Genel Psikoloji Ve Psikolojik Testler

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

GENEL PSİKOLOJİ VE PSİKOLOJİK TESTLER

Sayfa1

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

______________________________________________________________________

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler St. Clements University | Türkiye Yayınları

1. BASKI EKİM/2014 ISBN: 978-605-65181-0-2

St. Clements University® Bu kitabın her türlü yayın hakkı St. Clements University, Türkiye Enformasyon Ofisine aittir. Yayıncının izni olmadan, eğitim ve tanıtım amaçlı, kısmi alıntılar hariç olmak üzere hiçbir şekilde kitabın tümü ya da bir kısmı yayınlanamaz ve çoğaltılamaz.

Sayfa Düzeni&Dizgi Kapak Tasarım İç Tasarım Yayın ve Dağıtım Telefon Fax Web Adresi E-Posta Baskı Sertifika No

: St Clements University, Türkiye Enformasyon Bürosu : Timur TUNA : Tuba YAŞKAYA : İzmir-1 CD. No:33/31 Kızılay, Ankara : 444 1 659 : (0312) 4184599 : http://www.stclements.eu : info@stclements.eu : Nasip OFSET : 29976 Sayfa 2

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

St. Clements University Dekanı, Fahri Konsolos, PressGrup Yönetim Kurulu Başkanı Sayın Yrd.Doç.Dr. Bilal Semih BOZDEMİR’e teşekkür ederiz.

Sayfa3

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

İÇİNDEKİLER DUYGULARIN ÖZELLİKLERİ ................................................................ 8

Genel Tartışma ................................................................................ 8 Yapı................................................................................................. 9 Yoğunluk ....................................................................................... 11 Kapsamlılık ................................................................................... 14 Sürerlilik........................................................................................ 14 Sürelilik ve Tekrarlama- Uygulama ve Tükenmişliğin Etkileri ................ 15 Süre ve Tekrar, Uygulama ve Yorgunluğun Etkileri ................................ 16

Zihinsel Görüntü ............................................................................ 19 I. Görüntü ve duyu ..................................................................................... 19 2. Hayali Türler .......................................................................................... 20

DUYU ........................................................................................... 21 Genel Anlamda Duyular ............................................................................ 21 Görüş Durumları........................................................................................ 21 Görsel Duyuların Sınıflandırılması ............................................................ 22 Görsel Uyum ve Zıtlık ................................................................................ 25

Giriş .............................................................................................. 31 Dikkat Kavramının Karakteristik Özellikleri ........................................... 31 Dikkat Kavramında Zeka’nın Rol ............................................................. 33 Dikkatte Meydana Gelen Duygusal Değişimler ......................................... 34 Özet............................................................................................................. 35

Duyusal Deneyimlerin Yeniden Yaşanması ................................... 37 Üretme Eğilimi .............................................................................. 38 Bir Duygu Veya Düşünceye Saplanıp Kalma Eğilimi ..................... 38 Hafıza-Eğilim Durumları ............................................................... 38 1.Yoğunluk ................................................................................................. 39 2.Yenilik ..................................................................................................... 39 3.Sık Sık Tekrarlama ................................................................................. 39

Birbiriyle İlişkili Durumlar ............................................................ 40 Bağlantılı Durumlar ....................................................................... 40 Benzerlik ....................................................................................... 41 Serest Balkier Meted ...................................................................... 42 Sonuç ............................................................................................ 44 Hatırlama Süreci ............................................................................ 45 Sayfa 4

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

Problem ve yönü üzerindeki bağımlılık .......................................... 48 Duygu ve Düşünce Olarak Tanımlama ........................................... 49 Algılama......................................................................................... 52 Algının Doğası ............................................................................................ 52 Algının Analizi............................................................................................ 52

Halusinasyonlar ............................................................................. 54 Genel Değerlendirme ..................................................................... 57 İdeleştirme Süreci .......................................................................... 58 Asosyatif ve Yönlendirici Eğilimler ............................................... 59 Mantık Psikolojisi .......................................................................... 61 Özet ............................................................................................... 62 Giriş .............................................................................................. 64 Reflex Tepki .................................................................................. 64 İçgüdüsel Tepki ............................................................................. 65 Alışkanlığa Bağlı Davranışlar .................................................................... 67 İstemli Tepkiler .......................................................................................... 69 Duyguların Önemi ...................................................................................... 70

ZiHiN VE BEDEN ........................................................................ 73 Zihnin Yönlendirici Eğilimleri ................................................................... 73 Beden ve Zihin İlişkisi Üzerine .................................................................. 74 Epifenomenalizm ve Paralelcilik ................................................................ 74 Etkileşim..................................................................................................... 76 Öne Sürülen Görüşün Özeti ....................................................................... 78 Yönlendiri Eğilimlerin Kökeni................................................................... 78

Deneysel Ego ................................................................................. 81 Uyku.............................................................................................. 82 Rüyalar .......................................................................................... 83 Hipnoz ........................................................................................... 87 Çoklu Kişilik ................................................................................. 89 Telepati ve Ruhiyatçılık ................................................................. 91 Deliliğin Tanımı ............................................................................ 94 Deliliğin Semptomları .................................................................... 95 Hastalıkların Sınıflandırılması ........................................................ 95 Fonksiyonel Psikoz ..................................................................................... 96 Yapısal Psikozlar ........................................................................................ 98 Embesilite ................................................................................................. 100 Sonuç ........................................................................................................ 100

Kişilik Üzerine Genel Özet .......................................................... 100 Sayfa5

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

Kişiliğin Mekanik Teorisi......................................................................... 101 Kişiliğin Ruhaniyetçi Teorisi.................................................................... 101

Giriş ............................................................................................ 103 Bilinçli Davranış .......................................................................... 104 Mantıksal Karakter ...................................................................... 106 Estetik Karakter ........................................................................... 107 Ahlaki Karakter ........................................................................... 109 Dini Karakter ............................................................................... 111 Genel Sonuç ................................................................................ 112 PSİKOLOJİK TESTLER ............................................................. 114 Giris .......................................................................................................... 114 1.Testlerin yapisi ...................................................................................... 115 2.Testlerin Yapisi ..................................................................................... 117 3.Testlerin Yapisi ..................................................................................... 120 4.Testlerin Yapısı ..................................................................................... 123 5.Testlerin Yapısı ..................................................................................... 126 6.Testin Yapılandırılması, Yönetimi,ve Yorumlama ............................... 128 7.Test Yapılandırması, Uygulaması ve Yorumlama ................................ 130 8. Test yapılandırması , Uygulaması ve Yorumlaması ............................ 133 9.Test Yapılandırması, Uygulanması ve Yorumlanması ......................... 136 10 .Test İnşaat, Yönetim ve Yorumlama .................................................. 139 11.Test Yapılandırması, Uygulaması ve Yorumlaması ............................ 141 12 .Test Yapılandırılması, Uygulaması ve Yorumlaması......................... 144 13.Test Yapılandırması, Uygulaması ve Yorumlaması ............................ 146 14. Test Yapılandırması, Uygulaması ve Yorumlaması ........................... 148 15.Güvenilirlik ve Geçerlilik .................................................................... 148 Kişilik ....................................................................................................... 163 1.Tutumlar, Değerler ve İlgi Alanları ...................................................... 196 2.Tutumlar, Değerler ve İlgi Alanları ...................................................... 203

Sayfa 6

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

“GENEL PSİKOLOJİ VE PSİKOLOJİK TESTLER’’

Sayfa7

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

DUYGULARIN ÖZELLİKLERİ Genel Tartışma Bir önceki bölümde, niteleyici olarak adlandırdığımız duygusal içeriklerin birden çok evresinden veya bakış açısından söz ettik. Şimdi ise bahsettiğimiz bu konuyu daha geniş ölçüde ele almamız gerekmektedir. Duyguların özellikleri ne anlama gelmektedir ve bu özellikler nelerdir? Yaygın tanımları ele aldığımızda duyguların ortak özelliği, birbirini etkilemeden değişiklik gösteren içeriklerin bağımlı bakış açılarıdır. Bu duyguların varoluşuna dayanan bir olgudur ama bir yandan da bu olgu kendi esas yapısını değiştirmeksizin çeşitlilik gösterebilir. Örneğin; “c” tonu sert ya da yumuşak olabilir bununla birlikte aynı tonda da kalabilir. Kırmızı renk bir alanı yuvarlaklaştırabilir ya da küreleştirebilir bunun yanında aynı kırmızı olarak kalabilir.

Tüm psikologlar, duyusal içeriklerin bazı değişikliklere bağımlı olduğunu ama bununla birlikte duyusal içeriklerin ne olduğuna dair fikirlerin ortak birliği olmadığı konusunda bir anlaşmaya varmışlardır. Bir grup teorist ise tüm duyguların içeriklerinin aynı özelliklere sahip olduğunu söylemektedir. Diğer bir grup ise olaya şu şekilde bakmaktadır: duyguların farklı alanları farklı niteleyici bakış açıları sergiler. Birinci grubun teoristleri sistemik düşüncelerden çok fazla etkilenmiştir. Duygusal içeriklerin özellikle renk ve ton bazında tecrübenin aynı nesnesine ait olan aynı bilinçte eş zamanlı olarak ortaya çıkması bunların farklı unsurlarının genel özelliklerinde açıklanmasına öncülük etmiştir. Bu yüzden, onların bulduğu davranışların yapısı, sistematik açıklamanın talepleri tarafından daha önceden belirlenmiş ölçütlerdir. Diğer yandan, onların buldukları, gösterdikleri ya da yaptıkları gibi duyguların çeşitli sınıflarının sıkı kontrollerini yapanlar her bir sınıfta belirlenen özelliklerin farklı gruplarını tanımlama eğiliminde olurlar. Bizler, bakış açılarının uç noktalarına kendimizi kaptırmadan ve duyguların farklı grupları gibi çelişkileri belirleyen geleneksel sınıflandırmaya dayanarak duyguların başlıca özelliklerini tanımlamaya çalıştık. Bu geleneksel sınıflandırma, duyguların dört temel özelliğinden bahsetmektedir. Bu özellikler; yapı, yoğunluk, kapsamlılık ve sürekliliktir. Bu sınıflandırma teorisine göre; kendi Sayfa 8

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

özelliklerinden soyutlandığında, kendiliğinden olan duygular ayırt edilememiş ve belirsiz durumda olurlar. Onun tanımı onun yapısıdır.

Niteleyici tanım, bu duyguların farklı alanlarının ve tek alan dâhilindeki duygunun çeşitliliğinin nedenini açıklamaktadır. Bu yüzden bu, özellikler arasında bir esas olarak kabul edilebilir. Bunun niteleyici tanımına ek olarak; duygu en az yoğunluğa, kapsamlılığa ve sürekliliğe sahip olmalıdır. Bu özelliklerin üçü yapıyı değiştirmeden sınırlar dâhilinde çeşitlilik gösterebilir.

Yapı Şimdi analizlerimizin açıkladığı duyguların farklı çeşitlerini referans alarak bu sınıflandırma test edelim. Bunu analitik bakış açısından ele aldığımız zaman, nitelik bir özellik değildir çünkü vasıfsız duygu sadece varsayım saldır. Analizlerimizin açıkladığı şey, bir kereye mahsus olmak üzere niteliklerin yerini tutan duygunun unsurudur.

Bununla birlikte; biz niteliğe bahsedilen unsurdan daha geniş bir anlam verebiliriz. Görüş durumunda ele aldığımızda bu unsurları altı şekilde tanımladık: kırmızı, sarı, yeşil, mavi, siyah ve beyaz… Bunun yanında turuncu da istikrara sahip bir özelliktir. Turuncu hem kırmızıyı hem de sarıyı çağrıştırmaktadır ama biz ondaki kırmızıyı da sarıyı da soyutlayıcı analizlerle ayırt edemeyiz. Örneğin; bizim yapabildiğimiz analizler ele alındığında, biz bunu tona bağlı tınılarda kısmi olarak ayrıştırdık. Bu yüzden duyguların niteliklerinin sayısı tecrübe edilen tüm türlerden farklı olabilen deneyimin homojen türlerine eşit olabilir.

Bunun yanında, bu türün analizleri çok verimli değildir çünkü bu tür bir inceleme için yeterli standart ölçütleri oluşturmak pratikte imkânsızdır.

Ayrıca, kesin veya yaklaşık sonuçları garantiye almak istediğimizde, sayısız özelliklere dair tanımlarımız için bulduğumuz temel farklılıkları esas almalıyız. Turuncunun gerçek yapısı, tek olan deneyime rağmen, sarıyı ve kırmızıyı çağrıştırdığını belirten tanım en iyisi olarak kalmıştır. Bu yüzden, niteliğe verilebilecek daha geniş çağrışımların hazır bulunmadığı ama analiz edildiği görülmektedir.

Görüş ve işitme ile alakalı olan duyguların özelliklerini bulurken bunun yanında bu bağlamdaki özel düşünceleri de bulduk. Bunlar; görsel duyguların doygunluğu, derecesi ve tonu, ritmi veya seslerin karakterleridir.

Sayfa9

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

Bunların her biri, uygulanan duyguların tanımında pratik olarak öneme sahiptir. Şimdi bizim düşündüklerimizden önce sorumuz onları özellik haline getiren özelliklerin ne olduğunu belirlemektir.

Belirtilmesini önemli olduğunu düşündüğümüz şey şudur ki; saf bir renk veya saf bir gri sadece parlaklığı ile olmamakla kanıt olarak grililiğin ya da rengin miktarıyla birlikte çeşitlilik gösterebilir. Bunun aksine bakıldığında, bizim de gördüğümüz gibi kendi kendine düşünüldüğünde; bu gerçek iki gruptan gelen unsurların karışımından ziyade her bir gruba dayandırılmamaktadır.

Siyah ve beyazın tüm karışımlarından daha bağımsız olduğu durumda, renklerin doygunluğu en fazla olur. Aynı şekilde, rengin herhangi bir kanıtı belirlenemediğinde, siyah, beyaz ve gri en fazla şeklini alır. Bu yüzden, bu çeşitlenmeler görsel duygulara yeni bir bakış açısı veya özellik eklemezken, orta dereceli renkler arasında oluşan çeşitlenmeleri yaratır. Bu artış görselin gerçekliğinden daha karmaşıktır.

