PROJEKT
Edukacja zawodowa i obywatelska na rzecz przeciwdziałania zmianom klimatu Szkolenie dla Lokalnych Liderów Klimatycznych „Strażnicy Klimatu”
klimatu – energetyka, ekonomia, polityka Bystra, 24–26.10.2014
ZJAZD II Ochrona
Prawne aspekty polityki energetyczno-klimatycznej Robert Rybski
Niniejszy materiał został opublikowany dzięki dofinansowaniu ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Za jego treść odpowiada wyłącznie Stowarzyszenie Pracownia na rzecz Wszystkich Istot.
edukacja dla dobrego klimatu
Prawne aspekty polityki energetyczno-klimatycznej Prezentacja: mgr Robert Rybski LL.M. Lawyer | Climate & energy 25/10/2014
Changing the law. Transforming our planet.
Prawne aspekty polityki energetyczno-klimatycznej Prezentacja: mgr Robert Rybski LL.M. Lawyer | Climate & energy 25/10/2014
Pakiet Klimatyczno-Energetyczny 2030
Pakiet Klimatyczno-Energetyczny 2030 Propozycja Komisji Europejskiej: - 40% redukcja GHG - 27% udział OZE w zużyciu energii UE - 30% zwiększenie efektywności energetycznej - Reforma systemu ETS - Energetyka oparta na konkurencyjności, przystępnej cenie i bezpieczeństwie - Nowe zarządzanie polityką klimatyczną
Pakiet Klimatyczno-Energetyczny 2030 Konkluzje Rady 23-24 paĹşdziernika 2014: -
Pakiet Klimatyczno-Energetyczny - Dlaczego Ĺ‚Ä…czne regulowanie polityki klimatycznej oraz polityki energetycznej?
Pakiet Klimatyczno-Energetyczny - Dlaczego Ĺ‚Ä…czne regulowanie polityki klimatycznej oraz polityki energetycznej? KAZUS:
Pakiet Klimatyczno-Energetyczny 2030 Podstawy prawne: Traktaty
Prawo UE a prawo krajowe HIERARCHIA KRAJOWYCH I UNIJNYCH ŹRÓDEŁ PRAWA Jaką moc prawną mają akty prawne tworzące prawo UE?
KONSTYTUCJA RP UM zawarte przez UE i PL UMOWY MIĘDZYNARODOWE PRAWO ratyfikowane za uprzednią zgodą PIERWOTNE UE wyrażoną w ustawie Prawo wtórne UE (rozporządzenia UE, dyrektywy) USTAWY ROZPORZĄDZENIA
Podstawy traktatowe -
Polityka ochrony środowiska:
Art. 191 ust. 1 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej: „1. Polityka Unii w dziedzinie środowiska naturalnego przyczynia się do osiągania następujących celów: –
zachowania, ochrony i poprawy jakości środowiska naturalnego;
–
ochrony zdrowia ludzkiego;
–
rozsądnego i racjonalnego wykorzystywania zasobów naturalnych;
–
promowania na płaszczyźnie międzynarodowej środków
zmierzających do rozwiązywania regionalnych lub światowych problemów środowiska, w szczególności zwalczania zmian klimatu.”
Podstawy traktatowe - Polityka ochrony środowiska: Art. 191 ust. 1 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej: „2. Polityka Unii w dziedzinie środowiska stawia sobie za cel wysoki poziom ochrony, z uwzględnieniem różnorodności sytuacji w różnych regionach Unii. Opiera się na zasadzie ostrożności oraz na zasadach działania zapobiegawczego, naprawiania szkody w pierwszym rzędzie u źródła i na zasadzie zanieczyszczający płaci.”
Podstawy traktatowe - Polityka ochrony środowiska: Art. 192 ust. 1 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej: „1. Parlament Europejski i Rada, stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą i po konsultacji z Komitetem Ekonomiczno-Społecznym oraz Komitetem Regionów, decydują o działaniu służącym osiągnięciu celów określonych w artykule 191, które ma być podjęte przez Unię.”
Podstawy traktatowe Art. 192 ust. 1 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej: „2. […] Rada, stanowiąc jednomyślnie zgodnie ze specjalną procedurą ustawodawczą i po konsultacji z Parlamentem Europejskim, Komitetem Ekonomiczno-Społecznym i Komitetem Regionów, uchwala: a) przepisy przede wszystkim o charakterze fiskalnym; b) środki wpływające na: – zagospodarowanie przestrzenne; – zarządzanie ilościowe zasobami wodnymi, w sposób pośredni lub bezpośredni wpływające na dostępność tych zasobów; – przeznaczenie gruntów, z wyjątkiem kwestii zarządzania odpadami; c) środki wpływające znacząco na wybór Państwa Członkowskiego między różnymi źródłami energii i ogólną strukturę jego zaopatrzenia w energię.”
