Seksuoloog

Isabel, hier met begeleider Lisa, vindt dat de app haar helpt: ‘Ik merk dat ik minder vaak boos word’

je zeggen. De app is door cliënten getest. Zij vonden hem erg fi jn.”

Inmiddels wordt de app in de hele organisatie ingezet. Cliënt Isabel gebruikt hem veel. Ze vindt het prettig dat ze zelf kan kiezen wat in de app staat. “Als ik me niet fi jn voel of me verveel, ga ik foto’s kijken en muziek luisteren. Ik merk dat ik minder vaak boos word.” En ook de begeleiders zien het verschil. “Begeleiders zien hoe deze app de cliënten meer eigen regie geeft”, aldus Kyomid. “En dat dankzij zorgvuldig onderzoek, samen met cliënten. |

Innovatie-impuls is onderdeel van het programma Volwaardig Leven van het ministerie van VWS. Organisaties die zorgtechnologie willen inzetten, krijgen hulp van Vilans en Academy Het Dorp. Zij helpen bij de vier fasen van de invoering van de technologie: verkennen, uitproberen, voorbereiden en in gebruik nemen. Dat heet ook wel ‘Innovatie-Route’. Deze Innovatie-Route wordt binnen de Innovatie-impuls verder uitgewerkt. Vanaf juni 2022 is de eerste versie van de Innovatie-Route beschikbaar voor alle zorgorganisaties die technologie willen inzetten. Kijk op www.kpgs.nl/volwaardig-leven/innovatie-impuls. De SignaLEREN-app is ontwikkeld door Koraal, een organisatie voor zorg, onderwijs en arbeid voor mensen met een beperking en complexe gedrags- en/of psychiatrische problemen. Lees meer over de app op www.koraal.nl/extra-informatie/aanbod/signaleren.

19

Welmoed Visser en Daphne Kemner bespreken seksuele onderwerpen uit de verstandelijk gehandicaptenzorg

Prikkelend

Robin is een man met autisme en een licht verstandelijke beperking. Hij komt voor behandeling in verband met erectieproblemen. Robin heeft een relatie met Kees. Nu zo’n drie jaar.

In het begin van hun relatie speelden er nooit problemen met erecties. “Toen waren we nog hartstikke verliefd,” zegt hij. Maar na ongeveer een jaar merkte hij dat zijn piemel soms niet meer lang genoeg stijf bleef bij seks. En dat is steeds erger geworden, aldus Robin. Voor zijn relatie met Kees had Robin alleen soloseks, waarbij hij naar porno keek. Ook dan had hij wel eens erectieproblemen. Robin gebruikt geen medicatie, ook zijn er geen lichamelijke beperkingen. Hij heeft bijvoorbeeld geen last van diabetes, waar vaker erectieproblemen door kunnen ontstaan. Hierdoor gaan mijn gedachten niet zozeer naar een lichamelijke oorzaak.

We gaan op zoek naar eventuele verklaringen vanuit psychologische en sociale hoek. Wat betekende het bijvoorbeeld voor Robin en zijn omgeving dat hij homoseksueel is? Hij vertelt dat hij toen hij 15 was een soort van verkering had. Met een jongen, in het logeerhuis. Dat was wel geheim. Ze hebben gezoend en geëxperimenteerd met allerlei seksuele handelingen. Robin vond het jammer dat het stopte, omdat die jongen niet meer kwam. Hij durfde er niet met iemand over te praten. “Toen wist ik nog niet dat homo zijn heel normaal is,” zegt hij. Daar kwam hij een paar jaar later achter, toen zijn vader en moeder met hem een gesprek erover begonnen. Zijn vader had gezien dat Robin gay pornosites bezocht. Robin was heel opgelucht dat ze het wisten en het niet erg vonden. Het lijkt er bij Robin niet op dat er sprake is van erectieproblemen door afwijzing van zijn seksualiteit of schaamtegevoelens.