Derecesi bazında renkli veya renksiz nesneler ele alındığında, bu durum daha açık bir şekilde yapıda var olan bir özellik halini alır. Derece evrensel olarak tüm tonların özelliğidir. Tonların veya seslerin karmaşıklığı analizlere karşı koyduğunda, tonun yüksekliği veya kısıklığı bazındaki düşüncemiz belirsizleşir. Böyle bir örnekte bile, yapılan dikkatli bir gözlem her grubun bir ya da diğer bölgelerinin derecelerinin içeriklerini belirleyecektir. Bu yüzden, yeni araştırmalar temel seslerin varoluşunu göstermek zorunda olmazsa, biz tüm ses unsurlarının temel bakış açısı olarak derece bağlamında haklı çıkmaktayız. Derecenin evrensel olarak bir özellik olup olmadığı henüz kesin değildir. Dereceliğin özellik olarak ele alınmasıyla yumuşaklık veya tiz sesliliğe ulaşılır. Kısık tonların evrensel olarak yumuşak olduğu ve yüksek seslerin ise keskin olduğu görülmüştür. Şimdilerde ortaya çıkan soru sınıflandırmanın ne olduğudur. Bazı uzmanlar bu özellikleri uzaysal olarak tanımlamaktadır. Onların söylediğine göre, kısık sesler büyük, çok güçlüyken, yüksek sesler küçük ve zayıftır. Her bir duyguda uzaysal bir özellik bulma girişiminde olan sistematik bakış açısının ilgi alanları dışında, bu tanım neredeyse hiç savunulamaz. Boşluğun duyusu, farklı bölgesel işaretlere sahip olduklarından dolayı iki ya da daha fazla eş zamanlı duygunun doğrudan kavranmasını içeren bu durumun duygu sınıflarından geldiği görülmektedir. Eğer iki kulak da Sayfa 10

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

aynı düşünce üzerinde işbirliği etmezse, bu seste olan bir duygu olmaz. Örneğin; bir renk daima bir derece doğrultusunda genişler ve görsel alanda bir pozisyon alır. Bunun yanında bir ton kendi doğrulusunda herhangi bir durumda yer almaz. Eğer belirlenebilirse, onun uzaydaki pozisyonu, başın ve kulakların farklı pozisyonlarındaki yoğunluğuna ve ses tınısına dayandırılmaktadır. Böylece bizler buradaki yumuşaklığı ve tizliği öğrenebileceğiz çünkü kısık ve yüksek sesin tınısını kendi sırasına göre daha doğru tanımlayacağız. Tondaki karakter sorunu çok daha karmaşıktır.

Ton belirli bir dereceye sahiptir ama kendi yarattığının ritmik ayarlarına göre birden farklı karaktere sahip olabilir. Bu temel olan ayarlardır. Oktav, ses tonuna ait deneyimin orijinal örneği olarak görülmektedir. Bu nedenle, bundan kaynaklandığını söyleyemeyiz ama uzay duyusundan dolayı deneylere bağlı olduğunu söyleyebiliriz. Daha sonrasında, deney algısal biçimde hesaplanmalıdır. Tondaki karakterin özelliği belirsizdir çünkü bu sadece çeşitliliğe değil aynı zamanda ritmik ayarlara da bağlıdır. Ayrıca, çok kısık ve çok yüksek tonlar ona ait olmadığından onun evrenselliği sınırlıdır. Yüksek ton keskindir ve yüksek tonların dereceleri belirlenebilir ama ritmik ilişkilerden yoksundurlar. Eğer esas olarak alınırsa gürültü bu özellikten yoksundur. İsimlendirdiğimiz gürültülerin karmaşık seslerinde ritmik benzerliğin bulunmaması onların en dikkat çekici özelliğidir. Görüldüğü üzere derece belirlenmesi zor bir şey değildir ayrıca kural olarak ele alındığında yumuşaklık ve tizlik kolay bir şekilde ortaya çıkarılabilir.

Duyuların diğer sınıflarına bağlanan niteleyici sırasının tat alma, koku alma ve dokunma gibi bir özelliği de yoktur. Bu yüzden, duyusal unsurlarımızın tanımında önemsiz olan niteliklerin özelliklerini gözden kaçırabiliriz ama tonun gerçek özelliği olarak yumuşaklık-tizlik ve dereceyi elimizde tutmalıyız. Ayrıca, tondaki karakterin ve görsel duyular için doygunluğun pratik önemi söz konusu olan durumda duyusal elementlerin özelliği olmamasına rağmen, onlar tanımalıyız.

Yoğunluk Geleneksel sınıflandırmada sıradaki bilinen özellik yoğunluktur.

Bu özellik, görsel kullanımda bazı özel tanımlara bağlı olmasına rağmen, duyuların tüm alanlarında evrensel bir kullanıma sahiptir.

Sayfa11

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

Bununla birlikte, özellik-yoğunluğunu fiziksel uyarıcıların yoğunluğundan ayrıştırma konusunda dikkatli olmalıyız. Bu ikisinin çok derinden bir ilişkisi olmasına rağmen, psikolojik gerçek, fiziksel gerçeğin doğrudan farkındalığı değildir ama varsayılanı olarak düşünülebilir. Fiziksel yoğunluk tam olarak ölçülebilen bir niteliktir.

Psikolojik yoğunluk ise tam olarak ölçülemez. Herhangi bir ölçü birimi psikolojik yoğunluk ölçümünde uygulanabilir ama bu ölçümün değeri herhangi bir duyuda sabit değildir. Bu birim, sadece fark edilebilir farklılık olarak bilinmektedir. Duyuların herhangi bir çeşidinde uygulanabilir ama biz bu birimi burada yoğunluğun artışı ve düşüşü bazında düşüneceğiz. Uyarıcı yoğunlukları ve duyuların yerini tutan yoğunluklar arasında ortaya çıkan karşılıklı ilişkiler 19.yüzyılın başlarında yaşamış olan ve “eğer ağırlıklar arasındaki orantı sabit kalırsa, baskı yoğunluğunun ayrıştırılması da sabit kalır” kuramını keşfeden Alman fizyolog E.H. Weber’in oluşturduğu ve Weber kanunu olarak bilinen kuralda açıklanmıştır. Bu yüzden, 29 ve 30 arasındaki yarım onsu fark etmek çok zordur çünkü 29 ve 30 dirhem arası 1/10 onstur. G.T. Fechner (1801-1887) bu keşfi duyarlılığın diğer alanlarında devam ettirmiştir ve Weber’in elde ettiği sonuçları şu şekilde genişletti: “Eğer bir duygu dizisi veya sadece fark edilebilir farklılıkların yoğunlukları basit bir aritmetik dizi oluşturan bir yapı olarak görülürse, karşılık gelen uyarıcı sonrasında geometrik diziyi getirecektir.”

Bu kanun aşırı olmayan yoğunlukların doğruluğunu ya en yüksek noktada ya da en az alt seviyede onaylamaktadır.

Duygularımızın uyarıcılarının yoğunluk ile doğrudan karşılıklı bir yoğunluk içerisinde olmaması çok ilginç ve önemli bir gerçektir. Eğer bu bir durum ise, deney yelpazemiz ciddi ölçüde düşecektir. Duyguların herhangi bir şekilde görülmesinden önce, kati bir durağanlık sağlanmalıdır çünkü uyarıcı yoğunluklarının gücü artmaktadır.

Bu olgunun sonucunda, kendimizi uyarıcı yoğunluğunun hem en az seviyesine hem de en fazla seviyesine adapte edebildik. Bunun yanında her iki durum için aynı doğruluğu yakaladık ve yoğunluğun çok uç noktalara çıkıp inmemesini sağladık. Bundan dolayı, bu, kesin olmamakla birlikte yoğunluk ayrıştırmamızdaki ana rolü oynayan ilgili farklılıklar olmuştur. Örneğin; 32 mum gücünde ayarlanmış bir Sayfa 12

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

ampulün 16 mum gücündeki bir ampulün aydınlığının iki katını verebileceği varsayılabilir. Ama bu bir durum değildir. Karanlık bir odada bulunan tek bir mumun aydınlatmanın kesin miktarını vereceğini hepimiz biliyoruz. İki mum daha fark edilebilir bir ışık verir ve burada kullanılan her bir mumun aydınlatıcılığı artar. Bununla birlikte; artış oranı sabit olarak ayrıştırıcı bir etkendir. Gün ışığında yakılmış bir mumun katkısı fark edilebilir artışa fayda sağlamaz. Bu psikolojik ölçümler deneyler işler için daha geniş alanlar sağlamıştır ama sonuçlar, Fencher’ın zihin ve beden arasındaki karşılıklı ilişkinin varsayımını doğrulamamıştır. İlk başta sadece fark edilebilir farklılık gerçek bir artış değildir çünkü bu yoğunlukölçerin farklı kısımlarında çeşitlilik göstermektedir. Ayrıca, bu kişisel çeşitliliğe de bağlıdır. Aynı kişi daima aynı sonuçlar vermez ve farklı kişiler tamamen farklı sonuçlar verebilir.

Kanunu tekrar ele alırsak, kanun, uyarıcılar herhangi bir miktar doğrultusunda arttırıldığında, duyguların da artması gerektiğini ve bu duyguları belirleyip belirleyemeyeceğimizi varsaymaktadır. Ama bu durum kesin olarak kanıtlanmamıştır. Kendi oluşturduğu kadarı ele alındığında, kanun şimdilerde psikolojik olgunun açıklaması olarak kabul edilir ve zihin ve beden arasındaki ilişkinin tanımlanması için yeterli olmaz.

Bu bölümün başında görsel duyularda yoğunluk uygunluğu özelliğini elde etmek için bazı özel tanımlamaların gerekliliğinden bahsettik. Işığın fiziksel yoğunluğu parlaklık derecesiyle bağlantılıdır.

Bu yüzden, koyudan açığa doğru oluşan çeşitlilik görsel unsurların yoğunluk özelliğini oluşturmaktadır. Ama biz bunu uygulayan renkli ve renksiz duyular arasında oluşan parlaklık çeşitliliğinin ayrımını dikkatli bir şekilde yapmalıyız. Saf veya doygun bir renk parlaklığın belirli bir orta derecesinde ortaya çıkmaktadır. Rengin doygunluğu, sadece fark edilebilir derecede parlaklaştırıldığında ya da koyulaştırıldığında değil aynı zamanda siyah beyaz serisinin unsurlarıyla karıştırıldığında da düşmektedir. Bu, parlaklıkta önemli ölçüde oluşan çeşitliliğe bağlı olmasına rağmen, siyah, gri veya beyazın temel karakter olarak kalabildiğini de gördük çünkü gökyüzü kardan daha aydınlıktır gerçeğine dayandırıldığında, bu durum, kış mevsiminin gri gökyüzü ve beyaz karın aydınlığında belirtilmiştir. Parlaklık yoğunluğu ve renksiz serilerin ilişkisi, tüm ışık uyarıcıları ortadan kaldırıldığında, gri duyularının ya merkezi noktada ya da retinada üretilmesi tarafından Sayfa13

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

daha karmaşık hale getirilmektedir. Eğer gözlerimizi tamamen karanlık bir odaya odaklarsak, onun en saf şeklinde bile siyahı göremeyiz ama ayırt edilebilir şekilde grimsi olan bir yayılma görürüz. Bu yüzden, ışık dalgalarının fiziksel yoğunluğu sadece psikolojik yoğunlukla bağlantılı değildir çünkü karanlık odanın grisi olumlu ve hayat verici derecede canlı bir duyudur. Bununla birlikte; parlaklık derecesiyle bir ilişki kurmak ve çoğunlukla siyah beyaz serinin çeşitliliğine yakın ilişki kurmak gerekmektedir.

Kapsamlılık Üçüncü özelliğimiz kapsamlılıktır. Şimdi, evrensel bir uygulama kurmak çok daha zordur. Kapsamlılık görme ve dokunma duygularının uzantısıdır. Her ne kadar küçük olursa olsun, onlar yaygın bakış açılarını kaybetmezler. Ama bu bakış açısı, bizim de bahsettiğimiz gibi, ne seslerde ne de anlaşılır derecedeki tatma ve koklama hislerinde uygulanır. Ama bu iki duyudaki kapsamlılık unsurun “yaygınlığından” daha fazla şeyi içermektedir. Aynı zamanda bu özellik bir mekân ya da konuma da sahiptir. Bu özellik genel olarak duyguların bölge işareti olarak da bilinmektedir. İşlemeye çalıştığımız gibi bölgesel işaretin ilkesi, görsel ve dokunma duyularının daha fazla veya daha az konumunun özelliğinde çok basit bir şekilde oluşmuştur. Eğer bölgesel işaretlerdeki farklılıklar iki kulağa da aynı şekilde atfedilmiyorsa ve devin duyum ve güvenlik konusundaki önem açık bir şekilde ihmal ediliyorsa, duyma konusunda bu özelliğin hiçbir önemi yoktur.

Bununla birlikte dokunma ve görme duyusu için, niteleyici etken tende ve görsel alan konumunda gerekçe olarak hizmet eden her bir duyuyu kapsamaktadır.

Bu olgunun önemi, boşlun algısını tartıştığımızda daha da netleşecektir. Şu an için sadece şunu söyleyebiliriz ki; farklı bölgesel işaretlere sahip olduklarında duyuların bu alanlarından bir tanesinden gelen iki unsur bize uzaysal düşüncenin gerekçesini verecektir.

Sürerlilik Son genel özellik ise; sürerliliktir ve bu özellik duyuların tüm bölümleri için evrensel uygunluğa sahiptir. Zaman tahminlerimiz bu özelliğe dayandırılarak yapılmaktadır ama bunlar algısal karmaşaya o kadar geniş ölçüde dayandırılmıştır ki; duyuların özelliği olarak Sayfa 14

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

sürerlilik konusunda çok az şey söyleyebiliriz. Zamanlamayı tahmin etme konusunda tüm duyular olmasa bile birçok duyu eşit değerde öneme sahiptir: işitsel, devin duyumsal ve dokunsal duyular bu bağlamdaki en önemliler olarak görünmektedirler. Bununla birlikte; bu durum, bu duyuların daha çok zamanın önemli olduğu noktadaki deneyleri kapsadığını belirtmektedir.

Sürelilik ve Tekrarlama- Uygulama ve Tükenmişliğin Etkileri Duyuların özelliklerinden bahsedilen bu bölümün sonuna gelmeden önceden, bir bölümü duyuların niteleyici evreleriyle doğrudan ilgili olan önemli olguların göz önünde bulundurmasına ayıracağız.

