PROJEKT
Edukacja zawodowa i obywatelska na rzecz przeciwdziałania zmianom klimatu Szkolenie dla Lokalnych Liderów Klimatycznych „Strażnicy Klimatu”
Klimat a bioróżnorodność. Obóz terenowy w Puszczy Białowieskiej Białowieża, 13–17.05.2015
ZJAZD V
Zmiany klimatu, a pasożyty i choroby odzwierzęce Krzysztof Dudek
Niniejszy materiał został opublikowany dzięki dofinansowaniu ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Za jego treść odpowiada wyłącznie Stowarzyszenie Pracownia na rzecz Wszystkich Istot.
edukacja dla dobrego klimatu
Zmiany klimatu, a pasoşyty i choroby odzwierzęce
Krzysztof Dudek Instytut Zoologii Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu dudeekk@gmail.com
Patogeny
wirusy
bakterie
pierwotniaki
grzyby
Pasożyty / wektory
Tylko pasożyt
Pasożyt i wektor
Tylko wektor
Ĺťywiciele / gospodarze
Cykl życiowy pasożyta
Model patogen-pasożyt-żywiciel Patogen 0 Pasożyt
+
Żywiciel
+ +
Model patogen-pasożyt-żywiciel Patogen -/0 0 Pasożyt
+
Żywiciel
+/-
Jaki jest wpływ bioróżnorodności? Większa różnorodność gatunków będących gospodarzami wektorów powoduje zmniejszenie ilości patogenów w środowisku.
Teoria Dilution Effect
Efekt rozcieńczenia 100%
100%
100%
50%
100%
0%
50%
Aby efekt rozcieńczenia wystąpił…
1. Wektor musi być generalistą pasożytującym na przynajmniej kilku różnych gatunkach. 2. Gatunki będące gospodarzami muszą się różnić pod względem ich jakości rezerwuarowej. 3. Gatunek będący najlepszym rezerwuarem patogenów musi być dominantem i żywić większą część populacji wektora. 4. Wektor musi nabywać patogen od gospodarza, a nie transowarialnie.
Efekt rozcieńczenia w praktyce
Większa bioróżnorodność powoduje spadek prewalencji patogenów
Jaki jest wpływ zmian klimatu? Na patogeny: Zmiana zasięgów występowania patogenów
a.
Inwazja Wirusa Zachodniego Nilu w klimacie umiarkowanym
b.
Lokalne epidemie malarii i dengi
c.
Zastępowanie Plasmodium vivax przez P. falciparum
d.
Borrelia lusitaniae coraz dalej na północ
e.
Zwiększona zachorowalność na Kleszczowe Zapalenie Mózgu
Jaki jest wpływ zmian klimatu? Na patogeny: Przyśpieszenie cykli rozwojowych skrócenie czasu potrzebnego na rozwój patogenu w organizmie wektora, np. malaria w komarze
Wirus Zachodniego Nilu 1937 rok – odkrycie Lata 90-te – pojaw w Europie 1999 – 62 zachorowania w USA 2003 – 9800 zachorowań (264 zgony) 2009 – 720 (32) 2012 – 5674 (286)
Obecny zasięg wirusa
Obieg patogenu
Dobre rezerwuary wirus贸w
SĹ‚abe rezerwuary
Ilość chorych, a bioróżnorodność
Wirus vs. ptaki wróblowe
Im więcej gatunków ptaków innych niż wróblowe tym mniej zachorowań na WZN
Jaki jest wpływ zmian klimatu? Na wektory: Zmiana zasięgów występowania a.
Kleszcze coraz dalej na północ
b.
Południowe gatunki komarów wkraczają do Europy
c.
Sawannienie Afryki zwiększa liczbę siedlisk dla Glossina palpalis
Wraz z nimi pojawiają się nowe patogeny których występowanie było dotychczas limitowane obecnością wektorów.
Jaki jest wpływ zmian klimatu? Na wektory: Eksplozje demograficzne Czasowe i lokalne zwiększenie liczebności kleszczy lub komarów spowodowane większą przeżywalnością dzięki łagodnym zimą oraz zwiększeniem liczby siedlisk. W Ameryce S do 2080 roku liczba przypadków malarii osiągnie 80 mln.
Związane jest z wybuchami lokalnych epidemii malarii, dengi czy KZM w krajach o dotychczas ustabilizowanej sytuacji.
Jaki jest wpływ zmian klimatu? Na wektory: Wydłużenie aktywności sezonowej Krótsza i cieplejsza zima pozwala na znacznie dłuższe życie i aktywność wektorów co zwiększa szansę na znalezienie żywiciela ale również na zakażenie patogenem.
Jaki jest wpływ zmian klimatu? Na wektory: Zmiany fenologiczne Skróceniu ulega czas potrzebny stawonogom na rozwój i przeobrażenie w konsekwencji czego poszczególne stadia rozwojowe występują bardziej synchronicznie. W przypadku kleszczy ma to duże znaczenie ponieważ infestacja niektórymi patogenami następuje szczególnie łatwo gdy larwy i nimfy żerują blisko siebie. Larwy komarów w cieplejszej wodzie szybciej się rozwijają przez co są mniej narażone na drapieżniki.
Jaki jest wpływ zmian klimatu?
Na gospodarzy: Obniżenie fitness, a za tym odporności organizmu Stres spowodowany złymi warunkami siedliskowymi osłabia układ immunologiczny co z kolei ułatwia zakażenie i rozwój choroby.
Jaki jest wpływ zmian klimatu?
Na gospodarzy: Większe zapasożycenie Większe zagęszczenie pasożytów w środowisku zwiększa ryzyko infestacji. Także utrata siedlisk i większa mobilność gospodarzy ułatwia znalezienie pasożyta.
Jaki jest wpływ zmian klimatu?
Na gospodarzy: Nowe choroby od nowych patogenów Większa ilość wektorów zwiększa ryzyko nabycia nowego patogenu, wcześniej niespotykanego w środowisku. W konsekwencji potencjalnie niegroźna choroba może stać się śmiertelna ponieważ układ immunologiczny nie jest do niej przystosowany.
Perspektywy Szacuje się, że dalej postępujące zmiany klimatyczne, głównie ocieplenie oraz zmiana ilości opadów spowodują znaczne i globalne modyfikacje w układach pasożytżywiciel. Największym zagrożeniem jest zmiana zasięgów występowania wektorów patogenów chorobotwórczych, szczególnie komarów oraz kleszczy. Służby ochrony zdrowia publicznego powinny być gotowe na pojawienie się nowych zagrożeń i szybką reakcję w celu minimalizacji ich skutków.
Dziękuję za uwagę