projekt
Edukacja zawodowa i obywatelska na rzecz przeciwdziałania zmianom klimatu Szkoła Trenerów dla Dobrego Klimatu
warsztat
Ochrona przyrody jako narzędzie stabilizujące klimat Bystra, 01–02 lutego 2014
Ekologia a podstawowe zasady funkcjonowania przyrody Prawa w świecie przyrody Piotr Skubała
Niniejszy materiał został opublikowany dzięki dofinansowaniu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Za jego treść odpowiada Stowarzyszenie Pracownia na rzecz Wszystkich Istot, poglądy w nim wyrażone nie odzwierciedlają oficjalnego stanowiska Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
edukacja dla dobrego klimatu
EKOLOGIA A PODSTAWOWE ZASADY FUNKCJONOWANIA PRZYRODY
Prawa w świecie przyrody
Prof. UŚ dr hab. Piotr Skubała Uniwersytet Śląski, Katedra Ekologii Fot. Piotr Skubała
I. Walka czy symbioza?
Fot. Piotr Skubała
Walka czy symbioza?
http://api.ning.com/files/0yUQV0qQpwtg3KtoJFB15hRJOElmwDQN*OZuYUjDZkwST
http://www.wordinfo.info/words/images/hippo-birds.gif
Walka czy symbioza?
„…Darwinian ideas, among which the concepts of cutthroat competition and the survival of the fittest have been most spectacularly influential, are still cornerstones of contemporary popular thinking about nature”
Skubała P. Oziewicz M. 2006. Do We Live on the Symbiotic Planet? Ecological Principles of Life on Earth and Their Literary Implications. Deszcz-Tryhubczak J. and Oziewicz M. (eds.), Towards or Back to Human Values? Spiritual and Moral Dimensions of Contemporary Fantasy. Cambridge Scholars Press, 146-156.
Walka czy symbioza?
„Nature, red in tooth and claw�
Lord Alfred Tennyson (1809-1892) poeta angielski
Tennyson A. 1849. Memoriam A.H.H. http://www.twickenham-museum.org.uk/images/medium/med1851TL1.jpg
Walka czy symbioza?
mikoryza
porosty
http://radicalmycology.files.wordpress.com/2010/03/mycorrhiza012706.jpg
bakterie jelitowe
bakterie brodawkowe
http://www.poolcenter.com/bacteria-Ecoli.jpg http://www.fs.fed.us/wildflowers/interesting/lichens/biology/images/crustose_lichens_lg.jpghttp://www.apsnet.org/education/illustratedglossary/PhotosN-R/nodule.jp
Walka czy symbioza?
Wirusy uważamy za czynniki patogenne.
Usunięcie bakterii uważamy za nasz biologiczny obowiązek.
Pasożyty jelitowe usuwamy bezwzględnie z naszego przewodu pokarmowego.
Skubała P. 2007. Do We Live on the Symbiotic Planet? A Comment against “Nature Red in Tooth and Claw” In: D. Lorimer, L. Sosnowski (eds.) Towards a New Renaissance: Values, Spirituality and the Future. Jagiellonian University Press, Kraków, pp. 101-110. http://emmetcole.files.wordpress.com/2009/02/virus.jpg
http://www.blog.thesietch.org/wp-content/uploads/2007/03/bacteria.jpg
Walka czy symbioza?
„Animals raised under totally germ-free conditions have been shown to develop gross anatomical and physiological abnormalities�.
Dubos R. 1965. Man Adapting. New Haven, Yale University Press.
II. Znaczenie symbiotycznych interakcji w funkcjonowaniu ekosystemów na Ziemi
Fot. Piotr Skubała
Znaczenie symbiotycznych interakcji w funkcjonowaniu ekosystemów na Ziemi
Konkurencja Drapieżnictwo/Roślinożerstwo Pasożytnictwo Neutralizm Amensalizm Komensalizm Protokooperacja Mutualizm
http://i40.tinypic.com/903p1l.jpg
Znaczenie symbiotycznych interakcji w funkcjonowaniu ekosystemów na Ziemi
Konkurencja Drapieżnictwo/Roślinożerstwo Pasożytnictwo Neutralizm Amensalizm Komensalizm Protokooperacja Mutualizm
Znaczenie symbiotycznych interakcji w funkcjonowaniu ekosystem贸w na Ziemi
Mikoryza
http://www.greenmanconservation.co.uk/Images/Photos/Web%20Ready/Mycorrhiza/Mycorrhizal_Root_Tips.jpg
Znaczenie symbiotycznych interakcji w funkcjonowaniu ekosystemów na Ziemi
Fot. Piotr Skubała
Znaczenie symbiotycznych interakcji w funkcjonowaniu ekosystemów na Ziemi
90%, a zdaniem niektórych badaczy 100%, roślin lądowych żyje w symbiozie z grzybami. Mikoryza warunkiem koniecznym życia na lądzie. Smith S. E., Read D. J. 1997. Mycorrhizal Symbiosis. Academic, San Diego, CA, 2nd edition. http://www.greenmanconservation.co.uk/Images/Photos/Web%20Ready/Mycorrhiza/Mycorrhizal_Root_Tips.jpg
Znaczenie symbiotycznych interakcji w funkcjonowaniu ekosystemów na Ziemi
Zapylanie
Jak duży procent roślin jest zapylanych przez zwierzęta?
