Bouwen en beheren van een reptitieruimte

BOUWEN EN BEHEREN VAN EEN REPETITIERUIMTE

tipboekje-repetitieruimtes.indd 1

12-09-2006 12:06:50

INHOUDSTAFEL 1. VOORWOORD

tipboekje-repetitieruimtes.indd 2

2. EEN GOEDE REPETITIERUIMTE 2.1 DEGELIJK GELUID 2.2 IDEALE AFMETINGEN VAN EEN REPETITIERUIMTE 2.3 VOORZIENINGEN 2.3.1 ELEKTRICITEIT 2.3.2 VERLUCHTING 2.3.3 VERWARMING 2.3.4 OPSLAGRUIMTE 2.3.5 GELUIDSVERSTERKING 2.4 VEILIGHEID 2.5 EEN TOFFE WERKPLEK VOOR MUZIKANTEN

7 8 9 9 9 10 11 11 12 12

3. HET GELUID 3.1 INLEIDING 3.2 WAT IS GELUID? 3.2.1 GELUIDSTRILLINGEN 3.2.2 FREQUENTIE 3.2.3 GOLFLENGTE 3.2.4 AMPLITUDE 3.2.5 DECIBEL 3.3 GELUIDSISOLATIE VERSUS GELUIDSABSORPTIE 3.4 ABSORPTIE, REFLECTIE EN ISOLEREND VERMOGEN 3.5 LUCHTGELUID VERSUS CONTACTGELUID 3.6 ANDERE BEGRIPPEN 3.6.1 FLANKEREND GELUID 3.6.2 OMLOOPGELUID 3.6.3 INSTALLATIEGELUID 3.7 DE GELUIDSISOLATIE VAN JE RUIMTE AANPAKKEN 3.7.1 TWEE BELANGRIJKE ISOLATIEPRINCIPES 3.7.2 ISOLEREN VAN CONTACT- EN LUCHTGELUID 3.7.3 STRUCTURELE BOUWKUNDIGE INGREPEN 3.7.4 MODULAIRE REPETITIEBOXEN 3.7.5 EENVOUDIGE BOUWKUNDIGE INGREPEN 3.7.6 ANDERE EENVOUDIGE INGREPEN 3.7.7 ENKELE TIPS 3.8 DE AKOESTIEK VAN JE RUIMTE AANPAKKEN 3.8.1 AANGENAME WERKOMGEVING OF STUDIO-KWALITEIT 3.8.2 ENKELE EENVOUDIGE INGREPEN

14 14 14 15 16 16 16 18 18 19 20 20 20 20 20 20 21 21 23 24 25 26 28 28 31

12-09-2006 12:06:52

3.8.3 HET BELANG VAN EEN GOEDE ZANGINSTALLATIE 3.8.4 HET BELANG VAN GERICHT GELUID

tipboekje-repetitieruimtes.indd 3

32 33

4. JE EIGEN REPETITIERUIMTE BOUWEN 4.1 VOORAF GOED PLANNEN IS DE BOODSCHAP 4.1.1 BETREK DE (DOEL)GROEP IN JE PLANNING 4.1.2 LAAT JE ADVISEREN DOOR SPECIALISTEN 4.1.3 VERGEET JE STEDENBOUWKUNDIGE VERGUNNING NIET 4.1.4 DENK AAN DE BUDGETTERING 4.2 OP ZOEK NAAR GELD VOOR JE PROJECT 4.2.1 SUBSIDIES 4.2.2 LENEN 4.2.3 SPONSORING 4.3 EEN PRAKTIJKVOORBEELD: REPETITIERUIMTE IN SINT-AMANDSBERG 4.3.1 HET CONCEPT VAN DE REPETITIERUIMTE 4.3.2 DE CONSTRUCTIE VAN DE REPETITIERUIMTE

35 35 36 37 37 38 38 39 39 40 40 41

5. HET BEHEREN VAN EEN REPETITIERUIMTE 5.1 OPENINGSUREN 5.2 TOEGANKELIJKHEID 5.3 HET OPSTELLEN VAN EEN HUURCONTRACT. 5.4 HET BELANG VAN EEN HUISREGLEMENT 5.5 ONDERHOUD VAN JE RUIMTE 5.6 HUURINKOMSTEN ...

5.7 ... EN DE GEVOLGEN VOOR DE BELASTINGEN 5.7.1 DE HUURINKOMSTEN 5.7.2 HET KADASTRAAL INKOMEN 5.7.3 BTW 5.8 WELKE WETTEN MOET IK NALEVEN? 5.8.1 GELUIDSWETGEVING 5.8.2 BRANDVEILIGHEID 5.8.3 AREI-KEURING 5.8.4 BOUWVOORSCHRIFTEN 5.9 WELKE VERZEKERINGEN MOET IK AFSLUITEN? 5.9.1 BRANDVERZEKERING 5.9.2 NIET VERPLICHTE VERZEKERINGEN

52 53 53 54 54 55 55 56 56 56 57 58 60 61 61 62 62 62

6. VOORSTELLING POPPUNT EN VZW REPETITIERUIMTES 6.1 POPPUNT 6.2 VZW REPETITIERUIMTES

64 66

12-09-2006 12:06:53

De brochure “Bouwen en beheren van een repetitieruimtes” is een uitgave van Poppunt en vzw Repetitieruimtes Auteurs: Tijs Vastesaeger en Peter D’Herde Eindredactie: Tijs Vastesaeger en Peter D’Herde Opmaak en illustraties: Maarten Leenknecht Technische tekeningen: Jan Vastesaeger Met medewerking van: Kristof Van Steenkiste (Vereniging van Vlaamse Jeugddiensten en – consulenten) Jos Meers (Vlaamse Federatie van Jeugdhuizen en Jongerencentra) Lutgarde Muyshondt (Provinciaal Centrum voor Milieuonderzoek Oost-Vlaanderen) Erik De Boodt en Leen Raats Poppunt vzw Kartuizerstraat 19/7 1000 Brussel 02/504.99.00 www.poppunt.be info@poppunt.be advies@poppunt.be

Repetitieruimtes vzw Kattenberg 4 9000 Gent 0474/45.09.82 www.repetitieruimtes.be info@repetitieruimtes.be

Wettelijk depot: D/2006/9498/3 Copyright Poppunt vzw Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook zonder de voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Hoewel bij de totstandkoming van deze brochure de grootst mogelijke zorg is betracht, bestaat de mogelijkheid dat bepaalde informatie na verloop van tijd verouderd of niet meer juist is. De uitgever, de redactie en de auteurs zijn niet aansprakelijk voor de gevolgen van acties die worden ondernomen op basis van informatie uit deze brochure.

Met de structurele steun van:

tipboekje-repetitieruimtes.indd 4

12-09-2006 12:06:53

1. VOORWOORD Elke dag zijn er wel ergens in Vlaanderen een aantal muzikanten die besluiten om samen muziek te maken. Al snel begint dan de moeizame zoektocht naar een repetitiekot: een plaats waar de nieuwe band ongestoord kan repeteren en zich muzikaal verder kan ontplooien. Meestal eindigt die zoektocht echter op de slaapkamer van de drummer, op de zolder van het plaatselijke Chiro-lokaal of in de leegstaande schuur van nonkel Jos. Voor een aantal groepen is dit waarschijnlijk een goede oplossing, maar er is wel degelijk een grote groep muzikanten die weg willen uit de spreekwoordelijke garage. Ze zoeken een degelijke en goed uitgeruste werkplek waar naar hartelust muziek gemaakt kan worden.

Voornamelijk op dit laatste aspect durft het echter nog wel eens mis te lopen. De gemiddelde snelbouwsteen kan het geluid van een drumstel of een rockgitaar immers niet stoppen.

Meestal volstaat het ook niet om wat rotswol tegen de muur te spijkeren of een aftandse matras voor het raam te zetten. Om dit soort hoge geluidsniveau’s te isoleren zijn meer ingrijpende en meer doordachte maatregelen nodig.

Repetitieruimtes voor muzikanten hebben duidelijk andere eisen dan ruimtes die voor andere doeleinden worden gebruikt (theater, dans, beeldende kunst). Er zijn immers hoge eisen op vlak van geluidsisolatie en geluidsakoestiek. Niet alle bestaande gebouwen lenen zich dus tot het gebruik als repetitieruimte. Aanpassingen aan bestaande gebouwen zijn bovendien vaak moeilijk en duur. Ook in nieuwe infrastructuren moet er, om klachten te vermijden, op voorhand steeds voldoende aandacht zijn voor de geluidsisolerende en akoestische kwaliteiten van de repetitieruimte.

In deze brochure geven we een aantal concrete voorstellen over hoe je dit in de praktijk kan aanpakken. Deze kennis hebben we niet opgedaan uit allerhande wetenschappelijke naslagwerken, maar is stevig geworteld in de praktijk van elke dag.

5

tipboekje-repetitieruimtes.indd 5

12-09-2006 12:06:54

Aan de hand van een praktisch stappenplan zullen we je trouwens stap voor stap tonen hoe we zelf met een eerder beperkt budget een degelijke repetitieruimte hebben gebouwd. Tenslotte staan we ook nog even stil bij een aantal aspecten die belangrijk zijn als je jouw repetitieruimte door andere muzikanten laat gebruiken: van brandveiligheid tot fiscaliteit, van diefstalpreventie tot relax- en rookruimtes.

Zowel muzikanten, eigenaars/beheerders van repetitieruimtes als lokale en provinciale besturen zullen in deze brochure duidelijke en correcte informatie vinden met betrekking tot repetitieruimtes voor muzikanten. Met dit boekje willen we niet alleen de discussie over dit onderwerp op gang trekken, maar ook daadwerkelijk een oplossing bieden.

Veel leesplezier !!!

tipboekje-repetitieruimtes.indd 6

12-09-2006 12:06:54

2. EEN GOEDE REPETITIERUIMTE Als je een repetitieruimte maakt, kan je dat maar beter meteen goed doen. Daarom proberen we je in dit hoofdstuk een aantal aandachtspunten mee te geven waar je best op let als je een repetitieruimte bouwt of verbouwt.

2.1 DEGELIJK GELUID Dat de kleur van de muren van je repetitieruimte niet om aan te zien is, daar valt op zich nog wel mee te leven. Een slechte akoestiek of een gebrek aan geluidsisolatie daarentegen, zal het potentiële plezier dat je aan je repetitieruimte hoopt te beleven behoorlijk kelderen. In een volgend hoofdstuk gaan we dieper in op enkele theoretische aspecten van geluid, maar heel in het algemeen toch al dit: geluidsisolatie en akoestiek zijn twee totaal verschillende begrippen die elk een specifieke benadering vragen.

Je mag er van uitgaan dat een muziekgroep tijdens een repetitie een geluidsniveau zal produceren dat ergens tussen de 100 en de 110 decibel ligt. Dit niveau is te vergelijken met bijvoorbeeld het geluid van een drilboor op één meter afstand. Niet direct het soort geluid waar je als doorsnee buurman gelukkig van wordt. Isoleren is dus meestal nodig. Geluidsisolatie bekom je door te verhinderen dat het geluid van je muziek naar de buitenomgeving of een aangrenzende ruimte gaat. Dat doe je met akoestische ontkoppeling, veel massa en het dichten van zelfs de kleinste gaatjes.

Akoestiek heeft dan weer te maken met absorptie en reflectie.

Een belangrijke parameter is hier: hoe klinkt het geluid? Vaak wordt er gesproken over een ‘warm’ geluid, een ‘droog’ geluid en dergelijke meer. Hoe minder reflectie, hoe droger het geluid wordt. Weinig reflectie betekent immers ook weinig ‘ruimte’ voor het geluid. Reflecties zijn echter nodig. De klank van een ruimte geeft je immers, zelfs met je ogen dicht, tegelijkertijd ook een beeld van hoe die ruimte er uitziet. Als je met een blinddoek (en neusknijper) een kathedraal binnenwandelt, weet

7 tipboekje-repetitieruimtes.indd 7

12-09-2006 12:06:55

je op basis van de klank toch meteen dat je in een grote ruimte komt. Alleen met veel geduld en heel wat absorberend materiaal zou men dit fenomeen kunnen bedwingen.

Absorberende panelen, gordijnen, akoestische plafondpanelen of andere geluidsabsorberende materialen maken het immers mogelijk om de akoestische eigenschappen van de ruimte aan te passen aan jouw specifieke noden. Enkele verplaatsbare schermen rond het drumstel kunnen bijvoorbeeld een groot verschil maken in de akoestische kwaliteit van je repetitieruimte.

Laat ons hier ook maar meteen een hardnekkige mythe de wereld uithelpen: eierdozen hebben door hun relatief zacht materiaal en grillige vorm wel een lichtjes absorberende en verstrooiende werking, maar in tegenstelling tot wat veel mensen nog steeds denken houden ze absoluut geen geluid tegen.

Binnen in de repetitieruimte zal het wellicht iets beter klinken omdat er minder reflectie is, maar buiten de ruimte zal het even luid blijven. In het volgende hoofdstuk meer hierover.

2.2 IDEALE AFMETINGEN VAN EEN REPETITIERUIMTE Wat de ideale afmetingen van een repetitieruimte zijn, is een vraag die meestal automatisch wordt beantwoord door de oppervlakte van het gebouw waarin je de repetitieruimte wil maken. Zo groot als kan, met andere woorden. In een nieuwbouwproject kan je deze vraag wél stellen. Uiteraard speelt het doel van de ruimte hierin een belangrijke rol. Als deze slechts gebruikt wordt door een groep met drie muzikanten, kom je al een heel eind met een ruimte van 3 op 4 meter. In het geval er een volledige band én een complete blazersectie in moeten passen, is die 12 vierkante meter echter veel te klein.

