesF& ®eens lees vecyejJeve ceW Dee mekeÀlee nw~ yeerleer mees yeerleer, peje Yeer heerís keÀer yeeleeW keÀes ve mees®eW~ heerís keÀer yeele mees®evee ceevee Deheves keÀes yeebOekesÀ jKevee~ vecyejJeve ceW Deeves Jeeuee meyemes meerKelee nw~ keÀesF& Yeer hegjevee heehe jne ngDee ve nes lees vecyejJeve ceW Dee mekeWÀies~ ceccee keÀe YeefkeÌle ceW pees iee³eve nw peiele Decyee, keÀeueer, mejmJeleer, Jew<Cees osJeer, Meerleuee, ogiee&... ³en meye mJeªhe GvekesÀ osKes nQ~ ³e%e ceW efpeme efove mes DeeF¥ lees pewmee veece Lee jeOes, ÒewefkeÌìkeÀueer mele³egieer jeOes kesÀ mebmkeÀej ueskeÀj DeeF¥~ Jener efHeÀj ue#ceer yeve jner nQ lees Jes meejs ue#eCe GveceW osKes~ efHeÀj keÀeueer Yeer nw, ceccee kesÀ meeceves pee³eWies lees hegjeves mebmkeÀej Yemce~ yeæ[s-yeæ[s ie=nefmLe³eeW keÀes, yeæ[er GceÏ Jeeues yegpegieeX keÀes Yeer ceccee ves ³eesieer yevee efo³ee~ ceccee keÀer keÀYeer keÀneR DeeBKe veneR [tyeer, ve Keeves ceW, ve henveves ceW~ ceccee meoe l³eeieer10

lehemJeercetle& neskeÀj jner~ nce Gme ceeB kesÀ ye®®es nQ~ peye ceccee ves Mejerj l³eeie efkeÀ³ee lees keÀF³eeW keÀes ceccee keÀer p³eesefle keÀe DevegYeJe nesves ueiee~ Yeiele ueesie Gme ceeB keÀes hegkeÀejles nQ, Jes GvekeÀer meye ceveeskeÀecevee³eW hetCe& keÀjleer nQ~ mejmJeleer kesÀ hegpeejer efYevve keÀecevee mes Hetpee keÀjWies, keÀeueer kesÀ hegpeejer yeefue ®eæ{e³eWies, Meerleuee osJeer kesÀ meeceves Deeles ner Meerleue nes pee³eWies~ efpemekesÀ oMe&ve keÀjves kesÀ efueS YekeÌle ieuee keÀeìles nQ efkeÀ efmeHe&À SkeÀ yeej ceeB kesÀ oMe&ve nes pee³eW, nce Gme ceeB kesÀ ye®®es nQ, GvekeÀer ¢efä mes heues nQ, GvekesÀ neLeeW mes Kee³ee nw~ ceccee ves keÀYeer DeeJeepe mes nBmee Yeer veneR nesiee~ ceccee kesÀ cegmekeÀjeves mes ner ncekeÀes mecePe efceue peeleer Leer~ pewmes ieguepeej oeoer mevosMe ueskesÀ Deeleer nQ Deewj megveeleer nQ efkeÀ yeeyee ves cegmekeÀje³ee, Gme cegmekeÀjeves ceW ner uesve-osve nes peeleer nw~ ceccee mevlegäceefCe neskeÀj jner Deewj yeeyee keÀer cemlekeÀceefCe yeve ieF&~ meoe mevlegä jnvee, efkeÀlevee Yeei³eJeleer yevevee nw! ceccee YeieJeleer ceeB nw~ Jees keÀnleer nw, meoe mevlegä jnes, Meevle jnes~ SkeÀ-oes keÀes h³eej mes osKees~ pewmes ceccee-yeeyee ves ncekeÀes heeuevee oer nw, Ssmes SkeÀ-oes keÀes h³eej mes osKees, heeuevee oes~ ceccee nj ce³eeo&e ceW Ske³Ìejtìs ®euee~r cee"re-rcee"rer ceccee keÀer ³ener nce ye®®eeW keÀs eufeS keÀecevee jner nw ekfeÀ yeeyee keÀs ³es ye®®e,s ieugeeye keÀs HeÀtue pemwes neJse~W lees Deheveer ¢e<fì-Jee=Êfe Smseer ne,s ªneevfe³ele ceW jn keÀjkeÀs Jejoeveer ceeB mes Jejoeve ues ue~W omtejs keÀer keÀceer Deepe mes keÀYeer veneR oKsevee~ omtejs keÀer keÀceer keÀes oKseves mes GmekeÀer keÀceer cejss ceW Dee pee³eiseer FmeeufeS keÀYeer ³en Yeute veneR keÀjvee~ ekfeÀmeer ce,W ekfeÀmeer Yeer ÒekeÀej keÀer keÀeFs& keÀceer n,w lees Gmes yeeufe ®e{æe oe~s Deiej keÀcee-rkeÀcepeejser jn ieF& lees Meelreuee, keÀeuee,r oigee,& peieocyee keÀe DeveYgeJe veneR keÀj mekeÀWie~s ceccee nj heejfemfLeelfe ceW meoe De®eue, De[euse, SkeÀjme, emfLej jne,r keÀYeer nue®eue ceW veneR DeeF~& lees nceeje peeJreve Yeer Smsee nes pees DevekseÀ DeelceeDeeW keÀes heejfJelev&e nevsee menpe nes peeS~ ceccee-yeeyee Smsee peeJreve peevree ncekeÀes emfeKee jns n~Q enfueeves Jeeueer keÀwmeer Yeer yeele Dee peeS, enfuevee vene,R emfLej jnvee~ 

mel³e keÀes keÀnves mes Jener J³eefkeÌle [jlee nw pees mel³elee kesÀ cenlJe keÀes veneR peevelee

petve 2016

jepe³eesie mes leveeJecegefkeÌle  ye´ïeekegÀceej Deescehe´keÀeMe, mesJeeefveJe=Êe he´e®ee³e&, jesnlekeÀ (nefj³eeCee)

DeepekeÀue

nj Deeoceer, ye®®es mes ueskeÀj yetæ{s lekeÀ leveeJeie´mle nw~ efpevoieer yengle les]pe Je DeHeÀje-leHeÀjer mes ³egÊeÀ nes ieF& nw~ DeepekeÀue ceelee-efhelee oesveeW veewkeÀjer keÀjles nQ lees ye®®es keÀes 2-3 meeue keÀer Gce´ ceW ner mketÀue ³ee ¬ewÀ®e ceW [eue efo³ee peelee nw~ Gmes ceelee-efHelee keÀe h³eej veneR efceuelee~ efJeÐeeLeea keÀes p³eeoe DebkeÀ uesves keÀe leveeJe, yeæ[s neskeÀj efkeÀmeer De®ís mebmLeeve ceW he´JesMe uesves keÀe leveeJe, heæ{ves-efueKeves kesÀ yeeo veewkeÀjer Heeves keÀe leveeJe jnlee nw~ ceelee-efhelee keÀes Iej ®eueeves, ye®®eeW keÀer Meeoer Deeefo keÀe leveeJe, yegæ{ehes kesÀ Heéfle Demegj#ee keÀer YeeJevee Yeer leveeJe Hewoe keÀjleer nw~ mecem³ee GlHevve keÀjleer nQ efJeke=Àefle³eeB Deewj DeHes#eeSB heeqM®eceer meY³elee kesÀ heÝeeJe mes nceejer peerJeve Mewueer yeoue ieF& nw~ nce DeejeceHemebo nes ie³es nQ~ ceMeerveer ³egie ceW MeejerefjkeÀ heefjÞece veneR keÀjles efpememes lejn-lejn keÀer yeerceeefj³eeB yeæ{leer pee jner nQ~ henues Deeoceer 90-100 Je<eeX lekeÀ Deejece mes efvejesie jnlee ngDee peer ueslee Lee~ Deye Deewmele Dee³eg keÀce nes ieF& nw~ Keeve-heeve Meg× veneR jne~ DeefJeMJeeme, yegjer mebiele, ®eefj$enervelee, OeesKeeOeæ[er Deeefo yeæ{ jns nQ~ henues Deeoceer osJelee Lee efHeÀj ceeveJe yevee Deewj Deye oeveJe yevelee pee jne nw~ Deiej ³eneB Þes<þlee, ceeveJelee, Oece&, me®®eeF&, YeeF&®eeje neslee lees Fmes keÀue³egie keÀer meb%ee ner keÌ³eeW oer peeleer! Deiej nce Fve mecem³eeDeeW mes ye®evee ®eenles nQ lees nceW Deheveer ceveëeqmLeefle keÀes Þes<þ yeveevee nesiee~ nceejs ceve keÀer efJeke=Àefle³eeB Deewj Dehes#eeSB ner peerJeve ceW mecem³eeSB GlheVe keÀjleer nQ~ jepe³eesie mes ceve keÀer Þes<þ eqmLeefle heéhle nesleer nw~ jepe³eesie mes yevelee nw peerJeve keÀueelcekeÀ jepe³eesie Üeje Deelcee Je hejceelcee keÀe efceueve neslee nw~ FmekeÀe DeLe& nw Deheves ceve Je yegef× keÀe mecyevOe hejceefhelee hejceelcee mes peesæ[vee efpememes heefJe$elee Je MeefÊeÀ³eeB yeæ{ves ueieleer nQ~ ceve hej efve³ev$eCe nes peelee nw~ efJeefYeVe heefjeqmLeefle³eeW ceW

petve 2016

yegef× keÀes mevlegueve ceW jKevee Dee peelee nw HeÀuemJeªhe peerJeve Meevle, mejue, megKeer, KegMe, Deeveeqvole Je leveeJecegÊeÀ nesves ueielee nw~ jepe³eesie mes otmejeW kesÀ he´efle nceeje vepeefj³ee yeoue peelee nw efpememes mecyevOeeW ceW ceOegjlee Dee peeleer nw~ mebkeÀuheeW ceW yeue Deeves mes jepe³eesieer íesìer-íesìer yeeleeW mes leveeJe ceW veneR Deelee~ jepe³eesie kesÀJeue Deelcee keÀer cegefÊeÀ keÀe ner ceeie& veneR nw, ³en lees peerles peer peerJeve keÀes keÀueelcekeÀ yeveevee efmeKeueelee nw~ ¬eÀesOe Je Ye³e mes cegÊeÀ neskeÀj ceveg<³e Fmeer peerJeve ceW peerJevecegefÊeÀ keÀe DevegYeJe keÀj mekeÀlee nw~ jepe³eesie Üeje Gmes peerJeve keÀe cetu³e Je ue#³e Yeer mecePe ceW Dee peelee nw Deewj peerJeve peervee Yeer meerKe ueslee nw~ jepe³eesie mes efceueleer nw J³emeve-cegefkeÌle jepe³eesie Deeoceer keÀes Meeeqvle, menveMeeruelee Je Oew³e& efmeKeelee nw~ keÀce& ®eens efkeÀleveer ner peuoyeepeer keÀe nes, heefjeqmLeefle³eeB ®eens efkeÀleveer Yeer efJekeÀjeue neW, jepe³eesieer kesÀ ceve keÀer ieefle keÀYeer leerJe´ veneR nesleer~ Jen Oew³e& mes keÀece ueslee nw, yeesuesiee lees Meevle YeeJe mes, ceerþs Je mejue ceve mes~ jepe³eesie mes keÀF& Ye³ebkeÀj yeerceeefj³eeW keÀe efveoeve ngDee nw, FmekesÀ DeY³eeme mes ef®eÊe he´meVe jnlee nw FmeefueS ³en Deew<eOe keÀe keÀece Yeer keÀjlee nw~ leveeJe mes cegÊeÀ nesves keÀer F®íe ueskeÀj ueesie Mejeye, Oetce´heeve, ®ejme, ieebpee, DeHeÀerce, veMeerueer ieesefue³eeb, [^ime Deeefo keÀe he´³eesie keÀjles nQ uesefkeÀve jepe³eesie lees ceveg<³e keÀes J³emeveeW mes otj keÀjlee nw Deewj peerJeve keÀe me®®ee Je mechetCe& megKe oslee nw, npeejeW J³emeveer, efpevekesÀ heefjJeejpeve hejsMeeve Les, jepe³eesie Üeje

De®íe efoue mebyebOeeW keÀes peerle mekeÀlee nw Hej De®íe mJeYeeJe Gmes DeepeerJeve efveYee mekeÀlee nw

%eeveece=le J³emevecegkeÌle yeves nQ~ jepe³eesie Üeje heéhle F&MJejer³e Deevevo, Fve J³emeveeW kesÀ #eefCekeÀ Deevevo keÀes veerjme DevegYeJe keÀjJee oslee nw, Deelcee ceW yeue Dee peelee nw efHeÀj keÀoce J³emeveeW keÀer Deesj veneR peeles~ Deepe efkeÀleveer ner veeefj³eeB, he´peeefhelee ye´ïeekegÀceejer F&MJejer³e efJeMJe efJeÐeeue³e keÀes efoue mes ogDeeSb os jner nQ FmeefueS efkeÀ jepe³eesie ves GvekesÀ heefle³eeW keÀer Mejeye, ceeBme, veMes keÀer Ye³ebkeÀj DeeoleW ígæ[ekeÀj GvekesÀ heefjJeej keÀer j#ee keÀj ueer, Iej Gpeæ[ves mes ye®e ie³es~ Devevle efJepe³e keÀer Deesj Deie´mej jepe³eesie mes ceveg<³e keÀer keÀe³e&#ecelee Yeer yeæ{ peeleer nw~ F®íeSb, DeeMeeSb Je Dehes#eeSb keÀce nes peeleer nQ~ efvejeMee keÀce nes peeleer nw Deewj DeefOekeÀ meHeÀuelee efceueleer nw~ DeevleefjkeÀ MeefÊeÀ³eeW keÀe efJekeÀeme nesves kesÀ keÀejCe Jen peerJeve keÀes Kesue keÀer lejn Kesueves ueielee nw~ peerJeve mejuelee Je ceneve efJe®eejeW keÀe YeC[ej yeve peelee nw, nerve YeeJeveeSb ve<ì nes peeleer nQ~ GmekeÀe ¢eq<ìkeÀesCe Gef®ele Je J³eehekeÀ yeve peelee nw~ jepe³eesie keÀer meyemes yeæ[er GheueeqyOe nw mevleg<ìlee~ ³en megKeer peerJeve peerves keÀe DeeOeej nw~ peneB mevleg<ìlee nw JeneB mecheVelee Yeer nw~ Fme he´keÀej jepe³eesieer ceveesefJekeÀejeW hej efJepe³e heéhle keÀjlee ngDee SkeÀ Devevle efJepe³e keÀer Deesj Deie´mej neslee nw~ GmekeÀer efJepe³e mes GmekesÀ Deheves peerJeve ceW KegefMe³eeW kesÀ oerhe peieceiee Gþles nQ~ GmekeÀer efJepe³e meHeÀuelee keÀe Dee»eve keÀjleer nw Deewj peerJeve keÀefue³egie ceW jnles ngS Yeer FmekesÀ heÝeeJe mes cegÊeÀ nes peelee nw~ ³en þerkeÀ nw efkeÀ efJe%eeve ves nj SkeÀ #es$e ceW yengle lejkeÌkeÀer keÀer nw~ YeeweflekeÀ megKe Yeer efceues nQ uesefkeÀve FvekesÀ meeLe-meeLe DeeO³eeeqlcekeÀ megKe 12

nesves Yeer DeeJeM³ekeÀ nQ~ DeeO³eeeqlcekeÀ yeue kesÀ DeYeeJe ceW kesÀJeue YeeweflekeÀ megKe ceveg<³e keÀes F®íeDeeW kesÀ ce©mLeue ceW ues peekeÀj íesæ[ osles nQ~ Jen h³eemes efnjCe keÀer lejn ceve keÀer Meeeqvle kesÀ efueS YeìkeÀlee jnlee nw~ DeO³eelce keÀer DeeJeM³ekeÀlee keÀes peevekeÀj ceveg<³e keÀes jepe³eesie kesÀ Üeje Deheveer DeevleefjkeÀ MeefÊeÀ³eeW keÀes, ceve keÀer KegMeer keÀes Je Þes<þ ef®evleve keÀes yeæ{evee ®eeefnS leeefkeÀ Jen nj heefjeqmLeefle ceW megKeer jn mekesÀ, Gmes efkeÀmeer [e@keÌìj ³ee ceveesef®eefkeÀlmekeÀ kesÀ heeme peeves keÀer DeeJeM³ekeÀlee ner ve Heæ[s~ jepe³eesie Üeje Feqvê³eeW keÀes efve³ev$eCe ceW keÀj ueW lees DeevleefjkeÀ Meeeqvle efceuesieer Je leveeJe keÀe veeceesefveMeeve veneR jnsiee~ 

Þe×ebpeefue ÒeeCeh³eejs DeJ³ekeÌle yeeheoeoe keÀer Deefle uee[ueer, yesno mesJeeDeeW hej GheefmLele, meekeÀej ceele-efhelee kesÀ nmleeW mes heueer, efJeoYe& #es$e keÀer mesJeeDeeW keÀes meg®ee© ªhe mes ®eueeves Jeeueer heg<heejeveer yenve ves meved 1956 ceW oeoer ceveesnj Fvêe mes keÀjveeue ceW %eeve Òeehle efkeÀ³ee~ cecceeyeeyee kesÀ meccegKe Deeles ner Deeheves efJeée keÀu³eeCe keÀer mesJeeDeeW ceW Dehevee peerJeve mecee|hele keÀj efo³ee~ DeehekeÀer ueewefkeÀkeÀ yeæ[er yenve Deewj ceelee peer (meeefJe$eer yenve Deewj efkeÀMeve osJeer ceelee) Yeer DeehekesÀ meeLe mesJee ceW mecee|hele nes ieF¥~ Yeejle kesÀ efJeefYevve mLeeveeW hej Deheveer mesJee³eW osles ngS Deehe 1972 ceW veeiehegj hengb®eer Deewj mesJeeDeeW keÀer Oetce ce®ee oer~ Jele&ceeve mece³e keÀjerye 60 npeej ye´ïeekegÀceej YeeF&-yenveW leLee 400 mes DeefOekeÀ mecee|hele ìer®eme& yenveW DeehekeÀer heeuevee ceW heue jns Les~ kegÀí mece³e hetJe& Deeheves mebkeÀuhe efue³ee Lee efkeÀ nceW veeiehegj ceW yengle yeæ[e efjìêrì mesvìj yeveevee nw~ JeneB DeYeer yengle leerJe´ ieefle mes efvecee&Ce keÀe³e& ®eue jne nw~ De®eevekeÀ efheíues 1 Je<e& mes DeehekeÀes ueerJej keQÀmej keÀer lekeÀueerHeÀ ngF&~ keÀeHeÀer Fueepe ®euelee jne uesefkeÀve [êcee keÀer YeeJeer, 23 DeÒewue, 2016 keÀes mee³eb 7.30 yepes ì^wefHeÀkeÀ keÀvìêsue kesÀ ieerle kesÀ meeLe DeeHe Deheves YeeweflekeÀ Mejerj keÀe l³eeie keÀj yeeheoeoe keÀer ieeso ceW ®eueer ieF¥~ Ssmeer mvesner, owJeer jlve, ceneve Deelcee keÀes Hetje owJeer HeefjJeej yengle mvesn mes Þe×e megceve DeefHe&le keÀjlee nw~ 

He´mevvelee SkeÀ Ssmee Ke]peevee nw pees yeeBìves mes yeæ{lee nw

ceF& 2016

ieleebkeÀ mes Deeies ...

