projekt
Edukacja zawodowa i obywatelska na rzecz przeciwdziałania zmianom klimatu Szkoła Trenerów dla Dobrego Klimatu
warsztat
Energetyka kluczem do lepszego klimatu, Bystra, 18–19 stycznia 2014
Energetyka kluczem do lepszego klimatu Marcin Popkiewicz
Niniejszy materiał został opublikowany dzięki dofinansowaniu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Za jego treść odpowiada Stowarzyszenie Pracownia na rzecz Wszystkich Istot, poglądy w nim wyrażone nie odzwierciedlają oficjalnego stanowiska Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
edukacja dla dobrego klimatu
Energetyka kluczem do lepszego klimatu
Zr贸wnowa偶ony plan energetyczny dla Polski
3 m
gazu
kW mtoe GJ kcal litry ropy GWh kg węgla
Zużywamy 1000J/s. Ile to W? Ile zużyjemy energii w ciągu godziny? 1000 W = 1 kW; 3 600 000 J = 3,6 MJ = 1 kWh
Ile energii zużywa czajnik o mocy 1000W (1kW) włączony przez 1h? 1 kW*1h = 1 kWh
Ile energii zużywa żarówka 100W świecąca się przez 5h? 0,1 kW*5h = 0,5 kWh
Litr benzyny ma energię 10kWh. Ile energii zużyje samochód, który pali 8l/100 km na trasie 100 km? 80 kWh
Jaka jest moc silnika w kW, jeśli samochód jedzie 100km/h? 80 kW
1kg węgla ma energię 25 MJ. Ile kg trzeba spalić w elektrowni o 30% sprawności, żeby zasilać 100W żarówkę przez 1 dobę? 1 ,15 kg Elektrownia o mocy 5000 MW spala węgiel 15 MJ/kg z 33% sprawn. Ile węgla spala w ciągu sekundy? 1 tonę Ile kWh węgla potrzeba na wyprodukowanie 11 kWh prądu (33%)? 33 kWh (Energia pierwotna)
Dziennie spożywamy około 2100 kcal. Ile to kWh? Jaka to moc w watach? (1 cal = 4,12J) 2,4 kWh. 100 W
Ile ropy [mtoe; l], gazu [mtoe; m3], węgla [mtoe; t] zużywa rocznie Polska? Ropa: 25,1 mtoe; 29,2 mld l Gaz: 14,9 mtoe; 16,5 mld m3 Węgiel: 54,0 mtoe; 135 mln t (kamienny 78 mln ton; brunatny 64 mln ton) Ile dziennie na osobę (38 mln) ropy [l], węgla [kg], gazu [m3]? Ropa: 2,1 l Gaz: 1,2 m3 Węgiel: 9,7 kg Ile kWh zużywa dziennie Polak? Ropa 10 kWh/l; Gaz 10 kWh/m3; Węgiel 18 MJ/kg; Ropa: Gaz: Węgiel: Woda: Inne odn.: SUMA:
21 kWh/d/o 12 kWh/d/o 48 kWh/d/o (!) 1 kWh/d/o 3 kWh/d/o 85 kWh/d/o
Jak wiele energii w kWh/d/osobę w epoce przedprzemysłowej? 15 kWh
1 kg drewna 5 kWh. Ile kg drewna dziennie na osobÄ™? A rocznie? 1 ha lasu daje 7 m3 drewna/r (~600 kg/m3). Ile lasu trzeba na osobÄ™? 3 kg. 1100 kg. 0,26 ha.
Zużycie energii w Polsce 85 kWh/o/d. 38 miliony Polaków. 7 mln ha lasów. Czy lasy mogą zaspokoić potrzeby energetyczne? Rośnie 29,4 mln ton. Zużycie 236 mln ton (8-krotnie więcej) 1 ha lasu ma 230 m3 drewna. Ile ton drewna jest w polskich lasach? Na ile lat wystarczyłoby drewna na energię na obecnym poziomie? 966 mln ton. 4 lata.