Een ruimte met binnenafmetingen van 4 bij 5 meter zal voor de meeste groepen voldoende zijn. Hou ook rekening met de plaats die je verliest door de deuropening of de dikte van de isolatielaag. Als oppervlakte geen probleem is en je vrij kan ontwerpen, hou je best ook rekening met de akoestische aspecten van een ruimte. Een ruimte met één lengtezijde van minstens 6 meter maakt het bijvoorbeeld mogelijk om de geluidsgolf van lage

tipboekje-repetitieruimtes.indd 8

12-09-2006 12:06:56

tonen als de bas volledig te laten uitklinken. Dit zal uiteraard de klank ten goede komen. In het hoofdstuk over akoestiek gaan we hier verder op in.

Als je de repetitieruimte ook als opnamestudio wil gebruiken, doe je er goed aan om twee afzonderlijke ruimtes te voorzien met een geluidsisolerend raam in de scheidingswand.

Op momenten dat de kleine ruimte niet als technische ruimte gebruikt wordt, kan ze nog altijd als tweede repetitieruimte dienen. Maak de technische ruimte ook niet te klein, zodat het geluid ook daar letterlijk nog wat ruimte krijgt. Een té kleine ruimte maakt het immers bijzonder moeilijk om goed af te mixen.

2.3 VOORZIENINGEN Voldoende plaats en degelijk geluid alleen zijn niet voldoende.

Je moet ook een aantal andere zaken voorzien.

2.3.1 Elektriciteit De meeste groepen spelen met elektronische versterking. Die versterking vraagt stopcontacten en die zijn dan ook liefst redelijk massaal en goed verspreid aanwezig in de repetitieruimte. Je doet er goed aan om op zijn minst 3 elektrische circuits te voorzien. Sowieso moet je ervoor zorgen dat het lichtnet volledig losgekoppeld is van de stopcontacten zodat er geen interferentie ontstaat. Per elektrisch circuit kan je volgens de AREI-regelgeving (Algemeen Reglement op de Elektrische Installaties) maximaal 8 stopcontacten aansluiten. Twee elektrische circuits zorgen dus voor 16 stopcontacten in je ruimte en dat is zeker voldoende.

2.3.2 Verluchting Muzikanten durven zich wel eens ‘smijten’ als het op muziek maken aankomt. Vol energie en gedrevenheid staan ze uren te beuken, te rammen, te springen en te dansen tot ze compleet bezweet en uitgeput verpozen bij een frisse pint.

9 tipboekje-repetitieruimtes.indd 9

12-09-2006 12:06:56

Dat al dat bronstig gebeuk en geram wel eens tot relatief onaangename geurtjes kan leiden, heb je als muzikant hoogstwaarschijnlijk al aan den lijve ondervonden als je na die zweterige reggea-band of die metalband met de ongewassen oksels moest repeteren. Dit alles om te zeggen dat een degelijke verluchting ontzettend belangrijk is in een repetitieruimte.

Eén van de basisprincipes van geluidsisolatie is dat je zogenaamde akoestische lekken moet vermijden. Daarom moet je op zoek naar een vorm van verluchting die wél de geurtjes maar niet het lawaai laat ontsnappen. Een goede oplossing hiervoor is een absorberende ventilatieschacht. De vervuilde lucht wordt afgezogen via een schacht waarin elkaar overlappende tussenschotten staan en die binnenin bekleed is met absorptiemateriaal. Op die manier wordt het geluid niet alleen verschillende keren omgeleid, maar ook ‘doodgemaakt’. Natuurlijk moet je niet alleen lucht afvoeren, maar ook verse lucht aanvoeren, anders zal het beuken en rammen tot een éénmalige artistieke prestatie beperkt blijven. Ook hiervoor gebruik je een absorberende ventilatieschacht.

2.3.3 Verwarming Uiteraard moet je in je repetitieruimte ook verwarming voorzien.

Aangezien een goede akoestische isolatie van de repetitieruimte ook zorgt voor een goede thermische isolatie, kan de verwarming in de meeste gevallen echter tot een minimum worden beperkt. Het verbruik blijkt in de praktijk dan ook nogal mee te

tipboekje-repetitieruimtes.indd 10

12-09-2006 12:06:56

vallen. Als je ruimte in een gebouw ligt waar reeds centrale verwarming voorzien is, kan deze ook doorgetrokken worden naar de repetitieruimte. In dit geval moet je echter opletten voor de overdracht van geluid. Uiteraard kan een ‘kloppende’ verwarming behoorlijk enerverend zijn, maar erger is dat het lawaai via de verwarmingsbuizen van de ene naar de andere ruimte meegenomen wordt. Als je in een losstaande ruimte zit, of geluidsoverdracht wil vermijden, kan je dan ook best kiezen voor elektrische verwarming. Deze is in gebruik vaak iets duurder dan centrale verwarming, maar is ook makkelijker te installeren.

2.3.4 Opslagruimte De meeste muzikanten sleuren heel wat materiaal over en weer. Een makkelijk bereikbare opslagruimte kan heel wat leed besparen. Hou er rekening mee dat een drumstel niet in de gemiddelde Ikea-kast past. De opslagruimte moet dus voorzien zijn op grotere stukken. Bij voorkeur bestaat de opbergruimte voor elke groep uit verschillende vakken van zeker 1 meter breed, anderhalve meter diep en niet al te hoog (teveel op elkaar stapelen is niet goed voor het materiaal). Een kast met een totaal volume van ongeveer 3 kubieke meter zal in de meeste gevallen volstaan. Uiteraard is het ook belangrijk dat deze opslagruimtes stevig zijn en goed afgesloten kunnen worden.

2.3.5 Geluidsversterking De meeste muzikanten investeren in eigen materiaal. Meestal gaat het dan om instrumenten en versterkers. Microfoons en zangversterking zijn echter een hele andere zaak. Heel wat groepen beschikken niet over een degelijke zangversterking, met alle gevolgen van dien voor de stembanden van de zanger.

Als verhuurder van een repetitieruimte doe je er dan ook goed aan om een basis zangversterking te voorzien. EĂŠn actieve monitor waar je een microfoon kan op aansluiten is niet echt duur en kan al een heel verschil maken voor de groepen.

Uiteraard kan je nog een stuk verder gaan en bijvoorbeeld ook instrumenten en meersporen opnameapparatuur ter beschikking stellen. Daarmee breid je je dienstverlening

11

tipboekje-repetitieruimtes.indd 11

12-09-2006 12:06:57

naar de muzikanten stevig uit. Hou er echter wĂŠl rekening mee dat al dat materiaal ook onderhouden moet worden. In hoofdstuk 3 staan we nog iets uitgebreider stil bij het belang van goed materiaal ĂŠn geven we enkele tips over hoe je er mee omgaat.

2.4 VEILIGHEID Als verschillende groepen van dezelfde ruimte gebruik maken, kan veiligheid wel eens een probleem vormen. Zeker als er gekozen wordt voor een zeer flexibel uurschema waarbij de repetitieruimte 24u op 24 gebruikt kan worden. Als je wil vermijden dat de gebruikers een sleutel moeten krijgen (die ze kunnen bijmaken) kan je opteren voor een elektronisch slot met een code die makkelijk te herprogrammeren valt. Er bestaan ook sloten waarbij je met een code of een elektronische sleutel alleen tussen vooraf bepaalde tijdstippen toegang tot de ruimte kan krijgen. Zo verklein je het risico op onrechtmatig gebruik van de ruimte of diefstal van materiaal.

Uiteraard is het belangrijk om het materiaal regelmatig te controleren en duidelijke afspraken te maken in verband met bijvoorbeeld openingsuren, waarborgen en correct gebruik. Een huishoudelijk reglement is meestal geen overbodige luxe. In het hoofdstuk rond beheer gaan we op al deze elementen dieper in.

2.5 EEN TOFFE WERKPLEK VOOR MUZIKANTEN De ideale repetitieruimte is gemaakt op maat van de noden van de muzikanten die er komen repeteren. Hou er dus zowel bij de planning, de bouw als het beheer rekening mee dat je repetitieruimte er in de eerste plaats is om de muzikanten een aangename werkomgeving te verschaffen. Probeer de muzikanten dan ook zoveel mogelijk te betrekken bij de werking van je repetitieruimte.

Een goede repetitieruimte is ook meer dan een hoop bakstenen.

Via een aantal kleine dingen kan je ervoor zorgen dat de muzikanten de repetitieruimte na verloop van tijd echt als hun eigen werkplek beginnen te beschouwen:

tipboekje-repetitieruimtes.indd 12

12-09-2006 12:06:58

1) Repeteren is ook musiceren: Tijdens repetities worden dikwijls nieuwe nummers geboren. Een schrijfbord in de repetitieruimte kan helpen om deze nieuwe nummers mee vorm te geven.

2) Repeteren is meer dan muziek spelen alleen: Na twee uur hetzelfde basloopje spelen, kan je al eens kramp in de vingers (of de oren) krijgen. Als er in de buurt van de repetitieruimte dan ergens een plaatsje is waar je even kan uitblazen en/of een sigaretje roken, lukt het achteraf weer des te beter.

3) De dorstigen laven is een goede deugd: De aanwezigheid van een frigo, een drankautomaat of een koffiezet maken dat het allemaal iets minder “droog� gaat klinken. Zorg er dan wel voor dat niet alle drank gratis verdwijnt of je houdt er alsnog een kater aan over.

4) Muzikanten zijn brave mensen: Ook al zien ze er soms niet zo uit, onder al dat lang haar, die neuspiercings en overvloedig aanwezige tattoos, gaan vaak verantwoordelijke jongens en meisjes verscholen. Je kan ze dus zonder gevaar voor eigen leven aanspreken met al je vragen en opmerkingen. Wie weet vind je wel een rocker met een voorliefde voor poetsen of een punker die altijd al klusjesman had willen worden. Hoe groter de betrokkenheid, hoe groter immers ook de waardering voor wat wordt aangeboden.

Voorbeeld Muziekodroom Hasselt (Provincie Limburg) Techniek en sfeer gaan hand in hand in de repetitieruimtes van Muziekodroom te Hasselt. De ruimtes van 25m2 hebben alle troeven om het muzikanten aangenaam te maken: in elke ruimte is verwarming, ventilatie, een vaste zanginstallatie en een basis drumkit aanwezig. Het is echter vooral de inrichting die bijzonder is: enkele stoelen, een lampekap die van je grootmoeder had kunnen zijn en een lekker ouderwets bloemetjesbehang katapulteren je terug in de tijd.

13 tipboekje-repetitieruimtes.indd 13

12-09-2006 12:06:58

3. HET GELUID 3.1 INLEIDING Of je het nu wil of niet: geluid is alomtegenwoordig in onze huidige samenleving. Zowel thuis, op straat als op het werk kom je constant in contact met allerhande vormen van geluid. Echte stiltegebieden zijn dan ook bijzonder schaars in het Vlaanderen van vandaag.

Geluid heeft echter zowel een positief als een negatief gezicht.

Soms ga je in je vrije tijd het geluid vrijwillig opzoeken en kan je er mateloos van genieten. Als je een muziekfestival bezoekt, een film gaat kijken of repeteert met je band, stel je je oren met alle plezier bloot aan een vaak stevige dosis decibels. Soms word je echter ook buiten je wil om met geluid geconfronteerd. Als het geluid dan ook als hinderlijk ervaren wordt, spreekt men niet langer meer van geluid maar eerder van lawaai. Ook al hebben we bepaalde geluiden uit het verkeer in onze moderne samenleving als normaal leren accepteren (bv. gewoon verkeersgeluid), het geluid van een overvliegende straaljager ervaar je meestal nog steeds als storend. Ook muziek is door zijn specifieke eigenschappen (melodie, zuivere tonen en ritme) meestal doordringender dan andere geluiden, zeker bij elektronisch versterkt geluid. Daarom is het belangrijk om repetitieruimtes goed te isoleren.

Verder in dit hoofdstuk staan we uitgebreid stil bij diverse vormen van geluidsisolatie, geven we tips voor het verbeteren van de akoestiek binnenin de ruimte en wijzen we tenslotte op het belang van een goede geluidsversterking. Maar eerst staan we even stil bij wat geluid precies is.

3.2 WAT IS GELUID? 3.2.1 Geluidstrillingen Elke geluidsbron brengt het medium waarin deze bron zich bevindt aan het trillen. Het meest voorkomende medium is lucht, maar geluid kan zich in zowat elk materiaal voortzetten: steen, beton, water, glas, ... Als een drummer zijn drumstel

tipboekje-repetitieruimtes.indd 14

12-09-2006 12:06:58

bespeelt, veroorzaakt dit in de lucht een aantal kleine drukvariaties bovenop de normale luchtdruk. Deze trillingen planten zich steeds in een golfbeweging en met een bepaalde snelheid voort doorheen de lucht en zorgen zo voor de verspreiding van het geluid in de ruimte. De normale voortplantingssnelheid van geluid in het medium lucht bij een temperatuur van 20 graden Celcius is 343 meter per seconde. De geluidstrillingen worden uiteindelijk door het oor opgevangen en in onze hersenen omgezet tot iets dat we geluid, en in het beste geval ‘muziek’, noemen.

3.2.2 Frequentie Frequentie is de eenheid die het aantal geluidstrillingen per seconde weergeeft en wordt uitgedrukt in Hertz (Hz). Het geluid van een basdrum veroorzaakt weinig trillingen per seconde en heeft dus een lage frequentie. Tot een frequentie van 250 Hz spreekt men van een lage toon. Hoe hoger de frequentie, hoe hoger ook de toon van het geluid. Het menselijk oor is gevoelig voor frequenties tussen 20 Hz en 20.000 Hz. Het bereik van de menselijke stem situeert zich vooral in de middentonen (van 250 Hz tot 2000 Hz).

15 tipboekje-repetitieruimtes.indd 15

12-09-2006 12:06:59

3.2.3 Golflengte De golflengte is de afstand tussen twee opeenvolgende punten van een periodieke golfbeweging met dezelfde uitwijking.

Geluiden met een lage frequentie hebben een lange golf en dus een grote golflengte. Omgekeerd hebben hoge tonen dus een korte golflengte. Belangrijk om hier te onthouden is dat lage tonen minder makkelijk te isoleren zijn omdat ze door hun langere golflengte het geluid gemakkelijker en verder kunnen verspreiden.

