Gyanamri aug16

e ³ele efoJ KegM eer

HeefJe$elee

m Dece=le met®eer m 

Oece& Deewj keÀce& ceW mevlegueve

(mecHeeokeÀer³e) .....................5

j

j

Þe×ebpeefue......................7  He´Mve nceejs, GÊej oeoer peer kesÀ..8  oeoer He´keÀeMeceefCe peer kesÀ efoS..10  menpe jepe³eesie keÀer menpe.....12  `He$e' mebHeeokeÀ kesÀ veece ........13  YeieJeeve keÀer meJeexÊece j®evee ...14  ¢æ{ mebkeÀuHe yeveelee nw efJepe³eer .16  Fefleneme kesÀ DeveígS Hevves ......17 j#eeyevOeve He´l³eskeÀ  ªneveer mepe&ve keÀer .............19 Je<e& ÞeeJeCe MegkeÌuee HetefCe&cee  keÀceeX keÀer ieg¿eieefle ............20 keÀes yeæ[s meceejesn kesÀ meeLe  YeeJeYejer Þe×ebpeefue (keÀefJelee) 22 YeejleJe<e& leLee efJeMJe kesÀ  HeejmeceefCe LeeR oeoer ...........23 Dev³e YeeieeW ceW He´Jeemeer  ef®evlee, mecem³ee, Heeræ[e ........25 Yeejleer³eeW Üeje cevee³ee peelee  Yeei³e keÀe yeerpe nw mebkeÀuHe.....26  meef®e$e mesJee mecee®eej .........27 nw~ HetCe& ®evê, pees HeefjHetCe&lee  mebieerle keÀe Demej .............28 Deewj DecejlJe keÀe He´leerkeÀ nw,  keÀce& Üeje iegCeeW keÀe oeve ......29 ÞeJeCe ve#e$e ceW Fmeer mece³e  meef®e$e mesJee mecee®eej .........30 jnlee nw~ Deleë $eÝleg Deewj keÀeue keÀer ¢eq<ì mes j#eeyevOeve ye´eïeCeeW keÀe He´Oeeve HeJe& nw~  DeeO³eeeqlcekeÀlee...............32 meejs meceepe keÀer keÀu³eeCe keÀecevee ceW efvejle jnles ngS, ceeveJe keÀer meJe& efJekeÀejeW SJeb  FkeÌkeÀerme pevceeW.. (keÀefJelee) ...33 leppeefvele ogKeeW mes j#ee keÀjvee ye´eïeCeeW keÀe keÀÊe&J³e nw Deewj Fmeer MegYe-keÀecevee Deewj  efpemekeÀe meeLeer nw YeieJeeve.....34 MegYeeMe³e mes He´sefjle neskeÀj Jes Fme efove j#eeyevOeve keÀe Deveg<þeve keÀjles nQ~ meom³elee MegukeÀ l³eewnej kesÀ Heerís HeewjeefCekeÀ keÀLee Yeejle Jeeef<e&keÀ DeepeerJeve HeewjeefCekeÀ keÀLee kesÀ Devegmeej osJejepe Fvê Deewj owl³ejepe Je=$e kesÀ ceO³e yeejn %eeveece=le 100 /- 2,000/Je<eeX lekeÀ Ye³ebkeÀj ³eg× ngDee~ Fme ³eg× ceW DemegjeW ves osJeleeDeeW Hej efJepe³e HeeF&~ Jeu[& efjv³egDeue 100/- 2,000/Hejeefpele osJeieCe Þeernerve Deewj meJe& DeuebkeÀej, Oece& SJeb mebmkeÀej-efJenerve neskeÀj efJeosMe 1,000 /- 10,000/peerJeve-³eeHeve keÀjves ueies~ Fme ieewjJenerve keÌueerJe-#eerJe peerJeve mes osJejepe Fvê ves %eeveece=le Jeu[& efjv³egDeue 1,000/- 10,000/cejvee Þes³emkeÀj mecePee Deewj DemegjeW mes Deeqvlece SJeb He´eCeevle ³eg× keÀjves keÀe mebkeÀuHe efkeÀ³ee~ Jen ÞeeJeCe MegkeÌuee ®elego&Meer keÀe efove Lee~ Deleë osJeieg© ye=nmHeefle ves Deieues MegukeÀ kesÀJeue `%eeveece=le' DeLeJee `o Jeu[& efjv³egDeue' kesÀ veece mes [^eHeÌì ³ee efove (ÞeeJeCe ceeme keÀer HetefCe&cee kesÀ MegYe cegntle& ceW) keÀu³eeCe SJeb efJepe³e keÀer keÀecevee mes ceveerDee@[&j Üeje Yespeves nsleg Helee nwFvê keÀes j#ee keÀe yevOeve yeeBOeles ngS efvecve ceb$e Heæ{e ö mebHeeokeÀ, DeesceMeeefvle efHe´befìbie He´sme, %eeveece= le YeJeve, MeeefvleJeve- 307510 ³esve ye×es yeueer jepee oeveJesvêes ceneyeueë~ (Deeyet jes[) jepemLeeve~ lesve cev$esCe yeOveeefce j#es cee ®eue cee ®eue~~ MegukeÀ kesÀ efueS mecHeke&À keÀjsW lelHeM®eeled FvêeCeer ves cebieuee®ejCe kesÀ meeLe Fvê kesÀ oeefnves neLe ceW j#ee-met$e 09414006904, 09414423949 yeeBOee Deewj Fvê efJepe³eer ngS~ hindigyanamrit@gmail.com mebpe³e keÀer keÀuece mes

j#ee-yebOeve

SkeÀ leeeqlJekeÀ efJeJes®eve



%eeveece=le MeeðeeW ceW Fme HeJe& keÀe cenelc³e j#eeyevOeve kesÀ cenelc³e Hej Oece&MeeðeeW ceW efJemleej mes efueKee nw~ SkeÀ mLeue Hej Dee³ee nw, meJe&jesieesHeMeceveb meJee&MegYeefJeveeMeveced~ meke=Àlke=ÀlesveeyoceskebÀ ³esve j#eeke=ÀleesYeJesle~~ DeLee&led ³en j#eeyevOeve meJe& J³eeefOe³eeW keÀe efJeveeMe keÀjves Jeeuee SJeb meJe& DeMegYeeW keÀes ve<ì keÀjves Jeeuee nw~ pees J³eefkeÌle FmekeÀe Deveg<þeve keÀjlee nw Jen meYeer efJekeÀejeW mes cegkeÌle jnlee nw~ MeeðeJeeoer ueesie ceeveles nQ efkeÀ FvêeCeer Üeje Fvê kesÀ Fme He´keÀej j#ee-met$e yeeBOeves keÀes ueskeÀj ner keÀeueevlej ceW yenveeW Üeje YeeF³eeW keÀes j#ee yeeBOeves keÀer He´Lee ®eue efvekeÀueer nesieer~ kegÀískeÀ keÀe ³en efJe®eej nw efkeÀ Helveer keÀes lees oeve-oef#eCee Deeefo oer veneR peeleer Deleë meewYeei³eJeleer cetefle&ceeved keÀu³eeCeekeÀebef#eveer yenve mes jeKeer yeBOeJeekeÀj GmekeÀe MegYeeMeerJee&o efue³ee peeS ö ³en mees®ekeÀj jeKeer keÀe l³eewnej Megª ngDee nesiee~ jeveer keÀce&Jeleer ves yeeoMeen ngcee³etB keÀes jeKeer YespekeÀj mebkeÀì kesÀ mece³e DeHevee YeeF& yevee³ee Lee~ ke̳ee ³en l³eewnej YeeF& Üeje j#ee keÀer ³ee®evee keÀe He´leerkeÀ nw? ³en mecePevee efkeÀ jeKeer yeeBOekeÀj yenve, YeeF& mes mebkeÀì kesÀ mece³e DeHeveer j#ee keÀe He´Ce keÀjJeeleer nw, Gef®ele veneR He´leerle neslee nw~ Ghe³eg&keÌle HeewjeefCekeÀ keÀLeevegmeej ye=nmHeefle Deewj FvêeCeer ves Fvê keÀer j#eeLe& j#ee yeeBOeer Leer, ve efkeÀ mJe³eb keÀer j#ee kesÀ efueS~ ³en Gef®ele nw efkeÀ Fvê keÀer megj#ee Deewj efnle ceW Gve oesveeW keÀer megj#ee Yeer meefvveefnle Leer~ Yeejleer³e veejer He´e®eerve keÀeue mes ner MeefkeÌle, meeceL³e& Deewj meefn<Ceglee keÀer mee#eeled He´eflecee ceeveer ieF& nw~ GmekeÀe DeeoMe& mJeªHe meerlee Deewj ue#ceer ceW ê<ìJ³e nw~ veejer keÀe Deyeuee ªHe SkeÀ HejJeleea efJe®eejOeeje nw Deewj ceO³ekeÀeue ceW yeye&j efJeosMeer Deeke´ÀceCekeÀeefj³eeW leLee Yeejleer³eeW keÀer HeejmHeefjkeÀ HetÀì keÀer Ghepe nw~ keÀYeer-keÀYeer lees efkeÀmeer keÀv³ee ³ee m$eer keÀe DeHevee keÀesF& YeeF& veneR neslee, ³ee Jen megotj osMe keÀe efveJeemeer neslee nw DeLeJee Je³e ceW yengle íesìe, ogye&ue Deewj efveOe&ve nes mekeÀlee nw 4

DeLee&led yenve keÀer j#ee keÀjves ceW Jen HetCe& jerefle DemeceLe& nes mekeÀlee nw~ ye´eïeCe Yeer Fme DeJemej Hej DeHeves ³epeceeveeW keÀes jeKeer yeeBOeles nQ Hejbleg GveceW Yeer ³epeceeveeW Üeje DeHeveer j#ee keÀer keÀesF& YeeJevee veneR nesleer~ Deleë ³en efve<keÀ<e& efvekeÀeue uesvee efkeÀ yenveW, YeeF³eeW keÀes mebkeÀì ceW DeHeveer j#ee keÀer keÀecevee mes j#ee yeeBOeleer nQ, Gef®ele veneR He´leerle neslee nw~ JeemleefJekeÀ cenÊJe leeelqJekeÀ ¢e<qì mes Fme HeJe& keÀe JeemleeJfekeÀ Deejw DeeO³eeelqcekeÀ cenÊJe keÀgí eYfevve ner n~w j#eeyevOeve keÀes `HeCg³e Heo´e³ekeÀ' Deejw `eJfe<elee[æskeÀ' HeJe& Yeer keÀne ie³ee n~w keÀece Jeemevee ner Jen Ye³ekbeÀj eJfe<e nw epfemes HeeJfe$elee Deejw yeï´e®e³e& keÀs Üeje peelree pee mekeÀlee n~w Deleë j#eeyevOeve Fevqê³epe³e, oJselJe, HeeJfe$elee Deejw yeï´e®e³e& keÀs Jel´e uevses keÀe HeCg³e HeJe& nw DeLeel&ed mJe³eb keÀes leLee Dev³e J³eekfelÌe³eeW keÀes Deelcee mecePeles nSg, ons SJeb ons keÀs DeekeÀ<eC&eeW mes Hej,s HeeJfe$e peeJreve peelres nSg, ceve keÀer Deemejger Jee=Êfe³eeW Deejw mekbeÀuHeeW Hej eJfepe³e Heeves keÀe Hel´eekreÀ n~w HeefJe$e yevees, ³eesieer yevees j#eeyevOeve ce³ee&oe Deewj Deelceefveie´n Üeje ce=l³eg Hej efJepe³e Heeves keÀe HeJe& nw~ j#ee-met$e keÀe yevOeve Deewj efleuekeÀ Fme GlmeJe keÀe He´cegKe efJeOeeve nw~ met$e Deelcee keÀer ce³ee&oe Deewj meb³ece keÀe He´leerkeÀ nw, lees efleuekeÀ DeelcemJeªHe ceW eqmLele nesves keÀe He´leerkeÀ~ j#eeyevOeve nceW DeeeqlcekeÀ ¢eq<ì DeHeveeves DeLee&led meyekeÀes mLetue ¢eq<ì mes ðeer Je Heg©<e ve osKekeÀj Deelcee ³ee YeeF&-YeeF& DeLeJee YeeF&-yenve mecePeves keÀer He´sjCee oslee nw~ Fme meeeqlJekeÀ ¢eq<ì-Je=efÊe kesÀ efueS HeefJe$elee keÀe Heeueve DeeJeM³ekeÀ nw~ HeefJe$elee kesÀ Üeje ner nce YeeF&-yenve kesÀ HeeJeve mecyevOe keÀes JeemleefJekeÀ Deewj J³eeHekeÀ mJeªHe He´oeve keÀj mekeÀles nQ leLee me®®es osJeHeo kesÀ DeefOekeÀejer yeve mekeÀles nQ~ Hejceelcee nw ner Heeflele HeeJeve~ Gve meoeefMeJe Hejceelcee lekeÀ HengB®eves kesÀ efueS HeefJe$elee ner SkeÀcee$e meesHeeve nw~ HeefJe$elee ner megKe-Meeeqvle Deewj mece=ef× keÀer peveveer nw~ Deleë j#eeyevOeve keÀe mevosMe nw `HeefJe$e yevees, ³eesieer yevees'~ HeefJe$elee Deewj ³eesie ner peerJeve nw leLee DeHeefJe$elee Deewj efJe³eesie ce=l³eg~ 

F&MJej ef®e$e ceW veneR, ®eefj$e ceW yemelee nw, FmeefueS DeHeveer Deelcee keÀes HeefJe$e yeveeDees

Deiemle 2016

 Oece& Deewj keÀce& ceW mevlegueve

mecHeeokeÀer³e ..

Oe ce& keÀe DeLe& nw OeejCee~ J³eJeneefjkeÀ peerJeve ceW G®®e veweflekeÀ cetu³eeW keÀer OeejCee efpememes ceeveJe keÀe ®eefj$e GBÀ®ee nes, Dev³e ceveg<³eeW mes Jen meodJ³eJenej keÀjs, keÀÊe&J³e keÀe Heeueve keÀjs ö Fmes ner Oece& keÀnles nQ~ Oece& ceveg<³e ceW Meeeqvle, Meer l euelee, mes J ee, Oeer j pe, l³eeie, meneveg Y et e f l e, DeelcekeÀu³eeCe, HejesHekeÀej, meeoieer, meodefJe®eej Deewj efveefJe&keÀej peerJeve keÀer YeeJevee peeie=le keÀjlee nw~ leYeer GmekeÀer DeemLee meJe&MeefkeÌleJeeve keÀu³eeCekeÀejer efHelee Hejceelcee efMeJe ceW ¢æ{ nesleer nw Deewj GvekesÀ He´efle ceve DeekeÀef<e&le neslee nw~ efyevee Oece& kesÀ keÀce& Ssmes ner nQ pewmes efyevee yeerpe kesÀ efíuekeÀe nceves keÀF& yeej efkeÀmeer Gce´ojepe ceelee ³ee YeeF& kesÀ cegKe mes Fme He´keÀej keÀer yeele megveer nesieer efkeÀ Fleves Je<e& ( 50 ³ee 60 ³ee 70 ³ee efkeÀleves Yeer ) keÀce& keÀjves kesÀ yeeo Yeer ke̳ee efceuee, kegÀí veneR~ nceves mebmeej ceW, HeefjJeej ceW, Iej ceW Flevee kegÀí efkeÀ³ee, cesnvele keÀer Hej Hee³ee ke̳ee? kegÀí veneR~ cegKe keÀer ³en yeele FMeeje keÀj jner nw efkeÀ nceW DeHeveer cesnvele keÀe, keÀceeX keÀe Gcceero mes keÀce HeÀue efceuee nw, ke̳eeW? DeeF³es osKeW, nceejs yeesS yeerpeesb ceW keÀesF& keÀceer lees veneR Leer? ³en DekeÀeìd³e mel³e nw efkeÀ peye keÀce& kesÀ meeLe Oece& pegæ[lee nw lees keÀce& keÀer keÀercele keÀF& iegCee yeæ{ peeleer nw~ keÀce& keÀjvee keÀesF& yeæ[er yeele veneR Hej Oece& kesÀ meeLe DeLee&led efoJ³e iegCeeW kesÀ meeLe keÀce& keÀjvee yeæ[er yeele nw~ efyevee Oece& kesÀ keÀce& Ssmes ner nQ pewmes efyevee yeerpe kesÀ efíuekeÀe (Yetmee)~ yeepeej ceW Yetmes keÀer keÀercele efkeÀleveer nw? keÀesF& TBì ieeæ[er, Ieesæ[e ieeæ[er ³ee yeæ[e ì^keÀ YejkeÀj Yeer Yetmee ues peeS lees Yeer yeoues ceW efceueves Jeeues ©He³es ieeæ[er YejkeÀj veneR efceueles, yengle Leeæs[s efceueles nQ Hej oeves lees Leesæ[s Yeer yes®es peeSB lees yengle keÀercele efceue peeleer nw~ keÀce& Yeer ³eefo Oece& keÀes YetuekeÀj efkeÀS peeles nQ lees Yeues ner nce 8 Ievìs, 16 Ievìs, 18 Ievìs keÀjles neW Deiemle 2016

Hej Gve Oece&nerve keÀceeX keÀer Yetmes keÀer lejn keÀce keÀercele efceueleer nw DeLee&led nce ueies jnles nQ meeje peerJeve Hej mevlees<epevekeÀ HeÀue efHeÀj Yeer veneR efceuelee~ ³eefo nce Oece& kesÀ meeLe keÀce& keÀjW lees Ssmes keÀceeX keÀer keÀercele keÀF& iegCee yeæ{ peeleer nw pees Jele&ceeve keÀes megKeer yeveeves kesÀ meeLe, YeefJe<³e kesÀ DeveskeÀ pevceeW keÀer Þes<þ He´eueyOe yevee osles nQ~ Oece& kesÀ meeLe keÀce& keÀjves kesÀ GoenjCe nceves cekeÀeve yeveeves keÀe keÀce& efkeÀ³ee~ nce Fmeer cekeÀeve ceW SkeÀ keÀesvee yevee oW peneB Oece& keÀer DeLee&led iegCeeW keÀer, l³eeie keÀer, o³ee keÀer, He´sce keÀer, Meeeqvle keÀer ®e®ee& nes, Fve iegCeeW kesÀ meeiej Hejceelcee keÀes mcejCe keÀjves keÀer J³eJemLee keÀj oW lees ³en keÀce& kesÀ meeLe Oece& keÀe mevlegueve nesiee~ nceves Yeespeve yeveeves keÀe keÀce& efkeÀ³ee~ Fmeer keÀce& kesÀ meeLe nce Yeespeve ceW H³eej, MegYeYeeJevee, DeveemeefkeÌle kesÀ He´keÀcHeve Yej oW Deewj Fve iegCeeW kesÀ oelee YeieJeeve efMeJe keÀes Yeespeve DeHe&Ce keÀj GmekesÀ iegCeeW keÀe ef®evleve keÀjles ngS Yeespeve KeeSb lees ³en keÀce& kesÀ meeLe Oece& keÀe mevlegueve nesiee~ meejs efove keÀce& keÀjles ngS nce yeej-yeej ®eskeÀ keÀjW efkeÀ cegPemes He´sce, mvesn, o³ee, l³eeie, #ecee, Goejlee, vece´lee Deeefo DeeeflcekeÀ Oece& ítì lees veneR ieS~ nj keÀce& ceW Fve iegCeeW keÀer KegMeyet Yejvee ner keÀce& keÀes cetu³eJeeve yeveevee nw~ Ssmes keÀce& keÀjves Hej nce DeHeves keÀes yengle Yeei³eJeeve Deewj mevleg<ì cenmetme keÀjWies~ Oece&mebkeÀì DeLee&led Oece& keÀe mebkeÀì ceW Heæ[ peevee keÀF& yeej nce keÀnles nQ, ceQ Oece&mebkeÀì ceW ntB, keÀYeer keÀce&mebkeÀì veneR keÀnles~ Oece&mebkeÀì keÀe DeLe& nw efkeÀ keÀesF& keÀe³e& Ssmee nw efpemekeÀes keÀjles ngS cesje Oece&, cesjer OeejCee mebkeÀì ceW Heæ[ jner nw~ ceeve ueerefpeS, keÀesF& J³eefkeÌle efkeÀmeer mes keÀesF& uesve-osve keÀe HekeÌkeÀe Jee³eoe keÀjlee nw Hej leYeer Gmes DeefOekeÀ Oeve He´eHle keÀjeves Jeeueer keÀesF& Dev³e Dee@HeÀj Dee peeleer

DeewjeW kesÀ He´efle MegYe ef®ebleve Deewj MegYe keÀecevee jKeves Jeeuee ner me®®ee HejesHekeÀejer nw

5

%eeveece=le nw~ Deye Jen DeHeves keÀes Oece&mebkeÀì ceW Heelee nw efkeÀ Je®eve efveYeeS ³ee Je®eve leesæ[keÀj DeefOekeÀ Oeve He´eHle keÀj ues~ GmekesÀ Je®eve keÀer mel³elee, efJeMJemeveer³elee mebkeÀì ceW Heæ[ jner nw~ ceeve uees Jen ueeYe mJeerkeÀej keÀj ueslee nw, FmekeÀe DeLe& nw efkeÀ Gmeves Oeve lees Hee efue³ee Hej mel³elee, efJeMJemeveer³elee ªHeer Oece& íesæ[ efo³ee~ DeuHekeÀeue kesÀ efueS Gmes Fme ceW KegMeer cenmetme nes mekeÀleer nw Hej yeej-yeej cetu³eefJenerve keÀce& keÀjves kesÀ keÀejCe Deelcee mes me®®eeF& keÀe yeue efvekeÀue peeSiee Deewj keÀeueevlej ceW Jen Yeerlej mes keÀcepeesj, KeesKeuee neskeÀj vekeÀejelcekeÀlee mes Yej peeSiee~ pees Oeve Hee³ee nesiee GmekeÀe þerkeÀ mes He´yebOeve keÀjves kesÀ efueS Deelcee keÀe yeueJeeve nesvee peªjer nw~ Oeve Heeves kesÀ efueS Deelcee keÀes keÀcepeesj keÀj efue³ee lees Deye He´eHle Oeve keÀe He´yebOeve keÀjves kesÀ efueS yeue DeLeJee metPe keÀneB mes DeeSieer? metPe kesÀ DeYeeJe ceW Jen Oeve ieuele keÀe³e& ceW ueiesiee, GmekeÀe og©He³eesie nesiee efpemes osKe ceeveJe ogKeer nesiee Deewj efHeÀj ³ener keÀnsiee, ceQves meeje peerJeve cesnvele keÀer Hej cegPes efceuee ke̳ee? JeemleJe ceW keÀce& keÀjkesÀ nce DeHeves Yeerlej Oece& keÀes cepeyetle keÀjles nQ, ³ener nceejer He´eeqHle nw~ peye Oece& ner íesæ[ efo³ee nes efceuevee ke̳ee nw? ogefve³ee ve mener, ogefve³ee yeveeves Jeeuee ceev³elee oslee nw peye nce keÀce& kesÀ meeLe Oece& keÀes peesæ[ves keÀer yeele keÀjles nQ lees keÀF³eeW kesÀ ceve cesW meJeeue Deelee nw efkeÀ Deepe keÀer ogefve³ee keÀce& keÀes ceev³elee osleer nw Hej Oece& DeLee&led Þes<þ OeejCee keÀes lees Jen efkeÀveejs keÀj osleer nw~ Hejvleg nce efJe®eej keÀjW, nceejs DeemeHeeme keÀesF& Ssmee mketÀue nes efpemekeÀes mejkeÀejer ceev³elee He´eHle ve nes lees ke̳ee nce ye®®eeW keÀes Heæ{evee yevo keÀj oWies, Dev³e Menj kesÀ ceev³elee He´eHle mketÀue keÀer Keespe keÀjWies Deewj Leesæ[e keÀ<ì GþekeÀj, Leesæ[e p³eeoe Ke®e& keÀjkesÀ Yeer, ye®®eeW keÀes GmeceW Heæ{eSbies DeJeM³e~ Fmeer He´keÀej nceejs Menj ceW ®eerpeeW keÀer keÀesF& ceev³elee He´eHle keÀcHeveer vee nes lees ke̳ee nce ®eerpeW Kejerovee íesæ[ osieW? otmejs Menj mes ues DeeSbies peneB ceev³elee He´eHle (ieejbìerMegoe) ®eerpeW efceueleer neW yesMekeÀ mece³e, MeefkeÌle, Oeve 6

p³eeoe J³e³e keÀjves Heæ[W~ Fmeer He´keÀej ogefve³ee nceejs Oece&³egkeÌle keÀe³eeX keÀes ceev³elee veneR osleer lees ke̳ee nce GvnW keÀjvee íesæ[ oW~ ³en ogefve³ee keÀer keÀcepeesjer nw~ efkeÀmeer keÀer keÀcepeesjer kesÀ efMekeÀej nce ke̳eeW yeveW? ogefve³ee vee mener, ogefve³ee yeveeves Jeeuee lees ceev³elee osiee~ keÀceeX keÀe HeÀue lees Gmeer ves osvee nw, lees ke̳eeW vee nce Gmeer kesÀ Üeje efveOee&efjle mìwv[[& kesÀ Devegmeej keÀce& keÀjW~ keÀce& ªHeer GlHeeo keÀes nerjs-legu³e yeveeF³es nj ceeveJe DeHeves GlHeeo keÀes Ssmee yeveevee ®eenlee nw efpememes p³eeoe keÀercele efceues~ keÀce& Yeer nceeje GlHeeo nw~ nce Fmes Flevee Ieefì³ee ke̳eeW yeveeSB efkeÀ ³es keÀewefæ[³eeW kesÀ YeeJe efyekesÀ~ nce Fmes Ssmee yeveeSB pees ³en nerjeW kesÀ YeeJe efyekesÀ DeLee&led nerjslegu³e keÀce& yeves, FmekesÀ efueS keÀce& kesÀ meeLe Oece& keÀe mevlegueve DeefveJee³e& nw~ nce yeesue®eeue keÀer Yee<ee ceW ncesMee keÀnles nQ efkeÀ Deepe keÀe ceeveJe Oece&-keÀce& keÀes Yetue ie³ee nw FmekeÀe DeLe& nw efkeÀ Oece&³egkeÌle keÀce& keÀes Yetue ie³ee nw~ keÀce& lees Jen keÀjlee ner nw Hej Deye GvecesW HejceeLe& efvekeÀue ie³ee, mJeeLe& Yej ie³ee~ yeæ[eW keÀer Mece&-n³ee efvekeÀue ieF&, yesMeceea Yej ieF&~ me®®eeF& efvekeÀue ieF&, Petþ Yej ie³ee~ F&ceeveoejer efvekeÀue ieF&, yesF&ceeveer Yej ieF&~ Fme He´keÀej Oece&nerve keÀce& cetu³enerve nes ieS Deewj ceeveJe Ssmes keÀceeX keÀer ieþjer {es-{es keÀj neBHeÀ jne nw Hej ve megKe efceuelee nw, ve Meeeqvle, ve ®ewve efceuelee nw, ve Deejece~ Oece&nerve keÀce& Hej Oece&³egkeÌle keÀce& keÀer peerle SkeÀ J³eefkeÌle Iej ceW keÀejKeevee ®eueelee nw, GmekesÀ Heæ[esmeer keÀe Menj mes otj HeÀueeW keÀe yeieer®ee nw~ SkeÀ efove keÀejKeeves keÀer meHeÀeF& nesleer nw Deewj keÀ®eje ³eneB-JeneB [eue efo³ee peelee nw~ keÀ®ejs keÀer SkeÀ yeeuìer Heæ[esmeer kesÀ Iej kesÀ Deeies Yeer HeWÀkeÀ oer peeleer nw~ Heæ[esmeer osKekeÀj Yeer DeveosKee keÀj oslee nw Deewj DeHeves yeieer®es ceW ®euee peelee nw~ JeneB mes leepes HeÀueeW keÀe ìeskeÀje ueskeÀj Deelee nw~ Meece keÀes keÀejKeeves Jeeues keÀe Üej KeìKeìelee nw~ Jen [j peelee nw efkeÀ Mee³eo Heæ[esmeer ueæ[ves Dee jne nw, Ieyeje keÀj ojJeepee Keesuelee nw Hej Heæ[esmeer keÀes meeceves cegmekeÀjeles ngS Keæ[s osKe Leesæ[e DeeM®e³e&®eefkeÀle neslee

pees lekeÀueerHeÀ Kego yeoe&Mle veneR keÀj mekeÀles, Jees efkeÀmeer otmejs keÀes Yeer cele oes

