PROJEKT
Edukacja zawodowa i obywatelska na rzecz przeciwdziałania zmianom klimatu Szkolenie dla Lokalnych Liderów Klimatycznych „Strażnicy Klimatu”
klimatu – energetyka, ekonomia, polityka Bystra, 24–26.10.2014
ZJAZD II Ochrona
Polityka klimatyczna UE i Polski Andrzej Kassenberg
Niniejszy materiał został opublikowany dzięki dofinansowaniu ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Za jego treść odpowiada wyłącznie Stowarzyszenie Pracownia na rzecz Wszystkich Istot.
edukacja dla dobrego klimatu
Andrzej Kassenberg Instytut na rzecz Ekorozwoju
Konwencja Klimatyczna – UNFCCC CEL „...osiągnięcie stabilizacji stężenia w atmosferze gazów cieplarnianych na takim poziomie, który zapobiegnie niebezpiecznym antropogenicznym oddziaływaniom na klimat.”
METODA Stabilizacja emisji w 2000 roku na poziomie roku bazowego.
ROK BAZOWY 1990 dla wszystkich z wyjątkiem krajów z gospodarką w okresie transformacji (dla Polski – 1988).
3
Konwencja Klimatyczna – UNFCCC GRUPY PAŃSTW
RÓŻNE ZOBOWIĄZANIA
ANEKS I
38 państw rozwiniętych (OECD + kraje w okresie transformacji)
ANEKS II
24 najbogatsze państwa świata
NON – ANEKS I
pozostałe państwa
GRUPY PAŃSTW
RÓŻNE INTERESY
Unia Europejska
lider w negocjacjach (ostatnio traci przewodnictwo)
AOSIS
małe państwa wyspiarskie – najb. zagrożone zmianami
OPEC + eksporterzy ropy
blokowanie negocjacji
USA, Kanada, Japonia, Australia
obrona własnych interesów dominantą
ROSJA
trudne do przewidzenia zachowanie
G 77 (kraje szybko uprzemysławiające się) + Chiny
dajcie się nam rozwijać (pomoc finansowa), a potem możemy spowalniać tempo wzrostu emisji, a nawet zacząć ją ograniczać
G 77 (kraje najbiedniejsze)
potrzebujemy pomocy bogatych, bo grozi nam zagłada
Państwa z gospodarką w transformacji
nasza sytuacja jest specyficzna (wzrost gospodarczy przy ostrej polityce klimatycznej UE)
COP / MOP Konferencja Stron Konwencji Klimatycznej (ang. Conference of the Parties – COP)
Konferencja Stron Protokołu z Kioto (ang. Meeting of the Parties to the Kyoto Protocol – MOP lub CMP).
Najważniejszy
organ nadzorujący realizację Konwencji, który:
ocenia postępy w realizacji Konwencji i ustaleń Konferencji, podejmuje najistotniejsze decyzje o przyszłości ochrony klimatu.
Spotkania
raz do roku. Obok negocjacji – side event’y oraz Public Forum.
Najważniejszy organ nadzorujący realizację Protokołu. Spotkania raz do roku łącznie z Konferencją Stron.
Ciała wspomagające
Komitet Doradczy ds. Nauki i Techniki (ang. Subsidiary Body for Scientific and Technological Advice – SBSTA). Komitet ds. Wdrażania (ang. Subsidiary Body for Implementation – SBI).
5
kraje bogate, historyczna odpowiedzialność nie są w pełni zainteresowane zarówno co do znacznych redukcji i istotnej kontrybucji finansowej; kraje o gospodarkach szybko rozwijających się, które nie chcą zgodzić się na uczestniczenie w redukcji emisji; kraje najbiedniejsze i wyspiarskie, które już są poważnie zagrożone, a bez istotnych ograniczeń emisji i znaczącej pomocy po prostu będą podupadać, a ich mieszkańcy emigrować; przemysł wykorzystujący paliwa nieodnawialne bardzo niechętnych jakimkolwiek ograniczeniom (Szczyt węglowy);
Dalsze kroki i co trzeba ustalić
pułap dopuszczalnej globalnej emisji – stabilizacja koncentracji CO2 na odpowiednim poziomie; rozdział odpowiedzialności poszczególnych krajów – wspólna odpowiedzialność, zróżnicowane zobowiązania; skuteczne mechanizmy osiągnięcia przyjętych zobowiązań (transfer technologii, adaptacja, mechanizmy finansowe). COP Warszawa/ Lima / Paryż Kontrybucja każdego państwa do marca 2015 Tekst porozumienia - maj 2015 Porozumienie - grudzień 2015
Unia Europejska – stan obecny
Unia od początku jest liderem negocjacji – budowanie pozycji instytucji ekologicznie odpowiedzialnej. 11% udziału w światowej emisji przy 9,4 t CO2eq na mieszkańca, a potrzeba mniej niż 2 t CO2eq. Emisja w UE-27 w latach 1990–2012 spadła o 19,2 % przy celu z Kioto 8% redukcji i własnym 20% w roku 2020.