2012: węgiel (43%), ropa (33%), gaz (18%), cement (5%), spalanie gazu (1%)
Koszt wydobycia
Rosnąca jakość zasobów
Zasoby konwencjonalne
Limit technologiczny i ekonomiczny EROEI<1
Zasoby niekonwencjonalne Ilość zasobów
Arktyka
Ropa łupkowa
Głęboko pod dnem oceanów
Zasoby niekonwencjonalne
Dostawy paliw ciekłych wg typu Mln ekwiwalentu baryłek ropy
Biopaliwa Inne ciekłe NGL Piaski roponośne Ropa łupkowa Głębokowodne
Konwencjonalna +kondensat (C+C)
2013
Oil price [$/bbl] http://www.imf.org/external/pubs/ft/wp/2012/wp12109.pdf
Global Carbon Project 2013; Figure based on Kirschke et al. 2013, Nature Geoscience
Odchylenie temperatury względem średniej z okresu 1861-1880 [°C]
Skumulowane antropogeniczne emisje CO2 od 1870 roku (GtCO2)
Historyczne Zakres RCP +1% CO2/rok Zakr. +1% CO2/r
Antropogeniczne emisje CO2 skumulowane od 1870 roku (GtC)
Emisje ze spalania paliw kopalnych, rezerwy i zasoby >10 000 GtC
>2000 GtC
GtC
CO2 [ppm]
Zasoby Rezerwy Emisje historyczne
Ropa
Gaz
Konwencjonalne
WÄ&#x2122;giel
Ropa
Gaz
Niekonwencjonalne
Tu jesteĹ&#x203A;my
+5째C
-4째C
„Jeśli wkrótce nie zmienimy kierunku,
skończymy tam, dokąd niechybnie zmierzamy"
Dlaczego robimy to, co robimy?
„Biznes jak zwykle”
„Zrównoważony rozwój” Alternatywne źródła energii, efektywność, postawy, prawo
„Kryzys gospodarczy” Recesja, wojny, zamieszki, upadek
„Eksploatujemy co się da” Kryzys środowiskowy i klimatyczny
Czy 偶yjemy w spos贸b zr贸wnowa偶ony?
Wizja – jak chcielibyśmy, żeby było?
Kryzys gospodarczy
Zmiany klimatu Wymieranie gatunków
Kryzys wodny
Więcej energii!
Ludzie głodują!
Czy to w ogóle możliwe?
Jednostka: 1 kWh na osobę dziennie 1 kWh prądu = 1 kWh paliw kopalnych = 1 kWh …
10 kWh/litr 8 litr贸w/100km 50 km dziennie Energia kWh dziennie?
1,5 W/m 8000 m /osobÄ&#x2122; 10% kraju 2
2
Energia kWh dziennie?
240 tys. litr贸w 416 pasa偶er贸w Energia kWh dziennie?
Moc Słońca 1200 W/m2. Ile to kWh/m2 rocznie? 10 500 kWh
Jaką średnią moc ma panel PV o mocy max. 1 kW w Warszawie? 100 W Jeśli na produkcję 1m2 PV potrzeba 500 kWh, sprawność wynosi 15%, a nasłonecznienie 1000 kWh/m2 rocznie, kiedy włożona energia „zwróci się”? 3,3 roku
90 kWh/m /m-c (śr. z 40-140) 10 m /osobę 50% sprawności 2
2
Energia kWh dziennie?
Zapotrzebowanie
2 kWh/d !!!
90 kWh/m /m-c (śr. z 40-140) 10 m /osobę 20% sprawności 2
2
Energia kWh dziennie?
200 m /os; 10% spr. 2
Energia kWh dziennie?
Koszt vs zysk ? 60 kWh/d = 2,5 kW 0,1 W z 1 W mocy Moc zainst. 25 kW
400 000 zł Dla 38 mln Polaków
15 000 mld zł (10 x PKB)
Ile kosztuje 1 kWh (produkcja prÄ&#x2026;du przez 20 lat)? 90 gr
Jaka energia średnio wytwarzana z 1 kW węgla, wiatru, słońca? 90% : 30% : 10%
Plony pszenicy w Polsce 5 t/ha. Energia 4 kWh/kg. Ile to kWh/ha rocznie. A ile kWh/m2? Jaka to średnia moc na m2 ? 20000 kWh/ ha.
2,0 kWh/m2.
0,23 W/m2
Samochody co 100 m 100 km/h 10l/100km Produkcja etanolu 1200 litrów/ha (6 kWh/l)
Jak szeroka musi być plantacja?
EROEI=1,25
7,3 km
36,5 km
0,5 W/m 33% strat 4500 m /osobÄ&#x2122; 2
2
Energia kWh dziennie?