Deiemle 2016

%eeveece=le nw~ Heæ[esmeer HeÀueeW keÀe ìeskeÀje Deeies yeæ{eles ngS keÀnlee nw, leepes HeÀue nQ cesjs yeieer®es kesÀ, HeefjJeej meefnle Deevevo GþeF³es~ keÀejKeeves Jeeuee ceve ner ceve DeHeveer ieueleer mJeerkeÀej keÀjlee nw, Gmemes ceeHeÀer ceebielee nw, HeÀue ues ueslee nw Deewj Deeies mes DeHeves J³eJenej keÀes megOeej ueslee nw~ efkeÀmeer ves þerkeÀ ner keÀne nw, `nce efkeÀmeer keÀes pees kegÀí osles nQ Fmemes Helee Heæ[ peelee nw efkeÀ nceejs Heeme ke̳ee nw?' GhejeskeÌle ¢<ìevle ceW, SkeÀ ves ketÀæ[e efo³ee Deewj otmejs ves HeÀue efo³es~ ke̳eeWefkeÀ SkeÀ kesÀ Heeme Jener ®eerpe Leer osves keÀes Deewj otmejs kesÀ Heeme mJeeefo<ì HeÀue Les osves keÀes~ nce otmejs kesÀ Oece&nerve keÀce& keÀes osKekeÀj DeHeves Oece&³egkeÌle keÀce& keÀYeer ve íesæ[W ke̳eeWefkeÀ Devle ceW peerle Oece& keÀer ner nesieer~ efMeJe YeieJeevegJee®e – pewmes Deelcee Deewj Hejceelcee kesÀ ìtìs ngS mecyevOe keÀes yeeHe ves peesæ[ efue³ee, Ssmes Oece& Deewj keÀce& kesÀ mecyevOe keÀes Yeer peesæ[ uees leye Oecee&lcee He´l³e#e neWies~ pewmes keÀce&³eesie keÀce& Deewj ³eesie keÀe cesue nw, pewmes Petuee Petueves ceW oesveeW jmmeer peªjer nesleer nQ, Deiej SkeÀ keÀes íesæ[ oW, Deiej SkeÀ ìtì peeS Jee veer®es Thej nes peeS Jee íesìer-yeæ[er nes, meceeve ve nes lees ke̳ee neue nesiee!

Ssmes ner Oece& Deewj keÀce& oesveeW kesÀ cesue mes meJe& He´eeqHle³eeW kesÀ Petues ceW Petueles jnWies~ ö ye´.kegÀ. Deelce He´keÀeMe

Þe×ebpeefue

nce meyekesÀ Deefle mvesner, meekeÀej ceele-efHelee, oeroer, oeoer kesÀ nmleeW mes Heues, mesJee kesÀ Deeefo jlve DeesceHe´keÀeMe YeeF& (jsueJes ef[Heeì&cesvì), ceOegyeve, 5 pegueeF&, 2016, cebieueJeej oesHenj 3.30 yepes iueesyeue ne@eqmHeìue ceW DeHeves YeeweflekeÀ Mejerj keÀe l³eeie keÀj yeeHeoeoe keÀer ieesoer ceW ®eues ie³es~ DeeHeves 1954 ceW efouueer-keÀceuee veiej mesJeekesÀvê mes %eeve He´eHle efkeÀ³ee~ DeeHe 1973 ceW ceOegyeve leHeesYetefce ceW meceefHe&le ngS~ oeroer ceveceesefnveer peer kesÀ meeLe mesJee ceW DeeHekeÀe efJeMes<e Heeì& jne~ DeeHe yeeue ye´ïe®eejer, SkeÀ keÀer ueieve ceW meoe ueJeueerve, DeLekeÀ mesJeeOeejer, efveefceÊe Deewj efvecee&Ce kesÀ yewuesvme Üeje ³e%e ceW DeveskeÀ He´keÀej keÀer mesJee³eW osles jns~ DeeHeves Henues-Henues efueì^s®ej ef[Heeì&cesvì kesÀ meeLe jsueJes keÀer mesJee³eW mecYeeueer~ ì^ebmeHeesì& efJebie kesÀ DeO³e#e kesÀ Heo Hej Yeer mesJee³eW osles jns~ DeeHe %eeve-³eesie keÀer Heæ{eF& ceW jsi³eguej Deewj HebkeÌ®egDeue Les~ DeeHekesÀ Mejerj keÀer Dee³eg 82 Je<e& Leer~ Ssmeer efJeMes<e ceneve Deelcee keÀes Hetje owJeer HeefjJeej mvesn mes Þe×ebpeefue DeefHe&le keÀjlee nw~

IegìveeW Je ketÀuneW keÀer He´l³eejesHeCe mepe&jer efve³eefcele nj cenerves kesÀ Debeflece meHleen ceW keÀer peeleer nw~ mepe&jer ³et.kesÀ., Dee@mì^sefue³ee Deewj pece&veer mes He´efMeef#ele, cegcyeF& kesÀ kegÀMeue SJeb DevegYeJeer mepe&ve [e@. veeje³eCe KeC[sueJeeue Üeje keÀer peeleer nw~ Deefie´ce ®eskeÀDeHe leLee mepe&jer keÀer leejerKe peeveves kesÀ F®ígkeÀ cejerpe mebHeke&À keÀjWë [e@. cegjueerOej Mecee&, iueesyeue ne@efmHeìue, ceeGbì Deeyet, jepemLeeve~ ceesyeeFueë 09413240131 HeÀesveë (02974) 238347/48/49 JesyemeeFìë www.ghrc-abu.com HewÀkeÌmeë (02974) 238570 F&-cesueë drmurlidharsharma@gmail.com Deiemle 2016

ceewve ke´ÀesOe keÀer meJeexÊece ef®eefkeÀlmee nw

7

He´Mveë- oeoer peer, Jees DevegYeJe megveeF³es peye yeeyee keÀer keÀjbì ves DeeHekeÀes DeMejerjer yevee efo³ee?

GÊejë- SkeÀ yeejer yeeyee Deheves keÀcejs ceW ieÎer hej yew"s Les, meeceves ceQ yew"er Leer, yeeyee yengle De®ís ueie jns Les~ Ssmes De®ís ueie jns Les pees JeneB mes nìves keÀes peer veneR ®eenlee Lee~ oeroer ves keÀne, yeenj yengle Keæ[s nQ~ lees yeeyee ves keÀne, ye®®eer, "njes, DeYeer mel³eveeje³eCe keÀer keÀLee ®eue jner nw~ Gme Ieæ[er Ssmeer Yeemevee DeeF& pewmes ceQ mel³eveeje³eCe mJeeceer kesÀ meeceves yew"er ntB~ efHeÀj keÀne, ³eneB yeepet ceW DeekeÀj yew"es~ yeepet ceW yewþves mes Ssmeer keÀjsvì DeeF& efpemeves DeMejerjer yevee efo³ee~ peye keÀYeer ceQ heeC[Je YeJeve ceW nesleer ntB lees Jen DevegYeJe ³eeo Deeves ueielee nw Deewj cesjs meeLe pees efJeosMeer yenve-YeeF& nesles nQ, ceQ GvekeÀes keÀnleer ntB, ieÎer hej yew" keÀjkesÀ ³en Yeemevee ues uees~ lees ³en pees heg©<eeLe& nw, Mejerj ceW jnles Yeer DeMejerjer jnvee Deewj ì^mìer jnvee ³eeveer efmecheue jn keÀjkesÀ mewcheue yevevee, FmeceW keÀesF& Ke®e& veneR nw~ yeeyee SkeÀ lejHeÀ keÀnles nQ efmecheue jnes, otmejer lejHeÀ keÀnles nQ lehemJeer jnes~ efHeÀj DeJ³ekeÌle jnes ke̳eeWefkeÀ Deewj keÀesF& keÀece nw ner veneR, peneB Yeer heeBJe jKees lees heeBJe Oejleer hej veneR nQ~ mesJee Yeues keÀjes hej lehem³ee Yeer keÀjes~ ³eeo ceW jnvee nw lees kewÀmes jnvee nw! nceeje ³eesie Ssmee nes pees Deewj keÀesF& yeele ³eeo ve Dee³es~ meJesjs keÀer yeele Meece keÀes ³eeo veneR~ Ssmee ³eesie³egkeÌle jnvee nw pees keÀesF& Yeer yeepet ceW yew"s lees KegMe neskeÀj pee³es~ ³en mece³e yengle De®íe nw, Deeheme ceW efceuekeÀj jnvee Deewj yeeyee keÀer ³eeoeW ceW jnvee~ efpelevee nce Deeheme ceW efceue 8

keÀjkesÀ jnles nQ lees cegmekeÀjeles nQ~ keÀYeer-keÀYeer ceQ keÀnleer, SkeÀ-oes keÀes meeceves Ssmes osKees Deewj cegmekeÀjeDees, Fmemes yengle HeÀe³eoe ngDee nw~ henues cegmekeÀjevee cegefMkeÀue ueielee Lee hej DeYeer cegmekeÀjevee meerKe ie³es nQ~ efpemekeÀes cegmekeÀjevee menpe nw GmekesÀ efueS meye keÀece menpe nes peeles nQ~ ceQ yeeyee kesÀ meeceves neceexefve³ece yepeeles ieerle ieeleer Leer lees yeeyee KegMeer ceW cegmekeÀjeles Les~ nejceveer ceevee nej ceeveer, Peieæ[e ìtìe, mesJee ceW keÀYeer efpeÎ Deewj efme× veneR~ DeYeer cesje lees Oejleer hej heeBJe veneR nw, pees yeeyee keÀes keÀjevee nw, Deehesner keÀje uesles nQ~ pees ngDee mees De®íe, pees nesiee mees De®íe, pees nes jne nw mees De®íe~ He´Mveë- veepegkeÀ ves®ej kesÀ ke̳ee vegkeÀmeeve nQ? GÊejë- keÀYeer Yeer vee]pegkeÀ veneR yevevee ®eeefnS, vee]pegkeÀ ves®ej nesieer lees keÀesF& kegÀí keÀnsiee lees HeÀewjve ceeFC[ keÀjWies, keÀnWies, ceQ Fvemes yeele veneR keÀªBieer ke̳eeWefkeÀ meoe ner ³en Ssmes yeele keÀjleer nw, Ssmeer efkeÀmekeÀer Yeer ves®ej nes lees Fme yeæ[er Yetue keÀes Deepe efj³eueeFpe keÀjkesÀ efHeÀj mes ³en Yetue veneR keÀjvee~ og:Ke osvee, og:Ke uesvee yeæ[er Yetue nw~ yeeyee cegPes keÀYeer efkeÀmeer kesÀ efueS keÀnles Les, ye®®eer, Fmes keÀesF& Yeer leve keÀer, ceve keÀer, Oeve keÀer cegefMkeÀueeleW DeeJeW lees ceoo keÀjvee~ lees ceQ Deewj keÀesF& keÀece veneR keÀj mekeÀleer ntB uesefkeÀve yeeyee keÀer pees ÒesjCee nw Jees keÀece lees keÀjvee ®eeefnS vee! FmeceW peer yeeyee keÀn keÀjkesÀ keÀjves mes kewÀmee Yeer keÀece nes Jees menpe nes peelee nw~ Yeues cesjs neLe ceW hewmee veneR Lee, hej Dee%eekeÀejer yeveves mes helee veneR hewmee keÀneB mes Dee peelee

Meerleue ef®eÊe Deewj ceOegj JeeCeer keÀer JeerCee mes Hejceelce H³eej Pebke=Àle neslee nw

Deiemle 2016

%eeveece=le Lee, keÀesF& efveefceÊe yeve peelee Lee FmeefueS efpeiejer efoue keÀnlee nw, yeeyee lesje yeveves ceW megKe efceuelee Fueener nw~ nce meye DeYeer ef$eves$eer, ef$ekeÀeueoMeea, ef$eueeskeÀerveeLe ö leerveeW ueeskeÀeW kesÀ ceeefuekeÀ nQ~ ³en efkeÀmekeÀes veMee nw? leermeje ves$e Keguee jnves mes yeæ[e cepee Deelee nw~ ef$ekeÀeueoMeea ceevee mJeoMe&ve ®e¬eÀOeejer yevevee~ yeeyee ves henues kewÀmes ncekeÀes h³eej efkeÀ³ee Jees meye efnmì^er ³eeo Deeleer nw~ keÀF³eeW keÀes DeYeer Yeer yeeyee kesÀ meeLe keÀe hegjevee h³eej ³eeo Deelee nw~ lees Deehe Yeer ³eeo mes henues yeeyee mes h³eej keÀjes, lees yeeyee Deehesner ³eeo Dee³esiee~ yeeyee keÀes h³eej keÀjvee ceevee yeeyee keÀer nj Þeercele hej ®eueles jnvee~ cevecele Jee hejcele hej ve ®eueW~ Ssmeer mesJee keÀjeves kesÀ efueS yeeyee ves efveefceÊe yevee³ee nw~ keÀesF&-keÀesF& Deelcee kesÀ He´efle YeeJevee jnleer Leer efkeÀ ³en yeeyee keÀer Dee%eekeÀejer yeves Deewj yeeyee mes h³eej hee keÀjkesÀ, yeeyee keÀer ³eeo ceW F&ceeveoej jns~ ³e%e keÀer De®íer mesJee keÀjkesÀ yeeyee kesÀ efoue ceW yew"ves keÀer peien yevee uesveer ®eeefnS~ yeeyee kesÀ efoue ceW ye®®es Deewj nce ye®®eeW kesÀ efoue ceW yeeyee~ efMeJe yeeyee ves ye´ïee kesÀ Mejerj ªHeer jLe keÀes Ssmee efveefceÊe yevee³ee nw pees nceves keÀYeer ye´ïee yeeyee keÀes Tb®eer DeeJeepe mes yeesueles veneR megvee~ He´Mveë- yeeyee keÀe H³eej, efMe#eeSB, meeJeOeeveer nceW ke̳ee efmeKeeleer nQ? GÊejë- pees yeeyee keÀe h³eej efceuee nw, pees yeeyee keÀer efMe#ee³eW efceueer nQ, pees meeJeOeeveer efceueer nw Jees yengle megKeoeF& nQ~ meeJeOeeveer ceevee keÀesF& Ssmee keÀce& ve keÀªb pees yeeyee keÀes De®íe ve ueies~ ceQ Deepe Deehe meyekeÀes efoue mes keÀnleer ntB efkeÀ yeeyee keÀe Ssmee Megef¬eÀ³ee ceevees pees yeeyee ves nceW Dehevee yevee³ee nw~ Dehevee yeveekesÀ mesJeeOeejer, l³eeieer, lehemJeer yevee³ee nw~ Deiej peje Yeer keÀneB mebyebOe Jee hewmes Deeefo ceW l³eeie-Je=efÊe keÀer keÀceer nes lees Leesæ[e Deheves DeehekeÀes mecYeeuees, meeJeOeeve nes peeDees~ efkeÀmekeÀer Yeer keÀcheuesvì nes, ieueleer nes, Jees osKeles-megveles, GmekeÀe Demej nceejer MekeÌue Hej ve DeeJes, ³en mecYeeue keÀjveer nw~ yeeyee keÀer ³eeo mes meeFueWme ceW, DeMejerjer nesves keÀe DeY³eeme

Deiemle 2016

Deewj DevegYeJe keÀjles jnes lees Devle lekeÀ keÀece Deelee jns~ Deehe Yeer ieghle ³eesieer, men³eesieer, menpe³eesieer pewmee yeeyee keÀnles nQ, `ceeceskeÀced' `ceveceveeYeJe' neskesÀ jnes, keÀYeer leveceveeYeJe, keÀYeer OeveceveeYeJe neskesÀ veneR jnes, leYeer mele³egieer ogefve³ee mLeeheve keÀjves kesÀ efueS efveefceÊe yeve mekeWÀies~ pewmes keÀesF& cejlee nw lees keÀnles nQ, mJeie&Jeemeer ngDee, Fleveer mJeie& keÀer ceefncee nw, nce Jees mJeie& mLeeheve keÀj jns nQ FmeefueS efkeÀlevee O³eeve jKevee heæ[siee! ³en meye keÀjles Yeer efvejekeÀejer ogefve³ee ceW jnvee nw~ He´Mveë- DeeHe DeHeves DeeHe mes ke̳ee He´Mve Hetíleer nQ? GÊejë- Deye Iej peevee nw, Gmemes henues DeYeer efJekeÀcee&peerle yevevee nw~ yeeyee keÀer ³eeo kesÀ yeue mes efJekeÀcee&peerle yevevee Yeei³e nes ie³ee nw~ yeeyee keÀnles nQ, keÀesF& Yeer Ssmee keÀece veneR keÀjes, Ssmeer keÀesF& Yetue veneR keÀjes~ efJekeÀcee&peerle, keÀcee&leerle yevevee nw ³ee yeves nes? ceQ Deheves mes hetíleer ntB, SkeÀ-oes keÀes osKe efoue keÀnlee nw, YeeJevee Ssmeer nw pees Deye Iej peeves kesÀ efueS pewmes nce lew³eej nQ~ efMeJeyeeyee lees pevce-cejCe ceW veneR Deelee hejvleg ye´ïee yeeyee kesÀ meeLe ncekeÀes Iej ues peeves kesÀ efueS lew³eej keÀj jne nw~ cesjs keÀes keÀnles nQ, HeÀueeveer [sì keÀes ³en keÀjWies, ceQ keÀnleer ntB, cegPes ³en veneR yeesuees, keÀue ke̳ee nesiee, osKee pee³esiee Deewj pees ngDee mees De®íe, pees nesiee mees De®íe, Deye ke̳ee keÀjves keÀe nw? Deepe ke̳ee keÀjvee nw? efJekeÀcee&peerle keÀcee&leerle yeveves keÀer ³en Ieæ[er nw, yeeyee yevee jne nw~ yeeyee ves meekeÀej ceW yengle mesJee³eW keÀer, Ssmes keÀce& efmeKeuee³es pewmes Kego keÀjles nQ, ye®®es Ssmes keÀce& keÀjes~ DeYeer DeJ³ekeÌle nes keÀjkesÀ Yeer efkeÀleveer mesJee³eW keÀj jns nQ~ keÀjeves Jeeues yeeyee nQ, ncekeÀes efveefceÊe yevee³ee nw~ DeJ³ekeÌle yeeyee kewÀmes nQ, Ssmes DeJ³ekeÌle yeveves mes HeÀefjMles yeve pee³eWies~ peye nce HeÀefjMles nes pee³eWies lees keÀesF& Yeer osnOeejer mes efjMlee veneR jnsiee~ mee#eer nes keÀjkesÀ heeì& hues keÀjWies~ ceQ leerve yeejer Deesced Meeefvle FmeefueS keÀnleer ntB, ceQ keÀe DeefYeceeve Deewj cesjs keÀer Deìw®ecesvì mes ítì pee³eW ke̳eeWefkeÀ ³es oesveeW KelejveekeÀ nQ, efpemekesÀ heeme ³es Leesæ[s-yengle nesJeW, hueer]pe Kelce keÀjes~ 

MegYe SJeb Þes<þ efJe®eejeW Jeeuee ner mecHetCe& mJemLe He´eCeer nw

9

oeoer peer mce=efle efoJeme Hej efJeMes<e

oeoer He´keÀeMeceefCe peer kesÀ efoS ngS oes ceb$e ye´ïeekegÀceejer nbmee, mewke´Àecesvìes, kewÀefueHeÀesefve&³ee