Podstawy traktatowe -
Polityka energetyczna:
Art. 194 ust. 1 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej: „1. W ramach ustanawiania lub funkcjonowania rynku wewnętrznego oraz z uwzględnieniem potrzeby zachowania i poprawy stanu środowiska, polityka Unii w dziedzinie energetyki ma na celu, w duchu solidarności między Państwami Członkowskimi: a)
zapewnienie funkcjonowania rynku energii;
b)
zapewnienie bezpieczeństwa dostaw energii w Unii;
c)
wspieranie efektywności energetycznej i oszczędności energii, jak
również rozwoju nowych i odnawialnych form energii; oraz d)
wspieranie wzajemnych połączeń między sieciami energii.”
Podstawy traktatowe -
Polityka energetyczna:
Art. 194 ust. 1 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej: „1. W ramach ustanawiania lub funkcjonowania rynku wewnętrznego oraz z uwzględnieniem potrzeby zachowania i poprawy stanu środowiska, polityka Unii w dziedzinie energetyki ma na celu, w duchu solidarności między Państwami Członkowskimi: a)
zapewnienie funkcjonowania rynku energii;
b)
zapewnienie bezpieczeństwa dostaw energii w Unii;
c)
wspieranie efektywności energetycznej i oszczędności energii, jak
również rozwoju nowych i odnawialnych form energii; oraz d)
wspieranie wzajemnych połączeń między sieciami energii.”
Podstawy traktatowe -
Polityka energetyczna:
Art. 194 ust. 2 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej: „2. Bez uszczerbku dla stosowania innych postanowień Traktatów, Parlament Europejski i Rada, stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą, ustanawiają środki niezbędne do osiągnięcia celów, o których mowa w ustępie 1. Środki te są przyjmowane po konsultacji z Komitetem EkonomicznoSpołecznym i Komitetem Regionów.”
Podstawy traktatowe -
Polityka energetyczna:
Art. 194 ust. 2 zd. 2 Traktatu: „Nie naruszają one prawa Państwa Członkowskiego do określania warunków wykorzystania jego zasobów energetycznych, wyboru między różnymi źródłami energii i ogólnej struktury jego zaopatrzenia w energię, bez uszczerbku dla artykułu 192 ustęp 2 litera c).”
Pakiet Klimatyczno-Energetyczny - Przegląd obecnie obowiązujących dyrektyw - Wdrożenie dyrektyw do prawa polskiego
Dyrektywy Pakietu Klimatyczno-Energ. • II Dyrektywa w sprawie handlu emisjami (EU ETS) • II Dyrektywa w sprawie odnawialnych źródeł energii (RES) • Dyrektywa w sprawie podziemnego składowania CO2 (CCS) • Dyrektywa w sprawie czystszego powietrza dla Europy (CAFE) • Dyrektywa w sprawie emisji przemysłowych (IED) • Dyrektywy w sprawie efektywności energetycznej (EE)
Dyrektywy UE a prawo krajowe • Transpozycja • Implementacja • Osiągnięcie celu/skutku dyrektywy
Dyrektywy UE a prawo krajowe • Transpozycja: Transpozycja dyrektywy „obejmuje »przenoszenie«, inaczej »transformowanie« norm dyrektyw na normy prawa krajowego”. Ze względu na to, iż dyrektywy mogą zawierać rozwiązania co do ich stosowania, to „transpozycja będzie najczęściej tylko wycinkiem całego procesu implementacji”. Za transpozycję we wprowadzanym porządku terminologicznym uważa się wyłącznie samo stanowienie prawa, tj. „tworzenie nowych norm prawnych (tzw. obowiązek pozytywny) lub zmiana czy uchylenie jakiejkolwiek istniejącej normy prawa krajowego sprzecznej z implementowanymi normami dyrektyw (tzw. obowiązek negatywny).”
