Hardangerfjordmagasinet nr 3 2021 by Hilde kristin Ingvaldsen

15 ÅR

FRÅ SKJERGARD I SUNNHORDLAND - TIL FRUKTHAGAR I HARDANGER

HARDANGERFJORD MAGASINET

Her ser du nokre kjenningar som ofte vitjar oss! Korleis er det med deg, - kjem du i sommar?

: TO FO

IN JER

N KO

R TO

INFORMASJONSBLAD INFORMASJONSBLAD

NR. 1 JUNI 2020 NR. 3 - 2021

15. ÅRGANG 16. ÅRGANG

INGVALD TORBLÅ

FO TO :

Styreleiar i Hardanger Industri

JAN

Gjesteskribent: : TO FO

ØY

D VIN

F TO

INGVARD HAVNEN

FOTO: AGNETE BRUN

JON OLA YSTGAARD

Ny fabrikksjef på Hydro Husnes : TO FO

H OR

HELENE SEIM

FOTO: JØRGEN GOMNÆS / DET KONGELIGE HOFF.

Direktør på Boliden, Odda

Hardangerfjorden er heilt konge frå hav til fossar, fjell og fonn!

IS AT GR G

Her Her vert vert det det Her vert det godt å bu godt å bu Her vert det godt å bu godt å bu Prisar frå 3 890 000,Prisar frå 3 890 000,Prisar frå 3 890 000,Prisar frå 3 890 000,-

Velkommen heim! Velkommen heim! På Husnes Brygge vil du kunne nyta den friske sjølufta, På Husnes Brygge vil du kunne heim! nyta den friske sjølufta, Velkommen den fantastiske utsikta og livet i Husnesfjorden. den fantastiske utsikta og livet i den Husnesfjorden. Velkommen heim! På Husnes Brygge vil du kunne nyta friske sjølufta, På den Husnes Brygge vil du kunne nyta den friske sjølufta, fantastiske utsikta og livet i Husnesfjorden. den fantastiske utsikta og livet i Husnesfjorden.

Med sjøen rett utanfor døra! Det er ikkje ofte det dukkar Med sjøen rett utanfor døra! Det erstad. ikkje Her oftehar detdu dukkar opp leilegheitar på ein så attraktiv alt du opp draume leilegheitar ein så attraktiv stad.beliggenheten Her har du altved du kan om på i nærleiken! Den unike Meddraume sjøen rett utanfor døra! Den Det er ikkjebeliggenheten ofte det dukkar kan om i nærleiken! unike ved innseglinga til Hardangerfjorden, gjer dette til ein av dei opp leilegheitar på ein så attraktiv stad. Hertilhar du alt innseglinga til Hardangerfjorden, dette deidu verkeleg sjeldne moglegheitene! Med sjøen rett utanfor døra! Detgjer er ikkje ofteein detav dukkar kan draume om i nærleiken! Den unike beliggenheten ved verkeleg sjeldne moglegheitene! opp leilegheitar på ein så attraktiv stad. Her har du alt du innseglinga til Hardangerfjorden, gjer dette til ein av dei MOGLEGHEIT FORi BÅTPLASS CARPORT! kan draume om nærleiken!OG Den unike beliggenheten ved verkeleg sjeldne moglegheitene! MOGLEGHEIT FOR BÅTPLASS OG CARPORT! innseglinga til Hardangerfjorden, gjer dette til ein av dei verkeleg sjeldne moglegheitene! MOGLEGHEIT FOR BÅTPLASS OG CARPORT! MOGLEGHEIT FOR BÅTPLASS OG CARPORT!

Leilegheiter med moderne arkitektur og gjennomgåande høg standard! Leilegheiter med moderne arkitektur Gode oppvarmingsløysingar som gjev og lågtgjennomgåande energiforbruk. høg standard! Gode oppvarmingsløysingar som gjev lågt energiforbruk. Leilegheiter med moderne arkitektur og gjennomgåande høg standard! Gode oppvarmingsløysingar som gjev lågt energiforbruk. Leilegheiter med moderne arkitektur og gjennomgåande høg standard! Gode oppvarmingsløysingar som gjev lågt energiforbruk.

HARDANGERFJORDMAGASINET NR. 3 2021

Ta kontakt med Husnes Brygge AS ved: Ta kontakt Husnes Brygge ved: Knut Rune med Fatland, Tlf: 40 40 42AS 30, E-post: knut.rune@fatland.as Knut Rune Fatland, Tlf: 40 40 42 30, E-post: knut.rune@fatland.as www.husnesbrygge.no Ta kontakt med Husnes Brygge AS ved: www.husnesbrygge.no Knut Rune Fatland, Tlf: 40 40 42 30, E-post: knut.rune@fatland.as Ta kontakt med Husnes Brygge AS ved: www.husnesbrygge.no Knut Rune Fatland, Tlf: 40 40 42 30, E-post: knut.rune@fatland.as www.husnesbrygge.no

HATTEBERGSKATTEN fra 900-talet

KRISTENRETTEN gitt på Moster i 1024

BLEIEDOKUMENTET

frå lagmannsstova på Aga i 1293

Dette er merkesteinar frå ei faren tid. Det finnest dokumentasjon frå liv og busetjing rundt Hardangerfjorden fleire tusen år attende. Spor etter dei fyrste kom til kystnære områder, og etter kvart fylgde iskanten innover fjorden då den trekte seg attende, kan fortelja mykje om dei som var her før oss.

Når vi no skal skru ein ny omdreiing på utviklinga mot ei betre framtid, står utfordringane i kø. Skal vi lukkast med det grøne skiftet er det godt å bli minna om at utvikling mot eit betre samfunn har dei nok tenkt på, dei som var her før oss og. Sjølv om utfordringane har endra seg er målet om eit godt liv det same.

Når vi i denne nye lagnadstida står føre det grøne skiftet og skal ta steget inn i ei ny tid, så er det viktig å vita kven vi er og kvar vi kjem frå. Då blir vegen vidare meir trygg.

Rundt Hardangerfjorden har vi alt som trengs for å lukkast med ei rik og god framtid. SIGURD

Det fantastiske handverket som ligg bak den vakre Hattebergskatten, tankane til dei som innførte kristenretten og rettssaka som løyste tvisten på Bleie, fortel om utvikling av samfunnet. Både i praktisk arbeid og gjennom tankegods tar vi små steg mot det vi kallar sivilisasjonen.

HARDANGERFJORDMAGASINET NR. 3 2021

REDAKTØREN HAR ORDET: Å vera redaktør i Hardangerfjordmagasinet er krevjande, men absolutt eit privilegium. Det ligg i sakens natur at eg får møta mange av dei mest interessante folka i heile regionen vår. Dei som er grunderar, eller leiar fantastiske verksemder. Dei som styrer både kommunar og regionale institusjonar. Folk vi har gitt tillit gjennom val, eller tilsett for å ta vare på og leia utviklinga av våre felles verdiar. Dei som står sentralt i spesielle tilbod og arrangement, innan idrett, kultur og står for arrangement som lar oss og gjestene våre få oppleva vår fantastiske kultur. Dei som tek tunge tak med å ta vare på våre felles natur-skattar og bidrar til å leggja til rette slik at det blir trygt å ferdast i spektakulære områder. Folk som har meiningar, forstår samanhengar, er visjonære og har evne til å synleggjera verdiane. Dei er særs viktige og finnes på mange ulike nivå, i ulike samanhengar. Dei er spesielle, interessante og det er ei gleda og æra å bli kjent med dei alle. I dette magasinet kjem vi med ei ny spalte som vi vonar skal bli fast. Folk frå vår region, gjerne folk som er eller har vore ute i verda og ser attende på godt og vondt langs fjorden. Det kan vera saker mange av oss ikkje heilt ser, ting som opnar seg meir frå utsida. Vi begynner med Ingvard Havnen, som har jobba i diplomatiet i mange år, har vore byråkrat i det øvste embetsverket hos statsministeren. Ingvard Havnen har hatt mange spennande jobbar, som opnar for perspektiv. Vi bør kanskje lytta når han skriv om utfordringar han ser og kva han meiner vi kan gjera for å bli enno betre. Kva trur Ingvard er viktig for at regionen rundt Hardangerfjorden skal stå enno sterkare. Ein av dei fyrste tinga eg la merke til då eg starta å reisa rundt Hardangerfjorden, frå Bømlahuk til Hardangervidda, var alt det fantastiske som finnest her. Det underlege er at du skal ikkje mange bygder bortover før folk ikkje veit mykje om kva dei driv med på andre sida av neset, her finnest eit enormt forbetrings potensiale. Det var rundt desse realitetane eg såg at Hardangerfjordmagasinet heilt klar kunne ha både livets rett og bidra til at vi fekk vita meir om kvarandre. Skal vi kunna framsnakka kvarandre, bruka kvarandre, vitja kvarandre, så må vi vita om kvarandre. All marknadsføring byggjer på å auka kjennskapen til, og kunnskapen om. Fyrst når dette er på plass blir du glad i noko, eller nokon. Saman er vi både sterke og meir interessante for fleire, det er berre ein realitet. Eg kjenner ingen region som utfyller kvarandre så bra som Sunnhordland og Hardanger. Resten er opp til oss sjølve. SIGURD

HARDANGERFJORDMAGASINET NR. 3 2021

INNHALD TEK SATS OG VINN SAMAN 6 ØLVE INDUSTRIER 40 ÅR

MELLOM HIMMEL OG JORD

HYDRO HUSNES FAGNE

75 ÅR MED FRUKT

KONKURRANSEN 20 HATTEBERGSKATTEN 23 KRISTENRETTEN PÅ MOSTER FRA 1024 24 BLEIEDIPLOMET

BOLIDEN ODDA UTVIDER 26 ULLENSVANG

HARDANGER INDUSTRI 34 BOHUS ODDA 10 ÅR

JULEQUIZ

HARDANGER SAND OG KOMPOST 42 SANDHAUG

TIL BØMLO FOR Å LUKKAST 46 RØYKSTOVA

GJESTESKIBENT INGVARD HAVNEN 52 54

SUSTAINABLE ENERGY

KRYSSORD

ALDA AKVA

SVAR PÅ JULEQUIZ

KART

SIGURD PÅ EIN TYSDAG 66

ANSVARLEG UTGJEVAR: PRINFO MEDIA ANSVARLEG REDAKTØR: SIGURD VIKØREN DESIGN: VINNARSKALLE / POPPCORN DESIGN BILETE FRAMSIDE: MARIUS DALSEG SÆTRE / DNT TATT UNDER MONSEN MINUTT FOR MINUTT I 2018. ULLENSVANG FRILUFTSLIVETS HOVEDSTAD: SIGRID D. DAGESTAD BEREDSKAP: THOMAS A. HJELMEN OPPLAG: 50.000 KJEM UT: 2 GONGER PR. ÅR KONTAKT: SKEISHAGEN 5, 5470 ROSENDAL, T: 982 98 301, E-POST: SIGURD@VIKORENMEDIA.NO

DISTRIBUSJON: SVEIO / BØMLO / STORD / ULLENSVANG / ETNE / KVINNHERAD / VINDAFJORD / KVAM / EIDFJORD / ULVIK / TYSNES / FITJAR / TURISTKONTOR / FERJER / SNØGGBÅTAR / BÅTHAMNER / BENSINSTASJONAR / OVERNATTINGGSTADAR I REGIONEN / FLY HARDANGERFJORDMAGASINET NR. 3 2021

FOTO: HF REKLAME

KONTORLEIAR WENCHE EIDE SKEIE, PROSJEKTLEIAR HEINE VIK OG DAGLEG LEIAR HÅKON HJARTNES.

SETTEFISKANLEGG PÅ ÆNES UNDER BYGGING.

• • • • •

Etablert 2019 Kontor i Norheimsund Eigd av Håkon Hjartnes, Thomas Mælen og Anders Hjartnes 14 tilsette (pr 1.1.2022) Mål om 20 tilsette innan 3 år Forventa omsetning i 2021: 18 millionar. (+ om lag 40% sidan 2020) Nye prosjekt i 2021: omlag 130. Samansett kompetanse: 5 sivilingeniørar bygg 3 ingeniør bygg 1 ingeniør elektro 1 ingeniør VA/akva 1 maskiningeniør 1 maskinoffiser 1 siviløkonom 1 sjukepleiar

HARDANGERFJORDMAGASINET NR. 3 2021

LAKSESLAKTERI I LANGEVÅG PÅ BØMLO

SIVILINGENIØR ERLEND UKVITNE

VELKOMSTSENTERET PÅ FOLGEFONNA.

FOTO: LARS J. BERGE

• • •

TEK SATS og VINN SAMAN - Eg hadde lenge drøymt om å etablere ei sjølvstendig verksemd i Norheimsund og likevel ha moglegheit til å jobbe med store og utfordrande prosjekt, seier dagleg leiar Håkon Hjartnes. - I 2019 tok eg steget, og det har vist seg å vere ein stor suksess. Verksemda har vakse frå tre til tretten tilsette på under tre år. Aldersspennet er frå 26 til 51 år.

- I skrivande stund leier me prosjekt med utbyggingsverdi på godt over 1 milliard. Me er stolte og audmjuke over tilliten oppdragsgjevarane har vist oss. For H2 er det særleg viktig å bevise at ei lokal verksemd har kompetanse og erfaring nok til å vere eit fullverdig, og aller helst eit betre alternativ til dei store konsulentverksemdene frå storbyen, seier prosjektleiar Thomas Mælen.

Det er kanskje lett å tenke at det er i storbyane ein finn dei mest attraktive arbeidsplassane. - Eg kunne nok fått meg jobb i ei større verksemd sentralt, men spennvidda i H2 er stort og det freista meg, seier Erlend Ukvitne (26), som er det ferskaste tilskotet i H2. Han byrja som sivilingeniør i august, og kom direkte frå skulebenken.

I tillegg til store prosjekt innan oppdrettsnæringa, jobbar H2 Hardanger med mange tradisjonelle byggeprosjekt. Gjennom arbeidsfellesskapet Fuglafjell AS bygger ein mellom anna nye omsorgsbustader i Strandebarm og ny brannstasjon i Norheimsund for Kvam herad.

- Eg lærer mykje og får ta del i store og spennande prosjekt, fortel Erlend. Han legg ikkje skjul på at det i tillegg har vore frigjerande å koma tilbake til fjord, fjell og familie igjen. - Mange nyutdanna søkjer oftast mot profilerte verksemder, men etter å ha blitt betre kjend med H2, så er eg overtydd om at eg tek del i vel så mange bra prosjekt som eg ville gjort i til dømes Oslo eller Bergen. ALLSIDIG PROSJEKTLEIING H2 Hardanger AS har endra seg frå å berre drive med byggprosjektering til no å kunne tilby eit større utval av tenester. - Dei siste åra har me satsa tungt på prosjektadministrasjon, noko som har utvikla verksemda og gitt mange nye oppdrag. Særleg har me fått eit godt fotfeste innan oppdrettsnæringa, der H2 no står for prosjektleiing av mellom anna eit nytt landbasert settefiskanlegg på Ænes, og nytt lakseslakteri i Langevåg, fortel Håkon.

FOTO: HF.NO

H2 Hardanger er eit rådgjevande ingeniørselskap innan bygg og anlegg, som tilbyr prosjektering og prosjektadministrasjon for offentlege og private byggherrar. Verksemda har kontor i Kvam, men er involvert i prosjekt i heile Noreg. H2 Hardanger AS blei skild ut av H2 Byggeteknikk AS i 2019.

DAGLEG LEIAR HÅKON HJARTNES OG MEDEIGAR/PROSJEKTLEIAR THOMAS MÆLEN

FLEKSIBILITET OG TRIVSEL Wenche Eide Skeie (37) er kontorleiar i H2. Ho fortel om store prosjekt og mykje arbeid, og eit stadig behov for fleire tilsette. Det er eit ungt arbeidsmiljø med mange småbarnsforeldre. - Me har tru på at moglegheit for fleksibilitet og eigenkontroll over arbeidssituasjonen gir auka jobbtrivsel og fridom til å få tidskabalen til å gå opp. Det tener både arbeidsgjevar, tilsette og kundar på. - Me vinn saman, seier Wenche. Sjølv om fridomen er stor, jobbar H2 Hardanger systematisk med helse-, miljøog sikkerheitsarbeid, og har fokus på at gode system skal ligge til grunn for eit ordna arbeidsmiljø. - Kaffe latte, firmaturar og gode personalfordelar er ikkje åleine svaret på ein god arbeidsplass, men i lag med alt det andre så hjelper det på, seier Wenche.

HARDANGERFJORDMAGASINET NR. 3 2021

OVER 30 ÅR MED KVALITETSPRODUKTER TIL NÆRINGSMIDDELINDUSTRIEN Våre tjenester: - Planlegging og prosjektering - Produktutvikling - Konstruksjon og tegning - Automasjon - Service og ettersyn

Våre produkter: - Automatiske kasselager for EPS og plastkasser - Produksjon, lagring og distribusjon av is - Transportører og produksjonslogistikk - Palleteringsløsninger - Kjøle og utblødningstanker

KVALITET FRA A TIL Å www.oelve.no - +47 53 47 00 00

HARDANGERFJORDMAGASINET NR. 3 2021

ØLVE INDUSTRIER AS

40 år!

Ølve Industrier ligg på nordsida i Kvinnherad kommune, i bygda Ølve. Ei spennande bedrift som utviklar, testar og produserar alle sine produkt i eigne lokal. Ølve Industrier leverer, monterer og tilbyr service på sine produkt over heile verda.

Bedrifta har i dag 29 tilsette, og omset årleg for ca. 60 millionar kroner. Forløparen til Ølve Industrier AS vart starta opp av Thor Nerhus for 42 år sidan i eit gamalt båtbyggjeri som låg på Øyro på garden Nerhus i Ølve. I 1981 vart Ølve Industrier starta opp med drift og samstundes vart Austgulen sag- og treindustri kjøpt. Lokalet vart gjort om og rusta til mekanisk verkstad. Ved oppstart av Ølve Industrier var det brørne Thor, Arne og Johan som eigde kvar sin tredjepart. Bedrifta er framleis ei familiebedrift og er i dag eigd av Tor Heine 50% (son av Arne), Thor 33,33% og Anders 16,67% (son av Thor) Bedrifta starta tidlig med produksjon og tenester til næringsmiddelindustrien, men bedrifta har i alle år vore leverandør til ulike typar industri. Bedrifta har bygd stein på stein i 40 år, og står i dag fram som ei moderne produksjonsbedrift som leverer avanserte og komplekse løysingar til næringsmiddelindustrien, i hovudsak knytt til laksenæringa. Ølve Industrier er seinare bygd på i fleire trinn, og bedrifta har i dag ca 2800 m2 med moderne produksjons- og lagerlokal. Næringsmiddelindustrien, med hovudvekt på lakseforedling er i dag den produksjonen som er størst og aukar mest. Bedrifta leverer utstyr til laksenæringen i en rekke land, som Noreg, Danmark, Færøyane, Scotland, Shetland og Canada. Dei aller største segmenta er i dag logistikk og transport av isopor-kassar, saman med lagring, transport og dosering av is.

Ordretilgangen har dei seinere år vore svært god, og bedrifta har vore heldig og dyktig i å få leveransar som utgjer betydelege ordrar til kjende bedrifter som Mowi, Cermaq, Lerøy og Sinkaberg Hansen med fleire. Det er mange grunnar til at Ølve Industrier oftare og oftare er den føretrekte leverandøren. På Ølve jobbar dei tilsette hardt for å levera produkt med høg kvalitet, til avtalt tid. Service og vedlikehald er ein viktig del av Ølve Industrier si verksemd. At desse delane fungerar optimalt, er viktig for kundane, difor har det høg prioritet hos verksemda på Ølve. I vår bransje må vi vera best på service. TEKNISK-PROSJEKTAVDELING: Bedrifta har mange dyktige ingeniørar, som utviklar og prosjekterer alle prosjekt. Det er gjennomført at produkta som blir lever frå Ølve, er utvikla på bedrifta. AUTOMASJON: Bedrifta har etter 40 år, lang erfaring med automatisering, og leverar i dag avanserte logistikkløysingar på mellom anna transport av isoporkasser, is og fisk. Automasjon er i dag ein stor og viktig del av leveransane. Bedrifta prosjekterer, byggjer, testar og installerar all elektro og automasjon ved fabrikken i Ølve. Automasjonsavdelinga har i dag 6 årsverk beståande av automatikarar og automasjonsingeniørar.

MEKANISK PRODUKSJON Alt utstyr som blir levert, vert produsert på fabrikken i Ølve, som har spesialisert seg på utstyr i rustfritt stål. Bedrifta har ein utstyrspark med maskinar for bearbeiding innan plate og sveis. Eigne produksjons-medarbeidarar er med å installerer og startar opp utstyret ute hos kundane LÆREBEDRIFT: Rekrutering er viktig for bedrifta, som heile tida er i utvikling og treng difor stadig meir kompetanse. Bedrifta har fleire eigne medarbeidarar som har skaffa seg vidareutdanning samstundes som dei har vore i arbeid på bedrifta. Firmaet Ølve Industrier AS er i dag godkjent lærebedrift både innan industrimekanikar og i automasjonsfaget. I dag har Ølve Industrier industrimekanikerlærling og ein automasjonslærling. Bedrifta samarbeidar tett med og har praksisplasser for elevar som går på Fusa Vidaregåande skule. FRAMTIDA: Framtida ser ljos ut for Ølve Industrier, med god ordreinngang og ein solid marknads-posisjon. Med fokus på innovasjon og utvikling har Ølve Industrier som mål å vera den føretrekte leverandør på produkt og tenester innan sine kjerneområder.

Ølve Industrier har utvikla ei lang rekke produkt som inngår i dei ulike systema.