MeskeÌmeefHe³ej ves keÀne nw, `This world is drama stage and we all are actors' (mebmeej jbieceb®e nw Deewj nce meye Heeì&Oeejer nQ). efJeMJeYej kesÀ keÀjesæ[eW Heeì&Oeeefj³eeW ceW oeoer He´keÀeMeceefCe efJeMes<e YetefcekeÀe efveYeeves Jeeueer efJeMes<e Deelcee Leer~ oeoer He´keÀeMeceefCe cesjer vepejeW ceW meekeÀej ye´ïee yeeyee kesÀ peerJeve keÀe He´efleefyebye Leer~ [^eceevegmeej ceQves F&MJejer³e %eeve Denceoeyeeo ceW efue³ee Deewj F&MJejer³e mesJeeDeeW keÀe kegÀí mece³e ieebOeerveiej Deewj cegcyeF& ceW J³eleerle efkeÀ³ee~ meekeÀej yeeyee kesÀ DeJ³ekeÌle nesves mes Henues oeoer peer keÀer F&MJejer³e mesJee cegcyeF& ceW Leer~ FmekesÀ keÀejCe oeoer peer DekeÌmej cegcyeF& Deeleer Deewj Gvemes cegueekeÀele nesleer~ Fme He´keÀej, meoe cegmekeÀjeves Jeeueer, meyekesÀ efoue keÀes nukeÀe keÀjves Jeeueer oeoer kesÀ meeLe kesÀ DevegYeJe He´eHle keÀjves keÀe yengle De®íe Yeei³e He´eHle ngDee~ Fme uesKe Üeje cesje efJevece´ He´³eeme jnsiee efkeÀ ceQ oeoer peer keÀer DeveskeÀ efJeMes<eleeDeeW Deewj yengcegKeer He´efleYee keÀe DeJeueeskeÀve keÀjeTB~ yeeyee kesÀ meeLe ienje leeoelc³e (leuueervelee) oeoer keÀes Henueer yeej H³eejs yeeyee kesÀ Iej ceOegyeve ceW osKee~ Gme mece³e Gce´ íesìer Leer Deewj oeoer keÀe DeueewefkeÀkeÀ mJeªHe osKeles ner keÀuHe Henues Jeeueer mce=efle keÀe ojJeepee Kegue ie³ee efkeÀ ceQ Yeer FvekeÀer ner meeLeer ntB~ oeoer peer ves neLe HekeÀæ[keÀj ¢eq<ì oer Deewj ceQ Fme ogefve³ee mes Gme DeueewefkeÀkeÀ ogefve³ee ceW ®eueer ie³eer~ Fme He´keÀej cesje mLeeve YeieJeeve kesÀ Iej ceW efveeqM®ele nes ie³ee~ Fme Henueer cegueekeÀele ceW ner oeoer peer ves HekeÌkeÀe keÀje efo³ee ö cesje lees SkeÀ efMeJeyeeyee otmeje ve keÀesF&~ oeoer peer keÀe 10

peerJeve, H³eejs ye´ïee yeeyee kesÀ j®es ngS ³e%e kesÀ efve³eceeW Deewj efove®e³ee& keÀe meekeÀej ªHe Lee~ Jes ce³ee&oe keÀer cetefle& Leer~ Fme yeele ves cesjs peerJeve Hej ienje He´YeeJe [euee~ oeoer peer Dece=leJesues 4.00 yepes HeeC[Je YeJeve (Deeyet HeJe&le) kesÀ efnmì^er ne@ue ceW ³eesie ceW DeekeÀj yewþleer Leer~ peye 4.45 yepes ³eesie Hetje neslee lees nce meye cegæ[keÀj ¢eq<ì uesves oeoer peer kesÀ meeceves yewþ peeles~ leye Ssmee DevegYeJe neslee Lee efkeÀ mJe³eb yeeyee vewveeW mes efveneue keÀjves HengB®e ie³es nQ~ oeoer peer keÀe yeeyee kesÀ meeLe ienje leeoelc³e Lee~ yeeyee kesÀ jbie ceW jbie osves Jeeueer SkeÀ yeej ceOegyeve ceW nce keÀF& kegÀceeefj³eeB oeoer kesÀ meeLe ªnefjneve keÀj jner LeeR Deewj otmejs efove yeeyee keÀer HeOejeceefCe nesves Jeeueer Leer~ nceves oeoer keÀes Hetíe, nce yeeyee kesÀ efue³es ke̳ee keÀjW? oeoer ves keÀne, yeeyee keÀes ceerþer keÀeskeÀer yengle Hemebo Leer, kegÀceeefj³eeW keÀes yeveekeÀj efKeueeveer ®eeefnS~ otmejs efove keÀeskeÀer

SkeÀ keÀce]peesjer DeveskeÀ efJeMes<eleeDeeW keÀes meceeHle keÀj osleer nw

Deiemle 2016

%eeveece=le yeveeves keÀer meejer lew³eejer keÀj ueer Deewj peye jeef$e keÀes 12.00 yepes yeeyee keÀes Yeesie mJeerkeÀej keÀjeves keÀe mece³e ngDee lees nce meye kegÀceeefj³eeB efkeÀ®eve mes iejce-iejce leerve-®eej ceerþer keÀeskeÀer yeveekeÀj ues DeeF& efpevnW oeoer-oeroer ves yeeyee keÀes mJeerkeÀej keÀje³ee Deewj yeeyee ves oeoer-oeroer keÀes mJeerkeÀej keÀje³ee~ Gme mece³e Hej oeoer ves meye kegÀceeefj³eeW keÀes Yeer yeeyee kesÀ meeceves yegueekeÀj, yeeyee mes efceueJee³ee Deewj keÀne, DeeHe kegÀceeefj³eeB Yeer yeeyee keÀes efKeueeDees~ ³en Yeer mebiece³egie keÀe megnevee ¢M³e yeve ie³ee efkeÀ nceves YeieJeeve keÀes Yeesie mJeerkeÀej keÀje³ee Deewj YeieJeeve ves nceW mJeerkeÀej keÀje³ee~ oeoer peer kesÀ efoue ceW meoe SkeÀ ner mebkeÀuHe jnlee Lee efkeÀ meye Deelcee³eW yeeyee kesÀ meceerHe HengB®eW, yeeyee kesÀ jbie ceW jbie pee³eW~ yeeHeoeoe kesÀ meeceves efJeÐeeLeea kesÀ ªHe ceW oeoer peer DeHeves veece kesÀ He´ceeCe He´keÀeMe keÀer cetefle& Leer~ peye H³eejs yeeHeoeoe keÀer HeOejeceefCe nesleer Leer leye Jes yeeHeoeoe kesÀ meeceves SkeÀ efJeÐeeLeea kesÀ ªHe ceW Heì Hej yewþleer Leer Deewj Gmeer ªHe mes yeeyee keÀer ¢eq<ì uesleer leLee cegjueer efueKeleer Leer~ nce Yeer yeeHeoeoe mes ceOegj efceueve ceveeves peeles lees oeoer kesÀ vepeoerkeÀ yewþves keÀe He´³eeme keÀjles Les~ peye yeeyee keÀer HeOejeceefCe nesleer Leer leye oeoer H³eej Yejer SkeÀeie´lee, levce³elee ceW nesleer Leer, GvekesÀ ®eejeW Deesj DeueewefkeÀkeÀ DeeYeeceb[ue yeve peelee Lee~ nceW ueielee Lee efkeÀ nce Gme DeeYeeceb[ue ceW mecee pee³eW~ oeoer peer keÀe Ssmee He´keÀeMeceeve peerJeve nce Deepe Yeer ³eeo keÀjles nQ~ YeeJeveeDeeW keÀe ceeve jKeves Jeeueer meved 1981 ceW efkeÀmeer yeæ[s keÀe³e&ke´Àce kesÀ efveefceÊe oeoer peer keÀe Denceoeyeeo Deevee ngDee Lee~ Gmeer mece³e cesjs ueewefkeÀkeÀ ceelee-efHelee ceOegyeve ceW jepe³eesie efMeefJej keÀjkesÀ Dee³es Les Deewj ueewefkeÀkeÀ YeeF&-yenveW Yeer ³e%e kesÀ vepeoerkeÀ mebyebOe-mebHeke&À ceW Dee³es Les~ meyeves oeoer peer keÀes ueewefkeÀkeÀ Iej HeOeejves kesÀ efueS efveceb$eCe efo³ee~ nce meyekeÀer KegMeer kesÀ efueS oeoer peer ueewefkeÀkeÀ Iej Dee³es~ ³es Deevee Yeer oeoer peer keÀer meeoieer, mejuelee Deewj efvecee&Celee keÀe He´leerkeÀ Lee~ Jes meyekesÀ efoue keÀer YeeJeveeDeeW keÀe

Deiemle 2016

ceeve jKeleer Leer~ oeoer peer kesÀ Deeieceve mes Hetjs HeefjJeej keÀes yeeyee keÀer í$eíe³ee keÀe DevegYeJe ngDee Deewj ueewefkeÀkeÀ ceeleeefHelee kesÀ DeueewefkeÀkeÀ peerJeve keÀes cepeyetleer efceueer~ oeoer ves ueewefkeÀkeÀ efHelee peer keÀeeqvleYeeF& þkeÌkeÀj, pees J³eJemee³e mes S[JeeskesÀì nQ, keÀes Yeer yeeyee kesÀ ³e%e keÀer keÀevetveer mesJeeDeeW ceW ueiee efo³ee Deewj ueewefkeÀkeÀ yenve ye´.kegÀ.ceervee keÀes iueesyeue ne@eqmHeìue keÀer mesJee ceW ueiee efo³ee~ De®eue-De[esue eqmLeefle meved 1983 ceW peye yeæ[er oeroer ceveceesefnveer peer cegcyeF& ceW ne@eqmHeìue ceW Leer, leye ceQ Deelcee ieeceosJeer mesJeekesÀvê Hej mesJeejle Leer~ Gme mece³e oeoer peer keÀer DeveesKeer He´Meemeve keÀuee Deewj F&MJejer³e HeefjJeej keÀes mebYeeueves keÀer efvejeueer jerefle keÀe DevegYeJe ngDee~ yeæ[er oeroer ³e%e keÀer efHeuuej Leer Deewj oeoer peer keÀer meeLeer Leer~ GvekesÀ ne@eqmHeìue ceW nesves kesÀ keÀejCe oeoer peer keÀe SkeÀ HeeBJe pewmes efkeÀ ceOegyeve ceW Deewj otmeje ne@efmHeìue ceW jnlee Lee~ Jes oes efove ceOegyeve ceW jnleer Deewj oes efove kesÀ efue³es cegcyeF& ceW Deeleer Leer~ Flevee meye keÀjles Yeer De®eue-De[esue DeJemLee Üeje Hetjs ³e%e keÀes eqmLejlee keÀe Heeþ Heæ{eleer~ nce oeoer keÀes S³ejHeesì& uesves peeles Deewj íesæ[ves peeles~ efpeme efove yeæ[er oeroer DeJ³ekeÌle ngS Gme efove Meece keÀes oeoer keÀes Hetjs YeejleJe<e& kesÀ meYeer Jeefj<þ YeeF&-yenveeW keÀes Deewj ceOegyeve ceW Yeer GvekesÀ Debeflece mebmkeÀej keÀe mecee®eej osvee Lee~ oeoer peer ves keÀne, nbmee, legce cegPes vebyej efceueekeÀj oes~ ceQ vebyej efceueekeÀj oeoer peer keÀes osleer ieF& Deewj oeoer peer meyekeÀes mecee®eej osleer jner~ Jes iebYeerjlee keÀer cetjle yeve keÀe³e& keÀj jner Leer~ cegPes ³eeo Dee³ee, peye ye´ïee yeeyee DeJ³ekeÌle ngS Les leye Yeer oeoer peer ves meye peien HeÀesve ueieeS Les~ Gmeer He´keÀej yeæ[er oeroer DeJ³ekeÌle nesves Hej Yeer oeoer peer ves ³en Heeì& yepee³ee~ ceQ meekeÀej yeeyee mess veneR efceueer uesefkeÀve oeoer keÀer ³en mesJee osKeves keÀe Deewj DevegYeJe keÀjves keÀe Heeì& nj keÀuHe kesÀ efue³es efveeqM®ele nes ie³ee~ ³en mesJee Hetjer keÀjkesÀ oeoer peer peye Deejece kesÀ efueS ie³es leye GvekesÀ ®esnjs mes efJeMJe cenejepeve veeje³eCe mJeªHe He´efleefyebefyele

meyemes yeæ[e pJej DeLeJee leeHeceeve ke´ÀesOe keÀe neslee nw

11

%eeveece=le nes jne Lee~ HeÀefjMlee mJeªHe SkeÀ ieg©Jeej keÀes ceQ ceOegyeve ceW Leer, efkeÀmeer keÀece kesÀ efueS oeoer peer kesÀ keÀcejs ceW ieF&, Jes DeHeveer Keefì³ee Hej yewþer kegÀí efueKe jner Leer~ ceQves ojJeepes mes osKee efkeÀ oeoer kesÀ yeeue meHesÀo, [^sme meHesÀo Deewj ®esnjs Hej ®ecekeÀeruee meHesÀo He´keÀeMe nw~ Ssmes ueiee efkeÀ pewmes keÀesF& HeÀefjMlee yewþe nw~ oeoer keÀe ³en HeÀefjMlee mJeªHe Yeer meYeer kesÀ ceve keÀes ceesnves Jeeuee Lee~ efvecee&Celee SkeÀ yeej keÀer yeele nw, cesef[ìsMeve ne@ue ceW keÌueeme Leer~ oeoer keÀes cesef[ìsMeve ne@ue ceW ues peeves kesÀ efueS GvekesÀ neLe ceW cesje neLe Lee~ neLe Flevee vejce Lee pewmes efkeÀ ³es n∙er-ceeBme keÀe nw ner veneR~ pewmes ³eesieer kesÀ DebieDebie Meerleue nesles nQ, oeoer peer Meerleuee mJeªHe Leer~ oeoer peer kesÀ meeLe efvece&ueMeeblee oeoer Yeer Leer~ peye oesveeW oeefo³eeB cesef[ìsMeve ne@ue ceW HengB®es lees oeoer peer, efvece&ueMeeblee oeoer keÀes ne@ue keÀer yeeuekeÀveer kesÀ Heerís ues ie³es Deewj JeneB mes yeeyee kesÀ %eeve-efJe%eeve YeJeve, jepe³eesie YeJeve GvnW efoKeeles ngS keÀnves ueies, ³es meye keÀe³e& yeeyee keÀer j®evee nw~ efvece&ueMeeblee oeoer ves keÀne, ³es DeeHe efveefceÊe DeelceeDeeW Üeje keÀceeue nes jner nw~ oeefo³eeW keÀer Ssmeer ceerþer ªnefjneve megve ceQ Yeer Oev³e nes ieF&~ yeeyee kesÀ keÀe³e& keÀer efpeccesJeej nesles ngS Yeer oeoer ceW efvecee&Celee yengle Leer~ [^eceevegmeej peye Yeejle mes yeenj mesJee DeLe& peeves keÀe Heeì& ngDee lees oeoer peer ves cegPes oes ceb$e efo³es, 1. yeeyee kesÀ He´efle SkeÀ yeue SkeÀ Yejesmee jKevee Deewj 2. nj keÀe³e& ªneefve³ele mes keÀjvee~ ³es oesveeW ceb$e ncesMee ³eeo jnles nQ Deewj yeeyee kesÀ meeLe-meeLe oeoer peer Yeer DeJ³ekeÌle ªHe ceW efJeMJe-mesJee ceW DeHeves meeLe keÀe DevegYeJe keÀjeleer jnleer nQ~  12

menpe jepe³eesie keÀer menpe efJeefOe ye´ïeekegÀceej efJeMJeveeLe meenveer (S[JeeskesÀì), meekesÀle veiej, YeesHeeue (ce.He´.)

Deepe peye Yeer keÀesF& ceveg<³e ogKeer Je DeMeevle neslee nw leye Jen efkeÀmeer ve efkeÀmeer ªHe ceW F&MJej keÀes DeJeM³e ner HegkeÀejlee nw DeLeJee Gmemes Devegve³e-efJeve³e Yeer keÀjlee nw uesefkeÀve F&MJej, yegjeF³eeW leLee efJekeÀejeW mes otj nesves kesÀ efueS pees F&MJejer³e %eeve DeLeJee Þeercele osles nQ, Gmemes Heefjef®ele ve nesves kesÀ keÀejCe ceveg<³e me®®eer megKe-Meeeqvle keÀer DevegYetefle veneR keÀj Hee jne nw~ JeemleJe ceW F&MJej lees nce meYeer DeelceeDeeW kesÀ HejceefHe´³e HejceefHelee nQ, Gvemes DeefJeveeMeer megKe-Meeeqvle He´eHle keÀjvee lees nceeje F&MJejer³e pevce-efme× DeefOekeÀej nw uesefkeÀve ceveg<³e DeelceeSB F&MJej keÀes Heevee DeLeJee Gvemes mebyebOe mLeeefHele keÀjvee keÀesjer keÀuHevee ceeve yewþer nQ peyeefkeÀ F&MJej DeLeJee efHelee mes ìtìs ngS mecyevOe keÀes mLeeefHele keÀjvee yengle ner menpe nw~ yeme, GmekesÀ efueS meerKevee nesiee menpe jepe³eesie~ jepe³eesie keÀesF& keÀefþve efke´À³ee veneR nw yeequkeÀ F&MJej mes mebyebOe peesæ[ves keÀer menpe efJeefOe nw~ pewmes SkeÀ íesìs ye®®es keÀes Yeer DeHeves efHelee keÀer ³eeo mJeleë jnleer nw, Gmes efHelee keÀer ³eeo efoueeveer veneR Heæ[leer, GmekesÀ efueS Gmes keÀesF& meeOevee DeLeJee keÀefþve He´efke´À³ee veneR keÀjveer Heæ[leer, þerkeÀ Gmeer He´keÀej, Deelcee ye®®es keÀer lejn HejceefHelee keÀes ³eeo keÀjs, ³ener menpe jepe³eesie nw Deewj ceveceveeYeJe keÀe meej nw~ ³eesie keÀe meeceev³e DeLe& nw peesæ[, efceueve ³ee mebyebOe~ mebmeej keÀer meYeer ®esleve JemlegSB ³eesie Deewj efJe³eesie ö oesveeW mes pegæ[er nQ FmeefueS meebmeeefjkeÀ mecyevOeeW keÀes ³eesie veneR keÀne pee mekeÀlee~ efvejvlej efceueve DeLeJee mebyebOe leYeer mecYeJe nw peye oesveeW ner JemlegSB DeefJeveeMeer SJeb ef®ejmLee³eer neW~ Fme me=eq<ì-[^ecee ceW cee$e oes ner ®esleve ®eerpeW DeefJeveeMeer SJeb ef®ejmLee³eer nQ~ SkeÀ nw Deelcee Deewj otmeje nw Hejceelcee~ oesveeW keÀes ner Depej, Decej, DeefJeveeMeer SJeb ef®ejmLee³eer keÀne ie³ee nw~ Deleë ceveg<³e Deelcee keÀe Gme HejceefHelee Hejceelcee mes pegæ[vee ner menpe jepe³eesie nw~ FmekeÀer efMe#ee He´peeefHelee ye´ïeekegÀceejer F&MJejer³e efJeMJe efJeÐeeue³e keÀer efkeÀmeer Yeer MeeKee mes efveëMegukeÀ He´eHle keÀer pee mekeÀleer nw~ DeYeer veneR lees keÀYeer veneR~ 

mece³e Deewj MeefkeÌle J³eLe& ve peeS, FmekesÀ efueS Henues mees®ees, efHeÀj keÀjes

Deiemle 2016

`He$e' mebHeeokeÀ kesÀ veece

ceF&, 2016 kesÀ DebkeÀ ceW ye´ïeekegÀceej jcesMe YeeF& keÀe %eeve³egkeÌle uesKe `mebefJeOeeve kesÀ HetJe& keÀe efJeMJe keÀe Fefleneme' Heæ{keÀj yengle He´YeeefJele ngDee~ FmeceW cenlJe keÀer leerve yeeleW yeleeF& nQ ö 1. mJe-Hemebo, 2. ueeskeÀHemebo Deewj 3. He´YegHemebo~ ³es leerveeW ceveg<³e kesÀ peerJeve ceW yengle cee³eves jKeleer nQ~ FvnW Dee®ejCe ceW peªj ueevee ®eeefnS~ ö ueeuepeer YeeF& ieesJeskeÀj, cesnkeÀj (ceneje<ì^)

%eeveece=le Heef$ekeÀe keÀe SkeÀ-SkeÀ uesKe peerJeve keÀes nerjs legu³e yeveeves Jeeuee neslee nw~ oeoer peer Deewj yeæ[s YeeF&-yenveeW kesÀ DevegYeJe³egkeÌle, %eeve keÀer ienjeF³eeW Jeeues megboj uesKe, efMeJeyeeyee kesÀ DeveesKes keÀÊe&J³e keÀes He´l³e#e keÀjles nQ Deewj YeeF&yenveeW kesÀ yeeyee kesÀ meeLe kesÀ DevegYeJe³egkeÌle uesKe F&MJejer³e H³eej Deewj Heeuevee keÀes He´l³e#e keÀjles nQ~ YeieJeeve kesÀ H³eej Deewj %eeve keÀes DeHeveer uesKeveer Üeje megboj MeyoeW ceW He´l³e#e keÀjves Jeeueer uesKekeÀ DeelceeDeeW He´efle oes Meyo ³eeo Dee jns nQ ö peneB vee HengB®es jefJe, JeneB HengB®es keÀefJe~ peneB vee HengB®es keÀefJe, JeneB HengB®es DevegYeJeer~ %eeveece=le Heef$ekeÀe %eeve keÀes yeæ{eves Deewj Hegg©<eeLe& keÀes leerJe´ keÀjves ceW yengle Ghe³eesieer efme× nes jner nw Deleë uesKekeÀ YeeF&yenveeW keÀes lensefoue mes yengle-yengle Oev³eJeeo! ö ye´.kegÀ.ieerlee, efoueMeeo iee[&ve, efouueer

%eeveece=le Heef$ekeÀe keÀer efpeleveer He´Mebmee keÀer pee³es Gleveer keÀce nw~ ceF&, 2016 kesÀ DebkeÀ ceW uesKe `mJe³eb keÀer leueeMe', `Deboj peeves Jeeueer met®evee keÀe cenlJe', `keÀesceue nw keÀcepeesj veneR, MeefkeÌle keÀe veece nw veejer' `#ecee keÀjes Deewj peeDees Yetue (mebHeeokeÀer³e uesKe)' megKe-Meebeflece³e peerJeve kesÀ efueS yengle ner He´sjCeeoe³eer nQ~ F&MJejer³e %eeve kesÀ DeeOeej Hej YeeF&-yenveeW kesÀ peerJeve kesÀ DevegYeJe HejceefHelee efMeJe Hejceelcee mes mebyebOe peesæ[ves kesÀ efueS He´sefjle keÀjles nQ~ uesKeeW kesÀ veer®es pees mueesieve efo³es peeles nQ, He´Mebmeveer³e nQ~ mebHeeokeÀer³e uesKe ceveve-ef®ebleve kesÀ efueS HeÀe³eoscebo nw~

`%eeveecel=e' Hee$fekeÀe me®ece®ge %eeve keÀe Decel=e emfe× nFg& n~w ceQ SkeÀ meHleen keÀe keÀemse& Hejte keÀjkeÀs Hee´lfeeofve meJseekeÀsvê Hej cejgueer He{æves peelee n~Bt JeneR mes cePges `%eeveecel=e' Hee$fekeÀe Hee´Hle nFg~& ceQ lenmeeure keÀe³eeu&e³e ceW keÀe³e& keÀjlee n~Bt cePges peye Yeer keÀe³em&Leue Hej, Iej Hej mece³e ecfeuelee nw `%eeveecel=e' He{ælee ner jnlee n~Bt %eeveecel=e Hee$fekeÀeDeeW keÀe yemlee nj mece³e cejss meeLe jnlee n~w nj SkeÀ `%eeveecel=e' mes yeeyee keÀs %eeve keÀer Je<ee& nelseer jnleer n,w Oev³e nw ³en %eeveecel=e! Oev³e nw eMfeJeyeeyee! `peye yeeyee cejss meeLe n,w %eeveecel=e cejss neLe n,w [jves keÀer ke³Ìee yeele n~w' ö ye´.kegÀ.jleve, efmekeÀvojejeT (neLejme), G.He´.

`%eeveece=le' kesÀ DeHe´wue, 2016 kesÀ mecHeeokeÀer³e uesKe `YeeweflekeÀ Deewj DeeO³eeeqlcekeÀ DeeqmlelJe' ceW yelee³ee ie³ee nw efkeÀ Deelcee keÀer KegjekeÀ ner DeeO³eeeqlcekeÀlee nw~ FmekesÀ yeiewj Deelcee Meevle Je megKeer veneR jn mekeÀleer~ uesKe kesÀ Üeje Deelcee keÀer cetue ³eesi³eleeSB ö %eeve, HeefJe$elee, Meeeqvle, megKe, Deevevo, He´sce Deewj MeefkeÌle keÀes HeeþkeÀeW lekeÀ HengB®ee³ee ie³ee nw~ Fve cetue ³eesi³eleeDeeW kesÀ efyevee ceeveJe megKe keÀe DevegYeJe veneR keÀj mekeÀlee~ uesKe me®®es ceeie& Hej ®eueves keÀer meueen os jne nw~ Fmemes ceveg<³e DeeO³eeeqlcekeÀ He´Je=efÊe keÀes DeHevee keÀj F&MJej mes pegæ[siee Deewj mJe³eb kesÀ YeefJe<³e keÀes GppJeue yevee³esiee~ ö DeÊej efmebn, metjpeHegj (ieesOee), Deueerieæ{ (G.He´.)

ö ceOegkeÀj keÀeì&jJee³es, HeJeveer, efpeuee Yeb[eje

Deiemle 2016

mece³e keÀe ne@ve& ve megveves mes ogIe&ìvee nesvee mecYeJe nw

13

pevcee<ìceer Hej efJeMes<e...