Uyarıcının sürerliliği duyuların yapısı ve yoğunluğu üzerinde önemli bir etkiye sahiptir. İlk başta, herhangi bir bilinçlilik sonucundan önce uyarıcıların etkili hale getirilmesi gereken belirtisiz bir zaman vardır.

Sinirlilik aşamasının durgunluğu duyular ortaya çıkmadan önce başarılı bir şekilde sağlanmalıdır. Daha sonra, aşamalı olarak başka bir zaman süreci gerektiren en üst seviye yoğunluğa kadar çıkar. Yoğunluk en yüksek seviyeye çıkarıldıktan sonra, düşüş evresi yorgunluğa yüklenilecek şekilde ayarlanmalıdır.

Uyarıcılar durduğunda, bu azalma hızlandırılmalıdır ama duyular yok olmadan önce fark edilen zaman uzunluğunda devam etmelidir.

Kısa süreli ama yoğun uyarıcı durumunda, duyuların basitçe artıp düşmesinin yerine bir salınım – görünme ve gözden kaybolma- aşama aşama azalan bir yoğunluk olduğunu belirledik. Canlandırma yapıldıktan sonra görseldeki uyarıcının kesilmesinin ardından duyularda bir devamlılık belirledik. Olumlu ve olumsuz görünümlerin birbiri ardına gelmesi veya renklerin uçuşması, burada tanımlanan salınımın bir örneğidir.

Bu olgular, sinirlerin durağanlığını başarıyla oluşturduğunda ayarlanan sürecin uyarıcılar durdurulduktan bir süre sonra daha devam ettiğini göstermektedir. Bu burada belirtilen post imaj evresinin bir kanıtıdır ama duyular durdurulduktan hemen sonra da biraz daha devam etmesine dair oluşan düşünceler için birçok neden vardır. Şimdi, aklımızdaki tekrarlama eğilimi düşüncelerimizdeki bu olguya geri döneceğiz. Uyarıcı sık sık tekrarlandığında, belirti Sayfa15

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

göstergesi olmayan zaman azalmaktadır ve en yüksek yoğunluğa çok kısa sürede ulaşılacaktır. Tükenmişliğin başlangıcı bazı aşamalarda kontrol edilmektedir. Ama uygulama tükenmişlikten ayrılmaz ve yorgunluk belirginleştikten sonra bu durum, devamlı ve ardışık olarak için bir dezavantajdır.

Bununla birlikte; tükenmişliğe rağmen, uygulama etkileri kalıcı bir kazançtır. Uygulanan görevin performansı dinlenme arasından sonra başlayan yeni zaman diliminin başlangıcında son uygulama zaman dilimine yaklaşıldığı dönemden daha etkilidir. Sinirlilik sürecinin durağanlığı diğer etkilerden de sorumludur. Ardışık olarak verilen uyarıcılar yeteri kadar hızlandığında ve böylece duyuların belirti göstermeyen zaman dilimi de bitirildiğinde, devamlı deneyde duyuların birleşmesi gibi sonuçlar oluşacaktır.

Eğer siyah ve beyaz bölgeler hızlı bir şekilde ve dönüşümlü olarak çalıştırılırsa, iki duyu karışımı daima gri diski şekillendirmektedir. Eğer ışığın bir noktası karanlığa döndürülürse, ışığın çemberin etrafında döndüğünü görürüz. Ardışık resimleri bir filmmiş gibi gösteren bu olgu hareket akımının kavranmasını sağlamaktadır. Bu yüzden, resimler yeterli hızda birbirini takip ettiklerinde, hareket duyumuz farklı uyarıcıların ardı şıklığına göre değişiklik göstermektedir. Burada kesin bir hız şarttır aksi halde birleşimin tamamlanmadığı bir titreme deneyimi yaşarız. Bu genel olgular duyuların her bir bölümünde yani her bir duyuda uygulanabilir ve bunlar öğrenme sürecini, çevreye uyum sağlama ve alışkanlıkların oluşumu çalışmaların oluşumunu şekillendirmektedir.

Süre ve Tekrar, Uygulama ve Yorgunluğun Etkileri Duyu nitelikleri hakkındaki bu bölümü bitirmeden önce duyu vasıflı evreleriyle ilgili olan bazı önemli gerçeklikler için bir bölüm ayırmamız gerekmektedir.

Uyarıcı süresi, duyu doğasına ve şiddetine göre önemli etkilere sahiptir. İlk olarak, bir uyarıcının bilinçli bir sonu alabilmesi için gizli bir zaman dilimine ihtiyacı vardır. Hissi belirlemesi gerekmektedir.

Gerekli süreci atlatması gerekmektedir. Bundan sonra maksimum yoğunluğa gelebilmesi için başka bir zaman dilimine daha ihtiyaç duyar.

Maksimum yoğunluğu elde ettiğinde kademeli bir düşüş görülür.

Uyarıcının etkisi kesildiğinde bu azalma düşüş gösterir ama süreç yok olana kadar devam eder.

Sayfa 16

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

Kısa süreli ama yoğun bir uyarıcıyla karşı karşıya kalındığında, salınım eğilimi basit yükselmeler ve düşmeler yavaş yavaş yoğun azalması durumlarıyla karşılaşılır. Görsel etkisi altına girdiğimiz bir nesnenin uyarıcılığı kesildikten sonra duyu devamlılığımızı kaydederiz.

Arkasından pozitif ve negatif görüntülerin gelmesi ya da ‘ renk uçuşu’ oluşması burada açıklanan salınımın örneğidir. Bu görüntülerin ya da renk uçuşlarının uyarıcı etkisinden sonra bir süre daha devam ettiği görülmüştür. Burada belirtilen sonrasında görüntüleme bu şekilde ortaya çıkmaktadır.

Uyaran sık tekrar edildiğinde, latent zamanı azalır ve maksimum yoğunluk elde edilir. Yorgunluk başlangıcı görülmektedir. Bu yorgunluk belli bir ölçüde kontrol edilebilmektedir. Bu yorgunluğun giderilmesi için herhangi bir uygulama yoktur. Ama yorgunluğa rağmen bu uygulamaları devam ettirmek avantajlıdır. Uygulama etkileri yorgunluğa rağmen kalıcı bir kazanımdır. Yapılan araştırmalarda gözlenmiştir ki; devam edilen uygulama ara verilerek yapılan uygulamadan daha etkilidir. Sinir sistemi bununla birlikte birçok durumdan sorumludur. Ardışık hızlı ve sürekli uyaranlar duyumların gizli füzyonlarını ortaya çıkarır. Buna şu şekilde bir örnek verilebilir: siyah ve beyaz sektörler hızlı bir şekilde döndürülüşe, iki duyum tekdüze gri bir disk şeklinde görünecektir. Bir ışık noktası karalık bir yere yansıtıldığında orası da gri görünecektir. Bununla birlikte hızla değiştirilen resimler izim gözümüze hareketliymiş gibi görünecektir. Bu bizim hareket duyumuzun varlığından kaynaklanmaktadır. Bu genel geçer bilgiler tüm alanlarda uygulanabilir. Öğrenme sürecinde bir temel oluşturabilir.

Sayfa17

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

GÖRÜNTÜ, DUYU VE DÜŞÜNCE

Sayfa 18

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

Zihinsel Görüntü I. Görüntü ve duyu Anlatılanlara ek olarak bir de zihinsel görüntüleri eklemek gerekir. Şimdiye kadar öğrenilmesi mümkün olan duyumlar için farklı birkaç temel yol vardır. Bu iki psikofiziksel ayrım görsel organ uyarılmasına bağlı değildir. Bu nedenle onların hizmeti dış dünyada tarafından bize sunulanlardan oluşmamaktadır.

Biz geçmişte yaşadığımız deneyimlerden canlandırma yapak çin faydalanırız. Onların fizyoloji ile bağlantılı görüntüleini incelemede onların varlığının gerekliliği apaçık ortadadır. Bu fizyolojik görüntüler geçmişin canlanmasına katılan zihinsel faaliyetlerle ve deneyimlerle ilişkilidir. Bunları gerçekleştirecek olan unsurları keşfetmek için bilinci ölçmek bizim en acil gereksinimimiz olacaktır. Zihinsel görüntünün doğasını çeşitli duyusal kategorilerde tartışmak bizi kısıtlayabilir.

Görsel imgeler, hayali unsurlar arasında belirgin bir şekilde öne çıkmaktadır. Onların zihinsel ve evrensel yaşam bileşeni olduğu söylenemez çünkü doğuştan körlük durumunda tamamen olmayıp normal görüşte ise bireylerin sıklıkla karşılaştığı bir durum olmamasındandır. Bunların var olduğu bir şans değil gerçektir. Bir nesneye bakarken şimdiye kadar tamamen bunlardan bağımsız bir nesne ya da görsel duyum aklınıza gelebilir. Bu görsel duyumun bir görüntü olması muhtemeldir. Farklı kişiler için bir görselin yaptığı etki aynı olabilirken, aynı kişiler için farklı görsel aynı etki yaratabilir. Bu çeşitlilikler duyumlar arası farklılıklar ve benzerliklerden kaynaklanmaktadır. Bu görüntü hissi dar bir aralıkta oluşmaktadır. Bu dar alan, simgenin doygunluk ve parlaklığı konusunda aynı aralığı, süreyi ve işareti koruyamamasından kaynaklanmaktadır.

Görüntü duyu durumundan daha iyi bilinmektedir. Bununla birlikte objektif bir kontrol olmadan tüm bu incelemeleri yapmak oldukça güçtür. Görsel imajlar doygunluğu ve parlaklığı kanıtlar derecededir. Onların sanışla mı gerçek mi olduğunu ayırt etmek imkânsızdır. Hatta bazen görsel görüntü bilinçli durumlarda bir resim gibi görünür ve olağanüstü canlılığa sahiptir. Bu canlı olacak kadar gerçekçi görüntüler genellikle uyku öncesinde oluşmaktadır. Görsel imgeler bu durumdayken işitsel imgelerin canlılık derecesi çeşitlilik Sayfa19

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

gösterebilir. Tat duyusunda ise görüntü hissi çok az ve belirsizdir. Bazı kişiler tat duyularını önemli derecede canlılaştırdığını tüm duyuları ile bunu yaşadıklarını söyler. Örneğin; biftek kokusu gözünüzde bir biftek canlandırmanızı sağlayabilir. Ve oluşan duyu ve görüntüler tükürük bezlerini harekete geçirip istemsiz olarak çenenin oynamasını sağlayabilir. Burada esas olan bu durumda canlandırılan bifteğin tadının ve tuzunun algılanmasıdır. Bunun analizi oldukça güçtür. Kokuyla böyle bir deneyi yaşamak nadir görülen bir durumdur. Bazı durumlarda kısmen olabilir ama bağımsız görüntülerle bunun başarılması ya da oluşumu çok zor ve nadirdir.

Bedensel duyumlar sınıfında bağımsız görüntülerin varlığı da sorunludur. Kütanoz basınç ve kinestetik karşıtları için en azından var gibi görünüyor, ama yakından incelenecek olursa, duyguların alakalı türleri arasında neredeyse kaçınılmaz kurulum vardır. Dolayısıyla, bu görüntülerin bağımsız varlığı sabitlemek için zordur.

Teorik olarak, her sınıfa ait duygulara karşılık olarak gelen görüntülerin olası varlığını kabul edebilmemize rağmen, biz bağımsız görüntülerin kesin olduğunu, yani gerekli hiçbir duygusal eşzamanlı varlığın var olmadığı, sadece görme ve işitme durumlarında var olduğunu kabul edebiliriz. Ancak koku duyularında şüphesiz ki var olduğunu, muhtemelen de tat alma duyularında ve bedensel deneyimler sonucu edinilen genel durumlarda var olduğunu kabul edebiliriz.

2. Hayali Türler Aşırı odaklanma bireylerin hayali karakterine göre onların sınıflandırılması sonucunda verilmiştir. Bu konuda en dikkat çekici elemanları sınıflandırmak gerekirse; görsel, işitsel ve kinestetik olarak sınıflandırabiliriz. Çünkü bunlar, rasyonel ve hayali olarak, genellikle merkezi bir işlemin her türünde bağlantılı olarak en sık görülmesi beklenen işlemlerdir. Bireyler; görsel, işitsel ya da kinestetik görüntülerinin ve aynı zamanda işitsel, görsel görsel-kinestetik ve işitsel-kinestetik gibi karışık bir türü sonucunda baskınlık gösterir gibi sınıflara ayrılmıştır. Bu tür sınıflandırmaların önemi büyük ölçüde, tüm merkezi uyandıran hayali terimler varsayımına dayalı olmuştur ve devam ettirilmektedir.

Bu varsayım üzerine, pedagojik çapta bireysel eğitim meselesi bu yolla hem daha ekonomik hem de daha gelişmiş olarak görünebilir. Bu tür Sayfa 20

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

sınıflandırmaların önemi, görüntüleme dönemlerinin süreçlerinin varsayımlarına dayandırılmaktadır.

DUYU Genel Anlamda Duyular Aklın işlemlerini sayesinde yürütüyor olduğu yapısal öğeleri araştırmak için, bilinç ile ilgi derinlemesine analiz yapmak için artık hazırız. Aklın bizi etkileyen ilk yönü içinde yaşadığımız dünyayı bize açıklamasıdır.

Aklın, birçok öğeye dayanarak bize gösterdikleri, büyük ölçüde duyu olarak bildiğimiz elementlerdir. Bunu, vücudumuzun belirli noktalarının fiziksel uyarılara karşı hassas oluşunu gözlemleyerek çıkarıyoruz. Bu noktaların ya da bölgelerin incelenmesi, duyu çalışmamızın başında bize yardımcı oluyor. Vücudumuzun ve sinir sistemimizin hem merkezi (beyin ve omurilik bağı) hem çevresel olan fizyolojik yapısını incelemek, bu noktaları belirlememizde bizlere çok yardımcı olacaktır.

Bu hassas alanların çoğu elbette ki bizler için görülürdür- ör. gözler, kulaklar, ağız burun ve cilt. İnsanoğlunun görmek, duymak, tatmak, koklamak ve hissetmek olmak üzere beş duyu organı olduğu bilinir.

Ancak bu popüler yargı geliştirilmelidir çünkü analiz çok geneldir ve hala tamamlanmamış olduğuna dair sebebimiz var. Ancak, bizi daha sonra duyu deneyimimizin daha kapsamlı bir araştırmasına götürecek olan bir beş duyu araştırmasıyla başlayabiliriz.