HARDANGERFJORDMAGASINET NR. 3 2021

DRONEFOTO: ØRJAN SOLHEIM FOTO: STIG SUNDAL, SIGURD VIKØREN TEKST: SIGURD VIKØREN

HARDANGERFJORDMAGASINET NR. 3 2021

HAR BYGD SEG EIT HEILT SPESIELT HUS

Mellom himmel og jord! Mange lurer nok på korleis det kjennest å vera her. Litt svevande fritt i fuglen sitt rike - Korleis kom de på å byggja eit slikt hus er min fyrste tanke?

Det viser seg at dette er to unge som både har tenkt gjennom kva dei ynskjer seg og har langt over middels innsikt og kunnskap om hus. Det er hus nr. to Elise og Stig Sundal byggjer i sitt unge liv. Stig har jobba med relaterte saker og ting, slik at her har vore mykje eigenekspertise i biletet både i planlegging og under byggeprosessen. Stig fortel at han hadde teikna eit hus som ville høvt på ei heilt flat tomt. Men så var Elise og han på bustadmesse i Haugesund og der såg dei ein modell av dette huset. Dei syntest det var eit spennande konsept som dei gjerne ville sjå nærare på. Skulle noko slikt bli ein realitet så måtte dei jakta på ei tomt som kunne høva. Etter ei stund fann dei tomta, det vil seie at dei måtte kjøpa to tomter for at huset skulle få ei slik plassering som dei ville ha. -Det har vore mange søknader om mangt og mykje for å få huset godkjent, seier Stig. Kombinasjonen mellom arkitekt, egne draumar og kommunalt lovverk, harmonerer ikkje alltid heilt. Det har teke tid og vore krevjande å få alt på plass og vedteke er Elise og Stig si oppsummering. Men til slutt har vi funne løysingar og fått eit resultat vi er svært godt nøgde med.

Huset er blitt dyrt, ingen tvil om det. Men med tanke på at dette er ein livslaup-bustad, så kan vi leva med det. Og det er ingen tvil om at huset er smakfullt, intelligent innreda og fullt av smarte løysingar på ulike områder. I dagens automatiserte og digitaliserte samfunn er mykje styrt av duppedittar. Grensa er stort sett berre eigen fantasi. Vi kan skriva under på at det kjennest godt å vera her. Fantastisk utsikt ikkje berre frå stova mot fjorden, men dei høge glasa i huset gjev ei god kjensle mot naturen utanfor i alle rom. Inngang med carport og ladestasjon er smakfull og praktisk. Gangen med open løysing til fellesareala, saman med ein lang gang med tilkomst til dei meir private romma er praktisk og gjer alt lett tilgjengeleg. Så langt det er mogleg har Elise og Stig brukt vedlikehaldsfrie material og løysingar, frå sjølvvaskande vindu, til vedlikehaldsfrie fasader, murar og gjerder. Noko som i eit livslaup gjev meir fritid og mindre bekymringar for alt som skulle vore gjort. Huset er smakfullt, praktisk, som sagt, fullt av smarte løysingar, og så den utsikten då! Vi ynskjer familien på fire lukke til i den flotte heimen mellom himmel og jord!

HARDANGERFJORDMAGASINET NR. 3 2021

Skal du byggja bustad i Skal byggja bustadS Hardanger ellerdu Sunnhordland?

Hardanger eller SunnH

La oss hjelpa deg å oppfylla bustaddraumen!

La oss hjelpa deg å oppfylla bustad La

Vi kan hjelpa deg med heile byggjeprosessen, frå regulering og byggjesak, til innflyttingsklar bustad. Saman med arkitektane i Norgeshus kan du oppfylla bustaddraumen.

Vi kan hjelpa deg med heile byggjeprosessen, frå reguleringViog

Skal du byggja bustad i Kvinnherad?

innflyttingsklar bustad. Saman med arkitektane i Norgeshusinn ka bustaddraumen.

Tlf: 993 50 033 - e-post: bomlo@norgeshus.no

Tlf: 928 52 363 - e-post: kjell.hoyland@norgeshus.no

Tlf: 536 50 030 - e-post: fredrik.wiech@roynstrand.no

La oss hjelpa deg åSkal oppfylla bustaddraumen! du byggja bustad i

Hardanger eller Sunnhordland?

Tlf: 993 50 033 - e-post: bomlo@norgeshus.no

Tlf: 928 52 Tlf: 363993 - e-post: 50 033 kjell.hoyland@norgeshus.no - e-post: bomlo@norgeshus.no

Vi kan hjelpa deg med heile byggjeprosessen, frå regulering og byggjesak, til

Tlf: 536 50 Tlf:030 928- 52 e-p

Laarkitektane oss hjelpa deg å oppfylla bustaddraumen! innflyttingsklar bustad. Saman med i Norgeshus kan du oppfylla bustaddraumen. Vi kan hjelpa deg med heile byggjeprosessen, frå regulering og byggjesak, til innflyttingsklar bustad. Saman med arkitektane i Norgeshus kan du oppfylla bustaddraumen.

hus.no

Tlf: 928 52 363 - e-post: kjell.hoyland@norgeshus.no Tlf: 536 50 030 - e-post: fredrik.wiech@roynstrand.no Tlf: 928 52 363 - e-post: kjell.hoyland@norgeshus.no

73 12

HARDANGERFJORDMAGASINET NR. 3 2021

Vi kan hjelpa deg med heile byggjeprosessen, frå r

innflyttingsklar bustad. Saman med arkitektane i N bustaddraumen. KONSTRUKSJON OG TØMRARABEID

oyland@norgeshus.no Tlf: 536 50 030 - e-post:Tlf:fre .no Tlf: 928 52 363 - e-post: kjell.hoyland@norgeshus.no 5 MALERARBEID

VI HAR LEVERT TIL ELISE OG STIG SITT HUS

SANDVOLL ENTREPRENØR stig@sandvoll.as | sandvoll.as

ARKITEKT

STÅLKONSTRUKSJON OG SØYLE

GRAVING OG GRUNNARBEID

BETONGARBEID

Tlf.: 91 30 98 81

Omvikdalen 138, 5464 Dimmelsvik Tlf: 928 89 088 - post@dimmelsvik.no dimmelsvik.no

tofte69@gmail.com

ELEKTRO INSTALLASJON

RØYRLEGGAR INSTALASJON

H2elektro as tore@selen.no

STILLASARBEID

knutm@h2elektro.no

jan.ove@johansen-ror.no

GRAVING OG GRUNNARBEID

STILLASBYGG AS post@stillasbygg.net Tlf: 9507 6290

martinheggoy@gmail.com HARDANGERFJORDMAGASINET NR. 3 2021

MED MODERNISERT HYDRO HUSNES MOT EI GRØNARE FRAMTID MODERNISERING OG RESTART AV B HALLEN: Aluminiumsverket på Husnes har starta oppatt B-hallen og alle dei 200 omnane er no i drift. Hallen er modernisert med meir miljøvenleg og effektiv teknologi.

Samstundes er støyperiet oppgradert for å handtera større volum. På Husnes er det investert ca. 2 milliardar kroner dei siste par åra i å gjera Husnes klar for framtida. SMIBOLT: Det nye produktet smibolt er innført. Husnes er den einaste fabrikken i verda med denne teknologien. Dette er ein nyskapande prosess som er utvikla av Hydro og er meir kostnadseffektiv og eit produkt som er enno meir miljøvenleg. Produktet blir brukt av bilindustrien, som får lettare bilar som krev mindre energi og set mindre fotavtrykk. NYE TILSETTE På Hydro Husnes er meir enn 100 nye tilsette dei to siste åra. Då er det samla talet på tilsette 340, og i tillegg om lag 30 lærlingar.

MILJØ EU ser på aluminium som eit strategisk materiale, fordi aluminium mogleggjer det grøne skiftet på heilt avgjerande områder som transport, infrastruktur og bygg, eit eksempel er elektriske bilar. Aluminium har lav vekt og er 100 prosent resirkulerbart. Det gjer aluminium vel eigna som materiale for el-bilar. Etterspurnaden etter aluminium aukar, og interessa for Hydro sin lavkarbon aluminium REDUXA, og resirkulerte aluminium CIRCAL, er veksande. Noreg har det beste utgangspunktet i verda for å produsere grøn aluminium. Aluminiumsproduksjon er energikrevjande. Hydro Husnes og Hydro sine andre aluminiumsverk i Noreg, produserer aluminium basert på fornybar energi. Det reduserer utsleppa med 75 prosent samanlikna med

FOTO: GEIR BERNTZEN

AMALIE MYHRE er 19 år, frå Kløvheim, Alver kommune i Nordhordland. Ho er andre års lærling i elektrolysen. Ein jobb ho søkte på etter å ha gått på kjemi/ prosess-linja på Knarvik vidaregåande skule.

HARDANGERFJORDMAGASINET NR. 3 2021

På skulen fekk dei besøk av representantar frå Hydro Husnes som fortalde om fabrikken. Seinare reiste heile klassen til Amalie til Husnes på bedriftsbesøk. Her fekk vi omvising og informasjon om produksjon, jobbmoglegheiter og framtidstankar. Då Hydro Husnes søkte etter folk var eg snar å senda søknad. Fekk jobb, og det har eg aldri angra på eit einaste

gjennomsnittet i verda – og meir enn 90 prosent samanlikna med kol-basert aluminium frå Kina. FRAMTIDA Hydro Husnes har forbetra sin posisjon betrakteleg dei siste åra, gjennom høgare volum, reduserte kostnader og ved å skaffa seg fleire bein å stå på når det gjeld produkt. Det gir Hydro Husnes eit svært godt og robust utgangspunkt for å fortsetja utviklinga inn i dei dei neste femti åra. Fokuset framover er å driva med forbetringar og optimalisering av det nye utstyret og dei nye prosessane. Realiteten er slik at og ei industribedrift alltid må utvikla seg. -Vi kjem heilt sikkert til å koma på nye idear og prosjekt som kan gjera Hydro Husnes enno meir solid i framtida, seier ein optimistisk Jon Ola Ystgaard.

sekund. Trivest kjempegodt, saman med kjekke og hyggelege kollegar. Bur på Husnes i ei leilegheit som eg leiger, seier den smilande og hyggelige jenta. Men når du går heilkontinuerlege skift, jobbar kveld og natt, så må det no vera vanskeleg med hobbyar og sosialt liv, prøver eg. -Nei, det går heilt greitt, seier Amalie. Vi har fri-periodar og eg har avtale med kulturskulen og song-læraren min på kulturskulen i Alvær, slik er undervisning tilpassa når det høver og eg har fri, seier Hydro-lærlingen, som når ho ikkje syng, likar å mala!

FOTO: GEIR BERNTZEN

OPPSTARTSTEAMET SOM STARTA 200 OMNAR I HALL B

ERLEND ERIKSEN FORETAR HYDROGENMÅLING

FABRIKKSJEF: • Jon Ola Ystgaard, 48 år • Opphavleg trønder • Bakgrunn frå aluminiumsindustri både i primærproduksjon og i bilindustri • Fabrikksjefen sin ambisjon er å fortsetja å fokusera på forbetringar og å videreutvikla verket. Det har vore ei fantastisk utvikling her på Husnes dei siste åra, men framleis eit paradis av mogligheiter. Dei skal vi jobba hardt for å realisere.

IDUN SOLLI STAFSNES OG ÅGE BJØRSVIK KONTROLLERER OVERFLATE PÅ SMIBOLT

HARDANGERFJORDMAGASINET NR. 3 2021

NAMNET REFLEKTERER AT ME:

HARDANGERFJORDMAGASINET NR. 3 2021

•

set samfunnsoppdraget vårt høgt og brenn for å ta vare på den viktigaste

•

infrastrukturen i regionen

•

er eit raust og inkluderande selskap

•

tek vare på kvarandre, på kundane våre og på lokalsamfunnet

•

gler oss over nye moglegheiter og omfamnar nye utfordringar

•

helsar den fornybare framtida varmt velkomen

HK NETT SKIFTAR NAMN TIL

Frå og med årsskiftet skal HK Nett framstå i ny drakt. Det nye namnet er Fagne – ein hyllest til regionen si norrøne historie og til selskapet der “alle seier hei”.

Namnet Fagne AS blei endeleg vedteke av konsernstyret den 30. august etter tilråding frå ei intern prosjektgruppa og med tilslutning frå konsernleiinga. Bakgrunnen for namnebytet er ei forskriftsendring vedteken av Olje- og energidepartementet. Lovendringa stiller krav til at større nettselskap, innan den 1. januar 2022, skal skilja seg klart frå kraftleverandørar og andre selskap i same føretak. Dette gjeld både selskapsnamn, logo og andre forretningskjenneteikn og varemerke. Endringa er til kunden sitt beste, og blir gjort for å tydeleggjera skiljet mellom monopolverksemda og kommersiell verksemd. Dette gir oss moglegheit til å rusta oss enda betre for framtida og skapa større aksept for nettselskapet sitt samfunnsoppdrag og sentrale rolle i det grøne skiftet. DETTE BETYR FAGNE Fagne [fa:`gn ] kjem frå norrønt “fagna”, som betyr å helsa, ta i mot, gleda, ønskja velkomen, hylla, prisa. Namnet er ein honnør til regionen si norrøne historie og til eit selskapder alle helsar på kvarandre. I tillegg gir Fagne assosiasjonar til “å famne”. Nettet vårt famnar heile regionen, bind lokalsamfunn saman og legg til rette for vekst, verdiskaping og berekraftig utvikling. Me ser framover og omfamnar dei utfordringane framtida fører med seg.

Fagne er eit trygt, varmt, solid og visjonært namn som også er eit verb - “me fagnar framtida” PROSESSEN BAK NAMNEBYTET Arbeidet med å finna nytt namn til HK Nett starta i april 2021. Ei breitt samansett prosjektgruppe, med representantar frå HK Nett, morselskapet og HK Fiber, fekk i oppgåve å finna forslag til nytt namn. Det nye namnet skulle mellom anna skilja seg ut, vera lett å hugsa, lett å lika, relevant og forståeleg, peika framover, respektera fortida, helst vera norsk og lokalt forankra og kunne knytast opp mot eit tilgjengeleg domene.

FAGNE VEGEN VIDARE Namneendringa trer først i kraft ved årsskiftet. Før den tid gjenstår mykje arbeid med å få på plass eit såkalla “funksjonelt skilje” i praksis. Gunn Margareth Lassesen og Svein Hvidevoll har fått i oppdrag å leia dette arbeidet, som omfattar ny logo og grafisk profil, oppdatering av datasystem og nettside, formelle myndigheitskrav og retningslinjer frå NVE, informasjon til eksterne samarbeidspartnarar – og ikkje minst involvering og kommunikasjon internt. Alle tilsette vil få fortløpande informasjon om framdrifta fram mot årsskiftet.

Totalt har nærmare 200 namneforslag vore oppe til vurdering. Heile 137 av desse kom frå tilsette i HK, og fleire av desse var blant sluttkandidatane. I tillegg utarbeidde prosjektgruppa sine eigne forslag, med bistand frå byrået ANTI. Mange gode forslag måtte skrinleggast undervegs, mellom anna fordi merkevaren/namnet var tatt og/eller domenet utilgjengeleg. Etter ein grundig prosess med mange gode diskusjonar og undersøkingar med omsyn tilkrav, assosiasjonar og tilgjengelegheit, var det eitt namn som stilte aller sterkast:

HARDANGERFJORDMAGASINET NR. 3 2021

75 år med frukt! I 2021 har det bugna med moreller, plommer, pærer og eple frå fjord til fjell i heile Hardanger. Eit skikkeleg rekordår, noko som var kjærkome etter uåret i 2020.

Slike variasjonar er på mange måtar sjølve livet for ein fruktdyrkar. Vår Herre styrer været, nedbør, vind og temperatur. Sjølv om fruktbøndene stadig blir flinkare og meir kunnige, så er det ikkje godt å forutsjå korleis sesongen vert. Difor må fruktbonden førebu seg på så mangt. Vi kunne sikkert få vita mykje om det meste, hos dagleg leiar Maria Kristi Strand på Ullensvang Fruktlager, men ein samla sum av alt i kortversjon, er at fruktdyrking er ein uforutsigbar bransje. Ullensvang Fruktlager har den største produksjonen av pærer i landet, i år vart det 165 tonn. På fruktlageret tok dei i 2021 i tillegg mot 50 tonn moreller og 422 tonn plommer, før dei avsluttar sesongen med ca. 1800 tonn epler. Samla nær 2 500 000 kilo med godsaker, eit ufatteleg tal. Hardanger står for omlag 40 % av epleproduksjonen i heile landet. I seinare år er det blitt satsa mykje på moreller. I dag vert moreller dyrka i plasttunellar som vernar bæra mot nedbør og gjev drivhuseffekt slik at morellene vert tidlegare modne. All frukta bøndene leverer vert sortert og pakka på fruktlageret med unnatak av moreller, som vert pakka hos kollegaen på Utne, Hardanger Fjordfrukt.

Fruktlageret er eigd av bøndene. Ca. 100 bønder frå Brimnes i nord og til Espe i sør. Bøndene leverer frukta på Ullensvang Fruktlager. Etter mottak blir frukta kvalitetskontrollert og sett på kjølerom i vente av sortering. Fruktmengdene har auka mykje dei siste åra og fruktlageret har investert i moderne pakkemaskiner, utstyr og nye kjølerom for å ta imot ein større produksjon i åra framover. Grunna større produksjon ynskjer ein å fordele mengdene over større tidsrom, difor er me byrja å levere Juleeple i desember. -Vi såg at det begynte å bli knapt om lagerkapasitet, seier Maria. Me har i år bygd 4 nye kjølerom som kvar har lagerkapasitet på 75 tonn. Med ein samla kjølekapasitet på 300 tonn bygd saman med tidlegare byggmasse, gjev oss no god plass til over 1200 tonn eple samtidig. Frukta blir pakka til butikk i Ullensvang og levert til grossist. Coop 90 % og resten til Norfresh, som leverer til Bunnpris-kjeda. I tillegg leverer vi frå Ullensvang Fruktlager direkte til lokale butikkar. Vår eigen butikk sel og frukt både i kassar og mindre kvanta. Butikken leverar i tillegg alt som medlemene treng til produksjonen sin. Har og mykje til privatkundar, både til husdyr og hage. Me kan i tillegg bestilla inn mange ulike produkt frå mange leverandørar, bare å snakka med oss, seier Maria. Kvalitetsfrukt sortert i kassar og forbrukarpakning blir transportert med trailer til heile landet. Det aller meste til austlandet. Hovudlager for Coop på Gardemoen, der er eit sentrallager og eit transitlager, der frukta går vidare til heile landet. Slik du finn gjerne eplene våre i Tromsø. På Ullensvang Fruktlager er det 5 fast tilsette. I sesongen frå juli til slutten av novem-

HARDANGERFJORDMAGASINET NR. 3 2021

ber er vi i tillegg opp til 30 sesongarbeiderar, folk frå heile verda. Frå Bosnia kjem ein gjeng som har vore her heilt opp i 15 år. Vi har tilsette frå Polen og frå Filipinane, og fleire andre land. Eit lite internasjonalt samfunn som saman med dei lokale gjev oss ei god blanding som fungerar heilt optimalt. Maria Kristi Strand er dagleg leiar, Birgit Eiken er rekneskapsførar, Kari Opedal drifts- og produksjonsansvarleg. Sissel Eidsvik styrer butikken og har kontakten ut mot bøndene. Olav Smestu er teknikar og tek seg av vedlikehald og held styr på alle maskinane. -Ein god gjeng, seier Maria, som er sjefen og heilt sikkert veit kva ho snakkar om. Ullensvang Fruktlager har sjølvsagt eple til siderproduksjonen. Det er stor etterspurnad etter pressepler, fyrste sortering pressepler går ut til saft- og siderprodusentar. "Eplejuice frå Hardanger" til Tine som har vore produsert i over 20 år og som ein finn i butikken kvar haust, kjem av eple frå mellom anna Ullensvang Fruktlager. Sideren har hatt ein enorm positiv vekst så me leverer veldig mykje til siderproduksjon også. Press-eple av lågare kvalitet går til saftfabrikken på Aga og blir kokt til konsentrat. Det er viktig og fint å kunne nytte det meste av råvarene. Me har i år og laga konsentrat av plommer som ein ikkje får sal på gjennom vanlege kanalar. Dette kan nyttast i matlaging og anna produksjon, svært smakfullt. Ullensvang Fruktlager fyller i 2022 75 år, ein frisk og sprek jubilant som er rigga og budd for dei neste 75 år!

DAGLEG LEIAR MARIA KRISTI STRAND

ULLENSVANG FRUKTLAGER vart skipa av nokre få fruktbønder i 1947, etter krigen var det stor positivisme og satsing i fruktbransjen. Sidan den gong har det skjedd mykje på "Grynno" der lageret står, og det er store forandringar ute i frukthagen med nye dyrkingsteknikkar og fruktsortar. Men det same positive pågangsmotet blant produsentane er det ikkje forandring på!

ULLENSVANG FRUKTLAGER har 5 faste tilsette, rundt 30 personar i høgsesong. Lageret omset for rundt 60mill kvart år. 90% vert levert til Coop, 10% til Norfresh og lokale butikkar.

HARDANGERFJORDMAGASINET NR. 3 2021

EI KOSEHELG I BERGEN

ER EIN GOD START PÅ 2022 OVERNATTING I SUITE PÅ EIT AV SCANDIC SINE HOTELL I BERGEN! og showbillettar til "Singel i parterapi" med Kevin Vågenes.