[B. Kurcz Dyrektywy Wspólnoty Europejskiej i ich implementacja do prawa krajowego, Kraków 2004, s. 53]
Dyrektywy UE a prawo krajowe • Implementacja: Do zakresu implementacji nie obejmującego „transpozycję” zaliczane jest zarówno stanowienie aktów prawnych wewnętrznie obowiązujących, środków administracyjnych o charakterze nadzorczym i kontrolnym (monitorowanie, inspekcja) czy czynności faktyczne o organizacyjnym lub technicznym charakterze (konsultacje, wymiana informacji) – suma tych działań ma umożliwić wywiązanie się z „obowiązku implementacyjnego w terminie przewidzianym w dyrektywie”. [B. Kurcz Dyrektywy Wspólnoty Europejskiej i ich implementacja do prawa krajowego, Kraków 2004, s. 53]
Dyrektywy UE a prawo krajowe Osiągnięcie skutku dyrektywy: • końcowy, najważniejszy etap dla każdej dyrektywy Ale: • ustalenie oczekiwanego rezultatu (oraz sposób dojścia do niego) zależy od rodzaju dyrektywy! [B. Kurcz Dyrektywy Wspólnoty Europejskiej i ich implementacja do prawa krajowego, Kraków 2004, s. 52]
Prawo UE a prawo krajowe HIERARCHIA KRAJOWYCH I UNIJNYCH ŹRÓDEŁ PRAWA Jaką moc prawną mają akty prawne tworzące prawo UE?
KONSTYTUCJA RP UM zawarte przez UE i PL UMOWY MIĘDZYNARODOWE PRAWO ratyfikowane za uprzednią zgodą PIERWOTNE UE wyrażoną w ustawie Prawo wtórne UE (rozporządzenia UE, dyrektywy) USTAWY ROZPORZĄDZENIA
Prawo UE a prawo krajowe HIERARCHIA ŹRÓDEŁ PRAWA A UE
Z perspektywy UE – obowiązki transpozycji, implementacji i osiągnięcia skutku dotyczą całego systemu prawnego! KONSTYTUCJA RP UM zawarte przez UE i PL UMOWY MIĘDZYNARODOWE PRAWO ratyfikowane za uprzednią zgodą PIERWOTNE UE wyrażoną w ustawie Prawo wtórne UE (rozporządzenia UE, dyrektywy) USTAWY ROZPORZĄDZENIA
TRANSPOZYCJA OSIĄGNIĘCIE SKUTKU
IMPLEMENTACJA
Handel uprawnieniami do emisji GHG Dyrektywa 2009/29/WE
II Dyrektywa w sprawie handlu emisjami (2009/29) Cel: • Ustanowienie handlu przydziałami do emisji gazów cieplarnianych we Wspólnocie w celu wspierania zmniejszania emisji gazów cieplarnianych. • Mechanizm redukcji przekraczającej 20% w przypadku większych ambicji międzynarodowych.
II Dyrektywa w sprawie handlu emisjami (2009/29) • Dyrektywa nie została transponowana do prawa polskiego. • Termin na wdrożenie minął 31 grudnia 2012 r. • W prawie polskim brak (1) obowiązku zakupu uprawnień na aukcji (2) określenia przeznaczenia dochodów z aukcji. • Cel dyrektywy nie został jeszcze osiągnięty. • Transponowano i wdrożono tylko przepisy art. 10c (derogacja dla elektroenergetyki, zwolnienie z aukcji). • KE wysłała formalną notę do Polski w sprawie braku transpozycji.
Odnawialne źródła energii Dyrektywa 2009/28/WE
II Dyrektywa w sprawie OZE (2009/28) • Termin na wdrożenie dyrektywy minął 5 grudnia 2010 r. • Dyrektywa została transponowana z prawie 3-letnim opóźnieniem i tylko częściwo. • Brak zapewnienia priorytetowego lub gwarantowanego dostępu do sieci dla OZE. • W latach 2011-2012 operatorzy systemów dystrybucyjnych odmówili dostępu do sieci nowym źródłom OZE o mocy 5,6 GW. • W zakresie transporu nie określono kryteriów zrównoważoności paliw. • Komisja Europejska wniosła sprawę przeciwko Polsce do TSUE żądając kary w wysokości € 133,228.80 za każdy dzień.
Składowanie dwutlenku węgla Dyrektywa 2009/31/WE
Dyrektywa w sprawie CCS (2009/31) • Termin na wdrożenie minął 25 czerwca 2011 r. • Dopiero 30 sierpnia 2013 r. Sejm przyjął ustawę o zmianie ustawy prawo geologiczne i górnicze dot. CCS. • W Polsce mogą być realizowane tylko demonstracyjne projekty CCS. • Wobec braku przepisów dotyczących gotowości do CCS, niektóre projekty węglowe nie spełniają wymagań dyrektywy CCS, np. Opole II. • Cele dyrektywy nie zostały osiągnięte. • 18 lipca 2011 r. KE wszczęła postępowanie przeciwko Polsce.