Görüş Durumları Görme, fiziksel, psikolojik ve fizyolojik olayları içeren bir süreçtir. Üstünde bulunduğumuz dünya ile ilgili gözlerimiz tarafından sağlanan bilgi, ilk olarak bu dış dünyanın sağladığı belirli fiziksel uyarıcılara bağlıdır. Fizikçiler, kendi bedenleri tarafından değil, diğer bedenler Sayfa21

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

tarafından yayılıyor görünen parlaklığın eter dalgaları olduğunu söylüyorlar. Bu yüzden, yalnızca ışınların doğrudan yayıldığı güneş ve ışığı değil, güneş ışınlarını ya da diğer ışık kaynaklarını yansıtan ayı, duvarı ve ağacı da görebiliyoruz. Ancak bu nesneleri görebilmek için, bu tür uyarıcılara uyum sağlayan ve içine işleyen ışığa belirli yollarla tepki veren bir fiziksel organa sahip olmalıyız. Göz, böyle bir organdır ve ışınlara cevap verme tutumu, büyük ölçüde gördüğümüz şeyi etkiler.

Narin yapısına ya da sinir bağlantılarına bir hasar alırsa ya da bir hastalık meydana gelirse, tepki vermeyi keser ve körlük olarak bildiğimiz durum oluşur. Bu, pek çok insanın bildiği kişi için devamlı karanlık değildir, görsel olarak nitelendirdiğimiz ışık ya da karanlıkla ilgili tüm duyuların kaybıdır. Bireylerin farklı türlerde optik özürlerinden kaynaklanan, gözdeki yapısal bölümlerde farklılıklardan dolayı, miyopluk, hipermetropluk ve astigmatlı durumlarında olduğu gibi anormal görüşe sahip oldukları örnekler de vardır. Yine de, psikolojik açıdan bakıldığında normal gözlerin ayırt ettiği renkleri bazı kişilerin seçemediği renk körlüğü daha çarpıcı bir durumdur.

Görsel Duyuların Sınıflandırılması Psikolojik olarak düşünüldüğünde, normal insan gözünün görüşü, iki büyük kategoride incelenebilir, renkli ve renksiz. Tüm renkler, kırmızılıklarına,

sarılıklarına,

maviliklerine,

yeşilliklerine

göre

sınıflandırılabilir ancak hiçbir renk bu kategoridekilerin ikiden fazlasına ait olamaz ve ikisine de ait olanlar adlandırılan seride bitişik olmalıdır; ek bir maddeyle mavi kırmızıya bitişik olarak alınabilir. Sonuç olarak, ana renkleri ve ara renklerin ayrımını yapabiliriz. Yukarıda bahsedilen ana renkler dört tanedir: hiç birinin diğer herhangi üçüne benzediğini Sayfa 22

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

iddia edemeyeceğimiz kırmızı, sarı, yeşil ve mavi. Her biri nevi şahsına münhasırdır ve bu yüzünden gerçekten saf birer tecrübedir. Bu renkleri herhangi bir şekilde kendisiyle eş anlamlı terimlerle tanımlamak imkânsızdır. Ancak ara renkler her zaman iki ana renge benzer. Bu yüzden, sarı ve kırmızının arasında, içinde çok az miktarda sarı olan kırmızı tondan tamamen sarıya kadar giden bir dizi renk derecesi bulunur. Benzer şekilde, bu dereceler sarı ve yeşil, yeşil ve mavi ve son olarak mavi ile yeşil arasında da bulunur ve bir döngüyü tamamlar. Bu durumun eşit dağılmış bir görüntüsü, bu derecelendirmeleri temsil etmek üzere, dalga uzunluklarına göre, farklı açılarda yer alan beyaz tonları ile güneş ışığının bir prizma tarafından kırılmasından kaynaklanan güneş spektrumunda bulunabilir. Mavi ile kırmızı arasındaki derecelendirmeyi kapsamayan spektrumun iki ucu fiziksel açıdan yarımdır.

Renksiz görsel duyular siyahtan beyaza kadar bir dizi basit derecelendirmeyi kapsar. Siyah ve beyazın, ana renkler üzerinde herhangi bir önemi yoktur çünkü siyah ve beyaz, gri tonları ile açıklanabilir. Maksimum bir beyazlık derecesi kabul edilebilir ancak onun ne olduğunu belirlemek imkânsızdır çünkü artan parlaklıkla birlikte, göz alıcı parlaklıktan dolayı nesneyi göremeyeceğimiz bir boyuta ulaşır. Diğer yandan, ışınları gözden uzaklaştırarak tam bir siyahlık elde edileceği düşünülebilir fakat durum böyle değildir çünkü ortam koşullarının yanında mükemmel siyah olarak gördüğümüz şey siyah değil, koyu gridir. O zaman, herhangi bir dereceyle kesinliğini belirleyemediğimiz bir dizi griyi sürdüren siyah ve beyazın göreceli Sayfa23

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

terimler olduğu açıktır. Yine de siyah ve beyazın psikolojik olarak birbirinin zıttı olarak kullanıldığını göz ardı edemeyiz. Her bir terimi sabitleşmiş somut bir deneyime bağlama zorluğuna rağmen, bu uç noktalar renksiz serinin en karakteristik özellikleri olmayı sürdürüyor.

Bir anlamda türetilmiş sayılan gri, kıyaslamada muğlak bir terimdir.

Siyah- beyaz zıtlığı deneyim olarak o kadar kesin bir şekilde yapılandırılmıştır ki griliğin genel özelliklerine değinmektense, renksiz seriyi bu iki zıtlık üzerinden açıklamaya devam edeceğiz.

Kullanımımızı anlam belirsizliğinden kurtarmak için, kırmızıdan sarıya geçişteki turuncu tonlarından bahsettiğimiz gibi, siyahtan beyaza geçişteki ara gri tonları da tanımlamalıyız. Parlaklıkta da bir dizi derecelendirmeden geçiyor olmamız bir başka meseledir. Parlaklık, siyah, beyaz ve karışım öğelerinin bir özelliğidir. Parlaklık derecesi, özellikle siyahtan beyaza geçişle değişir. Ama durum her zaman böyle değildir. Aslında kar, gökyüzünden çok daha koyu renk olsa da bizler karın beyazlığından ve kışın gri gökyüzünden bahsetmekte tereddüt etmeyiz.

Parlaklık renksiz serinin yalnızca bir özelliği değildir. Tüm görsel duyulara uygulanır. Yani renkli ve renksiz seriler birbiriyle bağlantılıdır.

Tanımlayıp analiz ettiğimiz ana renkler, ara renkler vasıtasıyla çeşitlenir. Bunlar ayrıca koyulaşmak ve açılmak vasıtasıyla da parlaklık derecesinde fark yaratabilir. Demek ki bir rengi tanımlarken, dört ana renkten hangisi olduğunu, saf bir renk olup olmadığı, eğer ara renkse hangi

iki

ana

renkten

oluşuğu

belirlemek

yeterli

değildir;

belirleyeceğimiz bir standarda göre daha açık mı ya da koyu mu Sayfa 24

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

olduğunu yani parlaklık serileri içindeki yerini de belirlemeliyiz. Bunlar analiz ve tanımlama içinde olasılıkları azaltmaz, çünkü tonu ve parlaklığı sabit kalırken de bir rengi çeşitlendirmek mümkündür. Daha parlak ya da koyu yapmadan da az ya da çok renk elde edebiliriz. Bu son değişim, doyma derecesi olarak ifade edilir ve bir parlaklık değerini açarak ya da koyulaştırarak yani bir rengi karıştırarak, bu dizide değişiklikler elde edilir. Doymayı aynı zamanda bir siyahın, beyazın ya da grinin derece olarak tüm renk tonlarından ayrı olduğu renksiz serilere de bağlayabiliriz. Özet olarak, siyah- beyaz duyularının asıl olarak parlaklık ve doyma derecelerine göre değiştiğini söyleyebiliriz. Ancak renkler üç bağımsız şekilde çeşitlenebilir: (1) eklendikleri renkler vasıtasıyla ara renkler üzerinden renk tonu derecelendirmesi yaparak, (2) açıklattırma ve koyulaştırma

yoluyla

derecelendirme

yaparak

(3)

doymayı

derecelendirerek, yani siyahlar, beyazlar ve griler ilave ederek. Bu üçüncü durumda, daha koyu ya da açık renkler oluşabilir ya da aynı parlaklıkta kalabilir.

Bu değişikliklerdeki sabit noktalar (1) her renk için belirli bir parlaklık derecesinde mevcut olan ideal saflık noktası (2) rengin çeşitlilikte, doymada ve parlaklıkta aşırı aydınlanma ya da kararma ile renksiz serilere yaklaştığı sınırlayan noktalar ya da diğer derecelerle ve renksiz görsel duyuyla birleşimi.

Görsel Uyum ve Zıtlık Görsel duyular tarafından sunulan iki diğer önemli etmen uyum ve zıtlık başlığı altında tartışılabilir.

Sayfa25

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

Uyum, görsel duyularda muntazam şekilde sabitlenmiş siyahlar, beyazlar ve renkler, orta parlaklıkta doğal gri eğilimindedir yasasıyla açıklanan belirli bir değişkenliği ifade eder. Bu yüzden, siyahlar ve beyazlar

orta

parlaklık

derecesi

etrafında

değişirken,

renkler

doyumlarını ve açıklık- koyuluk uç noktalarını kaybederler.

Zıtlık, duyular arasında var olan karşılıklı ifadeleri belirtir. Bu kısmen, renklerin, doğru oranlarda karıştırılması, birbirini sıfırlamakla ve gri hissinin ortaya çıkmasıyla sonuçlanır kuralıyla açıklanır. Bu karşı ilişkiye sahip renkler, tamamlayıcılar olarak bilinir. Kabaca, ana renklerin tamamlayıcı eşleri mavi ve sarı, kırmızı ve yeşildir. Ancak son bahsedilen çiftte bu kesin bir şekilde doğru değildir çünkü kırmızı ve yeşili tamamen nötrlemek için bir miktar mavi eklenmelidir.

Renklerdeki zıtlık ilişkileri bu kuralla ilişkili açıklanabilir. Hiçbir tamamlayıcısı olmayan renksiz serilerde de siyah ve beyaz zıtlıklarıyla böyle bir karşı ilişkiden bahsedilebilir.

Görsel zıtlıklar iki çeşittir, eş zamanlı ve ardıl. Eş zamanlı zıtlıklarda, duyu niteliği farklı iki alana bakışımızla oluşan özel bir artırıcı etki buluruz. Bu etki, iki açık renk alandan daha açık olanı ve iki koyu renkten daha koyu olanı ifade etmektir. Ek olarak, bu alanlardan biri ya da ikisi renklendirilirse, tamamlayıcı renkler bir alandan diğerine kaydırılır. Böylelikle, gri ve mavinin yakınlığı; grinin daha sarımsı, mavinin de daha mavi olmasına neden olur. Eğer mavi ve gri eşit parlaklığa getirilirse, bu renk etkileri daha belirgin olacaktır; aksi takdirde, iki renkten koyu olanı daha koyu ve açık olanı daha açık olacaktır ki bu süreçte rengin artırılması duraklayabilir ya da tamamen Sayfa 26

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

durabilir. Zıtlığı artıran diğer şartlar şunlardır (1) zıt yüzeylerin yakınlığı, (2) aralarındaki şeritlerin ya da sınır çizgilerinin ortadan kaldırılması ve (3) ve bastırma duyusundaki doyumun artırılması.

Bu iki renkten herhangi biri zıtlaştığında, birinin tamamlayıcısı diğerinin üzerinde bastırma eğiliminde olacaktır. Eğer mavi ile yeşil zıtlaştırılsa, etki iki rengi de artırmak olacaktır. Ancak parlaklıkta bir fark meydana gelirse tam tersi bir oluşacaktır çünkü sarı daha açık olmak için, mavi de daha koyu olmak için doyma noktasında aynı işlemlerden geçeceklerdir. Eşit parlaklık dereceleri olan tamamlayıcı renkler, zıtlık sayesinde belirgin bir şekilde artacaktır.

Birbirini tamamlamayan renklerde ise sonuçlar, oluşan renk ilaveleriyle karmaşıklaşır. Örneğin kırmızı ve sarı zıtlığını ele alalım. Eşit parlaklıklar üstlenerek, kırmızı zemin üzerindeki sarı renk mavi tamamlayıcısını bastıracaktır ve ara bir renk karıştırarak bir miktar mavi içeren bir kırmızı oluşacaktır. Ancak sarıyı bastıran kırmızının tamamlayıcısı ana renk değildir, mavi-yeşil karışımında bir tondur. Yeşil bileşenler, yeşilimsi bir ton vermek için kendini doğrudan sarıya ekler, ancak sarıya zıt olan mavi bileşeni, kendini lağvetme eğilimindedir.

Sonuç, doyma noktası yükselen değil, bir miktar azalan yeşilimsi bir sarıdır. Bu tür zıtlıklar için, birbirini ‘öldürmek’ ifadesini kullanırız.

Ardıl zıtlık, bir miktar uyum sağlanana kadar devam eden görsel uyarıcı ortadan

kaldırıldığında

meydana

gelir.

Böyle

şartlar

altında,

tamamlayıcı renk ve zıt parlaklık eş zamanlı olarak etkili hale gelir.

Mavi gözlükler takarak adapte olmuş oluruz ve etrafımızdakilerin Sayfa27

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

maviliğini artık fark edemeyiz. Ancak gözlükler çıkarıldığında, tüm dünyayı, sarı ışıltılar içinde buluruz. Bakışımızı birinden diğerine çevirdiğimizde, parlaklık ve baktığımız her bir nesnenin rengi, bir dereceye kadar, parlaklık ve bakmayı bıraktığımız nesnenin rengi tarafından belirlenir.

Bu sonraki etkiler, önümüzde imge gibi görünebilir, uyarı yeteri kadar belirgin ve yoğun olduğunda pek çok ilginç etki oluşabilir. Bize tamamlayıcı rengi ve aslının parlaklığının zıttınız veren negatif görüntü vardır. Renk ve parlaklığın, dalgalanmaya karşı güçlü bir eğilimle birbirinden

bağımsız

olduğunu

söyleyebiliriz.