Unia Europejska – cele i plany Cele polityczne do 2020 roku (Szczyt Wiosenny UE 2007 ):
Zwiększenie efektywności energetycznej o 20%;
Zwiększenie udziału OZE w całkowitym zużyciu energii do 20%;
Zwiększenie udziału biopaliw do 10%;
Redukcja emisji GHG o co najmniej 20% (a jeśli inne kraje rozwinięte przyjmą ten cel, to nawet o 30%).
Plan działania UE – inne aktywności:
12 dużych projektów demonstrujących wychwytywanie i przechowywanie CO2 (CCS);
Strategiczny plan technologiczny;
Europejski handel emisjami (przegląd, lotnictwo);
Inne polityki (np. jakość paliwa);
Globalny rynek „węglowy” (włączając CDM);
Energetyka jądrowa: wybór krajów członkowskich. 11
Pakiet klimatyczno-energetyczny
Sześć dyrektyw:
Przegląd systemu handlu uprawnieniami do emisji tzw. EU ETS (21% redukcji dla UE w tym Polski), Wspólny wysiłek na rzecz redukcji emisji (PL – 14% poza ETS), Odnawialne źródła energii (PL – 15% udziału do 2020), Przechwytywanie i składowanie dwutlenku węgla, Normy emisji z samochodów, Specyfikacja paliw (10% biopaliw).
Słabość administracji UE – siła sektorów: energetycznego, przemysłowego i samochodowego.
12
Nauka wymaga aby światowe emisje zostały obniżone o 50% do 2050 w porównaniu do 1990.
Cel UE dotyczący redukcji emisji gazów cieplarnianych to 80-95% do 2050 w porównaniu do 1990 (UE to państwa rozwinięte).
Potrzeba niskoemisyjnej strategii do 2050 zapewniającej ramy dla działań długoterminowych.
Potrzeba ustalenia etapów pośrednich do osiągnięcia celu 2050.
Potrzeba regularnej kontroli i przeglądu postępu w realizacji. 13
Strategia Europa 2020
zawiera:
Nadrzędny cel jakim jest osiągnięcie celów w zakresie klimatu i energii: ograniczenie emisji gazów cieplarnianych o 20% w 2020.
Przewodnią inicjatywę dotyczącą wzrostu efektywności wykorzystania zasobów w UE.
“Inteligentny, zrównoważony i sprzyjający włączeniu społecznemu wzrost” Korzyści dla bezpieczeństwa energetycznego:
UE zależna od importu paliw stałych.
Ryzyko związane z wysokimi cenami ropy i gazu.
Korzyści dla innowacji, zatrudnienia i
wzrostu:
UE tradycyjnie silna w przemyśle wytwórczym, co zapewnia kontynuację roli lidera podczas, gdy inne regiony także inwestują w zielony wzrost.
Wpływ zmian klimatu zagrożeniem dla przyszłego wzrostu:
Częstsze i srogie ekstremalne zjawiska pogodowe – powodzie, burze, fale gorąca, susze – mają wpływ na wiele sektorów (rolnictwo, turystykę, transport, zdrowie, …). 14
Redukcja emisji gazów cieplarnianych o 80% - 95% do roku 2050 (w stosunku do 1990).
Istniejące technologie i rozsądne kalkulacje ekonomiczne pozwalają na osiągnięcie celu 80% (wewnątrz UE + reszta poza UE).
Oszczędność paliwa: 175 - 320 mld € rocznie w okresie 2010-2050 w porównaniu do 270 mld € inwestycji.
Konsumpcja energii pierwotnej ok. 30% poniżej 2005 bez negatywnego wpływu na usługi energetyczne. 15
Tworzenie bardziej bezpiecznej energetycznie gospodarki UE:
Zmniejszenie o połowę importu ropy i gazu w porównaniu do sytuacji obecnej. Oszczędność 400 mld € na rachunku UE za import ropy i gazu w 2050, odpowiednik > 3% obecnego PKB. Zabezpieczenie na wypadek wpływów makroekonomicznych związanych z nagłymi wzrostami cen energii.
Kreowanie nowych trwałych miejsca pracy – 1,5 mln.
Jakość powietrza i korzyści dla zdrowia: 27 mld € w 2030 i 88 mld € w 2050.