I Hardangerfjordmagasinet prøver vi etter beste evne å laga små kosestunder for lesarane våre. I dette magasinet finn du mykje interessant lesnad å kosa deg med. I konkurransen denne gongen har vi gøymt nokre eksemplar av ein av fuglane som blir her saman med oss når kulden kjem og mange andre dreg mot sør. Pica pica, eller her hos oss best kjent som skjor! Litt konkurranse mot jul må vi ha. Vår gode samarbeidspartnar i Bergen stiller med suite, og show som premie. Ei oppleving du seint vil gløyma, seier vi. Tidlegare vinnarar har sagt at dei hadde store forventningar, og at det vart enno betre enn det. Det likar vi å høyra, og legg alt vi kan i potten for at du som vinn skal få ei oppleving utanom det vanlege. I magasinet har vi gøymt nokre skjorer. Sjå oppe på sida. Dei er strødd ut rundt om i magasinet, og ventar på at du skal finna dei.

I svaret må du ha rett tal på fuglar som er gøymde, og kva sidetal du fann dei på. Svaret ditt må vi ha innan 20. januar og du må senda svaret på e-post til sigurd@vikorenmedia.no. Eit tips frå redaksjonen: Når du trur du har funne alle, så ta ein runde til. Mange av svara vi får manglar ofte ein av dei gøymde. Skjora er ofte misstenkt for å stikka av med ting, kanskje ho er god til å gøyme seg og?

Lukke til, kos deg! God jul og godt nytt år! frå oss i redaksjonen.

HARDANGERFJORDMAGASINET NR. 3 2021

SEEFO O D PRESENTERER

Vi har alle vore i parterapi, i alle høve i NRK TV. Her vart vi kjent med Kevin Vågenes og dei flotte karakterane som han har hjelpt med time i parterapi. Her kjende vi oss alle att, sjølv om vi sjølvsagt aldri har vore i terapi sjølve.

Men typane som Kevin serverte oss kunne lett vore naboen. I alle høve var her mange gode dømer på korleis andre har det, vi kjenner typane. -Parterapi endra livet mitt, seier Kevin. Før serien vart vist hadde vi diskusjonar der fleire i produksjonen meinte at temaet var litt smalt. Men så vart fyrste episode sendt, og det viste seg at veldig mange kunne relatera seg til desse parproblema. NRK meldte om veldig bra respons, og meldingane ramla inn. Her var det tydeleg at mange kjende seg att. At temaet var for smalt var aldri meir tema. -Eg hadde vore med i andre konsept på TV, men aldri noko som gav respons i nærleiken av dette. Livet mitt endra seg på fleire måtar. Plutselig kjente mange meg igjen, folk kom bort på gata og ville ta bilete. Det var overveldande at det gjaldt alt frå born til folk langt oppe i pensjonistalderen. Det var heilt surrealistisk og fortalde mykje om kva medium TV er. Samstundes var dette eit tema som heilt tydeleg traff noko i folkesjela. På veg til Oslo dagen etter fyrste episoden, vart eg kontakta av fleire ungar. På flytoget sette eg meg på sida av ei dame som sikkert var over åtti år. Etter eit par minutt pikka ho meg på skuldera og spurde om eg var han der frå parterapi. Då eg kunne stadfesta det, bad ho om autograf. Utrulig mange kjekke folk tok kontakt, og det var veldig stas.Etter

kvart forstod vi at dette konseptet funkar både på TV og nett. Spørsmålet vart etter kvart om vi kunne klara å ta det til scenen. Eg hadde jobba litt med TV, men ikkje på scenen sidan teaterskulen. Vi bestemte oss for å køyra på mot scene. Forstod snart at vi då måtte prøva å skapa noko nytt, at det ikkje berre vart parterapi, men at vi måtte ta konseptet vidare i ein ny retning. Vi måtte knekka koden for å få eit spennande og godt show på scena. Eg kjente at eg også ønska å by meir på meg sjølv. Slik at folk vart kjent med meg og ikkje berre figurane eg hadde laga. Difor blir det litt Stand Up der eg byr på opplevingar frå mitt eige liv også. Eit anna element som blir nytt i scene-showet er musikk. Eg er veldig glad i song og musikk, difor prøver vi å fletta inn god musikk på ein morosam måte. Du hugsar kanskje Siv Anita? Ho som snakka om .... Å vi lo, å vi lo. Ho har fått sitt eige musikalnummer der ho fortel sonen sin Hans på 7 år om sitt eige liv knytt til musikkhistoria. Elles møter du fleire kjente, Kjell Simen og Ellen, ho som alltid tar ting opp i verste meining. Du møter att den vakre ljoshåra frå nord, Sara Eline, i ein heftig debatt. Det går rykter om at denne friske og freidige dama er oppkalla etter den kjente bloggaren Sophie Elise.

Tittelen på sceneshowet, Singel i parterapi, speglar delar av mitt eige liv, episodar som er sjølvopplevd, seier Kevin. Stand Up kan og bør kanskje også innehalda viktige og alvorlege tema. Konfirmasjon i kyrkja og andre opplevingar frå oppveksten sett gjennom augo til ein som var litt annleis. Korleis det var for meg å læra seg å navigera i livet. Eg har lyst til å vera dønn ærleg om vanskelige tema. Gi publikum innsikt i saker som er viktig å snakka om, for å gi rom til å vera den du er. Variert – Musikalsk – Stand Up – Parterapi. I all beskjedenheit håpar eg vi har laga ei underholdande, variert og morosam forestilling som eg gler meg til å spela for publikum i Bergen, sluttar Kevin. Trivest du med ei ærleg sjel som evnar å setja ting på spissen, og samstundes peikar på livet sine utfordringar i eit perspektiv. Då må du ta turen på Kevin Vågenes sitt show, Singel i Parterapi. Eg trur det blir ei triveleg oppleving. SIGURD

NRK

RICKS TEATER 11. – 12. MARS Billett & hotell per person fra kr 1060,-

FORUM SCENE 4. FEBRUAR – 5. MARS Billett & hotell per person fra kr 995,-

OLE BULL SCENE 19. JANUAR – 26. MARS Billett & hotell per person fra kr 1135,-

CLAUS SELLEVOLL, SIGURD SELE, SIGRID MOLDESTAD M.FL. GRIEGHALLEN 25. FEBRUAR Billett & hotell per person fra kr 1165,-

DET VESTNORSKE TEATER FRA 26. JANUAR Billett & hotell per person fra kr 965,-

FORUM SCENE 21. – 29. JANUAR Billett & hotell per person fra kr 1085,-

De beste billettene og hotellovernatting i Bergen 22

Firmatur eller julebord? showpakker.no/bedrift HARDANGERFJORDMAGASINET NR. 2 2021

Hattebergskatten

Vikingskatten frå Hatteberg er eit vakkert fortidsminne og reknast som eit av dei finaste funna frå vikingtida på Vestlandet, og ei uerstatteleg informasjonskjelde om vikingtida. Dei tre gjenstandane, draktspennet, sølvhalsringen og gullarmbandet er kvar for seg svært verdfulle, og draktpennet som har vore stilt ut i storbyar verda over, er eit av Noregs mest utstilte kunstgjenstandar. Smykka har ei nordisk utforming mest truleg laga på 900 talet av ein norsk kunsthandverkar, der ornamentikken syner irsk påverknad. Skatten vart funnen av Johannes Sigfusson Hatteberg som 21. desember i 1932 rydda ny åkerjord i Lindalebrotet på garden Hatteberg i Rosendal. Korleis og kor tid desse gjenstandane havna i jorda i

Lindalebrotet, veit vi ikkje, men truleg har dette skjedd langt tilbake i tid då Lindalebrotet var langt ute i utmarka. Sikkert er det at den som har eigd dei tre gjenstandane, har ikkje vore nokon kven som helst. I 2017 forsvann Vikingskatten frå Hatteberg frå Bergen museum, noko er kome til rette, og noko manglar. I 2021 tok Rosendalstiftinga initiativ til å gjenskapa dei tre gjenstandane, som detaljrette kopiar produsert av arkeolog Ørjan Engedal på same vis som dei vart laga for over 1000 år sidan. Gjenstandane vil i særskilte høve bli å sjå i Steinparken i Rosendal.

Rosendalstiftinga nyttar høvet til å takka alle andelseigarane som bidrog til gjenskapinga av dette fine kulturminnet.

HARDANGERFJORDMAGASINET NR. 3 2021

JØRN ØYREHAGEN SUNDE Professor i rettshistorie ved Institutt for offentleg rett, Universitetet i Oslo. Forskar ved Nasjonalbiblioteket.

FRÅ MAKT TIL RETT

- Kristenretten på Moster frå 1024 Ein må skilja mellom to sider ved kristninga av Noreg. For det fyrste kristninga av einskildpersonar, familiar og kanskje bygder. Denne delen av kristninga byrja fleire hundre år før 1024. For det andre kristninga av det offentlege rom i samfunnet. Det vil seia at kristne verdiar vart ramma rundt alle sin kvardag. Det vart dei gjennom kristenretten, som var juridisk reglar som skulle sikra at ein levde i tråd med Guds vilje slik den vart forvalta på jorda av kyrkja. Vedtakinga av kristenretten på Moster i 1024 er viktig som eit steg mot kristninga av samfunnet i Noreg.

Det er i dag vanskeleg å forstå kor radikal endring kristninga av samfunnet var. Fram til den tid var styrke og makt gode i seg sjølv, og makt gav rett. Men med kristninga vart makt og rett skilt – rett var noko som sprang ut av Guds vilje og ikkje av forhold mellom menneske. Dermed vart herren si makt over trælen redusert, og til slutt var denne forma for slaveri avskaffa. Fedre og brødre si makt over kvinner vart redusert, og ei kvinne skulle etter kvart til dømes samtykkja ved ekteskap. Den rike si makt over den fattige vart redusert, og etter kvart fekk ein innført ei almisseplikt. Og hemnretten, sjølve grunnpilaren i rettssystemet, vart erstatta av kongen si plikt til å sikra Guds fred. Men dette er det samfunnet kristninga av det offentlege rom skulle bana vegen for. Men kristenrettane var i byrjinga spede forsøk på å sikra at folk overhaldt dei

HARDANGERFJORDMAGASINET NR. 3 2021

mest grunnleggjande reglane for kristne. Barn skulle døypast, og kunne ikkje setjast ut for å døy. Daude skulle gravleggjast på kyrkjegarden, og ikkje i haug. Ei skulle fasta. halda seg til ei kone, byggja og vedlikehalda kyrkjer, og ikkje halda blot og eta hestekjøt. Slik vart kvardagen langsamt erobra av kristendomen gjennom kristenretten sine reglar. Og etter kvart vart folk sin utsynshorisont òg prega av den kristne læra, og trælskap og hemnrett stod for fall, og kvinner og fattige fekk nye rettar. Kristenretten som kong Olav Haraldsson Den heilage fekk vedtatt på Moster var difor eit viktig steg frå kristning av personar og mindre samfunnseiningar, til kristninga av heile samfunnet. Med kong Magnus Håkonsson Lagabøtar si Landslova av 1274, 250 år seinare, kan ein seia at prosessen som tok til på Moster var fullført.

FO TO :

t e m o l p Bleiedi – EIT HIS

TOR

D O KU S T T E R ISK

LIN

. IV

MENT

"Alle Guds vener, verande og tilkomande, dei som ser eller høyrer dette brevet, sender Sigurd lagmann, Torolv på Jåstad, Peter på Sponheim og Jon prest, Guds og si helsing."

26. mai 1293 var det førd sak og inngått forlik i Lagmannsstova, hjå lagmann Sigurd Brynjulvsson. Bleiediplomet er skildringa av domsavgjerdsla i ein tvist mellom bønder på Indre og Ytre Bleie om mellom anna gjerdehald, beiterett og fordeling av legd. På grunn av Bleiediplomet anerkjenner ein i dag Lagmannsstova i Agatunet som landets eldste, kjende rettslokale. Diplomet har vore i Bergen museum si eige sidan 1825, og inngår i dag i Universitetsbiblioteket i Bergen si spesialsamling. I Agatunet har me ei replika av det bemerkelsesverdige brevet, som du kan oppleva på staden der det vart gjeve for trekvart årtusen siden.

Dette brevet ble gjort og gitt på Aga tirsdagen etter Trinitatis messe (nå: Trefoldighets søndag) i det 14. regjeringsåret til vår vyrdelige herre kong Eirik og hertug Håkon. Anno Domini 1293? I året 1293 falt denne tirsdagen på 26. mai, etter vår kalender. Her kunngjør Sigurd lagmann og 3 vitner: Torolf på Jåstad, Peter på Spånheim og Jon prest, et forlik mellom bøndene på Indre og Ytre Bleie i Ullensvang.

Videre er der avtale om fordeling av fattigpleie eller «legd», og om at Indre Bleie skal få ha to "mølleplasser" ved elva, "og veg til dem. Men om kalvene og om brua ville de ikke avgjøre noe". Har dette forholdet vært ugreit – eller kanskje så ubetydelig at det ikke var noe å bry seg med ? Brevet forteller en god del om gardsdrift og bygdeliv på slutten av 1200-tallet. Her er også mange opplysninger om navn og navneskikk i Hardanger på denne tid – både gardsnavn og personnavn: Ketill på Lutsand, Askell og Åsolf, Andres på Mokastad, Kolbein på Lutro, Brynjolf på Leikvin (Lekve), Aslak på Sekse og Orem på Lillurdum (Velure). Dokumentet er utført på en spesiell, forseggjort måte, som vi av og til finner i middelalderbrev. Den øverste kanten er skåret ut i en bølgelinje, der vi ser spor av noen store bokstaver: CIROGRAFA – et gresk ord som rett og slett betyr "handskrift". Brevet har vært utført i to nøyaktig likelydende eksemplarer på et og samme pergamentblad – og dernest er de to skåret fra hverandre langs denne bølgelinjen. Det ville da kunne tjene som dokumentasjon eller "jartegn" (Som det kalles på gammelnorsk) for at brevet er "ekte", når de to delene passer nøyaktig sammen. I dette tilfellet må vi tenke oss at de to partene i forliket fikk hver sin del av brevet.

FOTO: LINE B. IVERSEN

Universitetsbiblioteket i Bergen har landets nest største samling med middelalderbrev. Vårt eldste brev er fra 1293 og et stort og staselig og på flere måter merkelig dokument.

Det dreier seg for det første om gjerdehold: "Mannen på Ytre Bleie skal holde grind for Skipavik-leet fra Hallvardmesseaftan (14. mai)", og "ikke la smalen sin gå på den andres bø etter den tid". Til gjengjeld skal mannen på Indre Bleie "ikke la sine naut beite nedom Foldalsgata".

FOTO: LINE B. IVERSEN

Slik byrjar mellomalderbrevet me no kjenner som Bleiediplomet – som er den eldste fullstendige skildringa av ein rettsak me kjenner i Noreg.

HARDANGERFJORDMAGASINET NR. 3 2021

Boliden Odda utvidar:

SØLV - GULL

- ZINK

Boliden Odda, sinksmelteverket innerst i Hardangerfjorden, utvidar verksemda og aukar produksjonen og talet på tilsette, gjennom ei investering på sju milliardar kroner. Slikt skjer ikkje kvart år, og når utbygginga er ferdig i 2024 har Noreg fått det mest miljøvennlege og avanserte sinkverket i verda.

SINK ER EIT METALL FOR FRAMTIDA OG ODDA ER BESTE STADEN Å LAGA DET PÅ, MED DYKTIGE MEDARBEIDARAR, STERKE TRADISJONAR, MODERNE TEKNOLOGI OG REIN FORNYBAR ENERGI FRÅ VASSKRAFTA. HELENE SEIM

HARDANGERFJORDMAGASINET NR. 3 2021

Omlag 40 prosent av all sink som blir produsert, vert brukt til korrosjonsvern. Dette skjer ved galvanisering av jern og stål. Sink blir påført ved å dyppe gjenstanden i flytande sink (varmforsinking), ved elektrolyse, gjennom sprøyting eller bruk av sinkrik maling. Jern og stål kan og bli verna mot korrosjon ved bruk av sink som offeranoder, sjå katodisk vern. Eit anna stort bruksområde av sink er i ulike legeringar, særleg i messing. Sink vert og brukt i batteri, til dømes Leclanché-element (Zn-Mn), som reduksjonsmiddel, i framstilling av malingspigment og katalysatorar. Sinksulfid er fluoriserande og vert nytta mellom anna i biletrøyr.

Avgjerda om å investera så store pengesummar i smelteverket i Odda vart fatta av svenske Boliden AB sitt styre i sommar, og kviler mykje på eit omfattande og langvarig arbeid som er lagt ned ved verket lokalt for å overtyda eigarane om at dette er rette staden å bruka pengar om ein vil laga sink for framtida, delta i det grøne skiftet og samstundes gjera gode forretningar. Tilgang på rein vasskraft som energikjelde, eit godt og truverdig prosjekt basert på gode løysingar, minimalt CO2-fotavtrykk, isfri hamn og dyktige medarbeidarar var mellom argumenta som overtydde eigarane til å gje grønt ljos for den største investeringa i industrisoga til Boliden AB nokon gong: 700 euro, eller rundt sju milliardar norske kroner. - Oppgåva me no har teke fatt på er spennande, viktig og krevjande, og eg er trygg på at avgjerda om å satsa i Hardanger er rett. Sink er eit metall for framtida og Odda er beste staden å laga det på, med dyktige medarbeidarar, sterke tradisjonar, moderne teknologi og rein fornybar energi frå vasskrafta. Målet vårt er å skaffa metall som er avgjerande for å gjera samfunnet betre for komande generasjonar. Visjonen vår er å vera den mest klimavenlege og respekterte leverandøren av metall i verda. Dette er eit oppdrag me går til med respekt og stor arbeidslyst, seier administrerande direktør ved Boliden Odda, Helene Seim. DET VERT TRAVELT I TOMTA For sinkfabrikken i Odda betyr dette meir stabilitet, meir effektivitet, nye arbeidsplassar og ei solid trygginga av dei arbeidsplassane som alt finst på verket. Då nyheita nådde ordføraren i Ullensvang, Roald Aga Haug, heiste han flagget på rådhuset. Han var klar over kva ringverknader dette ville føra med seg for hardingane, for regionen og for fylket. I løpet av dei komande tre åra vil Odda gå inn i ei ny rallartid, over hundre år etter den fyrste, og Boliden Odda og Eitrheimsneset vil verta til ei yrande maurtuve av fagfolk

og profesjonar som skal samarbeida om å løysa ei mengd utfordringar i den komplekse utbyggingsfasen. På det meste vil det vera over 1000 personar i sving inne på tomta under den heftigaste perioden i byggefasen, som er venta å nå aktivitetstoppen i 2023! I løpet av heile byggeperioden skal verket halda den vanlege sinkproduksjonen gåande. METALL FOR KOMANDE GENERASJONAR Prosjektet har fått namnet Green Zink Odda 4.0 (GZO), og ambisjonane er hårete: Boliden Odda skal i 2024 vera i posisjon i verdsmarknaden for sink som det mest klimavenlege og effektive sinksmelteverket i verda, med høgkvalitetssink vunnen ut av rike råvarer ved hjelp av fornybar rein og kortreist vasskraft. Framtida ser ljos ut, og initiativet frå Hardanger vert lagt merke til, og det vert anerkjent. Den grøne innovasjonsprisen "Drivprisen" for 2021, som Vestland fylke har etablert for å lyfta fram innovative idéar med ekstra stort potensial til å setja fart på det grøne skiftet, gjekk til Boliden Odda. -Det var veldig kjekt å verta nominert, og endå kjekkare å få førsteplassen. Dette er ein pris eg deler med alle dei 300 tilsette ved Boliden Odda, sa administrerande direktør Helene Seim, då prisen vart overrekt. Prisen er på 200 000 kroner. Boliden Odda har alt gjeve han vidare til grunnskulen i Ullensvang si realfagsatsing "Lego Legue", for å understreka at jamvel dei mest moderne verksemdene i verda alltid vil trenga gode og dyktige fagfolk, no og i framtida. HÅRETE MÅL Ein av dei som vert sentrale i arbeidet med å utvida og modernisera sinkverket er Bjørn Hovland Børve, fagansvarleg for digitalisering i GZO-prosjektet. -Bakgrunnen for utvidinga er at selskapet alltid er i ein global konkurranse der me jaktar på auka produktivitet og effektivitet. Investeringane som vert gjort no, gjer at

Tidslinje for prosjektaktivitetane

TIDSLINJE FOR PROSJEKTAKTIVITETANE 2021 • Mobilisering • Innkjøp • Tidleg aktivitetar

2022 • Sprenging av nye tomter • Bygging av midlertidige kontor og lagerhus • Graving og betong

2023 • Installasjon av utstyr alle fag • Testing og oppstart av delområder

2024 • Ferdigstilling • Testing • Oppstart

INNBYGGERMØTE 20.09.21

me går frå ein årleg produksjon på 200 000 tonn sink til 350 000 tonn. I tillegg til sink vil det også vera mogleg å utvinna bimetalla bly, gull og sølv. Dette grepet sikrar drifta ved verket i framtida, seier Hovland Børve. GRØNAST OG MEST PRODUKTIV Grepet Hovland Børve snakkar om inneber mellom anna ny røsteomn, nytt svovelsyreanlegg og ny elektrolysehall. Med auka produksjonskapasitet, betra energieffektivisering og ein ny og langsiktig avtale for leveranse av fornybar energi, set Boliden Odda ein standard for sinkproduksjon. -Summen av mange teknologiske framsteg vil gjera oss til den mest produktive og energieffektive produsenten av sink i verda, forklarar Hovland Børve. Og ikkje minst, den grønaste. Boliden Odda er alt no eit av verdas mest miljøvenlege sinkverk. Med den nye produksjonsprosessen vil den låge CO2-intensiteten verta redusert endå meir. EIN UNIK SJANSE Innan utgangen av 2024 skal utvidingsprosjektet GZO vera ferdig, og verket klart til å møta framtida. Då er også bemanninga auka. Dei som vert tilsett ved Boliden Odda vil møta ein framoverlent organisasjon som er innovativ, endringsvillig og løysingsorientert. Dei vil vera del av ei verksemd som kan feira at ho har forsynt verda med eit viktig metall i hundre år, sidan oppstarten i 1924, samstundes som startskotet for det nye verket går av om tre år. Boliden Odda har møtt store utfordringa på denne turen, og er no godt i gang med reisa frå å vera eit konvensjonelt sinkverk til å bli ein toppmoderne og høgteknologisk aktør. -Me kjem til å satsa hardt i framtida, og må få tak i dei rette ressursane til prosjektet. Me må også trekkja til oss kompetanse i den vidare utviklinga av verket, spesielt i digitaliseringa og automatiseringa knytt til produksjonsprosessane, seier Børve, som opplever det som svært spennande å ta del i prosjektet. -Dette er ein unik sjanse til å vera med på noko viktig, og det er svært lærerikt for alle som er med. Det følgjer også eit ansvar med at me har fått ein sjanse til å vidareutvikla ein svært viktig aktør i området. Me er ein stor del av eit relativt lite samfunn, og me må levera for regionen, seier Hovland Børve til slutt.