Böylelikle,

hem

parlaklığın hem de aslının renginin, normal uyarıcı olmaksızın yeniden sunulduğu pozitif görüntü ile aşinalık sağlanabilir. Pozitif görüntüyü korumak için, uyarıcı yoğun olmalıdır. Bu pozitif etkiler genellikle açıktır ve negatif görüntüden önce oluşur. Ancak istenilen şartlar altında bizlere alternatif açık koyu imgeler ve ‘uçucu renkler’ olarak tanımlanan, birbirini izleyen çeşitli tonlarda geçiş rengi sağlayan süre dalgalanmaları oluşabilir. Esasında bu değişikler, siyah-beyaz ve renk serilerinin bağımsızlığını düşündüğümüzde azaltılabilir. Açık renk görüntü kırmızı ve sarıları artırırken, koyu renk imgelerin mavi ve yeşiller için daha etkili olduğu bulunmuştur.

Bu durumu, gün ışığı ile alacakaranlık görüşü arasındaki farklılıkları kısmen açıklayarak daha da geliştirebiliriz. Parlak gün ışığında daha belirgin olan sarı ve kırmızılardır. Yüksek derecede aydınlatmaya maruz kaldığında, bu denkler doyma noktasında, diğer iki ana renkten daha çok etkilenir. ‘Sıcak renkler’ olarak adlandırılmalarının sebebi de budur.

Sayfa 28

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

‘Soğuk renkler’ olan mavi ile yeşil, artırılmış aydınlıktan daha az etkilenir ve böylelikle alaca karanlıkta çok etkili iki renk olurlar.

Görsel duyunun bu gerçekliklerinin altında yatan, kısmen fiziki kısmen de psikolojiktir. Bir bölümü çelişkili teorilerin gündemindeyken, bir kısmı oldukça iyi anlaşılmıştır. Şu anki hedefimiz, zihinsel içerik ve etkinliklerin daha çok genel yönleriyle sınırlı olduğu için, deneysel psikolojinin alanına giren araştırmanın sağladığı pek çok ek bilgi ile psikolojik bağlantıları ve ilgili ilgi çekici sorunları bir kenara bırakarak, görme öğelerinin bahsini burada kapatmalıyız.

Sayfa29

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

UYARI

Sayfa 30

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

Giriş Artık elementel gerçekleri bir araya koyarak sorunları üstlenmemiz gerekir Zihnimizde gerçekleşenlerin izole edebildiğimiz benzer türdeki elemanlar gibi sadece numaralandırma yapılarak anlatılması yetersiz biçimde anlatıldığına bir kanıttır İzolasyon, zihinsel işleyişin kendi kendine soyut ve gerçekdışı meydana gelmesidir Bu deneyimlerimizden elde ettiğimiz duyuların, görüntülerin, etkilerin ve düşüncelerin toplamı değildir ancak düşünceler, fikirler, hayaller ve yargıların tamamı geçici duygusal bir düzen oluşturur Olası bir sentez yapabilmek ve analiz ettiğimiz zihinsel elementlerden somut bir veri elde etmek için zihnimizde olanlar ve psikolojik süreçlerle ilgili bir grup gerçeği araştırmamız gerekir

Dikkat Kavramının Karakteristik Özellikleri Bu suni gerçeklerden ilkinin ‘Dikkat’ kavramı olduğu kabul edilir Zihinsel ve fiziksel olayların dikkat etkisinden daha çarpıcı bir özelliği yoktur Fiziksel kuvvetler paralelkenar kuvvetlerle en basit şekilde gösterilen ve sonuçta meydana gelen yasalarla birlikte çalışır Özetleyecek olursak sadece belirli bir noktada uygulamalı olarak elde edilen çeşitli kuvvetlerin toplamıdır Her an gerçekleşen zihinsel olaylar aynı şekilde çok sayıdaki gücün bileşkesidir ancak öngörmemizi sağlayan fiziksel koşullarda ki basit çalışmalar daima baskın bir faktör değildir Zihinsel süreçler en iyi amaca yönelik olarak tanımlanan belirleme eğilimi ile faaliyetleri yönetir mümkün olsun veya olmasın gelecekte fiziksel olarak gelecekte bunu azaltmak mümkün olacaktır. Diğer şeylere eşit olarak kalmak kaydıyla, daha yoğun iki duyusal eşik daha etkili olacaktır Ancak çoğunlukla diğer faktörler eşit değildir ve sonuç olarak kulaklarımızda kopan fırtınalara rağmen yazılı bir sayfadan yansıyan orta şiddetteki ışık dalgaları daha çok dikkatimizi çekebilir. Bu dikkatin karakteristik bir etkisidir: daha az veya daha çok tanımak için gerekli yaygara diğer çok sayıdaki olayın arasındaki belirli bir olayın deneyiminde canlılık veya Sayfa31

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

berraklık sağlar Netliğin doğası ne olursa olsun bazı dereceleri bir deneyime atfedilebilir, ancak netliğin derecesiyle ilgili problemler kolay olmayan bir komplekste ki çeşitli elementlere atfedilebilir Dikkat edildiği üzere ilk etapta deneyimler asla basit değildir tamamının toplamında ayırt edildiği gibi deneyimin elementleri somut olaylar değildir Tüm dikkatini vermek yalnızca bir sunumun final bölümünde gerçekleşir yani olay gerçekleştirildikten sonra bilinç oluşmuştur Daha sonra deneyim birimine ve aynı zamanda incelemeye konu olmuştur Böylece olayın detayları arasında açık bir görüşten daha dar bir görünüme dönebilir Genel bir yöntem olarak, odaksal ve açık olmayan diğer şeylerle karşılaştırıldığında odaklanmak gibi göreceli olarak temiz bir kavramı ayırt etmek mümkündür Görme alanında, büyük ölçüde retina duyarlılığına göre oluşan koşulların belirlediği benzer bir durum hüküm sürer; fakat burada yeterli bir resimden daha çok olgunun somut olması gereklidir Her retinada etrafındaki bölgelerden daha duyarlı bir merkez alan vardır Buda gözün bu bölgelerde yer alan nesneleri güvenli olarak doğrudan görmesini sağlayacak şekilde fokuslanmasını sağlar Retinanın olanlar üzerine yansıtılan arkasındaki yerler gibi belirsiz olan bölgelerle karşılaştırıldığında bu tür nesneler belirgindir Görme olayı ile ilgili olarak sadece dikkat belirleyen koşullar vardır bununla birlikte bunlar birinci derecede duygusal faktörler değildir Direkt olarak görüş alanımıza giren nesnelere dikkat etmemize gerek yoktur, bu nesneler kendiliğinden dikkatimizi çeker Psikolojik analizler yapmak amacıyla olduğu gibi doğrudan görüş alanında olmayan nesneleri de inceleyebiliriz, dolaylı görüş alanının doğasını da araştırabiliriz Bundan başka hareketli nesnelerin durumunda söz konusu nesneyi odak haline getirmek için istem dışı hareketlerle(reflekslerle) gözlerimizi kırpmamıza sebep olan dolaylı bir gösterim alanı doğrudan gösterilen alanına göre çok daha etkilidir

Sayfa 32

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

Dikkat Kavramında Zeka’nın Rol Dikkat kavramı salt duyulardan oluşan yani tamamen duygusal olan üç farklı yol fırsatıyla bulunabilir (1)Hali hazırda mevcut olan bir hissin yoğunluğunda ani düşüş veya yükseliş (2) Daha önce var olan bir hissin aniden ortadan kaybolmasına benzer şekilde–bir saatin tik tak yapması gibi monoton olan ve aniden kaybolan hisler (3)Şiddeti, yoğunluğu, dayanıklılığı, hareketi veya zoraki bir şekilde bir denenmesine yol açan nitel bir özelliği nedeniyle aniden görülen yeni bir obje.

Yukarıda bahsedilen durumlar istem dışı dikkat ettiğimiz durumlardır Yine de zihinsel sürecimizi ancak nispeten kesintiye uğratan nadir faktörlerdir Bölüm 1 de daha önce belirtildiği gibi bir deneyimi oluşturan parçalardan biri olan, basit sunum ve farkındalık aşamalarından oluşan bir nesnenin komple kurulumunu tamamlamak gerekir Dikkatsizliğin ilk aşamasındaki tekil faktörlerin biri diğerinden daha ön planda değildir İkinci aşamada farkında olduğumuz objelerin netlik derecesi belirlenir Bu diğer basit nesnelerin arasından ayrılmıştır Son bölümde basit bir birim olmamasına rağmen deneyimin kompleks bir etkisi açıkça belirtilmiştir Olgular üzerinde dikkatin yönlendirilmesinde seçici bir amaç şu anda etkin olabilir, kendi içinde çarpıcı ve benzersiz özelliklerden hiçbirini duyusal dikkatimizi vererek bulmayız.

Duyusal özellikleri en düzenli olan monoton bir karakter hakkında ki konularda düşünce eğiliminin duygusal yönünü açıklamak seçici bir amaçtır Böylece bize eşlik eden duyularımız sayesinde ve ya çok az oyalanarak olsa da okuyabilir, yazabilir, düşünebilir veya saatlerce uzanabiliriz Ancak dikkati toplamak için bilinçli bir hazırlık devresi gerekli değildir Seçicilik özelliği istem dışı çalışır Genellikle bütün dikkatimizi etrafımızdaki nesnelere vermemiz beklenmez Bizden önceki durumun bilinci veya problemi bir olayda göründüğü gibi açık olmayacaktır

Sayfa33

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

Hazırlıklı olma durumu aksi taktirde daha yoğun bir duygunun oluşmasına neden olan gelişmiş bir duyarlılık durumudur Bu tonları söz konusu olduğunda en açık kanıttır Ancak her ne kadar benzer iyileştirme sorusu gerçek bir yoğunluk artışına neden olsa da veya daha büyük bir dereceye kadar net olsa da hala bir uyuşmazlık sorunu vardır Her durumda, aslında düşünülebilir bir dikkat eylemi sadece duyu niteliklerinde bir değişiklik meydana getirmez Niteleyici varyasyon ayrımcılığın temeli olabilir ancak ayrıştırma eylemi bu tür bir ayrım yapılmadan önce gerçekleşmelidir Dikkatini hareketlere bağlayabilme bilinci ilgi alanı olarak tanımlanır Yaptığımız şeylerle ilgili dikkati sağlayan zihinsel aktiviteler bu deneyime temel oluşturabilir Ancak ilgi alanı yalnızca zihinde meydana gelen bilinçli bir hareket değildir Aynı zamanda genellikle etkili olan hoş bir tarafı vardır Yaşadığımız duygusal deneyimlere bu bölümde tekrar atıfta bulunmamız gerekir

Dikkatte Meydana Gelen Duygusal Değişimler Bir nokta diğerlerinden daha fazla vurgulanmalıdır: Dikkat asla durup dururken olmaz Bizim katıldığımız durumlar ve amaçlı olarak kontrol edildiğinden dolayı sürekli değişmektedir Bir duygu durumu, hayal veya bizimde katıldığımız bir düşünce sürekli değiştirilmekte veya geçmişte bırakılmaktadır Buna göre basit duyulara ve hayali olgulara dikkat etmek çok kısa sürecektir Daha karmaşık yapılar söz konusu olduğunda, dikkatimiz parçaları oluşturan diğer bileşenler üzerinde dolaşmaya fırsat bulacaktır Ancak, dikkatin en kapsamlı olduğu süreç düşünce sürecidir, bu nedenle dikkatin yoğunlaştığı en uzun durum olabilir Dikkatin azalması veya artmasına dair yapılan açıklamalar kısmen dikkatin kendine özgü doğasından kaynaklanır Dikkat etkinliğinin olabilmesi için temel özelliklerinden biri de devamlı yeni bir materyal olmasıdır Materyal tek düze veya monotonsa ilgi alanı azalır Bu aktivite içeren açık bir sunumun durdurulması gerektiğinin açık bir göstergesidir Sayfa 34

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

Fakat aynı zamanda dikkatin artması veya azalmasına neden olan fiziksel durumlar da vardır Duyu organlarında oluşan yorgunluk bu fiziksel etkenler arasında en fazla göze çarpanıdır Duyusal uyaranlar aynı kalmaya devam ettiğinde dikkat eylemini sürdürmek yalnızca imkansız olmakla kalmayıp, kesinti veya değişiklik olmadan devam ettiğinde duyumların kalitesi ve yoğunluğu belirgin değişiklikler gösterir Dolayısıyla, dikkatin artması veya azalması; zihinsel aktivitelerin, duyuların ve diğer önemli faktörlerin doğasının bir varyasyonudur

Özet Söylenenleri kısaca gözden geçirecek olursak, kişinin bir noktaya odaklanmak için iyice konsantre olması durumunda basit olarak özetlenen bu durumun farklılaşabileceği görülmektedir Bu olgu dikkatin son aşamasında en üst düzeyde gerçekleşir Bu iki yöntemden birine bağlı olarak veya bu ikisinin işbirliği yapmasına koşullanabilir Bu güne kadar olduğu gibi diğer şartların tamamıyla fiziksel olduğu durumlarda zekamız genişler Her iki durumda da aslında verdiği deneyim veya deneyimi oluşturan olgular zihnin durumu bir ilgi alanına göre değerlendirilmesini içeren bilinçli bir sonuç atfeden bir netliği vardır Biz bu organizasyonun deneyimleri için bilinçli olaylara neden olan yoğunluk veya farklılıkları oluşturan fiziksel koşulları göstermiştik Bilinçli amaçlarda dahil zihinsel şartlara belli belirsiz atıfta bulunmuşuzdur Bizim dışımızda, işlevsel olan tüm bilinçli ayarlamalarda sorunlara ilişkin tanıtıcı açıklamalar ve direktif eğilimlerimizi çağrıştırabilir, öncelikle zihinsel sentezlerle ilgili daha çok veri elde edilene kadar tartışmayı devam ettirmemiz ve bu konu ile ilgili açıklama yapmamız önerilmez