CAFE – Clean Air For Europe Dyrektywa 2008/50/WE
Dyrektywa CAFE (2008/50) • Termin na transpozycję minął 11 lipca 2010 r. • Transpozycja dokonana dopiero 13 kwietnia 2012 r. przez ustawę o zmianie POŚ. • Transpozycja zawiera istotne wady, m.in. brak obowiązku przyjęcia POP w najkrótszym możliwym terminie. • Cel dyrektywy (ochrona zdrowia ludzkiego) nie został osiągnięty. • Wg oficjalnych statystyk w 2012 r. w 38 spośród 46 stref istotne przekroczenia wartości progowych PM10, vide Kraków. • Komisja wszczęła sprawę przeciwko Polsce dotyczącą braku osiągniecia skutku w zakresie PM10.
Dyrektywa w sprawie emisji przemysłowych Dyrektywa 2010/75/UE
Dyrektywa w sprawie emisji przemysłowych (2010/75) • Termin na transpozycję dyrektywy minął 7 stycznia 2013 r. • Dyrektywa nie została transponowana do prawa polskiego. • Rząd wysłał jednak w terminie do KE projekt Przejściowego Planu Krajowego, wnosząc o zwolnienia dla 73 instalacji. • Osiągnięcie skutku tej dyrektywy będzie ekstremalnie trudne. • Według Bloomberg New Energy Finance: polskie elektrownie o łącznej mocy 33 GW nie spełniają określonych przez dyrektywę standardów emisyjnych. • Komisja rozpoczęła procedurę ”infringement” związaną z brakiem transpozycji dyrektywy.
Efektywność energetyczna Dyrektywa 2006/32/WE Dyrektywa 2009/125/WE Dyrektywa 2010/30/UE Dyrektywa 2010/31/UE
Dyrektywy w sprawie efektywności energetycznej • Dyrektywa 2006/32/WE w sprawie końcowego wykorzystania energii i usług energetycznych – transponowana, brak ESCO, problem z białymi certyfikatami. • Dyrektywa 2009/125/WE w sprawie ekoprojektu – transponowana z opóźnieniem, ale prawidłowo. • Dyrektywa 2010/30/UE w sprawie informacji o zużyciu energii – transponowana z opóźnieniem, ale prawidłowo. • Dyrektywa 2010/31/UE w sprawie charakterystyki energetycznej budynków – transponowana tylko szczątkowo.
Wdrożenie dyrektyw – wnioski ogólne Dyrektywa
Transpozycja
Implementacja
Osiągnięcie skutku
Sprawa wszczęta przez Komisję
EU ETS
Brak
Brak
Brak
Tak (Transpoz.)
OZE
Opóźn. Częściowa Częściowa
Zagrożone
Tak, sąd, (Transpoz.)
CCS
Opóźn. Błędna
Brak
Brak
Tak (Transpoz.)
CAFE
Opóźniona
Częściowa
Zagrożone
Tak (Implement.)
Emisje Przemysł.
Brak
Brak
Zagrożone
Tak (Transpoz.)
Czystość Paliw
Opóźniona
Częściowa
Zagrożone
Nie
EE Końcowe Wykorzystanie
Opóźniona Częściowa
Częściowa
Niezagrożone
Tak (Transpoz.), ale wycofana
EE Ecoprojekt
Opóźniona
Pełna
Niezagrożone
Nie
EE Informacje o zużyciu
Opóźniona
Pełna
Niezagrożone
Tak (Transpoz.), wciąż nie wycofana
EE Budynki
Opóźniona
Częściowa
Zagrożone
Tak, (Transpoz.)
Konkluzje • Dyrektywy kluczowe dla dekarbonizacji/obniżenia emisji nie transponowane lub transponowane z opóźnieniem lub z wadami. • Wnioski o zwolnienie z obowiązków określonych w dyrektywach dekarbonizacyjnych złożone w terminie. • Dyrektywy w zakresie efektywności energetycznej tzw. rynkowe transponowane prawidłowo. • Dyrektywy w zakresie efektywności energetycznej służące ograniczeniu popytu na energię transponowane z opóźnieniem, z wadami lub szczątkowo. • Konsekwentna polityka Komisji Europejskiej w zakresie „infringement”.
https://www.youtube.com/watch?v=ggg3C87UVCY
Dziękuję za uwagę ! mgr Robert Rybski LL.M. Lawyer | Climate & energy rrybski@clientearth.org www.clientearth.org