HARDANGERFJORDMAGASINET NR. 3 2021

HARDANGERFJORDMAGASINET.NO

HARDANGERFJORDMAGASINET.NO HARDANGERFJORDMAGASINET.NO HARDANGERFJORDMAGASINET.NO m eke kje Kvar v ytt frå tn det lit dt un n r t e v li jorde ngerf d r Ha a nye n på de . a id s t t ne ed rne m Bli gje å ger oss p ardan o www.H gasinet.n a m d r fjo

HARDANGERFJORDMAGASINET.NO HARDANGERFJORDMAGASINET.NO HARDANGERFJORDMAGASINET.NO HARDANGERFJORDMAGASINET.NO

HARDANGERFJORDMAGASINET NR. 3 2021

ULLENSVANG Ekte

Ordførar Roald Aga Haug er øvste sjef i kommunen som no skal leggja til rettes for å vidareføra kvalitetane i Friluftshovudstaden Ullensvang.

Synleg Berekraftig Inkluderande Attraktiv

Den største industri-investeringa i fastlands Noreg er sjølvsagt heilt fantastisk, men set likevel krav til dei som skal leggja til rettes for at investeringa på 7 milliardar skal bli vellukka. Ullensvang og Roald skal og ta mot kanskje meir enn 1000 gjestearbeiderar på det meste. Dei skal ha mat og ein stad å bu. Seinare skal alle dei ny-tilsette på Boliden og i andre bedrifter ha ein permanent stad å bu. Industrien i Ullensvang er på veg inn i blømande tider. I tillegg blømer frukt og siderbransjen i sterk aukande grad. Noko som og fører med seg at turistnæringa vil auka mykje. Skal dette bli ei god oppleving for alle må mykje infrastruktur betrast og mange ting må leggjast til rette slik at å vera i Ullensvang og Hardanger blir ei god oppleving. Vi kjenner på ansvaret, seier Aga Haug, men eigentleg er det berre luksusproblem. Fyrst og fremst er dette ein enorm sjanse for oss og framtida. Vi må berre gripa den med begge hender.

FOTO: GUNN ELTON

Her kan du lesa kva ordføraren sjølv, Roald Aga Haug tenkjer om framtida, utfordringane og ikkje minst moglegheitene.

NÆRINGSLIVET I ULLENSVANG Det er stor skaparlyst og gjennomføringskraft i det private næringslivet i regionen. Me ser dette særleg godt innanfor landbruk/sider, industrien og reiselivet. I slike tider er det viktig at kommunen kan jobbe godt med tilrettelegging. Dette gjeld sjølvsagt innanfor dei kommunale tenestene, men òg i høve planlegging og tilrettelegging av areal og infrastruktur. I desse dagar ser me eit stort trykk på bustadmarknaden. Difor jobbar me aktivt med å få klarert areal for vidare bustadbygging. Den positive utviklinga gjer det ekstra motiverande å jobbe i kommunen. Me har medvind når me no saman utviklar og bygger nye Ullensvang kommune. Kristian Bondhus-Jensen Kommunalsjef for kultur, næring og samfunn HARDANGERFJORDMAGASINET NR. 3 2021

FOTO: GUNN ELTON

Investering på Boliden 7 000 000 000

VI TRENG MEIR FOLK! Det viser at vi er best i verden. Boliden satsar ikkje i Odda for å vera snill med Noreg, eller noko.

Kompetansearbeidsplassar innan automatisering og digitalisering vil gjera arbeidsplassane på Boliden svært attraktive.

Gjennom dei 10 siste åra har bedrifta på Eitrheimsneset kvalifisert seg for dette, dei har rett og slett gjort ein kjempejobb.

Vi ser fram til ein tett dialog med Boliden. Eigentleg har vi hatt ein jamn og god kontakt med bedrifta heile tida. Men no går vi inn i ein meir intensiv fase, der vi skal samarbeide om alt mulig av tekniske utfordringar. Frå behovet for å deponera store mengder stein til å leggja til rettes for å ta i mot inntil 1000 gjestearbeiderar som skal ta del i utbygginga i den perioden som ligg framfor oss. Vi skal og leggja til rette for kva dei kan gjera i den vetle fritida dei har. Her kan det bli gode synergiar for næringslivet lokalt. Mange ulike oppdrag for underleverandørar og for både butikkar, restaurantar og kva det måtte vera. Så er vi opptekne av at gjestearbeidarane må få augo opp for Hardanger-regionen og bruka tida si her.

Alternativet ville vera at bedrifta i Odda vart eit haustingsverk. At produksjonen ville gått så lenge dei tente pengar, så her har Boliden i Odda trekt det lengste strået. Konsernet hadde fleire ulike prosjekt som konkurrerte om denne investeringa. I Sverige og Finland er dei misunnlege. Det aller viktigaste med denne investeringa er at dei 330 tilsette no veit at jobbane deira har ei ljos framtid. Boliden i Odda vil bli det mest miljøvennlege og effektive zinkverket i verda. 50 - 60 nye årsverk vil gje robuste arbeidsplassar. Når Boliden aukar produksjonen med 70 prosent gjennom etablering av 50-60 nye arbeidsplassar, betyr det ein høg grad av effektivisering. 30

HARDANGERFJORDMAGASINET NR. 3 2021

Nokre utfordringar vil vi heilt sikkert få. Då er det viktig at vi er gode på samhandling, slik at flest mogleg av utfordringane vert

Største industri investering i fastlands – Noreg – 7 milliardar Boliden konsernet si største investering nokon sinne, så dette er ei stor sak, seier ordførar Roald Aga Haug.

positive og minst mogleg negative. Men det vil sjølvsagt merkast i lokalmiljøet, både anleggsarbeidet og alle dei som skal vera her i tillegg til befolkninga. Vi vonar aktiviteten skal føra til at fleire vil investera i området, både i overnatting og kva det måtte vera. I tillegg vil det bli mykje arbeid til lokale firma. Det vil bli kamp om ulike typar fagfolk i området, så rekruttering er eit stikkord. Det å hjelpa kvarandre både i privat næringsliv og det offentlege, vil vera heilt grunnleggjande for å lukkast. Så vi treng fleire hender vi no, seier ein entusiastisk ordførar. Difor er det berre å koma til Ullensvang og leva det gode livet her. Byggja seg hus, kjøpa seg hus, pussa opp hus. I Ullensvang vil det bli rike muligheter framover til å få seg eit spennande arbeid. Boliden si investering er eit kjempepositivt prosjekt som og gjev oss nokre utfordringar som vi ynskjer å vera i forkant på.

Ekte Synleg Berekraftig Inkluderande Attraktiv

FOLK TRENG

EIN STAD Å BU! Vi har kartlagt fortsetjing på eksisterande bustadprosjekt. Vi måtte for så vidt hatt det uansett denne utvidelsen. Men det er klart at bustadmarknaden no vert heilt eksistensiell. Ullensvang kommune legg i desember fram eit forslag. Det skal byggjast ganske mange leilegheiter i Odda i åra no framover. Vi har eit prosjekt på smelteverkstomta, vidare er det to prosjekt nede med sjøen.

Men eit større arbeid må til med ras-sikring. Bonusen blir at vi då og vil ras-sikra eksisterande bustader. Det er strengare krav til ras-sikring i dag.

Samstundes med tilrettelegging av bustader i sentrum er det viktig at vi legg til rette for å sikra tilgang på bustader og byggjefelt i alle bygdene i kommunen. Både i Odda og nabobygdene er det god kapasitet på skular. Kan vera vi treng fleire plassar i barnehage. Men bygningsmasse har vi her og. Det er færre elevar i dag som for 30-40-50 år sidan. Vi har gode skular og oppvekstsenter som vi får mykje skryt for. Vi har potensiale som kan utnyttast.

heten som no er der. Satsa på Ullensvang og satsa på Hardanger. Då må folk sjå muligheter og ikkje fokusera på problem. Det er no ting skjer, og vi må gjera ein heil del ting samtidig. FOTO: GUNN ELTON

Fleire prosjekt som går på leilegheiter er i emning. På Domusbygget har dei planar om leilegheiter i nye etasjar. Vi kjenner og til fleire andre som vil byggja i høgda på eksisterande kontorbygg. I tillegg trur eg vi skal om-regulera litt og leggja til rette for fleire bustader sentralt i Odda. Så har vi ei svær sak som er omstendeleg. Det er å rassikra og byggja ut Freimslia der det er regulert for bustader. Her er plass til 100 einingar om ein nyttar området optimalt. Ei blanding av einebustader, rekkehus og terrasse-bygg vil gje ein stad mellom 70 til 100 einingar alt etter kva type som blir valt. Ei blanding blir nok sikkert resultatet.

Difor er det no om å gjera at folk finn kreativitet til å satsa både i bygdene og i byen vår. Alt det som no skjer rundt industrien i Odda, og i landbruket i heile kommunen vår med frukt og sider er spennande. Ei fantastisk utvikling som gjev reiselivet vårt rike muligheter til vekst. Vi må ta den mulig-

HARDANGERFJORDMAGASINET NR. 3 2021

FOTO: GUNN ELTON

FJORDVEGEN RUTE 13 /H. SUNDBØ.

FRÅ STYRET I FJORDVEGEN RUTE 13 KRISTOFFER AMDAL (VALD FRÅ ROGALAND FYLKESKOMMUNE) OG BJØRN LAUGALAND (ORDFØRAR I HJELMELAND), SÅ CHRISTIAN ALTMANN OG JON-TERJE EKELAND FRÅ NYE VEIER, DESSUTAN LITT AV GUNNAR MOLAND, (VARAMEDLEM FRÅ VESTLAND FYLKE TIL STYRET VÅRT).

GOD INFASTRUKTUR! FOLK TRENG

Kvinnherad og Ullensvang er dei to kommunane på vestlandet som har dårlegast infrastruktur. Så her må det no gjerast noko.

Vi trur at Seljestad-Røldals-tunellen no kjem raskt. Kvinnheradpakken helsar vi velkomen, den er og positiv for Ullensvang. Riksveg 49, ny tunell mellom "podlane" i Mauranger må vi få på plass. Folk kjem gjerne via Flesland når dei skal til Ullensvang. Då kjem dei enten via Jondal eller over Årsnes og blir sjokkert. Dei forstår ikkje at vi kan ha ein slik kjerreveg mellom flotte tunellar.

kvart høve overfor myndighetene, seier Aga Haug. Vi har ingenting å skjemmast over, vi ligg på topp når det gjeld verdiskaping pr. hovud. No må dette visa att på infrastruktur for det er ingen tvil om at vi er blitt forbi-køyrt når det gjeld veginvesteringar. Det må no absolutt vera vår tur. Det kan ikkje alltid vera slik at dei som har det verst, skal få minst.

Riksveg 13 dei ras-sikrings prosjekta som er komne langt og vegen mellom Kinsarvik og Bu må no utbetrast. Vegtarmen gjennom Odda-dalen held ikkje mål korkje i høve til næringstrafikken eller ras-sikring. Vi har utfordra Nye veier på at her må vi ha strakstiltak. I tillegg må vi jobba vidare mot neste NTP med hovudvegen gjennom Odda-dalen.

Så vi gler oss over det som skjer mellom Folgefonntunellen og Rosendal. Triangelet og framkomsten mellom Husnes/Rosendal – Norheimsund/Øystese og Odda er heilt avgjerande for å ha ein felles bu og arbeidsmarknad her i regionen.

Riksvegen 13 gjennom heile Ullensvang har eit enormt etterslep. Både på ras-sikring og vegstandard. Eg brukar dette aktivt ved eit 32

HARDANGERFJORDMAGASINET NR. 3 2021

No er det mange bedrifter frå Kvam, Kvinnherad og Stord som har oppdrag her inne. Så på ein måte er det industrimessig eit lite klondyke om dagen. Vi må berre få mest mogleg synergieffektar ut av det lokalt.

FOTO: GUNN ELTON

Ekte Synleg Berekraftig

FOTO: GUNN ELTON

Inkluderande Attraktiv

FRAMTIDA VÅR! Så er jo dette bare begynnelsen. TiZir og Hardanger Hub. sine framtidsplanar er eit formidabelt prosjekt. Dei to tinga heng saman og vil gi ei investering som er enno større enn Boliden. 10 milliardar er eit estimat. Vi heiar på dette og kommunen bidrar sjølvsagt gjerne med å legga til rette. Fornybar samfunnet som heile Noreg no snakkar om, ligg det veldig godt til rette for her. Med Statkraft, "Kongsberg-miljøa" og den lokale industrien på lag, er vi veldig optimistiske. Denne muligheten må vi bare nytta. Handlekraft låg i botnen då Stavanger vart olje-hovudstad. Vi treng eit sterkt regionalt initiativ med å leggja til rette. Samstundes som vi krev hjelp frå statlege myndigheter, gjennom statsforvaltaren og av fylkes-kommunale myndigheter. Til nye bustadtomter og næringsareal. Vi har rasfare, vi har nasjonal-parker og verna vassdrag. Likevel har vi framleis nokre områder vi kan utvikla, men då treng vi at storsamfunnet er med oss. Alt heng saman med alt. Vi har stor maritim aktivitet i Ullensvang med fiskeoppdrett i Jondal-regionen. Vi har eit bra landbruk med moderne driftsbygningar mange plassar. Vi har Noregs frukthage, med produksjon av sider og andre edle varer. Vi har ei reiselivsnæring som kan veksa mykje om forholda blir lagt til rette for det. Vi har ein kraftsektor som i åra framover må gjera store investeringar. Ordføraren vil og ha andre prosjekt som til dømes pendelbane til Rossnos eller badeland. Poenget mitt er at den type ting bør skje samstundes som industrien ekspanderer, for du treng komplementære arbeidsplassar som det heiter. Vi har snakka opp og fram regi-

onen vår lenge no, og vist til dei muligheter som finnest her. Både i sentrum av Odda men og i resten av kommunen. Ting må ikkje venta fordi industrien har stor aktivitet, nei andre initiativ bør skje samstundes. Så må vi leggja til rette og tilpassa dei kommunale tilboda under vegs. Etter mitt syn er det berre å gi gass. Inspirerande og kjekt når ting skjer. Utfordringane våre er eigentleg berre luksusproblem. Det er sikkert ting vi ikkje får til, men vi får til meir om vi er optimistar. Heile Noreg slit med rekruttering av arbeidskraft, distrikta opplever at sentraliseringa er stoppa, men problemet er høg gjennomsnittsalder som gir lav ny produksjon av born. Vi må ha tilflyttarar. Det er heilt naudsynt for å skaffa nok arbeidskraft til næringslivet. Vi har spennande arbeidsplassar å tilby, både innanfor det offentlege og det private. I tillegg må vi jobba optimalt for å korta ned avstanden mellom sentera i regionen, det er viktigare enn folk trur. Det gylne triangel, Husnes/Rosendal, Norheimsund/ Øystese og Odda som ein felles bu- og arbeidsarena med god infrastruktur vil gi oss ein fantastisk region.

Industrien vår må vera best i verda. Både på dei store smelteverka og på underleverandørane. Du overlever ikkje utan du er på topp. Difor har vi mange interessante arbeidsplassar å tilby. Det må vera mykje meir spennande for ein ingeniør å koma her å jobba i industrien enn å sitja i eit kjedeleg kontorfellesskap i byen. Her får du spennande jobbar med stort ansvar og tilsvarande utviklingspotensiale. Distrikta har nokre fordelar i å tiltrekkja seg unge som ynskjer seg brei erfaring tidleg i yrkeslivet. Så var det naturen, kulturen og alt det som vi som bur her er glad i. Det skjer meir på kulturfronten enn du skulle tru. – Det er min påstand seier Aga Haug, at det er klin umogleg å få med seg alt av det som skjer av kultur i kommunen. Det er mi kjensle at urban-kvalitetar blir brukt meir her enn i byane. Vi må berre bruka rett fokus og ha på dei rette brillene i vurdering av "byaktivitetar" seier ordføraren. - og tenk på kor mykje meir du kan påvirka kommunen og lokalsamfunnet ditt her enn i ein stor by. Vi som bur her, er fornøgde og stolte av å bu her vi bur. Vi må kanskje bli enno flinkare å fortelja andre om alt som er bra. Fordi vi rett og slett – treng fleire folk! HARDANGERFJORDMAGASINET NR. 3 2021

stri jobber med ardanger, forståelse og Næringsforeninga Hardanger Industri jobbar mediå dra saman elle aktiviteten

Nasjonal samhandling

NASJONAL SAMHANDLING

industri-klyngene i Hardanger, Sauda og Kvinnherad, for å fremja forståing og medvit om den høge industrielle aktiviteten i området.

øy . innbygger som rister mange til seg en levevei.

Få regionar og kommunar har så høg næringsaktivitet og verdiskaping pr. innbyggjar som i dette området. Noko som alt freistar mange til å kome til Hardanger for å skaffa seg ein leveveg. I tillegg er både turisme og landbruk under full utvikling, difor kan ein trygt seie at om du skal gjera karriere og få ein god plass å leva, er Hardanger rette staden! Det er og eit utvida samarbeid mellom fleire bransjenivå og med globale aktørar i andre industriregionar.

k under full n gjøre karriere ger rette

Kjem du til Ullensvang får du delta i spennande utviklingsarbeid med globalt potensiale.

NØKKELTAL FOR ULLENSVANG KOMMUNE • Ca. 10 mrd. årleg i omsetnad. • Planlagt auke på 2 mrd. • 11 500 ibuarar • 5 500 arbeidsplassar • 10 % vekst neste 5 år.

ndustri klyngene i Hardanger, Sauda og Kvinnherad

INDUSTRIKLYNGENE I HARDANGER, SAUDA OG KVINNHERAD Kommunene

Ullensvang Kvinnherad Eidfjord Fusa Ulvik Kvam Voss Etne Sauda Suldal

Industri klyngene i Hardanger, Sauda og Kvinnherad

Verdiskapnings ledd

Utvikling av samhandling og leverandørkapasitet

1. Energi 2. Prosess

Nøkkeltal lensvang Kommune

INGVALD TORBLÅ . 10 milliardar i omsetnad Styreleiar i Hardanger Industri og direktør i Odda Technology jobbar for å fronta 11500 innbyggjarar industrien og næringane, og er overtydd om at bedriftene i heile regionen tener 5500 arbeidsplassar på å stå meir saman. Skal me rekruttera til neste den store aktiviteten må me tydelegare 10% vekst 5 år få fram at her er det framtidsutsikter som få andre regionar kan visa til, og at ein -Rekrutteringsbehov dermed kan -2000 gjere karriere på lik linje med væra på mellom 1500 sonar berre ii byane. vår bransjegrein 34

HARDANGERFJORDMAGASINET NR. 3 2021

ü ü Ø

Omsetning ü >20 milliarder pr.år Innkjøp vedlikehold/utvikling ü ~2,9 milliarder pr.år Investeringer planlagt Ø >10 – 17 milliarder

3. System 4. Service

Industri & system/service ~14 milliarder pr år Energi ~6 milliarder pr år

HARDANGER HYDROGEN HUB er eit industri-konsortium der bedriftene Statkraft, Tizir, TechnipFMC Kongsberg, Odda Technology og Fluorsid inngår.

Dette skal gjerast med å konvertere industrianlegga hos dei store prosessverka Tizir og Fluorsid og ved å ta i bruk nye teknologiprodukt frå TechnipFMC, med utspring frå olje- & gass-bransjen. Dette er nye system som skal piloterast og kvalifiserast og gi produkt som har potensiale for å gjera heile verdas energi-

bransje meir fleksibel og vil såleis kunne gi den norske leverandørindustrien globale eksportmuligheter, også eit viktig hovudmål. Prosjektet vil og auke moglegheitene for å fanga enno meir av vasskrafta i området. Ved å produsera hydrogen tett opp mot kraftverka og undervass-lagre denne i Sørfjorden vil energiaktøren Statkraft få ein heilt ny fleksibilitet i energisystema. Ein god bieffekt er at store mengder industriell oksygen og vert tilgjengeleg for bruk i industrien. Hydrogenet vil erstatta kol i Tizirs produksjon og andre fossile produkt hos fleire forbrukerar i området, som Fluorsid med den effekt at industripro-

duksjonen kan auke betydeleg, med gode ringverknader for heile regionen. Overgang til hydrogen vil redusera punktutslippet frå området med opp til 300 000 tonn CO2 per år og bidra til å redusera Noregs totale utslippsmengde. Prosjektet har pilotstudier frå 2022 med mål om fyrst pilotering og etter det fullskalaproduksjon i 2029. Prosjektet ved TiZir planlegg pilotstudier frå 2022 med mål om fullskalaproduksjon mot slutten av tiåret. Enova har nominert prosjektet som eit av fem norske prosjekt i det europeiske programmet IPCEI Hydrogen, noko som viser at dette er eit viktig industriprosjekt – også i Europeisk målestokk.