http://www.swiatogrodow.pl/img/pszczolka2.jpg
Znaczenie symbiotycznych interakcji w funkcjonowaniu ekosystemów na Ziemi
Zapylanie
80% roślin kwiatowych, 70% roślin uprawnych jest zapylanych z udziałem zwierząt! Dafni A., Kevan P. G., Husband B. C. 2005. Practical pollination biology. Enviroquest Ltd., Cambridge, Ont. http://www.swiatogrodow.pl/img/pszczolka2.jpg
Znaczenie symbiotycznych interakcji w funkcjonowaniu ekosystemów na Ziemi
Rozkład martwej materii organicznej
Destruenci (bakterie i grzyby)
Bezkręgowce glebowe
http://www.wersus.com.pl/2006%20obrazki/ekologia/Schemat%20obiegu%20materii%20w%20przyrodzie.jpg
Znaczenie symbiotycznych interakcji w funkcjonowaniu ekosystemów na Ziemi
Rozkład martwego drewna
Większość owadów kambio- i ksylofagów, zasiedlających martwe drewno i przyczyniających się do jego rozkładu, posiada liczne symbiotyczne mikroorganizmy. Walczyńska A. 2003. Życie we wnętrzu drzewa. Wszechświat 104: 279-282. Fot. Piotr Skubała
Znaczenie symbiotycznych interakcji w funkcjonowaniu ekosystemów na Ziemi
Zwierzęta roślinożerne Prawie wszystkie zwierzęta roślinożerne korzystają z symbiontów: pierwotniaki (orzęski); grzyby (Chytridiales); bakterie
Weiner J. 1999. Życie i ewolucja biosfery. Podręcznik ekologii ogólnej. PWN, Warszawa.
Znaczenie symbiotycznych interakcji w funkcjonowaniu ekosystemów na Ziemi
Symbiotyczne wiązanie azotu Rośliny motylkowe (17500 gatunków) i bakterie Rhizobium
http://www.apsnet.org/education/IllustratedGlossary/PhotosN-R/Rhizobium.jpg
Znaczenie symbiotycznych interakcji w funkcjonowaniu ekosystemów na Ziemi
Symbiotyczne wiązanie azotu Rośliny dwuliścienne (200 gatunków, w tym drzewa) oraz bakterie Actinomycetales i sinice Nostoc, Frankia Nostoc sp.
Rośliny naczyniowe (paprotka wodna Azolla; Cycadales – 100 gat.; nagozalążkowe Gunnera) i sinice Azolla sp.
Termity i bakterie w florze beztlenowej jelita
Małże Teredo („robaki okrętowe”) i bakterie Teredinibacter Weiner J. 1999. Życie i ewolucja biosfery. Podręcznik ekologii ogólnej. PWN, Warszawa.