YeieJeeve keÀer meJeexÊece j®evee ö Þeerke=À<Ce

Fme mebmeej ceW ³eefo keÀesF& yengle ner megvoj neslee nw lees ueesie keÀnles nQ,

`Fmes lees YeieJeeve ves DeHeves neLeeW mes j®ee nw~' keÀF& Ssmee Yeer keÀnles nQ, `Fmes lees efJeefOe ves Ketye ieæ{e nw~' keÀesF& Ssmee Yeer keÀnles nQ efkeÀ `ye´ïee peer DeLeJee efJeMJekeÀcee& ves lees Fme Hej DeHeveer meejer keÀejeriejer ueiee oer nw' Deewj ueesie ³en Yeer keÀnles nQ efkeÀ `³en lees efkeÀvneR v³eejs ner lelJeeW mes yevee nw~' Ssmes ner v³eejs lelJeeW mes efJeOeelee ves j®ee Lee Þeerke=À<Ce keÀes~ ³eefo Deepe Yeer Jes SkeÀ IeCìs kesÀ efueS ner Fme He=LJeer Hej meekeÀej nes pee³eW lees meYeer ueesie GvekeÀe IesjeJe [eue ueWies Hejvleg GvekesÀ meewvo³e& ªHeer ceb$e mes cegiOe Keæ[e ngDee SkeÀ Yeer J³eefkeÌle efkeÀmeer Dev³e Deesj ieo&ve keÀes ceesæ[siee veneR, ve ner Dev³e efkeÀmeer keÀes yegueeves kesÀ efueS pee³esiee ke̳eeWefkeÀ Jen Gme Del³eble jc³e ¢M³e keÀes DeHeveer ¢eq<ì mes DeesPeue veneR nesves osvee ®eensiee~ Ssmeer keÀuHeveeleerle Deewj ceveceesnkeÀ íefJe Leer Þeerke=À<Ce keÀer~ Demeue peeves efyevee vekeÀue kewÀmeer?

Gme meewvo³e& keÀer lees vekeÀue Yeer veneR nes mekeÀleer~ Deleë cetefle&keÀej, HelLej ceW pees GmekeÀer Deeke=Àefle ieæ{les nQ Gmes `He´eflecee' keÀne peelee nw~ `He´efle' keÀe DeLe& nw `vekeÀue' DeLeJee keÀe@Heer (Copy), `cee' keÀe DeLe& nw `ve'~ lees YeeJeeLe& ³en ngDee efkeÀ ³eÐeefHe keÀesefMeMe keÀer ie³eer Þeerke=À<Ce kesÀ ªHe keÀer vekeÀue keÀjves keÀer Hejvleg nes ve mekeÀer~ vekeÀue nes Yeer kewÀmes mekeÀleer nw, ef®e$ekeÀej DeLeJee cetefle&keÀej ves Þeerke=À<Ce keÀes ve lees Fve ®ece& ®e#egDeeW mes osKee nw, ve efoJ³e ¢eq<ì mes, lees Jen Þeerke=À<Ce keÀer cetefle& kewÀmes yevee mekeÀlee nw? Demeue ner ceeuetce ve nes lees vekeÀue kewÀmes keÀer pee mekeÀleer nw? efHeÀj Deepe kesÀ mebmeej ceW GmekeÀer keÀesF& efcemeeue Yeer veneR nw, Jewmee ªHeJeeve Deewj iegCeer Yeer keÀesF& veneR nw lees cetefle& kewÀmes yeves? Fmeer He´keÀej, peye ueesie Þeerke=À<Ce keÀer PeeBefkeÀ³eeB DeLeJee mJeeBie yeveeles nQ, GmekeÀe Yeer ³ener YeeJe neslee nw~ PeeBefkeÀ³eeB ³ee mJeeBie lees Þeerke=À<Ce kesÀ ªHe keÀer Del³eble #eerCe PeuekeÀ-meer DeLeJee PeeBkeÀer-meer ner He´mlegle keÀjles nQ~ peye efkeÀmeer yeeuekeÀ keÀes Þeerke=À<Ce keÀe ªHe oskeÀj jbieceb®e Hej Keæ[e efkeÀ³ee peelee nw lees Gmes DeeHe mJeeBie keÀn mekeÀles nQ DeLee&led GmekesÀ Debie lees DeHeves (mJe) ner nesles nQ, Þeerke=À<Ce kesÀ Debie lees Gmemes efyeukegÀue ner efYevve nesles nQ~ veeìkeÀ ceW pees DeefYeve³e (SkeÌì) keÀjlee nw, Gmes `Hee$e' keÀne peelee nw Hejvleg Þeerke=À<Ce pewmee ªHe j®eves keÀe `Hee$e' 14

(³eesi³e) Yeuee keÀewve nw? Gve pewmee lees ve leve efceue mekeÀlee nw, ve Gve pewmeer keÀesF& Deelcee ner Dev³e nw~ ³es lees Þeerke=À<Ce keÀer mce=efle efoueeves kesÀ efueS efJeefYevve lejerkesÀ nQ Hejvleg veeìkeÀ efHeÀj Yeer veeìkeÀ nw, Demeue efHeÀj Yeer Demeue nw~ ®ewlev³e Þeerke=À<Ce kesÀ oMe&ve ve keÀj mekeÀves kesÀ keÀejCe ner ueesieeW keÀes GvekeÀer ³en PeuekeÀ efoKeeF& peeleer nw Hejvleg mJe³eb Þeerke=À<Ce kesÀ oMe&ve lees leYeer nes mekeÀles nQ peye DeeBKeW meleesiegCeer neW Deewj DeeBKeW leYeer meleesiegCeer neWieer peye Henues ceve meleesiegCeer nesiee~ Þeerke=À<Ce Hej Oeve v³eesíeJej Deepe Yeer ueesie Þeerke=À<Ce keÀer Deejleer keÀjles ngS YeeJe-efJeYeesj mJej ceW ieeles nQ ö ``Deejleer ³egieue efkeÀMeesj keÀer keÀerpes, leve, ceve,Oeve meye DeHe&Ce keÀerpes~'' ke̳ee keÀejCe nw efkeÀ ueesie Gme íesìs-mes yeeuekeÀ keÀes DeHevee leve, ceve, Oeve meye-kegÀí DeHe&Ce keÀjves kesÀ efueS lew³eej nes peeles nQ? DeeHeves osKee nesiee efkeÀ Þeerke=À<Ce efkeÀMeesj keÀe peye mJeeBie yevee³ee peelee nw, leye ueesie DeHeves

l³eeie mes mecceeve efceuelee nw, F®íe mes mecceeve Kelce neslee nw

Deiemle 2016

%eeveece=le neLe ceW veesì DeLeJee Hewmes ueskeÀj Gme Hej Jeejer-HesÀjer (v³eesíeJej) keÀjles nQ~ mebv³eeefme³eeW ³ee cenelceeDeeW keÀes pees Oeve Jes osles nQ GmekeÀes lees Jes `oeve' keÀnles nQ Hejvleg Þeerke=À<Ce Hej pees Oeve Jes v³eesíeJej keÀjles nQ, Gmes Jes `Jeejer-HesÀjer' keÀnles nQ DeLeJee Ssmee keÀnles nQ efkeÀ `³en ke=À<Ce DeHe&Ce nw~' Hewmee lees njskeÀ ceveg<³e keÀes H³eeje neslee nw Hejvleg efyevee ceeBies Jes Þeerke=À<Ce keÀer cetefle& Hej mJes®íe mes DeHeveer pesye mes efvekeÀeue keÀj [eue osles nQ neueebefkeÀ Jes peeveles nQ efkeÀ ³en cetefle& lees Fve HewmeeW keÀes GþeSieer veneR~ DeJeM³e ner GvekesÀ ceve ceW Þeerke=À<Ce kesÀ efueS yengle ner mecceeve Deewj mvesn nw~ DeJeM³e ner Jes Þeerke=À<Ce keÀes Flevee G®®e ceeveles nQ efkeÀ Gme Hej Jeejer peeles nQ Deewj GmekeÀer Hetpee keÀjles nQ~ Þeerke=À<Ce keÀes De<ìebie He´Ceece Jewmes lees mebmeej ceW ³en efjJeepe nw efkeÀ íesìer Dee³eg kesÀ ye®®es yeæ[eW kesÀ Deeies ceeLee PegkeÀeles nQ Hejvleg Þeerke=À<Ce, ®eens efkeÀleveer ner íesìer Dee³eg kesÀ ke̳eeW ve neW, GvnW meYeer yeeue, Je=× Deewj `cenelcee' Yeer vecemkeÀej keÀjles ³ee De<ìebie He´Ceece keÀjles nQ~ ®ecelkeÀej keÀes ner lees vecemkeÀej neslee nw, leye DeJeM³e ner Þeerke=À<Ce ceW keÀesF& DeodYegle ®ecelkeÀej nesiee efpemekesÀ keÀejCe mes ueesie kesÀJeue neLeeW mes veneR yeequkeÀ De<ìebie (DeeþeW DebieeW mes) vecemkeÀej keÀjles nQ~ cenelcee, efpevekesÀ Deeies ueesie ceeLee PegkeÀeles nQ, jepee, efpevekeÀes He´pee `Devveoelee' keÀn keÀj yegueeleer nw, ye-Deoye, ye-cegueeefnpee, nesefMe³eej neskeÀj efpevekesÀ Deeies Ketye PegkeÀleer nw, Jes Yeer Þeerke=À<Ce kesÀ Deeies ceeLee ìskeÀles nQ~ ³eefo Jes Þeerke=À<Ce kesÀ ceeqvoj kesÀ ceeie& mes pee jns neW, lees yeenj keÀer onueerpe keÀes Yeer neLe DeLeJee ceeLes mes ít osles nQ, leye Þeerke=À<Ce ceW Fleveer cenevelee nesieer ve? pevce mes ner mecHetCe& efveefJe&keÀejer DeeHeves osKee nesiee efkeÀ peneB Þeerke=À<Ce keÀer cetefle& mLeeefHele keÀer nesleer nw, GmekesÀ ®eejeW Deesj Ssmee Iesje yevee neslee nw efkeÀ efpemekesÀ keÀejCe YekeÌle ueesie Devoj veneR pee mekeÀles Deewj cetefle&

Deiemle 2016

keÀes veneR ít mekeÀles~ cev$eeW Üeje osJe keÀe Dee»eve keÀjves kesÀ yeeo Jes ceefvoj keÀer cetefle&³eeW keÀes ke̳eeW veneR ít mekeÀles? keÀejCe ³en nw efkeÀ Þeerke=À<Ce Del³eble HeefJe$e Les peyeefkeÀ Deepe ceveg<³e keÀece, ke´ÀesOe kesÀ keÀejCe Heeflele nw~ `mebv³eemeer' Deewj `cenelcee' ueesie lees meeOevee DeLeJee Heg©<eeLe& keÀjles nQ, leYeer GvnW HeefJe$elee He´eHle nesleer nw, Jes pevce mes ner cenelcee ³ee mebv³eemeer veneR nesles~ Deleë peye Jes `cenelcee' yeveles nQ leYeer GvekesÀ ef®e$eeW ceW, GvekesÀ efmej kesÀ Heerís He´keÀeMe keÀe leepe (He´YeeceC[ue) DebefkeÀle efkeÀ³ee peelee nw Hejvleg Þeerke=À<Ce keÀes lees efMeMegkeÀeue mes ner jlve-cegkegÀì leLee `He´keÀeMe keÀe leepe' He´eHle Lee~ Jes lees pevce mes ner mecHetCe& efveefJe&keÀejer Les~ Þeerke=À<Ce keÀe HetJe& pevce ceW Del³eble ceneve Heg©<eeLe& pevce mes ner HeefJe$elee keÀe leLee jlve-peefæ[le leepe He´eHle nesves mes efme× nw efkeÀ Þeerke=À<Ce ves HetJe& pevce ceW keÀesF& yengle ner ceneve Heg©<eeLe& efkeÀ³ee nesiee efpemekesÀ HeÀuemJeªHe GvnW mJemLe SJeb meJee¥ie megvoj leve, Deefle efvece&ue ceve (mebmkeÀej), Delegue Oeve Deewj DevegHeces³e mecceeve He´eHle ngDee~ leve, Oeve, He´keÀeMe keÀe leepe ö ³es Yeer lees keÀce& Deewj mebmkeÀej DeLeJee `Heg©<eeLee&vegmeej' ner He´eHle nesles nQ~ keÀneJele Yeer nw efkeÀ `Heg©<eeLe& Üeje vej, Þeer veeje³eCe Deewj veejer, Þeer ue#ceer kesÀ meceeve yeve mekeÀleer nw~' lees mHe<ì nw efkeÀ Þeerke=À<Ce, efpevekeÀe SkeÀ veece `Þeer veeje³eCe' Yeer nw, HetJe& pevce ceW vej neWies Deewj GvneWves Ssmee GÊece Heg©<eeLe& efkeÀ³ee nesiee efkeÀ Deieuee pevce GvnW Þeer veeje³eCe DeLee&led Þeerke=À<Ce ªHe ceW He´eHle ngDee~ GvneWves HetJe& pevce ceW efJekeÀejeW keÀe mecHetCe& mebv³eeme efkeÀ³ee nesiee leYeer Jes Fme pevce ceW ye®eHeve mes ner efveefJe&keÀejer keÀnuee³es~ GvneWves F&MJejer³e %eeve Deewj menpe ³eesie kesÀ DeY³eeme Üeje Deelcee kesÀ He´keÀeMe keÀer keÀueeDeeW keÀes yeæ{e³ee nesiee, leYeer lees Jes `16 keÀuee mecHetCe& osJelee' keÀnuee³es~ Iej-ie=nmLe ceW jnles ngS GvneWves efJekeÀejeW Hej efJepe³e He´eHle keÀer nesieer leYeer lees Deepe `yeesue Þeer ke=À<Ce cenejepe keÀer pe³e' Fme He´keÀej ueesie GvekeÀe

Hejceelcee keÀer mce=efle mes Yeejer mecem³ee Yeer nukeÀer nes peeleer nw

15

%eeveece=le pe³eIees<e keÀjles nQ~ YeieJeeve nQ osJeeW kesÀ Yeer osJe Þe×eueg ceveg<³e keÀe mJeYeeJe nw efkeÀ Jen efpemeceW Yeer DeefOekeÀ iegCe osKelee nw DeLeJee kegÀí v³eejeHeve osKelee nw, Gmes YeeJevee-JeMe, YeieJeeve keÀnves ueielee nw~ þerkeÀ ³ener yeele Þeerke=À<Ce kesÀ yeejs ceW Yeer Ieefìle nesleer nw~ Þeerke=À<Ce Yeer v³eejs lees Les Hejvleg GvekeÀe v³eejeHeve keÀceue Heg<He kesÀ meceeve Lee~ Jes mebmeej ceW jnles ngS HeefJe$e Les Deewj GmeceW DeemekeÌle veneR Les~ Fme DeLe& ceW Jes ceneve Deewj v³eejs Les Hejvleg YeieJeeve keÀe v³eejeHeve Fmemes efYevve lejn keÀe nw~ YeieJeeve lees pevcecejCe mes ner v³eejs nQ, megKe-ogKe mes Yeer v³eejs nQ~ Þeerke=À<Ce ves pevce lees efue³ee ner Lee Deewj megKe Yeer Yeesiee ner Lee~ Deleë GvnW efMejesceefCe `osJelee' keÀnWies Hejvleg `YeieJeeve' veneR keÀnWies ke̳eeWefkeÀ YeieJeeve lees `osJeeW kesÀ Yeer osJe' nQ~ Deleë Þeerke=À<Ce lees JeemleJe ceW YeieJeeve keÀer meJeexÊece j®evee nw~ pewmes yeeuekeÀ keÀes osKe keÀj efHelee keÀer ³eeo Deeleer nw, efkeÀmeer megvoj ke=Àefle keÀes osKekeÀj GmekesÀ keÀÊee& keÀer ³eeo Deeleer nw, Jewmes ner Þeerke=À<Ce keÀe ef®e$e osKekeÀj GmekesÀ j®eef³elee mJe³eb YeieJeeve (efMeJe) keÀer ³eeo Deeveer ®eeefnS~ pevcee<ìceer kesÀ HeeJeve HeJe& Hej nce Yeer Þeerke=À<Ce pewmes efoJ³eiegCe DeHeves ceW Yejves keÀe ¢æ{ mebkeÀuHe keÀjW, ³ener Fme HeJe& keÀer meeLe&keÀlee nw~  16

¢æ{ mebkeÀuHe yeveelee nw efJepe³eer ye´ïeekegÀceejer meerlee, ceguegb[ (cegbyeF&)

leejerKe 24.04.2016 keÀes cegcyeF& kesÀ De$es cewoeve Hej, ceneje<ì^ kesÀ Heeveer kesÀ DeYeeJe keÀes otj keÀjves Deewj peue lelJe keÀes MegYe mebkeÀuHe oskeÀj yejmeves kesÀ efueS Keeme ³eesie Yeùer `cegbyeF& cesef[ìsefìbie' kesÀ veece mes jKeer ieF& Leer~ mece³e Lee meJesjs 6 mes 8 yepes~ cegbyeF& kesÀ meYeer mesJeekesÀvêeW keÀes FmeceW Meeefceue nesvee Lee leLee meYeer ìer®ej yenveeW keÀes mìspe Hej yewþkeÀj ³eesie keÀjJeeves kesÀ efueS meJesjs 5.45 yepes lekeÀ HengB®evee Lee~ cegPe Deelcee keÀes efJeMes<e Gcebie-Glmeen Lee efkeÀ cegPes Fme ³eesie keÀe³e&ke´Àce ceW DeJeM³e mece³e Hej HengB®evee ner nw~ nce He´eleë 5.15 Hej keÀej mes efvekeÀues leeefkeÀ mece³e Hej HengB®e mekeWÀ~ ceO³ece ieefle mes ®eueleer ngF& keÀej peye neF& Jes (êgle ieefle ceeie&) Hej HengB®e ieF& leye GmekeÀe efHeíuee ìe³ej HebkeÌ®ej nes ie³ee~ ieeæ[er Leesæ[er ìsæ{er neskeÀj ©keÀ ieF&, Heerís mes SkeÀ ì^keÀ mHeer[ mes Dee jne Lee, pewmes ner keÀej ©keÀer, ì^keÀ Jeeues ves Heerís mes ìkeÌkeÀj ceej oer~ cegPes DevegYeJe ngDee pewmes cesjs efmej Hej Heneæ[ efiej ie³ee nes~ legjble yeeyee keÀes ³eeo efkeÀ³ee Deewj [^eFJej YeeF& mes Hetíe, ke̳ee nes ie³ee? ueesie pecee nes ie³es, GvneWves keÀne, yenve peer, DeeHe yeenj DeeF³es~ cesjs ceeLes mes Ketve yen jne Lee~ Fleves ceW ner yeeyee keÀer otmejer ieeæ[er Dee ieF&, GmeceW keÀF& ye´.kegÀ.YeeF&-yenveW Les~ GvneWves keÀne, yenve peer, nce DeeHekeÀes [e@keÌìj kesÀ Heeme ues ®eueWies uesefkeÀve cesjs mebkeÀuHe ceW Fleveer ¢æ{lee Leer efkeÀ cegPes ³eesie keÀe³e&ke´Àce ceW HengB®eves kesÀ efmeJee³e Deewj kegÀí ³eeo veneR Dee jne Lee~ meb³eesieJeMe jkeÌle yenvee Yeer yebo nes ie³ee~ ceQ GvneR ye´.kegÀ.YeeF&-yenveeW kesÀ meeLe, GvekeÀer ieeæ[er ceW ®eueer, efveOee&efjle mece³e Hej HengB®eer Deewj ³eesie Yeer efkeÀ³ee~ ³en DevegYeJe FmeefueS efueKe jner ntB ke̳eeWefkeÀ peye ceQ keÀej mes yeenj Dee³eer, ieeæ[er keÀer DeJemLee osKeer, Jen Ssmeer Leer efkeÀ GmeceW yewþe ngDee keÀesF& Yeer J³eefkeÌle peerefJele jns, ³en veecegceefkeÀve Lee~ H³eejs yeeyee ner DeHeves ye®®eeW keÀes ieeso ceW ueskeÀj ye®ee mekeÀles nQ~ cegPes efmeHe&À ceeLes ceW Leesæ[er-meer ®eesì ueieer Leer, ³eesie keÀjkesÀ ueewìves Hej ceQves HeÆer keÀjJee ueer~ efoue mes keÀnvee ®eenleer ntB efkeÀ yeeyee, DeeHekesÀ H³eej keÀe ke̳ee keÀnvee! Fme mebiece³egie Hej peerJeve DeeHekeÀes efo³ee nw, DeeHe nceW mebYeeue jns nes~ nceejs mebkeÀuHe ¢æ{ nesves ®eeefnSB~ nceW DeeHe DeHeveer HeuekeÀeW Hej efyeþekeÀj ues ®eueles nes Deewj meowJe nceejs meeLe jnles nes~ 

Demel³e keÀe meneje uesvee DeLee&led Pecesues ceW Heæ[vee

Deiemle 2016

Fefleneme kesÀ DeveígS Hevves ye´.kegÀ. Gefce&uee, meb³egkeÌle mebHeeefokeÀe

Ye ieJeeve efMeJe ef$ekeÀeueoMeea, ef$eueeskeÀ%e leLee meJe&%e nQ~ me=ef<ì kesÀ Deeefo, ceO³e, Devle kesÀ %eelee Deewj J³eeK³eelee nQ~ Jes Fme me=ef<ì Hej He´e³eë uegHle mel³e%eeve keÀes He´keÀì keÀjles nQ~ ®etBefkeÀ Jes keÀeueeleerle, keÀeuepe³eer nQ, keÀeueye× veneR nQ FmeefueS Jes ner SkeÀcee$e mel³e kesÀ Godieelee nQ~ Felfeneme keÀs yeejs ceW ceeveJe Yeer yenlge keÀgí meeKrelee, peevelee, JeCev&e keÀjlee nw Hejvleg Jen keÀeueye× n~w pevce Deejw cel=³eg keÀs yee®re keÀs Lee[æss peeJreve ceW Jen yenlge Lee[æse peeve Heelee n~w GmekeÀs eufeS Gmes Hee´®eevre HemglekeÀe,W DeeYfeueKsee,W ³eeoieeje,W DeJeMe<seeW Deeeof keÀe meneje uevsee He[ælee n~w SkeÀ ner DeJeMe<se, DeeYfeueKse Deeeof keÀs mecyevOe ceW Deueie-Deueie J³eekfelÌe³eeW keÀer Deueie-Deueie ³en Yeer ceev³elee jner nw efkeÀ me=ef<ì j®eves kesÀ mece³e Hejceelcee ves J³eeK³eeSB nelseer n~Q FmeeufeS Felfeneme keÀer keÀF& yeeleWs Smseer nQ Hejceieg© kesÀ ªHe ceW ceveg<³e keÀes F&MJejer³e %eeve efo³ee~ Yeejleer³e epfevekeÀs yeejs ceW keÀF& eJfeÜeveeW keÀs cele SkeÀ omtejs keÀs meJeL&ee eYfevve n~Q JesoeW ceW `Deke=À<ì He®³ee Yetefce' keÀe efme×evle nw~ FmekeÀe YeeJeeLe& nw ö ``me=ef<ì kesÀ Deeefo ceW He´eke=ÀeflekeÀ MeefkeÌle³eeB Hetjs ³eewJeve Hej Fefleneme kesÀ He´efle HeefM®ece keÀer ¢ef<ì HeefM®eceer osMeeW kesÀ Fefleneme-uesKekeÀ efJekeÀemeJeeo kesÀ nesleer nQ~ Gme mece³e Yetefce Glke=À<ì He®³ee nesleer nw DeLee&led efme×evle keÀes ceeveles nQ~ Jes keÀnles nQ efkeÀ mebmeej lejkeÌkeÀer keÀj GmeceW nue ®eueeves, Keeo [eueves ³ee yeerpe JeHeve keÀjves keÀer jne nw~ GvekeÀer ¢ef<ì ceW efJeMJe ceW GÊejesÊej meY³elee keÀe DeeJeM³ekeÀlee veneR nesleer~ meye He´keÀej kesÀ JevemHeefle Deewj efJekeÀeme neslee Dee³ee nw~ HeeM®eel³e FeflenemekeÀej ³en Yeer HeÀue-HetÀue mJe³eb Gmemes Hewoe nesles nQ~'' He´e®eerve keÀeue ceW efceÞe ceeveles nQ efkeÀ Deeefo-keÀeue ceW ceveg<³e DemeY³e Deewj pebieueer Lee kesÀ ueesie Yeer ceeveles Les efkeÀ `SkeÀ mJeCe& ³egie' Ssmee Lee peye Deewj Oeerjs-Oeerjs GmekeÀe efJekeÀeme ngDee~ Fmeer mevoYe& ceW ceveg<³e Yetleue kesÀ meye He´eefCe³eeW kesÀ meeLe efce$elee-HetJe&keÀ peerJeve [eefJe&ve kesÀ efJekeÀemeJeeo keÀer ®e®ee& keÀer peeleer nw efkeÀ ceeveJe keÀe efyeleelee Lee Deewj He=LJeer kesÀ mJe³ebYet HeÀueeW (Spontaneous efJekeÀeme SkeÀkeÀesMeer peerJe mes yengkeÀesMeer peerJe kesÀ ªHe ceW ngDee fruit of Earth) mes GojHetefle& keÀjlee Lee~ me=ef<ì kesÀ Deeefo ceW ®etBefkeÀ Yetefce Deke=À<ì He®³ee Leer FmeefueS Deeefo ceeveJe nw Deewj efkeÀ ceeveJe kesÀ HetJe&pe yevoj Les~ efvejeefce<e-Yeespeer (Vegetarians) Les~ Fefleneme kesÀ He´efle HetJe& keÀer o=ef<ì Meew³e& kesÀJeue Fefleneme kesÀ HevveeW Hej Yeejle keÀer He´e®eerve HejcHeje Deewj ³eneB keÀe Oeeefce&keÀ He=LJeer keÀer Dee³eg p³eeW-p³eeW yeæ{leer peeleer nw l³eeW-l³eeW Fefleneme ÛemeJeeo keÀes ner ceev³elee oslee nw~ YeejleJeeefme³eeW keÀer ³en ceev³elee jner nw efkeÀ mebmeej keÀe GÊejesÊej Ûeme neslee GmekeÀer He´eke=ÀeflekeÀ MeefkeÌle³eeW keÀe Ûeme neslee peelee nw Deewj Dee³ee nw~ mele³egie ceW meY³elee Deewj megKe keÀer HejekeÀe<þe Leer ke´ÀceMeë Jen efmLeefle Yeer Dee peeleer nw efkeÀ efceÆer ceW yeerpe [euevee Hejvleg Oeerjs-Oeerjs GmekeÀer keÀueeDeeW keÀe Ûeme ngDee~ Yeejle ceW DeeJeM³ekeÀ neslee nw~ Jen efmLeefle Yeer Dee peeleer nw peye nue 17 efkeÀmeer keÀer keÀcepeesefj³eeW keÀe JeCe&ve keÀjvee DeLee&led yeerceejer kesÀ keÀerìeCegDeeW keÀes HewÀueevee Deiemle 2016

%eeveece=le ®euee keÀj Oejleer keÀer GJe&je MeefkeÌle keÀes THej uesvee DeeJeM³ekeÀ He´leerle nesves ueielee nw~ Fmeer He´keÀej, Yetefce keÀer MeefkeÌle keÀe Ûeme nesles-nesles ³en veewyele Dee peeleer nw efkeÀ GmeceW Keeo [euevee Yeer DeeJeM³ekeÀ nes peelee nw~ ÛemeJeeo keÀe ³en efme×evle peeefle³eeW Deewj je<ì^eW Hej Yeer ueeiet neslee nw~ He´e®eerve keÀeue keÀer Jes meye peeefle³eeB pees keÀYeer DeHeves Meew³e&, Hejeke´Àce Deewj efJeÜlee kesÀ efueS efJeK³eele LeeR, GvekesÀ iele JewYeJe keÀe ef®eÚ Fefleneme kesÀ HevveeW kesÀ efmeJee keÀneR veneR jne~ ceeveJe kesÀ HetJe&pe osJelee Les FmeefueS nce DeHeves IejeW ceW Þeerke=À<Ce, Þeer veeje³eCe, Þeer meerlee, Þeer ue#ceer, Þeer ogiee& Deeefo HetJe&peeW kesÀ ef®e$e ueieeles nQ~ Deepe GvekeÀer megkeÀce& ieeLee ef®e$eeW, HegmlekeÀeW Deewj keÀLeeDeeW ceW efmeceìkeÀj jn ieF& nw~ DeeefokeÀeue ceW ceeveJe kesÀ DemeY³e nesves keÀer ceev³elee ke̳eeW yeveer?