Sektory
Redukcja emisji gazów cieplarnianych w stosunku do 1990 roku 2005
2030
2050
Energetyka (CO2)
-7 %
-54 do -68%
-93 do -99%
Przemysł (CO2)
-20%
-34 do -40%
-83 do 87%
Transport (bez lotnictwa i transportu morskiego (CO2)
+30%
+20 do -9%
-54 do -67%
Mieszkalnictwo i usługi (CO2)
-12%
-37 do -53%
-88 do -91%
Rolnictwo (bez CO2)
-20%
-36 do -37%
-42 do -49 %
Inne emisje (bez CO2)
-30%
-72 do -73%
-70 do -78%
Unia Europejska – instrumenty ochrony klimatu
Handel uprawnieniami do emisji CO2; Dyrektywy dotyczące odnawialnych źródeł energii; Dyrektywy dotyczące efektywności energetycznej:
w sprawie charakterystyki energetycznej budynków; ustanawiające ogólne zasady ustalania wymogów dla produktów wykorzystujących energię; w sprawie efektywności końcowego wykorzystania energii i usług energetycznych; w sprawie wskazania, poprzez etykietowanie oraz standardowe informacje o produkcie, zużycia energii oraz innych zasobów przez produkty; nowa dyrektywa dotycząca efektywności energetycznej;związane z
energią Dyrektywa dotycząca kogeneracji.
Redukcja emisji gazów cieplarnianych o 40% w 2030 w stosunku do 1990:
ETS – 43% i no-ETS – 30% (redukcje krajowe 0-40%) w stosunku do 2005. Możliwość przydzielania darmowych uprawnień dla energetyki do 2030 (60% UE PKB). Redukcja co roku limitu ETS o 2,2% (obecnie 1,74%). 2% uprawnień dla biedniejszych krajów przez EBI (60% UE PKB). 10% objęta aukcją w krajach poniżej 90% UE PKB, reszta w oparciu o emisje. Fundusz sprzyjający niskoemisyjności (CCS i OZE) – 400 mln EUR.
Wzrost udziału OZE do 27% (obowiązkowy tylko dla UE). Poprawa efektywności energetycznej o 27% w stosunku do BAU (zalecany tylko dla UE, weryfikacja ew. do 30% przed 2020). Weryfikacja po COP – 21 w Paryżu.
Polityka klimatyczna UE – brak integracji
Fiasko polityki transportowej z 2001 r. Do roku 2012 emisja gazów cieplarnianych z transportu w nowych krajach UE wzrosła o 51 mln ton CO2eq w stosunku do roku 1990 (Raport EAŚ). Fundusze strukturalne Wg Bankwatch i FoE blisko 50 projektów za ok. 22 mld euro jest nieprzyjaznych środowisku (spalarnie, autostrady i drogi ekspresowe, zapory wodne). Handel emisjami Nowe kraje oczekują, że posiadane nadwyżki pozwolą im uzyskać istotne korzyści ekonomiczne. Otwarte niebo Liczba pasażerów samolotów pomiędzy Europą a Ameryką Płn. ma wzrosnąć o 26 milionów i osiągnąć wielkość 73 milionów (tj. 200 samolotów dziennie). 20
Sytuacja w ochronie klimatu w Polsce - pozytywy
Emisja zmalała z 564 Mt CO2 eq w 1988 r. (rok bazowy) do 399 Mt CO2 eq w 2012 r., czyli o 29% – Protokół z Kioto 6%
Polityka klimatyczna – 40% redukcja (1988-2020)
Polityka energetyczna do 2030
Dążenie do zero-energetycznego wzrostu gospodarczego Deklarowany priorytet poprawa efektywności energetycznej
15/16% udział OZE w 2020/30
8% wzrost emisji 2020 – 2030 (to nie pozytyw)
Sytuacja w ochronie klimatu w Polsce – negatywy
2% udział w emisji GHG w latach 1900 – 2002, obecnie ok. 1% historyczna odpowiedzialność; ponad 10 ton CO2eq na mieszkańca tj. 5 razy więcej niż potrzeba do stabilizacji klimatu; intensywność węglowa gospodarki wynosi 1,5 tCO2eq /1000 € PKB a potencjalnie mogłaby wynosić 0,46 tCO2eq/1000 € PKB; koszty zewnętrzne produkcji energii elektrycznej najwyższe w UE 5,517 eurocentów/kWh – ich uwzględnienie podniosłoby cenę o 70-250%; Gwałtowny wzrost motoryzacji 400 pojazdów na 1000 mieszk. przy spadku roli kolei – utrata 63% pasażerów; Wzrost emisji gazów cieplarnianych w transporcie drogowym prawie o 150%.
Kontestowanie polityki klimatycznej UE (weto na podwyższenie celu redukcyjnego, dwie mapy drogowe; uchwała Sejmu).
Silne politycznie lobby węglowo-energetyczne przyczynia się do spowalniania procesu poprawy efektywności energetycznej i rozwoju OZE (prawie w 90% produkcja energii elektrycznej pochodzi z węgla, 84% tej produkcji jest w rękach państwa).