FOTO: DAG ENDRE OPEDAL

Konsortiet jobbar for å realisere HHH som et stort industriprosjekt i Tyssedal/Odda med mange industrielle mål. Hovedmålet er å innføra ny teknologi som vil gjera industrien nær karbonfri og auke produksjonen av grøne industrivarer, både hos Tizir, Fluorsid og Statkraft.

HARDANGERFJORDMAGASINET NR. 3 2021

-30%

Se mer på bohus.no

PÅ UTETEPPE SUNFLOWER, TOMAR OG VERONICA

Finn dine favoritter Vi har stort utvalg hagemøbler i ulike stiler. Se mer på Bohus.no CARDENAS SPISEVINKEL

VERONICA NÅ 1.679,- (før 2.399,-) Nr. 239564 TOMAR grå NÅ 3.499,- (før 4.999,-) Nr. 239557 SUNFLOWER uteteppe 160x230 NÅ 559,- (før 799,-) Nr. 231416

-30%

Se mer på bohus.no

9999

SPA

200

CARDENAS 242x197, H 84 cm NÅ 9.999,- (før 11.9

PÅ UTETEPPE SUNFLOWER, TOMAR OG VERONICA

BOHUS ODDA 10 ÅR! CARDENAS SPISEVINKEL

VERONICA NÅ 1.679,- (før 2.399,-) Nr. 239564 TOMAR grå NÅ 3.499,- (før 4.999,-) Nr. 239557 SUNFLOWER uteteppe 160x230 NÅ 559,- (før 799,-) Nr. 231416 SCBYHB SPISEBORD

SCBYHB SPISEBORD

13.999 Møblar i tre generasjonar!

13.999

9999

SPAR

2000

CARDENAS 242x197, H 84 cm NÅ 9.999,- (før 11.999,-) Nr. 221585 / 226180

SCBYHB

sert stål, svart, 225x100, H 73 cm

SCBYHB ben i aluminium svart 13.999,- Nr. 240231

Nr. 216366

Eldbjørg og Øyvind Ribesen, søsken frå 3. generasjon som sel møblar på Hjøllo i Odda. No feirar dei ti år med Bohus.

-40%

SCBYHB SPISEBORD SIGNATURE COLLECTION GARDEN 3seter sofa i tett flett 226x86, H 66 cm 12.499,- Nr. 216549 Modulstol i tett flett 62x86, H 66 cm 3.999,- Nr. 216543 Sofabord sett av 3 stk. med

13.999

alu.ramme og bordplate i spray stone glass 90x90, H 45 cm/82x43, H 42 cm 4.999,- Nr. 216565

SCBYHB

SCBYHB SPISEBORD

PÅ SIGNATUR 13.999 COLLECTION SLEEPING

SIGNATURE COLLECTION GARDEN 3seter sofa i tett flett 226x86, H 66 cm 12.499,- Nr. 216549 Modulstol i tett flett 62x86, H 66 cm 3.999,- Nr. 216543 Sofabord sett av 3 stk. med alu.ramme og bordplate i spray stone glass 90x90, H 45 cm/82x43, H 42 cm 4.999,- Nr. 216565

-30% PÅ SKYLINE SERIEN I BLÅ ELLER KOKS

OVERMADRASSER

SIGNATURE COLLECTION GARDEN 3seter sofa i tett flett 226x86, H 66 cm 12.499,- Nr. 216549 Modulstol i tett flett 62x86, H 66 cm 3.999,- Nr. 216543 Sofabord sett av 3 stk. med SCBYHB alu.ramme og bordplate i spray stone glass 90x90, H 45 cm/82x43, H 42 cm 4.999,- Nr. 216565

nyhet SIGNATURE COLLECTION GARDEN 3seter sofa i tett flett 226x86, H 66 cm 12.499,- Nr. 216549ben Modulstol i tett flettsvart 62x86, H 66 cmNr. 3.999,Nr. 216543 Sofabord sett av 3 stk. med i aluminium 13.999,240231 Nr. 216366 SIGNATURE COLLECTION GARDEN 3seter sofa i tett flog ettbordplate 226x86,i spray H 66stone cm 12.499,Nr.H 216549 Modulstol tett flett 62x86, H 66 cm 3.999,- Nr. 216543 Sofabord sett av 3 stk. med alu.ramme glass 90x90, 45 cm/82x43, H 42 cm i4.999,Nr. 216565

sert stål, svart, 225x100, H 73 cm

alu.ramme og bordplate i spray stone glass 90x90, H 45 cm/82x43, H 42 cm 4.999,- Nr. 216565

-40%

nyhet

-30% nyhet

Halvor Bakke har designet en nyhet SIGNATUR COLLECTION SLEEPINGpeiser 30 SPAR ny kolleksjon og lykter for Halvor Bakke har designet en nyhet PÅ SIGNATUR utendørs bruk, med inspirasjon fra PÅ SKYLINE SERIEN Bakkefor har designet en ny kolleksjon peiserHalvor og lykter COLLECTION SLEEPING sineFRA reiser til vakre Cape Town. I BLÅ KOKS SIGNATURE COLLECTION GARDEN 3seter sofa i tett flkolleksjon ett 226x86,peiser H 66 cm Nr. 216549 Modulstol i tett flett 62x86, H 66 cm 3.999,- Nr. 216543 Sofabord sett av 3ELLER stk. med nyinspirasjon og 12.499,lykter for OVERMADRASSER utendørs bruk, med Halvor Bakke harfra designet en Nr.fra216565 alu.ramme og bordplate i spray stone glass 90x90, H 45 cm/82x43, 42 cm 4.999,utendørs bruk, Hmed inspirasjon Disse produktene har ame sineTenderfl reiser til vakre Cape Town. ny sine kolleksjon peiser og lykter for SIGNATURE COLLECTION SLEEPING 30 SKYLINE telykt/vaser i blå eller koks 7 cm (før 358,-) reiser til vakre Cape Town. TENDERFLAME lykter og peiser designet av Halvor Bakke, MgO skifer og stål svart MOSSEL BAY 90 peis Ø 40, teknologi, og er utendørs bruk, med inspirasjon fra Nr. 190844 / 145689 15 cm 8 cm 75x200flott cm design NÅ 1.139 (førbåde 1.899,-) Nr. 229791 90x200 cm NÅ 1.289 (før 2.149,-) Nr. 229798 120x200 cm NÅ 1.619 (før 2.699,-) (før 552,-) Nr. 190842 / 145686 H 56 cm 4.999,PLETTENBERG 180 peis Ø 50, H 41 cm 5.999,- SIGNAL HILL fakkel med spyd Ø 12, H 14 cm, spyd Disse produktene har Tenderfl ame Disse produktene har Tenderfl ame Nr. 229799 cm (før 819,-) Nr. 190843 / 145683 sine reiser til 699,vakre Cape Town. miljø ogBakke allergivennlige. 130 cm PAARL bordlykt Ø 16, H 15 cm 999,TENDERFLAME lykter og peiser designet avdesignet Halvorav Bakke, og stål svart MOSSEL 90peis peis Halvor harteknologi, designetflott en design TENDERFLAME lykter og peiser HalvorMgO Bakke,skifer MgO skifer og stål svart MOSSELBAY BAY20 90 ØØ 40,40, STONE og er flbåde teknologi, ott design og er både H 56 cm 4.999,- PLETTENBERG 180 H peis 50,5.999,H 41 cm 5.999,SIGNAL fakkel medspyd spydØ Ø 12, 12, HH1414cm, spyd H 56 cm 4.999,- PLETTENBERG 180 peis Ø 50, 41Øcm SIGNAL HILLHILL fakkel med cm, spyd SOFASETT SPAR SIGNATURny COLLECTION produktene har Tenderfl kolleksjonSPAR peiser ogog lykter forDisse miljø og allergivennlige. 130 cm 699,- PAARL 16, H 15 cm 999,miljø allergivennlige. 130ame cm 699,- PAARL bordlykt Ø 16,bordlykt H 15 cmØ 999,SLEEPING 30 TENDERFLAME lykter og peiser designet av Halvor Bakke, MgO skifer og stål svart MOSSEL BAY 90 peis Ø 40,

Det var ingen sjølvfylgje at vi kunne etablera Bohus 1139 760 i Odda. I utgangspunktet var Bohus eit storbykonsept, seier Øyvind. Dette var fyrste Bohus-konseptet som vart starta på ein mindre plass, difor var vi i utgangspunktet heldige som fekk denne sjansen.

7999

teknologi, flott design og er både miljø og allergivennlige.

H 56 cm 4.999,- PLETTENBERG 180 peis Ø 50, H 41 cm 5.999,- SIGNAL HILL fakkel med spyd Ø 12, H 14 cm, spyd 130 cm 699,- PAARL bordlykt Ø 16, H 15 cm 999,-

SIGNATURE COLLECTION SLEEPING 30 SKYLINE telykt/vaser i blå eller koks 7 cm (før 358,-) Nr. 190844 / 145689 15 cm 8 cm 75x200 cm NÅ 1.139 (før 1.899,-) Nr. 229791 90x200 cm NÅ 1.289 (før 2.149,-) Nr. 229798 120x200 cm NÅ 1.619 (før 2.699,-) (før 552,-) Nr. 190842 / 145686 TENDERFLAME lykter og peiser designet av Halvor Bakke,20MgO stål svart BAY 90 peis Ø 40, Nr. 229799 cm skifer og (før 819,-) Nr.MOSSEL 190843 / 145683

STONE sofasett 3-1-1 med bord i mørk grå aluminium og 10 cm grå puter 172x80, H 75 cm Nr. 237725 SQUARE Nr. 237701 SCBYHB Nr. 216567

Inge Vikse som står bak Bohus Vikse møblar i Haugesund eig resten. bohus.no

Sør-Noreg. Vi har levert på Kvamskogen, Dovrefjell, Norefjell. Men sjølvsagt mest i hyttefelt i vår eigen region.

Øyvind og søstera Eldbjørg vaks opp med foreldre og besteforeldre som selde møblar. Sjølv har Øyvind aldri drive med noko anna. Slik er møblar blitt ein livsstil.

Bohus Odda har møblert visningshytter for Tungesvik Hytter og Berge Sag. I tillegg til dette har hytteeigarar i regionen kjøpt møbler til eiga leilegheit i Stavanger høs møbelbutikken i Odda og 13 fått møblane levert i Stavanger.

teknologi, flott design og er både H 56 cm 4.999,- PLETTENBERG 180 peis Ø 50, H 41 cm 5.999,- SIGNAL HILL fakkel med spyd Ø 12, H 14 cm, spyd Halvor har designet en miljøBakke og allergivennlige. 130 cm 699,- PAARL bordlykt Ø 16, H 15 cm 999,ny kolleksjon peiser og lykter for utendørs bruk, medBOHUS inspirasjon ODDA fra Hjølloveien 1, 5750 Odda • T: 53 69 59 00 • 10-18 (10-15) sine reiser til vakre Cape Town. Disse produktene har Tenderflame teknologi, flott design og er både miljø og allergivennlige.

TENDERFLAME lykter og peiser designet av Halvor Bakke, MgO skifer og stål svart MOSSEL BAY 90 peis Ø 40, H 56 cm 4.999,- PLETTENBERG 180 peis Ø 50, H 41 cm 5.999,- SIGNAL HILL fakkel med spyd Ø 12, H 14 cm, spyd 130 cm 699,- PAARL bordlykt Ø 16, H 15 cm 999,-

Oddingar og gode relasjonar til lokalmiljøet har vore viktig i alle år, og er hovudkundegruppa. Etter kvart har kvinnheringane vorte ein stor marknad for oss, seier Øyvind. Tidlegare kom folk frå

Vo leverer stort sett over alt i Sør-Noreg der det er brukbar veg.

PÅ HJØLLO I ODDA FINN DU OSS VI HAR STORE UTSTILLINGSLOKALER OG LAGER VI TILBYR: • Heimkjøring, montering, lagring til prosjekt. • Visningsleiligheter der vi kan møblera, pynta og stila. • Du kan kjøpa møblane no, eller når vi har kampanje. Vi kan lagra møblane til prosjektet ditt er ferdig. • Vi kan kjøra møblane på plass og kan og tilby montering. Slik kan du koma til «duk og dekka bord» flytta inn i ferdig møblert hytte, hus eller leilegheit. • Vi tilbyr heimebesøk med hjelp til utforming. Tar mål og gir råd om fargar på møblement. • Vi har mange typar betalingsordning, sjå på heimesida til Bohus om kundeløfter og prisgaranti. Dette kan vera lønsamt om du ventar på feriepenger, skattepenger, arv, eller kva som helst.

ALLTID VELKOMEN TIL OSS SPØR KVA VI KAN HJELPA DEG MED 36

HARDANGERFJORDMAGASINET NR. 3 2021

SPA

200 Rosendal, men no kjem dei og frå Sunde, Valen og Husnes, seier Ribesen med entusiasme. Samstundes kjem det oftare kundar frå STONE sofasett 3-1-1 med bord i mørk Nr. 237725 SQUARE Norheimsund og Øystese. Nr. 216567

nyhet utendørs bruk, 760med inspirasjon fra 13 7999 1139 Etter kvart har hyttemarknaden vorte ein langt2000 større marknad sine reiser til vakre Cape Town. 13 bohus.no BOHUS ODDA Hjølloveien 1, 5750 Odda • T: 53 69 59 00 • 10-18 (10-15) Disse produktene har Tenderflame for Bohus Odda. Vi har levert møbler til hytter over store delar av Saman eig dei to søskena 49 % av aksjane og styreformann SveinFRA

STONE SOFASETT

(før 9.999,-) Nr. 237685 SO

Se mer på bohus.no

VERONICA Nr. 239564 TOMAR grå NÅ 3.499,- (før 4.999,-) Nr. 23 NÅ 559,- (før 799,-)

-30%

Se mer på bohus.no

PÅ UTETEPPE SUNFLOWER, TOMAR OG VERONICA

VERONICA NÅ 1.679,- (før 2.399,-) Nr. 239564 TOMAR grå NÅ 3.499,- (før 4.999,-) Nr. 239557 SUNFLOWER uteteppe 160x230 NÅ 559,- (før 799,-) Nr. 231416 SCBYHB SPISEBORD

SCBYHB SPISEBORD

13.999

SCBYHB sert stål, svart, 225x100, H 73 cm

SCBYHB ben i aluminium svart 13.999,- N

Nr. 216366

-40%

SCBYHB SPISEBORD SIGNATURE COLLECTION GARDEN 3seter sofa i tett flett 226x86, H 66 cm 12.499,- Nr. 216549 Modulstol i tett flett 62x86, H 66 cm 3.999,- Nr. 216543 Sofabord sett av 3 stk. med

13.999

alu.ramme og bordplate i spray stone glass 90x90, H 45 cm/82x43, H 42 cm 4.999,- Nr. 216565

SCBYHB SPISEBORD

PÅ SIGNATUR 13.999 COLLECTION SLEEPING

SCBYHB

OVERMADRASSER

sert stål, svart, 225x100, H 73 cm

alu.ramme og bordplate i spray stone glass 90x90, H 45 cm/82x43, H 42 cm 4.999,- Nr. 216565

-40%

nyhet

-30% nyhet

Halvor Bakke har designet en nyhet SIGNATUR COLLECTION SLEEPINGpeiser 30 SPAR ny kolleksjon og lykter for Halvor Bakke har designet en nyhet PÅ SIGNATUR utendørs bruk, med inspirasjon fra PÅ SKYLINE SERIEN Bakkefor har designet en ny kolleksjon peiserHalvor og lykter COLLECTION SLEEPING FRA sine reiser til vakre Cape Town. I BLÅ KOKS SIGNATURE COLLECTION GARDEN 3seter sofa i tett flkolleksjon ett 226x86,peiser H 66 cm Nr. 216549 Modulstol i tett flett 62x86, H 66 cm 3.999,- Nr. 216543 Sofabord sett av 3ELLER stk. med nyinspirasjon og 12.499,lykter for OVERMADRASSER utendørs bruk, med fra Halvor Bakke harHmed designet en Nr.fra216565 alu.ramme og bordplate i spray stone glass 90x90, H 45 cm/82x43, 42 cm 4.999,utendørs bruk, inspirasjon Disse produktene har ame sineTenderfl reiser til vakre Cape Town. ny sine kolleksjon lykter for SIGNATURE COLLECTION SLEEPING 30 SKYLINE telykt/vaser i blå eller k reiser tilpeiser vakreog Cape Town. TENDERFLAME lykter og peiser designet av Halvor Bakke, MgO skifer og stål svart MOSSEL BAY 90 peis Ø 40, teknologi, og er utendørs medcm inspirasjon Nr. 190844 / 145689 15 cm 8 cm 75x200flott cm design NÅ 1.139 (førbåde 1.899,-) Nr. 229791 90x200 NÅ 1.289fra 229798 120x200 cm NÅ (før H 56bruk, cm 4.999,PLETTENBERG 180(før peis 2.149,-) Ø 50, H 41 Nr. cm 5.999,SIGNAL HILL fakkel med1.619 spyd Ø 12, H 142.699,-) cm, spyd Disse produktene har Tenderfl ame Disse produktene har Tenderfl ame Nr. 229799 cm (før 819,-) Nr. 190 sine reiser til 699,vakre Cape Town. miljø ogBakke allergivennlige. 130 cm PAARL bordlykt Ø 16, H 15 cm 999,TENDERFLAME lykter og peiser designet avdesignet Halvorav Bakke, og stål svart MOSSEL 90peis peis Halvor harteknologi, designetflott en design TENDERFLAME lykter og peiser HalvorMgO Bakke,skifer MgO skifer og stål svart MOSSELBAY BAY20 90 ØØ 40,40, og er flbåde teknologi, ott design og er både H 56 cm 4.999,- PLETTENBERG 180 H peis 50,5.999,H 41 cm 5.999,SIGNAL fakkel medspyd spydØ Ø 12, 12, HH1414cm, spyd H 56 cm 4.999,- PLETTENBERG 180 peis Ø 50, 41Øcm SIGNAL HILLHILL fakkel med cm, spyd SIGNATURny COLLECTION Disse produktene har Tenderfl ame kolleksjon peiser og lykter for miljø og allergivennlige. 130 cm 699,- PAARL 130 cm 699,- PAARL 16, H 15 cm 999,bordlykt Ø 16,bordlykt H 15 cmØ 999,SLEEPING 30 SPAR miljø og allergivennlige. TENDERFLAME lykter og peiser designet av Halvor Bakke, MgO skifer og stål svart MOSSEL BAY 90 peis Ø 40,

1139

FRA

760

utendørs bruk, 760med inspirasjon fra 1139 sine reiser til vakre Cape Town. bohus.no BOHUS ODDA Disse produktene har Tenderflame

teknologi, flott design og er både miljø og allergivennlige.

nyhet

H 56 cm 4.999,- PLETTENBERG 180 peis Ø 50, H 41 cm 5.999,- SIGNAL HILL fakkel med spyd Ø 12, H 14 cm, spyd 130 cm 699,- PAARL bordlykt Ø 16, H 15 cm 999,-

Hjølloveien 1, 5750 Odda • T: 53 69 59 00 • 10-18 (10-15)

SIGNATURE COLLECTION SLEEPING 30 SKYLINE telykt/vaser i blå eller koks 7 cm (før 358,-) Nr. 190844 / 145689 15 cm 8 cm 75x200 cm NÅ 1.139 (før 1.899,-) Nr. 229791 90x200 cm NÅ 1.289 (før 2.149,-) Nr. 229798 120x200 cm NÅ 1.619 (før 2.699,-) (før 552,-) Nr. 190842 / 145686 TENDERFLAME lykter og peiser designet av Halvor Bakke,20MgO stål svart BAY 90 peis Ø 40,NR. 3 2021 Nr. 229799 cm skifer og (før 819,-) Nr.MOSSEL 190843 / 145683 HARDANGERFJORDMAGASINET

teknologi, flott design og er både Halvor har designet en miljøBakke og allergivennlige. ny kolleksjon peiser og lykter for

H 56 cm 4.999,- PLETTENBERG 180 peis Ø 50, H 41 cm 5.999,- SIGNAL HILL fakkel med spyd Ø 12, H 14 cm, spyd 130 cm 699,- PAARL bordlykt Ø 16, H 15 cm 999,-

13 I

JuleQuiz Har julefreden senka seg i heimen? Kanskje treng du litt avkopling frå ei stressande førjulstid? Kva er vel då betre enn å kunne samle familie og vener og utfordre dei i allmennkunnskapens namn? Prøv Hardangerfjordmagasinet sin eigen julequiz, med spørsmål som skal passe alle.

YMSE BLANDING 1.

Kva tidlegare alpinist hadde kallenamnet "Herminator"?

11. Kor mange raude kors er det i flagget til Georgia?

Kva er det norske namnet på øya i Stillehavet som også blir kalla Rapa Nui?

12. Kva norsk sjokoladeprodusent står bak sjokoladen Gullbrød?

3. Kva heiter hovudstaden i Slovakia? 4. I norrøn mytologi – kva heiter kona til Balder? 5. Kva grunnstoff har atomnummer 24, og har fått sitt namn frå det greske ordet for farge? 6. Kva ord på A blir brukt om den øvste leiaren på eit nonnekloster? 7.

I songen "bamsens fødselsdag" av Thorbjørn Egner – kor gammal blir bestefaren?

8. Forkortinga VVS, står for varme, ventilasjon og..? 9. Kven har vært manager for Manchester City sidan 2016? 10. Kva band song «why does it always rain on me?» i 1999?

HARDANGERFJORDMAGASINET NR. 3 2021

13. Kva betyr det svenske ordet "rolig"? 14. Kven skreiv komedien Erasmus Montanus? 15. Kor mange fargar er det i det samiske flagget? 16. Frå kva kanadisk by kjem NHL-laget Maple Leafs? 17. Kva bilmerke har modellen Pathfinder? 18. Kva er det lågaste kubikktalet? 19. Kven spelte rolla som "Gud" i Bruce Almighty? 20. Kva er spesielt med flagga til Kypros og Kosovo? 21. Kva blei etablert først – Google, Facebook eller Youtube? 22. På kva radiokanal kan du høyre nitimen?