3.2.4 Amplitude De amplitude is de maximale uitwijking van de geluidsgolf en is een aanduiding voor het globale geluidsdrukverschil. Daardoor is de amplitude ook een maat voor de sterkte van een geluid.

Een sterk geluid heeft een grote amplitude en een zwak geluid een lage amplitude. Het geluid dat we echter meestal waarnemen, én zeker muziekgeluid, is vaak een samenstelling van verschillende frequenties met verschillende fluctuerende amplitudes.

3.2.5 Decibel Alhoewel het eigenlijk geen officiële éénheidsmaat is, wordt de sterkte van een geluid meestal uitgedrukt in decibel (dB). Tien decibel staat dan gelijk met 1 bel. De waarde “decibel” verwijst echter naar het globale geluidsdrukverschil in Pascal ten opzichte van de atmosferische druk. Omdat de waarden in de Pascal-schaal enorm uit elkaar liggen (van 2 • 10 -5 Pa tot 100 Pa), wordt de eenvoudigere decibel-schaal gebruikt.

De sterkte van een geluid wordt gemeten met een geluidsniveaumeter of sonometer. Daarbij wordt meestal een zogenaamde A-filter toegepast, zodat men de sterkte meet in dB(A). Dat gebeurt omdat we de midden- en hoge tonen beter waarnemen dan zeer lage en zeer hoge tonen met een zelfde geluidsdruk. De A-meting doet hierop een correctie door het aandeel van deze zeer lage en zeer hoge tonen binnen het globale geluidsspectrum te beperken. Dit is dus een manier om de gemeten waarden in overeenstemming te brengen met de beperkingen van ons gehoor.

tipboekje-repetitieruimtes.indd 16

12-09-2006 12:06:59

De decibel-schaal gaat van de gehoordrempel, theoretisch vastgelegd op 0 dB(A), tot de pijngrens van 140 dB(A). De waarde 0 dB(A) kan je in de praktijk echter nooit vaststellen.

In een slaapkamer of een stil bos meet je immers toch nog 20 dB(A). In de dode kamer van een laboratorium worden met goede meettoestellen wel lagere waarden gemeten: tot 15 dB(A). In de bijgevoegde grafiek kan je zien hoeveel decibel we met elk van onze activiteiten produceren. Zo is het met 40dB(A) in de leeszaal van een bibliotheek best stil en bereikt een gesprek tussen twee mensen al snel een niveau van 60 dB(A).

Normaal verkeerslawaai situeert zich rond de 90 dB(A) en een opstijgend straalvliegtuig flirt dan weer met de pijngrens met een niveau van rond de 130 dB(A). Ons interesseert natuurlijk in het bijzonder het geluidsniveau dat door muziekinstrumenten geproduceerd wordt. We geven een aantal voorbeelden: Akoestische gitaar: 80 dB(A) - Contrabas: 86 dB(A) - Piano: 92 dB(A) - Trompet: 95 dB(A) - Drumstel: 102 dB(A) - Rockgroep: 110 dB(A) Een extra moeilijkheid hier is wel dat de decibel een logaritmische ĂŠĂŠnheidsmaat is. Dit betekent dat we decibels niet zomaar bij elkaar kunnen optellen of aftrekken. Zo geven 2 elektrische gitaren van 90 dB, samen geen 180 dB maar slechts 93 dB. Een verdubbeling van het aantal geluidsbronnen, verhoogt het geluid dus met slechts 3 dB. Uiteraard geeft een halvering van het aantal geluidsbronnen dan ook slechts een vermindering van 3 dB.

17 tipboekje-repetitieruimtes.indd 17

12-09-2006 12:07:00

3.3 GELUIDSISOLATIE VERSUS GELUIDSABSORPTIE Zoals reeds eerder gezegd worden isolatie en absorptie vrij vaak door elkaar gehaald, hoewel er totaal iets anders mee wordt bedoeld. Geluidsisolatie betekent het tegenhouden van geluid tussen twee ruimtes onderling. Hiertoe dient de constructie optimaal geïsoleerd te worden.

Geluidsabsorptie gaat dan weer over de hoeveelheid geluid die binnen één ruimte wordt geabsorbeerd. In kale ruimtes met harde materialen is de geluidsabsorptie klein en de geluidweerkaatsing (reflectie) groot, met een holle klank en nagalm als gevolg. Hoe meer zachte elementen in de ruimte aanwezig zijn (doeken, tapijt, absorberende panelen, ...), hoe hoger de absorptie en hoe minder nagalm.

Isolatie gaat dus met andere woorden over het tegenhouden van geluid en absorptie over het opslorpen van geluid. Het omgekeerde van absorptie is reflectie.

3.4 ABSORPTIE, REFLECTIE EN ISOLEREND VERMOGEN Een geluidgolf die op een wand invalt zal gedeeltelijk worden gereflecteerd, gedeeltelijk worden geabsorbeerd (= omgezet in warmte) en gedeeltelijk worden doorgelaten.

Als we een bepaald materiaal door een “akoestische bril” bekijken moeten we zoals daarnet reeds vermeld een onderscheid maken tussen de isolerende en de absorberende eigenschappen van dat materiaal. Het laatste heeft betrekking op de mate waarin dat materiaal geluid reflecteert.

De hoeveelheid absorptiemateriaal in een afgesloten ruimte bepaalt op die wijze sterk het gedrag van het geluid in die ruimte. In het deel rond akoestiek gaan we hier dieper op in. Je krijgt er onder meer een aantal tips om zelf de akoestiek in je ruimte te gaan beïnvloeden.

tipboekje-repetitieruimtes.indd 18

12-09-2006 12:07:00

De isolerende eigenschappen van een materiaal hebben dan weer betrekking op de mate waarin het materiaal geluid al dan niet verzwakt doorlaat. Als uitdrukking voor het isolerend vermogen van een materiaal of van een constructie wordt internationaal de isolatie-index of de grootheid Rw gebruikt (met waarden uitgedrukt in decibel). Hoe hoger de Rw-waarde, hoe beter de geluidsisolatie van het materiaal of de constructie.

Nog een belangrijke tip: In je lokale doe-het-zelver zal men je soms van het tegendeel proberen te overtuigen, maar globaal gezien kunnen we stellen dat materialen met een hoge thermische isolatie (zoals bijvoorbeeld glaswol), wel vrij goed het geluid absorberen, maar heel slecht isoleren. Bij je materiaalkeuze hou je daar dus best rekening mee.

3.5 LUCHTGELUID VERSUS CONTACTGELUID Bij luchtgeluid brengt een geluidsbron het medium lucht aan het trillen. Het menselijk oor ervaart deze trillingen als geluid.

Door het geluid met een luchtdicht gesloten materiaal tegen te houden zal de meeste geluidsenergie worden teruggekaatst (= gereflecteerd geluid). Een deel van deze geluidsenergie zal echter het materiaal doen bewegen. Deze trillingen worden in de aanpalende ruimte terug omgezet in hoorbaar geluid (= doorgelaten geluid). Voorbeelden van luchtgeluid zijn stemgeluid, geluid van de televisie, ...

Sommige geluidsbronnen produceren ook contactgeluid, doordat ze contact maken met de constructie en de geluidstrillingen direct overdragen op vaste elementen binnen de ruimte (vloer, wanden, plafond). Zo zal de onderbuur van een klassieke gitarist meer last hebben van het tikken van de voet van de gitarist dan van het geluid van de gitaar zelf. Ook via de poten van een piano of de steunen van een drumstel worden geluidstrillingen doorgegeven.

Bij een groep muzikanten hebben we echter te maken met een combinatie van lucht- en contactgeluid.

19 tipboekje-repetitieruimtes.indd 19

12-09-2006 12:07:01

3.6 ANDERE BEGRIPPEN 3.6.1 Flankerend geluid De geluidsisolatie tussen 2 ruimtes wordt grotendeels bepaald door de isolerende eigenschappen van de scheidingswand.

Geluidstrillingen kunnen echter ook worden doorgegeven via doorlopende vloeren of wanden en zo de scheidende constructie omzeilen.

3.6.2 Omloopgeluid Omloopgeluiden worden verspreid via luchtkanalen, traphallen, verwarmingsbuizen ...

3.6.3 Installatiegeluid Hieronder verstaan we geluid geproduceerd door machines in het gebouw (lift, verwarming, ventilatie, ...).

3.7 DE GELUIDSISOLATIE VAN JE RUIMTE AANPAKKEN 3.7.1 Twee belangrijke isolatieprincipes Massawet Door de massa van de constructie te vergroten, wordt een betere geluidsisolatie bekomen. Dit komt omdat een zwaar materiaal moeilijker in trilling te brengen is. Simpel gezegd: dikke muren in een materiaal met een hoog soortelijk gewicht (bijvoorbeeld beton) zorgen voor een goede isolatie.

Deze methode heeft echter zijn beperkingen: omwille van praktische aspecten kan men de massa van een constructie niet onbeperkt laten toenemen.

Massa-veer-massa Bij de massa-veer-massa methode vertrekt men van twee massa’s die van elkaar gescheiden zijn door middel van een luchtspouw en/of een elastische veer. Het geluid botst tegen de eerste wand en brengt deze aan het trillen. De luchtlaag of de soepele verbinding tussen beide wanden vangt die trillingen op

tipboekje-repetitieruimtes.indd 20

12-09-2006 12:07:01

en fungeert als schokdemper. Sterkt verzwakt wordt het geluid dan doorgegeven aan de tweede wand. Dit principe noemt men ook akoestische ontkoppeling.

3.7.2 Isoleren van contact- en luchtgeluid Tegen de overdracht van contactgeluid zijn vrij eenvoudige en effectieve maatregelen te treffen (vb een zwevende vloer plaatsen). Het tegengaan van hinder door luchtgeluid is echter veel moeilijker. Bij luchtgeluid isolatie komt het er immers op aan het geluidsniveau geproduceerd in een bepaalde ruimte zo veel mogelijk te verzwakken via de isolerende capaciteit van de scheidende constructies. Vaak zijn dan ook grondige aanpassingswerken nodig, die meestal zijn gebaseerd op het vergroten van de massa van de constructie of door akoestische ontkoppeling (vb via het aanbrengen van een voorzetwand).

3.7.3 Structurele bouwkundige ingrepen De meeste materialen die je nodig hebt om een ruimte geluidsdicht te krijgen, kan je bij de gewone bouwhandel krijgen. Een aantal andere materialen zijn echter enkel bij gespecialiseerde firma’s te bestellen. Je kan de werken eventueel zelf uitvoeren, maar als je zekerheid wil hebben over de goede plaatsing (en dus over een goed resultaat), laat je dit best over aan een professionele firma of een ervaren aannemer. Je kan je best ook laten begeleiden door een aantal professionals. In hoofdstuk 4 komen we hierop terug.

Een repetitielokaal moet zo geĂŻsoleerd worden dat er geen geluidsoverdracht mogelijk is, zowel naar eventuele andere delen in het gebouw als naar omwonenden. Soms is het echter ook belangrijk om geen geluid van buitenaf in je ruimte te krijgen (vb bij een opnamestudio). Isolatie werkt dus in twee richtingen. Daarnet gaven we reeds aan dat er slechts twee effectieve manieren zijn om het isolerend vermogen van een constructie te vergroten: ofwel de massa van de constructie vergroten ofwel het principe van de akoestische ontkoppeling toepassen.

21 tipboekje-repetitieruimtes.indd 21

12-09-2006 12:07:02

In ideale omstandigheden worden deze twee principes gecombineerd. De beste manier om dit te doen is door te werken volgens het zogenaamde box-in-box principe. Zo’n systeem is algemeen aanvaard om geluidsoverdracht te voorkomen en wordt in de meeste professionele repetitieruimtes en studio’s toegepast. De massa van de constructie zorgt dan voor een verbeterde luchtgeluid-isolatie, terwijl de akoestische ontkoppeling het probleem van het contactgeluid aanpakt. In wat volgt geven we een beschrijving van hoe je een ruimte kan maken volgens dit box-in-box principe.

We gaan er in dit voorbeeld van uit dat er een nieuwe repetitieruimte wordt gemaakt binnen een groter gebouw. De beste manier om een goede geluidsisolatie van de binnenste box te bereiken is door de binnenmuren in volle betonsteen op te trekken. Deze muren wordt gemetst op een betonnen fundament waartussen trillingsabsorberende rubbers worden geplaatst.

Binnenin worden voorzetwanden geplaatst met 2 lagen gipskartonplaat, al dan niet met een zware folie ertussen. Belangrijk is dat deze wanden volledig losgekoppeld worden van de betonstenen muren door middel van trillingsabsorberende spouwankers of regels. Ook deze voorzetwanden binnenin komen op trillingsabsorberende rubbers. De luchtspouw tussen de voorzetwand en de betonstenen muur is best minimum 10 centimeter en wordt gedeeltelijk opgevuld met extra isolatiemateriaal.

Het dak kan worden gemaakt met houten balken en bovenaan afgewerkt met plaatmateriaal. Binnenin komt een vals plafond in dubbele gyproc-beplating (met of zonder zware folie) dat wordt losgekoppeld van de bovenliggende draagstructuur. Ook hiertussen wordt isolatiemateriaal aangebracht. Een zwevende vloer (een houten vloer op een trillingsabsorberende draagstructuur) maakt het geheel compleet.

Bij de afwerking van de repetitieruimte moet er verder specifieke aandacht zijn voor de geluidsisolatie van ramen en deuren. Het is best om in de repetitieruimte slechts één toegang te maken.

Ideaal is een sassysteem met twee deuren achter elkaar. Zorg ook voor deuren met voldoende geluidsisolerende capaciteit.

Ook hiervoor bestaat een goede, maar dure oplossing: akoesti-

tipboekje-repetitieruimtes.indd 22

12-09-2006 12:07:02

sche deuren. Deze deuren voldoen ook aan de strengste eisen van de brandweer. Wie echt handig is kan eventueel zelf een zware deur maken.