He´Mve Gþlee nw efkeÀ ceeveJe He´ejcYe keÀeue ceW pebieueer Lee, DemeY³e Lee ³en ceev³elee yeveer ke̳eeW? JeemleJe ceW owJeer meY³elee kesÀ peeves kesÀ yeeo peye ceeveJeer³e meY³elee keÀe Deeieceve neslee nw lees Gme mebiece kesÀ mece³e keÀe Leesæ[e-mee keÀeue pebieueer Deewj DemeY³e keÀeue Ssmee neslee nw efpemeceW ceeveJeer³e meY³elee HetCe& efJekeÀeme keÀes veneR HeeF& nesleer~ Gme íesìs mes keÀeue keÀes FeflenemekeÀejeW ves DemeY³e Deewj pebieueer keÀjej os efo³ee nw~ Fmemes Henues keÀer owJeer meY³elee keÀe JeCe&ve Jes DeHeveer uesKeveer mes veneR keÀj HeeS pees efkeÀ mebmeej keÀer meJeex®®e meY³elee Leer~ Gmeer kesÀ efueS keÀne ie³ee nw efkeÀ meesves keÀer ÜeefjkeÀe Heeveer ceW ®eueer ieF&~ Deepe Yeer He´eke=ÀeflekeÀ DeeHeoe ceW meyekegÀí ve<ì nesves Hej ceeveJe keÀes lecyegDeeW ceW jnvee Heæ[lee nw Deewj HeÊeueeW Hej Keevee Heæ[lee nw~ efHeÀj veS YeJeveeW keÀe efvecee&Ce nesves Hej Hegveë meY³e peerJeve efyeleeves ueielee nw~ Jen Yeer Ssmee ner DeuHekeÀeue keÀe ¢M³e Lee~ GmekesÀ yeeo Yeejle ceW SkeÀ leepe Jeeues jepeeDeeW keÀer meY³elee Ketye HeÀueleer-HetÀueleer nw~ keÀesF& Yeer Jemleg DeejcYe ceW veF& efHeÀj Hegjeveer nesleer nw efve³ece ³en keÀnlee nw efkeÀ keÀesF& Yeer ®eerpe FmekesÀ efvecee&Ce kesÀ mece³e DeHeveer meJeex®®e DeJemLee ceW nesleer nw, efHeÀj Oeerjs-Oeerjs 18

Jen efJeke=Àle nesleer nw, GmekeÀer keÀueeSB Ieìleer nQ~ peye YeJeve yevelee nw leye Jen yengle megvoj neslee nw~ yeeo ceW ke´ÀceMeë jpees, lecees neslee peelee nw~ yele&ve, keÀHeæ[e, ieeæ[er ³ee Dev³e keÀesF& Yeer Jemleg efvecee&Ce kesÀ mece³e DeHeveer melees DeJemLee ceW nesles nQ~ yeeo ceW He´³eesie ceW Deeles-Deeles Hegjeves neskeÀj ìtìles-HetÀìles nQ, ³en He´ke=Àefle keÀe efve³ece nw~ pees yeele He´ke=Àefle keÀer SkeÀ Jemleg kesÀ efueS mel³e nw Jen Dev³e meYeer JemlegDeeW kesÀ efueS Yeer mel³e nw DeLee&led Hetjer He´ke=Àefle kesÀ efueS Yeer mel³e nw~ Hejceelcee ves Hegjeveer me=ef<ì j®eer, efHeÀj Jen Oeerjs-Oeerjs veF& ngF&, Ssmee veneR nw~ Hejceelcee ves veF& me=ef<ì j®eer efHeÀj Jen Oeerjs-Oeerjs Hegjeveer ngF&, ³en mel³e nw~ yeeFyeue ceW efueKee nw efkeÀ ke´ÀeFmì mes 3 npeej meeue HetJe& Oejleer Hej Hewje[eFpe (mJeie&) Lee~ mJeie& DeLee&led meleesHe´Oeeve me=ef<ì pees yeeo ceW ke´ÀceMeë jpees, lecees keÀer Deesj Deie´mej nesleer ieF&~ Yeejle nw DeefJeveeMeer KeC[ YeieJeeve efMeJe keÀnles nQ, Yeejle DeefJeveeMeer KeC[ nw FmekeÀe keÀYeer efJeveeMe veneR neslee~ YeieJeeve keÀe DeJelejCe Yeer Fmeer Yetefce Hej neslee nw~ ³en efMeJe-Yetefce Yeer nw lees osJe-Yetefce Yeer nw~ peye lekeÀ 33 keÀjesæ[ osJeer-osJeleeDeeW keÀe me=ef<ì Hej jep³e neslee nw (me=ef<ì keÀe Henuee DeeOee Yeeie, ye´ïee keÀe efove, 2500 Je<e&) leye meeje efJeMJe ner Yeejle keÀnueelee nw~ osJeer-osJeleeDeeW keÀe Heeì& Hetje nesves Hej Oece&efHeleeDeeW keÀe Heeì& ®euelee nw Deewj leye Fme me=ef<ì ceW DeveskeÀ Oece&, osMe, peeefle³eeB, Jeie& Deeefo kesÀ DeeOeej Hej DeveskeÀ celeW nes peeleer nQ~ Fve efJeefYevve celeeW kesÀ keÀejCe mel³e peye He´e³eueesHe nes peelee nw leye Hejceelcee efHelee Yeejle Yetefce Hej DeJeleefjle neskeÀj mel³e Fefleneme-Yetieesue keÀer peevekeÀejer osles nQ efpememes SkeÀ Oece&, SkeÀ jep³e, SkeÀ kegÀue, SkeÀ Yee<ee kesÀ DeeOeej Hej SkeÀlee keÀe ³egie mele³egie Hegveë mLeeefHele neslee nw~ Fme He´keÀej SkeÀlee mes DeveskeÀlee Deewj DeveskeÀlee mes SkeÀlee keÀer Deesj ³en me=ef<ì-®eke´À DeveJejle Ietcelee nw~ Hejceelcee keÀe keÀe³e& DeveskeÀlee keÀes meceeHle keÀj SkeÀlee keÀes mLeeHeve keÀjvee nw pees efkeÀ Jele&ceeve mece³e He´peeefHelee ye´ïeekegÀceejer F&MJejer³e efJeMJe efJeÐeeue³e kesÀ ceeO³ece mes ®eue jne nw~ 

peye F®íeDeeW mes otj jnWies, leye osJelee meceeve 'F®íe cee$eced DeefJeÐee' yeveWies

Deiemle 2016

ªneveer mepe&ve keÀer ªneveer peeotiejer ö ogIe&ìvee yeveer Fueepe  ye´ïeekegÀceej nerjeueeue, jerJee (ce.He´.)

ces jer Gce´ DeYeer 23 Je<e&

nw~ keÀjerye 11 Je<e& HetJe& kegÀSB ceW efiej ie³ee Lee, ueewefkeÀkeÀ yeeyee ves kegÀSB ceW ketÀokeÀj cesjer peeve ye®ee ueer uesefkeÀve meerves ceW ueieer ®eesì kesÀ keÀejCe keÀeHeÀer oo& jnves ueiee Lee~ SkeÀ yeej keÀye∙er kesÀ Kesue ceW ®eesì Jeeues mLeeve Hej yeæ[er F¥ì efiej ieF&~ [e@.keÀes efoKee³ee, SkeÌme-js keÀjJee³ee, [e@. ves keÀne efkeÀ oJeeF& uesles jnves mes þerkeÀ nesiee Hejvleg oo& neslee ner jnlee Lee Deewj ceQ oJeeF& Deeefo ueslee jnlee Lee~ meved 2002 ceW meæ[keÀ ogIe&ìvee kesÀ keÀejCe Hegveë ne@eqmHeìue peevee Heæ[e, SkeÌme-js ngDee, yelee³ee ie³ee efkeÀ jeræ{ keÀer n∙er keÀer oes ieesefì³eeB oye ieF& nQ, Dee@HejsMeve keÀjvee nesiee~ FmekesÀ yeeo Iej DeekeÀj oJeeF³eeW mes keÀece ®eueelee jne uesefkeÀve oo& neslee ner jnlee Lee~ mesJee kesÀ efueS keÀYeer `vee' veneR keÀne meved 2014 ceW, 14 Deiemle keÀes ceQ H³eejs yeeyee kesÀ Iej (jerJee, ye´ïeekegÀceejer DeeÞece) Dee³ee Deewj F&MJejer³e mesJee³eW keÀjves ueiee~ DeeÞece ceW jnles ceQves efveefceÊe yenve peer leLee DeeÞeceJeeefme³eeW keÀes meerves keÀer ®eesì ³ee jeræ{ keÀer n∙er kesÀ oo& kesÀ efJe<e³e ceW kegÀí Yeer veneR yelee³ee~ SkeÀ yeej DeefOekeÀ Þece kesÀ keÀejCe cesjs meerves ceW, Heerþ ceW Ye³ebkeÀj oo& nesves ueiee Deewj ceQ íìHeìeves ueiee~ cesef[keÀue keÀe@uespe kesÀ Jeefj<þ [e@keÌìj mes peeB®e keÀjJeeF& lees GvneWves keÀne, FmekeÀe oo& peefìue nw, Dee@HejsMeve keÀjevee ner Heæ[siee~ peyeueHegj kesÀ yeæ[s [e@keÌìj keÀer osKejsKe ceW SkeÌme-js, efmeìer mkewÀve keÀjJee³ee lees GvneWves keÀne efkeÀ {eF&-leerve ueeKe ©He³eeW ceW Dee@HejsMeve nesiee~ cesjs Heeme Hewmes keÀe Fblepeece lees Lee veneR FmeefueS meye kegÀí YeieJeeve kesÀ Yejesmes

Deiemle 2016

íesæ[ efo³ee Deewj Hegveë oJeeF³eeW kesÀ menejs mesJee keÀjlee jne~ efkeÀmeer Yeer mesJee ceW keÀYeer Yeer vee veneR keÀer, ³en cesje efve³ece Lee~ ieesefì³eeB nes ieF& DeHeves mLeeve Hej mesì SkeÀ jeef$e 9 yepes, oes meew %eeveece=le Heef$ekeÀeDeeW keÀe yev[ue 3 efkeÀueesceerìj otj, mketÀìj mes HengB®ee keÀj ueewìles mece³e ogIe&ìveeie´mle nes ie³ee~ peneB Hej efieje Lee JeneR mes ceesyeeFue Üeje jesles ngS HeÀesve efkeÀ³ee efkeÀ ceQ efiej Heæ[e ntB~ FmekesÀ yeeo cegPes DemHeleeue ues ieS, leerve efove Yeleea jne~ SkeÌme-js efkeÀ³ee ie³ee, yeæ[s [e@keÌìj efpevneWves jeræ{ keÀer n∙er keÀer oes ieesefì³eeB (ieesìer) oyeer nesves kesÀ keÀejCe Henues Yeer cegPes Dee@HejsMeve keÀjeves keÀer meueen oer Leer, kesÀ DeeM®e³e& keÀe efþkeÀevee ve jne efkeÀ efmeìer mkewÀve Je SkeÌme-js Deeefo meYeer ceW Dees.kesÀ.efjHeesì& Dee jner Leer~ Devle ceW [e@keÌìj ves keÀne efkeÀ Yew³ee DeeHekesÀ Thej owJeer ®ecelkeÀej nes ie³ee nw~ DeeHekeÀer meye yeerceeefj³eeB þerkeÀ nes ieF& nQ~ YeieJeeve ves DeeHekeÀes DeHeves DeeHe Dees. kesÀ. keÀj efo³ee nw~ DeeHekeÀer mepe&jer Hejceelcee ves keÀj oer nw Deewj jeræ{ keÀer n∙er keÀer oesveeW ieesefì³eeB DeHeves mLeeve Hej mesì nes ieF& nQ~ DeeHe yengle ner lekeÀoerjJeeve nQ~ Fme Ieìvee keÀes 2 Je<e& HetCe& nes jns nQ~ ceQ meew He´efleMele efHeÀì nes keÀj 16 mes 20 IeCìs lekeÀ nj He´keÀej keÀe Þece keÀj ueslee ntB~ cesjs ªneveer mepe&ve efMeJe yeeyee ves cesjer ªneveer mepe&jer keÀjkesÀ cegPes meew He´efleMele mJemLe Deewj efvejesieer yevee efo³ee nw~ yeeyee, DeeHekeÀe efpelevee Megefke´À³ee keÀªB, keÀce ner nw~ 

JeweqMJekeÀ He´sce kesÀ He´leerkeÀ `j#eeyebOeve HeJe&' leLee mele³egieer ogefve³ee kesÀ cenejepekegÀceej Þeerke=À<Ce kesÀ pevceeslmeJe `pevcee<ìceer' HeJe& keÀer HeeþkeÀieCe keÀes keÀesefì-keÀesefì yeOeeF³eeB

MeJe (Mejerj) keÀes ve osKe Hejceelcee efMeJe keÀes osKees

19

keÀceeX keÀer ieg¿eieefle ö cesje DevegYeJe ye´ïeekegÀceej jcesMe Meen, cegbyeF& (ieeceosJeer)

ef]peb oieer ceW keÀF& yeej Gleej-®eæ{eJe Deeles nQ~ Fme Gleej-®eæ{eJe keÀe keÀejCe ke̳ee nw, Jen mecePevee Heæ[siee~ keÀF& yeej ³es Gleej-®eæ{eJe nceejs efHeíues pevceeW kesÀ keÀceeX Hej DeeOeeefjle nesles nQ Hejbleg keÀF& yeej ³es Jele&ceeve HeefjefmLeefle Hej DeeOeeefjle nesles nQ~ 26 Dehe´wue, 2016 kesÀ efove megyen 3 yepes ceQ Gþe Deewj Dece=leJesues kesÀ ieerleeW keÀes mesì keÀjves kesÀ efueS ceesyeeFue neLe ceW efue³ee Hejbleg osKee efkeÀ ceesyeeFue keÀer yewìjer [eGve Leer FmeefueS ceesyeeFue keÀes ®eepe& keÀjves kesÀ efueS efHeve ueiee jne Lee Hejbleg efHeÀmeue ie³ee Deewj efiej ie³ee~ yeeo ceW cegPes yeeyee kesÀ yeer.Sme.F&.Sme. ne@efmHeìue (cegcyeF&) ceW ues ie³es~ SkeÌme-js kesÀ yeeo ceeuetce Heæ[e efkeÀ cesjs Hewj keÀer n∙er ceW leerve He´sÀkeÌ®ej nes ie³es nQ~ cegPes ³eeo Dee³ee, ceQ meyekeÀes keÀne keÀjlee Lee efkeÀ yeæ[er Gce´ ceW keÀYeer Yeer efiejvee veneR ®eeefnS~ cesjer ueewefkeÀkeÀ yeæ[er yenve [e@. Deefveuee yenve Yeer cegPes ncesMee keÀnleer Leer efkeÀ ceQ uekeÀæ[er ³ee efkeÀmeer J³eefkeÌle kesÀ menejs ner ®euee keÀªB~ DekeÌmej ceQ efkeÀmeer keÀe neLe HekeÀæ[keÀj ner ®euelee ntB Hejbleg Gme efove megyen keÀe mece³e Lee Deewj SkeÀ ner efceveì keÀe keÀece Lee FmeefueS ceQ DekesÀuee ie³ee Deewj efiej ie³ee~ cesjs keÀF& efce$eeW SJeb efjMlesoejeW kesÀ DevegYeJeeW mes cegPes Helee Lee efkeÀ yeæ[er Gce´ ceW nef∙³eeB keÀcepeesj nesves mes ìtìves keÀe [j jnlee nw Deewj ìtìves mes yengle cegefMkeÀueW yeæ{leer nQ~ H³eejs yeeyee keÀer ceoo SJeb owJeer HeefjJeej keÀer MegYeYeeJeveeDeeW kesÀ men³eesie mes cesje Dee@HejsMeve meHeÀue jne~ ceQ yeeyee kesÀ Fme ne@efmHeìue ceW keÀjerye 45 efove lekeÀ jne~ ceQves H³eejs yeeHeoeoe mes Hetíe Lee efkeÀ Dee@HejsMeve kesÀ yeeo ceQ keÀneB peeTB, ceQves leerve mLeeve mees®es Les – 1) osJeíe³ee- peneb Hej ceQ efHeíues 55 Je<eeX mes jn jne ntB, 2) ieeceosJeer mesJeekesÀvê Deewj 3) ceOegyeve-H³eejs yeeyee kesÀ Iej ceW, lees H³eejs yeeyee ves cegPes Þeercele oer efkeÀ ceQ ceOegyeve ceW ner jntB Deleë ne@efmHeìue keÀer ³ee$ee 20

Hetjer keÀjkesÀ ceQ meerOee ner ceOegyeve yeeyee kesÀ Iej 10 petve keÀes HengB®e ie³ee~ Fme SkeÌmeer[Wì kesÀ keÀejCe SkeÀ yeele keÀe DevegYeJe ngDee efkeÀ Mejerj keÀer mecYeeue keÀjvee Yeer Deefle DeeJeM³ekeÀ nw~ pewmes yeeyee keÀe SkeÀ mueesieve nw - ³eefo legce Hejceelcee keÀe O³eeve keÀjesies lees Jen legcneje O³eeve jKesiee, Ssmes ner Deiej DeeHe Mejerj keÀe O³eeve jKeesies lees Mejerj Yeer legcnW meeLe osiee~ ceQves 3 meeue lekeÀ De<ìebie ³eesie efkeÀ³ee Deewj 1961 lekeÀ keÀmejle keÀer Hejbleg yeeo ceW keÀmejle keÀjvee íesæ[ efo³ee Deewj FmekesÀ yeeo keÀYeer Yeer Mejerj keÀe O³eeve veneR jKee DeLee&led MeejerefjkeÀ keÀmejle Deeefo veneR keÀer FmeefueS Mejerj kesÀ mvee³eg cepeyetle veneR yeves jns Deewj HeefjCeeceªHe MeebefleJeve ceW Yeer Deiej ceneoeveer keÀe@ìspe mes oeoer keÀe@ìspe peevee neslee Lee lees ceQ ieeæ[er keÀe GHe³eesie keÀjlee Lee~ FmeerefueS Fme uesKe kesÀ Üeje ceQ DeeHe meyekeÀes yeleevee ®eenlee ntB efkeÀ mesJee keÀe meJe&Þes<þ meeOeve Mejerj nw Hejbleg Mejerj Deewj mesJee oesveeW kesÀ yeer®e ncesMee ner yewuesvme yevee jnvee ®eeefnS pees ceQves veneR jKee Deewj HeefjCeecemJeªHe efJe®eej ceW Dee³ee efkeÀ pewmes jepe³eesiee Sp³etkesÀMeve SC[ efjme®e& HeÀeGC[sMeve kesÀ Devleie&le mHeesì&dme efJebie nw Jewmes ner ³eneB Deeyet ceW Yeer meYeer kesÀ efueS SkeÀ mHeesì&dme keÀe@cHueskeÌme yevee³ee pee³es peneB nj keÀesF& KesueketÀo, SkeÌmejmeeFpe Deeefo keÀj mekesÀ~ Fmemes Mejerj kesÀ meeLe-meeLe efoceeie keÀes Yeer Deejece efceuesiee~ cesje DevegYeJe nw, peye H³eejs ye´ïee yeeyee cegcyeF& Dee³ee keÀjles Les lees meblejer oeoer cegPes keÀne keÀjleer Leer efkeÀ megyen-megyen yeeyee keÀes Hewoue keÀjeves ues peeDees ke̳eeWefkeÀ meeje efove keÀejesyeej ceW J³emle jnles ngS yeeyee keÀer Megiej yeæ{ peeleer Leer~ ceOegyeve ceW Yeer yeeyee yew[efcebìve Deeefo Kesueles Les~ Hejbleg ceQves yeeyee mes ³en kegÀí Yeer meerKee veneR~ Mejerj keÀes Deiej ³eesi³e He´keÀej mes keÀmejle veneR keÀjeles lees Mejerj kesÀ mvee³eg peæ[ nes peeles nQ Deewj yeeo ceW

mebmeej ceW yeæ{les ngS leveeJe keÀes Deelce-yeue mes ner jeskeÀe pee mekeÀlee nw