Znaczenie symbiotycznych interakcji w funkcjonowaniu ekosystemów na Ziemi
Głębinowe źródła hydrotermalne
1977 - rejon Galapagos - grzbiet śródoceaniczny - głębokość > 2 km
Znaczenie symbiotycznych interakcji w funkcjonowaniu ekosystemów na Ziemi
Głębinowe źródła hydrotermalne
Znaczenie symbiotycznych interakcji w funkcjonowaniu ekosystemów na Ziemi
Głębinowe źródła hydrotermalne
1. ciśnienie >300 atmosfer 2. temperatura >350°C 3. duże stężenia siarczków, siarczanów metali ciężkich, siarkowodór, metan i amoniak, trujące dla większości ziemskich organizmów 4. woda w rejonie kominów może mieć pH rzędu 2,8. http://images.google.pl/images?hl=pl&source=hp&q=hydrothermal%20vents&lr=&um=1&ie=UTF-8&sa=N&tab=wi
Znaczenie symbiotycznych interakcji w funkcjonowaniu ekosystemów na Ziemi
Głębinowe źródła hydrotermalne
Symbioza Oligochaeta, Bivalvia i Pogonophora oraz chemoautotrofów
Znaczenie symbiotycznych interakcji w funkcjonowaniu ekosystemów na Ziemi
Głębinowe źródła hydrotermalne
Robaki ryftowe Riftia
Bakterie chemosyntetyczne z ciała Riftia
Jones M. L. 1981. Riftia puchyptila, new genus, new species, the vestimentiferan tubeworm from the Galapagos Rift geothermal vents. Proceedings of the Biological Society of Washington 93: 1295-1313. http://www.mbari.org/staff/vrijen/dives/sspring/sspgs/riftia.htm
http://commtechlab.msu.edu/sites/dlc-me/zoo/microbes/riftiasym.html
Znaczenie symbiotycznych interakcji w funkcjonowaniu ekosystemów na Ziemi
Głębinowe źródła hydrotermalne
siarczki, tlen bakterie
Riftia związki organiczne Riftia
bakterie
Jones M. L. 1981. Riftia puchyptila, new genus, new species, the vestimentiferan tubeworm from the Galapagos Rift geothermal vents. Proceedings of the Biological Society of Washington 93: 1295-1313. http://www.mbari.org/staff/vrijen/dives/sspring/sspgs/riftia.htm
http://commtechlab.msu.edu/sites/dlc-me/zoo/microbes/riftiasym.html
Znaczenie symbiotycznych interakcji w funkcjonowaniu ekosystemów na Ziemi
Głębinowe źródła hydrotermalne
50% ciała robaków ryftowych stanowią symbiotyczne bakterie!
Robaki ryftowe Riftia
Jones M. L. 1981. Riftia puchyptila, new genus, new species, the vestimentiferan tubeworm from the Galapagos Rift geothermal vents. Proceedings of the Biological Society of Washington 93: 1295-1313. http://bugs.bio.usyd.edu.au/learning/resources/Polychaetes/PolychaetesImages/Riftia1.jpg
Znaczenie symbiotycznych interakcji w funkcjonowaniu ekosystemów na Ziemi
David Attenborough przybliża życie w głębinach oceanu, wokół źródeł hydrotermalnych.
Hydrothermal Vents - David Attenborough Czas trwania: 7,15 min
http://www.youtube.com/watch?v=4LoiInUoRMQ&feature=related
Znaczenie symbiotycznych interakcji w funkcjonowaniu ekosystemów na Ziemi
„Życie na ziemi rozwinęło się nie w wyniku walki, ale współpracy”
Margulis L., Sagan D. 1986. Microcosmos. Four Billion Years of Evolution from Our Microbial Ancestors. Summit Books, New York. http://epsc.wustl.edu/classwork/classwork_353/public_html/earth_1_apollo17.gif
Znaczenie symbiotycznych interakcji w funkcjonowaniu ekosystemów na Ziemi
Czy egzystencja człowiek żyjącego w znacznie bardziej sprzyjających warunkach (na powierzchni lądu) jest możliwa bez organizmów symbiotycznych?
http://www.aegeekatowice.org/images/human_resources.jpg
Znaczenie symbiotycznych interakcji w funkcjonowaniu ekosystemów na Ziemi
Współczesne badania ekosystemów wskazują, że stosunki między organizmami żywymi są w większości oparte na współpracy, zasadzie współistnienia i wzajemnych zależnościach oraz, że stosunki te mają mniej lub bardziej symbiotyczny charakter.
Interakcje symbiotyczne przenikają współczesne ekosystemy.
Znaczenie symbiotycznych interakcji w funkcjonowaniu ekosystem贸w na Ziemi
Margulis L. 2000. Symbiotyczna planeta. Wyd. CiS, Warszawa.
http://www.film.gildia.pl/_n_/literatura/tworcy/lynn-margulis/symbiotyczna-planeta/okladka-200.jpg
III. Gaja - symbioza widziana z kosmosu
Fot. Piotr Skubała
Gaja - symbioza widziana z kosmosu
James Lovelock – brytyjski naukowiec, wynalazca, ekolog, autor hipotezy Gai (1979)
GAJA. Nowe spojrzenie na życie na ziemi 2003. Prószyński i S-ka, Warszawa.
http://homepage.mac.com/j.monro/MelaniePhillipsRiposte/lovelock.newLookAt.en.couv.jpg
http://zenforest.files.wordpress.com/2009/09/gaja.jpg
Gaja - symbioza widziana z kosmosu
"Biosfera ma zdolność kontrolowania swego środowiska naturalnego, chemicznego i fizycznego. Całość biosfery i atmosfery, organicznej i nieorganicznej materii tworzy jedność nierozłączną, harmonijną, samokontroluje się ona, tak jak organizm zwierzęcy, przez wewnętrzny obieg, zwłaszcza przez obieg siarki i jodu, wydzielanego przez oceany"
Lovelock J. 2003. GAJA. Nowe spojrzenie na życie na ziemi. Prószyński i S-ka, Warszawa. http://epsc.wustl.edu/classwork/classwork_353/public_html/earth_1_apollo17.gif
Gaja - symbioza widziana z kosmosu
David Suzuki rozmawia z Jamesem Lovelockiem na temat powstania hipotezy Gai.