ceeveJe peerJeve ceW Oeve keÀer Ghe³eesefielee ye´ïeekegÀceej vejsMe, cegpeHeÌHeÀjveiej

ce veg<³e Deheveer cegefÊeÀ, meodieefle Deeefo keÀer ef®evlee keÀjles

he´keÀej mes yesleneMee oeve efkeÀ³ee pee jne nw, GmekesÀ Devegªhe JeneB efJekeÀeme keÀe³e& Je megefJeOeeSb efoKeeF& veneR osleer~ Fmemes ³en he´Mve Keæ[e neslee jne nw efkeÀ DeeefKej oeve mes heéhle Oeve pee keÀneB jne nw? FmekesÀ efJehejerle, ye´ïeekegÀceejer DeeÞeceeW ceW peye oeve oslee keÀesF& efoKeeF& veneR oslee Deewj yeæ[s-yeæ[s mesJee keÀe³e& mebheVe nesles osKes peeles nQ, lees ³en he´Mve Keæ[e efkeÀ³ee peelee nw efkeÀ DeeefKej Flevee hewmee keÀneb mes Dee jne nw? Fme jnm³e keÀes mecePeves keÀer DeeJeM³ekeÀlee nw~ ³eneB cegK³eleë ye´ïeekegÀceejkegÀceeefj³eeW kesÀ Üeje ner YeesuesveeLe keÀer YeC[ejer ceW ieghlemen³eesie kesÀ ªhe ceW OevejeefMe [eueer peeleer nw~ ®etbefkeÀ Fme Oeve kesÀ meeLe efveëmJeeLe& mesJee YeeJevee, MegYe keÀecevee pegæ[er nesleer nw Deewj efMeJeyeeyee keÀe Fmes Devegień heéhle neslee nw Deleë Leesæ[s Oeve mes Yeer yeæ[s keÀe³e& mebheVe nes peeles nQ~ ceesìs leewj hej YeÊeÀeW kesÀ Üeje leerLe&mLeueeW hej efo³es pee jns oeve keÀer `GlheeokeÀlee' (Productivity) ³ee Ghe³eesefielee cee$e 25-30 heéfleMele nw peyeefkeÀ ye´ïeekegÀceejer DeeÞeceeW ceW ³en 100 heéfleMele nw~ efpeme he´keÀej efhelee ³ee oeoe íesìs ye®®es keÀer ieguuekeÀ ceW kegÀí hewmee [eue keÀj ye®®es keÀes KegMe keÀjles nQ, Gmeer he´keÀej efMeJeyeeyee Yeer YeC[ejer keÀes Yejhetj jKeles ngS ye®®eeW keÀes mesJee keÀe³e& ceW Oeve keÀe DeYeeJe veneR nesves osles~ YeC[ejer keÀe hewmee leerJe´ ieefle mes mesJee keÀe³e& ceW he´Jeeefnle neslee jnlee nw Deewj Oeve keÀer ³en ieefleMeeruelee ner Oeve keÀes MeefÊeÀªhe osleer nw~ ieefleMeerue Oeve meJe& kesÀ meodieefle oelee efMeJe kesÀ keÀu³eeCekeÀejer keÀÊe&J³e keÀe ef n mmee yeve keÀj ef v eef c eÊe men³ees i ekeÀÊee& D eeW (OeveDehe&CekeÀÊee&) kesÀ keÀF& pevceeW keÀe Yeei³e yeveelee nw~ Fmemes efveefceÊe men³eesiekeÀÊee& keÀes nee|okeÀ KegMeer nesleer nw, GmekesÀ ceve Je ceefle keÀes Gcebie Je he´HegÀuuelee keÀe DevegYeJe neslee nw~ FmekesÀ

nQ hejvleg peerefJele jnles Deheves Oeve keÀer ieefle (Monetary Movement) hej O³eeve veneR osles, pees GvekesÀ DeelcemJeªhe kesÀ Jele&ceeve Deewj YeefJe<³e keÀes heÝeeefJele keÀjleer nw~ pees Yeer ceveg<³e Deheves Oeve keÀer ieefle hej jeskeÀ ueieelee nw, peerJeveeshejevle GmekeÀer Deelcee keÀes DeJeieefle-DeOeesieefle ner heéhle nesleer nw~ cejCeeshejevle ítì ieS Oeve keÀer mce=efle Gmes ogKe osleer nw~ Deehe Deheves Oeve keÀes efpeleveer p³eeoe ieefle oWies DeLee&led MegYe keÀe³e& ceW ueiee³eWies, Glevee ner Jen otmejeW keÀe keÀu³eeCe keÀjsiee Deewj DeehekeÀer meodieefle keÀjsiee~ peue Yeer efpelevee ieefleJeeve neslee nw, Glevee Meg× Je leepee yevee jnlee nw~ mecegê kesÀ peue ceW DeefOekeÀlece ieefle nw Deleë Flevee efJeMeeue peue-ñeesle keÀYeer yeemeer ³ee Kejeye nesves keÀer eqmLeefle ceW veneR Deelee~ Deveeefo keÀeue mes veefo³eeW Je ceveg<³eeW kesÀ Üeje mecegê ceW keÀ®eæ[e [euee pee jne nw hejvleg FmekesÀ peue keÀer leerJe´ ieefle keÀ®eæ[s keÀe Yeer keÀu³eeCe keÀjleer jnleer nw~ ye´ïeekegÀceejer F&MJejer³e efJeMJe efJeÐeeue³e keÀes Fmemes pegæ[s ceveg<³eeW mes pees Yeer Deee|LekeÀ men³eesie heéhle neslee nw, Gmes leerJe´lece ieefle mes peie keÀu³eeCe kesÀ keÀe³eeX ceW he´Jeeefnle keÀj efo³ee peelee nw~ Fmemes osves Jeeues keÀe peyeo&mle Yeei³e Gmeer he´keÀej yevelee nw pewmes efkeÀ efkeÀmeer De®íer keÀcheveer ceW FvJesmì keÀjves Jeeues keÀes yeæ[e ueeYeebMe (Dividend) heéhle neslee nw Deewj GmekeÀer yegef× F&MJej keÀer mce=efle ceW efìkeÀves ueieleer nw~ Oeve peelee keÀneB nw? Oeve Deelee keÀneB mes nw? keÀefue³egie ceW oeve keÀer Je=efÊe ®ejce hej nw~ ®etbefkeÀ Deece J³eefÊeÀ heefjeqmLeefle³eeW mes petPeles ngS megKe-Meeeqvle mes Jebef®ele nw Deleë Jen Oeee|cekeÀ keÀe³eeX ceW oeve os keÀj Dehevee YeefJe<³e GppJeue keÀjvee ®eenlee nw~ GmekesÀ Üeje leerLe&mLeueeW hej efpeme petve 2016 Tb®es efJe®eej Deewj meodJ³eJenej Jeeuee ner Fme peie ceW ceneve nw

%eeveece=le efJehejerle, cevecele ³ee Oevecele Jeeues ceveg<³e keÀer ceefle ceejer peeleer nw efpememes GmekesÀ Oeve keÀer ieefle kesÀ DeJemej Deewj Deelcee kesÀ `heéueyOeer' yeveves kesÀ ogue&Ye DeJemej ceejs peeles nQ~ peæ[ Oeve keÀer ieeflenervelee Gme Deelcee keÀer Yeei³enervelee nes peeleer nw~ He´ke=Àefle kesÀ kegÀojleer efJeOeeve Yeer nQ ³egefOeeq<þj mes ³e#e ves he´Mve efkeÀ³ee Lee efkeÀ Fme mebmeej ceW meyemes yeæ[e DeeM®e³e& keÌ³ee nw? Deepe keÀe ³e#e he´Mve Yeer ³ener nw Deewj FmekeÀe GÊej nw efkeÀ `Deelcee mebmkeÀej Je heehe-hegC³e Deieues pevce ceW meeLe ues keÀj peeleer nw~ peerJeve ceW heéhle Oeve keÀes efkeÀmeer Yeer keÀe³e& ceW ueieeves keÀer Gmes hetjer ítì nesleer nw~ ³en peeveles ngS Yeer efkeÀ mLetue Oeve ³eneR jn peevee nw, Jen Deheves Oeve keÀes ogKeer, Jebef®ele Je Ieesj efveOe&velee mes $emle ceveg<³eeW keÀer mesJee ceW ueiee keÀj Fmes hegC³e ³ee heéueyOe ceW veneR yeoueleer~' Fmemes yeæ[e DeeM®e³e& keÀesF& otmeje veneR~ efpeme he´keÀej SkeÀ [e@keÌìj ³eefo HeÀerme ve os heeves Jeeues cejerpe keÀes cejlee íesæ[ oslee nw lees FmekesÀ HeÀuemJeªhe YeefJe<³e ceW Gmes Fmemes Yeer yeolej eqmLeefle keÀe HeÀue Yegielevee ner nesiee Gmeer he´keÀej ³eefo keÀesF& mebheVe J³eefÊeÀ, Ieesj $eemeoer ceW heæ[s heæ[esmeer keÀes osKeles ngS Yeer DeveosKee keÀjlee nw, GmekeÀer ceoo veneR keÀjlee nw, lees efveeqM®ele leewj hej Gmes YeefJe<³e ceW Ssmeer ner ceoo keÀe ceesnleepe nesvee nesiee~ ³eefo ³en ceveg<³e me=eq<ì Deveeefo keÀeue mes Deheves MeeMJele DeefJeveeMeer mJeªhe keÀes keÀe³ece jKes ngS nw, lees FmekesÀ heerís kegÀí kegÀojleer efJeOeeve nQ~ He´ke=Àefle ceveg<³eeW keÀes osleer ner jnleer nw Deewj ³eefo keÀesF& Deheves efceues ngS Oeve keÀes DeYeeJeie´mle keÀer mesJee ceW veneR ueieelee nw, lees He´ke=Àefle Gmemes íerve keÀj otmejs keÀes osvee Yeer peeveleer nw~ peneB OeveekeÀ<e&Ce Deewj keÀeceekeÀ<e&Ce, JeneB F&MJejekeÀ<e&Ce veneR ³eefo Oeve keÀe meoghe³eesie neslee nw lees ³en MeefÊeÀ nw Deewj ³eefo FmekeÀe Deveghe³eesie, og©he³eesie neslee nw, lees ³en cee³ee (efJekeÀej) nw~ keÀefue³egie ceW Oeve cee³eeªhe yeve keÀj Thej Gþeves keÀe Jeeoe keÀjlee nw Deewj ®eefj$e, mJeemL³e, KegMeer, 14

Meeeqvle Deeefo meYeer mes veer®es efieje oslee nw~ Flevee veer®es efkeÀ F&MJej keÀes hegkeÀejves uee³ekeÀ Yeer ve jns~ keÀneJele nw efkeÀ `Flevee veer®es cele efiej peevee efkeÀ legce hegkeÀejes Deewj F&MJej megve vee heeS Deewj Flevee Thej Yeer cele Gþ peevee efkeÀ keÀesF& ogKeer hegkeÀejs Deewj legce megve vee heeDees~' ceveg<³e peye De®ís efoveeW ceW ogefKe³eeW keÀer hegkeÀej megvevee yebo keÀj osles nQ, leye yegjs efoveeW ceW GvekeÀer hegkeÀej F&MJej lekeÀ hengb®e veneR heeleer~ peneb OeveekeÀ<e&Ce Deewj keÀeceekeÀ<e&Ce nw, Jeneb F&MJejekeÀ<e&Ce nes veneR mekeÀlee~ peneb DeheefJe$e Oeve nw, Jeneb iegCe veneR Deewj peneb DeJeiegCe nQ, Jeneb heefJe$e Oeve veneR~ SkeÀ ceneefJeveeMekeÀejer hejvleg keÀu³eeCekeÀejer ceneheefjJele&ve kesÀ yeeo eqmLeefle Gueìves Jeeueer nw Deewj heefJe$e Oeve Je meodiegCeeW keÀe owJeer jep³e Deeves Jeeuee nw~ ceveg<³eelcee kesÀ DeeeqlcekeÀ Oeve DeLee&led %eeve, iegCe Je MeefÊeÀ³eeb ³eefo peæ[lee ceW meg<eghle nQ, lees GmekeÀe mLetue Oeve Yeer ieeflenerve nes peelee nw Deewj Deelcee Yeer oes ³egieeW ³ee 2500 Je<e& lekeÀ MeeeqvleOeece (ye´ïeueeskeÀ) ceW meg<eghle heæ[er jnleer nw~ mele³egie ceW he´ke=Àefle Je Oeve Deheves meYeer ªheeW ceW ceveg<³e keÀer mesJee ceW ieefleMeerue jnles nQ~ ceveg<³e cegefÊeÀ ceebieles nQ hejvleg cegefÊeÀ nw keÌ³ee, Fmes peeveles veneR~ Jes ve lees ³en osKeles nQ efkeÀ GvekeÀe oeve ieefle ceW pee jne nw ³ee #eefle ceW Deewj ve ner DeveeJeM³ekeÀ Oeve keÀes cegefÊeÀ osles nQ~ Ssmes ceW peye ceneefJeveeMe kesÀ mece³e ceveg<³eelceeSB Mejerj mes cegÊeÀ neWieer, lees F&MJejer³e %eeve keÀes vekeÀejves Jeeueer Je OeveDeemeefÊeÀ jKeves Jeeueer DeelceeSb cegefÊeÀ ³ee ieefle ceW lees Dee³eWieer hejvleg peerJeve-cegefÊeÀ (mele³egie) ceW veneR~ DeYeer ve lees Oeve ieefleMeerue nw Deewj ve ceveg<³e iegCeJeeve~ DeeF³es Oeve kesÀ cee³eepeeue mes yeenj efvekeÀue keÀj Oeve keÀes ieefle-cegefÊeÀ oW Deewj leerJe´ ieefle kesÀ heg©<eeLe& mes peerJevecegefÊeÀ kesÀ DeefOekeÀejer yeveW~ (meceeHle) `cegmekeÀeve' Deewj `ceoo' ³es oesveeW Ssmes F$e nQ efpevnW efpelevee DeefOekeÀ otmejeW Hej efíæ[keWÀies Glevee ner DeefOekeÀ megiebOe DeeHekesÀ Deboj Dee³esieer~

Demeueer OeveJeeve Jen nw efpemekesÀ Heeme De®íer mees®e, De®ís efJe®eej Deewj De®ís mebmkeÀej nQ

petve 2016

ye´ïee keÀer Yetefce LeeF&ueQ[ leLee c³eebceej (ye´ïeosMe) kesÀ ³ee$ee-mebmcejCe  ye´ïeekegÀceejer Gefce&uee, meb³egkeÌle mecHeeefokeÀe

DeHe´wue 20, 2016 keÀes ye´ïee keÀer Yetefce LeeF&ueQ[ keÀer

IejeW ceW Iegme ie³ee Hej ueesie IejeW mes yeenj Keæ[s nBmeer-cepeekeÀ keÀjles efoKes, keÀesF& Yeer leveeJeie´mle veneR efoKee~ ³eneB keÀer keÀjsvmeer yeeì (Baht) nw efpemekeÀer keÀercele Yeejle keÀer keÀjsvmeer mes oes iegveer nw DeLee&led LeeF&uewv[ keÀe 1 ©He³ee Yeejle kesÀ oes ©He³eeW kesÀ yejeyej nw~ ³eneB keÀv³eeDeeW keÀe yengle ceeve nw FmeefueS keÀv³ee Ye´tCenl³ee pewmeer keÀesF& mecem³ee veneR nw~ ³eneB keÀe DeefOekeÀlej J³eeHeej ceefnueeSB mecYeeueleer nQ~ Meeoer kesÀ mece³e ueæ[kesÀ JeeueeW keÀes ueæ[keÀer kesÀ HeefjJeej JeeueeW keÀes YeWì Deeefo osveer Heæ[leer nw~ LeeF&ueQ[ cegK³eleë keÀueelcekeÀ osMe nw~ DeveskeÀ He´keÀej keÀer keÀueelcekeÀ cetefle&³eeW leLee efvel³e He´³eesie ceW ueeF& peeves Jeeueer neLe efveefce&le keÀueelcekeÀ ®eerpeeW keÀer ³eneB Yejceej osKeer~ Kesleer ceW kesÀefcekeÀume keÀe Flevee He´³eesie veneR neslee, Deceªo, veeefj³eue, ceesmecyeer Deeefo ceW Heéke=ÀeflekeÀ mJeeo Deewj efceþeme DevegYeJe ngDee~ LeeF&ueQ[ keÀes Heefj³eeW keÀe osMe Yeer keÀne peelee nw~ ³eneB keÀer Heé®eerve jepeOeeveer De³egLew³³ee (De³eesO³ee) Leer Deewj jepeeDeeW kesÀ veece Yeer jecee He´Lece, jecee efÜleer³e Fme lejn jne nw~ Jele&ceeve mece³e jecee veJeced, 85 Je<eea³e jepee Delegu³elespe Yetefceyeesue ieÎer Hej nQ~ osMe ceW He´peelev$e nesles ngS Yeer jepee keÀer ceev³elee yengle nw~ ueesie GmekeÀer Hetpee keÀjles nQ~ Gmeves Fme osMe kesÀ ueesieeW keÀes yengle H³eej efo³ee nw Deewj GvekesÀ efueS yengle kegÀí efkeÀ³ee nw~ mewkeÀæ[eW He´keÀej keÀer meceepe mesJee keÀer ³eespeveeSB GmekeÀer efveiejeveer ceW ®eue jner nQ~ nj keÀe³ee&ue³e ceW, J³eeHeeefjkeÀ mLeue ceW jepee-jeveer keÀer cetefle& ueieevee DeefveJee³e& nw Deewj GmekeÀer ceefncee ceW je<ìêr³e ieeve Yeer nj meeJe&peefvekeÀ keÀe³e&ke´Àce mes Henues iee³ee peelee nw~ keÀefue³egie kesÀ mece³e ceW peye nj peien jep³emeÊee Ye´<ìe®eej mes ieéfmele nw, JeneB kesÀ ueesie DeHeves jepee keÀes mele³egieer ner ceeveles nQ~ DeepekeÀue JeneB kesÀ

jepeOeeveer yeQkeÀekeÀ ceW megyen 8.00 yepes ®eejeW lejHeÀ efKeueer OetHe ves nukeÀer iecee&nì kesÀ meeLe cesje mJeeiele efkeÀ³ee~ jepe³eesie kesÀ DevegYeJe meePee keÀjves keÀe ³en 15 efoJemeer³e F&MJejer³e DeJemej Lee~ LeeF&ueQ[ keÀes ye´ïee keÀer Yetefce ceevee peelee nw~ ³eneB yeew× Oece& keÀes mejkeÀejer ceev³elee nw~ neue kesÀ kegÀí Je<eeX ceW efnvot, cegeqmuece, efmeKe Deewj F&meeF& OeceeX keÀes Yeer, FvekeÀer mebK³ee keÀes osKeles ngS ceev³elee oer peeves ueieer nw~ yeew× Oece& keÀer ceev³elee kesÀ meeLe-meeLe ³eneB efnvot osJeer-osJeleeDeeW keÀer cetefle&³eeW keÀe yeengu³e osKeves ceW Deelee nw~ nj Iej, nesìue, HewÀkeÌì^er Deeefo kesÀ yeenj kesÀ Kegues mLeeve Hej mHeerefjì neGme (íesìe ceeqvoj) neslee nw efpemeceW DeefOekeÀlej ®elegceg&Keer ye´ïee keÀer cetefle& nesleer nw Deewj GmekesÀ 8 neLeeW ceW ®eke´À, ceeuee, Yeeuee Deeefo DeuebkeÀej nesles nQ~ Fme osMe keÀe je<ì^er³e peeveJej neLeer nw~ peien-peien ieCesMe peer keÀer cetefle&³eeB, ue#ceer-veeje³eCe keÀer cetefle&³eeB ³ee efJe<Ceg ®elegYeg&pe keÀer cetefle&³eeB Yeer osKeves keÀes efceueer~ jecee³eCe keÀe ³eneB Ketye He´®eueve nw~ efieveer]pe yegkeÀ ceW ope& ³eneB keÀe meYeeieej efpemeceW `M³eece efveefce&le' Mees (LeeF&ueQ[ keÀe Fefleneme ö M³eece FmekeÀe Hegjevee veece nw) efoKee³ee peelee nw, keÀe veece `jecee³eCe ne@ue' nw~ oerJeejeW Hej GkesÀjer cetefle&³eeW ceW HeÀefjMleeW, osJeleeDeeW leLee jLe Hej meJeej Depeg&ve Deewj Þeerke=À<Ce keÀer íefJe Yeer nesleer nw~ Yeejle kesÀ HetJe& mes ueieles osMeeW kesÀ ueesieeW kesÀ ve³eve-vekeÌMe Yeejle kesÀ HetJeea ueesieeW mes efyeukegÀue efceueles-pegueles nQ~ LeeF& ueesie, ceefCeHegjer, Deemeeceer ueesieeW keÀer lejn ieesue ®esnjs Jeeues Deewj efyevee oeæ{er-cetBí kesÀ nesles nQ~ KegMeefce]peepe jnvee, vee®evee-ieevee FvekesÀ Ketve ceW nw~ Yeejleer³e cetue kesÀ SkeÀ LeeF& efveJeemeer ves yelee³ee efkeÀ SkeÀ yeej ³eneB yeeæ{ keÀe Heeveer ueesieeW kesÀ petve 2016 peerJeve keÀes kesÀJeue oes ner Meyo ve<ì keÀjles nQ ö Denced Deewj Jence