Deiemle 2016

%eeveece=le keÀejesyeej keÀjvee cegefMkeÀue neslee nw~ mes p³eeoe vegkeÀmeeveoe³ekeÀ ngDee 3 HegÀì mes efiejvee~ 14 peveJejer, 1963 kesÀ efove cekeÀj mebke´Àebefle Leer Deewj ceQ keÀF& Je<e& Henues ceêeme ceW MeebeflekegbÀpe YeJeve keÀe efvecee&Ce nes leye Deeyet ceW yeeyee kesÀ Heeme Dee³ee Lee~ cegjueer kesÀ yeer®e ceW ner jne Lee~ JeneB Hej DeHeves owJeer HeefjJeej kesÀ SkeÀ Fbpeerefve³ej YeeF& yeeyee ves cegPemes Hetíe efkeÀ ye®®es Deepe kesÀ efove DeeHe ueesie ke̳ee 16 HeÀgì keÀer TB®eeF& mes efiejs Hejbleg GvnW kegÀí Yeer veneR ngDee keÀjles nQ? ceQves yeeyee mes keÀne efkeÀ Deepe kesÀ efove nce Helebie Deewj oes efove yeeo JeneB kesÀ cegK³e Fbpeerefve³ej ogiee&He´meeo YeeF& Gæ[eles nQ~ lees yeeyee ves oeoe efJeMJejleve keÀes yeepeej Yespee Deewj 2-5 HegÀì keÀer TB®eeF& mes efiejs Deewj GvekesÀ Hewj ceW He´sÀkeÌ®ej nes Helebie, Oeeiee, ®ekeÀjer Deeefo ueeves kesÀ efueS keÀne~ efHeÀj nceves ie³ee~ Ssmes yengle mes GoenjCe nQ peneB osKee ie³ee nw efkeÀ íesìeryeeyee kesÀ meeLe efnmì^er ne@ue keÀer íle Hej Helebie Gæ[eF& DeLee&led íesìer yeeleeW ceW p³eeoe vegkeÀmeeve neslee nw Deewj yeæ[er yeeleeW ceW yeeyee ncesMee ner KesueketÀo Deeefo keÀjles Les Deewj Fme He´keÀej vegkeÀmeeve veneR neslee nw~ Fve meye yeeleeW keÀes osKeves mes ³eeo Deelee DeHeves Mejerj keÀe O³eeve jKeles Les~ keÀje®eer ceW efkeÌueHeÌìve Hej nw – keÀce&Yeesie~ nceves efHeíues ³ee Fme pevce ceW pees kegÀí efJekeÀce& yeeyee meYeer yenveeW SJeb YeeF³eeW keÀes neHeÀ Hewvì HenveekeÀj keÀmejle efkeÀ³es nesles nQ GvekeÀer me]pee Yegieleves kesÀ efueS Ssmes SkeÌmeer[svì keÀjeves kesÀ efueS ues peeles Les~ cegcyeF& ceW Yeer yeeyee ®eewHeeìer Hej mewj Deeefo nesles nQ~ yeeyee Fme Hej keÀnles nQ efkeÀ ye®®es, keÀce&Yeesie keÀjves peeles Les~ Deeyet ceW Yeer ceQves yeeyee kesÀ meeLe yew[efcebìve, ªHeer yeerceejer meyekeÀes menve keÀjveer Heæ[leer nw FmeefueS efpelevee efke´ÀkesÀì pewmes DeeGì[esj iescme Deewj ®eewHeæ[ Deeefo Fve[esj nes mekesÀ, Glevee ³eeo keÀer ³ee$ee Hej jnes~ ³eesie keÀer MeefkeÌle Üeje iescme Kesues nQ efpememes efkeÀ Mejerj SJeb yes´ve oesveeW keÀer DeHeves keÀce&Yeesie ®egkeÌlee keÀjes~ meeLe-meeLe DeHeves efkeÀ³es ngS SkeÌmejmeeFpe nesleer Leer~ FmekeÀe DeLe& nw efkeÀ yeeyee Deelcee Deewj efJekeÀceeX keÀer yeeyee mes #ecee ceebievee Yeer peªjer nw~ ceQves SkeÀ yeej Mejerj oesveeW keÀer mesnle keÀe O³eeve jKeles Les lees ke̳eeW veneR nce Yeer ceelesMJejer peer mes Hetíe Lee efkeÀ nceves Fme pevce kesÀ efJekeÀceeX kesÀ DeHeves Mejerj Deewj Deelcee oesveeW keÀer mesnle keÀe O³eeve jKeW, efueS lees #ecee ceebieer Deewj H³eejs yeeyee ves DeeOee ceeHeÀ Yeer efkeÀ³ee yewuesvme keÀjW~ jespe megyen Hewoue keÀjvee Deewj yeeo ceW KesueketÀo Hejbleg efHeíues pevceeW kesÀ efJekeÀceeX kesÀ yeejs ceW lees nce kegÀí peeveles kesÀ meeOeveeW Üeje Kesuevee, Fme He´keÀej jespe DeeOee Iebìe Mejerj ner veneR nQ lees nce ke̳ee keÀjW? ceelesMJejer peer ves keÀne efkeÀ kesÀ efueS DeJeM³e oW lees Yeer nceeje mJeemL³e De®íe jnsiee~ efpelevee DeeHe Meg× jnWies Deewj Jele&ceeve kesÀ efueS yeeyee mes #ecee DeeMee nw efkeÀ cesjs Fme DevegYeJe keÀes nceejs owJeer HeefjJeej kesÀ ceebieWies Glevee Jele&ceeve Je efHeíues pevce kesÀ efueS GHe³eesieer nw YeeF&-yenveW DeJeM³e ner O³eeve ceW jKeWies Deewj DeHeveer Deewj yeeyee nceejs efJekeÀceeX keÀes #ecee keÀjWies~ peerJeveMewueer ceW HeefjJele&ve keÀjWies efpememes efkeÀ yeeo ceW Yeer yengle efke´ÀeqM®e³eve Oece& ceW YeieJeeve mes #ecee³ee®evee keÀer ceev³elee De®íer jerefle mes mesJee keÀj mekeWÀies~ nw~ njskeÀ ®e®e& ceW keÀvHesÀMeve yee@keÌme neslee nw Deewj ³en ceev³elee 26 DeHe´wue, 2016 keÀes leerve HegÀì keÀer TB®eeF& mes cesje Hewj nw efkeÀ Deiej DeeHe Oece&ieg©/HeesHe/HeÀeoj kesÀ meeceves keÀvHesÀMeve ìkeÀje ie³ee Deewj Hewj keÀer n∙er kesÀ leerve ìgkeÀæ[s ngS~ kegÀí efove keÀjles nQ lees He´Yeg DeeHekeÀes ceeHeÀ keÀj osles nQ~ Fme He´keÀej DeHeves Henues ieeceosJeer mesJeekesÀvê kesÀ meleerMe YeeF&, GvekeÀer ³egieue jsKee efJekeÀceeX keÀes efJeveeMe keÀjvee yengle peªjer nw~ efpelevee ³eesie yenve leLee GvekesÀ oes efce$e Dee@keÌmeHeÀes[& mes uevove Dee jns Les Üeje SJeb #ecee³ee®evee Üeje DeHeves efJekeÀce& efJeveeMe keÀjWies Glevee leye jemles ceW GvekeÀer keÀej keÀe SkeÌmeer[Wì ngDee~ keÀej leerve yeej keÀce menve keÀjvee Heæ[siee Deewj mebiece³egie Hej DeHevee mece³e nce Heueìer KeeF&, keÀej lees Hetjer lejn mes #eefleie´mle nes ieF& Hejbleg mesJee ceW meHeÀue keÀj mekeWÀies ke̳eeWefkeÀ F&MJejer³e mesJee keÀe pees keÀej ceW meJeej meYeer ueesie megjef#ele jns~ GveceW mes efkeÀmeer keÀes mece³e nw Jen keÀce&yebOeve ®egkeÌlee keÀjves ceW veneR peevee ®eeefnS, Yeer ®eesì veneR DeeF&~ nBmeer ceW keÀnW lees keÀej 3 yeej Heueìer nesves veneR lees nce mesJee Üeje Yeei³e yeveeves mes Jebef®ele nes peeles nQ~ 21 mel³e yeesuees, ceOegj yeesuees, keÀce yeesuees leLee Oeerjs yeesuees Deiemle 2016

%eeveece=le otmejer yeele nw efkeÀ keÀce&Yeesie kesÀ mece³e Hej DeLee&led SkeÌmeer[svì kesÀ mece³e Hej yeeyee ³eeo Deelee nw ³ee veneR? yeeyee ³eeo Deelee nw lees yeeyee ceoo keÀjves kesÀ efueS Yeer efpeccesJeej nw, Ssmee cesje DevegYeJe nw~ SkeÀ yeej nce efouueer ceW keÀneR pee jns Les~ nceeje SkeÀ YeeF& neLe uebyee keÀjkesÀ efvekeÀue jne Lee efkeÀ De®eevekeÀ efyepeueer kesÀ KebYes mes ìkeÀjekeÀj efiej ie³ee Deewj Gmes ienjer ®eesìW DeeF&~ Leesæ[s efove yeeo SkeÀ otmeje YeeF& Yeer Fmeer lejn KebYes mes ìkeÀjekeÀj efieje lees Gmes ceecetueer-meer ner ®eesì DeeF&~ ceQves DeJ³ekeÌle yeeHeoeoe mes Hetíe efkeÀ SkeÀ keÀes keÀce ®eesì Deewj otmejs keÀes p³eeoe ®eesì ke̳eeW? Flevee p³eeoe HeÀke&À ke̳eeW? yeeyee ves keÀne efkeÀ DeeHe ye®®es ³en meye veneR mecePeWies~ ³es lees kesÀJeue ef$ekeÀeueoMeea yeeyee ner peeveles nQ~ peye otmeje ye®®ee KebYes mes ìkeÀje³ee lees GmekesÀ cegKe mes efvekeÀuee, Dees yeeyee! lees yeeyee keÀe HeÀpe& yevelee nw efkeÀ yeeyee ye®®eeW keÀer ceoo keÀjW~ Fme He´keÀej nceeje yegef׳eesie meoe yeeHe kesÀ meeLe jnsiee lees nceW mece³e Hej yeeyee keÀer ceoo efceuesieer Deewj nceeje keÀce&Yeesie metueer mes keÀebìe yeve pee³esiee~ Fme He´keÀej keÀF& yeelesW O³eeve ceW jnW lees keÀce&Yeesie Hej keÀce&³eesie keÀer peerle nesieer DeLee&led keÀce&Yeesie kesÀ mece³e Yeer F&MJejer³e mesJee keÀj mekeWÀies~ FmeefueS keÀce&Yeesie keÀer yeele peevevee, mecePevee Deewj Gme DeeOeej Hej Mejerj keÀer mecYeeue keÀjles ngS mesJee keÀjvee yengleyengle peªjer nw~ pees efpelevee p³eeoe keÀce&Yeesie keÀes keÀce&³eesie ceW HeefjJele&ve keÀjWies Glevee ner Deelcee keÀes keÀ<ìeW keÀe keÀce DevegYeJe nesiee~ Fme yeerceejer kesÀ mece³e Deewj Yeer keÀF& DevegYeJe ngS Hejbleg Gve meyekesÀ yeejs ceW efueKeves keÀe mece³e veneRr nw~ FmeefueS Fve oes efJeMes<e yeeleeW Hej O³eeve efoueekeÀj efueKe jne ntB efkeÀ meyekeÀes keÀmejle, 22

SkeÌmejmeeFpe Deeefo keÀjkesÀ Mejerj keÀes þerkeÀ Yeer jKevee nw Deewj peye keÀce&Yeesie Deelee nw lees Gme mece³e yeeyee keÀer ³eeo ceW jnkeÀj Gmes ®egkeÌlee Yeer keÀjvee nw Fmemes keÀce&Yeesie keÀer Yeesievee Yeer keÀce nesieer Deewj mesJee Yeer nesleer jnsieer~ 

YeeJeYejer Þe×ebpeefue ye´ïeekegÀceejer jeqMce Deie´Jeeue, iegceuee (PeejKeb[)

He´keÀeMe %eeve keÀe, ceefCe-meer oereqHle, mvesn keÀer He´eflecetefle&~ yeve %eevemJeªHee, Hetp³ee yeveer, yeveer ceneve efJeYetefle~~ DeeHekesÀ kegÀMeue He´Meemeve ves oeoer keÀj efo³ee keÀceeue~ veejer MeefkeÌlemJeªHee keÀer DeeHe yeveer efcemeeue~~ HeeB®eeW ÜerHeeW ceW HewÀuee³ee DeO³eelce keÀe He´keÀeMe~ oeoer DeeHeves ít efue³ee cenevelee keÀe DeekeÀeMe~~ nes ie³ee Deye lees efceMeve keÀe, J³eesce-mee efJemleej~ efJeMJe kesÀ nj íesj keÀes ítlee DeHevee yesno HeefjJeej~~ kegÀceejeW mes Lee oeoer DeeHekeÀes, yesFblene Devegjeie~ meerKee meyeves DeeHemes, Yeele=lJe YeeJe keÀe jeie~~ Gcebie-Glmeen keÀe DeefJejle Pejvee yenlee Lee efveefMe-Jeemej~ meJe& LekeÀeve efceì peeleer Leer, meccegKe DeeHekeÀes HeekeÀj~~ v³eeje-v³eeje megketÀveoe³ekeÀ DeeHekeÀe peerJeve-mebieerle~ ceOegjlee keÀe megj Lee efpemeceW meepe yeveer He´Yeg-He´erle~~ uegìe jner nes meye Hej Deye Yeer mvesn-H³eej keÀer Debpeefue~ DeeHekesÀ peerJeve Deewj pepyes keÀes YeeJe Yejer Þe×ebpeefue~~ DeeDees, Deye lees Dee peeDees, keÀnlee ceOegyeve keÀe DeeBieve~ Deeieceve mes DeeHekesÀ efHeÀj yejmesiee megKe keÀe meeJeve~~ veneR efyemeejer nceves keÀye Yeer yeeue megueYe cegmkeÀeve~ SkeÀ yeej efHeÀj Deeve efceuees, nes He´keÀeefMele peneve~~

Dee%eekeÀejer yeveves mes DeeMeerJee&o efceue peelee nw

Deiemle 2016

HeejmeceefCe LeeR oeoer ye´ïeekegÀceejer MJeslee, MeeefvleJeve

He jceefHelee efMeJeyeeyee veJeme==ef<ì efvecee&Ce keÀe YeieerjLe keÀe³e& peye He´peeefHelee ye´ïee yeeyee kesÀ leve Üeje He´ejcYe keÀjles nQ lees ceeleeDeeWyenveeW keÀer DeefnbmekeÀ efMeJe-MeefkeÌle mesvee keÀe ieþve keÀjles nQ~ Fme mesvee keÀer meJe&He´Lece mesveeveer, keÀceeb[jFve-®eerHeÀ kesÀ ªHe ceW ceelesMJejer peieocyee mejmJeleer keÀe veece Deelee nw lees GvekesÀ yeeo ceve ceW He´keÀeMe keÀer lejn keÀeQOe peelee nw SkeÀ veeceMee³eo ner keÀesF& Ssmee iegCe nes pees GveceW ve nes~ FmeefueS meyeves oeoer He´keÀeMeceefCe~ kewÀmee efoJ³e DeeYeeceC[ue Lee oeoer peer keÀe, kewÀmeer meewc³e cegKeeke=Àefle Leer! efoue mes mJeerkeÀej efkeÀ³ee efkeÀ ³es nceejer oeoer nQ, nceejer ceeB nQ, ke̳ee DeodYegle cesOee Leer GveceW, ke̳ee iepeye keÀer GÀpee& Leer! nceejer ceeie&oMe&keÀ nQ, He´sjkeÀ nQ~ GvekesÀ efMe<ìe®eej, GvekeÀer Gcebie-Glmeen mes DeeHetefjle GvekesÀ Debie-Debie ceW yeeyee Deewj efJevece´lee, efvece&uelee Deewj efve<He#elee kesÀ Deeies meye velecemlekeÀ mesJee ner mecee³es Les! peye Yeer cegPes H³eejer oeoer keÀer ³eeo Deeleer nes peeles Les~ meenme mes meHeÀue vesle=lJe nw lees He´sce Deewj KegMeer mes YejHetj GvekeÀer cetjle cesjs jesce-jesce oeoer peer yengle meenmeer LeeR~ Jes mJe³eb Yeer ye´ïee yeeyee kesÀ keÀes Deendueeefole keÀj osleer nw~ Ssmee ueieves ueielee nw efkeÀ pewmes GvekesÀ cegmekeÀjeles ®esnjs mes HegueefkeÀle He´keÀcHeve efvekeÀue- meeceves mes ner veF&-veF& mesJee³eespevee keÀer efpeccesJeejer kesÀ efueS efvekeÀue keÀj ®eejeW Deesj kesÀ JeeleeJejCe keÀes KegMevegcee yevee jns meJe&He´Lece efnccele keÀe neLe Keæ[e keÀjleer LeeR~ Fmeer He´keÀej keÀe neW~ ye´ïee yeeyee kesÀ DeJ³ekeÌle nesves kesÀ yeeo 38 Je<eeX lekeÀ oeoer meenme Jes Dev³e DeelceeDeeW ceW YejkeÀj GvnW Yeer efpeccesJeejer peer cegK³e He´MeeefmekeÀe jneR~ GvneWves Fme F&MJejer³e ³e%e keÀe Gþeves kesÀ efueS lew³eej keÀj osleer LeeR~ ye´ïeekegÀceejer]pe kesÀ keÀce&þlee Deewj kegÀMeuelee mes meb®eeueve efkeÀ³ee~ Fmes cegK³eeue³e ceOegyeve ceW YeJeve-efvecee&Ce keÀs, mesJeekesÀvêeW kesÀ He´ieefleMeeruelee kesÀ Jees HebKe ueiee³es pees Deepe FmekesÀ GlkeÀ<e& keÀer efJemleej SJeb Je=ef× kesÀ Deewj efJeMJe mlejer³e mesJeeDeeW kesÀ yeæ[syeæ[s He´espeskeÌìdme keÀe efveefJe&Ive menpe mecHevve nesvee GvekesÀ Fmeer TB®eeF& meYeer keÀes efJeefmcele keÀj osleer nw~ meenme keÀe He´efleHeÀue Lee~ Fme meenme kesÀ iegCe kesÀ efueS keÀne nw[ (head) veneR, Denw[ (ahead) jner oeoer peer nw[ kewÀmes yeveeR? ceQ mecePeleer ntB, Denw[ (Deeies) ie³ee nw efkeÀ iej newmeues yeguebo, Fjeos Deìue lees, nesves kesÀ keÀejCe~ SkeÀ oes yeeleeW ceW veneR, meJe& yeeleeW ceW Jes Deeies letHeÀeB Yeer keÀMleer keÀes efkeÀveejs lekeÀ HengB®ee osles nQ~ LeeR~ GvekesÀ peerJeve keÀe nj Henuet oMe&veer³e Deewj Jeboveer³e Lee~ 23 'mJeeLe&' peerJeve keÀes Heleveieeceer yeveelee nw Deewj `HejceeLe&' ceeveJe keÀes osJelJe efoueelee nw Deiemle 2016

%eeveece=le meJe& ceW efJeMJeeme-meJe& keÀe efJekeÀeme oeoer peer keÀe njskeÀ Deelcee ceW Deìtì efveM®e³e Lee Deewj Gmes Deeies yeæ{eves keÀer DeHetJe& YeeJevee Leer~ keÀe³e& meeQHekeÀj Mee³eo ner Jes efkeÀmeer kesÀ efueS Ssmee mees®eleer neW efkeÀ Helee veneR, ³en Deelcee Fme keÀe³e& keÀes efpeccesJeejer Deewj mecePeoejer mes keÀj Yeer HeeSieer ³ee veneR? GvnW meowJe ³en meceLe& mce=efle jnleer Leer efkeÀ keÀe³e& efMeJeyeeyee keÀe nw Deewj Jes ner Fmes keÀjeves Jeeues keÀjvekeÀjeJevenej nQ, meeceves Jeeueer Deelcee lees efveefceÊe cee$e nw, yeeHe keÀe keÀe³e& lees ngDee ner Heæ[e nw~ oeoer peer keÀe Ssmee Deìue efJeMJeeme meeceves Jeeueer Deelcee ceW Yeer DeYetleHetJe& efnccele, Gcebie Deewj meceHe&Cece³elee keÀe meb®eej keÀj oslee Lee Deewj me®eceg®e keÀe³e& Flevee Meeveoej neslee Lee efkeÀ yejyeme ner cegKe mes efvekeÀue Heæ[lee Leeö oeoer peer, ³es lees DeeHekesÀ efJeMJeeme keÀer keÀceeue nw!

DevegkeÀÊee& SJeb DevegkeÀjCeer³e oeoer peer ceW HeÀe@uees HeÀeoj keÀjves keÀer DeodYegle efJeMes<elee LeeR~ ye´ïee yeeyee kesÀ DeJ³ekeÌle nesves kesÀ yeeo GvneWves F&MJejer³e ³e%e keÀes GvneR efve³ece Deewj ce³ee&oeDeeW Hej ®euee³ee, GveceW keÀesF& {erue veneR Deeves oer~ efpeleveer ienjeF& mes GvneWves mJe³eb FvnW mJeerkeÀej efkeÀ³ee Lee, Gleveer ner efMeodole mes meYeer keÀes mJeerkeÀej keÀje³ee~ efkeÀmeer Hej kegÀí Yeer GvneWves LeesHee nes, Ssmee veneR uesefkeÀve mvesn keÀer MeefkeÌle ves ³en peeot efkeÀ³ee pees ve³es Deeves JeeueeW ves, efJeosefMe³eeW ves Yeer Fve ce³ee&oeDeeW keÀes yengle H³eej efkeÀ³ee, efoue mes mejene Deewj menpe jerefle Fve Hej ®eueles jns~ peye Fme He´keÀej Heerís Deeves Jeeues keÀoce Hej keÀoce jKe keÀj ®eueles nQ lees ueeFve meerOeer jnleer nw, efkeÀmeer kesÀ YeìkeÀves keÀer ³ee O³eeveYebie nesves keÀer iegbpeeFMe Kelce nes peeleer nw~ SkeÀ ner ceerle, SkeÀ mes He´erle oeoer peer keÀne keÀjleer LeeR efkeÀ SkeÀ efMeJeyeeyee keÀes ner DeHevee efoueyej yeveevee nw, GvekeÀes ner efoue keÀer yeele megveeveer nw~ GvekesÀ efmeJee³e ve keÀesF& cesjs efoue keÀe ceerle, ve efkeÀme mes efoue keÀer He´erle~ Jees SkeÀ ner nceeje nw Deewj nce SkeÀ GmekesÀ 24

nQ~ oeoer peer F&MJej kesÀ He´efle HeefJe$e Deewj Glke=À<ì He´sce keÀe SkeÀ DevegHece GoenjCe LeeR~ GvekesÀ ve³eveeW ceW, metjle ceW, ®eeue®eueve ceW SkeÀ yeeyee ner vepej Deelee Lee~ Jes njskeÀ Deelcee keÀes yeeyee kesÀ ye®®es kesÀ ªHe ceW osKeleer Leer Deewj F&MJejer³e veeles mes DeHevee Deveceesue He´sce uegìeleer LeeR~ Jes keÀne keÀjleer Leer efkeÀ Deiej F&MJej DeeHekesÀ Heeme nw lees DeeHekesÀ Heeme ke̳ee veneR nw Deewj DeeHe ke̳ee veneR keÀj mekeÀles nQ~ oeleer LeeR oeoer oeoer peer ceW osves keÀer GlkeÀì YeeJevee Leer~ íesìs-yeæ[s meYeer keÀe Jes K³eeue jKeleer LeeR, GvekeÀer peªjleeW kesÀ yeejs ceW Hetíleer LeeR, meyekeÀes HeefjJeej keÀer Yeemevee osleer LeeR~ Jes ®eenleer Leer, nj Deelcee meoe mebleg<ì Deewj KegMe jns~ efkeÀmeer keÀer Yetueebs keÀes GvneWves keÀYeer efoue Hej veneR jKee, keÀYeer Yetue keÀj ogyeeje GvekeÀe JeCe&ve veneR efkeÀ³ee~ Jes meowJe megKe Deewj H³eej keÀe Meerleue Pejvee yevekeÀj jner efpemeves DeveskeÀeW kesÀ ef®eÊe keÀer Deefive keÀes Meeble efkeÀ³ee~ oeoer efmeHe&À ye´ïeekeÀgceej-kegÀceeefj³eeW keÀer veneR LeeR, Jes meejs efJeMJe keÀer oeoer ceeB LeeR~ GvneWves F&MJejer³e He´sce Deewj He´keÀeMe mes mJe³eb keÀes HeefjHetCe& keÀj Gmes efJeMJe keÀer ueeKeeW-keÀjesæ[eW DeelceeDeesb lekeÀ HengB®ee³ee~ 25 Deiemle, 2007 kesÀ efove Fme YeeweflekeÀ osn ceW DeHeveer ³eeoieej ³ee$ee keÀes oeoerpeer ves HetCe& efkeÀ³ee Deewj F&MJejer³e keÀe³e& keÀes Deeies yeæ{eves nsleg Deefie´ce mesJee kesÀ efueS Jes Dev³e osn ceW Dev³e$e ®eueer ieF¥~ DeHeves He´sjkeÀ ªneveer J³eefkeÌlelJe Deewj ke=ÀeflelJe Üeje oeoer peer Deepe Yeer nceejs yeer®e ceewpeto nQ, Deepe Yeer DeHeveer He´keÀeefMele DeeYee Üeje nceeje ceeie&He´oMe&ve keÀj jner nQ~ SkeÀ DeeoMe& DeeO³eeeflcekeÀ veslee kesÀ ªHe ceW Jes meoe mcejCe Deeleer jnWieer~ iegCecetle& iegueeye LeeR oeoer MeefkeÌle keÀe mewueeye LeeR oeoer KegMevegcee KJeeye LeeR oeoer ueer[j ueepeJeeye LeeR oeoer

Goeme nesvee Yeer ceve keÀe jesvee nw



Deiemle 2016

ef®evlee, mecem³ee, Heeræ[e nj ueer yeeyee ves  ye´ïeekegÀceej jleveueeue peebefieæ[, kesÀvêer³e keÀejeie=n, Depecesj (jepe.)