Ramen zijn niet absoluut noodzakelijk in een repetitieruimte.

Besluit je toch om ramen te voorzien, dan is het belangrijk te weten dat gewoon dubbel glas niet zo’n goede akoestische isolatiewaarde heeft. Speciaal akoestisch glas is veruit de beste maar ook de duurste oplossing. Het plaatsen van voorzetramen is vaak de goedkoopste en meest effectieve oplossing. De ruimtes kunnen eventueel binnenin worden afgewerkt met een stoffen bekleding of professionele absorptiematerialen om de reflecties te beperken.

Voorbeeld 4AD Diksmuide (Provincie West-Vlaanderen) Muziekclub 4AD heeft zijn 2 repetitieruimtes wel een heel speciale aankleding gegeven. De ruimtes zelf zijn een soort van bunkers: betonnen constructies die deels ondergronds zitten en zorgen voor een zeer goede isolatie. De buitenmuren van wel duizenden zandzakjes spreken echter het meest tot de verbeelding. De loopgraven zijn hier letterlijk en figuurlijk niet ver af.

3.7.4 Modulaire repetitieboxen In gebouwen die slechts voor een beperkte periode beschikbaar zijn, is het economisch niet altijd verantwoord om de voorgaande ingrijpende aanpassingswerken te doen. Ook hiervoor bestaat er echter een oplossing: de modulaire repetitiebox.

Deze modulaire ruimtes zijn op zichzelf staande geïsoleerde houten of metalen boxen die op enkele dagen tijd opgebouwd kunnen worden (en die je indien nodig ook vrij snel terug kan demonteren).

Enkele bedrijven uit Nederland en Duitsland bieden momenteel een totaalpakket aan, met standaardafmetingen of ruimtes op maat. De prijs voor een ruimte van 20 vierkante meter én met een globale geluidsisolatie van ongeveer 40 dB(A) bedraagt

23 tipboekje-repetitieruimtes.indd 23

12-09-2006 12:07:03

echter al snel 15.000 euro of meer. Voor wie snel een repetitieruimte wil realiseren en over voldoende financiële middelen beschikt kan dit een goede oplossing zijn.

Meer info over dit soort modulaire ruimtes vind je op deze websites: www.meyernoisecontrol.nl – www.esmono.nl – www.studiobox.de Voorbeeld Jeugddienst Bornem (Provincie Antwerpen) In de kelder van het cultuurcentrum Ter Dilft plaatste de jeugddienst van Bornem een modulaire repetitiebox van ongeveer 16 vierkante meter. De ruimte werd aangekocht bij een gespecialiseerde firma en ter plaatse gemonteerd. De door de fabrikant gegarandeerde geluidsisolatie bedraagt 33 dB.

3.7.5 Eenvoudige bouwkundige ingrepen Niet alle bestaande repetitieruimtes zijn even goed geïsoleerd.

Ook de geluidsisolatie van onze woningen laat vaak te wensen over. Als je dan toch regelmatig luid repeteert zou het wel eens kunnen dat er klachten van buren komen. Hiervoor bespraken we reeds welke structurele maatregelen je kan nemen om geluidsproblemen te vermijden of op te lossen. Ook met weinig middelen kan je er echter voor zorgen dat er toch minder geluid je repetitieruimte buitengaat (en dus bij de buren binnengaat). We overlopen enkele éénvoudige, maar zeer effectieve maatregelen.

Ramen en deuren beter isoleren In ruimtes die een nieuwe bestemming als repetitieruimte krijgen, zijn de aanwezige ramen en deuren meestal niet voorzien op deze nieuwe functie. Je kan daarom proberen de isolerende capaciteiten ervan te verhogen. Voor de aanwezige ramen kan je eventueel voorzetramen plaatsen of ze gewoon dicht maken met metselwerk, gipskartonplaat of voldoende zwaar houten plaatmateriaal. Bestaande deuren kan je verzwaren door er bijvoorbeeld verschillende lagen gipskartonplaat op aan te brengen.

tipboekje-repetitieruimtes.indd 24

12-09-2006 12:07:05

Heel belangrijk is ook het volledig afdichten van alle aanwezige kieren. Deuren en ramen kan je ook beter laten sluiten door het plaatsen van dichtingsrubbers.

Een sassysteem verbetert de isolatie aanzienlijk Als je de isolatie van je toegang grondig wil verbeteren, werk je beter met een sassysteem. Dat wil zeggen dat er twee deuren kort na elkaar worden geplaatst. Deze deuren kan je indien nodig verzwaren. In het sas (= de ruimte tussen de twee deuren) plaats je absorptiemateriaal (professionele studio-foam of goedkopere materialen als rotswol of steenwol). Ook hier zorg je natuurlijk voor een luchtdichte afwerking.

Contactgeluid voorkomen Als je contactgeluid wil vermijden is het aangewezen om de gitaar- en basversterkers niet op de grond, maar op een klein verhoog te zetten. Deze constructie is dan onderaan voorzien van verend materiaal. Op die manier kan je het doorgeven van trillingen via de vloerconstructie (= contactgeluid) voorkomen. Hierop voortbordurend kan het in bepaalde gevallen aangewezen zijn om een zwevend drumpodium te maken. Ook een zwaar tapijt onder het drumstel kan echter al veel helpen.

Om het luchtgeluid van de drums te beperken kan je eventueel absorberend materiaal (doek, kussens, ...) in de basdrum aanbrengen en/of een absorberend scherm voor het drumstel plaatsen.

3.7.6 Andere eenvoudige ingrepen Minder luid spelen Alles begint natuurlijk bij het geluidsniveau dat je tijdens het musiceren produceert. Misschien ben jij zo iemand die de knop van de gitaarversterker graag altijd volledig openzet. Als je repetitieruimte voldoende ge誰soleerd is kan dit, maar veel vaker zal dit niet het geval zijn. Repeteren op een iets lager geluidsniveau kan dan vaak problemen vermijden en is bovendien ook nog goed voor je eigen gehoor. Zo veroorzaakt een geluidsniveau van 105 dB al na 1 minuut gehoorschade. Bij een geluidsniveau van 90 dB is dat pas na 15 minuten.

25

tipboekje-repetitieruimtes.indd 25

12-09-2006 12:07:05

Je kan ook overwegen om met een hoofdtelefoon op te spelen. Als muzikant kan je dan zo luid spelen als je zelf wil, zonder iemand te storen. Met (draadloze) in-ear monitors heeft elke muzikant zelfs zijn hoogst persoonlijke ‘hoofdtelefoon’ met exact de balans die hij of zij wil.

Ramen en deuren steeds goed dicht houden Een behoorlijk evidente maatregel is ervoor te zorgen dat alle deuren en ramen steeds goed dicht zijn tijdens de repetities. Je bent als eigenaar wellicht niet altijd zelf aanwezig tijdens repetities. Daarom kan je eventueel een hydraulische pomp op de deur plaatsen zodat deze altijd automatisch gesloten wordt.

Ramen kunnen eventueel ook worden dichtgespijkerd om te vermijden dat ze worden opengezet. Let er dan echter wel op dat er voldoende uitgangen voorzien zijn zodat bij een eventuele noodsituatie evacuatie mogelijk blijft.

Beperken van de lage frequenties Eerder zagen we reeds dat lage tonen omwille van hun grote golflengte minder makkelijk te isoleren zijn. Als je in je repetitieruimte gebruik maakt van een zanginstallatie of een ander geluidssysteem, vermijd je bij het repeteren best alle frequenties beneden de 100 Hz. De meeste repetitieruimtes zijn trouwens te klein voor deze lage frequenties. De lage frequenties beperken komt dus vooral de geluidskwaliteit ten goede. Het is bovendien ook noodzakelijk dat alle luidsprekers het geluidsspectrum zo volledig mogelijk weergeven. Er worden dus best geen aparte baskasten gebruikt.

3.7.7 Enkele tips 1) De gehele constructie is maar zo goed geïsoleerd als de zwakste schakel: Een betonnen bunker met muren van 1 meter dik verliest bijna volledig zijn geluidsisolerend vermogen als je er in plaats van een degelijke (akoestische) deur een goedkope verfdeur in plaatst.

tipboekje-repetitieruimtes.indd 26

12-09-2006 12:07:06

2) Ramen en deuren zijn meestal zwakke punten: akoestisch glas en ge誰soleerde deuren of een sassysteem met twee deuren kunnen een oplossing bieden. Ramen zijn trouwens ook geen absolute vereiste in een repetitieruimte.

3) Zorg voor een goede ventilatie: zo voorkom je dat er met openstaande ramen of deuren gerepeteerd wordt.

4) Als er verwarming nodig is, kies dan voor elektrische verwarming: bij centrale verwarming bestaat de kans op geluidslekken en omloopgeluid via de verwarmingsbuizen.

5) Denk goed na over de inplanting van de repetitieruimte: zowel naar overlast binnen het gebouw als naar buiten toe. Een repetitieruimte in een kelder zal in het algemeen gemakkelijker en beter te isoleren zijn dan een tuinhuis in een drukbevolkte woonwijk.

27 tipboekje-repetitieruimtes.indd 27

12-09-2006 12:07:06

3.8 DE AKOESTIEK VAN JE RUIMTE AANPAKKEN 3.8.1 Aangename werkomgeving of studio-kwaliteit Heel wat muzikanten gebruiken hun repetitieruimte ook om (demo)opnames te maken. Nochtans zijn de omstandigheden hiervoor niet altijd ideaal. Een uitstekende akoestiek realiseren is immers een vak apart en vraagt vaak grote investeringen.

Als je een multifunctionele ruimte wil, denk je dus best ook over deze aspecten na. Als je de ruimte ook nog eens gebruikt om je opnames te beluisteren en af te mixen is akoestiek nóg belangrijker. Niets is immers erger dan een opname die in je eigen ruimte fantastisch klinkt, maar elders aan alle kanten rammelt: de zangpartijen blijken plots te verdrinken onder een veel te zware laag middentonen, alles klinkt veel te hoog of het snedige van de drums wordt één vormeloze brij.

Om tracks op een goede manier te kunnen afluisteren heb je een zo neutraal mogelijke ruimte nodig. Wat je hoort mag immers niet bijgekleurd worden door de ruimte. Ook je speakers selecteer je op een zo neutraal mogelijke klank.

Daarnaast heb je er ook belang bij om ‘early reflections’ tegen te gaan: bepaalde frequenties worden in de richting van je oren weerkaatst en bereiken dus zowel rechtstreeks uit de monitors als via de reflector (bv de wanden) je oren. Doordat je die frequenties luider hoort, zal je de neiging hebben ze “weg te mixen”, met alle gevolgen van dien. Tot slot is het belangrijk om je ruimte zo in te richten dat er een evenwichtig stereobeeld ontstaat. Hierbij is de positie van de speakers ten opzichte van je luisterpositie en de wanden cruciaal.

tipboekje-repetitieruimtes.indd 28

12-09-2006 12:07:06

Heel anders is het gesteld met de ruimte waar de opnames gebeuren. Daar wil je immers een levendige akoestiek, zodat de ruimte wél mee kleur geeft aan de opnames. In professionele studio’s worden voor zang- of drumpartijen zelfs afzonderlijke ruimtes ingericht die een goede klank moeten garanderen.

Voorbeeld Noise Gate Ternat (Provincie Vlaams-Brabant) Noise Gate is een pop- en rockcentrum in Ternat. Je kan er repeteren in één van de 3 ruimtes, maar er is ook een uitgebreide muziek-educatieve werking. Met diverse lessenreeksen, info-sessies, workshops, masterklassen is dit een echte muziekfabriek. Doorheen de jaren bouwden ze tevens een professionele opnamestudio uit waarbij heel veel aandacht ging naar de akoestische aspecten.

Mits een aantal kleine ingrepen kan je de akoestische eigenschappen van de ruimte wat bijsturen of flexibel maken met bijvoorbeeld een gordijn dat je open of dicht schuift, een paneel dat je kan verplaatsen, een plafondelement dat je omhoog kan krikken, …

Voorbeeld Leopoldskazerne Gent (Provincie Oost-Vlaanderen) In de repetitielokalen die in opdracht van de vzw Repetitieruimtes in de Leopoldskazerne in Gent werden gemaakt, werd door de architect gekozen voor een ingenieus systeem van dakpanelen. De speciale vorm van de dakconstructie zorgt voor een optimale akoestiek binnenin de ruimte. Bovendien hebben de muzikanten de mogelijkheid om bepaalde panelen van het vals plafond open te zetten waardoor ze zelf de akoestiek kunnen aanpassen.

Voor je in het wilde weg gordijnen en akoestische panelen begint te maken, staan we eerst even stil bij de verschillende facetten die de akoestische kwaliteit van een ruimte bepalen. Eerder in dit hoofdstuk hadden we het al over de eigenschappen van geluid en het feit dat elke frequentie zijn eigen golflengte heeft. Die golflengte kan je trouwens vrij eenvoudig zelf berekenen: deel de voortplantingssnelheid

29

tipboekje-repetitieruimtes.indd 29

12-09-2006 12:07:07

van geluid in lucht (343 meter per seconde) door de toonhoogte.

Op die manier kan je berekenen dat de golflengte van een toon van 170 Hz ongeveer twee meter in beslag neemt. Een toon van 3400 Hz heeft dan weer een golflengte van amper 0,1 meter.