Sayfa35

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

HAFIZA

Sayfa 36

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

Duyusal Deneyimlerin Yeniden Yaşanması Zihinsel unsurları sentezlememiz için bir sonraki hafıza faktörünü dikkate almamız gerekir Daha önce yaptığımız tanımlarda bu zihinsel görüntüye değinmiştik Bu görüntü temelde duyuların canlanması olarak görülür ve böylece hafızayı kendi varlığı için öngörür Hafıza teorisi yalnızca dikkate alınarak üretilebilir Ancak benzer teoriler açıklamakta başarısız olacaktır Ama böyle bir teori zihnimizde var olan düşüncelerin-elementlerin görünüşünü ve bilinçli bir tarifini açıklamada başarısızdır Bu iyi olabilir, buna rağmen, ilk olarak bu teoriyi dikkate alırız çünkü bu güne kadar olduğu gibi aklın dahil edildiği sonuçları daha geniş kapsamlı anlamak amacıyla oldukça tatmin edici bir açıklamaya daha sonra ihtiyacımız olacaktır Duygusal deneyimlerimiz için zaman ayırmada kendimizi sınırlarız, bütün duygusal deneyimlerimizi tekrar yaşamaya yatkın olduğumuzu fark ederiz Bu duruma iki şekilde bakabiliriz: ilki deneyimlerimizi tekrar yaşamak veya izlenimlerimizin bir görüntü gibi çoğaltılmasıdır ve ikincisi de tekrar edildiğinde, duyusal izlenime iliştirilen tanıma işlemidir Şüphesiz ki her iki yöntemin temeli de basittir ama yine de organizmadaki fiziksel koşullar tarafından tam olarak açıklanamaz Bütün duygusal deneyimlerin bazı durumlarda bir şekilde sinir yapıları içinde yenilenmesine rağmen ilk etapta bunu açıklamada yetersiz kalırız Bu değişiklikler iki eğilimi de canlandırmak için bir fırsattır İlki çoğalma eğilimi olarak bilinir ve uygun bir itici güç olduğu zaman tekrar hazır olduğu izlenimine yol açabilir İkincisi ise belli bir düşünceye saplanıp kalma halidir ve kendi başına sahip olduğu izlenimini uyandıran belirli bir canlılık gösterir Bu şekilde, bir süre devam etmesini mümkün kılan, genellikle oldukça kısa olan ve çoğalması için bilinçli bir itici güç olmadan zaman zaman kendini yeniden canlandırması mümkündür

Sayfa37

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

Üretme Eğilimi Üretme eğilimi büyük oranda kalıcı olmaya çalışma isteğinden kaynaklanır Bu istek hiçbir şeyin tamamen unutulmadığı düşünülerek yapılır Bu ilke durumundaki gerçekler tarafından tamamen haklı değildir Yapılan deneyler, tekrarlanmadığı sürece tüm izlenimlerin zamanla unutulduğunu göstermiştir İlk birkaç saat boyunca hızla kaybolur ancak bir gün sonra artık yavaş yavaş aynı hızla kaybolmayacaktır ve zamanla üretme kapasitesi azalacak ve minimuma indirgenecektir Böylece, yeniden öğrenme hızındaki orijinal izlenimlerde ki kontrol edilebilir bazı izler uzun süre sonra üretmek için hayal etmek veya duyu-izlenimlerin yenilenmesini tanımlamak imkansız hale gelecektir

Bir Duygu Veya Düşünceye Saplanıp Kalma Eğilimi Bir duygu veya düşünce saplanıp kalma eğilimi hafızanın organik temelinin yalnızca sinir yapılarının korunmasını sağlayan esnek yapıların değil aynı zamanda tamamen analojik bir şekilde kullanabileceğimiz bir terim üzerine kurulmuştur Şöyle ki, izlenim durduktan sonra bazen organizmadaki süreç çalışmaya devam eder ve eğer dikkat herhangi bir şeyle meşgul değilse zaman zaman görüntüyü yineleyebilir Bu 3 inç olarak belirttiğimiz sinir sistemi sürecine dayalıdır Bize etki eden ve gün boyunca dikkatimizin yoğun olmadığı anlarda kendiliğinden kafamızın içinde dönen melodilerde tanıdık imgeler vardır Bu gibi anların tekrarlandığı durumlarda bir sonraki görünüm için sürekli canlandırmak ve canlılığın devamını sağlamak gerekir

Hafıza-Eğilim Durumları Hafıza-eğilim durumları tarafından yönetilen üç temel prensip vardır: (1)Yoğunluk (2)Yenilik (3)Sık sık tekrarlama

Sayfa 38

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

1.Yoğunluk Etkinin yoğunluğu çeşitli durumlara neden olur Bu ilk olarak kalıcı üretimin bir parçası olan ve hayat dolu olmasının uyaranın yoğunluğuna etki ettiği izlenimini verir Ancak dikkat bizim gördüğümüz rolünü oynar, fark edebildiğimiz gibi uyaranın yoğunluğundan bağımsızdır Sonuç olarak, ikincisi de, etkin bir belleğin koşulu olarak duyu-izlenimlerimizin netlik derecesidir Üçüncü olarak, bir anlamda dayanıklılığı ve hareketliliği için olumlu olduğunda sevecenlik ve tatsızlık gibi durumlar meydana gelir

2.Yenilik Zaten söylendiği kadarıyla Bu yeterince açıktır üretme ve sabit fikirli olma eğilimlerinin temeline ilişkin diğer faktörlerin eşit olması durumunda son edinilen izlenimlere önceki bir tarihte edinilen izlenimlerden daha aktif bir eğilim söz konusudur

3.Sık Sık Tekrarlama Ayrıca bir izlenimin daha sık tekrarlanması ve ya yinelenmesinin bu eğilimlerin daha güçlü olmasına neden olacağı açıktır Böylece, yenilik veya sık sık tekrarlanmasından daha güçlü olan belirli bir örnek meydan gelebilir ve yine yenilik ve sık sık tekrarlama kalan iki koşula daha baskın olabilir Özel bir örnek dikkat çekicidir İki farklı yaşa ait izlenimler görünüşe göre farklıdır, diğer şartların eşit olduğu durumlarda, yaşı daha büyük olan kişi bazen daha genç olan kişiden daha etkilidir Yaşlılığın unutkanlığa yol açtığı bu örneklemeyi biraz abartılı bulabilirsiniz Normal kuvveti elde etmek için gerekli son izlenimler başarısızdır ve Her ne kadar son izlenimler normal kuvveti elde etmede başarısız olsa da ve geçmişte söylediğimiz gibi birey artık durulsa da yaşlılıkta unutkanlığı gösteren bu örneklemeyi biraz abartılı buluruz Bu eğer belli bir izlenimin kendi içinde kesintiye uğrarsa veya hakim bir bilinçteki diğer bir izlenim tarafından anında kesintiye uğratıldığı ve en azından önce ki izlenimlerin ele almada başarısız olduğu ve onlar tarafından kurulan hiçbir eğilimin canlanmadığı Sayfa39

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

etiketlerin bitmesi anlamına gelir Bu durum dikkatin aniden birbirine benzemeyen sorunların birinden diğerine kayması olarak tezahür eder ve Retro aktif amnezi (geriye dönük hafıza kaybı) olarak bilinir Birinci maddenin organizasyonu benzer bölümlere müdahale edilecek şekilde görülür ve sonuç bölümünde olduğu gibi geri dönüşümsüz olarak kaybolabilir Aynı şeyin zihinde meydana gelen bir kafa karışıklığı veya bilinç kaybı gibi bir çeşit şok tarafından kesilmesi durumunda da gözlendiği belirtilmiştir Bu verilerden birbiriyle ilişkisiz olan farklı konular üzerinde dikkatin aniden birinden diğerine dağıldığı durumlarda zihni etkilemeye çalıştığına dair pek te mantıklı olmayan bir sonuç çıkarabiliriz Eğer birbiriyle ilişkisiz konular 3-5 dakika gibi kısa süreli olarak duraklatılırsa bu izlenimler daha etkili olacaktır Ayrıca, unutkanlığın nedeninin kazanın hemen öncesinde gelişen olaylar olduğunu öğreniriz, genellikle ‘onu kimin yaptığını bilen’ kişiler için bunu yapmak imkansızdır ve genellikle şahitlerin işleme alınan ifadelerinde bu tür gerçekçi olmayan ifadelere rastlanır

Birbiriyle İlişkili Durumlar Hafızadaki motivasyon problemine dönmemiz için şu anda bize izin verin Bu gerçekler, birbirinden farklı duyusal izlenimlerin canlanması üzerine en yakın bağdır ve genellikle ilişki olarak tanımlanır İlişki, basitçe tamamen eski haline getirilmesine dair orijinal izlenimleri olmaksızın daha önce kurulmuş üretme eğilimini ifade eder Bu görüntü iki yolla meydana gelir: Orijinal izlenimde ki bazı kısımlar tekrar tezahür eder ve uzay veya zamana bitişik olan veya analog izlenim gibi benzer bir tarzda olan orijinal bir deneyimde ki diğer kısımları motive etmede etkilidir

Bağlantılı Durumlar Komşuluk olarak tarif edilen birliğin ilk bölümünde hafızanın psikolojik temelleri açısından bir açıklama yoluyla taşıyıcı olması için bizim Sayfa 40

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

yönettiğimiz yeterli gerçekler yoktur Buna rağmen muhtemelen stres tarafından ve sinir sisteminde ki orijinal izlenim suçları tarafından hafızanın temel bölümlerinde bir çeşit fonksiyonel desen olarak üretilir ve bu desen bütün olarak veya en azından bir kısmı tekrar üretildiğinde sürecin geri kalan büyük kısmı önceki izlenimin bir sonucu olarak üretilecektir

Benzerlik Benzerlik tarafından başvurulan ilişki veya analojide bizim aştığımız sınırlı ve otomatik prosedür daha olasıdır Üretken olmayan eğilimleri harekete geçirmek için bir vasıta olarak özdeş yazışmanın parçası yerine daha önce birbirine hiçbir şekilde bağlı olmayan şimdiki ve geçmiş deneyimler arasında analojik bir ilişki kurmak gibi bir durumla karşı karşıyayızdır Duyusal deneyimlerden hemen türetilebilen ancak zihindeki üretken ve yaratıcı aktivitelerin bir sonucu olan düşünce unsurunun bir ilişkisi olarak tanımlanır Duyusal özellikleri tamamen farklı olan örneğin, Newton un uzayda gök cisimlerinin düşmesi ile elmanın yere düşmesi arasında ki ilişkiyi gösteren klasik örneklemesi gibi benzer içerikler arasında kurulmuştur Diğer taraftan, ortak bileşenler aracılığıyla oluşan karmaşık duyusal izlenimler ile basit ilişkiler arasında benzer ilişkiler kurulmuştur Böylece, bir elbisenin kızıl rengi aynı renkteki bir çiçeği çağrıştırabilir Benzer durumlar aralarında aynı bağlantıya dayalı ilişki olan birbirine bitişik olanlardan farklı değildir.

Bu etki bazı psikologların ancak bir durumdaki bağlantılar tarafından verilen benzer durumları tartışmalarını sağlamıştır Onlar bir ilişkinin etkilendiği zaman bazı kısmi kimliklerin daima kanıtlanması için uğraşmışlardır Bütün soru aslında bir gerçeğin kendi kendine azalmasıdır -yani bizim deneyimlerimiz kısmi kimlikleri olan duyusal birliklerden tamamen sorumlu mudur? Aslında bu soruya zihinsel olaylardaki kolokasyonun tamamen mekanik olmadığını ancak nesnenin onun deneyimi üzerindeki monarşik bir denetimi olduğunu Sayfa41

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

söyleyerek çoktan olumsuz yanıt vermiştik Eğer bu görüşü kabul edersek, direktif eğilimlerdeki daha güçlü aktiviteler için üretken ve sabit fikirli eğilimleri bağlamak gerekli olacaktır Bu bizi mevcut izlenimde ki ne kısmi ne de tam kimlik ile geçmiş deneyimlerin canlandırma için tamamen gerekli açıklamalar olduğu sonucuna götürür Biz sorulara bile mutlak bir anlam verebiliriz Mantıklı bir kimlik, duyusal deneyimlerimizin kaosu içerisine duyusal içerikten çok mantıklı bir anlam yükler Şimdiye kadar yaşadığımız bir duyusal deneyimi tekrar yaşayacağımıza garantimiz yoktur, buna rağmen bunun değişeceğine inanmamızı sağlayan veriler vardır ve bu veriler yaşadığımız olayların doğası gereği elde edilmiştir Aşağıda verilen örneği düşünmemize izin verin: Bütün duyusal izlenimler aralarında ilişkisel bir bağlantı olmadan orijinal bir tecrübemizden az veya çok canlandırabildiğimiz deneyimler anlamına gelen sabit fikirli olma eğiliminden ayrılır Aynı zamanda canlandırmayı motive eden bazı bilinç durumlarını aktifleştiren üretken olma eğiliminden de ayrılır Bu güdü orijinal deneyim için kısmen özdeş veya analog olan hassasiyet, hayal, düşünce-içerik olarak görünebilir Ayrıca, verilen problemlere çözümler ve bizden önceki problemin monarşik denetimi altındadır Organize olmayan bilinç durumlarının belirli örneklerinden olan uyuşukluk ve oyalama gibi durumlar ve delilerde bu durumlara eşdeğer kabul edilen ‘fikirlerin uçuşması’ durumu sırf bizim bulduğumuz baskın ilişkili durumlarda ki mekanik işlemlerdir Kesin bir görevin kontrolünde ve denetim altına alınmadıkları andan itibaren bunlar ‘ücretsiz ’birlikler olarak bilinirler

Serest Balkier Meted ‘Serbest Birlik’ metodu olarak bilinen yöntem, birlikteki fazla veya az sayıdaki mekanik operasyonların deneysel olarak basitçe incelenmesi için icat edilmiş bir yöntemdir Bu gözlemciye sözlü veya görsel olarak sunulan bir dizi basit kelime ve her kelimenin sunulduktan sonra akla Sayfa 42