1015 kalorii/dzień
Światowe zapotrzebowanie na żywność
2010-2060 730 x 1018 kal.
1500-2010 677 x 1018 kal.
800
2050
Średnie plony sześciu kluczowych upraw w funkcji średniej temperatury sezonu wegetacyjnego
+5째C
-4째C
1015 kalorii/dzień
Światowe zapotrzebowanie na żywność
2010-2060 730 1018 kal. x
1500-2010 677 1018 kal. x
System żywnościowy – problemy
Koniec taniej ropy (paliwa, nawozy, transport, …), wzrost cen Dostęp do wody i wyczerpywanie pokładów wodonośnych Erozja gleb, pustynnienie Monokultury – „pustynie dla życia” Utrata ekosystemów i ich usług. Wymieranie gatunków Zmiana klimatu Spadek skuteczności pestycydów, herbicydów, antybiotyków Szkodliwy wpływ nawozów i środków chemicznych Jałowe (szkodliwe) jedzenie bez minerałów i witamin Wzrost populacji i aspiracji żywnościowych, biopaliwa, … Wolny rynek: wysoka stopa zwrotu dziś kosztem przyszłości Zbyt łatwo i powszechnie dostępne biotechnologie Problemy społeczne
Wysokie plony czy ochrona gleb?
Drogowskaz
200 kWh/m /rok 25 m /osobÄ&#x2122; 2
2
Energia kWh dziennie?
13,7
Sklepy, biura, fabryki, … Kąpiele Klimatyzacja …
Tama Hoovera: 7 mln ton betonu Produkcja betonu 1MJ/kg Ĺ&#x161;rednia roczna produkcja energii 4,2 TWh Po jakim czasie dziaĹ&#x201A;ania zwrot energetyczny?
169 dni
¾: 100
m;
580
mm/r
¼: 400
m;
800
mm/r
kWh dziennie? 3+5=8 kWh/o
Ile z tych 8 kWh/o/d da się wykorzystać?
3 W/m 400*20 km 40% obszaru 2
2
Energia kWh dziennie?
2600 kcal/d 4,12 kJ/kcal 7,4:1 Energia kWh dziennie?
Weganin o wadze 65 kg zjada rośliny o energii 3 kWh/d (0,6 kg). Ile kWh/d zjada krowa o wadze 450 kg? 21 kWh
Ile kWh pożywienia zje krowa w ciągu 1000 dni hodowli? 21 000 kWh
Z krowy 450 kg uzyskamy 300 kg mięsa. Ile energii poszło na 1 kg? 70 kWh
Ile kWh/d dla „wołowinożercy”? Ile razy więcej niż u weganina? (Kaloryczność mięsa 2x większa niż roślin.) 0,3 * 70 kWh = 21 kWh. 7-krotnie więcej.
„Każdy jest Kimś”
100 000 12 kWh;
lat życia
Energia kWh dziennie?
Odnawialne 0,04 W/m2
Hot Dry Rock
Trudne wybory
Wnioski?
Jak? Liczy się każde, nawet małe działanie? Zmniejszyć popyt
Zmniejszenie populacji
Zmiana stylu życia
Efektywność zużycia energii
Zwiększyć podaż innymi sposobami
Zrównoważone paliwa kopalne?
Energia jądrowa?
Energia odnawialna z zagranicy?
Zużycie energii Transport Ogrzewanie Prąd
Polska: 1 kWh prądu = 1 kg CO2 = 0,5 kg węgla = 0,6 PLN
Przygoda rodziny Collins贸w
Skąd wiemy ile co zużywa energii..?
Zużycie energii – podliczenie
Jaka stopa zwrotu ze zmiany żarówki 100 W na LED 12 W. Włączona średnio 5 h dziennie. Cena LED 33 zł. 292%
Jaka stopa zwrotu z wymiany lodówki 800kWh/r na 200 kWh/r. Cena nowej lodówki 1400 zł. 26%
Jaka stopa zwrotu z wymiany TV 135 W na 47 W. Włączony średnio 4 h dziennie. Cena TV 2500 zł. 3%
Mniejsze zapotrzebowanie na energię Żarówka 100 W czy 10 W? A żyrandol?
Lodówka 800 kWh/rok czy 200 kWh/rok?
Komputer 130 W czy 50 W? Monitor 30 W czy 20 W?