23. Kva avis blei grunnlagt i 1890 under namnet Norsk Sjøfartstidende? 24. Kva vekedag heiter «Samstag» på tysk? 25. Kva dansk Bodø/Glimt-spelar blei toppscorar i Eliteserien i 2020, med 27 mål? 26. I kva hundreår levde den tyske komponisten Johannes Brahms 27. Frå kva nederlandsk by kjem fotballaget Feyenoord 28. Frå kva land kjem osten emmentaler? 29. Kven har regissert filmane Døden på Oslo S, Over stork og stein og Mors Elling? 30. Kva type brennevin skal det være i ein irish coffee?

38. Kva selskap som blant anna produserer treningstøy og sportsutstyr, blei grunnlagt av tyskaren Adolf Dassler? 39. Kva musikar ga ut albumet Rough and Rowdy Ways i 2020? 40. Fullfør tittelen på Askeladdeneventyret: Prinsessen som ingen kunne….. 41. kva kjøtt skal det være i ein wienerschnitzel? 42. Kven skreiv eventyret Den standhaftige tinnsoldat? 43. I kva land har dansen tarantella sitt opphav? 44. Kva nasjonalitet er krimforfattaren som har skrive fleire bøker under namnet Arne Dahl?

52. I kva fjellkjede er det 4401 meter høge fjellet Mount Elber det høgaste fjellet? 53. kva by kjem det italienske fotballaget Juventus frå? 54. Kva artist døydde i 2011, berre 27 år gammal, og blei særleg kjent for songen «Rehab» frå albumet Back to Black? 55. Kva for noko eteleg er fettuccine? 56. Kva Premier League-lag blir kalla «The foxes»? 57. I kva bydel i Oslo ligg Sørkedalen, Røa, Holmenkollen, Slemdal og Vindern? 58. Kva slags dyr er Segas dataspelsfigur Sonic? 59. Kva er det som står utstilt i eit glyptotek?

31. Kva flyplass har IATA-koden LHR?

45. Elva Prut er ei grenseelv mellom Romania og kva av nabolanda?

32. Kven var visepresident då Donald Trump var president?

46. Kven var statsminister i Storbritannia i åra 1990-1997

33. Kva kallar vi læra om jordskjelv?

47. Kva år blei Sovjetunionen oppløyst?

Lukke til

34. Kva kallar vi eit ensemble med fire strykeinstrument, vanlegvis ti fiolinar, ein bratsj og ein cello?

48. Kva heiter planeten som Supermann blei født på?

Svar på quiz'en finn du på side 62.

35. Kva heiter assistenten til Peter Smart, som er laga av ein gammal lampe? 36. Kva svenske overtok i 2017 som trenar for Norge sitt kvinnelandslag i fotball? 37. Kva heiter tranebær på engelsk?

60. Kva nordmann vann verdscupen i alpint for herrar samanlagt i sesongen 2019/2020?

49. Kven song «My Heart Will Og On», som blei brukt i filme Titanic? 50. i kva krig er handlinga i Ernest Hemingway sin roman «klokkene ringer for deg», lagt? 51. På kva øy er musikaren Freddie Mercury født?

HARDANGERFJORDMAGASINET NR. 3 2021

TRONDS MARINE SERVICE AS Tronds Marine Service AS har lange tradisjonar med sjømannskap, og i dei siste tiåra vore den føretrukne partner med dyktig personell klare for å utføre oppdrag. Historia vår syner at me utfører både komplekse operasjonar med kort responstid og har kapasiteten til å planlegge framover for å sikre tryggleik og effektivitet. AAGE PETTER FJELLAND Sales Manager +47 928 06 120 aage.petter.fjelland@ trondsmarine.com

Me tilbyr ei rekkje tenester til den maritime sektor og me gjer vårt ytterste for å løyse dine utfordringar og behov innan maritime operasjonar.

Kontoret vårt held til på øya Halsnøy, på vestkysten av Noreg. Omkring oss er nydeleg natur, som står godt i stil med våre tradisjonar.

Flåten vår består av flytekranar, taubåtar og lekterar.

Ta gjerne kontakt eller kom innom oss i Høylandsbygd for ein uforpliktande og hyggeleg prat!

ASBJØRN SIVERTSEN Manager Contract, Project and Chartering +47 906 23 472 asbjorn.sivertsen@ trondsmarine.com

STEINAR EIDE Manager Project and Chartering +47 971 29 666 steinar.eide@trondsmarine.com

I sommarmagasinet 2022 kjem eit oppslag om Hardanger Retro! Ved inngangen til Strandadalen, i det som går under namnet Skyttarhuset, finn du Hardanger Retro. Her kan du køyra like til døra og parkera gratis på føretakets private P-plass, midt blant utsøkte retro-produkt. Ved inngangen til det romslege bygget står Televerket's klassiske telefonkiosk, med summetone, truleg landets einaste! Tohjuls-traktorer (purler), frå midten av førre århundret, er også eit kjært minne for mange. Innanfor bugnar det av «ting og tang» frå svunne tider. Tidsskrifter, bøker, kinoplakater, reklameskilt, diverse lydprodukt både i mono/ stereo, kroneautomat, syklar (med og utan motor), møbel og inventar, ein velfungerande jukebox ... og mykje, mykje meir. Ta gjerne ein pause, det er rikeleg med gode sitjeplassar, både ute og inne. Retro'em serverer iskald Coca-Cola ... på original glasflaske. Sjølvsagt! 40

HARDANGERFJORDMAGASINET NR. 3 2021

LASSE DIGRANES Manager Project and Chartering +47 934 00 681 lasse.digranes@trondsmarine.com

BKS-konsernet søkjer fleire medarbeidarar BKS-konsernet består av bedriftene BKS Industri (Sunde), OCG (Sunde), Zenit Engineering (Husnes) og BKS VVS (Bergen). Til saman er vi 370 medarbeidarar i konsernet.

Våre leveransar består m.a. av engineering, konstruksjon, fabrikasjon og installasjon av dei fleste typar røyrsystem, metallkonstruksjonar og -kvalitetar og tilhøyrande dokumentasjon. BKS er leverandør innan mange segment, som til dømes: • Smelteverk: Utvidingar og energimoderniseringar, vedlikehald og nybygg av røyrsystem. • Oppdrettsnæringa: Planlegging, delproduksjon og montering av landbaserte og flytande anlegg. • Maritim sektor: Elektrisk, hybridiseringar og hydrogenskip. Komplette røyrsystem. • Totalleverandør til bygg og anlegg. • Offshore: Rammeavtalar med større leverandørar. • Kai for serviceoppdrag på fartøy. BKS er involvert i mange spanande miljøprosjekt og er ein aktiv medspelar i utviklinga mot ein grønare industri. Vi er i gang med miljøsertifisering etter NS-EN-ISO 14001-standard og skal vera sertifisert innan 1. kvartal i 2022. BKS er frå før sertifisert etter NS-EN-ISO 9001, NS-EN-ISO 3834-2 og NS-EN 1090.

Grunna aukande oppdragsmengde søkjer vi etter fleire medarbeidarar:

• Ingeniørar

• Prosjektleiarar

• Sveisarar – alle kategoriar • Platearbeidarar

• Instrumentrøyrleggjarar • Industrirøyrleggjarar • Elektromontørar

• Kabelgatemontørar Ta kontakt med Gudmund Øvrehus på telefon 970 29 453 eller epost: gudmund.ovrehus@bksas.no for meir informasjon. Sjå meir på www.bksas.no.

BKS

Foto: Daniel Morso

Industriområdet vårt på Sunde i Kvinnherad er godt utrusta med industrihallar for produksjon av kvitt og svart stål. Vi har maskineringsverkstad med vasskuttar og CNC-maskinar, røyrhall, PE-verkstad, lager, eigen kai for serviceoppdrag på fartøy og administrasjonsbygg.

BKSavisa

HARDANGERFJORDMAGASINET NR. 3 2021

HARDANGER Sand og Kompost AS Svein Arne Tyssebotn og Tore Tveit starta våren 2021 Hardanger Sand og Kompost etter at dei overtok kompostanlegget til Lindum i Simadalen.

På dette anlegget komposterar HSK avløp-slam. Av komposten vert produsert bio-jord som vert selt både lokalt og levert på vestlandet med bil eller båt. I tillegg til Lindum tek vi og mot slam frå Norva 24. For at firmaet skulle få ein fot til å stå på og ein aktør som kunne gi god synergieffekt så kjøpte dei same karane hausten 2021 firmaet Øygard Vest AS som har drive to sandtak i Simadalen. HSK har no overteke denne drifta, samstundes som det nye firmaet driv å jobbar med å skaffa seg konsesjon for eit tredje område for masseuttak. -Me jobbar no med godkjenning av massane me har i Simadal. Når dei er klare skal me prøva og selja massar inn til betong industrien, seier Svein Arne Tyssebotn. Utbygging av hyttefelta i Sysendalen er ein stor avtakar av massar. Elles leverer vi til heile vestlandet, Vi har svært gode hamnefasilitetar og kan

difor tilby leveranse med båt, noko som er ei effektiv måte å skipa ut massar til mange.

formelle prosessar frå Næringshagen i Hardanger. Begge skal ha kredit for å hjelpa oss å koma i koma i gang.

Vi leverer singel, sand og veggrus, eigentleg det aller mesta. Om vi ikkje skulle ha på lager det du spør etter, så lagar vi på førespurnad.

Målet vårt er 5-6 heilårsarbeidsplassar i produksjonen. I september tilsette vi tredje mann i bedrifta.

Masseuttak og bio-jord gjev oss to gode bein å stå på. Dessutan går det med store mengder sand til å blanda inn i komposten, slik at vi får eit toppprodukt. Vi leverer mykje jord i Bergen med båt, m.a. har vi levert bio-jord til bybaneprosjektet i Bergen. Det er stor aktivitet i Sysendalen i sommar-halvåret så det var det viktig for oss å få kjøpt Øygard Vest slik at me kunne sikra tilgangen for utbyggingar i Eidfjord. Det me har fått til i Simadalen hadde ikkje vore mogleg utan økonomisk hjelp av Eidfjord kommune og hjelp til

Lindum er den største leverandøren til oss i HSK. Lindum har i tillegg stilt med masse kompetanse og rådgjeving slik at me skulle lukkast med overtakinga av drifta med kompostering. No om dagane er det full drift i sandtaket slik at me sikrar nok masse til våren når byggeaktiviteten stig. Framtidsvoner er å auka volum på sal av massar gjennom å tilsetja ein seljar. Skapa noko lokalt der pengane vert lagt att lokalt. Byggja opp lokalt eigarskap, seier Svein Arne. I dag er vi 3 tilsette i bedrifta.

HARDANGERFJORDMAGASINET NR. 3 2021

SANDHAUG HYTTA

•

Sandhaug ligg midt inn på Hardangervidda.

•

Vertskape er Svein Arne Tyssebotn og Oda Mykkeltvedt.

•

På Sandhaug kan du fiska i den berømte nordmannslågen.

•

Me har robåter te utlån for huset gjester har og 2 kaiakker.

•

Det er eit flott område får dagsturar både sommar og vinter.

•

Nytt frå i sommar er at me har hestetura frå Tinnhølen og inn til Sandhaug.

•

Me har griser, høner, hestar og kaniner.

•

Me servera heimalaga mat og lokal mat.

•

På Sandhaug er det fine muligheta å berre slapa av.

HARDANGERFJORDMAGASINET NR. 3 2021

Norconsult Hardanger og Voss leverer bygg- og anleggsrelaterte ingeniørtenester samt arkitekt- og plantenester. Me er omlag 35 tilsette og har kontor i Eidfjord, Rosendal, Odda, Norheimsund og på Voss. Ta kontakt med oss for ein uforpliktande samtale og be oss gjerne om pristilbod på arbeid du vil ha utført. www.norconsult.com

Hytta befinner seg midt på Hardangervidda med Hårteigen som veiviser mot vest, Gaustatoppen mot sørøst og Hardangerjøkulen mot nord. Den enorme vidda lokker med bred horisont, blomsterflora og følelsen av uendelighet. Har du lyst på en fjelltur og ikke ønsker å gå fra hytte til hytte, da er Sandhaug plassen for deg. Her er knutepunktet for mange av kvisteløypene. Det er et lett terreng for liten og stor. Her kan du gå mange fine dagsturer og du kan slappe av ved hytteveggen. Liker du å fiske, kan du prøve lykken med fiske/isfiske på lågen. Sandhaug har 80 sengeplasser fordelt på 2-, 4- og 6-mannsrom. Dusj og toalett innendørs, nytt fra 2013.

HARDANGERFJORDMAGASINET NR. 3 2021

Til Bømlo for å lukkast! På Bømlo arbeider næringsliv, kommune og skule i lag for at ungdom, etablerarar og bedrifter skal lukkast. Tusenvis av dyktige fagfolk og ingeniørar har starta ut på vidaregåande skule på Bømlo, og er nøkkelpersonar i den enorme teknologiske utviklinga på Vestlandet.

Unitech kasta sine auge på Bømlo

– Gründer- og innovasjonskulturen, og den kompetansen som er så tett på kvarandre i Sunnhordland og Bømlo, er grunnen til at me valde å plassera teknologisenteret på Rubbestadneset, fortel Bernt Hellesøe i Unitech, – tett på industrien og Noregs beste vidaregåande skule. I teknologisenteret er målet at fagarbeidarar, ingeniørar og forskarar skal arbeide saman med å løyse konkrete problemstillingar for kundar. – Me ventar oss store ting av dette senteret, fortset Hellesøe. – Tenk å få setja saman kreativ ungdom under utdanning med ingeniørar og forskarar i eit sydande innovasjonsmiljø! Det blir ein dynamikk me truleg ikkje har sett før! Teknologisenteret vil vere ein prototypingsverkstad for bedrifter som treng areal, utstyr og kompetanse til å utvikle konsept fram til eit kommersielt produkt. Senteret vil vere ein unik samlingsplass for dei som driv teknologiutvikling innan maritim industri, havvind og havbruk – særleg med fokus på energieffektivisering og elektrifisering. LOS Gruppen blir ein del av teknologisenteret

LOS Gruppen har sidan starten i 1983 vakse frå ei kjellarbedrift til eit konsern med mange selskap. Konsernet tel i dag nærare 450 tilsette, og er eitt av dei største privateigde elektroselskapa på Vestlandet. 46

HARDANGERFJORDMAGASINET NR. 3 2021

Gründerane, Martin Lønning og Jakob Særsten, var lærarar på det som den gongen heitte Rubbestadnes yrkesskule. Dei er begge levande opptatt av å skapa framtidsretta lærling- og arbeidsplassar for elevar som går ut frå denne skulen, og ryggrada i LOS Gruppen er sett saman av ungdom som kjem derifrå. Innovasjon, nytenking og driftig satsing har gjort at selskapet i dag har både skipsverft og eigarskap inn i fleire grøne teknologibedrifter, i tillegg til elektroverksemda. – Me må invitere ungdommen med inn i dette arbeidet, så tidleg som mogleg, og då er det flott at dei får gå på skule i teknologisenteret. Bømlo er pilot – her blir framtidsskulen forma

For no ser Noreg noko heilt nytt stiga fram. Den nyutvikla, spennande «Bømlomodellen» der elevane får tettare kontakt med bedriftene. Bømlo vidaregåande skule og Rubbestadnes vidaregåande skule vert slått saman frå hausten 2022. Og no kjem skulen enno tettare på bedriftene. Det skjer m.a. gjennom meir hospitering, spesialiserte opplæringsstasjonar ute i verksemdene, og ikkje minst auka motivasjon gjennom meir relevant praksis tett på arbeidslivet, uavhengig om en går på yrkesfag eller studiespesialiserande.

Nytt frå skuleåret 2022, er ei naturbrukslinje, der ein kan gå vidare på akvakultur frå hausten 2023. – Me er med på laget i etableringa av ei akvakulturlinje ved Bømlo vidaregåande skule, fortel utviklingssjef i Bremnes Seashore, Simon Nesse Økland. – Her vil me etablere eit heilelektrisk oppdrettsanlegg, og ein elektrisk lokasjonsbåt. Det vil vera klasserom på fôrflåten og undervisning med moderne teknologi rundt elevane. –Me ser føre oss at fleire vil kunne få tilgang til desse fasilitetane ved teknologisenteret, som til dømes bedrifter som driv teknologiutvikling retta mot oppdrettsnæringa, og at elevar frå skulen blir invitert med på å løyse utfordringar me har, legg Økland til. – Olav Svendsen sr., som i si tid grunnla Bremnes Seashore, var berre 14 år då han starta. Eg er viss på at det finst mykje god problemløysingskompetanse hos elevane som går på Bømlo vidaregåande skule òg. Skulen vil vera lokalisert på Svortland og på Rubbestadneset, og skal bygga vidare på den suksessen som gjorde at han blei kåra til Noregs desidert beste i 2016. – Me trur denne modellen vil tilføra ein ny, vitaliserande måte å tenkja utdanning på, der me samstundes fører vidare høg grad av fullføring for elevane og stor inspirasjon innan ungt entreprenørskap, seier den nye rektoren

UNITECH Teknologisenter I 2022 vil UNITECH Teknologisenter stå ferdig på Rubbestadneset. Senteret vil vera ein unik samlingsplass for dei som driv teknologiutvikling innan maritim industri, havvind og havbruk – særleg med fokus på energieffektivisering og elektrifisering. Yrkesfag innan industri, elektro, automasjon, maritime fag og akvakultur, vil vere samlokalisert med industrien i dette senteret

Laila Mehus. Ho leier arbeidet med å sy dei to skulane saman. – Knytinga mellom utdanning og næringsliv er viktig, og der må eg seia at nærings- og arbeidslivet på Bømlo er gode medspelarar. – Velkommen til Bømlo!

– På Bømlo vil me vidare, heile tida. Nye, spennande bedrifter ser dagens lys. Produkt blir utvikla, patentar kjem på plass og ungdommen lukkast med si utdanning. Det er ein stolt ordførar Sammy Olsen som fortel at for kommunen har det vore svært viktig å leggja til rette for at næringslivet kunne få areal å utvikla seg på. Rubbestadneset har vore viktig for ungdommen på Bømlo, og utdanninga her har trekt elevar frå heile regionen. – Det syns me er veldig kjekt, og me ynskjer ungdom som ynskjer å lukkast hjarteleg velkommen til Bømlo! 2022 blir eventyret sjøsett!

– Neste haust flyttar me inn i teknologisenteret, kan Bernt Hellesøe fortelja. – Det blir ein frisk, ny start for oss alle som skal inn i senteret, både bedriftene, skulen og forskarane. Me trur summen av det desse aktørane kan få til ilag er mykje større enn det dei kan få til kvar for seg. – Me gler oss veldig til å komma i gang, avsluttar Hellesøe.

Bømlo vidaregåande skule er frå hausten 2022 både Bømlo og Rubbestadnes vidaregåande skule. Skulen tilbyr følgjande utdanningsprogram frå hausten 2022: Studiespesialisering (ST) • Vg1 Studiespesialiserande • Vg2 Realfag og Språk, samfunnsfag og økonomi • Vg3 Realfag / Språk, samfunnsfag og økonomi Teknologi og industrifag (TIF) • Vg1 Teknologi og industrifag • Vg2 Industriteknologi • Vg2 Maritime fag

Elektrofag og datateknologi • Vg1 Elektrofag • Vg2 Elenergi • Vg2 Automatisering • Vg3 Automatiseringsfaget Helse- og oppvekstfag (HO) • Vg1 Helse- og oppvekstfag • Vg2 Helsearbeidarfag • Vg2 Barne- og ungdomsarbeidar Naturbruk (NA) • Vg1 Naturbruk • Vg2 Akvakultur (frå hausten 2023) Skulen tilbyr òg påbyggjing til generell studiekompetanse, klasse for tilrettelagt opplæring, HTH-gruppe, og kombinasjonsklasse.

Norwegian Marine & Energy Complex

Bømlomodellen

NMEC er ei foreining som består av 21 bedrifter, i hovudsak lokalisert i og rundt teknologisenteret på Rubbestadneset.

På Bømlo vidaregåande skule arbeider ein etter den nye Bømlomodellen. Det betyr at elevane får tettare kontakt med bedriftene.

Medlemsbedriftene til NMEC er aktive samarbeidspartnarar for den vidaregåande skulen, og arbeider tett saman for å sikre nok og rett kompetanse til næringslivet på Bømlo.

Elevar på yrkesfag vil til dømes få opplæring på utstyr ute i bedrift, i tillegg til grunnleggjande opplæring i skulen, slik at dei får mest mogleg oppdatert og relevant kompetanse innan deira fagområde før dei skal ut i lære.

Medlemsbedriftene har høgt fokus på nytenking og nyskaping, innehar praktisk erfaring med problemløysing og produktutvikling, har brei fagleg kompetanse, og er gode på samarbeid.

Elevar på studiespesialiserande vil hospitere ute i bedrifter, slik at dei kan få meir innblikk i kva ulike yrker går ut på, før dei skal gjere val om vidare utdanning på høgskule/universitet. Gjennom dette tette samarbeidet er målet at elevane skal få auka motivasjon og auka kompetanse om det dei lærer i skulen, og bli betre førebudd til livet som møter dei etterpå.

HARDANGERFJORDMAGASINET NR. 3 2021

RØYKESTOVA

PÅ MALMANGER PRESTEGARD

Carsten Hauch bodde hos presten Nils Hertzberg på Malmanger prestegard i tida frå 1798 til 1803, frå han var 8 til han var 13 år. Han vart seinare ein kjend dansk forfattar, naturfaglærar og professor i nordisk språk og litteratur. I 1867, på sine eldre dagar, gav han ut boka Minder fra min Barndom og min Ungdom, Med et Prospect av Malmanger Præstegaard. Opplysningane i boka hans er tufta på minne, men mykje av Hauch er så eksakt skildra at det kan reknast som svært godt kjeldemateriale.