%eeveece=le HeÓeevecev$eer DeHeomLe nQ Deewj efceefueìêr jepe ®eue jne nw Hej pevelee keÀes keÀesF& HejsMeeveer veneR nw, peve-peerJeve Hetjer lejn meeceev³e nw~ ³en osMe keÀYeer Debie´speeW kesÀ DeOeerve veneR ngDee FmeefueS yengle keÀce Hegjeves LeeF& ueesieeW keÀes Debie´speer Yee<ee Deeleer nw~ DeeOegefvekeÀ mece³e ceW yengle Devleje&<ìêr³e mketÀue Kegue ieS nQ, ìtefjmìdme keÀer yeæ{leer mebK³ee keÀes osKeles ngS meeFveyees[d&me Hej LeeF& kesÀ meeLe-meeLe Debie´speer Yee<ee Yeer efueKeer efoKeleer nw~ mejkeÀejer keÀece-keÀepe LeeF& Yee<ee ceW ®euelee nw~ cetu³eeW kesÀ Thej nj LeeF& mketÀue ceW SkeÀ meypeskeÌì DeJeM³e neslee nw~ ye´ïee kesÀ Fme osMe ceW ye´ïeekegÀceej-kegÀceeefj³eeW keÀer keÀeHeÀer mebK³ee nw~ LeeF&Yee<eer YeeF&-yenveeW kesÀ Deueie mesJeekesÀvê nQ Deewj efnvoerYee<eer YeeF&-yenveeW kesÀ efueS Deueie J³eJemLee nw~ meYeer YeeF&-yenveeW ceW jepe³eesie keÀer ienjeF& peeveves Deewj DevegYeJe keÀjves keÀer ienve GlmegkeÀlee osKeer~ Dece=leJesues kesÀ jepe³eesie kesÀ efueS [sæ{ Iebìs lekeÀ Yeer ieeæ[er ®eueekeÀj keÀF& YeeF&-yenveW GheefmLele jns~ meeJe&peefvekeÀ keÀe³e&ke´ÀceeW ceW Yeer efnvoerYeeef<e³eeW keÀer GheeqmLeefle Deewj ©ef®e osKeles ner yeveleer Leer~ Yeejle mes otj DeekeÀj Yeejle kesÀ cetue DeeO³eeeqlcekeÀ %eeve keÀer yeeleW GvnW p³eeoe efoue ceW Glejleer cenmetme nesleer nQ~ Fve meyekesÀ yeer®e SkeÀ cegeqmuece ³egieue HejkeÀerle YeeF& leLee yeeryeer yenve ves yeQkeÀekeÀ ceW pees efceveer ceOegyeve yevee³ee nw Jen osKeves ³eesi³e nw~ ceOegyeve kesÀ ®eejeW OeeceeW keÀer ntyent ueieves Jeeueer keÀe@Heer GvneWves DeHeveer Hewle=keÀ Yetefce Hej yeveeF& nw, pees keÀeHeÀer mejenveer³e nw~ nj Deeves Jeeues keÀe Jes efpeme cegmkeÀeve Deewj neefo&keÀ mvesn mes mJeeiele keÀjles nQ, Jen DeJeCe&veer³e nw~ SkeÀ IeCìs keÀer cegueekeÀele kesÀ oewjeve yeeHeoeoe, ceOegyeve, cegjueer Deewj owJeer HeefjJeej kesÀ Heéfle GvekesÀ Gceæ[les mvesn keÀes osKe nce ieodieod nes Gþs~ LeeF&ueQ[ ceW 5 efove J³eleerle keÀjves kesÀ yeeo c³eebceej peevee ngDee~ Yeejle kesÀ HetJe& ceW eqmLele c³eebceej (cetueveece ye´ïeosMe, Debie´speeW Üeje efo³ee ie³ee veece yecee&) keÀer Jele&ceeve jepeOeeveer vesefHeìes (Neypitaw) nw~ FmekeÀer HetJe& jepeOeeveer ³eebieeQ (jbietve) leLee Gmemes Yeer Henues keÀer jepeOeeveer ceeC[ues Leer~ 16

HejkeÀerle YeeF& leLee yeeryeer yenve Debie´speeW mes Fmes 4 peveJejer, 1948 keÀes mJelev$elee efceueer~ FmekeÀer Jele&ceeve Deeyeeoer ueieYeie 5.5 keÀjesæ[ nw efpeveceW Yeejleer³e 1.5 HeéfleMele nQ~ ³eebieeQ ceW efHeíues 18 Je<eeX mes DeesceMeeeqvle cesef[ìsMeve mesvìj ®eue jne nw pees MeeFve ìeJej kesÀ veewJeW ceeues Hej eqmLele nw~ ueieYeie 125 ueesieeW kesÀ yewþves keÀer megefJeOee Jeeuee FmekeÀe meYeeieej megJ³eJeeqmLele leLee megefJeOee mecHevve nw peneB megyen-Meece efve³eefcele ªHe mes ueieYeie 35 YeeF&-yenveW jepe³eesie keÀe DeY³eeme keÀjles nQ~ ³es meYeer Yeejleer³e cetue kesÀ nQ Deewj Deueie-Deueie J³eJemee³eeW mes pegæ[s ngS nQ~ ®e®ee& kesÀ oewjeve GvneWves jepe³eesie kesÀ DeY³eeme mes ngF& HeéeqHle³eeW keÀe Ëo³eieéner JeCe&ve efkeÀ³ee~ kegÀceejer uekeÌkeÀer 2001 mes jepe³eesie keÀe DeY³eeme keÀj jner nQ, Yeejleer³e otleeJeeme ceW DeefmemìWì, HeésHeìea keÀer Heesmì Hej mesJeejle nQ, Jes yeleeleer nQ, jepe³eesieer yeveves mes Henues ceve keÀer eqmLeefle Ssmeer Leer efkeÀ keÀesF&, kegÀí Yeer keÀn oslee lees ogKeer nes peeleer Leer Deewj Iej ceW DeekeÀj jesleer Leer~ keÀe³ee&ue³e ceW cesjer cesnvele keÀes osKekeÀj DeefOekeÀejerieCe mecceeve keÀjles Hej mìeHeÀ kesÀ Dev³e meom³e F&<³ee& keÀjles Les, DeveskeÀ He´keÀej mes lekeÀueerHeWÀ osles Les, leye Yeer ceQ jesleer Leer Hej keÀYeer Gvemes Peieæ[e veneR keÀjleer Leer~ jepe³eesie mes Fleveer MeefkeÌle efceueer efkeÀ ogKe Deewj jesvee yevo nes ie³ee~ cegPes mecePe ceW Dee ie³ee efkeÀ cesje keÀceeX keÀe Keelee ®egkeÌlee nes jne nw~ Henues ceebmeenejer Leer Hej Hejceelcee efHelee keÀer

efpemeves DeHeves ceve keÀes JeMe ceW keÀj efue³ee, Jees keÀYeer nej veneR mekeÀlee

petve 2016

%eeveece=le keÀceeue nw efkeÀ jepe³eesie-keÀesme& kesÀ legjvle yeeo ceQ MeekeÀenejer nes ieF&~ keÀe³e& keÀer DeefOekeÀlee kesÀ keÀejCe cegPes ef®eæ[ef®eæ[eHeve jnlee Lee uesefkeÀve DeYeer Flevee Devlej Dee ie³ee nw efkeÀ keÀesF& keÀce&®eejer ígÆer Hej ®euee peeS Deewj DeefOekeÀejer cegPes GmekeÀer meerì keÀe keÀece os oW lees ceQ KegMeer-KegMeer keÀj uesleer ntB~ otmejer kesÀ meeLe-meeLe keÀYeer-keÀYeer leermejer meerì Yeer mecYeeue uesleer ntB~ cegPes DevegYeJe neslee nw efkeÀ pewmes yeeyee ner meye keÀe³e& keÀj jns nQ Deewj ceQ nukeÀer jnleer ntB~ keÀYeer keÀesF& cewìj efueKevee neslee nw lees yeeyee keÀes keÀnleer ntB, yeeyee efueKeJee oes~ Gme efueKes ngS keÀes peye DeefOekeÀejer keÀes efoKeeleer ntB lees keÀnles nQ, yengle De®íe efueKee nw~ jepe³eesie Üeje cegPes Hejceelcee efHelee keÀer nj He´keÀej mes ceoo efceueleer nw~ efHeíues leerve meeueeW mes jepe³eesieer, oeue keÀceerMeve Spesvì kegÀceej jecemegvoj DeHevee DevegYeJe Fme He´keÀej megveeles nQ, jepe³eesie kesÀ DeY³eeme mes ceQ 1) efvejesieer yeve ie³ee ntB; 2) ceve Meevle jnves ueiee nw; 3) iegmmee keÀce nes ie³ee nw; 4) J³eeHeej ceW meHeÀuelee efceueer nw; 5) HeeHe keÀceeX mes ye®eves Deewj HegC³e keÀceeX keÀes yeæ{eves keÀe %eeve efceuee nw, KegMeer kesÀ meeLe-meeLe menveMeefkeÌle Yeer yeæ{ ieF& nw~ HesMes mes efMeef#ekeÀe kegÀceejer meg<ecee efHeíues 14 meeue keÀe jepe³eesie keÀe DevegYeJe megveeles ngS yeleeleer nQ efkeÀ jepe³eesie kesÀ DeY³eeme mes DeelceefJeMJeeme yeæ{e nw, DeHeves cetu³e Deewj Ghe³eesefielee keÀes Hen®eevee nw~ keÀv³ee peerJeve Hej ieJe& neslee nw FmeefueS efkeÀ YeieJeeve ves jepe³eesie keÀe %eeve peve-peve lekeÀ HengB®eeves keÀe %eeve-keÀueMe ceeleeDeeW-yenveeW keÀes efo³ee nw~ HejceefHelee Hejceelcee SkeÀ nQ, Fme mel³elee keÀe yeesOe ngDee nw~ meJe& kesÀ He´efle mekeÀejelcekeÀ mees®evee mejue nes ie³ee nw~ keÀesF& Yeer mecem³ee Deeves Hej DeHeves keÀes ef[mìye& efkeÀS efyevee menpelee mes Heej nes peeleer ntB~ [euej keÀe J³eeHeej keÀjves Jeeues oes Je<e& mes jepe³eesieer kegÀceej mebpe³e keÀnles nQ, pees efmejoo& Henues oJee uesves Hej keÀvì^esue neslee Lee, jepe³eesie kesÀ DeY³eeme mes mJeleë iee³eye nes

petve 2016

ie³ee nw~ J³eLe& Deewj yegjs mebkeÀuHe ®eueves yevo nes ieS nQ~ Leesæ[emee Heg©<eeLe& keÀjves Hej ner Hejceelcee efHelee keÀer yengle yeæ[er ceoo keÀe DevegYeJe neslee nw~ ®eb®eue ceve eqmLej nes ie³ee nw~ Henues yengle Heeves keÀer F®íeSB Leer, Deye F®íeSB meceeHle nes ieF& nQ, De®íe yeveves keÀer ueieve ueie ieF& nw~ efHeíues 15 Je<eeX mes jepe³eesie keÀer DeY³eemeer ie=efnCeer meguees®evee Jecee& keÀnleer nQ, jepe³eesie kesÀ Üeje pees KegMeer efceueer nw, Jen Henues DeHeéHle Leer~ efJeIveeW Deewj mecem³eeDeeW ceW Hejceelce-MeefkeÌle kesÀ men³eesie keÀe DevegYeJe neslee nw~ HeeefjJeeefjkeÀ HeÀpe& Deemeeveer mes efveYee uesleer ntB Deewj yeerceejer ceW Yeer ceve nue®eue mes Hejs Hejceelce-mce=efle keÀe DevegYeJe keÀjlee jnlee nw~ ie=efnCeer meeefJe$eer yenve keÀes 15 Je<e& kesÀ jepe³eesie kesÀ DeY³eeme mes ³en ueeYe ngDee efkeÀ iegmmee Kelce nes ie³ee, ceve keÀer YeìkeÀve meceeHle neskeÀj, SkeÀ efMeJe HejceefHelee Hejceelcee ceW O³eeve SkeÀeie´ keÀjvee Dee ie³ee, meye DeelceeDeeW Heéfle DeeeqlcekeÀ H³eej yeæ{ ie³ee, Ye³e meceeHle nes ie³ee~ ie=efnCeer GJe&Meer yenve yeleeleer nQ efkeÀ Dee@HejsMeve keÀer yepee³e jepe³eesie kesÀ DeY³eeme mes yeerceejer efve³ev$eCe ceW Dee ieF& nw~ kegÀceejer meesvece efHeíues 6 Je<eeX mes jepe³eesie keÀer DeY³eemeer nQ, yeleeleer nQ, peye mes jepe³eesieer yeveer ntB, Hegjeves mebmkeÀej, Hegjeveer ®eeue-®eueve, ke´ÀesOe, DenbkeÀej ítì ieS nQ~ veS mJeYeeJe mes efJeMJe keÀes ve³ee yeveeves keÀe ¢æ{ mebkeÀuHe efue³ee nw~ kegÀceejer yemevleer jepe³eesie efMeef#ekeÀe nQ, efHeíues 6 Je<eeX mes jepe³eesie keÀer HeéeqHle³eeW keÀe DevegYeJe megveeleer ngF& keÀnleer nQ, nj Deelcee kesÀ meeLe mebmkeÀej efceueekeÀj ®euevee, nj HeefjeqmLeefle ceW Kego KegMe jnvee Deewj meyekeÀes KegMe jKevee leLee mel³e Deewj Demel³e keÀes HejKevee meerKe ieF& ntB~ ie´spegSì kegÀceejer cegvveer 6 Je<eeX mes jepe³eesieer nQ, yeleeleer nQ, DeveskeÀ MeejerefjkeÀ yeerceeefj³eeW mes lebie neskeÀj ceQ peervee veneR ®eenleer Leer Hej jepe³eesie kesÀ DeY³eeme mes yeerceejer keÀes menves Deewj KegMeer mes MeejerefjkeÀ efnmeeye ®egkeÌlee keÀjves keÀer MeefkeÌle

ceewve SkeÀ Ssmee leke&À nw efpemekeÀe KeC[ve keÀj Heevee Del³eble keÀefþve neslee nw

%eeveece=le DeeF& nw~ ceve keÀes Meeeqvle efceueer nw~ Spesvì Go³e®evo keÀes cee$e SkeÀ Je<e& kesÀ jepe³eesieer peerJeve ceW DeeefLe&keÀ ueeYe ngS nQ, Iej ceW megKe-Meeeqvle yeæ{er nw~ Hejceelce-efveM®e³e mes efyevee Ieyejenì kesÀ HeefjeqmLeefle³eeW mes Heej nes peeles nQ~ oeue efceue kesÀ ceeefuekeÀ megvoj kegÀceej Jecee& keÀnles nQ, jepe³eesie kesÀ DeY³eeme mes mener efveCe&³e keÀjvee Dee³ee nw, ceve nukeÀe jnlee nw, Hejceelce-mce=efle efJekeÀejeW mes ye®ee uesleer nw~ HeMeg Deenej efvecee&lee megYee<e YeeF& Deiemle, 2011 mes jepe³eesieer nQ, Ëo³ejesie keÀe Fueepe {tBæ{les-{tBæ{les GvnW vesì Hej ye´.kegÀ. efMeJeeveer yenve kesÀ He´Je®eve efceues, efpeveceW Ëo³ejesie kesÀ keÀejCeeW Deewj efveJeejCe keÀe %eeve efceuee~ jepe³eesie kesÀ DeY³eeme mes Deye GvekesÀ meye yuee@kesÀpe Kegue ®egkesÀ nQ~ Henues Hewmes kesÀ Heerís Yeeieles Les, Deye F&MJejer³e mesJee Henues Deewj J³eeHeej yeeo ceW nes ie³ee nw~ ³eebieeQ mes 146 efkeÀ.ceer.otj efpe³eeJeeæ[er veece keÀe mLeeve nw~ efyeéfìMe Meemeve keÀeue ceW meved 1892 mes 1902 kesÀ yeer®e Yeejle kesÀ efyenej Heévle kesÀ Deeje, íeHeje, yeefue³ee, Heìvee efpeueeW mes ueeS ieS efkeÀmeeve ³eneB yemes nQ efpevekeÀer mebK³ee Gme mece³e 4000 Leer~ Deye FvekeÀer ®eewLeer-HeeB®eJeeR Heeræ{er ®eue jner nw Deewj mebK³ee keÀjerye oes ueeKe nes ®egkeÀer nw~ efyenej Heévle kesÀ [gcejeJe kesÀ cenejepee keÀes efyeéfìMe mejkeÀej mes, nj He´keÀej keÀer ceoo keÀjves kesÀ SJepe ceW 20000 SkeÀæ[ pebieueer peceerve 99 Je<e& kesÀ HeÆs Hej efceueer Leer~ GvekesÀ efoJeeve je³e yeneogj nefjHe´meeo efmebn ves Fve efkeÀmeeveeW keÀes yemee³ee Lee~ efpe³eeJeeæ[er #es$e ceW Yeejleer³e cetue kesÀ ueesieeW kesÀ ueieYeie 150 ieeBJe yemes nQ~ ³eneB keÀer Yee<ee YeespeHegjer Deewj efnvoer nw~ jnve-menve, HenveeJee, mebmke=Àefle meye Hetjer lejn Yeejleer³e nw~ FvneR 150 ieeBJeeW kesÀ mecetn kesÀ yeer®e 35 ieeBJeeW ceW ye´ïeekegÀceejer]pe HeeþMeeueeSB ®eueleer nQ~ HeÌ³et keÀmyes kesÀ vepeoerkeÀ efJe<CegHegj (veewkeÀe³ee) ieeBJe ceW jepe³eesie YeJeve cegK³e mesJeekesÀvê nw peneB 20 meceefHe&le keÀv³eeSB jnleer nQ~ mesJeekesÀvê leLee 18

effJe<CegHegj keÀer meceefHe&le Je mesJeeOeejer ye´.kegÀ. yenveW

HeeþMeeueeDeeW ceW keÌueeme keÀjves Jeeues YeeF&-yenveeW keÀer mebK³ee 300 Deewj keÀv³eeDeeW keÀer mebK³ee ueieYeie 150 nw~ ®eelweiee, ceeC[ues leLee epfe³eeJee[æer keÀmyes ceW Yeer meJseekeÀsvê Keuges nQ peneB oe-soes yenveW jnleer n~Q YeJeve evfeceeC&e, iee[æer ®eueevee, Yeepseve yeveevee, meJsee keÀs Heeíseeće yeveevee, meJseekeÀsvê keÀer ieTMeeuee mecYeeuevee ö Deeeof meYeer keÀece keÀv³eeSB ecfeuepeuge keÀj ueieve mes keÀjleer n~Q Yeejlee³re YeeF-&yenveeW keÀer jepe³eeise keÀs Hee´lfe ye{æleer ©e®fe keÀes oKseles nSg JeneB 220 HeÀeìr uecyee Deejw 80 HeÀerì ®eewæ[e meYeeieej efvecee&CeeOeerve nw~ ìskeÌveerkeÀue peevekeÀejer JeeueeW mes ceeieo&Mev&e uekseÀj YeJeve keÀs eufeS Fì¥W yeveevee, eHfeuuej keÀs eufeS ieús Keeosvee, eHfeuuej keÀe ueenss keÀe {e®Bee le³weej keÀjvee ö ³es meye keÀece keÀv³eeSB mJe³eb keÀjleer eofKeeF& oe~rR Fve meyekeÀes keÀjles nSg Decel=eJeuse,s Hee´leëkeuÌeeme ceW leLee eofve keÀer keuÌeememse ceW Yeer GvekeÀer HeCte& GheemqLeelfe oKseves keÀes ecfeuee~r Deeves Jeeues 3 cenevreeW ceW meYeeieej keÀes HeCte& evfeecfel&e keÀj oeoer peevekeÀer keÀs keÀj-keÀceueeW mes GmekeÀe GoIdeeìve keÀjJeeves keÀer MeYge F®íe GveceW enfueejsW uelseer eofKeeF& oe~r GhejeskeÌle leLee Dev³e DeveskeÀ efoJ³e DevegYeJeeW mes YejHetj neskeÀj 5 ceF&, 2016 keÀes DeefJeveeMeer KeC[ Yeejle kesÀ ceneleerLe& Deeyetjes[, MeeeqvleJeve keÀer Yetefce Hej DeekeÀj Hegveë F&MJejer³e mesJee ceW jle nes ieF&~ Fve meye DevegYeJeeW keÀer HeéeqHle³eeW kesÀ efueS HejceefHelee Hejceelcee efMeJe keÀe keÀesefì-keÀesefì Oev³eJeeo! 