Een veel voorkomend probleem in repetitieruimtes zijn zogenaamde staande golven (in het Engels: room modes). Door de afmetingen van de ruimte kunnen bepaalde frequenties luider klinken dan andere. Op het internet zijn heel wat programma’s te vinden waarmee je, op basis van de afmetingen van je ruimte, kan berekenen met welke frequenties je vooral problemen zal hebben. Naast de muren die zich recht tegenover elkaar bevinden, kan je ook problemen hebben met de staande golven tussen vloer en plafond. Als je op het internet in een zoekrobot de zoekterm ‘roommodes’ ingeeft, kom je vanzelf heel wat bruikbare programma’s tegen. Dit zijn er alvast enkele: www.mcsquared.com/metricmodes.htm www.audioholics.com/techtips/roomacoustics/ In een repetitieruimte met een lengte van 4 meter krijg je bijvoorbeeld staande golven bij 42,5 Hz – 85 Hz – 127,5 Hz – 170 Hz ... Alle tonen op deze frequenties gaan daardoor luider klinken. Zulke staande golven zijn geen probleem als ze verspreid zijn over een groot frequentiegebied. Als het echter binnen een beperkt gebied is, zal het storend werken. Vooral bij lagere frequenties (tot 300 Hz) worden de staande golven als storend ervaren. Bij hogere frequenties valt dit minder op.

Het is natuurlijk altijd beter om problemen met staande golven te voorkomen. Dit kan door aandacht te hebben voor de afmetingen van je ruimte. In de akoestische leer is al heel wat onderzoek verricht naar de ideale ruimteverhoudingen. Een breed gekende standaard is die van Louden. Deze geluidsdeskundige stelt dat de breedte van je ruimte altijd gelijk moet zijn aan 1,4 keer de hoogte, en de lengte best gelijk is aan 1,9 keer de hoogte. Een ruimte met een plafond van 2,2 meter hoog heeft aldus een ideale breedte van 3,08 meter en een lengte van 4,18 meter. Met deze standaard kan je dus gemakkelijk nagaan in

tipboekje-repetitieruimtes.indd 30

12-09-2006 12:07:07

hoeverre de verhoudingen in jouw eigen ruimte goed zitten. Er zijn nog heel wat andere getalreeksen met ruimteverhoudingen die een degelijke akoestiek kunnen opleveren zoals die van Sepmeyer (1 – 1,28 – 1,54 en 1 – 1,14 – 1,39)

3.8.2 Enkele eenvoudige ingrepen Hoge frequenties aanpakken Hoge frequenties zijn het makkelijkst aan te pakken. Dit kan bijvoorbeeld met een tapijt op de grond, akoestische foam uit de betere doe-het-zelf zaak of enkele gordijnen aan de muren.

Deze maatregelen zijn allemaal afgestemd op het absorberen van hoge tonen. Het is dus zeker geen goed idee om alleen maar dit soort materialen te gebruiken want dan zal je ruimte akoestisch behoorlijk uit balans geraken.

Lage frequenties aanpakken Zoals reeds gezegd vallen staande golven vooral op bij lage frequenties. Tegelijk laten deze lange geluidsgolven zich niet vangen door eierkartons of akoestisch foam. De enige manier om deze geluidsgolven te temmen is door hun energie weg te nemen. Dat lukt het best via een zogenaamde “bass trap”: een voorwerp dat door de geluidsgolf kan beginnen trillen. Deze trilling zal de energie van de golf grotendeels wegnemen.

Een eerste mogelijkheid is het aanbrengen van een akoestisch paneel. De exacte afstand van het paneel tot de muur en het gewicht per m2 van het materiaal waaruit het paneel bestaat zijn hierbij cruciaal. Ook hiervoor kan je op het internet heel wat rekenmodules vinden. De zoekterm ‘panel absorber’ levert genoeg materiaal op. Als het grootste probleem van je ruimte bijvoorbeeld in de frequentie van 170 Hz zit, kan je dit opvangen met een MDF-plaat van 3 mm dik (massa 2,5 kg/m2) die je op 2,5 cm van de muur hangt. Aan de achterkant steek je bijvoorbeeld rotswol, zodat het geluid ook gedempt wordt.

Een tweede mogelijkheid is de Helmholtz–absorber. Deze absorber maakt het niet alleen mogelijk om een breed frequentiegebied aan te pakken, maar is ook esthetisch verantwoord. Hij ziet er immers uit als een plank met allemaal

31

tipboekje-repetitieruimtes.indd 31

12-09-2006 12:07:08

kleine gaatjes in. Op het internet vind je voldoende informatie over hoe je de gaten in de plank moet maken om een bepaald frequentiegebied aan te pakken.

In kleine ruimtes hebben de lage tonen bovendien de neiging om zich op te stapelen in de hoeken. Dit komt omdat lage tonen meer ‘uitwaaieren’ dan de hoge tonen. Een bijzonder eenvoudige manier om dit aan te pakken is door in de verschillende hoeken van de ruimte een dikke laag rotswol aan te brengen.

Om de rotswol te beschermen, kan je er best een houten frame met een stoffen bekleding voor plaatsen.

Diffusie Een andere manier om de klank te sturen is het geluid ‘verstrooien’. Met een gebogen plafond en onregelmatige wanden is de kans veel kleiner dat er staande golven ontstaan. Ook hier zijn er op het internet wel enkele vuistregels te vinden over hoe je specifieke frequenties kan aanpakken via op maat gemaakte diffusiepanelen.

Tot slot nog een simpel maar doeltreffend voorbeeld van diffusie: plaats een onregelmatig gevulde boekenkast in je repetitiekot en de klank zal een stuk beter worden.

3.8.3 Het belang van een goede zanginstallatie Je repetitieruimte moet een aangename werkomgeving zijn en de kwaliteit van je geluidsversterking is daarbij zeker niet onbelangrijk. Als je een repetitieruimte wil bouwen voor jezelf of voor anderen, voorzie dan indien mogelijk ook hiervoor een budget.

Het minimum is een actieve monitor waarop je één of meer microfoons kan aansluiten. Beter is uiteraard een kleine zanginstallatie waar meerder speakers op aangesloten zijn en waardoor de verschillende muzikanten de zanger kunnen horen.

Helemaal ideaal is een situatie waarbij de verschillende instrumenten via een mengpaneel doorgeschakeld worden en elke muzikant zijn eigen klankbeeld kan bepalen. Hierbij geldt: hoe meer monitor-kanalen, hoe beter. Op elk kanaal kan je immers

tipboekje-repetitieruimtes.indd 32

12-09-2006 12:07:08

bepalen wat hoe luid wordt weergegeven. Het summum hievan zijn natuurlijk de in-ears, je krijgt niet alleen precies te horen wat je wil, maar er is ook geen “overspraak” van andere speakers. Repeteren met in-ears is echter niet zo leuk en dus repeteren zelfs de bands die er wél over beschikken meestal zonder.

Nog een tip die geldt bij elke aankoop van geluidsmateriaal: grijp niet te snel naar het goedkoopste product op de markt.

Neem ruim de tijd om informatie in te winnen en investeer zoveel mogelijk in duurzaam materiaal. Als je een geluidssysteem in de ruimte plaatst doe je er trouwens goed aan het te verankeren in de muur. Zo maak je het trouwens potentiële dieven meteen een stuk lastiger.

3.8.4 Het belang van gericht geluid In een repetitieruimte wordt het geluid dat je hoort enerzijds veroorzaakt door de geluidsgolven die vanuit de bron rechtstreeks het oor bereiken en anderzijds door geluidsgolven die tegen de vloer, de wanden of het plafond weerkaatsen. Hoe verder je van de luidsprekers verwijderd bent, hoe kleiner het belang van het rechtstreeks geluid: het gereflecteerd geluid is dan dominerend. Ook als er bijvoorbeeld slechts twee luidsprekers in de ruimte aanwezig zijn, wordt er vooral gebruik gemaakt van het gereflecteerd geluid. Bovendien moet in dat geval het uitgestraald vermogen per luidspreker ook nog eens vrij luid zijn om overal in de repetitieruimte voldoende hoge geluidsniveaus te bekomen. Deze combinatie van factoren vergroot zowel de kans op een slechte akoestiek in de ruimte als geluidsoverlast bij de buren.

Om een goede verdeling van het geluid te bekomen zorg je ervoor dat de muziek hoofdzakelijk wordt gehoord via het rechtstreeks geluid en niet via reflecties. Deze ruimtelijke verdeling wordt verkregen door bijvoorbeeld bij de vaste zanginstallatie vier in plaats van twee luidsprekers te voorzien. Als uitgangspunt geldt immers dat de personen voor wie de muziek bestemd is, zich nooit ver van de luidsprekers mogen bevinden. Als elke aanwezige zich dichtbij een luid-

33

tipboekje-repetitieruimtes.indd 33

12-09-2006 12:07:08

spreker/versterker bevindt, is per geluidsbron minder vermogen nodig, wat leidt tot een globaal lager geluidsniveau in de repetitieruimte en dus ook bij de buren.

Het is dus essentieel om ervoor te zorgen dat iedereen zo goed mogelijk die dingen hoort die hij of zij moet horen. Een gitaarversterker op de grond klinkt vaak luider aan de andere kant van de ruimte dan voor de persoon ernaast. Daarom is het een goed idee om versterkers omhoog te zetten. Hetzelfde geldt voor de zangversterking. Probeer eens de speakers op een statief te zetten op oorhoogte. Plots hoor je jezelf een stuk beter.

Versterkers worden meestal tegen een muur of in een hoek geplaatst, maar dit is verre van ideaal. Bij versterkers heb je immers vooral in de lage frequenties een sterke geluidsafstraling aan de achterkant van het toestel. Vaak veroorzaakt dit een storend geluid voor de mensen achter die muur. Let daarom goed op de opstelling van je versterkers. Het helpt ook om op de wand achter je versterker een absorberend materiaal te plaatsen om reflecties te voorkomen.

tipboekje-repetitieruimtes.indd 34

12-09-2006 12:07:09

4. JE EIGEN REPETITIERUIMTE BOUWEN 4.1 VOORAF GOED PLANNEN IS DE BOODSCHAP 4.1.1 Betrek de (doel)groep in je planning Als het de bedoeling is dat je repetitieruimte door verschillende groepen gebruikt kan worden, is het belangrijk om steeds rekening te houden met de doelgroep. Een repetitieruimte is immers iets héél anders dan een lokaal voor een kaartclub. Je doet er dan ook goed aan om zelfs vóór de ontwerpfase de uiteindelijke gebruikers van de repetitieruimte te betrekken in je plannen.

Denk ook aan de mogelijkheid om hen achteraf in het beheer van de repetitieruimte te betrekken. Er komt immers heel wat bij kijken. De muzikanten kunnen eventueel ingeschakeld worden bij zaken als permanentie, opruimen, poetsen en kleine herstellingen.

Enkele aspecten waar je tijdens de planning best rekening mee houdt: • Welk soort van groepen/muzikanten zijn er in de gemeente? ◊ Amateurgroepen repeteren meestal één of maximum twee keer per week en hebben voldoende aan een zogenaamde losse ruimte. ◊ (Semi)professionele muzikanten zijn vaak op zoek naar een ruimte die ze gedurende langere tijd als vaste werkplek kunnen huren (bijvoorbeeld tijdens de voorbereiding van een cd-opname). ◊ Een individuele muzikant die wil oefenen (bijvoorbeeld een drummer) heeft relatief weinig ruimte nodig. ◊ Grotere groepen (zoals je die vaak in reggae-middens en folk-milieus vindt) hebben een relatief grote ruimte nodig.

• Hoeveel groepen zijn er in de gemeente? ◊ Een beperkte, goed gemikte enquête kan vrij snel aan het licht brengen wat de (potentiële) vraag is naar repetitieruimte in je gemeente of regio.

35 tipboekje-repetitieruimtes.indd 35

12-09-2006 12:07:10

4.1.2 Laat je adviseren door specialisten Advies van een architect Als het gaat over een nieuwbouwproject of een grondige renovatie van een bestaand gebouw zal er meestal een architect of een bouwfirma worden aangetrokken als coördinator van de werken. Het is dan heel belangrijk om zo snel mogelijk de concrete eisen van je repetitieruimte met de architect te bespreken.

Zoals je ondertussen wel zult beseffen zijn de bouwkundige vereisten van een repetitieruimte immers fundamenteel verschillend van bijna alle andere soorten ruimtes. Jammer genoeg zijn nog steeds niet alle architecten en aannemers zich hiervan bewust.

Akoestisch bureau Soms kan het ook nuttig zijn om samen te werken met een erkend akoestisch bureau. Meer nog dan de doorsnee architect kennen deze geluidsdeskundigen de strenge eisen op vlak van isolatie en akoestiek waaraan een goede repetitieruimte moet beantwoorden. Via een akoestisch onderzoek kunnen zij zelfs op voorhand berekenen hoeveel decibels je ruimte moet isoleren om aan de geldende wetgeving te voldoen. Met de conclusies en de aanbevelingen uit zo’n akoestisch onderzoek kan de architect of bouwheer dan verder aan de slag om alles in de praktijk te realiseren.

Vzw Repetitieruimtes Bij de vzw Repetitieruimtes kan je terecht voor gratis en vrijblijvend advies met betrekking tot je concrete vragen. Door onze praktijkervaring en het volgen van een aantal gespecialiseerde opleidingen hebben we op korte tijd een uitgebreide kennis over het thema “repetitieruimtes” opgebouwd. We proberen via mail of telefoon een antwoord te bieden op je algemene of specifieke vragen. Indien dat niet volstaat komen we zelfs even bij jou ter plaatse. Je kan natuurlijk ook altijd zelf een kijkje komen nemen in onze eigen repetitieruimtes in Gent.

tipboekje-repetitieruimtes.indd 36

12-09-2006 12:07:10

4.1.3 Vergeet je stedenbouwkundige vergunning niet In een aantal gevallen zal het nodig zijn om een stedenbouwkundige vergunning aan te vragen vooraleer je effectief met de werken kan starten. Dit doe je door een bouwaanvraag in te dienen bij je lokale gemeentebestuur. Bij nieuwbouwprojecten zal je altijd zo’n stedenbouwkundige vergunning moeten aanvragen, maar bij een verbouwing hangt het er een beetje van af.

De algemene regel is dat zolang er niet wordt geraakt aan de structuur van het gebouw zelf, er geen vergunning nodig is.