The Sacred Balance - Gaia Hypothesis Czas trwania: 4,30 min
http://www.youtube.com/watch?v=-gVERGAieng
Gaja - symbioza widziana z kosmosu
Lynn Margulis (propagatorka teorii Gai) w książce „Symbiotyczna planeta” przytacza opinię Greya Hinkle:
„Gaja to nic innego jak symbioza widziana z przestrzeni kosmicznej”
Margulis L. 2000. Symbiotyczna planeta. Wyd. CiS, Warszawa. http://epsc.wustl.edu/classwork/classwork_353/public_html/earth_1_apollo17.gif
Gaja - symbioza widziana z kosmosu
„Życie na ziemi rozwinęło się nie w wyniku walki, ale współpracy”
Margulis L., Sagan D. 1986. Microcosmos. Four Billion Years of Evolution from Our Microbial Ancestors. Summit Books, New York.
http://epsc.wustl.edu/classwork/classwork_353/public_html/earth_1_apollo17.gif
IV. Podstawowe prawo natury
Fot. Piotr Skubała
Podstawowe prawo natury
Co Ty uważasz za podstawowe prawo rządzące przyrodą?
Podstawowe prawo natury
Barry Commoner, biolog amerykański
Commoner B. 1971. The Closing Circle: Nature, Man, and Technology. Random House, New York. Commoner B. 1974. Zamykający się krąg. PWE, Warszawa.
Podstawowe prawo natury
I. Każda rzecz jest powiązana z wszystkimi innymi rzeczami
Commoner B. 1971. The Closing Circle: Nature, Man, and Technology. Random House, New York. Fot. Piotr Skubała
Podstawowe prawo natury
http://www.cape.k12.mo.us/Curriculumprojects/Projects/Spider%20Adventure/spiderweb2.jpg
Podstawowe prawo natury
“...nie ma istot prawdziwie samotnych. Wszystkie stworzenia są, w pewnym sensie, związane z całą resztą i od niej zależne” Lewis Thomas (1913-1993, lekarz, poeta)
Dowd M. 1991. Earthspirit. Twent - Third Publications, Mystic, Connecticut.
Podstawowe prawo natury
„Nigdy nie pozwalajcie dzieciom wyobrażać sobie, że cokolwiek istnieje jako osobne. Dołóżcie starań, aby od samego początku było dla nich oczywistym, że całe życie jest zależnością. Pokaż im zależności w lasach, na polach, w stawach, strumieniach, w wiosce i kraju wokół nich” Aldous Huxley (1894-1963, prozaik i eseista angielski)
Hatley K. 1993. A Neo-Humanist Model of Education. New Renaissance 4, 1: 10-13.
V. Pozostałe prawa natury w ujęciu Barry Commonera
Fot. Piotr Skubała
Pozostałe prawa natury w ujęciu Barry Commonera
II. Każda rzecz musi się gdzieś podziać
Commoner B. 1971. The Closing Circle: Nature, Man, and Technology. Random House, New York. Fot. Piotr Skubała
Pozostałe prawa natury w ujęciu Barry Commonera
III. Przyroda wie najlepiej
Commoner B. 1971. The Closing Circle: Nature, Man, and Technology. Random House, New York. Fot. Piotr Skubała
Pozostałe prawa natury w ujęciu Barry Commonera
IV. Nie istnieje coś takiego jak obiad za darmo
Commoner B. 1971. The Closing Circle: Nature, Man, and Technology. Random House, New York. Fot. Piotr Skubała
„Ona jest nasza, Ziemia. Zdamy sobie z tego sprawę wcześniej czy później, lecz nie można od tego uciec. Jeżeli nie nauczymy się żyć w harmonii z łańcuchami pokarmowymi, z ekosystemami, stopniowo stracą one równowagę i wtedy umrzemy. Wszystko jest cyklem/kołem i my jesteśmy w nim, nie możemy uciec”
Robert Baden-Powell (żołnierz, pisarz, twórca i założyciel skautingu)
Dowd M. 1991: Earthspirit. Twent - Third Publications, Mystic, Connecticut. http://hazel8500.files.wordpress.com/2009/04/earth-day-earth-in-hands.jpg