Den gamle røykstova er den eldste bygningen på tunet. Røykstova er bygd saman med ei lafta lemsstove (gamlastovo) og vedskjul, slik at dei tre bygningane dannar ei rekkje. Det er nok røykstova Carsten Hauch hugsar, når han skriv om julegildet som fann stad i den gamle stova tredje juledag. Denne røykstova vart flytta etter skreda i 1793, men det er usikkert om ho fungerte med ljore (røyk- og ljosopning i taket) og åre (eldstaden) etter flyttinga. Utdraget frå Hauch kan likevel tyda på det. Kanskje var stova ein av bygningane frå presten Paul Madsen Alstrup si tid i fyrste helvta av 1600-talet. I fylgje brevet frå 1625 så reiste han heile 14 bygningar på garden mellom 1612 og 1625. Men hva vi aller mest gledet oss til var den tredje juledag, den hørte allerede den gang til de avskaffede festdage, men bøndene helligholdt den likevel på deres vis, og ville ingenlunde finne seg i at den skulle aktes mindre nu enn i gammel tid, og at den ikke skulle være likeså god som de andrejuledager, den ble derfor hvert år holdt i ære på de omliggende gårder både med drikkegilder og allslags lek. På Malmanger var det om aftenen et stort gilde

HARDANGERFJORDMAGASINET NR. 3 2021

i borgstuen. Ved dette gildet gilde det etter den tids skikk meget overflødig til, det ble traktert med julegrøt, med røkt og saltet fisk eller skrei, som den kaldtes, og til sist med en slags bygg- eller havrekaker, som var rikelig overd1yppede med sirup, og på hvilke bøndene satte stor pris. Dessuten gikk ølkruset bestandig rundt, der ble drukket og danset til flere timer etter midnatt, og denne var nettopp den lystigste aften i hele julen. Som oftest var det også et par julebukker eller som de her kaldtes,julegeiter, med i laget, de kom ofte langt borte fra, når de visste at det holdtes gilde på ett eller annet sted, og de var bestandig velkomne, og vakte stor glede, når de trådte inn. Julegeiten hadde store horn i pannen, den kunne gjøre seg høy ved hjelp av en lang stang, som var forbunden med geitehodet. Man behøvde ei at frykte for at den hvori høy den enn gjorde seg, skulle støte mot loftet,fordi bygningen bestod kun av et eneste værelse, som strakte seg like oppunder taket, og hvori intet loft fandtes, men kun et hull hvorigjennom røyken fandt utvei. Det var med andre ord en røkstue, lik dem de fleste bønder, selv de mest velhavende, bodde i på den tid. (Hauch, 1867).

GRØN REGION VESTLAND

- NYE INNOVASJONSPROSJEKT PÅ GRØN PLATTFORM Vestland fylkeskommune, Innovasjon Norge og EY (Ernst & Young) har nyleg lagt fram Vestlandsportføljen 2021. Denne rapporten viser i kva retning ein ønskjer at Vestland skal utviklast mht å nå måla i 2030 med:

Rapporten peikar på 4 aksjonar som skal prioriterast framover: • Byggja verdsleiande grøne hubar gjennom industriell symbiose • Ta posisjonen som den globalt leiande havregionen • Byggja innovativ grøn infrastruktur • Auka tempoet gjennom prioriering og best samarbeidsrigg

• • • •

Maritim teknologiklynge Sunnhordland • Utvikling og testing av grøne energiberarar • Produksjon av grøn hydrogen og ammoniakk • Ombygging av eksisterande skip og lågutsleppsfartøy • Teknologi og samanstilling til havvind • Resirkulering av plattformer • Produksjon og anlegg og komponentar til karbonfangst

ein reduksjon på 55% i CO2-utsleppa, skapa 24.000 nye grøne jobbar, 0 auka eksporten med 40 mrd Om Grøn Hovedfunn Introduksjon og auka verdiskapinga med 75region mrd.

For Sunnhordland og Hardanger er følgjande prosjekt prioriterte:

Hardanger Hub Tyssedal og Odda (17mrd og 350 arbeidsplassar) • Produksjon av grøn hydrogen • Lagring av hydrogen i Hardangerfjorden • Hydrogenstasjonar for skipsfart • Fjell- og landbasert oppdrett • Utviding og effektivisering av Boliden Odda Grøn Næringspark i Kvinnherad (6,1 mrd og 237 arbeidsplassar) • Hydrogenproduksjon • Fjordmetro • Biogassproduksjon • CO2-fangst • Gjenbruk av aluminium • Potensielt ammoniakk- og batteriproduksjon, havbruk og datalagring Bio-Sunnhordland (336 mill og 289 arbeidsplassar) • Omdannar avfall frå jordbruk, fiske og hushaldningar • Skal omdanna 155.000 tonn med energipotensial på 170 GWh energi årleg • Internasjonal merksemd; reaktorane brukar berre 5-7 dagar på å omdanna avfallet • Smart sensorikk effektiviserer anlegga • CO2-fangst og flytandegjering av rå biogass Havregion Sunnhordland (7,1 mrd og 943 arbeidsplassar) • Landbasert havbruk (smolt, postsmolt og matfiskanlegg) • Fiskerihamn • Foredlingsanlegg • Oppdrett av nye arter • Teknologi som reduserer utslepp og energiforbruk SOM DENNE LISTA VISER VIL PROSJEKTET GRØN REGION VESTLAND GJE REGIONEN NY VEKST OG MANGE NYE ARBEIDSPLASSAR. HARDANGERFJORDMAGASINET NR. 3 2021

FOTO: VISIT HARDANGERFJORD

HALSNØY DOKK SØKER

Halsnøy Dokk AS eies av Storesund Marine AS. Selskapet holder til i Høylandsbygd på Halsnøy og har vært en sentral aktør i den maritime industrien i Sunnhordland siden 1970-tallet. Vi utfører større og mindre oppdrag innen skipsservice, ombygginger av skip, oppdrett og fabrikasjon av stål for offshore og landbasert industri. Selskapet har 51 ansatte, og leier i tillegg inn personell for å håndtere variasjoner i oppdragsmengde, kvalifikasjonskrav, etc. Se www.halsnoydokk.no for ytterligere informasjon om selskapet. Halsnøy Dokk AS er i vekst, og søker dyktige og motiverte medarbeidere til følgende stillinger:

- PROSJEKTLEDER

- INNKJØPSSJEF - ØKONOMI/ADMINISTRASJONSMEDARBEIDER For fullstendig stillingsutlysning, se www.halsnoydokk.no For spørsmål til stillingene kontakt Frode Grønstøl, daglig leder, på tlf: 92 42 60 92 eller på e-post frode.gronstol@halsnoydokk.no.

www.halsnoydokk.no 50

HARDANGERFJORDMAGASINET NR. 3 2021

Røysanesvegen 24 N-5457 HØYLANDSBYGD Telefon: 53 48 29 00 E-post: post@halsnoydokk.no www.halsnoydokk.no

av sjølvaste ordføraren i Ullensvang, Roald Aga Haug

HARDANGERFJORDMAGASINET NR. 3 2021

FOTO: VISIT HARDANGERFJORD

EIT MINNE FOR LIVET Å VERTA VIGD PÅ TROLLTUNGA

Gjesteskribent:

INGVARD HAVNEN

Ingvard Havnen, statsvitar, ambassadørmed mange års arbeid i utanrikstenesta og media.

Den første ambassadørstillinga hadde han i Canada i 2000–05. Frå 2012-2017 var han ambassadør i Danmark. I begge stillingane har han hatt nytte av hovudfagsoppgåva i statsvitskap, som handlar om konfliktkontroll i nordområda. Til liks med Noreg er både Canada og Danmark medlem av Arktisk råd, og Havnen meiner at klimaendringane forsterkar dei felles interessene landa har i nord. I Danmark har òg norsk innanrikspolitikk stått på dagsordenen. I samband med Solberg-regjeringa sine planar om kommunesamanslåingar, har Havnen teke imot talrike norske delegasjonar som kjem til Danmark for å lære av den danske kommunereforma frå 2007. Havnen var utanriksreporter i NRK i 1979– 80. Samtidig med diplomatkarrieren var han frilans skøytereporter for NRK frå 1980 til 2009. I bijobbane fekk han utløp for ei skøyteinteresse som hang ved han frå han var gutunge på det vinterfattige Vestlandet. Havnen er kommandør av St. Olavs Orden og innehar storkorset av den danske Dannebrogordenen.

HARDANGERFJORDMAGASINET NR. 3 2021

FØR AMBASSADØREN KAN BEGYNNE Å JOBBA MÅ HAN LEVERE SINE AKKREDITIVER TIL DRONNINGA

FOTO: KONGEHUSET

Ingvard Havnen er fødd 26. juli 1951 i Rosendal i Hardanger. Han tok examen artium ved Stord gymnas i 1971 og hovudfag i statsvitskap ved Universitetet i Oslo i 1979. Etter avslutta aspirantkurs i Utanriksdepartementet i 1982 tenestegjorde han ved norske utanriksstasjonar i New York, Brussel og Washington. Frå 1992 til 2000 var han pressetalsmann i Utanriksdepartementet, i alt for fem utanriksministrar. Han var ekspedisjonssjef og leiar for internasjonal avdeling for statsminister Jens Stoltenberg ved Statsministerens kontor i 2005–12.

Vi har hatt ein haust der diskusjonane om klimaet og korleis vi kan redusera utsleppa, har prega avisoverskriftene både nasjonalt og globalt. Frå dommedagsprofetiar til meir optimistiske utsegn om at det enno ikkje er for seint og at det nyttar om vi handlar no. Men sjølv FNs generalsekretær har åtvara om at klokka er no «5 på 12».

Vi har følgd klimakonferansen i Glasgow (COP26) med mange lovnader som ga nytt håp om dei blir gjennomførde. I budsjettforhandlingane på Stortinget har klimapolitikken blitt den store prøven for regjeringa si evne til å samla fleirtal om sitt første budsjett. Det som er sikkert, er at dersom vi skal nå målet om å avgrensa den globale oppvarminga til 1,5 grader, må vi alle bidra. Sjølv om dei norske utsleppa bare utgjer vel 0,1 prosent av dei totale utsleppa, betyr det noko kva vi gjer på heimebane. Ei omleggjing til eit meir berekraftig samfunn for å oppfylla regjeringa sitt klimamål med ein reduksjon i utslepp av klimagassar med minst 50 til 55 prosent innan 2030, krev ei utfasing av fossile brennstoff til fordel for grøn energi, dvs. vasskraft, sol, vind og hydrogen. Det krev og ei endring av haldningar og tankesett. Det er dette vi populært kallar det grøne skiftet. Det overordna temaet for klimakonferansen Rosendalsveko i regi av Folgefonnsenteret i august i år, var «Vestlandet som føregangsregion for eit berekraftig skifte.» Det vart lagt fram ny kunnskap om klima, breen og fjorden av våre fremste forskarar på dette området. Vi fekk presentert spennande planar og visjonar for korleis vi kan nytta vasskrafta for å leggja til rette for eit berekraftig og grønt næringsliv, korleis vi kan utvikla ei grøn turistnæring og blågrøn transport samt forvalta ressursane våre til beste for natur og klima. Vår region, og då tenkjer eg først og fremst på kommunane rundt Folgefonnhalvøya

FOTO: KRISTINE FUNCH

Vil ha meir samarbeid mellom Sunnhordland og Hardanger og Sunnhordland, har frå naturens side vore velsigna med store kraftressursar i form av vasskraft. Det har vore grunnlaget for etablering av industrisamfunnet i Odda. Tilgjengeleg og rimeleg kraft var føresetnaden for etableringa av aluminiumsverket Søral på Husnes. Begge desse etableringane var av avgjerande betydning for samfunnsutviklinga i dei respektive kommunane. No ligg alt til rette for at vasskrafta kan danna grunnlaget for eit nytt industrieventyr og utvikling av grøne løysingar i vår region slik denne utgåva av Hardangerfjordmagasinet gjev døme på. Dei store kraftselskapa BKK, SKL og Haugaland Kraft får alle store deler av krafta herifrå. Når direktøren for SKL seier at han gjerne vil at meir av vasskrafta skal nyttast nær der den blir produsert, bør vi lytta og leggja til rette for det. Det opnar for store moglegheiter. Det er mange spennande prosjekt i vår region. Boliden skal investera 7 milliardar i ei framtidsretta og miljøvennleg utviding av zinkverket i Odda. Søral utvidar og utviklar sin produksjon av aluminium på ein stadig meir berekraftig måte. På Stord skal det i tilknytning til testsenteret for å laga grøn hydrogen, no setjast i gang reguler produksjon – alt på grunnlag av vasskrafta vår. Kvinnherad kommune har presentert planar for lokalisering av batterifabrikk, utan å nå fram i denne omgang. Men potensiale er der. Aker Solutions Stord har med si bakgrunn frå skipsbyggjing og off shore, verdsleiande kompetanse for at vi skal lukkast med å byggja vindmøller til havs. Det tradisjonsrike Hellesøy Verft på Løfallstrand satsar stort på elektrifisering av båtar og har bl.a. levert sin første batteridrivne båt til Bymiljøetaten i Oslo for bruk i Oslo-fjorden, for å nemna nokre døme.

INGVARD HAVNEN

Eit snøggbåtsamband som knyter heile denne regionen saman og bind vår region saman med storbysentra i nord og i sør, vil kunna visa veg for andre. Det vil vera eit viktig bidrag til grønare transport, og ikkje minst kunna medverka til å skapa ein større og meir integrert arbeidsmarknad. Dersom vi skal realisera dei store moglegheitene våre naturgjevne føresetnader og eit nyskapande og kreativt næringsliv gjev oss, må vi styrka samarbeidet i heile regionen. Det er nødvendig for å vinna fram med våre ønskje og behov på nasjonalt plan i hard konkurranse med andre. Kanskje skal vi tenkja enno vidare. I dag har vi Samarbeidsrådet for Sunnhordland og når det gjeld turismen, Visit Hardanger. Men samarbeidet spriker og Kvinnherad står i spagaten. Når det gjeld turisme, vender vi oss mest til Hardanger, i andre spørsmål til Sunnhordland. Men vi har så mange felles grunnleggjande interesser både når det gjeld natur og ressursgrunnlag, industri og næringsutvikling, samferdsle og turisme, at vi har mykje å vinna på eit tettare samarbeid. Difor vil eg føreslå for våre politikarar at vi samlar kreftene og opprettar eit nytt samarbeidsråd – Samarbeidsrådet for Sunnhordland og Hardanger. Det vil kunna gje oss ei heilt anna tyngde både på nasjonalt og regionalt nivå.

Hardangerfjorden og Sunnhordlandsbassenget ligg godt til rette for utsleppsfri trafikk på sjøen både når det gjeld snøggbåtar og ferjer. Her kan vår region spela ei leiarrolle. Eg er fascinert av ideen om ein fjordmetro som Kvinnherad og fleire andre kommunar har lansert. HARDANGERFJORDMAGASINET NR. 3 2021

ENERGY HOUSE PÅ STORD, FREMST I BILDET. FOTO: SUSTAINABLE ENERGY

EIDESVIK SITT FARTØY «VIKING ENERGY», DER DEN OPERASJONELLE TESTEN AV BRENSELCELLESYSTEMET FORTSETTER ETTER FULLFØRT TEST I ENERGY HOUSE. FOTO: EIDESVIK

WÄRTSILÄ SIN SKIPSMOTOR ANKOMMER ENERGY HOUSE I OKTOBER 2021. FRA VENSTRE: WILLIE WÅGEN OG ODDGEIR RANDA HEGGLAND FRA SUSTAINABLE ENERGY OG EGIL HYSTAD, KRISTIAN GRANBERG OG LEIF JARLE LARSEN FRA WÄRTSILÄ. FOTO: WÄRTSILÄ

HARDANGERFJORDMAGASINET NR. 3 2021

HER UTVIKLES FREMTIDENS DRIVSTOFF Ikke la det beskjedne utseendet lure deg. Bak disse veggene utvikles verdensledende teknologi for bærekraftige energiløsninger. Sustainable Energy katapultsenter er ett av fem nasjonale katapultsenter og har hovedkontor på Stord. Ordningen Norsk Katapult forvaltes av SIVA på oppdrag fra Nærings- og fiskeridepartementet, og skal bidra til økt industriell verdiskaping i Norge. Dette gjøres blant annet ved å investere i dyr testinfrastruktur sammen med industrien. – Når regningen for dyrt utstyr blir delt på mange, blir det billigere for hver enkelt. Alt for mange gode ideer stopper opp når man skal teste om løsningene faktisk virker. Vi vil sørge for at utviklingen av de gode ideene kommer seg hele veien til markedet, sier Willie Wågen, daglig leder i Sustainable Energy. Verdensledende testsenter Ett av katapultsenterets testfasiliteter er Energy House på Stord. Det blir regnet som verdens første fullskala testsenter for framtidens energibærere innen maritim sektor. Her testes nye og grønne drivstoff som ammoniakk, hydrogen og biogass, i tillegg til de tradisjonelle drivstoffene. I Energy House skal en kunde kunne mikse drivstoff etter eget ønske, for å kunne imøtekomme ulike testbehov. Det kan også testes høyspentløsninger, batterisystemer og hybridsystemer, både av enkeltkomponenter eller komplette systemer. Kraftelektronikken i Energy House er som i et moderne skip, og kunden kan dermed være sikker på at utstyret fungerer når det skal testes videre i et operasjonelt fartøy. Verdens første ammoniakk-motor På innsiden av Energy House skrives det nå historie. Blant de mange prosjektene

i testsenteret, skal Wärtsilä sin skipsmotor på ammoniakk testes. Det skal testes lavog høytemperatur brenselceller for både hydrogen og ammoniakk, i tillegg til ulike batteriprosjekt. Årsaken til den store satsingen på grønne energibærere i den maritime sektoren er for å få ned klimagassutslippene og samtidig imøtekomme bærekraftsmålene som er satt, både av den internasjonale skipsfartsorganisasjonen (IMO) og Norges rederiforbund. IMO vil halvere CO2-utslippene innen 2050, mens Norges rederiforbund vil at medlemmene sine skal halvere utslippene innen 2030 og være klimanøytrale fra 2050. En god strategi for å nå disse målene er å både kreve nullutslipp i nybygg, samtidig som man gjør den eksisterende flåten grønnere. I Energy House bidras det til at begge disse løsningene skal lykkes, ved testing av henholdsvis eksisterende forbrenningsmotorer og nye brenselcelleløsninger. – Vi har som mål å være en viktig bidragsyter når det kommer til å sikre store utslippskutt i den globale skipsfarten, sier Wågen. Millionstøtte Prosjektet som skal teste en Wärtsilä skipsmotor på ammoniakk er tildelt 20 millioner fra Norges Forskningsråd, mens Wärtsilä har gått inn med 80 millioner. Wärtsilä er prosjektkoordinator, og prosjektpartnerne er Sustainable Energy, Equinor, Repsol og Knutsen OAS. Sustainable Energy sin del av prosjektet er å tilby verdensledende testinfrastruktur som trengs for å kunne

teste forbrenningsmotoren som yter hele 3000 kilowatt (kW). En typisk bilmotor har til sammenligning en effekt på rundt 100 kW. Når motoren er klar til testing skal den først testes på en blanding av diesel og ammoniakk. På sikt håper man at andelen ammoniakk skal være på over 90%. Grunnen til at man ikke kan ha 100% ammoniakk er blant annet fordi ammoniakk brenner dårlig. Da kan man for eksempel blande inn en andel biodiesel i stedet for konvensjonell diesel, som vil gjøre driften utslippsfri. Banebrytende teknologi I Energy House skal det også testes brenselceller. I brenselceller foregår det ingen forbrenningsreaksjon, kun elektrokjemiske prosesser som gjør brenselet direkte om til elektrisk energi. Et av prosjektene våre på brenselceller er det EU-finansierte SHIP FC-prosjektet, der Maritime Cleantech er koordinator. De norske partnerne er blant annet Sustainable Energy, Wärtsilä, Equinor, Clara, Yara og Eidesvik. Sustainable Energy tilbyr infrastrukturen som trengs for å teste en 2000 kW høytemperatur brenselcelle. Etter endt fullskala testing på land skal brenselcellen plasseres i Eidesvik sitt forsyningsskip Viking Energy, for videre testing på operasjonell skala mens fartøyet er i full drift for Equinor. I Sustainable Energy mener vi at disse prosjektene er en del av en ny industriell revolusjon for å gjøre skipsfarten grønnere. Nå gjelder det å holde intensiteten oppe for å ikke miste den ledende posisjonen Norge og Vestlandet har opparbeidet seg.

HARDANGERFJORDMAGASINET NR. 2 2021

HARDANGERFJORDMAGASINET NR. 3 2021

KÅRE EIK

SKÅLADALEN

KÅRE EIK

MIDTSÆTER

– ikkje sal ingen kostnad - enklare kan ein vel ikkje utrykkja ein fordel som berre er din? Kontakt oss når du skal selja eller kjøpa bustad! Tlf. 915 02070 Mail: stord@em1sr.no

Bente Faksnes

Eiendomsmegler MNEF t: 926 33 943 e: bente.faksnes@em1sr.no

Marita Pedersen

Eiendomsmegler MNEF t: 476 31 695 e: marita.pedersen@em1sr.no

Eiendomsmegler MNEF t: 918 444 59

Rebecca Victoria Riddell t: 469 09 349 e: rebecca.riddell@em1sr.no

HARDANGERFJORDMAGASINET NR. 3 2021

KJØP EI SPENNANDE BOK TIL JUL! REN S I G U R D V I KØ

BLODARE

ER TJUKK ENN VATN!