Ook voor een “garage” van maximaal 30m2 die los van je huis staat of er aan vastgeplakt is, heb je geen bouwvergunning nodig. Indien je twijfelt, neem je best contact op met de dienst Stedenbouw van je gemeente.

4.1.4 Denk aan de budgettering Het is belangrijk om tijdens de planning een gedetailleerde budgettering op te maken. Je weet misschien wel al hoe je ruimte er uit zal zien, maar het is natuurlijk ook noodzakelijk om te weten wat de bouwwerken zullen kosten. Indien je werkt met een architect zal hij of zij je dat bijna exact kunnen uitrekenen. Indien je zelf de werken coördineert, zal je zelf prijzen en offertes moeten opvragen.

Als organisatie of gemeentebestuur kan je, door samen te werken met een school, een tewerkstellingsproject of een beroepsopleiding, de factor loonkost flink verminderen of zelfs helemaal uitschakelen. Jij zorgt dan voor de aankoop van de materialen en je projectpartner voor de uitvoering van het werk. Op deze manier kan je veel geld besparen, maar het vraagt wel de nodige begeleiding om de goede uitvoering van het project te garanderen.

Zorg er in elk geval goed voor dat het vooropgestelde budget tijdens de uitvoering van de werken niet wordt overschreden door allerhande extra’s en onvoorziene werken. Dat kan de kosten flink de hoogte in jagen.

37

tipboekje-repetitieruimtes.indd 37

12-09-2006 12:07:10

4.2 OP ZOEK NAAR GELD VOOR JE PROJECT Eens je weet hoe je repetitieruimte er zal uitzien en hoeveel ze zal kosten, moet je op zoek naar de nodige financiële middelen. Als je eigen middelen niet volstaan om de volledige kost te dragen, kan je bij een aantal andere instanties op zoek naar bijkomende middelen. We zetten hier een aantal mogelijkheden op een rij:

4.2.1 Subsidies Gemeente Ga zeker eens bij je gemeentebestuur langs. Er zijn heel wat gemeenten die in het kader van het lokale jeugd- en/of cultuurbeleid investeringssubsidies geven aan lokale initiatieven.

Provincie Een aantal Vlaamse provincies geven subsidies voor bouwen en verbouwen van jeugd- en/of culturele infrastructuur. Een aantal provincies hebben zelfs een specifieke subsidie voor het bouwen of verbouwen van repetitielokalen. In sommige gevallen kan je tot 15.000 euro subsidie krijgen. Zeker de moeite waard dus om even na te vragen bij je Provinciale Jeugddienst.

Zie ook ‘popbeleid’ op www.100procentpuur.be Vlaamse Gemeenschap Bij het Fonds voor Culturele Infrastructuur van de Vlaamse Gemeenschap kan je een aanvraag indienen als je repetitieruimte in een groter (jeugd)cultureel geheel van bovenlokaal belang vervat zit. Organisaties met een puur lokale werking kunnen hiervan jammer genoeg dus geen gebruik maken.

Projectsubsidies Stichtingen zoals de Koning Boudewijn Stichting of de Cera Foundation geven regelmatig subsidies aan infrastructuurprojecten. Af en toe zijn er ook projectoproepen van commerciële firma’s die specifiek naar jeugdinfrastructuur zijn gericht. Ogen en oren openhouden is dus het devies!

tipboekje-repetitieruimtes.indd 38

12-09-2006 12:07:11

4.2.2 Lenen Als er echt geen andere mogelijkheden zijn, kan je nog altijd overwegen om een lening af te sluiten bij een bank. Die lening kan je dan terugbetalen met de inkomsten die je uit de verhuur van je repetitieruimte haalt. Je hoeft echter niet altijd te lenen bij een bank. Misschien is er wel een grote onderneming of een welgestelde burger in je buurt die je een renteloze lening wil geven. Zo bespaar je in elk geval de kost van de intresten.

4.2.3 Sponsoring Met een goed onderbouwd dossier kan je misschien wel een groot bedrijf overtuigen om je repetitieruimte te sponsoren. En dat hoeft niet noodzakelijk in geld te zijn. Enkele paletten stenen of een lading hout kunnen je al een flinke stap verder helpen.

Wie weet is er zelfs een bedrijf uit de muziekwereld dat je een zangversterking of enkele instrumenten ter beschikking wil stellen. Niets is zeker, maar alles is het proberen waard.

39 tipboekje-repetitieruimtes.indd 39

12-09-2006 12:07:11

4.3 EEN PRAKTIJKVOORBEELD: REPETITIERUIMTE IN SINT-AMANDSBERG 4.3.1 Het concept van de repetitieruimte Tijdens tientallen bezoeken aan repetitieruimtes door heel Vlaanderen heeft de vzw Repetitieruimtes kunnen zien hoe het moet en soms ook hoe het absoluut niet moet. In het voorjaar van 2006 bouwde de organisatie zelf een repetitieruimte. Met dit praktijkvoorbeeld willen we aantonen dat het bouwen van een goede repetitieruimte geen onmogelijke opdracht is. Als je enkele belangrijke principes in acht neemt en je steekt met een aantal mensen de handen uit de mouwen, kan je op korte tijd en met een relatief beperkt budget een repetitieruimte maken waarvan je achteraf meer dan tevreden bent.

Belangrijk bij de ontwikkeling van de repetitieruimte die we in dit voorbeeld beschrijven, was dat we het lokaal in de voormalige schoolgebouw slechts voor een periode van 2 jaar konden gebruiken. In de overeenkomst met de eigenaar werd ook duidelijk beschreven dat de repetitieruimte geen geluidsoverlast mocht geven. Er waren dan ook ingrijpende werken nodig om het oude klaslokaal om te vormen tot een repetitieruimte.

Gezien de beperkte gebruiksperiode konden we geen groot budget aan de verbouwing besteden. We besloten daarom om een vrijstaande module in het klaslokaal te bouwen. Met dit concept konden we de kostprijs relatief laag houden. De constructie werd uitgevoerd in gipskarton op een houten kader en heeft volgende afmetingen: 5 meter lang, 4 meter breed en 2,6 meter hoog.

De onafhankelijke opstelling ten opzichte van de omgevende structuur verhinderde dat geluidstrillingen konden worden doorgegeven naar de rest van het gebouw. De module maakte slechts contact via de vloer, maar aangezien er werd gekozen voor een zwevende vloerconstructie werd ook hier contactgeluid vermeden.

tipboekje-repetitieruimtes.indd 40

12-09-2006 12:07:11

4.3.2 De constructie van de repetitieruimte Op de volgende pagina’s geven we een gedetailleerde beschrijving van de constructie van onze repetitieruimte en de gebruikte materialen. Onze manier van werken is echter slechts één van de vele mogelijkheden. In jouw specifieke situatie zou het bijvoorbeeld kunnen dat een andere constructie met een ander soort materialen meer is aangewezen.

Slechts nadat je een goed beeld hebt van jouw uitgangssituatie kan je bepalen welke werken je moet uitvoeren. Op volgende vragen moet je dus een antwoord zien te vinden: wat is de isolatiewaarde van het bestaande gebouw waarbinnen je gaat werken, zijn er buren of andere gebruikers in de nabijheid van je repetitieruimte die gestoord kunnen worden, welk geluidsvolume zal er in de repetitieruimte geproduceerd worden en op welke tijdstippen, ... In grotere projecten kan het daarom nuttig zijn om samen te werken met een erkend akoestisch studiebureau.

41 tipboekje-repetitieruimtes.indd 41

12-09-2006 12:07:11

ZWEVENDE VLOER De latten waarop de houten vloerplaten rusten zijn speciaal gemaakt voor akoestische isolatie. Ze bestaan uit een metalen profiel en rubbers die de geluidstrillingen absorberen. Deze latten werden op 60 cm van elkaar geplaatst met daartussen geluidsabsorberende schuimstofmatten. Op de profielen plaatsten we twee lagen OSB platen. Voor de tweede laag gebruikten we een ander formaat waardoor de naden verspringen en er nergens naden zijn die lucht en dus ook geluid doorlaten. Als je de isolerende eigenschappen nog groter wil maken kan je tussen twee lagen in muren of vloeren een zware (lood)folie steken.

Dit was hier echter niet nodig. Aan de zijkanten van de vloerconstructie werden absorberende iso-strips gebruikt waarop de buitenste gipskartonplaten van de wanden kwamen.

1

2

3

tipboekje-repetitieruimtes.indd 42

4

12-09-2006 12:07:12

1

5

Legende 1. OSB platen, met een dikte van 2 x 18 mm (verkrijgbaar bij elke doe-het-zelver) 2. Geluidsabsorberende schuimstofmatten (iso-mat – Dox Acoustics) 3. Metalen draagprofiel (iso-lat – Dox Acoustics) 4. Absorberende rubber (iso-lat – Dox Acoustics) 5. Absorberende strips (iso-strip Dox Acoustics)

€ 10 00, 00

tipboekje-repetitieruimtes.indd 43

43 12-09-2006 12:07:12

WANDEN In onze repetitieruimte werden de zijwanden opgetrokken uit een constructie van houten balken van 6 cm dik. Tussen de balken brachten we akoestische rotswolplaten aan met een dikte van 5 cm. Dikkere balken zouden de luchtspouw groter maken en dus ook de isolatie verbeteren, maar maken het geheel ook duurder. Als afwerking werd gekozen voor gipskarton dat aan beide zijden telkens in een dubbele laag werd aangebracht.

De twee lagen gipskarton zijn van een verschillende dikte wat de isolerende werking ten goede komt. Het is ook belangrijk om ervoor te zorgen dat alle naden tussen de platen zeer goed dichtgemaakt zijn met wapeningsband en vulgips. De naden van de twee lagen gipskarton moeten bovendien verspringen om zwakke plekken uit te sluiten. Aan de binnenkant bekleedden we het gipskarton met vasttapijt om de akoestiek van de ruimte te verbeteren.

4

3

2

tipboekje-repetitieruimtes.indd 44

12-09-2006 12:07:14

1

3

1

5

tipboekje-repetitieruimtes.indd 45

4

2

Legende 1. Houten balken (verkrijgbaar bij elke doe-het-zelver) 2. Akoestische rotswolplaten (Acoustic TP2 – Isover) 3. Gipskarton 12,5 mm dik 4. Gipskarton 9,5 mm dik 5. Binnenbekleding: vasttapijt

â‚Ź 15 00, 00

45 12-09-2006 12:07:15

HET PLAFOND EN DE AKOESTIEK De constructie van het plafond is ongeveer dezelfde als die van de wanden. Eerst werd over de breedte van de ruimte in het midden een zware balk gestoken. Tussen die middenbalk en de zijwanden kwam de draagstructuur voor het plafond: houten latten om de 60 cm. Tussen die planken werden akoestische rotswolplaten gestoken en aan de boven- en onderkant van de constructie kwamen opnieuw twee lagen gipskarton met een verschillende dikte.

Enkel vasttapijt tegen de wanden was niet voldoende om de akoestiek van de ruimte goed te krijgen. Daarom installeerden we in de vier hoeken van de ruimte Panel Absorbers. Deze werden gemaakt door een houten kader (waarmee we de hoek ‘afsneden’) op te vullen met de resten van de rotswol. Op het kader nietten we een witte katoenen doek als afwerking.

tipboekje-repetitieruimtes.indd 46

12-09-2006 12:07:17

1

2

3

1 2

4

3

3

4

€5 00

00,

Legende 1. Draagstructuur 2. Akoestische rotswolplaten (Acoustic TP2 – Isover) 3. Gipskarton 12,5 mm dik 4. Gipskarton 9,5 mm dik

47 tipboekje-repetitieruimtes.indd 47

12-09-2006 12:07:17

VOORZIENINGEN Om voldoende verse lucht binnen in de ruimte te krijgen maakten we een luchtaanvoer en -afvoer. Uiteraard mochten er hierdoor geen geluidslekken ontstaan. We maakten in het plafond en in een zijwand telkens een gat van 10 cm diameter en plaatsten daarover een ‘ventilatiekast’. Elke kast is 150 cm lang, 40 cm breed en 25 cm hoog. Binnenin zitten tussenschotten en absorberend materiaal. In de ventilatiekast op het plafond zit een ventilator die de lucht uit de repetitieruimte wegzuigt. Een ventilator aan het andere gat was niet nodig: door de onderdruk in de ruimte komt er automatisch verse lucht binnen. Dit zelfgemaakt ventilatiesysteem kostte amper 150 euro.

In de repetitieruimte werd een afzonderlijke zekeringkast geïnstalleerd met drie circuits: twee voor de stopcontacten en één voor de verlichting. Een afzonderlijk circuit voor de verlichting is belangrijk om geen gebrom te krijgen op de versterkers. Voor elektriciteit en verlichting samen betaalden we nog eens 350 euro.

4

1

tipboekje-repetitieruimtes.indd 48

12-09-2006 12:07:19

1

2

3

4

Legende 1. Wanden in gipskarton of MDF (verkrijgbaar in elke doe-het-zelver) 2. Geluidsabsorberende schuimstofmatten (iso-mat – Dox Acoustics) 3. Tussenschotten in gipskarton of MDF 4. Ventilator

3

2

tipboekje-repetitieruimtes.indd 49

â‚Ź 15

0, 0 0

49 12-09-2006 12:07:19

HET RESULTAAT Alles bij elkaar kostte het materiaal voor de bouw van de ruimte ongeveer 4.000 euro. Op het isolatiemateriaal en de vloerprofielen na, kochten we alles gewoon in een doe-het-zelf zaak.

We hebben ongeveer 300 manuren nodig gehad om de ruimte te bouwen.

Na een geluidsmeting blijkt onze repetitieruimte ongeveer 40 dB te isoleren. Samen met de isolatie van het klaslokaal zelf volstaat dit om geen overlast naar de woonbuurt of andere gebruikers van het gebouw te veroorzaken.