ces je pevce SkeÀ iejerye

efkeÀmeeve HeefjJeej ceW ngDee~ iejeryeer kesÀ keÀejCe ceQ p³eeoe Heæ{ Yeer veneR Hee³ee~ peye Heæ{ jne Lee leYeer ieuele oesmleeW mes mebie nes ie³ee Deewj yeeræ[er, efmeiejsì, iegìKee, lecyeeketÀ Deeefo veMeeW keÀe mesJeve keÀjves ueiee~ veMeeW keÀe Flevee Deeoer nes ie³ee efkeÀ FvekesÀ efyevee jn veneR mekeÀlee Lee~ ye®eHeve mes ner ke´ÀesOeer mJeYeeJe Lee~ iejeryeer keÀes ueskeÀj yengle ogKeer jnves ueiee~ Heæ{eF& íesæ[ves kesÀ yeeo HeÀveea®ej keÀe keÀe³e& keÀjves ueiee leeefkeÀ HeefjJeej keÀe Ke®ee& ®euee meketBÀ uesefkeÀve Kejeye DeeoleeW kesÀ keÀejCe ³en Yeer veneR keÀj Hee³ee~ Fme lejn mece³e keÀes iebJeelee ie³ee, efceuee kegÀí Yeer veneR~ jespeevee YeieJeeve keÀes keÀnlee Lee, YeieJeeve peer, efkeÀme HeeHe keÀe ob[ os jns nes? mebmeej ceW SkeÀ mes SkeÀ veer®e Deewj HeeHeer Yejs Heæ[s nQ~ GvnW lees ve meceepe, ve mejkeÀej Deewj ve DeeHe keÀesF& ob[ osles nes, GvnW megKe-megefJeOeeSB os jKeer nQ, cegPes ner ke̳eeW ogKe, DeHeceeve, Heeræ[e Pesueveer Heæ[ jner nw? ke̳ee FmeefueS efkeÀ cesjs ceve ceW F&MJej kesÀ He´efle DeemLee nw, YeefkeÌle nw? ke̳ee ³en lesje v³ee³e nw YeieJeeve? Fme He´keÀej osJeer-osJeleeDeeW kesÀ Deeies peekeÀj efieæ[efieæ[elee jnlee Lee~ ceQ nvegceeve peer keÀe YekeÌle Lee, jespe megvoj-keÀeb[ keÀe Heeþ efkeÀ³ee keÀjlee Lee Hejvleg Thej Gþves keÀer yepee³e veer®es ner efiejlee ie³ee~ mece³e yeerlelee ie³ee Deewj SkeÀ ueæ[keÀer mes He´sce keÀjves ueiee~ leerve meeue lekeÀ He´sce ®euelee jne~ 30 efmelecyej, 2012 keÀes nce Iej mes Yeeie ie³es Deewj ceeqvoj ceW Meeoer keÀj ueer~ ueæ[keÀer kesÀ HeefjJeej JeeueeW ves keÀesì& ceW cegkeÀocee ueiee efo³ee Deewj 25 efomecyej, 2012 keÀes ceQ Depecesj kesÀvêer³e pesue ceW Dee ie³ee~

Deiemle 2016

pesue ceW cesjer eqmLeefle Deewj Yeer Kejeye nesves ueieer~ ceQ leveeJe ceW jnves ueiee, leveeJe kesÀ keÀejCe Heeieue nesves keÀer eqmLeefle Dee ieF&~ cegPes ®eejeW lejHeÀ DeMeeeqvle ner DeMeeeqvle vepej Deeves ueieer~ Flevee ogKeer nes ie³ee efkeÀ Deye ceewle keÀes ieues ueiee uetB~ peveJeje,r 2013 ceW Depecejs peuse ceW DeecseMeeevqle JeeueeW keÀe keÀe³ek&eÀ´ce nDgee, ceQ Yeer Meeecfeue nDgee~ JeneB yeï´eekeÀgceejer yenve leLee YeeF³eeW ves Deelcee Deejw Hejceelcee keÀe %eeve mecePee³ee~ yenve peer ves Henuee Heeþ He{æeles nSg keÀne ekfeÀ DeeHe Fme Mejejr keÀes ®eueeves Jeeueer eofJ³e Hek´eÀeMe mJeªHe ®elwev³e Deelcee ne,s Mejejr mel³e vene,R mel³e lees Deelcee n~w Fme ecfeÆer keÀs Mejejr keÀs eufeS Deepe lekeÀ lecgeves ke³Ìee-ke³Ìee veneR ekfeÀ³ee~ eHfeÀj ome ecfeveì ³eeise keÀje³ee~ ³eeise mes cePges Smseer Meeevqle keÀe DeveYgeJe nDgee pees peeJreve ceW Henues keÀYeer Yeer veneR nDgee Lee~ cePges ³en keÀe³ek&eÀ´ce yenlge ner De®íe ueiee~ ceQ ceve ner ceve mees®e jne Lee efkeÀ Hejceelcee cegPemes efceueves pesue ceW Dee ie³es~ efHeÀj nce meYeer yevoer YeeF³eeW keÀes meHleen keÀesme& keÀer íesìer efkeÀleeye oer ieF&~ yeeyee keÀer Ssmeer ke=Àhee ngF& efkeÀ HeÀjJejer, 2013 mess pesue ceW Yeer keÌueeme (cegjueer) ®eueveer Megª nes ieF&~ Megª-Megª ceW nce 70 yevoer yeeyee kesÀ ye®®es yeves~ cegjueer keÌueeme keÀjeves kesÀ efueS ye´.kegÀ.DeesceHe´keÀeMe YeeF& Deewj ye´.kegÀ.He´sce YeeF& Deeles Les~ ceQves ueieeleej yeeyee keÀer cegjueer megvevee Megª efkeÀ³ee, jepe³eesie keÀe DeY³eeme keÀjves ueiee~ yeeyee ves cegPes Heeieue nesves mes ye®ee efue³ee~ cegPes me®®ee efHelee efceue ie³ee, me®®ee jemlee efceue ie³ee~ Deepe cesjs ®eejeW lejHeÀ Meeeqvle ner Meeeqvle nw~ ke´ÀesOe Yeer meceeHle nes ie³ee nw, meejs veMeeW mes cegkeÌle nes ie³ee ntB~ Deye lees efmeHe&À yeeyee keÀe ner veMee ®eæ{e jnlee nw~ Deye HeefjJeej Jeeues cegueekeÀele keÀjves Deeles nQ lees cesje HeefjJele&ve osKe yengle KegMe nesles nQ~ yeeyee keÀe %eeve mecePeves kesÀ yeeo meejer ef®evlee, mecem³ee, Heeræ[e yeeyee keÀes os oer nw Deewj H³eejs yeeyee ves nj ueer nw~ ceQ meYeer yevOeveeW mes cegkeÌle neslee pee jne ntB~ 

vece´ yevees lees ueesie veceve keÀjles ngS men³eesie oWies

25

Yeei³e keÀe yeerpe nw mebkeÀuhe ye´ïeekegÀceej jceve, Gjueevee keÀueeb (nefj³eeCee)

pe ye nceejs ceve ceW efkeÀmeer keÀce& kesÀ efueS mebkeÀuhe Deelee nw lees ceve Gmeer mece³e Gme keÀce& keÀes MegªDeeleer Deeke=Àefle osvee Megª keÀj oslee nw~ ceve ceW yengle-mes mebkeÀuhe Deeles nQ, pees mekeÀejelcekeÀ, vekeÀejelcekeÀ ³ee J³eLe& nesles nQ~ keÀe³e& J³eJenej ceW jnles ngS ceve ceW SkeÀ efceveì ceW ueieYeie 20 efJe®eej GlheVe nesles nQ~ FveceW mes kegÀí YetlekeÀeue, kegÀí YeefJe<³e keÀeue Je Mes<e Jele&ceeve keÀeue mes mecyeeqvOele nesles nQ~ keÀF& yeej keÀF& keÀnles nQ, ceQ DeYeer ogKeer veneR ntB Hej efheíueer Ieìvee keÀes mcejCe keÀj ogKeer ntB, Fme He´keÀej ogKeer nesvee Yeer ieuele heefjCeeceeW keÀes meeceves ueeSiee~ celeueye meeHeÀ nw efkeÀ nceW YetlekeÀeue Je YeefJe<³e keÀeue keÀes Yetue keÀj Jele&ceeve peerJeve keÀe hetje-hetje Deevebo uesvee ®eeefnS~ ³eefo Jele&ceeve ceW Yeer efkeÀmeer heefjeqmLeefle keÀe meecevee keÀjvee heæ[ jne nw lees Gmes hetjer lejn mecePe keÀj, Meebefle mes yeenj efvekeÀueves keÀe jemlee Keespevee ®eeefnS ke̳eeWefkeÀ Meebefle ner SkeÀcee$e Ssmeer DeJemLee nw efpemeceW efkeÀleveer Yeer yeæ[er heefjeqmLeefle keÀe nue Keespee pee mekeÀlee nw~ yeele Devoj Leer lees pegyeeve Hej DeeF& peye nce efkeÀmeer Yeer keÀe³e& kesÀ yeejs ceW yeej-yeej mees®eles nQ, ®eens ³en mees®eW efkeÀ ³en keÀjvee nw, ®eens ³en mees®eW efkeÀ ³en veneR keÀjvee nw, lees DeOe&peeie=le ceve, Mejerj Deewj yee¿e he´ke=Àefle keÀes Gme keÀe³e& kesÀ efueS lew³eej keÀjves ueielee nw~ Deye nceejs ve ®eenles ngS Yeer Jen keÀe³e& nes pee³esiee~ ceeve ueerefpeS, nce yeejyeej efkeÀmeer kesÀ yeejs ceW iegmmes kesÀ efJe®eej ceve ceW ueeles jnW lees peye Gme J³eefÊeÀ kesÀ meeLe nceejer keÀesF& yeele nesieer lees ve ®eenles ngS Yeer nce iegmmee keÀj peeSBies~ keÀF& yeej nce yeele keÀn keÀj efHeÀj keÀnles nQ, ceQ ³en keÀnvee veneR ®eenlee Lee, helee veneR kewÀmes pegyeeve hej Dee ie³eer~ yeele Devoj Leer lees pegyeeve hej DeeF&~ ³eefo ef®eÊe ceW ve nesleer lees pegyeeve hej Dee veneR mekeÀleer Leer~ 26

meYeer DeHejeOeeW keÀer peæ[ nQ HeeB®e efJekeÀej keÀesF& Yeer mebkeÀuhe ®eens iecYeerjlee mes, cepeekeÀ mes ³ee efkeÀmeer heefjeqmLeefle-JeMe GlHevve efkeÀ³es neW, meejs peerJeve keÀes he´YeeefJele keÀjles nQ~ efJe®eej keÀerefpeS, meceepe ceW Deepe DeehejeefOekeÀ ceeceues Fleves DeefOekeÀ ke̳eeW yeæ{les pee jns nQ? keÀejCe ke̳ee nw?

GÊej ³ener nw efkeÀ jespe ìer.Jeer. Üeje osKes ieS Je mecee®eej-he$eeW mes Heæ{s ieS pees efJe®eej Devoj peeles nQ GvekeÀe DevegmejCe keÀjles ngS ner nceeje ceve veS efJe®eejeW keÀer GlheefÊe keÀjlee nw~ FveceW mes DeefOekeÀlej efJe®eej keÀece, ¬eÀesOe, ueesYe, ceesn ³ee DenbkeÀej mes mecyebefOele nesles nQ Deewj ³es 5 efJekeÀej ner meYeer DeHejeOeeW keÀer peæ[ nQ~ FmeefueS meJe&he´Lece nceW Deheves Devoj peeves Jeeues efJe®eejeW keÀe heefjJele&ve keÀjvee nesiee~ leYeer ceve ceW Glhevve nesves Jeeues efJe®eej heefjJee|lele neWies~ keÀF& ueesieeW keÀe keÀnvee neslee nw efkeÀ nce lees ìer.Jeer. ceW Oeee|cekeÀ keÀe³e&¬eÀce pewmes jecee³eCe, ceneYeejle ³ee efMeJehegjeCe Fl³eeefo osKeles nQ~ keÀe³e&¬eÀce Oeee|cekeÀ neW ³ee keÀesF& Yeer neW GveceW ³eefo ueæ[eF&-Peieæ[e ³ee otmejs efJekeÀejeW keÀes GYeej keÀj efoKee³ee ie³ee nesiee lees kegÀHe´YeeJe DeJeM³e Heæ[siee~ ceeveJe ceve mekeÀejelcekeÀlee mes DeefOekeÀ Je peuoer vekeÀejelcekeÀlee keÀes ie´nCe keÀjlee nw~ Fme keÀejCe Oeeefce&keÀ keÀe³e&ke´ÀceeW ceW ³eefo peje Yeer vekeÀejelcekeÀlee nw lees ceve legjvle ie´nCe keÀj ueslee nw efpemekeÀe Iej-HeefjJeej Hej Guìe Demej Heæ[lee nw~ ceve keÀes ve yeveeSB keÀ®eje-Hee$e nceeje SkeÀ-SkeÀ mebkeÀuhe hetjs efJeée hej he´YeeJe [euelee nw~ efJe®eejeW kesÀ Üeje keÀce& yeveles nQ Deewj keÀceeX kesÀ Üeje Yeei³e~ FmeefueS efJe®eejeW ³ee mebkeÀuheeW keÀes ner Yeei³e keÀe yeerpe keÀne peelee nw~ nce pewmes efJe®eejeW kesÀ yeerpe yees³eWies Jewmes ner keÀce& ªHeer Je=#e yeveWies Deewj Gmeer DeeOeej hej Yeei³e ªHeer HeÀue efvee|cele neWies~ keÀne peelee nw efkeÀ mees®eves mes Yeer henues ©keÀes Deewj mees®ees efkeÀ ³en yeele mees®evee cesjs efueS De®íe nesiee ³ee veneR DeLee&led ceve ceW efJe®eej Yeer efHeÀuìj neskeÀj Deeves ®eeefn³eW~ Ssmes veneR efkeÀ ceve keÀes keÀ®eje-Hee$e yevee keÀj efpelevee Yeer keÀ®eje meb®eej ceeO³eceeW Üeje Dee³es, Devoj Yej efo³ee pee³es~ 

keÀce& keÀjles, keÀce& kesÀ De®ís Je yegjs He´YeeJe ceW ve Deevee ner keÀcee&leerle yevevee nw

Deiemle 2016

mebieerle keÀe Demej  ye´ïeekegÀceej ueeskeÀHeeue Hejceej, ìerkeÀceieæ{

ceQ ves SkeÀ efove DeHeves efce$e keÀes F&³ej HeÀesve mes ieevee megveles

ngS yeæ[er ogKeo eqmLeefle ceW osKee~ Heeme peekeÀj Hetíe, ke̳ee yeele nw, yeæ[s ogKeer ueie jns nes? Gmeves keÀne, ogKe keÀer lees keÀesF& yeele veneR nw Hejvleg ceQ pees ieeves megve jne ntB GvekeÀe Meer<e&keÀ nw `iece kesÀ DeeBmet', Fve ieeveeW ves peerJeve kesÀ efHeíues 30 meeueeW keÀer ogKeo IeìveeDeeW keÀes leepee keÀj efo³ee nw~ ceQves mees®ee, ³en kewÀmee ceveesjbpeve nw? ceveesjbpeve keÀe lees DeLe& neslee nw ceve + jbpe + ve DeLee&led efpememes ceve keÀe jbpe otj nes, ceve ceW jbpe ve jns Hejbleg ³en lees Guìe nes jne nw, ceve Deewj ner jbpe ceW [tye ie³ee~ iee³ekeÀ keÀueekeÀj ieeveeW keÀes He´YeeJeMeeueer yeveeves kesÀ efue³es efpeme YeeJe keÀe ieevee neslee nw, Gmeer YeeJe ceW eqmLele neskeÀj ieeles nQ, mebieerle Yeer Gmeer YeeJe keÀes efueS neslee nw Deleë peye-peye ³es ieerle yepeWies, JeeleeJejCe ceW Gmeer He´keÀej kesÀ He´keÀcHeve HewÀueWies~ DeMueerue ieerle, ueerue osles nQ megKe-Meeeqvle keÀes pewmes iece kesÀ ieerle nQ Gmeer He´keÀej Deewj Yeer lejn-lejn kesÀ ieerle ueesie megveles nQ~ DeMueerue ieerle Deelcee keÀer Demeueer mebHeoe ö megKe, Meeeqvle, HeefJe$elee keÀes ner ueerue (ve<ì) peeles nQ~ Fve ieerleeW keÀer ieboieer Deblece&ve ceW peekeÀj JeneB oyeer pevce-pevce keÀer ieboieer keÀes Thej ues Deeleer nw~ efpeme He´keÀej kesÀ Meyo neWies Gmeer He´keÀej kesÀ mebkeÀuHe ®eueWies, ceve ceW ¢M³e DeeSbies Deewj DeMueerue keÀce& keÀjves kesÀ efueS He´sefjle keÀjWies~ Deleë keÀeveeW Üeje efkeÀmeer Yeer He´keÀej keÀer ieboieer keÀes Deboj ve peeves oW~ ³en keÀnkeÀj efkeÀ nce lees ceveesjbpeve kesÀ efueS megve jns nQ, Fve ieerleeW kesÀ kegÀHe´YeeJe mes nce ye®e veneR mekeÀles~ FmekesÀ efJeHejerle, He´Yeg-He´sce mes YejHetj ieerle megveves mes lees KeesF& ngF& megKe-Meeeqvle JeeHeme ueewì Deeleer nw~ efnbmekeÀ efHeÀuceer ¢M³eeW keÀer vekeÀue Jele&ceeve mece³e efHeÀuceeW ceW efnbmee keÀer Yejceej nw~ ke´ÀesOe keÀer He´Je=efÊe keÀes efHeÀuceeW kesÀ Hee$e efnbmekeÀ ieerleeW kesÀ ceeO³ece mes He´oefMe&le keÀjles nQ~ peye nce ³es ieerle megveles nQ lees nceejs Deboj Yeer ke´ÀesOe kesÀ mebkeÀuHe ®eueles nQ, keÀeueevlej ceW efnbmekeÀ keÀce& Yeer 28

nes mekeÀles nQ~ efkeÀmeer efHeÀuce keÀe vee³ekeÀ peye He´sce-He´mebie ceW DemeHeÀue nes peelee nw ³ee GmekesÀ HeefjJeej kesÀ efkeÀmeer meom³e Hej Keuevee³ekeÀ Üeje p³eeoleer nes peeleer nw lees Jen efnbmee mes YejkeÀj ieerle ieelee nw, `Kego keÀes efceìe otBiee, ogefve³ee keÀes peuee otBiee~' nceejs peerJeve ceW Yeer Fmeer lejn keÀer keÀesF& Ieìvee ³eefo Ieì peeleer nw lees nce Gmeer vee³ekeÀ keÀer vekeÀue keÀjves keÀer keÀesefMeMe keÀjles nQ peyeefkeÀ efHeÀuceeW ceW meye keÀeuHeefvekeÀ neslee nw~ keÀF& efnbmekeÀ JeejoeleeW kesÀ Heerís keÀesF& ve keÀesF& efnbmekeÀ efHeÀuceer o=M³e ³ee ieevee neslee nw~ ³eefo nce HejesHekeÀej, o³ee, meodYeeJevee mes HeefjHetCe& ieerle megveW lees meceepe mes ogKe, efnbmee, DeHejeOe keÀce neskeÀj meceeHle nes mekeÀles nQ~ ieerle-mebieerle keÀe mJeemL³e Deewj He´ke=Àefle Hej He´YeeJe vekeÀejelcekeÀ ieerle megveves Hej ceeqmle<keÀ keÀer neF&HeesLesuesceme ie´befLe Ssmes jmee³eve m$eeefJele keÀj osleer nw efpememes efmejoo&, Deefveêe, Ieyejenì, leveeJe, DeMeebefle GlHevve nes peeleer nQ~ FmekesÀ efJeHejerle, Deiej nce mekeÀejelcekeÀ ieerle megveles nQ lees leveceve He´HegÀequuele jnles nQ~ mekeÀejelcekeÀ ieerle-mebieerle ve efmeHe&À ceveg<³e Hej yeequkeÀ Hesæ[, HeewOeeWs, peeveJejeW Hej Yeer He´YeeJe íesæ[lee nw~ ³eewefiekeÀ Kesleer kesÀ Debleie&le KesleeW ceW, yeieer®eeW ceW peye cetu³eefve<þ, mekeÀejelcekeÀ ieerleeW keÀes yepee³ee ie³ee lees HeÀueeW, Deiemle 2016 HeefJe$elee Ssmeer Deefive nw efpemeceW peuekeÀj meYeer yegjeF³eeB Yemce nes peeleer nQ

%eeveece=le HetÀueeW, Deveepe keÀer iegCeJeÊee keÀe mlej yeæ{ ie³ee~ ke=À<Ce keÀer yeeBmegjer keÀer Oegve Hej iee³eW oewæ[er ®eueer Deeleer Leer~ efJe<eOej veeie Yeer yeerve keÀer leeve Hej ceocemle nes peelee nw~ Je<ee& kesÀ effjceefPece mebieerle keÀes megvekeÀj ceesj Yeer HebKe HewÀueekeÀj vee®eves ueielee nw~ cegjueer keÀer Oegve, MebKe OJeefve, PejveeW keÀer DeeJeepe, Deesce OJeefve, cebefojeW kesÀ IeCìeW keÀer OJeefve³eeW ceW nerefuebie HeeJej nesleer nw~ ³es JeeleeJejCe keÀer vekeÀejelcekeÀ Tpee& keÀes ve<ì keÀjleer nQ~ cegKe keÀe yeepee mener jKeW cegKe keÀes Yeer JeeÐe ³eb$e keÀne ie³ee nw~ Deiej Fmemes ceerþs yeesue ªHeer mJej efvekeÀueles nQ lees efoueeW keÀes Meerleuelee He´oeve keÀjles nQ, GcebieGlmeen yeæ{eles nQ~ cegKe ªHeer yeepes keÀes mener jKeves kesÀ efueS Hejceelcee efMeJe ves ®eej yeeleW yeleeF& nQ, keÀce yeesuees, Oeerjs yeesuees, ceerþe yeesuees Deewj mees®ekeÀj yeesuees~ Deleë cegKe mes ceOegj mJej ner efvekeÀeueW~ keÀne Yeer peelee nw, `JeeCeer lees Deveceesue nw pees keÀesF& peeves yeesue, efnS lejepet leesuekeÀj leye cegKe yeenj Keesue~'

mele³egieer mebieerle DevekseÀ oJsee-roJseleeDeeW keÀs neLeeW ceW JeeÐe³ev$e eofKee³es ie³es nQ pemwes veejo peer keÀs neLe ceW Ke[æleeue, Þeer mejmJeleer keÀs neLe ceW JeeCree, ÞeekreÀ=<Ce keÀs neLe ceW yeemBejge~r Fmemes emfe× nelsee nw ekfeÀ oJsee-roJselee³eW Yeer meibeelre Hecs´eer Le~s mele³eige ceW meibeelre keÀwmee neisee, Fme Hej mele³eigeer mee=<qì keÀs j®ee³felee Hejceelcee eMfeJe ves yelee³ee nw ekfeÀ mele³eige ceW ve®sejgue meibeelre nelsee n~w keÀuekeÀue keÀjles Pejve,s Heebí f ³eeW keÀer ceeþrer yeeuseer leLee HeÊeeW keÀs enfueves mes meibeelre keÀer mJej uenejf³eeB evfekeÀueleer n,Q pees leve-ceve keÀes HeH´eÀgeuquele jKeleer n~Q  Deiemle 2016