BLOD ER TJUKKARE ENN VATN! Eit liv skal levast. Kva gjer dette livet med deg? Har lagnaden du møter kraft i seg til å flytta på grenser i din etikk og dine haldningar? Vil samvitet ditt lettare akseptera at du flytter grenser når du innser at blod er tjukkare enn vatn?

KRIM ER ALLER BEST PÅ NYNORSK!

- Ingen tvil om det.

BOK NR. 2 KJEM I 2022

DETTE ER EIN KRIM THRILLER Ein spenningsroman om livet, kjærleik og vanskelege val. Ein historie om oss, deg og meg. Om liv og død, fellesskap, lagnad og samhald. Om dop, smugling og dobbelmoral. På vestlandet, i London, Stockholm og Bergen.

BOKBADET TIL SIGURD - PÅ FACEBOOK Bli med i Bokbadet til Sigurd og ta del i diskusjonar, les kva dei som har lest boka meiner. Mange spør kva tid oppfylgjaren, neste bok kjem? I august kan du lesa i Bokbadet til Sigurd kva som skjer.

Sigurd Vikøren har skrive boka. - 50 år i grafisk bransje, typograf og redaktør. - Eit liv med fotball og vassdragsvern. - Fjellet sin ven.

HARDANGERFJORDMAGASINET NR. 3 2021

KJØPA BOK! Vipps kr. 349,- til 982 98 301 så dukkar boka opp i postkassen din fraktfritt. Langs Hardangerfjorden får du boka i bokhandelen og i mange daglegvarebutikkar. Du kan tinga boka på kolofon.no

Når du har løyst kryssordet, tar du berre eit bilete med telefonen og sender det på e-post til sigurd@vikørenmedia.no

KRYSSORD

Vi tenkte det kunne vera spennande å prøva seg med eit kryssord, som har mange lokale namn frå området rundt Hardangerfjorden.

SELEN

LUFTSLOTT

ETIKK

RUSBEHANDLING

LEIKAR BRUNSTIG

STABLE

SKISENTER I ULLENSVANG

IDRETTSLAG I BERGEN

RADON

SLEKTNING PLAGGET

STASJON I VOSS

TAL

MUSE

INNSJØ I VOSS

LYST PROFET LAKKER BYGGE

FJELL 1080 M I VOSS

TETTSTAD I NANNESTAD

MJUKT SKINN FINST

MDGTOPP

KRYSSORDET ER LAGA AV STEINAR SMITH I JONDAL.

POP. JENTENAMN

BYGD I ULVIK

3 vinnerar får spenningsboka "Blod er tjukkare enn vatn".

MANN

ØY I FITJAR

MORENE

STOR BY I INDIA

REKKVERK

REISKAP

HALE

FORM AV EDWARD

DANMARK

FUGL DRIVE

KLIMAPERIODE GRUNN

ULÆRT GREND I ULLENSVANG SØVNSTADIUM

SKIBINDING

ÅS 114 M DEL AV I BØMLO BIBELEN

TURISTHYTTE I ETNE

5 KJEKLA FOSS I VOSS

CERIUM

LEDDDYRA LØFTE (BOKM.) ATTERLYD TEIKNESERIE SPRØ BAKST

SNYTE TETTSTAD I STORD

LAND

REKKE

PRONOMEN

KOMMUNE OG STASJON

JENTENAMN

BERSERK

FONNA

HAST

BUSSKNUTEPUNKT

NESTE DIREKTORAT

SVOVEL VIDEOBAND RADIOSYSTEM

STROPP DOVEN BEKK UHELL

FLATEMÅL MAS

ETTERSØKT MUSE

FJELL 990 M I KVINNH.

NEDERLAND LIKE

SUMP

TETTSTAD I VINDAFJ

GUTENAMN

LIVLEG

KONJ.

GUTENAMN TINN

KVITE

BLEKK (ENG.)

TURISTHYTTE I EIDFJ.

FOTTØY

TOM JENTENAMN

VASSE

BYGD I KVINNHERAD

TETTSTAD I VINDAFJ

SVEKT GUTENAMN

FINST

MÅL FOR SUNDET DATAMENGD STEINAR

LYDE

APPELL HJØRNE (FL.TAL)

ØYDELAGT

NABOAR KROPPSDEL 50

LIKE FULLT

ENKEL

DANSK PURKE

ELV I ULLENSVANG

HARDANGERFJORDMAGASINET NR. 3 2021

AKVAKULTUR Alde Akva AS er ei gründerbedrift i vekst med spisskompetanse innan akvakultur. Vårt prosjektteam på 4 medarbeiderar har brei erfaring frå praktisk fiskeoppdrett, forskningsprosjekt og prosjektering av akvakulturanlegg i alle fasar. KVEN ER ME: Ein positiv gjeng med til saman meir enn 50 års erfaring innan rådgiving, planlegging og gjennomføring av prosjekt innan landbaserte oppdrettsanlegg og lukka system i sjø.

SPESIALKOMPETANSE: RAS-anlegg, produksjonsplanar for oppdrettsfisk, prosjektering og rådgjeving, 3D-modellering, PID og visualisering. KVIFOR OSS? Me er løysingsorienterte, effektive og lokalisert i ditt nærområde. DU NÅR OSS ENKELT: På kontoret på Stord, på telefon, på e-post eller der du er.

Du er velkommen til å utfordre oss!

WWW.ALDEAKVA.NO – TEL: 48 95 87 89

HARDANGERFJORDMAGASINET NR. 3 2021

58 30 0

25 9

24 59 78 17

D E T Y S

24 0

60 21

D A N G R

B Y

42 0

M Y

B Y

Hardanger Bygdeysteri er eit nystarta ysteri i Øystese, eigd og drive av lokale bønder!

Mjølkebønder frå 13 gardar skipa eige ysteri då Tine la ned det siste meieriet i Hardanger, og 131 år med meierihistorie får halda fram. Me held til i det tidlegare meieribygget, som no er blitt til Mathuset i Hardanger. I August 2021 lanserte me vår første ost, Eldost.

Peder

Torkel

S E R A V Torkel E Cer bonde R ogEvår G U L A R sjefsystar.

Bonde og sagbrukar på Mundheim, engasjert i landbrukspolitikk og styremedlem i ysteriet. Har eit stort hjarta for norsk matproduksjon!

Køyrer ellers mykje traktor, tek sjeldan ferie, og har på kort tid blitt ein dugande ystar.

Hardanger bygdeysteri Hardanger Bygdeysteri

Marit Prosjektleiar. Dreg i trådar og prøver å halda styr på alle bøndene. Likar å få ting til å skje, men likar aller best å stå på marknad og selja ost!

den vakraste stad på jord sjølvgjort er velgjort glade bønder og god ost!

foto: Kjell Erik Berge

Kjøp osten her:

Vår fyrste ost er ein halloumi-type. Me har kalla den Eldost - den skal du steikja eller grilla! Sjekk heimesida vår for oppskrifter

Finn oss i sosiale media og bli kjent med Hardangerbøndene og lokal osteproduksjon. @hardangerbygdeysteri

Sentrum: Nesttun: Fana: Åsane:

Bergen

Colonialen Fetevare Litlerè Mat Stend Gardsbutikk Allinn v/Åsane vgs

Hardanger:

Granvin: Kjerland Gardsbutikk Eidfjord: Fjell og Fjord kafè Øystese: Gardsmatbutikken Norheimsund: Spar Tørvikbygd: Coop Marked Strandebarm: Coop Prix Kvamskogen Landhandleri

Ta kontakt om du ynskjer å kjøpa ost, for spørsmål eller anna. www.hardangerbygdeysteri.no

post@hardangerbygdeysteri.no Tlf: 901 52 038 Sjusetevegen 14 5610 HARDANGERFJORDMAGASINET Øystese NR. 3 2021

JuleQuiz SVAR PÅ QUIZ'EN 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30.

Hermann Maier Påskeøya Bratislava Nanna Krom Abbedisse 50 år Sanitær (eller sanitærteknikk) Pep Guardiola Travis 5 (et stort og fire små) Nidar morosamt Ludvig Holberg Fire (blå, grøn, gul, rød) Toronto Nissan 1 Morgan Freeman Dei har eit kartomriss av landet i flagget Google NRK P1 Dagens Næringsliv Laurdag Kasper Junker 1800-tallet (19. hundreår) Rotterdam Sveits Eva Isaksen Whisky

VENDEL AARAM OG OLAV VIK 62

HARDANGERFJORDMAGASINET NR. 3 2021

31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 54. 55. 56. 57. 58. 59. 60.

London Heathrow lufthavn Mike Pence seismologi strykekvartett Lille hjelper Martin Sjögren Cranberries Adidas Bob Dylan målbinde Kalvekjøtt H.C. Andersen Italia Svensk Moldova John Major 1991 Krypton Celine Dion Den spanske borgarkrigen Zanzibar Rocky Mountains Torino Amy Winehouse Ein pastatype Leicester City Vestre Aker Piggsvin Skulpturar Aleksander Aamodt Kilde

Byrået Sydvest 2021, www.byraetsydvest.no, Foto: Øystein Skutle

Snarvegen heim

Ved reise over Stord Lufthamn oppnår du:

Kort reisetid Gratis parkering Kort innsjekkingstid Gratis lading av din el-bil Gratis trådlaust internett

For rutetider og tinging av billettar www.stordlufthamn.no, eller på tlf. 53 40 37 00

Stord Lufthamn www.stordlufthamn.no

HARDANGERFJORDMAGASINET NR. NR. 32 2021 2021 HARDANGERFJORDMAGASINET

35 63

260 000

270 000

290 000

2 300 000

5°30'0"E 310 000

320 000

330 000

Nasjonale turistveger Jernbane Ferje Fjordcruise Turisthytte

Til Sognefjord

6°30'0"E 360 000

350 000

National Scenic Routes Railway Car ferry Fjord cruise Tourist cabin

1205

1327

1461

60°30'0"N 6 710 000 6 720 000

Torfinnsheim Høgabu

Alexander Grieg

1193

Vending 978

231

1350

Kiellandbu Breidablik 1320

1241

60°20'0"N 6 700 000

1260 987

673

1233 686 842

6 690 000

341

1299 1046 976

F 60°10'0"N 6 680 000

1572

1410

665

6 670 000

1395

673

600

60°0'0"N 6 660 000

Mosdalsb

1454 Holmaskjerbu

243

Fonnabu

1339

Kvann

752

1520

737

1426

6 650 000

Sauabrehytta

59°50'0"N 6 640 000

749

1200

724

1302

6 630 000

156

1152

1248

Stord Lufthamn Sørstokken

Simlebu

1602

Sandvasshytta 1435 474

Blomstølen 1299

59°40'0"N 6 620 000

370 000

1131

1114

6°0'0"E 340 000

Volahytta

60°40'0"N 6 730 000

5°0'0"E 280 000

937 432

Storavassbu Løkjelsvatnhytta

M 59°30'0"N 6 600 000 6 610 000

1538

Olabu + Olalihytta 1187

1105

Kvilldal

1423 716

260 000

HARDANGERFJORDMAGASINET NR. 2 2021

270 000 5°0'0"E

280 000

290 000

300 000 5°30'0"E

Til Stavanger

310 000

320 000

330 000 6°0'0"E

340 000

Til Stavanger

350 000

360 000 6°30'0"E

Strandd

370 000

7°0'0"E 390 000

380 000

12 Flå

400 000

410 000

1703

ms ba

7°30'0"E 420 000

430 000

8°0'0"E

440 000

450 000

8°30'0"E 470 000

460 000

480 000

490 000

Kongshelleren

1699

1731

Storestølen fjellstugu

1636 1470

1710

1802

1708

6 730 000 60°40'0"N

Til Oslo

Geiterygghytta Raggsteindalen

1599

Finsehytta 1731

1849

Rembesdalsseter

C 6 710 000 60°30'0"N

1740

1620

Hakkesetstølen

Hardangerbrua 1485

Tuva

Fagerheim

1358

Kjeldebu

Halne Fjellstove

1648

1383

Dyranut Fjellstove

1530

Vivelid fjellstova

Åan

Heinseter

Bjoreidalshytta

Hedlo

Solheimstulen

1414

Stigstuv

Trondsbu

Rauhelleren

Hadlaskard Torehytten 1690

Tyssevassbu

1407

1474

Lågaros

bu Litlos

Mårbu

Sandhaug

6 670 000 60°10'0"N

Besso

Lufsjå

1446 1480

ntjørnsbu

Stordalsbu 1674

Kalhovd turisthytte

6 650 000 60°0'0"N

Mogen Hellevassbu

Middalsbu

1639

1721

6 640 000 Gaustatoppen turisthytte

Haukeliseter

1658

6 610 000 6 620 000 59°40'0"N

1313 1392

Bleskestadmoen

1291

Sloaroshytta

1367

1300

Kilometer 10

6 600 000 59°30'0"N

1604

ddalen

1537

Tjørnbrotbu

Krossvatn

380 000

390 000 7°0'0"E

Kartgrunnlag: Statens Kartverk - Forhandler 609008 Layout: Asplan Viak as, p.nr 617855-01

1367 1381

1507

400 000

Til Oslo

1449

L Holmavatn

1574

Helberghytta

1547

1561

H 6 660 000

1681

6 680 000

Stavali

6 700 000

Krækkjahytta

6 690 000 60°20'0"N

6 720 000

1477

6 630 000 59°50'0"N

410 000

Til Kristiansand

7°30'0"E

420 000

430 000

440 000 8°0'0"E

450 000

460 000

HARDANGERFJORDMAGASINET NR. 3 2021

470 000 8°30'0"E

480 000

490 000

SIGURD PÅ EIN TYSDAG!

VANDRA VIDARE, VANDRA VIDARE

STOCKHOLMSYNDROMET!

EIN STUDIE I SJØLVSKRYT

I min ungdom kalla vi det sjølvskryt, noko som ofte vart møtt med – "du må ikkje koma her, å koma her, og tru du er noko!" Sidan den tid har den runne mykje vatn i havet, og i dag seier vi meir at dersom du/vi har gjort noko som er positivt, så blir det enno betre om vi kan dela det med andre. Kven er det då som skal fortelja om positive saker til andre, om vi ikkje gjer det sjølv?

Her kjem difor Sigurd sitt sjølvskryt. Etter eg nådde ein alder som stort sett inneber at eg gjer akkurat som eg sjølv vil, har det likevel blitt vesentleg i mitt tilvære å setja seg mål, og så å strekkja seg for å nå målet. For meg dreiar det seg då mykje om å vera fysisk aktiv. Seier gjerne om det blir tema, at eg innser at alderen no gjer at eg ikkje planlegg for meir enn 30 år i slengen. Det er på ein måte å innrømma at eg ikkje kan påverka talet på kor mange gonger eg har hatt åremålsdag. Likevel trur eg på at eg kan påverka innhaldet, kvaliteten på livet vidare. Vi veit at det du får gjennom arv kan vi ikkje velja sjølve. Eg tenkjer på den delen du kan påverka sjølv, gjennom din livsførsel. Det er her dette med å setja seg mål kjem inn. For om lag eit år sidan dukka det opp tankar og seinare ein prat rundt det å trena for

HARDANGERFJORDMAGASINET NR. 3 2021

å auka livskvaliteten. Heilt tilfeldig så tenkte eg på ei turløype eg gjekk relativt ofte, kor langt kunne eg gå på eit år? Kunne eg gå frå Rosendal til Stockholm? Kor langt er det? 919,2 km seier min ven Google. Ok, sjekking av omtalete turløype, viser 4,6 km. tur/ retur. Det betyr at for å koma til Stockholm må eg gå turen 919,2: 4,6 = 199,8. Med andre ord 200 turar! Då vil eg vera midt i sentrum av Stockholm. På eit tidspunkt gjekk det over i det vi kallar for "tosse." Uansett kor mykje toskeskap som låg i dette, så var det heilt uråd å diskutera med meg, kva vitsen med dette var. No var det bestemt, dette skulle eg fiksa, og sidan har eg gått. I sydaust storm, med og utan snø. Ingen plass i verda bles sydausten meir intenst enn i Muradalen. Eg har gått i vakkert vårvær, i varme sommardagar, i shorts og

med bar overkropp. Det har vore dagar med heilt vanleg vær. Har sett lauvet spretta og dei små lamma koma på beite. Sett haustlauvet detta av trea, dei same lamma verta henta for å bli julemat. Har sett snøskred renna ned frå fjellet, Hamna sjølv i løypa for ei steinskreda, var faktisk ganske guffe. Skal seie gamlingen då var kjapt oppe i toppfart i lag med pulsen. Då det var klart at det gjekk bra kjente eg verkeleg at eg var i livet, hadde ikkje mista evna til å produsera adrenalin, det er i alle høve dokumentert. Har møtt naboar, og folk eg ikkje har sett på 25 år. Nokon turgåarar har eg treft mange gonger. Kor mange hundar eg har møtt veit eg ikkje, men det er utruleg mange. Eg har møtt hjort og rev, higre, steinskvett og mange andre små kjekke skapningar. Høyrt hjorten brøla og "haregeita" skrika sine skumle lydar. Ravn og fossekall er ofte på vengene langs elva. På ærbødig avstand nytt tilværet saman med eit vakkert par med kongeørn. Eit møte som gjev dagen eit ekstra innhald.

I sommar møtte eg mange som spurde: -Er du kjent her? Svara det same kvar gong: -Eg håpar det! Veldig kjekt å fortelja om fjella rundt oss og kvar du kan gå, kor lang tid det tar o.s.v. Fredag 5. mars var eg på tur nr. 50, onsdag 9. juni hadde eg med norsk flagg og var på tur nr. 100. Sundag 19. september kom tur nr. 150, og i dag, 24. november på 100 årsdagen til far min rusla eg inn i Muradalen der han for 70 år sidan tok meg med fyrste gongen. Eg har vore der, så eg såg for meg denne dagen at eg kom ruslande inn i Gamla stan og kunne sei dei kjende orda: Mission compleeted. Ganske bra av ein gamal mann tenkjer eg å gå frå Rosendal til Stockholm. At eg brukte lang tid? Ja, men det er det folk seier, du kan gå der du vil, det tar berre litt lengre tid.

Når eg no er framme treng eg ingen reise heimatt, ikkje noko dyrt hotell, berre å trilla heim slik eg har gjort kvar dag. Om du trudde dette var mykje skryt? På veg til mange av turane var eg innom Rosendal Trim og har nok løfta nokre hundre tonn. I tillegg har eg no vore på andre turar. Kva eg har att? Masse positive opplevingar, langt betre form. Trur sjølv eg har oppnådd akkurat det som var målet, å gjera noko med det du sjølv kan gjera noko med, så får det heller bare verta litt skryt. Likevel vil eg sterkt tilrå ein spasertur til Stockholm for deg. Men nye joggesko, det må eg ha. GOD TUR!

På menyen står falukorv och svenska frikadeller, med Ramløsa i glaset. For ein tur, og for ein flott måte å gjera det på. Ingen farlig trafikk, ikkje trong for "pendlerbustad!"

- ENDRA SEG FRÅ STEINRØYS OG PISSERABBAR - til juvelen mellom norske nasjonalparkar på 25 år. - Fjellområdet var det same - augo som såg var andre.

SI GU RD VI KØ RE N

Les historia om kva einskilde var villig til å gjera for å sikra seg våre felles verdiar til eigen bruk! Les om kor sårbart vårt demokrati er når dei vi har sett til å forvalta det ikkje føl spelereglane. VI FEKK NASJONALPARK Vi kunne fått ein sveitserost der alt vatn gjekk i tunellar inne i fjellet. Vatn som vart tappa 100 meter og nokon av dei mest attraktive utfartsområda i Kvinnherad ville bli satt under vatn. Korleis områda ville sjå ut når bassenga var tappa ned kjennest som ein vond draum.

KJØPA BOK Rosendal Bokhandel og NORLI Husnes Eller vipps til 982 98 301 og få boka i posten. Kr. 359,- inkl. frakt.

MITT LIV PÅ

HATTEBERG

LAG MED

VASSDRAGET

Folgefonna

Nasjonalpar k

HARDANGERFJORDMAGASINET NR. 3 2021

Me tek heile jobben. Frå riving, fjerning til montering.

Hildegunn Haugen Sunniva Rødne

Knapphus Kjøkkensenter i Odda, på Knapphus og på Karmøy leverer kjøken som gir dei gode stundene. Velkommen til oss for visning og ein god prat. Våre kjøkendesignerar gler seg til å møta deg og dine.

AVD. ODDA

Hildegunn Kjøkkendesigner 488 92 042

Utstilt på Knapphus: Frid kjøkken og Strai kjøkken Knapphus - 52 76 70 70

AVD. KNAPPHUS

Sunniva Kjøkkendesigner 468 22 864

Anne Mai Kjøkkendesigner 909 81 990

knapphus-kjokkensenter.no

Tore Kjøkkendesigner 916 76 583

Utstilt på Karmøy (Bygnes): Sigdal og Strai kjøkken Karmøy - 52 84 51 33

Øyvind Kjøkkendesigner 908 61 959

Utstilt i Odda: Strai kjøkken Odda - 52 76 70 70

Vinnarskalle.no

HILDEGUNN OG SUNNIVA SEL KJØKEN TIL HEILE HARDANGER

Hardangerfjordmagasinet nr 3 2021

Articles inside

SVAR PÅ JULEQUIZ

GJESTESKIBENT INGVARD HAVNEN

RØYKSTOVA

BOHUS ODDA 10 ÅR

SANDHAUG

TIL BØMLO FOR Å LUKKAST

HARDANGER SAND OG KOMPOST

ULLENSVANG

HARDANGER INDUSTRI

BLEIEDIPLOMET

HATTEBERGSKATTEN

ØLVE INDUSTRIER 40 ÅR

TEK SATS OG VINN SAMAN

75 ÅR MED FRUKT

KRISTENRETTEN PÅ MOSTER FRA 1024

HYDRO HUSNES

FAGNE