Om dit resultaat te kunnen behalen, hebben we natuurlijk ook gezorgd voor een goede deur. Om kosten te besparen maakten we er zelf ĂŠĂŠn, naar analogie met de opbouw van de wanden. Het is ook belangrijk om kieren te vermijden. Daarom plaatsten we tegen de slaglatten rubbers die zorgen voor een goede afdichting.

tipboekje-repetitieruimtes.indd 50

12-09-2006 12:07:21

51 tipboekje-repetitieruimtes.indd 51

12-09-2006 12:07:22

5. HET BEHEREN VAN EEN REPETITIERUIMTE De laatste jaren kwamen er, verspreid over heel Vlaanderen, een pak nieuwe repetitieruimtes bij. Toch is de vraag naar degelijke ruimtes vandaag nog altijd veel groter dan het aanbod. Talloze groepen zijn nog steeds vruchteloos op zoek naar een geschikte werkplek in hun buurt. Poppunt en vzw Repetitieruimtes willen daarom iedereen aanmoedigen om bestaande infrastructuur open te stellen voor muziekgroepen of nieuwe infrastructuur te ontwikkelen.

Het beheer van de repetitieruimte kan gebeuren door privéof overheidsinitiatief. Het huidige private initiatief is divers en omvat zowel private personen (meestal zelf muzikanten), zelfstandigen, feitelijke verenigingen, vzw’s als vennootschappen.

Indien de overheid het initiatief neemt om een repetitieruimte te beheren gebeurt dit bijna altijd op gemeentelijk niveau en meestal in het kader van de werking van de jeugd– of cultuurdienst.

5.1 OPENINGSUREN De meeste repetitieruimtes worden verhuurd per dagdeel van 3 à 4 uur. Technisch gezien is het dus mogelijk om 3 of 4 repetities per dag te laten doorgaan. In dit soort repetitieruimte kan je gemakkelijk 10 repetitieblokken per week ter beschikking stellen. Op die manier kunnen dan 10 verschillende groepen terecht voor één repetitie per week. In een uitgebreide dienstverlening worden ook andere dagdelen beschikbaar gesteld om te repeteren. Theoretisch kunnen dan tot ongeveer 20 groepen per week één keer repeteren. In de praktijk is het in de meeste gevallen echter zo dat er op weekdagen vooral tijdens de avonduren wordt gerepeteerd en op woensdagnamiddag. Tijdens het weekend wordt er dan weer meestal overdag gerepeteerd.

Algemeen is het zo dat meeste muzikanten eerder van 21u tot 5u dan van 9u tot 17u werken. Daar hou je best rekening mee bij het bepalen van je openingsuren.

Daarnaast is er ook een grote vraag naar repetitieruimtes die per maand en voor een langere periode worden verhuurd aan één of twee groepen. Flexibele openingsuren zijn hier nog belangrijker.

tipboekje-repetitieruimtes.indd 52

12-09-2006 12:07:23

Meestal willen deze groepen zelfs permanent over hun ruimte kunnen beschikken. Voor hen is het ook echt een werkplek, vergelijkbaar met het atelier van een beeldend kunstenaar.

5.2 TOEGANKELIJKHEID Een vlotte toegang tot de repetitieruimte voor de muzikanten is belangrijk. Dit moet echter in overeenstemming worden gebracht met de veiligheid van de repetitieruimte en het eventuele materiaal dat er aanwezig is. Daarom is het belangrijk om goed na te denken over een toegangsbeleid. Er kan op diverse manieren worden gewerkt. Al deze vormen hebben hun voor- en nadelen op vlak van veiligheid, controle, flexibiliteit, ...

Naargelang de plaatselijke mogelijkheden en behoeften kan er voor één van volgende systemen worden gekozen: • Tijdens de openingsuren is er altijd iemand van de organisatie aanwezig. Ofwel komt er iemand telkens de ruimte openen en sluiten.

• Er is een secretariaat waar elke groep voor elke repetitie de sleutel moet afhalen en achteraf ook weer moet terugbrengen.

• De groepen hebben zelf een sleutel van de repetitieruimte.

In dat geval is het zeker aan te raden om te werken met een waarborg.

• Er is een geautomatiseerd toegangsysteem dat mogelijk maakt om vooraf te bepalen welke groepen wanneer toegang hebben tot een bepaalde repetitieruimte.

5.3 HET OPSTELLEN VAN EEN HUURCONTRACT. Eén van de belangrijkste stelregels in de muziekindustrie luidt: zakelijke dingen moet je zakelijk regelen. Als je zwaar geïnvesteerd hebt in een pracht van een repetitieruimte ga je daar ook zorgzaam mee om. Sluit steeds een huurcontract af met je huurders. Zo weet je zeker dat ze de afspraken héél duidelijk

53 tipboekje-repetitieruimtes.indd 53

12-09-2006 12:07:23

kennen. Je kan in dat contract echter ook bepaalde procedures opnemen voor het geval er materiaal verdwijnt of stuk gaat, betalingen op zich laten wachten en dergelijke meer.

Op de websites van zowel Poppunt als vzw Repetitieruimtes kan je gratis een voorbeeld van een verhuurcontract voor een repetitieruimte downloaden.

5.4 HET BELANG VAN EEN HUISREGLEMENT Met niet iedereen die in je repetitieruimte over de vloer komt, heb je een écht contract afgesloten. Er kunnen immers ook altijd gastmuzikanten of vrienden van een bepaalde band aanwezig zijn. Daarom kan het zeker geen kwaad om een aantal huisregels op te stellen en deze duidelijk te communiceren aan alle gebruikers. Zo kan je verbieden om in de repetitieruimtes zélf te roken of te drinken. Je kan etenswaren weren, nachtlawaai verbieden en rond hangen na de repetities ontraden. Je bent ook beter af met enkele duidelijke afspraken, dan met 10 bladzijden vol regeltjes die toch niemand leest.

Je kan een voorbeeld van een huisreglement downloaden op www.repetitieruimtes.be

5.5 ONDERHOUD VAN JE RUIMTE Instrumenten en technische apparatuur zijn gebruiksgoederen.

Slijtage is onvermijdelijk. Het is dan ook nodig om je materiaal goed te onderhouden en regelmatig te laten nakijken en/of herstellen. Hetzelfde geldt voor de repetitieruimte zelf. Of je nu als muzikant de enige gebruiker bent of een beheerder van een ruimte waar meerdere groepen repeteren: regelmatig onderhoud is absoluut noodzakelijk.

Het mag dan wel rock ‘n roll lijken om te oefenen in een repetitiekot met omgevallen Duvel-glazen en half opgegeten pizza’s, het blijft ook een werkplek en het zou al te stom zijn om de investering van tijd, geld en energie daardoor teloor te laten gaan.

tipboekje-repetitieruimtes.indd 54

12-09-2006 12:07:23

5.6 HUURINKOMSTEN ...

Momenteel zijn er binnen het huidige aanbod van repetitieruimtes nogal wat verschillen in de huurprijzen die worden gevraagd. Terwijl soms de inkomsten uit verhuur nodig zijn om de organisatie draaiende te houden, kiezen andere aanbieders er expliciet voor om de prijs zo laag mogelijk te houden. In een aantal gevallen wordt de repetitieruimte zelfs gratis aangeboden.

De prijs die wordt gevraagd hangt normaal gezien af van een aantal factoren: • de oppervlakte en de kwaliteit van de ruimte die wordt aangeboden • exclusief gebruik of door meerdere muzikanten/groepen • geografische ligging van de ruimte (centrum of periferie) • ander aanbod van repetitieruimtes in de buurt • hoedanigheid van de aanbieder: privaat of overheidsinitiatief De meeste repetitieruimtes worden verhuurd per dagdeel van 3 of 4 uur. De gangbare prijzen schommelen tussen 2,5 euro en 5 euro per uur. Omgezet per dagdeel van 4 uur komt dat neer op 10 tot 20 euro per dagdeel.

Een aantal repetitieruimtes worden per maand verhuurd aan één of twee groepen die er dan permanent de beschikking over krijgen. Een aanvaardbare prijs situeert zich dan tussen de 100 en de 200 euro per maand.

5.7 ... EN DE GEVOLGEN VOOR DE BELASTINGEN Als je met de verhuur van een repetitieruimte begint, sta je niet altijd stil bij de fiscale gevolgen ervan. Daarom zetten we hier even een aantal belangrijke zaken op een rijtje. Je houdt er best rekening mee als je achteraf niet onaangenaam verrast wil worden.

55 tipboekje-repetitieruimtes.indd 55

12-09-2006 12:07:24

5.7.1 De huurinkomsten Of je al of niet belast wordt op de huurinkomsten is afhankelijk van het feit of je een natuurlijke persoon bent of een rechtspersoon (bijvoorbeeld een vzw of een vennootschap). Natuurlijke personen moeten alle inkomsten die ze verkrijgen aangeven in de personenbelasting. Dat is voor huurinkomsten niet anders.

Bij het bepalen van je huurprijs kan je dus best al rekening houden met de belastingen die je op de inkomsten zal moeten betalen.

Vzw’s daarentegen worden niet belast op hun inkomsten. Zij zijn immers vrijgesteld van belastingen. De winst die een vzw haalt uit verhuur mag dan wel niet worden doorgestort naar de leden, maar mag alleen worden aangewend voor het maatschappelijk doel waarvoor de vzw is opgericht. Bij een vennootschap (NV, Bvba, Cvba) is ook de winst uit de verhuur belastbaar, maar zijn er een aantal andere fiscale voordelen.

5.7.2 Het Kadastraal Inkomen In België bestaat er een belasting op eigendom. Alle natuurlijke personen en rechtspersonen die een eigendom bezitten, betalen een belasting die afhankelijk is van de waarde van het gebouw (= het kadastraal inkomen). In principe is het kadastraal inkomen gelijk aan de huurinkomsten die je op jaarbasis uit het gebouw zou verkrijgen. Als je in of aan je huis een repetitieruimte bouwt, zou het kunnen dat ook de kadastrale waarde van je huis groter wordt en je meer belasting zal moeten betalen.

Als de kadastrale waarde van je huis bijvoorbeeld met 250 euro stijgt, zal dit een belastingsvermeerdering betekenen van ongeveer 140 euro per jaar.

5.7.3 BTW De Belasting over Toegevoegde Waarde (BTW) is de manier waarop de Belgische Staat inkomsten haalt uit consumptie van goederen en diensten. Als je bepaalde diensten levert ben je verplicht een BTW-nummer aan te vragen en bovenop de vergoeding die je vraagt voor het gebruik van je repetitieruimte, ook BTW aan te rekenen. Die BTW moet je dan doorstorten naar de Belgische Staat, maar je mag er wél de BTW aftrekken die je

tipboekje-repetitieruimtes.indd 56

12-09-2006 12:07:24

zélf hebt betaald op je investeringen. Bij het inrichten van een muziekstudio met veel (geluids)materiaal kan dit zeer voordeling zijn, want het betekent dat je van alle toestellen 21% van de aankoopprijs “terugbetaald” krijgt.

Het verhuren van een repetitieruimte valt echter niet onder de lijst van diensten waarvoor je BTW moet aanreken. Het verhuren van onroerende goederen is immers niet onderworpen aan BTW. Om dus de BTW op je aangekochte materialen (vb stenen, hout, isolatiemateriaal) te mogen aftrekken, zal er méér moeten zijn dan enkel verhuur van een ruimte. Dat kan alleen als er ook echt van dienstverlening sprake is. Bijvoorbeeld als je investeert in een eigen studio en werkt als zelfstandig geluidstechnicus. Op het moment dat je de studio verhuurt met jezelf als technicus erbij, kan je wél de BTW op alle aangekochte materialen terugvorderen. De ruimte is immers noodzakelijk om je beroep te kunnen uitoefenen. De dienstverlening die je biedt is rechtstreeks afhankelijk van de investering die je deed. In dit geval zal je bovendien niet alleen de BTW kunnen aftrekken, maar ook de volledige investering inbrengen als onkost in functie van het uitoefenen van je beroep. In de praktijk zal dit betekenen dat je een hele tijd (al naar gelang de grootte van de uitgaven en de inkomsten) nauwelijks personenbelasting zal moeten betalen. Als je bij het verhuren van je repetitieruimte ook materiaal ter beschikking stelt, dan valt het stukje ‘materiaal verhuur’ wél onder dienstverlening en is het in theorie onderworpen aan de BTW. Indien het slechts om een bijkomstige activiteit gaat, moet je echter géén BTW aanrekenen op de vergoeding die je vraagt voor het gebruik van geluidsversterking en instrumenten.

5.8 WELKE WETTEN MOET IK NALEVEN? Wetten en regels worden in ons land per kilo afgeleverd. Dus ook als bouwer, beheerder of eigenaar van een repetitielokaal zijn er heel wat spelregels die je moet kennen en toepassen.

Het is een beetje onbegonnen werk om alle mogelijke situaties in detail te beschrijven, maar we schetsen toch de belangrijkste aspecten.

57

tipboekje-repetitieruimtes.indd 57

12-09-2006 12:07:24

5.8.1 Geluidswetgeving Er is geen enkele wetgeving met betrekking tot geluid specifiek op repetitieruimtes voor muziek van toepassing. Enkel de wet op het nachtlawaai is altijd en overal van toepassing, dus ook rond repetitieruimtes. Een duidelijk einduur vastleggen helpt niet alleen overlast van muziek te beperken, maar ook eventuele overlast op straat. In de meeste plaatselijke politiereglementen zijn er afspraken rond overlast opgenomen.

Nachtlawaai Artikel 561 van het Strafwetboek omschrijft nachtgerucht of nachtlawaai als “lawaai dat ‘s nachts gemaakt wordt en waardoor de rust van de omwonenden wordt verstoord”.

Overtredingen worden vastgesteld door de politie en enkel zij die het lawaai veroorzaken zijn verantwoordelijk. Wat precies nachtrumoer is wordt echter in dit artikel niet verder omschreven en zelfs het begrip “nacht” wordt niet verder gespecificeerd. Er zijn ook geen objectieve criteria voor de beoordeling van eventuele overtredingen. Dit laat natuurlijk ruimte voor enige willekeur van de politiemensen ter plaatse.