keÀce& Üeje iegCeeW keÀe oeve ye´ïeekegÀceejer pe³evleer, OeejJeeæ[ (keÀvee&ìkeÀ) ieeBJe kesÀ SkeÀ [e@keÌìj keÀe mJeYeeJe yengle Meeble Lee~ SkeÀ efove Jes Iej ceW Deefle DeeJeM³ekeÀ keÀe³e& ceW Les, leYeer ne@eqmHeìue mes HeÀesve Dee³ee, legjvle DeeF³es~ DeHevee keÀe³e& DeeOee ner íesæ[keÀj Jes ne@eqmHeìue ceW YeeiekeÀj HengB®es~ JeneB GvnW ceeuetce ngDee efkeÀ legjvle SkeÀ Dee@HejsMeve keÀjvee nw~ GvneWves veme& keÀes DeeJeM³ekeÀ yeeleW mecePeeF¥ Deewj Kego [^sme yeouekeÀj Dee@HejsMeve efLeSìj kesÀ Heeme HengB®e ie³es~ JeneB yeerceej ye®®es kesÀ meentkeÀej efHelee [e@keÌìj keÀer jen osKeles ngS ke´ÀesOe ceW FOej mes GOej ®ekeÌkeÀj ueiee jns Les~ peye [e@keÌìj Heeme Dee ie³es lees ke´ÀesOe mes keÀnves ueies efkeÀ ke̳eeW DeeHe Fleveer osj mes Dee³es? DeeHekeÀes Helee veneR, cesjs ye®®es kesÀ He´eCe pee jns nQ, DeHeveer efpeccesJeejer keÀer DeeHekeÀes kegÀí Keyej nw ³ee veneR? [e@keÌìj ves keÀne, Meeble nes peeF³es, ceQ Iej mes efpelevee nes mekeÀe peuoer Dee³ee ntB, cegPes ceeHeÀ keÀj oerefpeS~ efHeÀj cegmekeÀjeles ngS keÀne, ceQ He´eLe&vee keÀjlee ntB efkeÀ YeieJeeve DeeHekesÀ yesìs keÀer j#ee keÀjW~ yesìs keÀe efHelee keÀnlee nw, Deiej DeeHekesÀ ye®®es kesÀ He´eCe peeves Jeeues nesles lees DeeHe ke̳ee keÀjles? [e@keÌìj ves efHeÀj Yeer Leesæ[e-mee cegmekeÀjekeÀj Meeefvle mes GÊej efo³ee, efkeÀmeer keÀes ogKe osvee cesjer mesJee veneR nw, HegC³e keÀe keÀece keÀjves ceW ner efvejle jnlee ntB~ Ssmee keÀnkeÀj Deboj ®eues ie³es~ oes Iebìs kesÀ yeeo [e@keÌìj KegMeer mes yeenj Deeles nQ Deewj yesìs kesÀ efHeleepeer mes Meeeqvle mes Deewj cegmekeÀjenì mes neLe efceueeles nQ, yeOeeF& osles nQ efkeÀ Dee@HejsMeve meHeÀue ngDee, DeeHekesÀ HegC³e keÀce& kesÀ HeÀue Deewj YeieJeeve keÀer ke=Àhee mes ye®®ee ye®e ie³ee~ yesìs keÀe efHelee Deevebefole ngDee Deewj [e@keÌìj keÀes Oev³eJeeo efo³ee~ [e@keÌìj SkeÀ Yeer Meyo yeesues efyevee ®eues peeles nQ~ yesìs kesÀ efHelee keÀes DeeM®e³e& ueiee Deewj veme& keÀes ]peesj mes keÀne, efkeÀlevee DenbkeÀejer [e@keÌìj nw! cesjs Oev³eJeeo keÀes mJeerkeÀej veneR efkeÀ³ee~ jesles ngS veme& ves yelee³ee, [e@keÌìj keÀe FkeÀueewlee yesìe keÀue jele ogIe&ìvee ceW cej ie³ee, Deepe GmekeÀe Deeqvlece mebmkeÀej keÀjves kesÀ efueS [e@keÌìj Iej ceW Les~ nceeje HeÀesve peeves kesÀ yeeo [e@.mebmkeÀej keÀce& keÀes DeeOes ceW íesæ[keÀj Dee³es Deewj DeeHekesÀ yesìs keÀe Dee@HejsMeve efkeÀ³ee Deewj DeYeer mebmkeÀej keÀe³e& mecHevve keÀjves kesÀ efueS ie³es, lees FmeceW DenbkeÀej keÀer ke̳ee yeele nw? ³en megvekeÀj yesìs kesÀ efHeleepeer keÀes HeM®eeleeHe ngDee Deewj He´Ce efkeÀ³ee, ceQ Yeer meye keÀece Meebefle mes keÀªBiee, kewÀmeer Yeer HeefjeqmLeefle Dee³es, cegmekeÀjelee jntBiee~ keÀYeer ke´ÀesOe veneR keÀªBiee Deewj [e@keÌìj mes #ecee ceebieves kesÀ efueS Yeeiee~ [e@keÌìj kesÀ Meeeqvle kesÀ iegCe mes ke´ÀesOeer Yeer HeefjJele&ve nes ie³ee~ ³ener nw keÀce& Üeje iegCeoeve~ 

efpeÎ keÀe mebmkeÀej GVeefle ceW yeeOekeÀ neslee nw

29

DeeO³eeeqlcekeÀlee ö me®®eer Oece&efvejHes#elee ye´ïeekegÀceejer $eÝleg, ílejhegj (ce.he´.)

meb meej kesÀ meYeer OeceeX keÀer mLeehevee ceeveJe peerJeve ceW he´sce, Meebefle, SkeÀlee, meÓeJevee, cesue-efceueehe, YeeF&®eejs pewmes meodiegCeeW keÀes ueeves kesÀ efueS ngF&~ ieewlece yeg× ves yeew× Oece& kesÀ ceeO³ece mes keÀ©Cee keÀe, ceneJeerj mJeeceer ves pewve Oece& kesÀ ceeO³ece mes DeeEnmee keÀe, ¬eÀeFmì ves F&meeF& Oece& kesÀ ceeO³ece mes he´sce SJeb mesJee keÀe, meveeleve Oece& ves heefJe$elee SJeb melkeÀce& keÀe leLee cegeqmuece Oece& ves Deuueen kesÀ meye yeboeW ceW SkeÀlee leLee YeeF&®eejs keÀe mevosMe oskeÀj efiejles mebmeej keÀes Leecee~ meYeer OeceeX keÀe DeeOeej nw keÀesF& ve keÀesF& peerJeve-cetu³e meYeer OeceeX keÀe cetue DeeOeej keÀesF& ve keÀesF& peerJeve-cetu³e ner nw~ mLeehevee kesÀ mece³e meYeer Oece& meleeshe´Oeeve eqmLeefle ceW Les, ceeveJelee kesÀ efueS keÀu³eeCekeÀejer Les eEkeÀleg mece³e yeerleves hej peye FvekeÀe ªhe leceeshe´Oeeve, efJeke=Àle nes ie³ee leye ³es DeeOeejYetle cetu³eeW mes nìkeÀj yee¿e jerefle-efjJeepe, keÀce&keÀeC[ Deewj Dee[cyejeW keÀe ªhe yevekeÀj jn ie³es Deewj efnlekeÀejer mJeªhe mes nìkeÀj YesoYeeJe, ìkeÀjeJe keÀe keÀejCe Yeer yeve ie³es~ Fefleneme Fme yeele keÀe mee#eer nw efkeÀ meyemes p³eeoe Peieæ[s, ceejkeÀeì, eEnmee Deewj ³eg× OeceeX kesÀ veece hej ner ngS nQ, Yeues ner Ssmes kegÀke=Àl³eeW kesÀ heerís GÎsM³e Oeve, heo, ceev³elee Deeefo kesÀ mJeeLe& keÀe jne nes~ yegjeF³eeW kesÀ Iegve ves OeceeX keÀer efoJ³elee keÀes ve<ì keÀj [euee~ FmeefueS Dejmlet pewmes oeMe&efvekeÀ ves peerJeve-cetu³eeW mes jefnle Oece& keÀes DeHeÀerce keÀne ke̳eeWefkeÀ DeHeÀerce keÀer lejn FmekesÀ veMes ceW J³eefÊeÀ, mener-ieuele keÀes ve mecePe, efkeÀmeer kesÀ Yeer yenkeÀeves-Yeæ[keÀeves hej cejves-ceejves keÀes Gleeª nes peelee nw~ OeceeX keÀe mebJesoveMeerue ªHe Deepe keÀer Ssmeer eqmLeefle keÀes osKe OeceeX keÀer me®®eeF& leLee GvekesÀ keÀu³eeCekeÀejer mJeªhe hej he´Mveef®evn ueie ie³ee nw~ Heæ{s-efueKes, mecePeoej ueesie OeceeX kesÀ Fme KelejveekeÀ, Deefle 32

meb J es o veMeer u e leLee yeveeJeìer ªhe keÀes osKe FveceW Þe×e ve jKe veeeqmlekeÀ yeveles pee jns nQ~ cejles J³eefÊeÀ keÀer peeve ye®eeves kesÀ efueS yue[ yeQkeÀ mes Ketve uesles mece³e nceves keÀYeer ³en meJeeue veneR efkeÀ³ee efkeÀ ³en Ketve eEnot keÀe nw ³ee cegeqmuece keÀe? peye ceewle kesÀ mece³e YesoYeeJe veneR keÀjles lees efHeÀj eEpeoieer ceW YesoYeeJe efkeÀmeefueS? meYeer OeceeX ceW veweflekeÀ cetu³eeW keÀer megbojlee efíheer nw~ nce FvnW ner osKeW, mejenW leLee peerJeve ceW OeejCe keÀjW~ nceejer mebkegÀef®ele ceeveefmekeÀlee ves ner OeceeX keÀes Deefle mebJesoveMeerue, KelejveekeÀ yevee efo³ee nw~ ³eefo oes ye®®eeW ceW Kesue-Kesue ceW Peieæ[e nes pee³es lees Fmes meguePeevee yengle ner Deemeeve yeele nw eEkeÀleg ³eefo SkeÀ ye®®ee eEnot leLee SkeÀ cegmeueceeve nes lees ³en ceecetueer mes Peieæ[s ªheer ef®ebieejer oesveeW heefjJeejeW keÀer meerceeDeeW mes efvekeÀuekeÀj, oesveeW kesÀ Oece&-mebhe´oe³e kesÀ ueesieeW ceW HewÀuekeÀj efJeOJebmekeÀejer Deeie keÀe ªhe Yeer ues mekeÀleer nw~ ³en nw Deepe kesÀ OeceeX keÀe Deefle mebJesoveMeerue mJeªhe~ Deepe kesÀ Ssmes keÀÆj, ¬etÀj ceeveJe peien-peien mecem³eeSb Keæ[er keÀj jns nQ, Gvemes lees he#eer yesnlej nQ pees efyevee YesoYeeJe kesÀ cebefoj hej Yeer yewþles nQ Deewj ceeqmpeo hej Yeer~ FmeefueS keÀne nw ö ³es hesæ[, ³es MeeKeW, ³es heÊes Yeer hejsMeeve nes pee³eW~ iej heeEjos Yeer eEnot Deewj cegmeueceeve nes pee³eW~~ Oece&efvejHes#elee kesÀ veece Hej Þes<þ cetu³eeW keÀe l³eeie ve keÀjW Yeejle keÀer Meemeve J³eJemLee Oeee|cekeÀ celeYeso, ìkeÀjeJe mes

HeefJe$elee keÀe Hew´efkeÌìkeÀue mJeªHe efoJ³elee nw

Deiemle 2016

%eeveece=le cegÊeÀ, v³ee³ehetCe&, peve keÀu³eeCekeÀejer nes, FmekesÀ efueS mJeleb$elee kesÀ yeeo mebefJeOeeve ceW Oece&efvejhes#elee keÀes Dehevee³ee ie³ee~ mekeÀejelcekeÀ ªhe ceW FmekeÀe DeLe& nw efkeÀ meYeer OeceeX kesÀ ueesie, otmejeW kesÀ OeceeX keÀe mecceeve keÀjles ngS, Deheves Oece& efJeMes<e keÀes ceeveves leLee GmekesÀ efJekeÀeme kesÀ efueS mJeleb$e nQ~ Meemeve efkeÀmeer Oece& efJeMes<e keÀes ve ceevekeÀj Oece& keÀes Meemeve J³eJemLee mes Deueie jKelee nw~ eEkeÀleg FmekeÀe DeLe& ³en veneR nw efkeÀ nce Oece&efvejhes#elee kesÀ veece hej Gve Þes<þ veweflekeÀ cetu³eeW keÀes Yeer l³eeie oW efpeve hej ³es Oece& DeeOeeefjle nQ~ Oece&efvejhes#elee keÀe ³en vekeÀejelcekeÀ mJeªhe nw efpemekeÀe IeelekeÀ he´YeeJe veweflekeÀ heleve kesÀ ªhe ceW Deepe nce efMe#ee, J³eeheej, jepeveerefle, ef®eefkeÀlmee Deeefo nj #es$e ceW osKe jns nQ~ FmekeÀe meceeOeeve nw, nj #es$e ceW ueghle nesles peerJeve-cetu³eeW keÀe efHeÀj mes meceeJesMe efkeÀ³ee peeS~ meodiegCe ner nj Fbmeeve keÀe me®®ee Oece& nw~ peerJeve-cetu³eeW keÀe ðeesle nw Hejceelcee Oece&efvejhes#elee keÀer Deeæ[ ceW, F&éej leLee Oece& kesÀ efJe<e³e ceW De%eevelee nesves kesÀ keÀejCe ®eeueekeÀ, mJeeLeea ueesie Yeesues-Yeeues he´Yeghe´sceer, Oece&he´sceer ueesieeW keÀer YeeJeveeDeeW keÀe eEnmekeÀ keÀe³eeX ceW og©he³eesie keÀjles nQ~ Ye´ce Deewj mJeeLe& ves OeceeX keÀer efoJ³elee keÀes ve<ì keÀj efo³ee nw~ FmekeÀe efveJeejCe DeeO³eeeqlcekeÀlee nw pees meye OeceeX keÀe meej nw~ ³en nceW owefnkeÀ YesoYeeJeeW mes Thej GþekeÀj, mel³e DeeeqlcekeÀ hen®eeve kesÀ meeLe cetue iegCeeW keÀer Deesj ueewìeleer nw~ pewmes met³e& SkeÀ nw, pees meYeer keÀes efyevee YesoYeeJe kesÀ Oethe, he´keÀeMe oslee nw, Ssmes ner nce meYeer DeelceeDeeW keÀe h³eeje efhelee, efJeée efJeOeeve keÀe j®elee, meye meodiegCeeW, peerJeve-cetu³eeW keÀe ñeesle hejceelcee SkeÀ nw~ GvnW ner meye Oece&efheleeDeeW ves iee@[, Deuueen, Kegoe, Jeensieg©, YeieJeeve, F&MJej Deeefo veeceeW mes hegkeÀeje leLee Debiegueer mes Thej keÀer Deesj FMeeje keÀj GvnW ³eeo keÀjves keÀe mebosMe efo³ee~ kegÀjeve, yeeFefyeue, ieerlee, ieg©ie´bLe meenye Deeefo Oece&Meem$e GvekesÀ ner iegCe ieeles nQ, meye osJeer-osJeleeDeeW ves Yeer GvneR efvejekeÀej p³eeseflemJeªhe keÀes ³eeo efkeÀ³ee~ Deiemle 2016

Oejle Heefj³es Oece& ve íesefæ[S Hejceelcee efhelee Deye ceneheefjJele&ve kesÀ mece³e, mebiece³egie hej DeJeleefjle nes osn kesÀ meye OeceeX mes DeLee&led owefnkeÀ hen®eeve pees ogKe, DeMeebefle keÀe keÀejCe nw, mes efvekeÀeue mel³e DeeeqlcekeÀ hen®eeve kesÀ meeLe Deelcee kesÀ cetue iegCeeW ceW Jeeefheme ueewìeles nQ ~ DeeeqlcekeÀ iegCe ner nce DeelceeDeeW keÀe me®®ee mJeOece&-meledOece& nw~ nceW efkeÀmeer Yeer heefjeqmLeefle ceW DeeeqlcekeÀ cetu³e veneR íesæ[ves nQ FmeefueS keÀne ie³ee nw, Oejle heefj³es Oece& ve íesefæ[³es, efpemekeÀe DeLe& nceves Oeee|cekeÀ keÀÆjlee mes ues efue³ee nw~ osn hej DeeOeeefjle YesoYeeJe Jeeueer hen®eeve hejOece& nw Deewj DeeeqlcekeÀ Hen®eeve mJeOece& nw~ FmeefueS keÀne ie³ee nw, mJeOece& ceW megKe leLee hejOece& ceW ogKe nw~ F&éej Üeje mLeeefhele DeeO³eeeqlcekeÀ %eeve Üeje nce Deeheme ceW he´sce, SkeÀlee, YeeF&®eejs kesÀ iegCe peieekeÀj, mebmeej ceW JemegOewJe kegÀìgcyekeÀced, MeebeflehetCe& menDeeqmlelJe leLee efpeDees Deewj peerves oes keÀer YeeJevee mLeeefHele keÀjles nQ~ me®®eer Oece&efvejhes#elee, Oeee|cekeÀ YesoYeeJe-ìkeÀjeJe mes ye®eekeÀj he´sce, SkeÀlee Deeefo meodiegCeeW keÀe efJekeÀeme keÀjleer nw~ ³ener meye OeceeX keÀe cetue ue#³e Yeer nw~ 

FkeÌkeÀerme pevceeW keÀer jepeeF& ye´ïeekegÀceejer mejespe iegHlee, Fueeneyeeo (GÊej He´osMe)

Fme jbie Yejer ogefve³ee ceW ueieles meye peeskeÀj, Dece=leyesuee lees otj, ome yepes Gþles meeskeÀj~ efmeiejsì Heerles, yes[-ìer uesles, veneR cegBn OeeskeÀj, yebieuee-keÀesþer, S.meer., yeeFkeÀ Deewj ceesìj~ efyepeueer vee nes lees efHeÀke´À veneR, ®euelee pevejsìj, nj keÀece kesÀ efueS nQ neefpej yeermeeW veewkeÀj~ efHeÀj Yeer Meeeqvle veneR nw, Keeles oj-oj keÀer þeskeÀj, Dejs, FkeÀ yeej lees osKe uees, yeeHeoeoe kesÀ neskeÀj~ Jemee& efceuesiee, DeLe& keÀer ef®evlee Deewj ceesn kesÀ yevOeve KeeskeÀj, uetì mekeÀes lees uetì uees, FkeÌkeÀerme pevceeW keÀer jepeeF&-ceesnj~ ueewefkeÀkeÀ keÀce& keÀjles, kesÀJeue yeeyee keÀer ³eeo keÀe nw peewnj, Iej yewþs, legcekeÀes efceue pee³esiee Meewnj keÀe Meewnj~

njskeÀ kesÀ efJe®eej Deewj mJeYeeJe ceW lees Devlej neslee nw uesefkeÀve mvesn ceW Devlej veneR nesvee ®eeefnS

33

efpemekeÀe meeLeer nw YeieJeeve  ye´ïeekegÀceejer OeveÞeer, neueer, Goieerj (ceneje<ì^)

me ved 1997 ceW SkeÀ ye´ïeekegÀceejer yenve nceejs ieeBJe ceW

DeeF& Deewj meYeer keÀes F&MJejer³e %eeve keÀe keÀesme& keÀjves kesÀ efueS keÀne~ ceQ YeefkeÌle keÀjleer Leer FmeefueS mees®ee, peekeÀj YeieJeeve kesÀ oes-®eej ceneJeeke̳e megve uetB Deewj keÀesme& keÀjves kesÀ efueS ®eueer ieF&~ keÀesme& kesÀ leermejs ner efove cegPes DeeeqlcekeÀ eqmLeefle keÀe DevegYeJe ngDee Deewj Kego YeieJeeve me=eq<ì Hej DeekeÀj mel³e %eeve megvee jns nQ, ³en ¢æ{ efveM®e³e ngDee~ yeeo ceW meved 2000 ceW cegPes ceOegyeve (Deeyet HeJe&le) peeves keÀe megvenje ceewkeÀe efceue ie³ee uesefkeÀve pewmes ner ceOegyeve mes JeeHeme ueewìer, ueewefkeÀkeÀ mebyebefOe³eeW keÀer Deesj mes keÀefþve Hejer#ee Deeves ueieer, Jes leerJe´ efJejesOe keÀjves ueies Deewj mesJeekesÀvê Hej peeves kesÀ efueS cevee keÀjves ueies~ leeceefmekeÀ Deenej mes ye®e ieF& Heefle cegPes DeHeveer yenve kesÀ Iej Deewj efHeÀj cesjer yenve kesÀ Iej ues ieS Deewj keÀne, Fve oesveeW ves Yeer yengle YeefkeÌle keÀer nw Hej legcnejer lejn mesJeekesÀvê veneR peeleer nQ~ cegPes jele-jele Yej peeiekeÀj Gve meyekeÀer DeveskeÀ yeeleW megveveer Heæ[leer LeeRr~ cesjs Heefle Deewj GvekeÀer yenve ves H³eepe, uenmegve peyejomleer mes cegPes efKeueeves keÀer keÀesefMeMe keÀer Hej ceQ íle Hej peekeÀj yeeyee mes ªnefjneve keÀjves ueieer efkeÀ yeeyee, DeeHe ner cesjs mebmeej nes, meye kegÀí nes, DeeHe ner yeleeDees, Deye ceQ ke̳ee keÀªB? yeeyee keÀer megPeeF& ³egefkeÌle mes ceQ leeceefmekeÀ Deenej mes ye®e ieF&~ yenve Deewj cesjs Heefle DeeHeme ceW ®e®ee& keÀjves ueies, FmekeÀes jeleYej mecePee keÀj Yeer kegÀí HeÀe³eoe veneR ngDee~ oer³es mes oer³ee peuelee nw yeeyee ves cegjueer ceW keÀne nw, Yeues ner yele&ve ceebpeves keÀe keÀece ke̳eeW vee keÀjes uesefkeÀve HeefJe$e peerJeve J³eleerle keÀjvee nw~ ³en yeele cesjs efoue ceW íHe ieF&~ ceQves mees®e efue³ee efkeÀ kegÀí lees keÀjvee Heæ[siee FmeefueS oesHenj ceW Heefle peye yeenj ®eues peeles lees ceQ

keÀHeæ[s efmeueeF& keÀe keÀece meerKeves ueieer~ meved 2006 ceW cegPes efHeÀj mes yeeyee mes efceueves keÀe megDeJemej efceuee~ yeeyee ves SkeÀ cegjueer ceW keÀne nw, JeeCeer mes Yeer lespe cevemee mesJee nw FmeefueS ceQ yeer®e-yeer®e ceW DeeeqlcekeÀ p³eeseflemJeªHe eqmLeefle ceW efìkeÀkeÀj Deewj Heefle keÀes Yeer Deelcee ªHe ceW Fcepe& keÀj keÀnleer Leer, peeiees, DeeHekeÀes efJeMJe keÀe keÀu³eeCe keÀjvee nw ke̳eeWefkeÀ keÀne peelee nw, oer³es mes oer³ee peuelee nw~ ceQves ueieeleej leerve meeue lekeÀ ceOegyeve ceW peekeÀj efoue mes yeeyee keÀer mesJee keÀer, FmekeÀe HeÀue cegPes efceueves ueiee~ DemebYeJe ngDee mebYeJe yeeyee ves keÀne nw, kewÀmeer Yeer Deelcee nes Gmes H³eej mes mecePeeDees lees Jees mecePe peeleer nw FmeefueS ceQves mees®ee efkeÀ keÀHeæ[s efmeueeF& keÀjkesÀ pees Yeer Hewmee pecee efkeÀ³ee nw, Gme Hewmes mes Heefle keÀes ceOegyeve Yespe otB uesefkeÀve GvneWves ceOegyeve peeves mes FvkeÀej keÀj efo³ee Deewj keÀne efkeÀ legcnW pees keÀjvee nw, keÀjes, ceQ keÀneR veneR peeTBiee~ cesjs ye®®es ves efnccele oskeÀj GvekeÀer efìkeÀì yeveJeeves keÀes keÀne~ Heefle keÀes ceQves keÀn efo³ee efkeÀ DeeHekeÀes DeHe´wue, 2011 keÀes ceOegyeve peevee ner nw~ DeeM®e³e& keÀer yeele, Heefle ceOegyeve peeves kesÀ efueS lew³eej nes ie³es Deewj ceOegyeve ceW GvnW jepe³eesie keÀe keÀesme& keÀjves keÀe megDeJemej He´eHle ngDee~ GvnW Yeer F&MJejer³e %eeve Hej efJeMJeeme nesves ueiee~ efHeÀj lees ke̳ee, Heefle Yeer efve³eefcele cegjueer keÌueeme keÀjves ueies, GvnW Yeer efoJ³e DevegYeJe nesves ueies~ DeeefKej GvnW Yeer H³eejs HejceefHelee Hejceelcee mes efceueves keÀe meewYeei³e He´eHle ngDee~ peveJejer, 2012 keÀes ³en DemebYeJe Ieìvee mebYeJe nes ieF&~ Megefke´À³ee yeeyee, Megefke´À³ee! 

ye´.kegÀ. DeelceHe´keÀeMe, mecHeeokeÀ, %eeveece=le YeJeve, MeeefvleJeve, Deeyet jes[ Üeje mecHeeove leLee DeesceMeeefvle efHe´efvìbie Hes´me, MeeefvleJeve -307510, Deeyet jes[ ceW He´peeefHelee ye´ïeekegÀceejer F&MJejer³e efJeMJe efJeÐeeue³e kesÀ efueS íHeJee³ee~ meb³egkeÌle mecHeeefokeÀe - ye´.kegÀ. Gefce&uee, MeeefvleJeve E-mail : omshantipress@bkivv.org, gyanamritpatrika@bkivv.org

Ph. No. : (02974) - 228125