Standby Telewizor, wieża, …
Video, DVD, tuner cyfrowy, odbiornik TV sat., …
Skaner, drukarka, …
Komputer, modem, …
Standby
=
Czas używania
…
Czy w og贸le potrzebne
Ile zaoszczędziliśmy..? Zaoszczędziliśmy w ciągu roku 2224 kWh, czyli: • 2224 kg CO2 • 800 kg węgla kamiennego lub 1600 kg węgla brunatnego • 1334 PLN Wydatki: • Żarówki: 3*33 PLN = 99 PLN • Żyrandol: 150 PLN • Komputer (nowy): 1240 PLN • Listwy: 3*20 PLN = 60 PLN • Lodówka A++ 1400 PLN Razem 2949 PLN
Stopa zwrotu z inwestycji: 1334/2949 ≈ 45% rocznie (oraz nowy komputer, lodówka i żyrandol)
Na klatce przez 12 godzin dziennie pali się żarówka 40W. Ile kWh, PLN, węgla i CO2 zaoszczędzimy rocznie wymianą na LED? 160 kWh, 96 zł, 80 kg, 160 kg CO2.
70
kWh/100 km (150g CO2/km)
Podróże krótkodystansowe Podróże długodystansowe Konwersja energii – sprawność silnika 1. 2. 3. 4. 5. 6.
redukcja strefy przedniej na osobę redukcja wagi pojazdu na osobę jazda ze stałą prędkością i unikanie hamowania wolniejsza jazda zwiększenie efektywności łańcucha konwersji energii rzadsze podrożowanie Czy samochód może zużywać 100-krotnie mniej energii?
180
kWh/100 km
1,3
kWh/100 km
1
6
kWh/100 km
kWh/100 km
2-10
25
kWh/100 km
kWh/100 km
-20% -35%
15
kWh/100 km
(Polska 150 CO2/km)
7
kWh/100 km
(Polska 70 CO2/km)
H2
254
kWh/100 km
40
kWh/100 km
120-200
kWh/100 km
Znikające światy czyli „Tourism of Doom”
Pojedź zobaczyć, bo niedługo odejdą:
Śniegi Kilimandżaro, Tanzania Park Narodowy Glacier, USA Narciarstwo w Kitzbuhel, Austria Cairngorms, Szkocja Niedźwiedzie polarne, Kanada Migracja antylop gnu, wschodnia Afryka Rafy koralowe na Karaibach Malediwy, Ocean Indyjski
500
kWh/100 km
800
kWh/100 km
0,05
0,1
kWh/tkm
kWh/tkm
1,1
kWh/tkm
1,6
kWh/tkm
Miasta dla samochod贸w czy dla ludzi?
Zrównoważone paliwa kopalne? Jakie są światowe rezerwy węgla? 860 mld ton (ale zasoby znacznie większe!) Ile to energii w kWh/o/d przez 1000 lat dla 9 mld osób (7 kWh/kg)? Załóżmy spalenie 5-krotnie większej ilości paliw kopalnych. 9 kWh
Ile prądu w kWh/o/d z elektrowni o sprawności 45% 4 kWh
Ile prądu w kWh/o/d przy zastosowaniu CCS? 3 kWh
Rząd planuje elektrownie jądrowe o mocy 6,4 GW. Śr. 85% mocy. Ile to kWh/o/d? Ile to procent całego zużycia energii? 3,4 kWh. 4%. Ile to procent polskiego zużycia prądu? Ile węgla (kWh/d/o) zastąpi (sprawn. elektrowni węglowych 31%)? 33%. 11 kWh.
O ile spadną emisje CO2? (1 kWh prądu = 1 kg CO2) 47 mln ton
Ile to procent całkowitych polskich emisji (326 mln ton w 2012 r.) 15%
Plusy
Brak emisji CO2, SOx, NOx, pyłów, metali ciężkich, emisja promieniotwórcza mniejsza niż w elektrowni węglowej Wysoka moc elektrowni przy małej powierzchni instalacji Umiarkowana cena Nieczułość na koszt wydobycia uranu Małe ilości paliwa Relatywnie niskie koszty wydobycia i transportu Mała objętość odpadów Brak emisji gazów cieplarnianych Nieprzerwane dostawy prądu Sprawdzona i bezpieczna technologia
Problemy
Wypadki: Three Mile Island, Czernobyl, Fukushima – problemy Opór społeczny Odpady jądrowe Wysoki koszt budowy i energii, konieczność gwarancji rządowych Brak kompetencji, rozdęte koszty Margines: 370 GW. Spadający udział atomu (z 18% 1996 do 11%) – wiele krajów rezygnuje Technologia spoza Polski i wypływ środków Wymaga ekstremalnie wysokiej kultury obsługi Ograniczone zasoby uranu Możliwość proliferacji broni jądrowej
A gdyby tak energetyka jądrowa była inna?