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

gelen ilk kelimeyle eşleştirilmesinden oluşan genel bir eğitimdir Gözlemcinin malzemesi olarak öncelikle söylediği reaksiyon kelimesi veya sunumu ve reaksiyon zamanı deneyi yapan kişi tarafından dikkatli bir şekilde kaydedilir Bu tip normal reaksiyonlarda genellikle bir saniyeden daha az zamanda tüketilebilen ve uzun serideki varyasyonlar büyük değildir Ancak göze çarpan reaksiyonlarda belli istisnalar görülecektir Eşleştirilmiş kelime serilerine benzer yapılan bir dizi çalışma onların reaksiyon zamanı ile ilgili ve böylece eğer mümkünse gözlemcinin öz eleştirisel hesabı olarak benzer durumda ne olduğu ilişkili bağlantılar hakkında kanıtlanmış çok değerli bir bilgi kaynağıdır Normal uzunluktaki reaksiyonlarda çoğaltma eğilimi olguların çoğunluğunda bilinçli kelimeleri çağrıştırması için uyarıcı kelimelere benzeyen ardışık kelimeler kullanıldığı görülmüştür Bazen, benzer bir ilişki görülemeyen bir kelime görülür Bunlar genellikle bizim şimdiye kadar gördüğümüz onların sahip olduğu izlenimlerde tuhaf bir canlılığın olduğu deneyimlerde ki bilinçlerin nüksetmesini sağlamak genellikle perseratif eğilimin bir sonucudur Böylece yeterli derecede var olan ilişkilendirilebilir bir güdü olmadan yeniden türetilebilir Gecikmeli bir reaksiyon olması durumunda, eğilimlerdeki bilinçli bir çatışma veya bir yönerge eğiliminin engellenmesi durumunda üretken ve sabit fikirli olma eğiliminde doğrudan çalışmayı mekanik olarak buluruz Bizim ilgimizi uyandıran her şey birliğin mekanik bir dersi ile parazit yapma olasılığı olacaktır Bu metodun pratik bir önemi vardır ve gözlemcinin bilinçli veya bilinçsiz geri tuttuğu kompleks analizlerin amacı için kullanılabilir Örneğin suçun tespit etmek için kullanıldığında önemli bir başarı elde edilmiştir Fırsat olarak görülebilen listeler halinde ki kelimeler kayışız ve mekanik ilişkili cevaplardır, numaralanmış kelimelerin işlenmiş suçlar için sahip olduğu samimi bir işarettir Bu kelimeler elbette büyük bir dikkatle seçilmelidir, böylece onlar ilgi uyandıracaktır ve bütün Sayfa43

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

diğerlerinden farklı olacaktır Eğer bu yapılırsa, bu kelimeler arasındaki etkileşimler suçlunun durumunda gelişmeler gecikecektir ancak masum bir insanın durumuna bir etkisi yoktur Bu yöntem aynı zamanda hayatlarında hakim olan ve mantıksız davranışları olan ve bazı duygusal 'kompleksleri'nde izlenebilir sapmalardan muzdarip kişilerin zihninde gerçekleşen olayları analiz etmek için kullanılır Gecikmeli reaksiyonlar genellikle bu duygusal komplekslerin varlığını gösterir ve bu kelimenin önemine atfedilir ve onun ortak yanı bazen kompleksin doğası ile ilişkisi bazen ortaya çıkacaktır ve onun yıkıcı etkisi üstesinden gelmek için bir yöntemdir Delilik başlığını tartışırken bu konuya tekrar dönmemiz gerekir.Böylece, ’serbest’ birlikler kısmi kimlikler ve alışılmış ilişkilerin canlanma mekanizmasının en saf ve en pervasız formunu bulmuş oluruz Ancak hernekadar problemlerin çözümü ve karakter oluşturmak amaçlı dikkatli bir zihin olsa da, ilişkili mekanizma yeteneklerine uygun olarak meydana geldiği yerde daha düşük bir dereceye tabi olur, zihnin seçim yapması ve reddetmesi için veri sunar Emin olmak için sırf ilişkisel bir bağın gücü genellikle görüntülerin akla bilinçli getirilmesini gerektirir, ilişkiler ve hatta düşünceler eldeki verilerle oldukça ilgisizdir Ancak sorunlar ve direktif eğilimler yeterli bir mukavemete sahipse bunlar bastırılır ve reddedilir Bu durumda olmadığı zaman zihnimiz bir çeşit oyalanır ve ardışık ifadeler ve ayrıca tespitler için daha sonra temel olarak yeni içerik elde edilir

Sonuç Böylece,zihinsel işlemler için gerekli materyallerle ilişkili olan ancak tamamen zihnimizde depolanmayan ve canlandırmaya gerek duymadığımız olgularla ilişkili olan hafızamızı görmüş oluruz Bununla beraber düşünce olarak adlandırılan zihinsel ürünleri göz önünde bulundurmalıyız: yani, onların temeli sadece duyusal içeriklerden ibaret olmayan aynı zamanda bu etkileyici organizasyonlarda konunun amacı

Sayfa 44

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

kavramlar ve ilişkilerdir Sonuçlar, çok sayıda deneyimin kaynağını içeren kavramlardır ve ilişkiler içerikler arasında yaşarlar.

Duyusal, hayali ve kavramsal – birlik ve tutarlılık zihinde olanların karakteristikleridir Bu düşünsel elementler kendi aralarında ve duyusal ve hayali konularla ilişki olabilirken ve duyular ve hayallerin olmadığı bir tarzda rehberlik konularına eğilimlidir Böylece, zihnimizde üretme aktivitesinin iki seviyede olduğu görülür:Düşük seviye, birbirine bağlı olduğunu çağrıştıran temel seviye; ve yüksek seviye öncelikle direktif eğilimlerin meydana geldiği eldeki problemle ilişkili kavramlar ve ilişkiler ve ikincil olarak görüntülerin yeniden ortaya çıkma durumuyla ilgili çağrışımsal bağlantı yapan seviyedir

Hatırlama Süreci Hatırlama süreci 3 farklı aşamadan oluşur: İlk aşama materyallerin hatırlanmasını sağlayan sunum aşamasıdır Sunum aşaması sadece belirtilebilir veya tekrarlanabilir ve öğrenilebilir İkincisi, sinir yapılarında değişikliklerin meydana geldiği yere kadar materyal korunur ya da kalıcı izlenim koşullarından dolayı oluşan plastisiteden veya bilincin kopmasından sonra sinirsel sürecin devam etmesini sağlayan elastisite den kaynaklanır Bu etki sonrası durum iyi ve kötü hafızayı sıradan bir şekilde sınıflayan bireysel varyasyonlara konu olur Üçüncü ve son aşama ise sırayla üç aşamanın yeniden meydana gelmesini içeren aşamadır.Bunlardan ilki hayali olan duygulardaki üretkenliktir(bu etkilerin üretken olmadığı ancak daima orijinal deneyimlere dayanan gerçek deneyimler olduğunu daha önce belirtmiştik)İkinci form ise özgün içerik kavramını üreten ve görüntü ile dağıtılan bir kavramdır Böylece bizim yaşadığımız deneyimler, hisleri canlandırmanın kuramsal biçimi, görüntüler ve hayaller, kendi özellikleri ve ilişkileri hakkında düşünmemizi sağlar Her ne kadar geçmişi zevkli bir şekilde canlandırmasak ta, bu durumun anlamının veya temelinin ne derece şuurla yapıldığını düşünmek konusunda oldukça iyiyizdir Yeniden meydana gelmenin üçüncü formu önceki bir Sayfa45

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

deneyimin tekrar yaşanmasıdır Bu durumda bütün durumun daha fazla veya daha az canlanmasını sağlayacak anlamlar ve etkilerin yol açtığı hayaller vardır Yeniden sunumun üç formu birden geçmişle bilinçli bir ilişkisi ile ilgili olsun veya olmasın tecrübe edilebilir İlişkiler kurulduğunda hatırlama hakkında konuşabiliriz Her ne kadar yeniden hatırlansa da veya hatırlanmasa da temelde ki bütün sunumların tekrarlanmasında tutmak temeldir ancak bunlar arasında mevcut bilinçli bir kanıt olmasa da var olmaya devam eder Anımsama ayrıca tanımayı da içerir ve bu deneyimin dikkate alındığı özel bir noktaya ayırmak zorundadır

Sayfa 46

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

TANIMLAMA

Sayfa47

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

Problem ve yönü üzerindeki bağımlılık Hafızanın veya kafamızda canlanan bir deneyimin aslında onu nasıl tanımladığımızdan kaynaklandığını söylemek olağandır, şimdiye kadar canlandırılmış bütün deneyimlerin algılandığı ya da bütün tanımlanan deneyimlerin algılandığı doğru değildir, algılama yeniden üretilen faktörlerin değişmez nitelikte olduğu şeklinde tarif edilemez Bunun nedeni tecrübenin üretilebilen ve yeniden üretilebilen içeriğinin doğasında var olan ayrımdır Bunlar arasında olan temel farklılık fantezinin içeriğiyle veya hafızanın içeriğiyle karşılaştırıldığında yalan içerisinde fark edilmez bir özelliktedir Ancak biz özünde duyguların hayallerden farkına bir temel bulamadık böylece hafızanın açıkça fantezilerden farklı olduğunu bulduk Her iki problem de bizimle onun geri kalanının pratik bir ayrımı üzerindeki direktif yönü için önemli bir problemdir Bu bilinçli bir olay olarak kabul edilsin veya edilmesin, tabiimi keyfi bir sorun değildir ancak bu bizim gelişmiş hafızamızın veya zevklerimizin canlandırdığımız hayallerin, kavramların ve ilişkilerin bu yönü ile uyum içinde olmasını sağlar Dolayısıyla, gerçekliği yeni olan ve daha önce hiç tecrübe edilmemiş hafıza içeriğinin bazı şeyleri belirlemede ki başarısızlığı veya fantezinin eski ve sıklıkla tekrarlanan olayları tanımlamada başarısız olduğuna yönelik bir eğilim olabilir Tanımın duyarlılığı sadece canlandırılmış veya yeni bir içeriğin doğasından kaynaklanmaz, onun toplam durumda ki değerlendirmesine dair pratik önemi olmaksızın aynı zamanda eldeki problem ve onun direktif eğilim fırsatının geniş bir ölçekte meydana gelmesi tutumundan kaynaklanır Aslında bunun gibi, büyük olasılıkla bir deneyimin yeni veya eski olup olmadığını çok hassas bir şekilde belirlemede oldukça başarısızdır bu bize sadece zihinde gerçekleşen olayların daima kompleks olduğunu ve onların kökeni ne olursa olsun ilkel işaretleri daima bölümlere değil, toplam sürece eklenir Bir görüşe göre, bütün bilinç durumları diğer faktörler kadar eskidir Duyusal deneyimler referans alınarak bireyin bebekliğindeki duyusal

Sayfa 48

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

kapasitesi için çalışır ve onun bebeklik çağında deneyimleyebildiği deneyimler bu gerçeklerin yenilenmesinden sonra deneyimlenebilir Bu görüşe göre diğer bir nokta da deneyimlerin daima yeni olmasına rağmen, sürekli yeni kavramlar ve bağlantılar kurulmasıdır, ancak zihinde ki seçici bir bölge bize geçmiş bir olayı eskiden olduğu gibi doğru bir şekilde canlanması için hiçbir zaman izin vermez Böylece, yalnızca deneyimlediğimiz elementlerin kimliklerini ve farklılıklarını belirlemiş olmayız; buna ek olarak her bir somut örnekle onların bizim için ifade ettiği anlam da belirlenmiş olur

Duygu ve Düşünce Olarak Tanımlama Tanımlamanın toplam duruma uygulandığı gibi, bu anlam anlatırken kullanılır ve şimdi biz, bunun içeriğini göz önünde bulundurmak zorundayız Yeniye bağlanmak demek olan acayip bir duygu ve şaşırma hissi ile karşılaştırıldığında eskiye bağlı demek olanat-homeness i aslında bir duygu olarak kabul etmek geleneksel hale gelmiştir Bu duyusal tonlar daha sonra sırasıyla hoşluk veren ve hoşnutsuzluğa yol açtıkları şeklinde sıralanmıştır Bir soru olarak hemen artırmadan neden eski bir deneyimin hoş olarak ve neden yeni bir deneyimin tasız olduğu olaydaki durumlar hakkındaki ilk soru olmalıdır Besbelli ki, olgun bir insan zihninde bu sonuçta onlar haklı olmasa da burada onunla ilgili genetik gerçeğin dayandığı bir kısım temeller vardır Esasında hayvanların alışılmış iyi davranışları ve yabancılardan kaçınmaları onların alışılmış davranışlarından iyi bilinenleridir Ancak bu elbette hoşnutluk ve hoşnutsuzluk gibi iki farklı durumun hissedildiğini kanıtlamaz Böylece yorumlamamız için gerekli insani deneyimlerimizi göz ardı ederiz Bu bizi bu tür olayların eski ve yeni bulunabilen olayların hoşnutsuzluğunu ve hoşnutluğunun korelasyonu en ilkel formda olsa bile bizi haklı çıkarmaz Aksine, yeni duyguların zenginleştirme olanakları eskisinden daha fazladır Bunun için olmasa da, hayvansal yaşamda ki bir düzen içinde bile görülebilen bu değişiklikleri tahrik etmek hiçbir evrimin yapabileceği bir olasılık Sayfa49

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

değildir. Sadece hoş duygular genellikle yeni duygularla ilgili olmakla kalmayıp, aynı zamanda eski deneyimler de genellikle tatsız anılar olarak anımsanır Bunlar, bıkkınlığa yol açan ve tiksinmemizi kışkırtan günlük olayların aynılığıdır Sonuç olarak, eğer biz saygıyı temelde şefkat olarak tanımlarsak, memnuniyet ve memnuniyetsizlik karşıtı tarafından sağlanan saygıdan daha fazlasını talep etmemiz gerekir Ancak eğer biz diğer bir şekilde tanım yapmayı düşünürsek, benzer bir ‘şefkat düzeni’ nine ihtiyaç duymayız Bunu yapabilmemiz mümkün görünür, ancak konular üzerinde geçici bilgilerden daha uzun süreli bilgilerimizi oluşturmak için yeterli sayıda deneysel incelemeye konu olmamıştır Bizim önerdiğimiz teori, bir kavram yerine aşinalık hissetmemizi sağlayan yargılamayı tanımlar Ne zaman ki düşüncelerini sunan bir durum olduğunda bir kavram olarak ortaya çıkacaktır, izlenmesi mümkün olan geçmişte ki bir tecrübenin görüntü ve duygularının kökenidir Diğer bir deyişle, bazı aşina olunan durumları tanımlar Bu son ile ilgili gerçeği belirten kavram bu gerçeği belirtir Ancak başarılı bir sonun elde edileceğine dair kesin garantili bir durum yoktur.