73% ludzi uważało w roku 2009, że problemy związane ze zmianami klimatu są bardzo poważne lub raczej poważne.
Brak integracji między polityką klimatyczną a innymi włączając w to wsparcie finansowe ze strony UE.
Słabość instytucjonalna i słaba koordynacja.
Ostrzeżenia dla Polski
Wg przeprowadzonych studiów wzrost poziomu Bałtyku o 1 m może spowodować w Polsce zagrożenie dla 2.400 km2 oraz 244.000 osób. Całkowite straty z tym związane są szacowane na 30 mld USD (bez dodatkowych strat związanych z powodziami, ok. 18 mld USD). Przeciwdziałanie tym zagrożeniom wymagać będzie wydatkowania 6 mld USD (szacunki z 1995 roku). Nagłe powodzie i susze (wzrost liczby i gwałtowności). Katastrofy budowlane spowodowane naturalnymi czynnikami jak np. silne wiatry czy powodzie (w 2008 roku - 1064) Zaburzenia w rolnictwie np. znaczna utrata plonów ziemniaka ok. 30%. Migracje klimatyczne także do Polski.
Źródło: Z. Pruszak, E. Zawadzka. Vulnerability of Poland's Coast To Sea-Level Rise. Costal Engineering Journal 47(2–3):131–155. 2005
Wg PESETA Study
Wg PESETA Study
Wg M. Bukowskiego. Instytut Studi贸w Strukturalnych.
Zamiana energii opartej o paliwa kopalne na źródła odnawialne (OZE) – inny mix energetyczny. Obecny udział OZE w energii ogółem ok. 10,8 %, w perspektywie roku 2020 ekonomicznie opłacalne ok. 22%, a potencjał techniczny to 46%.
Poprawa efektywności energetycznej (w perspektywie roku 2020 ekonomicznie opłacalne jest zaoszczędzenie 25% energii, a technicznie możliwe 50%) obejmująca:
produkcję, przesyłanie i korzystanie z energii;
budynki istniejące i nowo powstające;
urządzenia i pojazdy;
struktury zagospodarowania przestrzennego;
organizację zakładów pracy, jednostek osadniczych i gospodarstw domowych.
Zdekapitalizowany majątek wytwórczy i przesyłowy pozwala na kształtowanie energetyki rozproszonej bazującej na lokalnych systemach hybrydowych z wykorzystaniem inteligentnych sieci.
Wdrażanie nowych produktów, technologii i rozwiązań organizacyjnych w przemyśle i usługach przyczyniających się do zmniejszenia emisji na jednostkę produkcji lub usługi (eko-innowacje).
Zmniejszanie emisji bezpośrednio wynikającej z działalności w rolnictwie i leśnictwie oraz zwiększanie wiązania węgla w biomasie oraz w glebie.
Miejsca pracy (netto):
250.000 poprawa efektywności (budynków) do 2020 r. 190.000 odnawialna energetyka do 2030 r.
Przejście z 20% na 30% redukcji gazów cieplarnianych przyniosłoby od roku 2020 roczne oszczędności w służbie zdrowia od 5,3 do 15,2 mld zł. Roczne korzyści zdrowotne wyniosłyby: wydłużenie długości życia dla całej populacji o 19.000 lat, 1.7 miliona mniej dni z ograniczoną aktywnością, 164.000 mniej dni z koniecznością stosowania leków na poprawę funkcjonowania układu oddechowego, 19.000 mniej korzystania z wizyt lekarski związanych z chorobami układu oddechowego. Inne korzyści to 397.000 mniej opuszczonych dni w pracy w związku z chorobami sercowymi i układu oddechowego.
Co jest konieczne?
Podjęcie zobowiązania do redukcji emisji CO2 o 80% w 2050 r. Integracja polityki klimatycznej z innymi, zwłaszcza energetyczną i transportową, z wykorzystaniem funduszy z nadwyżek z Kioto, aukcji i UE. Przygotowanie narodowych programów: efektywności energetycznej, OZE i adaptacji do zmian klimatycznych. Polityka energetyczna wg opcji najniższych kosztów, a nie politycznie uwarunkowany program energetyki jądrowej. Lobbowanie na rzecz wykorzystania w UE w okresie budżetowym 2014-2020 funduszy strukturalnych na budowanie gospodarek niskowęglowych.
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ ! Andrzej Kassenberg Instytut na rzecz Ekorozwoju www.ine-isd.org.pl www.chronmyklimat.pl ul. Nabielaka 15 lok. 1 00-743 Warszawa tel. (22) 8510402 fax. (22) 8510400 a.kassenberg@ine-isd.org.pl