Praktycznie nieograniczone zasoby paliwa Bardziej przyjazne środowisku od dzisiejszych rozwiązań Minimalna ilość odpadów Brak odpadów długo żyjących Bezpieczeństwo zapewnione przez prawa fizyki, a nie skomplikowane i zawodne systemy bezpieczeństwa Łatwo dostępne paliwo Cykl paliwowy zapobiegający rozprzestrzenianiu się broni jądrowej Wysoka wydajność energetyczna Skalowalne od małych do dużych mocy Możliwość wdrożenia na wielką skalę Niska cena energii
Powielanie materiaĹ&#x201A;u jÄ&#x2026;drowego
Reaktor na ciekĹ&#x201A;ych solach toru
LFTR Oak Ridge Laboratory
Reaktor na ciekłe sole toru (LFTR)
Wzrost temperatury powoduje spadek gęstości soli i przejście reaktora w stan podkrytyczny o mniejszej mocy. Reaktor samoczynnie dostosowuje swoją pracę do odbieranej z niego mocy. Rozwiązanie niskociśnieniowe Fizycznie niemożliwe są reakcje takie jak w Czarnobylu W przypadku nadmiaru mocy czynnik roboczy spływa do zbiornika pod reaktorem, gdzie nie ma warunków dla zachodzenia reakcji Forma ciekła eliminuje problem „gorących punktów” i niejednorodności wypalania i zachowania się paliwa. Sole fluorków nie powodują korozji i utleniania elementów reaktora Ciekłe sole są łatwe do pompowania, chłodzenia i przetwarzania Chemiczne przetwarzanie w formie ciekłej jest bardzo łatwe, np.:
pochłaniające neutrony 135Xe czy 233Pa materiały promieniotwórcze
Możliwa praktycznie dowolna moc (100 kW – 1GW) Wysoka odporność cyklu 233U na rozprzestrzenianie broni jądrowej (232U, 208Tl) Obfitość toru (np. na hałdach węglowych) Mała ilość odpadów Możliwość spalania (jądrowego) aktynowców i in.
Wysoka wydajność paliwa
Wysoka wydajność cyklu paliwowego
Na jak długo europejczykowi wystarczy energii z 50g 232Th? Na całe życie
Odpady - por贸wnanie
LWR – uran (wysokie ciśnienie, LFTR – tor (niskie ciśnienie, niska temperatura) wysoka temperatura) Bezpieczeństwo elektrowni
Dobre (problem wysokiego ciśn.)
Bardzo dobre (niskie ciśnienie, pasywne)
Możliwość neutralizacji Ograniczone istniejących odpadów radioakt.