We gaan verder op onderzoek. Wat ervaart hij eigenlijk als prettige seksuele prikkels? Waardoor krijgt hij zin in seks en waarvan wordt hij opgewonden? Robin kijkt mij wat meewarig aan bij deze vraag. “Nou, eh, gewoon.” Het blijkt dat Robin eigenlijk niet weet wat hem prettig seksueel prikkelt. Hij heeft geen idee welke sensaties op het gebied van smaak, tast, reuk geluid en beeld voor hem opwindend zijn en met welke intensiteit, ritme en duur. Dus dat betekent dat opwindende of juist niet opwindende seks hem als het ware overkomt. Hij kent zijn eigen stimuli om seksueel opgewonden te blijven niet. Dat kan zijn erectieprobleem verklaren. We gaan aan de slag met een ‘sensorisch profi el’. We gaan in kaart brengen welke prikkels onderprikkelend of overprikkelend werken. En van welke prikkels hij geniet en welke prikkels voor hem een ‘no go’ zijn. De volgende keer komt Kees ook mee. Het wordt een prikkelende ontdekkingstocht samen. | Daphne Kemner, orthopedagoog-seksuoloog NVVS Prinsenstichting/Zodiak

20

Tekst Ruth Eppink Fotografie Marloes van Doorn

Uitleg van begeleider over het verbeteren van het imago van de gehandicaptenzorg

Ambassadeur én reisleider

Eind 2021 hielden tien bevlogen zorgmedewerkers met trots het certificaat Ambassadeur Gehandicaptenzorg omhoog: zij kunnen nu het werk van begeleiders op de kaart zetten en verbeteren. Tom Schoormans van zorg-organisatie Sovak is een van hen. Hij vertelt over dit bijzondere leertraject.

ATom (35, getrouwd, twee jonge kinderen) woont al zijn hele leven in het Brabantse Dongen, een plaats vol ondernemende verenigingen, waar vrijwilligerswerk hoog in het vaandel staat. “Mijn ouders betrokken me al vroeg bij diverse activiteiten in het dorp. Iets doen voor een ander werd zo de normaalste zaak van de wereld voor mij”, vertelt hij.

Je werkt als activiteitenbegeleider bij Sovak. Waarom koos je voor dit werk?

“Ik vond het bij het vele vrijwilligerswerk wat ik deed altijd fijn wanneer iedereen het naar zijn zin had. In dat

vrijwilligerswerk kwam ik zo af en toe in contact met kinderen met een beperking. Ik merkte dat het contact met de kinderen makkelijk ging en dat ik het een uitdaging vond om de activiteiten ook voor hen passend te maken. Ik kon erg genieten van hun puurheid en oprechtheid.

Ongeveer 15 jaar geleden heb ik samen met vrienden in Dongen een voetbalteam opgericht voor mensen met een lichamelijke en/of verstandelijke beperking. Vanuit de intrinsieke waarde dat er voor iedereen een gelegenheid moet zijn om zijn hobby of passie uit te voeren en om ergens bij te kunnen horen. Toen dacht ik: hier kan ik ook mijn werk van maken. Ieder mens, ongeacht beperking, verdient het namelijk om een rol in de samenleving te kunnen krijgen die aansluit bij zijn of haar wensen, dromen en behoeften. Het is het mooiste

wat er is als je daar een bijdrage aan kunt leveren.

Bij Sovak werk ik op een activiteitencentrum in Terheijden. Ik begeleid er mensen met kenmerken vanuit het autistische spectrum. De meeste clienten kunnen daarbij ook moeilijk verstaanbaar gedrag laten zien en onze begeleiding richt zich erg op het aanbieden van veiligheid en structuur. De cliënten kunnen activiteiten doen die ze leuk vinden, waar hun talenten liggen en waar zij voldoening uit halen. Daarnaast zit ik in de ondernemingsraad van Sovak. Ik vind het namelijk belangrijk om op een actieve manier mee te kunnen denken en te participeren in de ontwikkeling van onze instelling.”

Jongeren kiezen vo andere opleidingen waar meer geld te verdienen valt

Hoe ben je bij het leertraject Ambassadeur Gehandicaptenzorg, een initiatief van de beroepsverenigingen V&VN en BPSW, terechtgekomen?