Oece& keÀe cenlJe kesÀJeue oes MeyoeW ceW efveefnle nw ö o³ee Deewj He´sce

petve 2016

jepe³eesie kesÀ He´³eesie  ye´ïeekegÀceej ³eesiesMJej kegÀceej, efmekebÀojeyeeo

ceQ efHeíues 26 Je<eeX mes F&MJejer³e %eeve ceW ntB~ ye®eHeve mes ner efMeJeeue³e peekeÀj jespe peue ®eæ{eves keÀe efve³ece Lee~ ³en efve³ece Je<e& 1996 ceW DeeF&.DeeF&.ìer., efouueer ceW B.Tech (Fbefpeefve³eefjbie) ceW oeefKeuee nesves kesÀ yeeo yebo nes ie³ee Lee~ ceQves 1978 ceW Sce.yeer.S. efkeÀ³ee Lee~ cegPes YeejleJe<e& ceW yeer. S. Deej. meer, cegbyeF& ceW Jew%eeefvekeÀ kesÀ Heo Hej, F&.meer.DeeF&.Sue., nwojeyeeo ceW kebÀH³etìj Fbpeerefve³ej Deewj DeebOe´e yeQkeÀ ceW ceneHe´yevOekeÀ kesÀ ªHe ceW meefJe&me keÀjves kesÀ yeeo 2003 ceW veeFpeerefj³ee (DeHe´ÀerkeÀe) mejkeÀej keÀe lekeÀveerkeÀer meueenkeÀej yeveves keÀe DeJemej efceuee~ JeneB ye´.kegÀ.jsJee yenve, mesvìj Fv®eepe&, uesieesme (veeFpeerefj³ee) keÀe yengle men³eesie efceuee~ cesjs Heeme HeeJej, HeesefpeMeve SJeb Hewmee meye kegÀí Lee, 5 Je<e& Hetjs nes ieS Les Hejvleg F®íevegmeej DeeO³eeeqlcekeÀ Heg©<eeLe& veneR nes jne Lee FmeefueS keÀe@vì^wkeÌì Hetje nesves mes 3 Je<e& Henues ner, Je<e& 2008 ceW Fmleer]HeÀe (VRS) oskeÀj Yeejle JeeefHeme Dee ie³ee~ mebkeÀuhe MeefÊeÀ kesÀ He´³eesie ceQ leerJe´ Heg©<eeLe& Hej nj ueskeÌ®ej megvelee nBt (keÌueeme ceW DeLeJee kebÀH³etìj Hej), [e³ejer ceW veesì keÀjlee ntB Deewj leerJe´ meeOevee kesÀ meeLe-meeLe owefvekeÀ peerJeve ceW YejHetj ³eesie keÀe He´³eesie keÀj jne nBt, kegÀí He´³eesieeW keÀe JeCe&ve efvecveefueefKele nwö yeerceejer ngF& þerkeÀ cesjer ³egieue keÀes HewjeW ceW meesje³eefmeme (Psoriasis) keÀer yeerceejer Leer, GmekeÀe Fueepe veneR nes Hee jne Lee~ kegÀí jespe Dece=leJesues kesÀ mece³e ceQves SkeÀ efieueeme Heeveer keÀes Fve mebkeÀuHeeW mes ®eepe& efkeÀ³ee, `meJe&MeeqkeÌleceeve yeeyee keÀer MeefkeÌle³eeW keÀer efkeÀjCeW cegPe Deelcee ceW meceeleer pee jner nQ Deewj cesjer DeeBKeeW mes efvekeÀuekeÀj cesjs meeceves jKes Heeveer keÀes ®eepe& keÀj jner nQ efpemekesÀ keÀejCe Heeveer MeefkeÌleMeeueer oJee yevelee pee jne nw~'

petve 2016

efHeÀj Fme Heeveer keÀes HewjeW ceW ueieeves mes Flevee HeÀe³eoe ngDee efkeÀ Deye oesveeW Hewj þerkeÀ nQ~ Gce´ kesÀ cegleeefyekeÀ Mejerj kesÀ efJeefYeVe DebieeW ceW oo& nesvee mJeeYeeefJekeÀ nw~ ceQ jespeevee megyen-Meece 45 efceveìdme DeHeves kebÀHeeGb[ ceW ìnuelee nBt~ peye Yeer IegìveeW, keÀvOeeW DeLeJee Hemeefue³eeW ceW oo& neslee nw lees ³eesie keÀe He´³eesie keÀj ueslee ntB efkeÀ `yeeyee keÀer MeefkeÌle³eeW keÀer efkeÀjCeW cegPe Deelcee ceW mecee keÀj Ye´kegÀefì mes HewjeW lekeÀ cesjs Hetjs Mejerj ceW ]HewÀue jner nQ~' FmeceW DeHevee O³eeve Hetjer lejn kesÀefvêle keÀjkesÀ efkeÀjCeeW keÀe He´Jeen Mejerj kesÀ nj Yeeie ceW iegpejles ngS visualise keÀjlee ntB~ HeÝeeefJele Debie Hej efJeMes<e O³eeve oslee nBt efkeÀ Jen veece&ue neslee pee jne nw~ ìnueves kesÀ oewjeve 2 mes 3 efceveì ceW ner efyeuekegÀue þerkeÀ nes peelee ntB~ cegK³e ³en efve½e³e nw efkeÀ cesje oo& meceeHle nes jne nw, DevegYeJeer nesves kesÀ keÀejCe cesje efve½e³e Deìue nes ie³ee nw~ mecceeve osves mes mecceeve keÀer HeéeqHle nceejs keÀe@cHueskeÌme ceW SkeÀ Deelcee keÀes meYeer ceveg<³e DeefYeceeveer keÀnles nQ, Jen efkeÀmeer keÀes nwuees Yeer veneR keÀjlee nw~ cegPes yeeyee keÀer Þeercele `mecceeve osvee DeLee&led mecceeve uesvee' ³eeo DeeF& Deewj ceQves jespeevee ìnueles mece³e GmekeÀes nwuees keÀjvee Megª efkeÀ³ee, oes efove kesÀ yeeo ner GmeceW Flevee HeefjJele&ve Dee³ee efkeÀ Jen cegPes peye Yeer efceuelee nw, PegkeÀkeÀj nwuees keÀjlee nw, cesjer ³egieue Yeer Dee½e³e& ceW nw~ MegÜ Yeespeve keÀe HeÝeeJe cesjer SkeÀ yegDee cegjeoeyeeo ceW jnleer nQ~ SkeÀ HeeefjJeeefjkeÀ mvesn efceueve ceW GvnW ³en osKekeÀj Dee½e³e& ngDee efkeÀ ceQves Meeoer keÀer Heeìea keÀe Yeespeve ve KeekeÀj ³egieue Üeje HekeÀe³ee Yeespeve SkeÀ lejHeÀ yewþkeÀj ues efue³ee~ GvekesÀ Hetíves Hej ceQves mebef#eHle ceW

mener ceewkesÀ Hej Keæ[s neskeÀj yeesuevee meenme nw, Gmeer He´keÀej KeeceesMeer mes otmejeW keÀes megvevee Yeer meenme nw

%eeveece=le GvnW Yeespeve keÀer MegefÜ kesÀ yeejs ceW yelee³ee~ ueieYeie 10 ceeme kesÀ yeeo Jen nceW ceOegyeve ceW efceueeR Deewj yelee³ee efkeÀ cegPes Gme HeeefjJeeefjkeÀ efceueve kesÀ yeeo ye´ïee yeeyee kesÀ keÀF& mee#eelkeÀej ngS~ GmekesÀ yeeo ceQves %eeve meerKekeÀj DeHeves Iej ceW ner SkeÀ ieerlee HeeþMeeuee Keesue ueer nw Deewj Deye Dev³e yenveeW kesÀ meeLe DeJ³ekeÌle yeeHeoeoe mes efceueves DeeF& ntB~ Je<e& 1995-1996 ceW peesveue cewvespej (Zonal Manager) keÀer nwefme³ele mes ceQ DeevOeé yeQkeÀ keÀer peceMesoHegj MeeKee keÀe efvejer#eCe keÀjves ie³ee~ Gme MeeKee kesÀ HeýevOekeÀ kesÀ meeLe ceQves mesvìj Hej ye´ïee Yeespeve efkeÀ³ee~ mesvìj kesÀ YeeF&-yenveeW kesÀ efveëmJeeLe& SJeb He´sceHetJe&keÀ J³eJenej mes nceeje Jees HeýevOekeÀ yengle HeÝeeefJele ngDee~ ³en yeele cegPes leye Helee ®eueer peye Gmeves ceOegyeve peeves kesÀ efueS 10 efove keÀer ígÆer kesÀ efueS cegPes HeéLe&vee-He$e Yespee~ cesjs ]HeÀesve keÀjves Hej Gmeves yelee³ee efkeÀ Jen Yeer yeeyee keÀe ye®®ee yeve ie³ee nw~ Ye³e Deewj ueesYe mes ye®ee³ee yeeyee ves meved 1990 ceW ceQ DeevOeé yeQkeÀ, cegbyeF& ceW cegK³e MeeKee keÀe cegK³e HeýevOekeÀ Lee~ n<e&o cesnlee, Gme mece³e keÀe veeceerieéceer meÆsyeepe cesjer MeeKee keÀe ieénkeÀ Lee~ yeQkeÀeW kesÀ ®es³ejcesve GmekeÀes yengle Fppele osles Les~ SkeÀ efove GmekesÀ Dee@efHeÀme/Iej Hej meer.yeer.DeeF&. HengB®e ie³eer Deewj yeQkeÀ uee@keÀj keÀer ®eeyeer ues ie³eer~ otmejs efove megyen ner Jen cesjs Dee@efHeÀme ceW Dee³ee Deewj uee@keÀj keÀer [gHueerkesÀì ®eeyeer yeveJeeves kesÀ efueS cesjer ceoo ceebieer~ Fme ceoo kesÀ efueS Gmeves cegPes cegBn-ceebiee Hewmee osves keÀer HesMekeÀMe keÀer~ GmekeÀer ceoo keÀjvee yeQkeÀ kesÀ efve³eceeW kesÀ efKeueeHeÀ Lee~ Ssmeer neuele ceW ceQves yeeyee keÀes SJeb yeeyee keÀer Þeercele (yeeyee meeLeer nw FmeefueS efveYe&³e SJeb ueesYecegkeÌle jnvee) keÀes ³eeo efkeÀ³ee Deewj efnccele keÀjkesÀ cevee keÀj efo³ee~ Jen yengle ke´ÀesOe ceW DeekeÀj ®euee ie³ee~ yeeo ceW Gmes pesue keÀer me]pee ngF&, keÀesì& ves GmekeÀer meejer mebHeefÊe veerueece keÀer Deewj efHeÀj GmekeÀer ce=l³eg nes ie³eer~ Fme He´keÀej yeeyee keÀer Þeercele ves cegPes Ye³eYeerle nesves ³ee ueesYeie´mle nesves mes ye®ee³ee~ 20

IesjeJe ceW Yeer leveeJe jefnle eqmLeefle meved 1994 ceW yeQkeÀ ceW cesjer HeoesVeefle ngF& Deewj cegPes DeefmemìWì pevejue cewvespej (F&mìve& peesve Fv®eepe&) yeveekeÀj ³en efnoe³ele oer ie³eer efkeÀ F&mìve& peesve ceW J³eeHle uesyej ³etefve³eve keÀer DevegMeemeve-nervelee keÀes meceeHle keÀj peesve ceW efyepevesme keÀes yeæ{evee nw~ ³en Ssmee mece³e Lee peye keÀesF& Yeer cewvespej, ³etefve³eve kesÀ Dee³es-efove kesÀ IesjeJe/næ[leeue kesÀ keÀejCe F&mìve& peesve ceW peeves mes Ieyejelee Lee~ cesjs pJeeFve keÀjves kesÀ kegÀí efoveeW kesÀ yeeo ner ³etefve³eve kesÀ ueieYeie 55 meom³eeW ves Meece keÀes peesveue Dee@efHeÀme ceW cesje IesjeJe keÀj efue³ee Deewj DeHeveer ceebieeW keÀer SkeÀ efuemì cesjs meeceves jKe oer Deewj keÀne efkeÀ ³es ceebieW Deepe Deewj DeYeer ner Hetjer keÀjveer neWieer Dev³eLee Hetjer jele Iej veneR peeves oWies~ ceQves GvnW efJeéeeme efouee³ee efkeÀ GvekeÀer Gef®ele ceebieeW keÀes Hetje efkeÀ³ee peeSiee Hejvleg IesjeJe kesÀ oyeeJe ceW keÀYeer veneR~ oyeeJe [eueves kesÀ efueS GvneWves cesjer kegÀmeea KeeR®e ueer Deewj veejs ueieevee Megª keÀj efo³ee, ceQ DeHeves ®eerHeÀ cewvespej SJeb Heme&veue cewvespej kesÀ meeLe HeÀMe& Hej yewþ ie³ee Deewj DeHeves efMeJe yeeyee keÀer ³eeo ceW Kees ie³ee~ Gmeer mece³e keÀesuekeÀelee keÀer efveefceÊe ye´ïeekegÀceejer yenve keÀe ]HeÀesve Dee³ee Deewj GvneWves cegPes mecePee³ee efkeÀ ceQ efkeÀmeer leveeJe ceW vee DeeTB Deewj Jes meye efceuekeÀj mesvìj mes cegPekeÀes ³eesieoeve oWies~ yeeyee keÀer ceoo kesÀ keÀejCe cesje Meeble SJeb leveeJe-cegkeÌle ®esnje osKekeÀj ³etefve³eve Jeeues Dee½e³e&®eefkeÀle nes ieS Deewj IesjeJe Kelce keÀjkesÀ ®eues ie³es~ keÀesuekeÀelee ceW cesjs oes Je<e& kesÀ He´Jeeme ceW ³en Henuee Deewj DeeefKejer IesjeJe Lee~ Fve oes Je<eeX ceW yeQkeÀ efye]pevesme [yeue nes ie³ee SJeb peesve ceW Henueer yeej DevegMeemeve efoKeeF& efo³ee~ JeemleJe ceW yeeyee keÀer ceoo mes nceves Gve efoveeW ceW yeQkeÀ keÀer v³et DeueerHegj MeeKee ceW mev[s yeQefkeÀie (Sunday Banking/all 7 days banking) DeejcYe keÀer efpemekeÀe GodIeeìve nceejer ye´ïeekegÀceejer efvece&ueMeeblee oeoer ves cegK³e DeefleefLe kesÀ ªHe ceW efkeÀ³ee~ ³en yebieeue ceW yeQefkeÀie GÐeesie ceW, ³etefve³eve kesÀ efJejesOe kesÀ yeeJepeto, Henuee meHeÀue He´³eesie Lee~

peerJeve ceW npeejeW He´ueesYeve nesles ngS Yeer, efme×ebleeW Hej peervee meyemes yesnlej nw

petve 2016

%eeveece=le efnccele mes HeefjefmLeefle keÀe meecevee meved 1997 ceW, yeQkeÀ kesÀ ve³es ®es³ejcewve keÀes cesjer F&ceeveoejer SJeb HeejoefMe&lee Hemebo veneR DeeF& Deewj DeHeves SkeÀ mJeeLe& kesÀ keÀejCe cegPes OecekeÀer os [eueer efkeÀ cegPes Deieuee HećeesMeve (AGM mes DyGM) veneR efceuesiee~ FbìjJ³et keÀcesìer ceW leerve meom³e nesles nQ, SkeÀ efj]peJe& yeQkeÀ mes, otmeje efJeÊe ceb$eeue³e mes SJeb leermeje yeQkeÀ keÀe ®es³ejcewve, pees keÀcesìer keÀe DeO³e#e Yeer neslee nw~ Ssmeer eqmLeefle ceW HećeesMeve efceuevee veecegceefkeÀve Lee~ ceQves ye´.kegÀ. Jevovee yenve (ceeìtbiee (cegcyeF&) mesvìj keÀer Fv®eepe&) mes meueen ueer efkeÀ keÌ³eeW vee ceQ FbìjJ³et efceme keÀj otb DeLee&led peeGÀb ner veneR~ yenve ves keÀne efkeÀ ye´ïee yeeyee ves keÀYeer efnccele veneR nejer FmeefueS DeeHekeÀess FbìjJ³et ceW peekeÀj yeeyee keÀes ³eeo keÀj HeefjeqmLeefle keÀe meecevee keÀjvee nw~ Henueer yeej (SkeÀ lejHeÀ) ®es³ejcewve Deewj (otmejer lejHeÀ) oes meom³eeW kesÀ yeer®e ceW oes ceeme lekeÀ cesjs keÀece keÀes ueskeÀj Ketye KeeR®eeleeveer ngF&~ efHeÀj ®es³ejcewve keÀes PegkeÀvee Heæ[e Deewj 1997 ceW cegPes AGM mes DyGM keÀe HećeesMeve Deewj 1999 ceW DyGM mes GM (pevejue cewvespej) keÀe HećeesMeve efceuee~ yeeHe mes me®®es H³eej keÀe HeÀue ³en yeele nw 1989-1990 keÀer~ ceQ Deewj cesjer ueesefkeÀkeÀ ceeB ieeceosJeer (cegbyeF&) meWìj Hej pevcee<ìceer cevee jns Les~ De®eevekeÀ Meerue oeoer meerì mes Keæ[er neskeÀj vee®eves ueieer~ meyeves keÀne efkeÀ Þeerke=À<Ce keÀer Deelcee ves He´JesMe efkeÀ³ee nw~ ceQ peceerve Hej yewþe oeoer keÀe [ebme osKe jne Lee~ cesjer Yeer F®íe ngF& [ebme keÀjves keÀer Deewj ceQves yeeyee mes ceve ceW keÀne, yeeyee, Deiej cesje DeeHe mes me®®ee H³eej nw lees ceQ Yeer oeoer kesÀ meeLe [ebme keÀªB~ De®eevekeÀ Meerue oeoer cesjs meeceves DeekeÀj Keæ[er nes ieF& Deewj DeHeves neLe mes cegPes yeguee³ee, Dee pee~ cegPes efJeéeeme veneR ngDee, lees oeoer ves cegPes oesyeeje yeguee³ee~ ceQ Gþe Deewj oeoer kesÀ meeLe Ketye vee®ee~ yeeo ceW oeoer ye´.kegÀ. G<ee yenve keÀer ieeso ceW ye®®ee yevekeÀj mecee ie³eeR~ ceQ Gme mece³e DeHeves KegMeer kesÀ DeeBmet jeskeÀ veneR Hee³ee, pees Jen Ieìvee ³eeo Deeves Hej Deye Yeer Dee peeles nQ~ 

petve 2016

S Kegoe oesmle! ye´ïeekegÀceejer T<ee þekegÀj, ceerje meesmeeFìer, Hetvee efkeÀve MeyoeW ceW keÀªB ceQ Oev³eJeeo legcneje, S Kegoe! Dee³ee let yevekesÀ oesmle pees nceeje~ efkeÀve MeyoeW ceW keÀªB....... mees®ee Yeer vee Lee, keÀYeer ncekeÀes let efceuesiee, Debiegueer HekeÀææ[ kesÀ cesjer, meeLe Yeer ®euesiee, Hee³ee nw DeHeves meeceves, peye-peye Yeer HegkeÀeje~ S Kegoe! Dee³ee let....... cee³ee keÀer oueoueeW mes letves nceW efvekeÀeuee, peerJeve kesÀ DebOesjs ceW HewÀuee efo³ee Gpeeuee, cegeqMkeÀue keÀer nj Ieæ[er ceW osles nes meneje~ S Kegoe! Dee³ee let....... leve, ceve, ³es efJeveeMeer Oeve legPe Hej efkeÀ³ee nw DeHe&Ce, H³eejs oesmle! legce Hej peerJeve efkeÀ³ee meceHe&Ce, ueewì kesÀ vee Dee³es JekeÌle ³es oesyeeje~ S Kegoe! Dee³ee let....... os neLe lesjs neLe ceW efveeqM®evle ceQ ®euee, DeeHes ner ìue ieF& nw, ogefve³ee keÀer nj yeuee, letHeÀeB ceW Yeer efoKee³es let pevvele keÀe vepeeje~ S Kegoe! Dee³ee let....... Deye lees vee keÀesF& [j nw, vee nw keÀesF& efHeÀkeÀj, YeieJeeve ner peye meeLe ®eues yevekesÀ ncemeHeÀj, peerJeve keÀer veeJe keÀes efceue pee³esiee efkeÀveeje~ S Kegoe! Dee³ee let....... ef]pevoieer kesÀ yeQkeÀ ceW peye `He´sce' keÀe yewueWme keÀce nes peelee nw leye megKe kesÀ ®ewkeÀ yeeGbme nesles nQ

efveboe Deewj veeRo Hej pees J³eefkeÌle efJepe³e Hee uesles nQ,GvnW Deeies yeæ{ves mes keÀesF& veneR jeskeÀ mekeÀlee

megKeer ie=nmLe peerJeve ceW jepe³eesie keÀe cenlJe  ye´ïeekegÀceej mel³eveeje³eCe meent, ueefueleHegj (ce.He´.)