Overtredingen komen voor de politierechtbank.

Lokale politiereglementen Het plaatselijke politiereglement kan aanvullend een aantal dingen opleggen of verbieden. Overtredingen kunnen volgens de nieuwe gemeentewet beboet worden via een gemeentelijke administratieve sanctie. Dit geldt trouwens ook voor overtredingen op bovenstaand artikel met betrekking tot nachtlawaai.

Meestal is ook het Koninklijk Besluit van 1977 van toepassing, met een maximaal geluidsniveau ten gunste van de buurt. Als je in de repetitieruimte een try-out voor publiek zou organiseren krijgt de ruimte een openbaar karakter en geldt bovendien een maximaal geluidsniveau van 90 dB(A) binnen in de ruimte. Deze wetgeving is er immers voornamelijk op gericht de leefomgeving en het publiek te beschermen en niet zozeer de muzikant zelf. Met andere woorden: als je als muzikant tijdens repeti-

tipboekje-repetitieruimtes.indd 58

12-09-2006 12:07:25

ties zonder publiek (= privaat) je gehoor aan geluidsniveaus van 100 dB(A) of meer wil blootstellen, is dat volgens de wetgever geheel je eigen verantwoordelijkheid.

Koninklijk Besluit 1977 Het Koninklijk Besluit van 24 februari 1977 “houdende vaststelling van geluidsnormen voor elektronisch versterkte muziek in openbare en private inrichtingen” legt een aantal geluidsnormen vast die op elk moment van de dag gelden.

Binnen in openbare instellingen mag het maximum geluidsniveau voortgebracht door de muziek 90 decibel nooit overschrijden (artikel 2). Ook ten gunste van de buurt zijn er strenge geluidsnormen (artikel 3). Het komt er eenvoudig gezegd op neer dat het geluid bij de buren nauwelijks hoorbaar mag zijn: maximum 5 dB(A) boven het normale achtergrondgeluid. Het geluid wordt door bevoegde personen (politie-officieren of milieu-ambtenaren) gemeten in de dichtste buurwoning met gesloten ramen en deuren. Belangrijk is ook dat openbare ruimtes (café’s, fuifzalen, ...) telkens aan de normen in beide artikels moeten voldoen. Overtredingen komen voor de correctionele rechtbank.

Ligt de repetitieruimte binnen een ingedeelde inrichting (vb een gemeentelijk jeugdcentrum), dan zijn ook de Vlarem-normen van toepassing.

Vlaams Reglement op de Milieuwetgeving (Vlarem) Sommige grotere infrastructuren vallen onder de Vlaremwetgeving. Men spreekt ook van ingedeelde inrichtingen.

Deze infrastructuren moeten dan over een milieuvergunning klasse 2 beschikken.

De twee criteria die bepalen of een inrichting al dan niet over een milieuvergunning moet beschikken zijn de oppervlakte (indien groter dan 100 m2) en het aantal dansactiviteiten met elektronisch versterkte muziek (indien meer dan 2 per maand en/of 12 per jaar).

59

tipboekje-repetitieruimtes.indd 59

12-09-2006 12:07:25

De geluidsnormen in de inrichting staan vermeld in de milieuvergunning. Meestal zijn deze afhankelijk van de isolatiewaarde van het gebouw. De geluidsnormen ten gunste van de buurt (gemeten buiten de infrastructuur aan de dichtst gelegen woning) hangen af van het gebied waarin de inrichting zich bevindt (woongebied, industriegebied, recreatie, landbouw) en het tijdstip van de dag (overdag, avond en nacht). De maximale waarden variëren dan tussen de 30 en de 45 dB(A). Een geluidsmeting kan worden uitgevoerd door erkende akoestische bureau’s en bevoegde ambtenaren of politiemensen.

Wat bij conflicten?

Overlast voorkomen is natuurlijk altijd de beste oplossing, maar als je als gebruiker of uitbater van een repetitieruimte door geluidsoverlast toch in conflict komt met de buurt, politie of gemeentebestuur, blijf je best niet bij de pakken zitten. Hoewel elk geval om een specifieke benadering vraagt, kunnen we toch stellen dat een overleg met alle betrokken partijen vaak zorgt voor een oplossing of in elk geval erger kan voorkomen.

Zowel bij Poppunt als vzw Repetitieruimtes kan je desgevallend terecht voor advies op maat van jouw probleem. Vzw Repetitieruimtes kan in bepaalde gevallen ook worden ingeschakeld om te bemiddelen en mee te zoeken naar duurzame oplossingen.

5.8.2 Brandveiligheid Als je een ruimte commercieel exploiteert zijn er een aantal vereisten op vlak van de brandveiligheid. Hoewel bijna elke gemeente zijn eigen reglement heeft, is de grootte van de ruimte en het aantal mensen dat tegelijkertijd aanwezig is, meestal doorslaggevend.

De meeste repetitielokalen zullen geen specifieke keuring van de brandweer moeten krijgen, grotere complexen met meerdere ruimtes wél. Dit betekent echter niet dat alle anderen er géén rekening mee moeten houden. Zware nalatigheid kan immers altijd ingeroepen worden om de eigenaar/beheerder verant-

tipboekje-repetitieruimtes.indd 60

12-09-2006 12:07:25

woordelijk te stellen voor een bepaalde schade. Indien je twijfelt of je ruimte wel in orde is met de brandveiligheid kan je altijd informatie inwinnen bij de dienst Preventie van de brandweer in je gemeente.

5.8.3 Arei-keuring Nieuwe elektrische installaties moeten aan heel wat voorwaarden voldoen. De goedkeuring van de installatie gebeurt met een AREI-keuring (Algemeen Reglement op de Elektrische Installaties). Dit is een Europese standaard voor veiligheid in elektrische installaties. Er zijn in Vlaanderen verschillende gespecialiseerde bedrijven actief die zulke keuringen mogen uitvoeren.

5.8.4 Bouwvoorschriften Zoals we in hoofstuk 4 van deze brochure reeds vermeldden is het bij nieuwbouw of een grondige renovatie van een bestaand gebouw nodig om vooraf een stedenbouwkundige vergunning aan te vragen bij je gemeentebestuur. Doe je dat niet, dan kan de bouwinspectie de werken laten stilleggen of je in het slechtste geval de reeds uitgevoerde werken terug laten afbreken.

Dus toch beter zorgen dat je vooraf alle nodige vergunningen hebt.

61 tipboekje-repetitieruimtes.indd 61

12-09-2006 12:07:26

5.9 WELKE VERZEKERINGEN MOET IK AFSLUITEN? 5.9.1 Brandverzekering Als eigenaar van een gebouw ben je wettelijk verplicht om een brandverzekering af te sluiten voor al je onroerende eigendommen. Zorg ervoor dat de verzekeringspolis de waarde van je gebouw voldoende dekt. De gebruiker van het gebouw (dit kan de eigenaar zelf zijn of een huurder) is dan weer verplicht om een brandverzekering voor de inboedel af te sluiten.

Als de muzikanten hun materiaal ter plaatse laten is het geen overbodige luxe om ook de waarde van deze instrumenten en versterkers te laten verzekeren. Je kan dan best alle muzikanten een raming laten maken van de nieuwwaarde van hun materiaal en de totale waarde ervan mee laten verzekeren in de polis van de inboedel.

5.9.2 Niet verplichte verzekeringen Je kan ook overwegen om de muzikanten die in je repetitieruimte komen repeteren te verzekeren tegen Lichamelijke Ongevallen en Burgerlijke Aansprakelijkheid. Opgelet: dit zijn geen verplichte verzekeringen. Dit kan je echter beschouwen als een extra dienstverlening naar de muzikanten. Als muzikant is het immers een goed gevoel te weten dat je verzekerd bent tijdens je hobby of werk. De kost van deze verzekering kan je eventueel recupereren via de huurprijs van de repetitieruimte of via een jaarlijks lidgeld.

Als muzikanten hun materiaal ter plaatse laten, zullen zij soms zelf vragen of er een verzekering tegen diefstal werd afgesloten.

Hoewel dit risico theoretisch door alle verzekeraars kan worden verzekerd, zal het in de praktijk vaak financieel niet haalbaar zijn. Zeker in onbewoonde gebouwen zijn de bedragen die voor deze polissen worden aangerekend onbetaalbaar. Om diefstal te voorkomen kan je dus maar beter investeren in stevige ramen en deuren en een goed sleutelplan met veiligheidssloten of een elektronisch toegangssysteem. Ook een alarmsysteem kan soms nuttig zijn.

tipboekje-repetitieruimtes.indd 62

12-09-2006 12:07:26

63 tipboekje-repetitieruimtes.indd 63

12-09-2006 12:07:26

6. VOORSTELLING POPPUNT EN VZW REPETITIERUIMTES 6.1 POPPUNT Poppunt Poppunt is het officiële aanspreekpunt voor de muzikant en DJ in Vlaanderen. Poppunt geeft praktische info en advies over poppodia, repetitielokalen, opleidingen, workshops, ... Je kan er ook voor fiscaal, sociaal en juridisch advies.

Poppunt is bij het bredere publiek vooral gekend als organisator van De Muzikantendag, Demopoll (i.s.m. met StuBru), 100% Puur - Pop uit de provincies en Young Talent Corner.

Poppunt brengt alle organisaties en overheden die met popmuziek te maken hebben in kaart, om een forum voor onderling overleg te creëren. Op die manier wordt de popsector transparanter en weet je meteen waar je met welke vraag moet aankloppen.

Daarnaast geeft Poppunt een driemaandelijks tijdschrift uit met nuttige informatie voor muzikanten. De website www.poppunt.be volgt het poplandschap op de voet. Poppunt bestaat in 2006 vijf jaar en viert dit met een speciaal project ‘Raymond en zijn Jong Helden’.

De Poppunt projecten De Muzikantendag is de jaarlijkse hoogmis voor elke muzikant.

Gedurende een volledige dag kan je in de Ancienne Belgique terecht voor workshops, infosessies, concerten, demofeedback, … en kom je in heel close contact met alle belangrijke spelers van de muziekindustrie. www.muzikantendag.be 100% Puur – Pop uit de Provincies is een tweejaarlijks opvolgingstraject voor alle finalisten van alle provinciale popconcours. Gedurende twee jaar worden een 60-tal beloftevolle bands op de betere jeugdhuizen-, club- en festivalpodia geplaatst. www.100procentpuur.be

tipboekje-repetitieruimtes.indd 64

12-09-2006 12:07:26

Demopoll is het online demoforum van Poppunt en StuBru. Wekelijks nemen drie geselecteerde bands het tegen elkaar op. De demo’s worden geëvalueerd door een professionele jury enerzijds en een publieksjury anderzijds. De groepen krijgen bovendien hun vuurdoop op de nationale radio. Dagelijks in Antenna op StuBru. www.demopoll.be Young Talent Corner tenslotte plaatst beloftevolle DJs op de betere dance-events. Door jouw demo in te sturen naar Poppunt, maak je kans om platen te draaien op o.a. Kozzmozz, Decadance, Body To Body en Café D’Anvers. Alle info op www. youngtalentcorner.be

Poppunt vzw Kartuizerstraat 19/7 1000 Brussel 02 504 99 00 www.poppunt.be info@poppunt.be advies@poppunt.be

65 tipboekje-repetitieruimtes.indd 65

12-09-2006 12:07:27

6.2 VZW REPETITIERUIMTES Vzw Repetitieruimtes is een actief informatie- en steunpunt rond repetitieruimtes voor muziek. De organisatie informeert en ondersteunt zowel de muzikanten, de eigenaars en beheerders van repetitieruimtes als de lokale en provinciale overheden.

Vzw Repetitieruimtes biedt via prospectie, informatie, persoonlijke begeleiding én realisatie van repetitieruimtes daadwerkelijk een oplossing voor een reële maatschappelijke behoefte binnen de jeugdcultuursector en draagt tegelijkertijd ook bij tot de ontwikkeling van een beleid met betrekking tot repetitieruimtes voor muziek.

Eén van de manieren om dat te doen is de publicatie van deze brochure. Ook op www.repetitieruimtes.be vind je heel wat nuttige informatie terug. Zo kan je als muzikant in een uitgebreide database met actuele gegevens over repetitieruimtes in heel Vlaanderen en het Brussels Gewest zoeken naar de ruimte die het best bij je behoeften en je budget past. We verzamelen bovendien alle info voor deze database op basis van bezoeken ter plaatse.

In de regio Gent heeft de vzw Repetitieruimtes een aantal repetitieruimtes in eigen beheer. Diverse groepen kunnen er terecht om te repeteren in een aangename en professionele omgeving.

Heb je zelf een repetitieruimte en wil je graag vermeld worden op onze website? Contacteer ons en we maken een afspraak voor een bezoekje.

De vzw Repetitieruimtes organiseert verder infosessies rond thema’s als isolatie en akoestiek, je eigen repetitieruimte maken en beheren van een repetitieruimte. Het is echter evengoed mogelijk om een advies op maat van jouw concrete situatie uit te werken.

tipboekje-repetitieruimtes.indd 66

12-09-2006 12:07:27

Vzw Repetitieruimtes wordt ondersteund door de Provincie Oost-Vlaanderen, de Stad Gent en Cera Foundation.

Meer info op www.repetitieruimtes.be

vzw Repetitieruimtes Leopoldskazerne, Blok E Kattenberg 4 9000 Gent 0474 45 09 82 www.repetitieruimtes.be info@repetitieruimtes.be

67 tipboekje-repetitieruimtes.indd 67

12-09-2006 12:07:27

POPPUNT vzw Kartuizerstraat 19/7 1000 Brussel Tel: 02 504 99 00 Fax: 02 504 99 09 vzw REPETITIERUIMTES Leopoldskazerne, Blok E Kattenberg 4 9000 Gent GSM: 0474 45 09 82

tipboekje-repetitieruimtes.indd 68

Poppunt: info@poppunt.be Repetitieruimtes: info@repetitieruimtes.be

12-09-2006 12:07:28