“Er kwam een interne vacature voor zo’n ambassadeur binnen onze organisatie. Ik werd door een aantal collega’s getipt en de vacature wekte mijn nieuwsgierigheid. Toen ik van de hoed en de rand wist, heb ik in eerste instantie nog wel even getwijfeld. Vanuit deze rol zou ik namelijk toch op een wat andere manier op de voorgrond moeten treden dan dat ik gewend was, bijvoorbeeld door een

arbeidsomstandighedenopleiding

21

vlog. Ik heb heel veel ervaring met het schrijven van teksten, maar zo’n vlog: dat vond ik best wel spannend. Ik sprak daarover met mijn leidinggevende en een van de bestuurders van Sovak. Hun reacties en ook die van veel collega’s gaven mij het vertrouwen dat ik deze uitdaging wel wilde aangaan. Dat past bij mij, ik moet in mijn loopbaan geprikkeld blijven.

Ik wil een actieve bijdrage leveren aan het proces waarin we werken naar een cultuur waar iedereen in de samenleving op een gelijkwaardige manier mee mag doen en waarbij mensen beoordeeld worden op hun talenten en niet veroordeeld op hun beperkingen. Natuurlijk hebben mensen met een beperking op sommige momenten ondersteuning nodig, maar dat wil niet zeggen dat ze er niet bij horen, niet mee mogen doen en niet gelijkwaardig zijn. Deze gedachtegang is de rode draad in mijn werk.”

Tom (achteraan in het midden) was een van de bevlogen zorgmedewerkers die vorig jaar de leergang Ambassadeur Gehandicaptenzorg volgde

Heeft de coronapandemie invloed gehad op het leertraject?

“We hebben elkaar bijna niet fysiek kunnen ontmoeten en ook moest een aantal lessen helaas op een andere manier ingevuld worden. We zouden bijvoorbeeld een rondleiding krijgen bij de Tweede Kamer, maar dat kon niet doorgaan. Veel lessen waren digitaal. En hoewel de VGN, BPSW en V&VN de lessen zo prikkelend en uitdagend mogelijk maakten, merk je dat je met digitale les toch die laatste procent mist. Als je elkaar op het scherm ontmoet, proef je niet de hele beleving, emotie of sfeer. Toch is er binnen de groepsdynamiek wel veel eenheid en saamhorigheid ontstaan, bijzonder en mooi!”

‘Betere beeldvorming nodig’

Tom vertelt in een nieuwe afl evering van de Klik-podcast samen met collega-ambassadeur Luka Doppen over het gebrek aan personeel in de gehandicaptenzorg, hun enthousiasme voor het vak van begeleider en wat zij als oplossingen zien voor het arbeidsmarkttekort. Het gesprek is te beluisteren via www.klik.org/podcast. Er is volgens Tom betere beeldvorming nodig om voldoende personeel te krijgen, waaraan hij werkt als ambassadeur. Lees meer over dit leertraject van de VGN, BPSW en V&VN op www.bpsw.nl/professionals/begeleiders-in-de- gehandicaptenzorg/ambassadeurs-begeleiders-in-de-gehandicaptenzorg/ en op www.volwaardig-leven.nl, zoek op ‘leergang’.

Wat doet een Ambassadeur Gehandicaptenzorg eigenlijk?

“Een ambassadeur moet zichtbaar zijn om ons werk zichtbaar te maken. In de (social) media post ik items, opinies en verhalen die raakvlakken hebben met mijn visie op de gehandicaptenzorg. Dit kan een opiniestuk zijn als er iets speelt in de landelijke politiek dat raakvlakken heeft met de gehandicaptenzorg, maar kan ook een ervaring zijn die ik op mijn werk heb gezien of gehad. Daarnaast doe ik bij diverse organisaties (denk aan beroepsverenigingen, opleidingsinstituten, maar ook in de politiek) mee aan zogeheten meedenksessies, waarbij je samen met andere beroepsprofessionals kunt brainstormen om de gehandicaptenzorg te versterken. Door actief bezig te zijn en je veelvuldig te laten zien, probeer je een netwerk op te bouwen om een zo groot mogelijke rol te pakken in de ontwikkeling van deze prachtige be-