ces je pevce 28 veJecyej, 1973 keÀes efpeuee ueefueleHegj ceW

ner veneR mekeÀleer~ otmeje efove efHeÀj Ietceves-efHeÀjves ceW efvekeÀue ngDee~ DeeefLe&keÀ eqmLeefle þerkeÀ ve nesves kesÀ keÀejCe yengle ie³ee~ leye lekeÀ ceve ceW ³ener efJe®eej Lee efkeÀ efkeÀmeer Oecee&lcee DeYeeJeeW ceW Heuee-yeæ{e~ neF&mketÀue ceW Heæ{les-Heæ{les ner ceQ Kego mesþ ves Ietceves-efHeÀjves nsleg ³en mLeeve yeveJee efo³ee nw~ ueesie IetceHeæ{eves Yeer ueiee Deewj Deeies keÀer efMe#ee Fvìj, yeer.keÀe@ce., efHeÀj keÀj ®eues peeles neWies~ leermejs efove peye jepe³eesie Hej Sue.Sue.yeer. lekeÀ keÀer Deewj keÀesì& ceW He´wefkeÌìme keÀjves ueiee~ keÌueeme megveer leye cesjer yegef× keÀe leeuee Keguee~ efHeÀj efvejblej HeéjcYe mes ner Hetpee-Heeþ, Je´le-GheJeeme yengle keÀjlee Lee~ ieg©, keÌueeme Deìsv[ keÀer Deewj Denmeeme ngDee efkeÀ peerJeve keÀer meeOeg, mevle Yeer yengle efceues uesefkeÀve efkeÀmeer keÀes meeLeer veneR JeemleefJekeÀlee DeeefKej nw keÌ³ee Deewj ceQ DeYeer lekeÀ DebOekeÀej ceW yevee³ee~ ceve ceW efJe®eej Deeles Les efkeÀ peye ³eesi³e J³eefkeÌle ner Lee~ leYeer ¢æ{ mebkeÀuHe keÀj efue³ee efkeÀ Deye cegPes MeerIe´ mes efceuesiee, Gmes ieg© yeveeTBiee~ MeerIe´ DeHeves DeeHe keÀes yeouevee nw~ Ye³e Lee efkeÀ keÀneR ieuele peien ve HeBÀme peeTB efMeJeyeeyee keÀes yevee³ee me®®ee ieg© SkeÀ efove SkeÀ mesJeekesÀvê kesÀ Deeies mes iegpeje peneB yees[& Hej ueefueleHegj JeeefHeme DeekeÀj ceQves mesJeekesÀvê HeÝeejer yenveeW mes efueKee Lee He´peeefHelee ye´ïeekegÀceejer F&MJejer³e efJeMJe efJeÐeeue³e~ efJemleej mes jepe³eesie keÀer efMe#ee ueer~ ceve ceW DeveskeÀ He´Mve Gþles ceve ceW efJe®eej Dee³ee, ³en kewÀmee F&MJejer³e efJeMJe efJeÐeeue³e jns Deewj yenveeW mes yeæ[er ner menpelee mes GÊej efceueles jns~ nw? ³eneB Hej keÌ³ee Heæ{e³ee peelee nesiee? keÀewve Heæ{elee nesiee? efveefceÊe yenveeW kesÀ ceeO³ece mes efMeJeyeeyee keÀes ceQves DeHevee me®®ee ³en efkeÀme He´keÀej keÀer Heæ{eF& nw? meved 1998 ceW SkeÀ YeeF& mes ieg© SJeb HeLe-HeóMe&keÀ ceeve efue³ee~ jepe³eesie keÀe DeO³e³eve cegueekeÀele ngF&, mecHeke&À yeæ{e lees SkeÀ efove Jes Fme efJeMJe keÀjves Hej ceQves ³en efve<keÀ<e& efvekeÀeuee efkeÀ Fme efMe#ee keÀer efJeÐeeue³e Üeje Dee³eesefpele SkeÀ keÀe³e&ke´Àce ceW ues ie³es, yenveeW mes Jele&ceeve mece³e meYeer keÀes yengle DeeJeM³ekeÀlee nw keÌ³eeWefkeÀ IejHeefj®e³e keÀjJee³ee uesefkeÀve cegPes efveM®e³e veneR yewþe~ ceve ceW ³en Iej ceW DeMeeeqvle SJeb efvejeMee nw pees jepe³eesie mes ner otj keÀer pee Ye³e Lee efkeÀ keÀneR ieuele peien ve HeBÀme peeTB~ efHeÀj mesJeekesÀvê mekeÀleer nw~ jepe³eesie keÀer efMe#ee mes nce DeHeves HeefjJeej, meceepe Hej keÀYeer-keÀYeer peevee neslee jne~ SkeÀ efove Gme YeeF& ves Je je<ì^ keÀes KegMeneue yevee mekeÀles nQ~ keÀne, ceeGvì Deeyet ceW Heésieéce nw, DeeHekeÀes ®euevee nw~ ceQves jepe³eesie mes ngF& HeéeqHle³eeB HeÀì mes cevee keÀj efo³ee efkeÀ cesjs Heeme Flevee mece³e veneR nw pees 1. DeelceefJeMJeeme ceW yengle Je=ef× ngF&~ kewÀmeer Yeer HeefjeqmLeefle Fme keÀe³e& kesÀ efue³es yeskeÀej keÀj otB~ GvneWves efHeÀj Leesæ[e peesj Deeleer nw lees Deye ceQ efJe®eefuele veneR neslee ntB~ oskeÀj keÀne, DeeHekeÀes ®euevee ner nw lees oesmleer keÀer Keeeflej ceQves 2. peerJeve ceW KegefMe³eeB yengle yeæ{ ieF& nQ~ nj neue ceW yengle neB keÀj oer Deewj ceeGvì Deeyet keÀe Heésieéce yeve ie³ee~ KegMe jnlee ntB~ peerJeve ceW veweflekeÀ SJeb DeeO³eeeqlcekeÀ cetu³eeW DeHeves keÀes yeoueves keÀe ¢æ{ mebkeÀuHe keÀe meceeJesMe ngDee nw~ Deeþ ceF&, 2008 peerJeve keÀe yengle ner cenlJeHetCe& efove Lee 3. ncesMee ³en O³eeve jnlee nw efkeÀ otmejeW keÀes KegMeer Deewj peye ceeGvì Deeyet keÀer HeefJe$e Yetefce Hej DeHeves keÀoce jKes~ meblegeq<ì osveer nw~ Heefjmej ceW He´JesMe keÀjles ner ³en cenmetme ngDee efkeÀ DeeeqlcekeÀ 4. otmejeW keÀer ceoo keÀjves keÀe YeeJe peeie´le ngDee nw, Meeeqvle kesÀ efue³es ogefve³ee ceW Fmemes De®íer keÀesF& otmejer peien nes menveMeeruelee ceW Je=ef× ngF& nw~ osMe Deewj meceepe kesÀ Heéfle petve 2016 22 ceve SkeÀ Þes<þ MeefkeÌle nw, ³en HeÝeg keÀer Deceevele nw, Fmes J³eLe& ceW ve ueieeDees

%eeveece=le keÀÊe&J³eefve<þ ngDee ntB~ 5. De®ís Oeve SJeb yegjs Oeve keÀe peerJeve ceW keÌ³ee He´YeeJe Heæ[lee nw, ³en Yeer ceQves meerKee Deewj JekeÀeuele keÀe OevOee íesæ[ efo³ee~ 6. Fme efMe#ee kesÀ Henues cesje DeHeveer Helveer kesÀ efJe®eejeW mes yengle celeYeso jnlee Lee~ Fme keÀejCe Dee³es efove cevecegìeJe SJeb leveeJe keÀe ceenewue yeve peelee Lee~ jepe³eesie keÀer efMe#ee mes Deepe nce oesveeW keÀe peerJeve yengle megKeer nw~ nce oesveeW ves SkeÀ-otmejs kesÀ efJe®eejeW keÀe mecceeve keÀjvee Meggª keÀj efo³ee lees meeje leveeJe Kelce nes ie³ee~ peerJeve ceW meeeqlJekeÀlee SJeb HeefJe$elee keÀe meceeJesMe nes ie³ee~ DeelceefJeMJeeme efyeukegÀue Yeer veneR Kees³ee SkeÀ Ieìvee 13-11-2015 keÀer nw~ ceQ DeHeveer Helveer kesÀ meeLe SkeÀ efjMlesoejer ceW yeeFkeÀ mes pee jne Lee~ cesjs Deeies SkeÀ Dev³e yeeFkeÀmeJeej pee jne Lee~ Gmeves SkeÀ yenve keÀes ìkeÌkeÀj ceej oer~ GmekeÀer yeeFkeÀ lespeer mes efHeÀmeueer, GmekesÀ Heerís cesjer yeeFkeÀ Yeer efHeÀmeueer~ Gmeer kesÀ meeLe cesjer Helveer efHeÀmeueer Deewj ceQ Yeer 10 HeÀerì otj peekeÀj efieje~ efHeÀj yeeyee SJeb jepe³eesie keÀer efMe#ee keÀe keÀceeue osefKeS, nce oesveeW keÀes Leesæ[er-meer ®eesìW Dee³eeR~ otmejer yeeFkeÀ Jeeuee yengle yegjer lejn mes Iee³eue nes ie³ee Lee, Gmes ne@eqmHeìue ues pee³ee ie³ee~ nce oesveeW yeeFkeÀ mes 18 efkeÀ.ceer.JeeefHeme DeHeves Iej ueewì Dee³es Deewj DeHevee DeelceefJeMJeeme efyeukegÀue Yeer veneR Kees³ee~ Deepe nce SkeÀoce mJemLe nQ Deewj efve³eefcele ªHe mes keÌueeme keÀjles nQ~ ceQves HejceefHelee efMeJeyeeyee mes pees kegÀí Hee³ee Gmes keÀYeer Yetue veneR mekeÀlee~ efMeJeyeeyee keÀes yengle-yengle Oev³eJeeo pees nceejs peerJeve keÀer Fleveer De®íer mebYeeue keÀj jns nQ~ 

petve 2016

Hegjeveer yegjer Deeole mes ígæ[e³ee yeeyee ves ye´ïeekegÀceej He´sceMebkeÀj, ueKeerceHegj, Meeefvleveiej

cejs e ueeewkfeÀkeÀ peeJreve yenlge ner meKgece³e ®eue jne Lee, ecfeþeF& keÀer okgeÀeve Yeer yenlge De®íer ®eue jner Lee~r SkeÀ yeej neuseer keÀs l³eenwej Hej keÀgí peeve-Hen®eeve JeeueeW ves Mejeye Heevres keÀs eufeS keÀne ueeskfeÀve cevQes veneR Hee~r eHfeÀj keÀmece okseÀj keÀne, Deepe neuseer n,w Lee[æse-rmeer Heevres mes keÀgí veneR nelsee~ Gme eofve Heevres mes Mejeye ves Smsee yevee eof³ee ekfeÀ DeHeveer meejer keÀceeF& mes ceQ Mejeye Heevres ueiee~ omtejeW mes GOeej uekseÀj Yeer Mejeye Heevres ueiee~ eHfeÀj SkeÀ eofve veMes ceW 10 ©He³es keÀe SkeÀ ueeìjer keÀe eìfkeÀì Kejeore Deejw 100 ©He³es keÀe Fveece evfekeÀue Dee³ee~ eHfeÀj jepse ueeìjer Keuseves ueiee, Heeve, Heeg[æf³ee, emfeiejìs, lecyeekeÀt Yeer Keeve-sHeevres ueiee Deejw veMes keÀer Deeole Fleveer ye{æ ie³eer ekfeÀ okgeÀeve yevo nes ieF~& efkeÀmeer Yeer ceeqvoj ceW peelee, leerLeeX Hej peelee, jecee³eCe Heæ{lee, nJeve Deeefo keÀjlee lees Yeer meeLe ceW Mejeye jKelee Deewj Leesæ[er-Leesæ[er Heerlee~ cesjer Helveer F&MJejer³e %eeve ceW 3 meeue mes ®eue jner Leer~ GvekeÀe DeueewefkeÀkeÀ pevceefove 26 efmelecyej, 2011 keÀes Heæ[e, Gme efove ncekeÀes Yeer DeeÞece ues ie³eer~ ceQ Henueer yeej ie³ee Lee, JeneB kesÀ YeeF&-yenveeW keÀes osKee lees yengle De®íe ueiee~ oeroer pees megvee jner Leer Jen lees mecePe ceW veneR Dee³ee uesefkeÀve yeeyee kesÀ ieerle yengle De®ís ueies~ Yeesie yebìves ueiee, nceves Yeer Yeesie efue³ee~ oeroer keÀer ¢eq<ì mes Ssmeer jesMeveer efceueer, Gmeer efove mes peerJeve ceW HeefjJele&ve Megª nes ie³ee~ Deepe %eeve ceW ®eueles 3 meeue nes ie³es nQ~ leerve yeej yeeyee mes efceueve ceveeves ceOegyeve ie³ee ntB Deewj cegjueer keÌueeme keÀjlee ntB~ Deepe lekeÀ cegjueer keÀYeer Yeer efceme veneR keÀer nw~ yeeyee ves nceW meye kegÀí os efo³ee nw~ Iej Hej yeeyee keÀe SkeÀ keÀceje yevee³ee nw~ Meece keÀes jespe cegjueer keÌueeme keÀjelee ntB, Deeme-Heæ[esme kesÀ ueesie Yeer cegjueer megveves kesÀ efueS Deeles nQ~ yeeyee ves 35 meeue Hegjeveer veMes keÀer Deeole Je Dev³e ieuele keÀcees¥ mes ígæ[e efo³ee~ nceeje meYeer YeeF&-yenveeW mes DevegjesOe nw efkeÀ %eeveece=le DeJeM³e Heæ{W efpemeceW YeeF&-yenveeW kesÀ DevegYeJe efo³es ngS nesles nQ~ YeeF&-yenveeW mes DevegjesOe nw, mebieoes<e ceW keÀYeer veneR Heæ[W~ yeeyee keÀer leerve yeeleW ncesMee ³eeo jnleer nQ, 1.megyen keÀer cegjueer megvevee, 2.mesJeekesÀvê keÀer mesJee keÀjvee, 3.Meece keÀes yeeyee mes ³eesie ueieevee~ ³ener ieerle ieelee ntB, `legcemee nmeerve yeeyee keÀesF& veneR peneB ceW, legceves nmeeR yevee³ee ncekeÀes Yeer Fme peneB ceW~'

DeeHekesÀ DeHeves mJeYeeJe kesÀ efmeJee³e keÀesF& DeeHekeÀes ogKe veneR os mekeÀlee

SkeÀ keÀoce jepe³eesie keÀer Deesj  ye´ïeekegÀceej pemeyeerj efmebn (kewÀHìve), keÀþgDee (peccet-keÀMceerj)

ces je

pevce 15 efomebyej, 1977 ceW SkeÀ íesìs Heneæ[er ieeBJe ueæ[esueer (efpeuee keÀþgDee, peccet) ceW ngDee~ cesjs efHelee peer mesvee ceW veewkeÀjer keÀjles Les efpeme keÀejCe cegPes DeHeveer efMe#ee GvekesÀ meeLemeeLe jn keÀj Hetjer keÀjves keÀe meewYeei³e HeéHle ngDee~ Megª mes ner Oeeefce&keÀ ©ef®e nesves kesÀ keÀejCe ceQ DekeÌmej Hetpee, Heeþ, ³e%e, nJeve Deewj Oeeefce&keÀ keÀce&keÀeb[ keÀjlee Lee, cegPes ³es mebmkeÀej ceelee peer mes HeéHle ngS, Jes Yeer keÀeHeÀer Oeeefce&keÀ mJeYeeJe keÀer Leer~ Oeerjs-Oeerjs cesjer ©ef®e ceneYeejle, jecee³eCe Deewj efMeJe ceneHegjeCe ceW yeæ{leer ieF&~ keÀF& yeej jecee³eCe Heæ{ves Deewj Oeeefce&keÀ mLeeveeW kesÀ oMe&ve keÀjves kesÀ HeM®eeled Heæ{eF& ceW ceve veneR ueielee Lee, IebìeW keÀcejs ceW yewþ leHem³ee keÀjlee Lee~ megyen peuoer GþkeÀj, vene-Oees keÀj OetHe-yeÊeer Deeefo keÀjlee jnlee Deewj keÀneR Yeer Deiej keÀesF& Oeeefce&keÀ keÀce&keÀeb[ neslee lees efnmmee ues ueslee Lee~ peeefle mes yeéïeCe ve nesves Hej Yeer nJeve-³e%e Deemeeveer mes keÀjJee ueslee Lee~ SkeÀ mece³e lees Ssmee Dee³ee efkeÀ ceelee-efHelee keÀes Ye³e ueieves ueiee efkeÀ keÀneR ³en meeOeg lees veneR yeve peeSiee? cesje PegkeÀeJe Oece& keÀer Deesj DeefOekeÀeefOekeÀ yeæ{lee ie³ee Hejvleg FmekeÀe HeefjCeece ³en nesves ueiee efkeÀ íesìer-íesìer yeeleeW Hej ceQ ke´ÀesefOele nes Gþlee~ Deiej keÀesF& jecee³eCe, ceneYeejle ³ee efkeÀmeer Yeer Meeðeer³e Hee$e Hej J³ebie keÀjlee lees ceQ ueæ[eF& keÀj yewþlee~ iegmmee Deewj ef®eæ[ef®eæ[eHeve yeæ{lee ie³ee MeeðeeW leLee Oeeefce&keÀ yeeleeW kesÀ mecyevOe ceW kegÀí He´Mve cesjs ceve ceW Yeer GlHevve nesles Les efpevekeÀe GÊej {tbæ{ veneR Heelee lees Hebef[leeW mes Hetílee ceiej Jees Yeer peye mHe<ì GÊej veneR os Heeles lees J³eekegÀue neslee jnlee~ kegÀue efceueekeÀj SkeÀ DebOesjer [iej Hej 24

jesMeveer keÀer Keespe keÀjlee Deewj mJe³eb ner GÊej Keespe keÀj mebleg<ì jnves keÀer keÀesefMeMe keÀjlee~ ceQves DeveskeÀ ³ee$eeSB keÀeRr, DecejveeLe iegHeÀe lekeÀ vebies HeeBJe yeHe&À ceW ®euee, ceelee ogiee& kesÀ YeJeve lekeÀ Hewoue ³ee$eeSB keÀeR, Fmemes Leesæ[e mJe³eb keÀes mebleg<ì jKelee efkeÀ cegPes He´eeqHle nes jner nw Hejvleg efHeÀj Jener eqmLeefle nes peeleer~ ³en oewæ[ keÀF& Je<eeX lekeÀ ueieelee jne~ cesje iegmmee, ef®eæ[ef®eæ[eHeve yeæ{lee ie³ee, mJe³eb keÀes Þes<þ mecePeves ueiee, otmejeW kesÀ efJe®eejeW keÀes ceeve veneR os Heelee Lee~ ³eneB lekeÀ efkeÀ nþ³eesie Flevee yeæ{ ie³ee efkeÀ GBÀ®e-veer®e, peeefle-Heeefle keÀes yengle ceeveves ueiee~ cegPes ueieves ueiee efkeÀ Hejceelcee Hej efmeHe&À kegÀí keÀe ner nkeÀ neslee nw~ Kewj, pewmes-lewmes 1999 ceW ie´sp³egSMeve HetCe& keÀj meved 2000 ceW ceQ mesvee ceW Dee ie³ee~ ³eneB Yeer ke´ÀesOe kesÀ keÀejCe efmLeefle yeolej nesleer pee jner Leer~ mesvee ceW Yeer cebefojeW ceW Hetpee-Heeþ Deewj Hebef[leeW keÀe keÀe³e& keÀjlee jne~ efHeleepeer ves mees®ee efkeÀ FmekeÀer Meeoer keÀj osles nQ, efpeccesJeejer yeæ{sieer lees ceve yeoue peeSiee~ ®etBefkeÀ nceejs HeefjJeej ceW meejs MeekeÀenejer nQ, Hetpee-Heeþer nQ Deleë Ssmes ner SkeÀ HeefjJeej keÀer SkeÀ keÀv³ee mes, cesjer menceefle mes meved 2004 ceW Meeoer nes ieF&~ ieJee&eqvJele neskeÀj, pees Heeme Lee, meye megvee efo³ee memegjeue ceW efMeJe keÀe cebefoj Heeme ceW ner Lee lees cegPes yeæ[e De®íe ueiee, ceQ JeneB Yeer O³eeve, Hetpee, Heeþ keÀjlee Deewj mJe³eb keÀes Þes<þ mecePelee~ memegjeue Jeeues cegPes He´sce keÀjles Les keÌ³eeWefkeÀ ceQ efvejLe&keÀ oesmleeW kesÀ oe³ejeW mes Deueie Lee~ SkeÀ meerefcele mees®e kesÀ meeLe DeHeves ceW cemle jnlee Lee, cegPes Oece& keÀer oewæ[ mes HegÀme&le ner veneR Leer~ memegjeue ceW SkeÀ efove ceQves osKee, ³egieue kesÀ yeæ[s YeeF& (censvê YeeF&, ieeBJe yeefie³eeue, Heuueer ceesæ[) O³eeve ueiee jns nQ, ®esnjs Hej cegmekeÀjenì nw Deewj meeLe ceW YeeYeer peer Yeer yewþer nQ~ ceQ Yeer GvekesÀ meeLe yewþ ie³ee~ peye GvekeÀer ¢eq<ì cegPe Hej Heæ[er lees keÀnves ueies, DeeHekeÀes osKekeÀj De®íe ueiee, DeeHe petve 2016 HetÀueeW keÀer megiebOe kesÀJeue Jee³eg keÀer efoMee ceW HewÀueleer nw uesefkeÀve De®íeF& keÀer megiebOe nj efoMee ceW HewÀueleer nw