Tak
Względna ilość radioaktywnych
1/30
odpadów 1
Czas składowania odpadów
10,000+ lat
∼3 lat
Wytwarzanie materiałów do bomb Tak atomowych
Nie
Cenne produkty uboczne
Ograniczone
Bardzo dużo
Efektywnośc spalania paliwa
<1%
>95%
Względna ilość odpadów z kopalni 1000
1
Względne rezerwy paliwa
1
>1000
Typ paliwa
Stałe
Ciekłe
Przerób paliwa
Kosztowny; długotrwały
Tani; szybki
Koszt elektrowni
1 (wysokie ciśnienia)
<1 (niskie ciśnienia)
Efektywność prąd
zamiany
Status rozwoju
Doskonale Dobrze Słabo Źle
ciepła
w ~35% (niskie temperatury) Dostępne komercyjnie
~50% (wysokie temperatury) Instalacje demonstracyjne 19501970
Priorytety kiedyś i dziś
Wtedy •Mała wiedza naukowa i inżynierska •Pilne potrzeby wojny: szybkie tempo produkcji materiałów do bomb, jednoetapowe wzbogacenie lub separacja chemiczna •Nieskomplikowane instalacje •Niski priorytet optymalizacji kosztów •Niski priorytet bezpieczeństwa, ochrony środowiska i ograniczenia rozprzestrzeniania broni jądrowej •Brak problemu wyczerpywania się zasobów
Obecnie •Znaczny postęp naukowy i dojrzały przemysł •Brak potrzeby produkcji bomb •Możliwość projektowania efektywnych i małych instalacji •Koncentracja na redukcji kosztów •Wysoki priorytet bezpieczeństwa, środowiska i ograniczenia rozprzestrzeniania broni jądrowej •Zbliżający się szczyt wydobycia uranu
2000 kWh/m2: Ile energii dziennie z m2 przy 10% sprawn.? 0,55 kWh (moc 22 W)
15 W/m
2
1500 kWh/m2/r: Ile kWh/d z panelu PV 15x15m przy 15% sprawn.? 138 kWh
125 kWh/d dla miliarda ludzi
Produkcja energii wiatrowej w Irlandii [MW]
Marginalna cena prądu
Skąd się biorą ujemne ceny prądu? OZE Z FiT
Max
Min
Min
Max
Wiatr 30kWh/o/d * 40 mln Polak贸w =
10
1200
GWh dziennie
GWh 10 mln * 20 kWh =
200
GWh
200
GWh
Koszt planu: 870 mld funtow (40% brytyjskiego PKB) Koszt planu dla Polski: 2700 mld PLN (250% polskiego PKB)
Zr贸wnowa偶ony plan energetyczny dla Polski
Scenariusz
„Działania”
+/„Autopilot”
Co robimy?
„Biznes jak zwykle”
V
„Kryzys”
V +/-
Diagnoza sytuacji Drogowskaz
Jak powinien działać system? Punkty krytyczne. Jak to osiągnąć?
Najtańsza energia jest z ..?
Cena paliw kopalnych/ Wycena eksternalizacji
Subsydia Cap-and-trade (handel emisjami) Podatek węglowy
Konwencjonalny, kompensacja innymi podatkami Budżet UE Dywidenda węglowa/zielony czek
Międzynarodowa dywidenda węglowa
Czy to zadziała?
prawie wszystko będzie droższe biurokraci okradną nas, wprowadzając nowy podatek system będzie dziurawy – każdy rolnik będzie kombinował z biodieslem a ci z panelami słonecznymi wymigają się od płacenia podatków boimy się utraty miejsc pracy cały przemysł przeniesie się do Chin i innych miejsc, gdzie nie będzie opłat węglowych nie wszyscy zgodzą się na dołączenie do strefy. Takie kraje, jak Arabia Saudyjska czy Wenezuela, żyjące z eksportu ropy, nie mają w tym interesu wszyscy nie dołączą do strefy, więc cały pomysł nie ma sensu wolny rynek przez wzrost cen ropy i innych paliw kopalnych wywoła ten sam efekt co podatek węglowy, prowadząc do zmniejszenia ich zużycia i wdrożenia alternatywnych źródeł energii co z ucieczką przemysłu do innych, efektywniejszych i czystszych krajów w ramach strefy? Czy przemysł z zasilanej węglem Polski nie ucieknie np. do zasilanej energią jądrową Francji, wodą Norwegii lub wiatrem Danii? wysokie podatki węglowe zniszczą światową gospodarkę
Zalety Zielonej Refomy Podatkowej i dywidendy węglowej:
poprawa opłacalności inwestycji w efektywność energetyczną poprawa opłacalności inwestycji w bezwęglowe źrodła energii przewidywalność zasad gry i cen dla inwestorow uproszczenie systemu podatkowego, ograniczenie biurokracji i szarej strefy osłony społeczne dla najuboższych „przyciągająca” siła strefy dywidendy węglowej pomoc dla mieszkańcow ubogich krajow przez dywidendę międzynarodową stymulacja demokratyzacji i poszanowania praw człowieka ograniczanie dzietności w krajach z szybko rosnącą populacją
Działania
Regulacje, normy (budowlane, transport, gwarancje, planowanie przestrzenne, …) Opodatkowanie wg klasy energetycznej System „japoński” Nagrody za innowacyjne rozwiązania Nowy Zielony Ład Zmiany społeczne/kulturowe …
„Nie zmienimy systemu bez kryzysu. Ale bez obawy, zbliżamy się do tego punktu”. Thomas L. Friedman
2050
Platforma dla Przyszłości
Q&A