22

roepsgroep. Het leuke is dat je binnen dit werkveld ook de andere ambassadeurs veelvuldig tegenkomt en met sommige van hen werk ik regelmatig samen. Ik maakte bijvoorbeeld samen met Luka Doppen – bekend van haar prachtige Instagramkanaal @metlukamee_emb – een heel mooi item over zichtbaarheid en inclusie.”

Ook binnen Sovak is Tom steeds actiever. Hij krijgt er de ruimte om aan projecten mee te doen die de zorgorganisatie meer zichtbaar maken. “Ik draag onze visie, de strategische koers en de kernwaarden uit in onze organisatie, maar ook daarbuiten. Mijn werkgever heeft ondanks de coronapandemie echt ingestoken op participatie van onze cliënten binnen

de samenleving, en ik krijg de kans om dit op een mooie manier mee uit te dragen.”

Heeft daar je nieuwe rol als ‘reisleider’ ook mee te maken?

“Die heeft een andere insteek, om zorgprofessionals aan ons te binden én te behouden. Krapte op de arbeidsmarkt is niet alleen voorbehouden aan de zorg, dat spook raast door vele sectoren. In de gehandicaptenzorg zie je dat jongeren voor andere opleidingen kiezen waar meer geld te verdienen valt. Ook steeds meer zorgprofessionals

laten zich om die en andere redenen (waaronder werkdruk) omscholen. Sovak is een paar maanden geleden een arbeidsmarktcampagne gestart voor het werven van zorgprofessionals, met de boodschap dat je binnen onze organisatie jezelf mag, kan en eigenlijk moet zijn, of je nu een onervaren student of een doorgewinterde professional bent. En ze hoopt dat nieuwe medewerkers zo lang mogelijk ‘aan boord’ blijven.

Voor nieuwe medewerkers is de beginperiode wel behoorlijk intensief. Inwerkprocedures verlopen niet altijd optimaal door een hoge werkdruk of een personeelstekort. Ze krijgen vaak de tijd niet om goed te kunnen ‘landen’, met als gevolg dat ze de zorg toch weer verlaten. Dat willen we voorkomen en daarom zijn de reisleiders in het leven geroepen; zij ontfermen zich over de nieuwkomers. We willen de persoon zijn die nieuwe medewerkers nodig hebben om goed en veilig binnen de zorg en onze instelling te kunnen integreren. Zodat onze cliënten kunnen genieten van een veilige, stabiele en kwalitatief hoge bezetting, en de zorg krijgen die ze nodig hebben.” |

Nieuwe medewerkers krijgen vaak de tijd niet om goed te ‘landen’

Toms ideale wereld

In Toms ideale wereld is de gehandicaptensector totaal geïntegreerd in de samenleving. “Een wereld waarin het normaal is dat in ieder bedrijf mensen met een beperking zouden kunnen werken, met openbare scholen waar kinderen met een beperking welkom zijn en verenigingen waar gehandicapten een prominente rol hebben. Dat mensen naar elkaar omkijken in plaats van oordelen, en dat mensen elkaar versterken. Dat mensen mogen meedoen door hun talent en niet afgewezen worden vanwege hun beperking. Het is lastig om te beoordelen of dit ooit gaat gebeuren. Ik vind sowieso dat de maatschappij een aantal diepgewortelde problemen heeft qua tolerantie en acceptatie. Helaas komen negatieve zaken wat vaker in het nieuws en spreken we positieve ontwikkelingen vaak te weinig uit. Laten we als eerste stap dáár in investeren, dat we de nadruk leggen op wat goed gaat en dit als vertrekpunt nemen.”

Tom: ‘Het is het mooiste dat er is als je er een bijdrage aan kunt leveren dat iedereen, ongeacht zijn beperking, een rol in de samenleving kan krijgen’