%eeveece=le Hejceelcee kesÀ yeejs ceW nceW yeleeDees~ ceQ yeæ[e ieJee&eqvJele ngDee Deewj pees kegÀí cesjs Heeme Lee, meye megveeves ueiee~ Jes Yeer yeæ[er iebYeerjlee mes megveves ueies~ peye meejer yeeleW megve ueeRr lees keÀne, DeeHekeÀes Oeeefce&keÀ HegmlekeÀeW keÀe De®íe %eeve nw~ ceQ ceve ner ceve mecePeves ueiee efkeÀ ceQ %eeveer ntB, ³es Yeer Deye ceeve jns nQ~ menpelee mes efo³es He´MveeW kesÀ GÊej Meece keÀes YeeF& peer efHeÀj ³eesie ueieeves yewþs leye ceQves Hetíe, Deye DeeHe kegÀí yeleeSB~ yeæ[er menpelee mes Jes keÀnves ueies, cegPes lees YeieJeeve efceuee ngDee nw, ceQ keÌ³ee yeleeGBÀ~ ceQves keÀne, cegPes kegÀí mecePe ceW veneR Dee jne, YeieJeeve kewÀmes DeeHekeÀes efceueles nQ? Jes cegmekeÀjeS Deewj keÀnves ueies, keÀue megyen efJemleej mes yeleeTBiee Deewj O³eeve ueieeves ueies~ ceQ yesmeyeér mes megyen keÀe Fblepeej keÀjlee jne, megyen ngF& lees GvekeÀer meejer yeeleW O³eeve mes megveeRr efpememes GlmegkeÀlee Deewj DeefOekeÀ yeæ{ ie³eer~ cesjs Üeje Hetís ieS He´MveeW keÀe GÊej GvneWves yeæ[er menpelee mes efo³ee, ceQ De®eeqcYele nes Gþe~ FmekesÀ yeeo, peye Yeer ígÆer peelee, veS He´Mve ueskeÀj peelee Deewj Jes meceeOeeve keÀjles~ kegÀí mece³e lekeÀ Fmeer lejn ®euelee jne~ cesjer YeefkeÌle-Hetpee keÀe efJejesOe efkeÀmeer ves veneR efkeÀ³ee Deewj ve ner cesjs Üeje Hetís ieS He´MveeW Hej keÀesF& Slejepe Gþe³ee~ YeeF&-YeeYeer keÀer menpe Je=efÊe keÀes osKe ceQ nwjeve neslee Lee~ Iej kesÀ yeæ[s nesves kesÀ veeles GvneWves meejer efpeccesJeeefj³eeB yeæ[er menpelee mes efveYeeF¥~ efkeÀleveer Yeer mecem³ee Deeleer, keÀYeer ke´ÀesOe ³ee leveeJe ceW veneR Deeles Les~ Fmeer yeer®e cesjs memegj peer keÀes keQÀmej ngDee~ YeeF& peer ves GvekeÀer yengle osKeYeeue keÀer, GvekeÀes venueevee, GvekesÀ JeðeeW keÀes yeouevee Deeefo meYeer mesJeeSB mJe³eb YeeF& peer keÀjles Les~ meemet ceelee peer mJe³eb keÀnleer Leer efkeÀ ³en ÞeJeCe nw~ efHeíues ³egie keÀe leHe efkeÀ³ee ngDee nw pees Ssmee Heg$e nceW efceuee nw~ YeeF& peer mesvee mes efveJe=Êe neskeÀj keÀþgDee ceW SkeÀ keÀcHeveer kesÀ HeýevOekeÀ nQ~ ieeæ[er, yebieuee meye kegÀí nesves kesÀ yeeJepeto yengle meeOeejCe Deewj efceuevemeej nQ~ GvekeÀe HeÝeeJe Iej kesÀ nj meom³e Hej nw~ Iej ceW Meeeqvle keÀe ceenewue nw, GvekesÀ ®esnjs Hej KegMeer Deewj lespe nw~

petve 2016

cesjer ³egieue (leejes osJeer) Yeer DeHeves YeeF& keÀer ner lejn Meeble, nBmecegKe Deewj iebYeerj nQ~ yeæ[e TB®ee DevegYeJe ngDee leceece FueepeeW kesÀ yeeJepeto memegj peer keÀe Mejerj ítì ie³ee~ Gme mece³e ceQ keÀejefieue ceW lewveele Lee, cegPes cesjer ³egieue keÀe HeÀesve Dee³ee Deewj mejue YeeJe mes keÀnves ueieer, efHelee peer veneR jns, DeeHe ígÆer ueskeÀj Dee mekeÀles nQ lees Dee peeSB, veneR lees DeHeveer megefJeOee Devegmeej Dee peevee~ ceQ ogKeer ngDee keÌ³eeWefkeÀ íesìe oeceeo nesves kesÀ keÀejCe Jes cegPes efJeMes<e mvesn osles Les~ Kewj, kegÀí mece³e HeM®eeled ceQ ígÆer ueskeÀj ie³ee lees memegjeue HengB®eles ner cesjs DeeBmet efvekeÀue Heæ[s Hej ceQves osKee cesjer meemet ceeB pewmes Henues Meeble Deewj nBmecegKe neskeÀj efceueleer LeeR, Jewmes ner efceueer~ YeeYeer-YeeF& Yeer Henues keÀer lejn Meevle efceues~ pewmee ceQves Devegceeve ueiee³ee Lee efkeÀ eqmLeefle þerkeÀ veneR nesieer, jesvee, ef®euueevee nesiee, Ssmee kegÀí veneR Lee, yeæ[e TB®ee DevegYeJe ngDee~ ³es Jees Meyo nQ pees cesjer meemet ceeB ves keÀns, `yesìe, pees nesvee Lee, Jen nes ie³ee, nceves DeHeveer [îetìer De®íer lejn mes efveYeeF&~ cejles mece³e DeeHekesÀ memegj peer ves keÀne Lee, keÀesF& jesvee veneR, nce meyekeÀes SkeÀ efove ³en osn l³eeieveer ner nw, cegPes megketÀve nw, ceQves Þes<þlee mes DeHevee peerJeve peer³ee nw Deewj megketÀve mes pee jne ntB~ DeeHe Yeer DeHeves keÀÊe&J³e keÀes Ssmes ner Þes<þlee mes efveYeevee, jesves mes keÀesF& ueeYe veneR~' cesjer meHeÀuelee kesÀ Heerís nw ye´ïeekegÀceejer]pe keÀer peerJeve Mewueer ³es Jees Ieìvee Leer efpemeves cesjer mees®e keÀes yeouee ³ee ³etB keÀnW, F&MJejer³e %eeve keÀer veeRJe cesjs Devoj [eueer~ efHeÀj ceQves YeeF& peer mes efJemleej mes %eeve megvee~ Iej ceW ye´ïeekegÀceejer F&MJejer³e efJeMJe efJeÐeeue³e keÀer jespe keÌueeme ®eueleer nw, ceQ Yeer ©ef®e mes %eeve megveves ueiee~ mece³e yeerlelee ie³ee, cesje nþ³eesie meceeHle nes ie³ee~ Oeerjs-Oeerjs meye He´MveeW kesÀ GÊej Yeer efceueles ieS, He´mevvelee, mevleg<ìlee yeæ{leer ieF&~ SkeÀeie´lee yeæ{ves kesÀ keÀejCe ceQ mJe³eb keÀes cepeyetle yeveelee ie³ee~ cegPes ueieves ueiee efkeÀ cegPes

peye DeeHe ke´ÀesOe keÀjles nQ leye DeeHekeÀe ®esnje ner veneR efyeieæ[lee yeequkeÀ efjMles Yeer effyeieæ[ peeles nQ

%eeveece=le DeefOekeÀejer keÀer HeoJeer He´eHle keÀjves kesÀ efueS Deewj Heæ{eF& Heæ{veer ®eeefnS~ ceQves oes yeej Hejer#ee oer Hejvleg meHeÀuelee veneR efceueer Hej efnccele veneR nejer, efHeÀj keÀesefMeMe keÀer Deewj leermejer yeej meved 2010 ceW cegPes meHeÀuelee efceueer~ Deye ceQ mesvee ceW DeefOekeÀejer ntB Deewj cesjs Dee®ejCe mes Deewj J³eefkeÌlelJe mes meejs He´YeeefJele nQ Deewj cegPes mesvee kesÀ efJeefYevve ³etefveìdme keÀer keÌueeme ceW SkeÀ JekeÌlee kesÀ ªHe ceW Deecebef$ele efkeÀ³ee peelee nw~ cesjs mJe³eb kesÀ yeoueeJe Deewj cesjer meHeÀuelee kesÀ Heerís cesjs Üeje osKeer ieF& cesjs memegjeue JeeueeW keÀer jepe³eesieer peerJeve Mewueer nw pees ye´ïeekegÀceejer F&MJejer³e efJeMJe efJeÐeeue³e keÀer osve nw efpememes Jes efHeíues 13 Je<eeX mes pegæ[s nQ~ Hejceelcee keÀes Hen®eeve ueW lees kegÀí Yeer mebYeJe nw Deye efvel³e cesjs DevegYeJe yeæ{les pee jns nQ~ keÀesF& kegÀí yegje keÀnlee Yeer nw ³ee cesjer mees®e kesÀ efJe©× keÀe³e& keÀjlee Yeer nw lees ke´ÀesOe veneR Deelee~ Deye KegMeer, meeoieer, ¢æ{lee Deewj menveMeeruelee Yeer yeæ{leer pee jner nw~ cesjs ceelee-efHelee, YeeF&-yenve meye nwjeve nQ Deewj cegPes mecceeve osves kesÀ meeLe-meeLe mJe³eb Yeer Hejceelcee keÀes Hen®eeve jns nQ~ Deye ³etefveì ceW DeHeves DeeosMe keÀes ceveJeeves kesÀ efueS cegPes p³eeoe kegÀí yeesuevee veneR Heæ[lee, yeæ[er menpelee mes meejs keÀe³e& nes peeles nQ~ keÀYeer-keÀYeer lees nwjeveer nesleer nw efkeÀ Ssmee kewÀmes mecYeJe ngDee! me®e ceW Hejceelcee kesÀ JeemleefJekeÀ mJeªHe keÀes Deewj GvekeÀer MeefkeÌle³eeW keÀes Deiej nce Hen®eeve peeSB lees kegÀí Yeer mecYeJe nw~ cegPes ³ekeÀerve nw efkeÀ cesjs Fme peerJeve Ieìvee-ke´Àce mes, pees ceQves DeeHemes meePee efkeÀ³ee, DeeHekeÀes peªj ueeYe nesiee~ pewmes ceQves efMeJe yeeyee mes Hee³ee, lees H³eejs YeeF³ees Deewj yenvees, DeeHe keÌ³eeW Jebef®ele jnW!  26

efJekeÀejeW kesÀ met#ce DebMe keÀer HejKe ye´ïeekegÀceej MecYet, mees[euee (pe³eHegj)

H³eejs yeeyee ves nceW efmeKee³ee nw efkeÀ Iej-HeefjJeej ceW jnles SkeÀ-oes kesÀ He´efle mecceeve keÀer ¢eq<ì jKees Hej keÀYeer-keÀYeer osn DeefYeceeve JeMe Ssmeer ¢eq<ì efJemce=le nes peeleer nw, SkeÀ Ieìvee kesÀ oewjeve ceQves Ssmee cenmetme efkeÀ³ee~ ngDee ³etB efkeÀ cesjer yesìer SkeÀ efove memegjeue mes nceW efceueves DeeF&~ ceQves Gmes DeHeveer kegÀmeea Hej yewþe efo³ee Deewj Kego JeneB jKeer ®eewkeÀer Hej yewþ ie³ee~ De®eevekeÀ Gmeer mece³e SkeÀ DeeJeM³ekeÀ keÀe³e& mes cegPes veer®es keÀcejs ceW peevee Heæ[e, peye JeeHeme ueewìe lees osKee, cesjer ³egieue kegÀmeea Hej yewþ ieF& Leer, yesìer ®eewkeÀer Hej efJejepeceeve Leer~ ceQ kegÀí osj ³egieue keÀer Deesj cegKeeefleye Fme mees®e ceW Keæ[e jne efkeÀ Jes mJe³eb cegPes kegÀmeea Hej yewþves keÀes keÀnWieer Hej ceQ 10 efceveì He´leer#ee keÀjlee jne Deewj ceeB-yesìer yeeleeW ceW ceMeietue jneR~ cegPes kegÀmeea keÀer He´leer#ee kesÀ efueS 10 efceveì keÀe mece³e DeeOes Iebìs efpelevee cenmetme ngDee pees ceQves Devleleë MeyoeW Üeje DeefYeJ³ekeÌle keÀj ner efo³ee efkeÀ DeeOes Ievìs mes ceQ Keæ[e ntB, DeeHe ceW Flevee efMe<ìe®eej Yeer veneR nw? Flevee keÀnvee Lee efkeÀ GOej mes Yeer DeefYeJ³eefkeÌle ngF& efkeÀ %eeveer yeves efHeÀjles nes Deewj Fleveer yeæ[er Petþ yeesueles nes~ efHeÀj cegPes He´efleefove kesÀ ®eeì& keÀe He´Mve ³eeo Dee³ee, `keÌ³ee efveefJe&Ive yeves nes Deewj otmejeW keÀes efveefJe&Ive yevee³ee nw?' Fme mce=efle ves cesjs mJeYeeJe keÀes yeoueves kesÀ meeLe-meeLe cegPes ³en Yeer DevegYeJe keÀje³ee efkeÀ JeCe&ve kesÀ mlej Hej lees owefnkeÀ veeleeW ceW ªneefve³ele Dee ieF& Hejvleg ceeve-DeHeceeve keÀer HeÀerefuebie Deeves keÀe keÀejCe nw efkeÀ mebmkeÀejeW ceW DeYeer lekeÀ owefnkeÀ veeleeW keÀe Yeeve Hetje Yemce veneR ngDee nw~ F&MJejer³e efve³eceeW keÀer OeejCee nesves Hej Yeer ³eefo keÀesF& efJekeÀej met#ce ªHe ceW Yeer Devoj yewþe nw lees Fme cejpeerJee pevce ceW efveefJe&Ive Deeies yeæ{ves ceW yeeOee yeve mekeÀlee nw~ FmeefueS efJekeÀejeW kesÀ met#ce ªHeeW keÀes Yeer ®eskeÀ keÀjW Deewj meceeHle keÀjW~ 

DeHeves keÀÊe&J³e keÀe mener Heeueve keÀjves Jeeuee ner megHeÀue keÀe DeefOekeÀejer neslee nw

petve 2016

³eesieyeue DeLee&led Hejceelcee efHelee mes He´eHle MeefkeÌle³eeW keÀe He´Jeen  ye´ïeekegÀceejer p³eeefceefle ceensMJejer, keÀesìe

³e n mees®evee Deewj mecePevee yengle keÀefþve nw efkeÀ YeieJeeve keÀes ³eeo keÀjves mes HeeHe efceì peeles nQ~ ³eefo ceQves efkeÀmeer keÀes ogKe efo³ee lees GmekeÀe yeesPe Hejceelcee keÀes ³eeo keÀjves mes kewÀmes nì mekeÀlee nw, ³en SkeÀ yengle ner cenerve He´efke´À³ee nw, DeeFS Fmes mecePeW~ Hejceelcee efHelee keÀes nce meJe& MeefkeÌle³eeW keÀe m$eesle keÀnles nQ~ He´ke=Àefle ceW nce ³en J³eJemLee osKeles nQ efkeÀ nJee p³eeoe oyeeJe Jeeues #es$e mes keÀce oyeeJe Jeeues #es$e keÀer Deesj yenleer nw, ieceea (iece& Tpee&) p³eeoe leeHeceeve mes keÀce leeHeceeve keÀer Deesj yenleer nw, þesme HeoeLe& ceW neF& Jee@uìspe mes uees Jee@uìspe keÀer lejHeÀ FueskeÌì^esvme yenles nQ, Gmeer He´keÀej meJe&MeefkeÌleceeve mes veelee peesæ[ves Hej MeefkeÌle³eeW keÀe He´Jeen nceejer Deesj nesves ueielee nw~ Fme He´keÀej Hejceelcee efHelee keÀes ³eeo keÀjles jnves mes nce yegjeF& keÀes peerleves kesÀ keÀeefyeue nes peeles nQ Deewj YeefJe<³e ceW HeeHe keÀjves mes ye®e peeles nQ~ Hej meJeeue ³en nw, Hejceelcee keÀer ³eeo mes HeeHe kewÀmes Yemce nes peeles nQ? ye´ïee yeeyee ves DeHeves DevegYeJe ceW megvee³ee efkeÀ peye Mejerj ítìves Jeeuee Lee leye keÀce&Yeesie Deewj keÀce&³eesie ceW ueæ[eF& ®eue jner Leer~ keÀce&Yeesie keÀe nesvee DeLee&led efnmeeye-efkeÀleeye yeekeÀer nesvee~ keÀce&Yeesie yeeyee keÀes oo& keÀe Snmeeme keÀjevee ®eenlee Lee Hejvleg yeeyee ves DeHeves keÀes Mejerj mes v³eejer Deelcee Fme keÀoj efveeqM®ele keÀj efue³ee Lee efkeÀ Mejerj ceW nesves Jeeues Ye³ebkeÀj oo& keÀer DevegYetefle Deelcee keÀes ít veneR Hee jner Leer~ yeeyee DeHeveer cetueeJemLee ceW eqmLele Les~ Deelcee keÀer cetueeJemLee nesleer nw Deevebo mJeªHe~ yeeyee keÀes efveM®e³e Lee efkeÀ Jes Deevebo mJeªHe nQ~ efpeme He´keÀej ³eefo DebOesje nw lees He´keÀeMe veneR Deewj He´keÀeMe nw lees DebOesje veneR, Gmeer He´keÀej Deevebo nw lees oo& veneR Deewj oo& nw lees Deevebo veneR~ Fme He´keÀej ye´ïee yeeyee Mejerj kesÀ efnmeeyeefkeÀleeye mes Deítles jns Hejvleg GvekeÀer Ssmeer MeefkeÌleMeeueer DeJemLee yeveer kewÀmes? efMeJe yeeyee keÀer ³eeo mes DeLee&led ³eesieyeue petve 2016

mes~ Fmemes ³en efme× neslee nw efkeÀ yeeyee keÀes ³eeo keÀjves mes, DeMejerjer yeveves mes nceW keÀ<ì keÀe Denmeeme veneR neslee nw~ keÀce&-DekeÀce& keÀer ieg¿e ieefle keÀer ¢eq<ì mes Yeer ³en yeele efme× keÀer pee mekeÀleer nw~ peye nceves efkeÀmeer keÀes ogKe efo³ee lees nceW yeÎgDee efceueer ³ee ³eeW keÀnW efkeÀ ceeFveme (-) ceekeÌme& efceues~ GmekesÀ yeeo DeewjeW keÀes megKe efo³ee lees Hueme (+) ceekeÌme& efceues Hejvleg SkeÀ Deelcee kesÀ efoS ieS ceeFveme ceekeÌme& otmejer Deelcee kesÀ efoS Hueme ceekeÌme& mes Kelce veneR nes mekeÀles~ ³en nw DeelceeDeeW keÀer yeele Hej Hejceelcee Hej ³en efve³ece ueeiet veneR neslee~ GvekeÀer ogDeeSB lees meJeexHeefj nQ~ GvekesÀ DeeMeerJee&o ceW Fleveer leekeÀle nw efkeÀ Jees efkeÀmeer Yeer yeÎgDee mes ueæ[ peeS~ peye nce yeeyee keÀes ³eeo keÀjles nQ lees mJeleë ner GvekeÀer ogDeeDeeW kesÀ Yeeieeroej yeve peeles nQ keÌ³eeWefkeÀ Jees nQ ner ogDeeDeeW keÀes uegìeves Jeeues, Fme He´keÀej nceejs ceeFveme ceekeÌme& Kelce nesles peeles nQ~ neB, ³en peªj nw efkeÀ YeieJeeve keÀer ogDeeSB Yeues ner meJeexHeefj nQ Hej mebiece³egie ceW YeieJeeve keÀe meeLe Heeves kesÀ efueS ceveg<³e DeelceeDeeW keÀer ogDeeDeeW keÀer Yeer peªjle nw keÌ³eeWefkeÀ efpemes pevelee Hemebo keÀjs Deewj pees uee³ekeÀ nes, YeieJeeve Yeer lees Gmes ner me=eq<ì kesÀ jbieceb®e Hej jepee yeveves keÀer Devegceefle oWies Deewj Gmeer mes mJeie& keÀe jep³eYeej mebYeueJeeSBies~ 

peerJeve keÀer megvojlee Fmeer ceW nw efkeÀ De®íer yeeleeW keÀes ³eeo jKees Deewj yegjer keÀes Yetue peeDees

ce=l³eg mes efveYe&³e yeveW  ye´ïeekegÀceej leeje®ebo, HeeuneJeeme (jsJeeæ[er)

mebmeej ceW DeeJeeieceve keÀe ®eke´À ®euelee jnlee nw, keÀesF&

keÀe Fmlesceeue keÀjvee, HeÀeBmeer ueieekeÀj cejvee, Mejerj Hej Deeie pevce ueslee nw, keÀesF& cejlee nw~ meYeer ceveg<³e peervee ®eenles nQ ueieekeÀj cejvee, ³en ceewle keÀe yegueeJee nw ³eeefve Kego keÀes ceewle uesefkeÀve Yeuee ceewle mes keÀesF& ye®e mekeÀlee nw? keÀeue (ceewle) kesÀ kesÀ cegBn ceW [euevee nw~ cegKe ceW ceveg<³e meoe jnlee nw, keÀesF& Deepe peelee nw, keÀesF& keÀue nl³ee - SkeÀ-otmejs keÀes ceej osvee (Murder) Yeer ceewle keÀe peelee nw, njskeÀ keÀe peevee efveeqM®ele nw~ ³ener He´ke=Àefle keÀe efve³ece keÀejCe nw~ nw~ ceewle keÀceeX kesÀ Devegmeej nesleer nw~ ceewle keÀe mece³e veneR nw, osMeeW kesÀ DeeHemeer ³eg× ³ee ie=n³eg× (DeelebkeÀJeeo) Üeje Yeer ve ner ceewle keÀnkeÀj Deeleer nw~ efkeÀmeer keÀer ce=l³eg JeeveHe´mLe ceW yengle p³eeoe ceewleW nesleer jnleer nQ~ nesleer nw, efkeÀmeer keÀer ³eewJeve ceW, efkeÀmeer keÀer ye®eHeve ceW, efkeÀmeer jLeer kesÀ ®eues peeves Hej DeLeea jn peeleer nw keÀer oes Je<e& yeerleves Hej lees efkeÀmeer keÀer íë ceeme ceW, keÀesF& pevceles ceewle keÀer yeele megvekeÀj ceveg<³eeW kesÀ lejn-lejn kesÀ efJe®eej ner cej peeles nQ Deewj keÀesF& pevce uesves mes Henues ieYe& ceW ner Kelce ®eueles nQ Deewj Jes Ye³e, ef®evlee ceW jnles nQ~ ceewle keÀYeer ueewìkeÀj nes peeles nQ~ peye mes ceveg<³e pevce ueslee nw, ceewle Yeer efveeqM®ele nes veneR Deeleer nw~ ceewle Heb®e lelJeeW mes yeves Mejerj keÀer nesleer nw, peeleer nw~ ceewle keÀes ve keÀYeer KegMeer nesleer nw Deewj ve ner iece~ Mejerj keÀes ®eueeves Jeeueer Deelcee keÀer veneR~ ceewle kesÀ mece³e ueesie neB, peye Yeer efkeÀmeer keÀer ceewle nesleer nw leye ®eejeW lejHeÀ mevveeìe- keÀnles nQ efkeÀ HeéCe efvekeÀue ie³es, mJeie& HeOeeje, nbme Gæ[ ie³ee, mee íe peelee nw, ueesie ef®eeqvlele Deewj Goeme vepej Deeles nQ~ nJee efvekeÀue ieF&, HeÝeg keÀe H³eeje nes ie³ee, Mejerj l³eeie efo³ee, ceewle mJeeJeuecyeer nw Deewj DeHevee HewÀmeuee Kego uesleer nw~ Fleves ner efoveeW keÀe cesnceeve Lee Deeefo-Deeefo~ ceveg<³e kesÀ jLe yengle-mes ceveg<³e keÀnles nQ efkeÀ ceewle keÀes yenevee ®eeefnS (Mejerj) mes jLeer (Deelcee) efvekeÀue peeleer nw lees kesÀJeue DeLeea uesefkeÀve ceewle keÀF& efvecve keÀejCeeW mes Yeer nesleer nw ö ner jn peeleer nw efpemes peuee efo³ee peelee nw~ Heb®elelJeeW mes yevee Heéke=ÀeflekeÀ DeeHeoeSB - De®eevekeÀ YetkeÀcHe, letHeÀeve, yeeæ{ Dee Mejerj ³eneR Hej ner ve<ì nes peelee nw~ Heeì& yepeeves Jeeueer Deelcee peevee, metKee (DekeÀeue) Heæ[ peevee Je Deeie ueie peevee Deeefo Fme Mejerj keÀes íesæ[keÀj, keÀceeX kesÀ DeeOeej Hej otmejs Mejerj ceW mes Yeer ceewle nesleer nw~ He´JesMe keÀjleer nw~ Deelcee ve keÀYeer cejleer nw, ve ner Fmes keÀeue yeerceeefj³eeB - yengle-mes ceveg<³eeW keÀer keQÀmej, Ëo³e jesie, MJeeme Keelee nw Deewj ve ner Fmes ve<ì efkeÀ³ee pee mekeÀlee nw~ jesie Deeefo yeerceeefj³eeW kesÀ Üeje ceewle nesleer nw~ keÀceeX kesÀ DeeOeej Hej efceuelee nw Mejerj ogIe&ìveeSB - yengle-mes ceveg<³eeW keÀer ogIe&ìveeDeeW Üeje ceewle nes Deelcee, HejceefHelee Hejceelcee keÀer DeefJeveeMeer mevleeve nw pees peeleer nw pewmes ö Jee³eg³eeve keÀe kew´ÀMe nes peevee, peueHeesleeW keÀe Deefle met#ce p³eesefleefyevog mJeªHe nw~ ³en Mejerj kesÀ Devoj SkeÀ [tye peevee ³ee ìkeÌkeÀj nes peevee, jsueeW keÀer ìkeÌkeÀj nes peevee ³ee Ssmeer meÊee nw pees He´ke=Àefle, Mejerj, mece³e Deewj YeeweflekeÀ efHeÀj jsue Heìjer mes Glej peevee, JeenveeW keÀer DeeHeme ceW ìkeÌkeÀj meerceeDeeW mes Hejs nw~ Yeejle kesÀ Oeeefce&keÀ Meeðe ÞeerceodYeieJele nes peevee ³ee veoer-veeueeW ceW efiej peevee~ ceveg<³e veefo³eeW ³ee [wce ieerlee ceW Yeer efueKee nw ö Jeebmeeefme peerCee&efve ³eLee ceW [tye keÀj Yeer ceewle kesÀ efMekeÀej nes peeles nQ~ efJene³e........peerCee&v³ev³eeefve meb³eeefle ve veJeeefve osner~~ pewmes KegokegÀMeer (Deelcenl³ee) - ceveg<³eeW Üeje penjerueer ieesefue³eeW meHe& Hegjeveer Keeue keÀes íesæ[ veF& Keeue OeejCe keÀjlee nw ³ee petve 2016 28 nce pees mees®eles nQ, Jener keÀjles nQ Deewj pees keÀjles nQ Jener Yegieleles nQ

%eeveece=le ceveg<³e Hegjeves Jeðe keÀes l³eeiekeÀj ve³es Jeðe OeejCe keÀjlee nw Jewmes ner Deelcee Hegjeves Mejerj keÀes l³eeiekeÀj ve³es Mejerj keÀes OeejCe keÀjleer nw~ Deelcee Depej, Decej, DeefJeveeMeer nw~ keÀceeX kesÀ DeeOeej Hej ner Deelcee kesÀ ve³es Mejerj keÀe efvecee&Ce neslee nw~ Deelcee Mejerj íesæ[les mece³e met#ce Mejerj ceW He´JesMe keÀj uesleer nw~ kegÀí mece³e lekeÀ met#ce Mejerj ceW jnkeÀj, ve³es Mejerj ceW He´JesMe keÀj uesleer nw Deewj Hegveë Fme mebmeej ceW He´keÀì nesleer nw~ nj Ieæ[er keÀes Deeqvlece Ieæ[er mecePekeÀj ®eueW ceveg<³e keÀes ceewle mes [jvee veneR ®eeefnS Deewj ve ner FmekeÀer ef®evlee keÀjveer ®eeefnS~ ³eeo jKevee nw efkeÀ pees mebmeej ceW Dee³ee nw, Gmes JeeefHeme peevee ner nw~ Fme Hej ceelesMJejer (ceccee) kesÀ ceneJeekeÌ³e ³eeo Deeles nQ efkeÀ ceveg<³e keÀes nj Ieæ[er keÀes Deeqvlece Ieæ[er mecePekeÀj ®euevee ®eeefnS Deewj Hejceelcee keÀes ³eeo keÀjles ngS De®ís keÀce& keÀjles jnvee ®eeefnS~ nceW ³eeo jKevee ®eeefnS efkeÀ `ceQ SkeÀ p³eesefleefyevog Deelcee ntB, HejceefHelee Hejceelcee keÀer DeefJeveeMeer mevleeve ntB, Fme ceveg<³e me=eq<ì jbieceb®e Hej DeveskeÀ veece, ªHe, osMe, Heo ueskeÀj Heeì& Deoe keÀjves Dee³eer ntB~ ceewle lees SkeÀ pewefJekeÀ HeefjJele&ve nw pees me=eq<ì keÀe efve³ece nw~ ce=l³eg kesÀJeue Mejerj keÀes ner ve<ì keÀjleer nw, Mejerj ceW jnves Jeeueer Deelcee keÀes ve<ì veneR keÀj mekeÀleer nw~ ceewle Hej efJepe³e kewÀmes Hee³eW? Fme efveëMegukeÀ %eeve keÀes He´eHle keÀjves nsleg DeeHe efvekeÀìlece ye´ïeekegÀceejer mesJeekesÀvê Hej mecHeke&À keÀj mekeÀles nQ~ FmekesÀ efueS osj veneR keÀjveer ®eeefnS keÌ³eeWefkeÀ meye kegÀí peerJeve ceW De®eevekeÀ neslee nw~ 

petve 2016

yewpe ves ye®ee³ee yeoceeMeeW mes ye´ïeekegÀceej veJeue efkeÀMeesj, [ekeÀHelLej (GÊejeKeb[)

SkeÀ yeej jele keÀes veew yepes ye´ïeekegÀceejer mesJeekesÀvê mes Iej ueewìles mece³e yeoceeMeeW ves cegPes meeFefkeÀue mes Gleej keÀj Iesj efue³ee~ Gmeer mece³e SkeÀ yeoceeMe keÀer vepej cesjs yewpe Hej Heæ[er~ Gmeves Hetíe, DeeHe DeesceMeeeqvle YeeF& nQ? ceQves keÀne, neB, DeeHe yeeyee keÀes Hen®eeveles nQ keÌ³ee? Gmeves cesjer yeele keÀe lees GÊej veneR efo³ee Hej DeHeves meeLeer keÀes keÀne, Fme DeesceMeeeqvle YeeF& keÀes íesæ[ oes~ efHeÀj cegPes keÀne, Fleveer jele ceW Fme jemles mes cele pee³ee keÀjes~ leye mes cegPes yeeyee kesÀ Thej mecHetCe& efveM®e³e nes ie³ee efkeÀ efpemekeÀes jeKes yeeyee, ceej mekesÀ ve keÀesS~ efHeÀj ceQves meeFefkeÀue mes osj jele peevee íesæ[ efo³ee Deewj yeme mes peevee He´ejcYe efkeÀ³ee~ kegÀí efoveeW yeeo jele veew yepes DeeÞece mes ueewìles mece³e, yeme mesJee yevo nesves kesÀ keÀejCe, jemles Hej Keæ[e neskeÀj efkeÀmeer meeOeve keÀe Fvlepeej keÀjves ueiee~ leYeer osKee, peeve-Hen®eeve Jeeues SkeÀ YeeF& mketÀìj ueskeÀj Dee jns Les, GvneWves cegPes yewþe efue³ee~ kegÀí otj ®eueves kesÀ yeeo De®eevekeÀ mketÀìj, ìw^keÌìj mes OekeÌkeÀe Kee ie³ee~ ceQ efíìkeÀles ngS Kesleer ceW efiej ie³ee Deewj yesnesMe nes ie³ee~ peye nesMe Dee³ee lees osKee efkeÀ Kesle ceW Heæ[e ntB Deewj efmej mes Ketve yen jne nw~ meæ[keÀ Hej DeekeÀj Gme mketÀìj Jeeues YeeF& keÀes osKee, Jes Mejerj íesæ[ ®egkesÀ Les~ cesjs cegBn mes efvekeÀue Heæ[e, yeeyee, ³en keÌ³ee nes ie³ee? yeeyee keÀer ueeue efkeÀjCeW cegPe Hej Heæ[ jner LeeRr~ yeeyee keÀes ³eeo keÀjkesÀ, efnccele Deewj meenme kesÀ meeLe efkeÀmeer YeeF& kesÀ meeLe Hegefueme Leeves ceW HengB®ee Deewj efjHeesì& efueKeJee³eer, efHeÀj ojesiee kesÀ meeLe IeìveemLeue Hej Dee³ee~ ojesiee peer ves Hetjer lenkeÀerkeÀele uesves kesÀ yeeo cegPes meeJeOeeve efkeÀ³ee efkeÀ De®eevekeÀ efkeÀmeer kesÀ mketÀìj ³ee ieeæ[er ceW keÀYeer veneR yewþvee, ceje ngDee J³eefkeÌle Mejeye HeerkeÀj ®euee jne Lee~ DeeHe ye´ïeekegÀceejer Jeeues nes, DeeHe ueesie peneB lekeÀ nes ieueleer veneR keÀjles nes, efHeÀj Yeer Deeies Ssmeer Ieìvee ve nes, FmekeÀe K³eeue peªj jKevee~ cegPes DemHeleeue ceW Yeleea keÀje³ee ie³ee Deewj ef®eefkeÀlmee HetCe& nesves kesÀ yeeo Iej Yespee ie³ee~ Fme He´keÀej yeeyee ves SkeÀ yeej efHeÀj j#ee keÀer~ Deye lees ¢æ{ efveM®e³e nw, yeeyee cesje Deewj ceQ yeeyee keÀe ntB~ 

pees DeeHemes peueles nQ, Gvemes Ie=Cee ve keÀjW keÌ³eeWefkeÀ ³es Jener ueesie nQ pees ³en mecePeles nQ efkeÀ DeeHe Gvemes yesnlej nQ

Yeejle kesÀ He´e®eerve ie´bLeeW ceW mebefJeOeeve mebyebOeer yeeleeW keÀer peevekeÀejer  ye´ïeekegÀceej jcesMe, cegbyeF& (ieeceosJeer)

efMeJeyeeyee kesÀ %eeve kesÀ Devegmeej mele³egieer me=ef<ì keÀer MegªDeele mes ner Þeer ue#ceer-Þeer veeje³eCe efJeMJe cenejepeeefJeMJe cenejeveer kesÀ ªHe ceW keÀe³e& keÀjles nQ Deewj Gmeer JebMe HejcHeje keÀe jep³e keÀejesyeej yeeo ceW Dev³e efJeMJe cenejepeeefJeMJe cenejeveer Üeje neslee jnlee nw~ Fme yeele keÀe meyetle nceW cevegmce=efle mes efceuelee nw efpemekesÀ Henues DeO³ee³e ceW efueKee nw efkeÀ Hejceelcee (megJeCe&ieYe&) ves me=ef<ì j®eer Deewj GmekeÀe keÀejesyeej keÀjves kesÀ efueS Þeer veeje³eCe kesÀ neLe ceW jep³e keÀejesyeej efo³ee~ meleesHeÓeeve jep³e keÀejesyeej nesves kesÀ keÀejCe Gme mece³e mebefJeOeeve keÀer peªjle veneR Leer Hejbleg jep³eHeĆeeueer keÀer yeeleW Oeerjs-Oeerjs HekeÌkeÀer nesleer ieF¥~ ³en Yeer nce peeveles nQ efkeÀ Þeerke=À<Ce ner Þeer veeje³eCe yevekeÀj efJeMJe kesÀ Henues efJeMJe cenejepee yeveles nQ~ Hejbleg MeeðeeW ceW Þeerjece Henues Deewj yeeo ceW Þeerke=À<Ce nQ~ Fve yeeleeW keÀer ienjeF& ceW peevee Fme uesKe keÀer ce³ee&oe kesÀ yeenj nw~ Yeejle kesÀ Heé®eerve ie´bLeeW ceW mebefJeOeeve keÀer veneR DeefHeleg jepeMeener kesÀ Üeje jep³ekeÀejesyeej keÀer yeeleW efueKeer nQ~ Yeejle kesÀ Heé®eerve ie´bLees ceW F#ÌJeekegÀ JebMe keÀer yeeleW Deeleer nQ Deewj Fme JebMe keÀer yeeleW ieerlee kesÀ ®eewLes DeO³ee³e ceW Yeer Deeleer nQ~ Gme JebMe keÀer yeele keÀjW lees Gme mece³e pees jepee Lee GvekeÀe veece efoueerHe Lee~ jepee efoueerHe keÀes mebleeve veneR nes jner Leer FmeefueS jepee ves $eÝef<e JeefMe<þ mes keÀne efkeÀ GvnW mebleeve HeéefHle keÀe keÀesF& Ghee³e yelee³eW~ leye $eÝef<e JeefMe<þ ves keÀne efkeÀ cesjs Heeme keÀeceOesveg iee³e nw, DeeHe Deiej GmekeÀer mesJee keÀjWies Deewj Deiej Jen DeeHe Hej He´mevve nes pee³esieer lees DeeHekeÀes DeJeM³e mebleeve HeéefHle nesieer~ FmeefueS jepee efoueerHe ves DeHeves ceb$eer keÀes jep³ekeÀejesyeej meeQHe efo³ee Deewj Kego keÀeceOesveg keÀer mesJee keÀjves $eÝef<e JeefMe<þ kesÀ DeeÞece Hej ®eues ie³es~ jepee efoueerHe keÀer DevegHeeqmLeefle ceW GvekesÀ ceb$eer Deewj keÀes<eeO³e#e (Kepeeb®eer) ves 32

efceuekeÀj jep³e keÀejesyeej efkeÀ³ee~ lelHeM®eeled efoueerHe jepee keÀe Heg$e Depe jepee Deewj GmekesÀ yeeo GvekeÀe Heg$e jIeg jepee yevee, efpemekesÀ efueS iee³ee peelee nw - jIegkegÀue jerle meoe ®eueer DeeF&, HeéCe pee³eW Hej Je®eve ve pee³eW...~ jepee jIeg kesÀ jep³e ceW yengle ner efJeef®e$e DeLe&Meeðe ®euelee Lee efkeÀ efpeme Yeer meentkeÀej kesÀ Heeme DeefOekeÀ Oeve neslee Lee Jen jepee kesÀ YeC[ejs ceW [eue oslee Lee Deewj peye peªjle Heæ[leer Leer leye Oeve efvekeÀeue ueslee Lee~ Fme He´keÀej efJeefvece³e He×efle ®eueleer Leer~ Gme peceeves ceW keÀj HeĆeeueer veneR nesleer Leer~ MeeðeeW ceW efueKee nw efkeÀ SkeÀ yeej efkeÀmeeveeW Deewj meentkeÀejeW ves jepee kesÀ Ke]peeves mes Flevee Oeve ues efue³ee efkeÀ jepee keÀe Ke]peevee Keeueer nes ie³ee Hejbleg jepee ves keÀesF& keÀe³e&Jeener veneR keÀer~ efHeÀj jepee ves kegÀyesj keÀes mebosMe Yespee efkeÀ Gmes jep³e ®eueeves kesÀ efueS Oeve keÀer DeeJeM³ekeÀlee nw (kegÀyesj Henues uebkeÀeefOeHeefle Lee Deewj yengle OeveJeeve Lee~ Gme mece³e GmekesÀ Heeme Heg<HekeÀ efJeceeve Yeer Lee Hejbleg yeeo ceW GmekesÀ íesìs YeeF& jeJeCe ves efMeJe DeejeOevee keÀer Deewj DeveskeÀ Jejoeve HeéHle efkeÀ³es efpememes Jees MeefkeÌleMeeueer yeve ie³ee Deewj Gmeves DeHeves YeeF& kegÀyesj keÀes DeHeves jep³e mes efve<keÀeefmele keÀj efo³ee)~ kegÀyesj ves jepee jIeg keÀer yeele ceeveer Deewj Gmes Oeve efo³ee~ Fme He´keÀej Gme peceeves ceW jepee kesÀ YeC[ejs mes pevelee p³eeoe Oeve ueskeÀj peeleer Leer lees Yeer jepee kegÀí veneR keÀnlee Lee, Fme He´keÀej keÀe Gme mece³e jep³e keÀejesyeej ®euelee Lee~ Mee³eo jepee jIeg ³ee Gmemes Yeer Henues mes ner DeMJecesOe ³e%e keÀer MegªDeele ngF&~ DeMJecesOe ³e%e jepee DeHeves meeceép³e efJemleej kesÀ efueS efkeÀ³ee keÀjles Les~ DeMJecesOe ³e%e ceW jepee DeHeves DeMJe keÀes íesæ[ oslee Lee Deewj Jen DeMJe peneB-peneB Hengb®elee Lee JeneB kesÀ jepee ³ee lees meceHe&Ce keÀj osles Les ³ee efHeÀj Ieesæ[s keÀes HekeÀæ[ uesles Les Deewj ³eg× keÀjles Les~ Ieesæ[s kesÀ JeeefHeme ueewìves Hej jepee DeMJecesOe ³e%e keÀjlee Lee~ DeMJecesOe ³e%e kesÀ

GHeJeeme Keeves keÀe veneR yeequkeÀ ieboer mees®e, ieboer veer³ele Deewj iebos effJe®eejeW keÀe keÀjW

petve 2016

%eeveece=le yeeo jepee ceb$eer keÀes keÀnlee Lee efkeÀ Jen DeHeveer cevecele mes efpemes Yejle, ue#ceCe keÀes ke´ÀceMeë ³eg× ceW Hejeefpele keÀjles nQ Deewj ®eens Gmes ob[ veneR os mekeÀlee nw Deewj efHeÀj ceb$eer jepeieg© mes yeeo ceW Þeerjece JeneB Hej peeles nQ~ Hetílee Lee efkeÀ jepee pees yeele keÀn jne nw keÌ³ee Jen mener nw? pewmes Gme mece³e jep³e keÀe efJemleej keÀjves nsleg DeMJecesOe efHeÀj jepeieg© Oece& keÀe [C[e ueskeÀj jepee kesÀ efmej kesÀ THej ³e%e efkeÀ³ee peelee Lee SJeb ceb$eer megceble Þeerjece, meerlee SJeb jKelee Lee Deewj keÀnlee Lee efkeÀ DeeHekesÀ THej Oece& nw, DeeHe ue#ceCe keÀes mej³eg veoer kesÀ efkeÀveejs lekeÀ ³ee meerlee keÀes jep³e Oece& mes THej veneR nes mekeÀles~ FmeefueS DeeHe Oecee&vegmeej keÀer no lekeÀ íesæ[ves ie³es Les, Fme yeele mes efme× neslee nw efkeÀ DeHevee jep³e keÀejesyeej ®eueeDees~ Fme He´keÀej Gme peceeves ceW Gme mece³e Yeer jep³e keÀer noW (boundaries) nesleer LeeRr~ Oece&ie´bLe jep³e keÀejesyeej keÀjves kesÀ efueS cegK³e meboYe& ie´bLe kesÀ jecee³eCe meerefj³eue pees otjoMe&ve Hej efoKee³ee ie³ee Lee GmeceW ªHe ceW GHe³eesie ceW uee³es peeles Les~ Oece&ie´bLe SkeÀ He´keÀej mes SkeÀ He´mebie ceW efoKee³ee ie³ee efkeÀ meerlee YetKeer, H³eemeer, LekeÀer mebefJeOeeve kesÀ ªHe ceW ner GHe³eesie ceW uee³ee peelee Lee~ ngF& pee jner Leer Deewj peeles-peeles Jen ceteq®í&le neskeÀj efiej GmekesÀ yeeo jepee jIeg keÀe Heg$e oMejLe jepee yevee Deewj nce ieF&~ efHeÀj Jeneb mes iegpej jns kegÀí meeOegDeeW ves meerlee keÀes osKee meye peeveles nQ efkeÀ jepee oMejLe kesÀ jep³e ceW kewÀmes jeveer Deewj Gme Hej Heeveer kesÀ íeRìs [euekeÀj Gmes megjpeerle efkeÀ³ee kewÀkesÀ³eer ves DeHeves oes Jejoeve jepee oMejLe mes ceebies efpemekesÀ Deewj DeHeves meeLe DeeÞece Hej ueskeÀj ie³es~ Fme He´keÀej Gme HeÀuemJeªHe Þeerjece, meerlee SJeb ue#ceCe keÀes 14 Je<e& keÀe mece³e Yeer meYeer DeHeves-DeHeves jep³e keÀer meerceeDeeW cebs ner jnles JeveJeeme efceuee Deewj Yejle keÀes jepeieÎer efceueer~ peye Þeerjece Les efpememes efkeÀ DeewjeW keÀes keÀesF& HejsMeeveer vee nes~ ³en Yeer pewmes keÀes JeveJeeme kesÀ efueS peevee Lee leye jepee oMejLe kesÀ ceb$eer mebefJeOeeve keÀe ner SkeÀ ªHe Lee~ megceble Þeerjece Je Dev³e keÀes mej³eg veoer kesÀ efkeÀveejs lekeÀ efJeoeF& ceneYeejle ceW mebefJeOeeve Fleves mHe<ì ªHe mes veneR Lee osves ie³es Deewj DeekeÀj jepee oMejLe keÀes yelee³ee efkeÀ Jen GvnW keÌ³eeWefkeÀ GmeceW nj yeele ceW Þeerke=À<Ce keÀes Deeies jKee ie³ee Deewj mej³egg veoer kesÀ efkeÀveejs lekeÀ íesæ[keÀj Dee³es nQ~ Ssmes ner ceb$eer Þeerke=À<Ce ves Oece& keÀe Meemeve mLeeefHele keÀjves kesÀ efueS DeJeleej Üeje keÀe³e& keÀjves keÀer otmejer yeele jecee³eCe ceW ³en nw efkeÀ efpeme OeejCe efkeÀ³ee~ peye Þeerke=À<Ce keÀe yesìe Deefve©× jepee mece³e meerlee ieYe&Jeleer Leer Deewj Gmes jepee Þeerjece ves SkeÀ Oeesyeer yeeCeemegj keÀer yesìer G<ee kesÀ Heeme ie³ee Lee leye Þeerke=À<Ce Deewj kesÀ keÀnves Hej JeveJeeme Yespe efo³ee Lee~ leye Yeer ceb$eer megceble yeeCeemegj keÀe ³eg× ®eue jne Lee Deewj Gmeer mece³e og³eexOeve ves meerlee keÀes DeHeves jep³e keÀer no lekeÀ íesæ[keÀj Dee³es Deewj HeeC[JeeW keÀes Ðegle Kesueves kesÀ efueS yeguee³ee Lee efpemeceW HeeC[Je DeekeÀj GvneWves jepee jece keÀes yelee³ee efkeÀ Jen meerlee keÀes DeHeves nej ie³es Deewj HeefjCeeceªHe HeeC[JeeW keÀes 12 Je<e& keÀe JeveJeeme jep³e keÀer no lekeÀ íesæ[keÀj Dee³es nQ Deewj Deeies meerlee keÀe Je 1 Je<e& keÀe De%eeleJeeme efceuee~ leye Þeerke=À<Ce ves keÀne efkeÀ Yeei³e Gmes peneb Yeer ues pee³es~ Hejbleg otmejer jecee³eCe ceW ³en cesje ³egieOece& keÀe keÀejesyeej 13 Je<e& yeæ{ ie³ee~ efHeÀj Þeerke=À<Ce keÀne ie³ee nw efkeÀ megceble ceb$eer kesÀ meeLe ue#ceCe Yeer meerlee keÀes 13 Je<e& kesÀ yeeo peye meguen keÀjves og³eexOeve kesÀ Heeme ie³es leye efJeoeF& osves ie³ee Lee Deewj GvneWves Gmes SkeÀ $eÝef<e kesÀ DeeÞece cebs og³eexOeve ves keÀne efkeÀ ceQ HeeB®e ieebJe lees keÌ³ee Hejbleg metF& keÀer veeskeÀ íesæ[ efo³ee Lee~ Hejbleg ³en yeele megmebiele veneR ueieleer keÌ³eeWefkeÀ efpeleveer Yeer peien HeeC[JeeW keÀes veneR otbiee Deewj HeefjCeeceªHe meerlee peye DeHeves oesveeW yesìeW keÀes ueskeÀj jepee jece kesÀ ojyeej ceneYeejle keÀe ³eg× ngDee~ ceneYeejle ³eg× kesÀ cewoeve ceW ceW Deeleer nw leye jepee jece Gmes DeHeveeves kesÀ efueS lew³eej veneR Þeerke=À<Ce Depeg&ve keÀes ieerlee keÀe %eeve osles nQ~ ³en ieerlee-%eeve nesles~ efHeÀj peye Þeerjece DeMJecesOe ³e%e keÀjles nQ lees ueJe-kegÀMe Þes<þ jep³e keÀejesyeej ®eueeves kesÀ efueS efo³ee ie³ee~ kesÀJeue Oece& Ieesæ[s keÀes HekeÀæ[ uesles nQ Deewj efHeÀj Henues ceb$eer efHeÀj Me$egIve, kesÀ DeeOeej Hej Deiej jep³e keÀejesyeej neslee lees $eÝef<e³eeW kesÀ petve 2016 33 Þes<þlee pevce mes veneR Deeleer, iegCeeW kesÀ keÀejCe efvecee&Ce nesleer nw

%eeveece=le neLe ceW ner jep³e keÀejesyeej neslee Hejbleg jep³e keÀejesyeej lees #eef$e³eeW kesÀ neLe ceW neslee Lee FmeefueS ieerlee %eeve osvee peªjer Lee~ Fme He´keÀej osKee pee³es lees HeewjeefCekeÀ ie´bLe]eW ceW jep³e keÀejesyeej meg®ee© ªHe mes ®eue mekesÀ, ³es meYeer yeeleW efJeefYevve keÀLeeDeeW kesÀ ceeO³ece mes oer ieF& nQ~ Fme He´keÀej nceves osKee efkeÀ me=ef<ì kesÀ Deeefo mes jep³e keÀejesyeej Deewj Oece& meeLe-meeLe ®eueles Les Deewj Gmeer keÀejCe Gme mece³e keÀer J³eJemLee meleesHe´Oeeve Leer~ yeeyee ves nceW yelee³ee nw efkeÀ Gme mece³e meceepe keÀer j®evee Deewj meceepe ceW jnves Jeeues J³eefkeÌle³eeW keÀe peerJeve J³eJenej Je jepeeDeeW keÀe jep³e keÀejesyeej efkeÀme He´keÀej nes, GmekesÀ yeejs ceW DeveskeÀ Oece&ie´bLe efueKes ie³es Les efpeveceW cegK³e oes ie´bLe nQ - 1) cevegmce=efle Je 2) ³ee%eJeukeÀ mce=efle~ cevegmce=efle ceW jepee keÀe He´pee kesÀ meeLe J³eJenej kewÀmes nes GmekesÀ yeejs ceW efueKee ie³ee nw~ ceeveJe peerJeve kesÀ ®eej DeeÞeceeW kesÀ yeejs ceW yelee³ee ie³ee nw - 1) ye´ïe®e³e&, 2) ie=nmLeeÞece, 3) JeeveHe´mLe Deewj 4) mebv³eeme~ Deiej keÀesF& J³eefkeÌle ie=nmLeeÞece Je JeeveHe´mLeeÞece ceW veneR peevee ®eenlee Deewj meerOes ner mebv³eeme uesvee ®eenlee nw lees Jen Yeer ues mekeÀlee nw~ mebv³eemeeÞece $eÝef<e-cegefve kesÀ DeeOeej Hej ®euelee Lee~ keÀF& $eÝef<e lees ie=nmLeer Les pewmes efkeÀ JeefMe<þ-DeªbOeleer~ Hejbleg yeeo ceW peye MebkeÀje®ee³e& Dee³es lees GvneWves mebv³eeme Oece& keÀes Þes<þ efme× keÀjves kesÀ efueS ie=nmLeeÞece ceW jnves Jeeues ceC[ve efceÞe kesÀ meeLe Jeeo-efJeJeeo efkeÀ³ee efpemeceW GvneWves ceC[ve efceÞe keÀer Helveer Yeejleer keÀes v³ee³eeOeerMe kesÀ ªHe ceW jKee~ Fme JeeoefJeJeeo ceW MebkeÀje®ee³e& keÀer efJepe³e ngF& HeefjCeecemJeªHe ceC[ve efceÞe keÀes ie=nmLe Oece& keÀe l³eeie keÀj mecHetCe& mebv³eeme OeejCe keÀjvee Heæ[e~ efnbot uee@ kesÀ Devegmeej efcelee#eje Je oe³eYeeie He×efle cevegmce=efle Je ³ee%eJeukeÀ mce=efle mes ner efvekeÀueer ngF& efJe®eejOeeje³eW nQ~ cevegmce=efle Deewj ³ee%eJeukeÀ mce=efle Fve oesveeW ie´bLeeW Üeje keÀejesyeej kesÀ pees efve³ece yeves nQ Jes Deepe lekeÀ Yeer

efnbot Oece& ceW ueeiet nQ~ cevegmce=efle ceW efcelee#eje kesÀ cegleeefyekeÀ ye®®eeW keÀes pevce mes ner DeHeves oeoe keÀer mebHeefÊe ceW meceeve DeefOekeÀej efceuelee nw Deewj Deepe Yeer Yeejle mejkeÀej kesÀ GÊejeefOekeÀej DeefOeefve³ece (Indian Succession Act) ceW ³en efve³ece ®eeuet nw~ efmeHe&À yebieeue ceW oe³eYeeie He×efle DeHevee³eer peeleer nw efpemekesÀ Devegmeej peye lekeÀ efHelee peerefJele nQ leye lekeÀ yesìs keÀes DeHeves oeoe keÀer mebHeefÊe ceW DeefOekeÀej veneR efceuelee~ efHelee keÀer ce=l³eg kesÀ HeM®eeled ner Heew$e keÀes GmekesÀ oeoe keÀer mecHeefÊe cesW DeefOekeÀej efceuelee nw~ Dev³e ie´bLeeW ceW ³ece Deewj ³eceer kesÀ mebJeeo ceW efueKee nw efkeÀ ceelee-efHelee Deewj ye®®eeW kesÀ yeer®e keÀe mebyebOe, YeeF&-YeeF& kesÀ yeer®e keÀe mebyebOe Deewj YeeF&-yenveeW kesÀ yeer®e keÀe mebyebOe kewÀmee nes~ FvekesÀ DeueeJee GHeefve<eod Deeefo Yeer nQ efpevekesÀ DeeOeej Hej keÀevetve J³eJemLee meg®ee© ªHe mes ®eueleer Leer~ yeeo ceW jep³e keÀejesyeej keÀjves Jeeues pees meleesHeÓeeve Les Jes melees, jpees Je lecees ceW Dee³es~ GmekesÀ yeeo jep³e keÀejesyeej keÀer J³eJemLee kewÀmes ®euee³esb, FmekesÀ yeejs ceW efueKele ceW efve³ece efueKevee Megª ngDee efpemeceW meyemes DeefOekeÀ Heéfme× nQ ®eeCekeÌ³e efpevneWves ®evêiegHle ceew³e& keÀes ieÎer Hej He´mLeeefHele efkeÀ³ee Deewj meejs Yeejle ceW SkeÀ jep³e mLeeHeve efkeÀ³ee~ Fme He´keÀej lelkeÀeueerve mece³e ceW jep³eJ³eJemLee ®eueeves kesÀ efve³ece mebefJeOeeve kesÀ ªHe ceW efueKele veneR Les Hejbleg Oece&ie´bLeeW ceW ner FmekesÀ yeejs ceW efueKee ie³ee Lee Deewj Gmeer Devegmeej jep³e keÀejesyeej ®euelee Lee~ Heé®eerve ie´bLeeW ceW Deewj Yeer keÀF& yeeleW efueKeer ngF& nQ Hejbleg Deiej ceQ GmekeÀe meboYe& ³eneB efueKetB lees Jen Fme uesKe keÀer ce³ee&oe kesÀ yeenj pee³esiee~ Deieues uesKe ceW mebefJeOeeve keÀe keÀejesyeej efJeosMe ceW kewÀmes Megª ngDee Deewj efHeÀj yeeo ceW Yeejle ceW kewÀmes Megª ngDee, FmekesÀ yeejs ceW ®e®ee& keÀjWies~  (³en uesKe uesKekeÀ kesÀ DeHeves efJe®eejeW Hej DeeOeeefjle nw ö mecHeeokeÀ)

ye´.kegÀ. DeelceHe´keÀeMe, mecHeeokeÀ, %eeveece=le YeJeve, MeeefvleJeve, Deeyet jes[ Üeje mecHeeove leLee DeesceMeeefvle efHe´efvìbie Hes´me, MeeefvleJeve -307510, Deeyet jes[ ceW He´peeefHelee ye´ïeekegÀceejer F&MJejer³e efJeMJe efJeÐeeue³e kesÀ efueS íHeJee³ee~ meb³egkeÌle mecHeeefokeÀe - ye´.kegÀ. Gefce&uee, MeeefvleJeve E-mail : omshantipress@bkivv.org, gyanamritpatrika@bkivv.org

Ph. No. : (02974) - 228125