Esasında deneyimler benzer kavramlarla doğrulanabilir ve böylece biz doğrulanmadıkları halde öğrenmek için onlara başvurmayı öğreniriz Bu düşünce süreci tarafından uygulanan yöntemlerden biridir Olaylarda meydana gelen sorunları ön yargılarımızı haklı çıkarmak için geleceğe bırakırız Sonuç olarak, biz aslında bir sevgi olarak onaylanmayı kabul ettiğimizde görünür Böylece,’aşinalık duygusu’canlanma eğilimleri sürdüğünde görülen semptomatik bir güvencedir ve karşılaşma için hiçbir engel yok gibi görünür Ancak ne göze görünen ilk nesnedir ne de değişmez bir sonucu vardır çünkü algı genellikle onun dışında meydana gelir

Sayfa 50

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

ALGILAMA

Sayfa51

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

Algılama Algının Doğası Şimdi, zekanın 3.soyut faktörünü yani algı yı düşünmeye hazırız Bizim anladığımız algı deneyimi oluşturan duyusal elementler birimler ya da nesneler düzenlenmektedir Bir kişi bir manzaraya baktığında yalnızca şekillerin gölgelerini ve farklı bölgelerin renklerini ve boyutlarını değil, aynı zamanda ağaçları ve evleri, düzlükleri ve tepeleri, bulutları ve gökyüzünü—tek kelimeyle belirli anlamlara itiraz etmektedir

Algının Analizi Bir duyusal bir temeli olan ve bir şey demek anlamına gelen herhangi bir nesnenin algı gibi bir anlama geldiği açıktır, algı duyumların toplamı değildir, aksine algı anlık duyumların toplamından daha fazla ve daha azdır:Fazladır çünkü, duyuların meydana geldiği bireyin beyninden ilave edilen çok önemli eklemeler yapılır; ve azdır, şöyleki, zihinde ki seçici yeteneğin kavradığı ve özümlediği yalnızca bir kısım duyusal uyaran vardır Algı merkezi elemanları uyandırdığı biçimde artan duygusal bileşenler olan karmaşık elementler grubudur Sadece belirli analiz örnekleri için sorun oluşturur Ancak duyusal ve hayali bileşenlerin üzerinde ve etrafında sahip olduğu en çarpıcı etki ise, tecrübenin ulusal bir şekilde kaliteli ve birim karakter olmasıdır

Sayfa 52

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

HALUSÄ°NASYONLAR

Sayfa53

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

Halusinasyonlar Şimdiye kadar algının değişmez kaynağını oluşturan hissi teyit edememiş olsak ta, bu şüphesiz tecrübenin bir parçasıdır Yeterli duyusal temelin olmadığı durumlarda halüsinasyon olarak bilinen durum meydana gelir Açıkça anormal olan benzer durumlar kimilerinin iddia ettiği duyusal deneyimlerinde alışılmadık bir bozulma gösterir Aslında gerçekten mevcut bileşenler olmadan deneyimin olmadığı doğrudur ve bir durumda gözlemcinin nitelikleri diğerlerine göre farkedilebilen sesler ve şekiller tarafsız bir referanstır Gözlemci aslında mevcut olan duyuları fena halde yanlış yorumlar Böyle bir durumda halüsinasyonlar oldukça abartılmış bir illüzyon olarak kabul edilebilir bunlar diğer gerçeklerden daha görünür bir duyusal içerik olmak için örnektirler.

Yazarın gözlemi altına giren bu tür bir örneği ve söz konusu meselede göstermek mümkün olabilir Konuşma yeteneğini sınırlayan, hareketli şekillerle yatağının başlığı üzerine kurulu figürleri vurguladığı yazılı yeteneklerinin sınırlanmasından şikayet ettiği ciddi bir hastalıktan muzdarip olan bir hasta düşünelim Bu kişinin yatağında uzanarak yattığı sırada pencereden gelen ışığın onu rahatsız etmediği varsayılır Gördüğü şekillerin yazılması zor olduğu gibi şeklini çizmekte zordur Belirtildiği gibi altın renginde ki merkezi cilalı bir abanozdan oluşan yatak başlığının oldukça benzer bir kopyası olan tamamen düz çizgilerden meydana gelen geometrik bir dizayn oluşturdu Bu işaret, en azından kişinin duyusal özellikleri algılamasının gayet normal olduğunu gösterir, henüz halüsinasyonların belirgin bir etkisi yoktur, sadece merkezi izdüşümde bir hayal uyandırmaz.

Sayfa 54

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

Bu örneği vurgulayan nokta merkezi uyaran yardımcı maddeler duyumda büyük önem taşımaktadır ve aynı zamanda bu noktalar basit değildir veya daha tipik olarak görüntülerin doğasından kaynaklanır Büyük oranda toplamdaki duyumlardan seçilmiş duyumların oluşturduğu algının sürdürülmesi olasıdır, benzeri durumlarda ki görüntüler tarafından desteklenir Şüphe etmek için sadece hafızanın temel bir gerçeği olan hafıza ile ilişkili görüntülerin önemini bulmuştuk ve algılama durumunda yukarıda verilen açıklamalardan eşit oranda şüphelenmemiz gerekebilir İçerik olarak, düşüncede kavramlar ve ilişkiler algısal birimin oluşumunda, şüphesiz ki görüntülerin sadece toplanması ve yansıtılmasından ve duyusal içerikle yansıtılmasından daha önemli bir rol oynar.

Sayfa55

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

İDELEŞTİRME

Sayfa 56

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

Genel Değerlendirme Sentetik olgulardan sonra gelen araştırmak istediğimiz bir diğer konu, sıkça bilinen adıyla ideleştirmedir. İdeleştirme ile kastedilen, doğrudan verilenleri algılama sürecinde, zihnin prodüktif ve tekrarlayıcı aktivitelerinin meydana getirilme sürecidir. İdeaların, tasarımların ve kavramların zihinde oluşturulmasıdır. İdea, genelde düşünceler ve imgeler olan yapısal bileşenlerin tümüdür. Algılama süreci, algının duyusal dayanağını kullanarak algıyı açıklar. İdeleştirme süreci sonucunda, idealar ortaya çıkar. İdeaların ortaya çıkışından, ideaların yönlendirici eğilimleriyle yaşadığı problemler sorumludur.

Deneyimlenen duyusal olgulardan göreceli olarak bağımsız olarak; idealar uzay ve zaman formlarının belli bir ölçüde ötesine geçer. Uzay ve zaman kavramları ise algının oluşturulabilmesi için oldukça temel kavramlardır.

Bu süreç sayesinde muhakeme yeteniğine, yaratıcı imgeleme gücüne ve ihtiyaç duyduğumuz zamanlarda geçmiş deneyimlerimizi gözümüzde canlardırma kabiliyetine sahip oluruz. Tekrarlanan imgelemenin doğasını daha önceki bölümlerde açıklamıştık. Ve yine önceki bölümlerde, düşüncenin imgesiz elementleri olan nosyon (kavram) ve ilişkilerin varlığına değinmiştik. İkinci olgunun nereden kaynaklandığına henüz değinmedik. İmgeler kuşkusuz bir biçimde duyularımızdan türer. Peki düşüncelerimiz de aynı şekilde bu kaynaktan mı türetilir? Bu soruya şu an koşulsuzca yanıt verebilmemiz mümkün değildir; fakat düşüncenin yönelimsel eylemlere olan alışılmışın dışında bağımlılığı gösterir ki bu türeme imgeler söz konusu olduğundaki kadar basit bir şekilde açıklanamaz. Şunu gördük ki, ortaşım (bağlantı, çağrışım) amaçlı yönlendirmenin apaçık, belirgin bir rol oynamadığı, bir çeşit mekanik canlandırmanın nedenini açıklayabilir. Ancak bu nosyonların ve ilişkilerin meydana getirilmesi konusuna bir açıklık getirmez. Nosyonu, gerçek deneyimlenme esnasında birçok sayıda ve çeşitlilikte elementlere sahip olan zihinsel oluşumların özü olarak açıklamıştık. İlişki, zihinsel olgular ve nitelikleri arasında mevcut olan Sayfa57

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

bağlantıları kavrayışımızdır. Doğal olarak; duyusal bileşenlerden sıyrılmış olan bir durumun özü, tüm duyusal durum mevcutta olmadığı takdirde elde edilemez. Ancak mekanik ortaşım prensibi sonucu açıklamak için yeterli değildir. Amaca yönelik yönelimlerin daha geniş alana yayılan ve daha özgür aktiviteleri bunun için gerekli varsayımlardır. Nosyonların imgesiz oluşu da, nosyonların dugulanımlardan farklı birer elementel yapıya sahip olduğunun kanıtıdır.

Benzerliklerin ve farklılıkların farkında oluşumuz, ikinci plana itme ve üstanlam yükleme yeteneğimiz, korelasyon (bağlılaşım) kabileyitimiz ve diğer bütün karşılaştırma güçlerimiz sadece imgelerin ortaşımı ile açıklanamaz. Bu açık bir durumdur. İmgelerin ortaşımı bunlara açıklık getirebilmemiz için sağlam bir zemin hazırlamaz. Bu nedenle şu sonuca varabiliriz ki; olguların ilintililiği, deneyimlemelerimizin doğrudan birer sonucudur ve zihinsel oluşumlarımıza rehberlik eden şey temelde bir ilişki kurma aktivitesidir. Fakat bir ilişki kurma aktivitesi ile ilişki bilinci aynı şeyler değildir. İlişki deneyimlerin elementleri arasında açıkça görünür. Yani deneyimlerimiz sonucunda bilinçli bir şekilde ilişkilerin farkındalığına varırız. Fakat ilişki kurma aktivitesi bilinçli bir olgu olmak zorunda değildir. Gördüğümüz üzere zihinsel aktiviteler bilinçli olarak ya da bilinçsiz olarak gerçekleştirilebilir. İlişkilerin kurulumuna yol açan bir tutumun farkına vardığımızda ya da ilişkilendirmeleri gözümüzün önüne getirdiğimizde, bu tutumlar ilişkileri kuran zihinsel aktivitelerin gerekli birer bileşeni değildir.

İdeleştirme Süreci İdeleştirme sürecini birazdan anlatılacağı gibi gözümüzün önüne getirebiliriz: kendi doğasında algılanması kolay olan somut bir durumla başlayalım. Bu durum dikkat ve hafıza gerektirir. Aynı zamanda zihinsel oluşumların işleyiş şekline karar veren eğilimlere sebebiyet verir.

Sadece işleyiş şekline değil, içeriklerine ve neden olduğu genel ve özel somut değişikliklere de yön verir. Ani değişiklik ve ayarlamalar yapmak Sayfa 58

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

gerektiren durumlarda hiçbir ideanın oluşturulmasına gerek yoktur.

Ancak, fiziksel bir değişikliğin durumun ani taleplerini karşılayamadığı durumlarda, izleyen süreçler genelde düşünmeyi gerektiren formlarda olur. Bu nedenle kısmen kuramsal kısmen imajinal olan, durumun yöneltici eğilimlerinin dikte ettiği bilinçli ilişkilerle birlikte idealar oluşturulur. Bu anlamda, geçmiş ve mevcutta yaşanan deneyimler gelecekte meydana gelmesi muhtemel değişimler için organize edilir. Çoğu yeni kurulmuş olan ilişkiler dönüşümlü olarak ilk defa ortaya konacak olan nosyonların oluşturulmasına katkı sağlar. Ortaya çıkan idea bu nedenle kısmi olarak yaratıcı bir üründür ve ilk olarak ortaya atılan materyalin gerçek bir gelişimini sergiler. Yaratıcı imgeleme ile kastedilen budur: Yeni ilişkiler kurabilme ve hafızada canlanan ya da yeni karşılaşılan malzemeleri kullanarak yeni nosyonlar oluşturma kapasitesi. İmgeye dair bölümde işaret edildiği üzere; yaratıcı imgeleme yeni içerikler değil, yaratıcı düş gücünün ürünleri olan yeni sentezlerdir. İmgesel içeriklerin konu ideleştirmeye geldiğinde sıklıkla değiştirildiği bir gerçektir. Bu nedenle düşünce süreçleri için önemli bir yardımcı olan şematik imgeler oluşturulabilir. Muhakeme yaparken bize hizmet eden imgeler algısal deneyimlerimizin doğrudan temsilcileri değildir.

Bir idea ile nosyon arasına açık ve net bir çizgi çizebilmemiz mümkün değildir. Yine de nosyon tam anlamıyla imgesiz ve yalınken, idea her zaman karmaşık ve büyük ölçüde imgeseldir. Sentetik gerçeklerin duyulara dayandığı algısında olduğu gibi, idea da nosyonlara dayanan sentetik bir gerçekliktir. Nosyon başlangıçta belirsiz ve genel olabilir. İdeaya doğru gelişim gösterdikçe diğer nosyonlara ve imgelere dayanan ilişkiler kurar. Bu gelişimin yönetiliyormuş gibi görünse de bilinçten doğan bir gelişim değildir.

Asosyatif ve Yönlendirici Eğilimler İdeleştirme prosesi iki uç kategoride incelenebilir. Bu uç kategoriler zihinsel dengesizlik vakalarında görülebileceği gibi normal durumlarda da deneyimlenebilir. Uçlardan biri asosyafit eğilimin diğeri ise Sayfa59

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

yönlendirici eğilimin aşırı vurgulanmasıyla sağlanabilir. İlk durum düşüncenin zincirleme gerçekleşen süreçleri olarak tanımlanabilir. Her durum hafızanın sağladığı canlandırmalar, imgeler ve nosyonlar için hazırda bekler. Eğer yönlendirici eğilim bu faktörler içinde seçime bağlı olarak fonksiyon göstermekte başarısız olursa, bu faktörler bilinçli bir şekilde kendi iç kapasitelerine bağlı olarak tekrarlayıcı ve sürdülen bir biçimde ortaya çıkar. Her tekrarlayan olgu dolaylı olarak diğerlerini etkileyecektir. Tutarsız ve amaçsız ‘ideaların uçuşması’ ile sonuçlanacaktır. ‘İdeaların uçuşması’ çeşitli delilik formlarının bulgusu niteliğindeyken, zihin hastalıklarıyla sınırlandırılamaz. Rüyaların göze çarpan bir özelliğidir ve boşboğazlık yapan, bir fikirden diğerine koşan ve amaca yönelik konuşmak için en ufak bir niyeti bile olmayan bireylerde de görülür.

Diğer uç, düşüncenin belli bir yönü baskın bir hale geldiğinde ve bu baskınlığın mantıksal bir gelişim göstermek yerine sürekli olarak aynı fikire geri dönme şeklinde olduğu durumlarda ortaya çıkar. bunu ‘sabir fikir’ olarak adlandırırız çünkü zihin bu sabitlikten uzaklaşamıyormuş gibi görünür. Bu da melankoli (hastanın güçlü ve sabit bir kederden kurtulamadığı hastalık) gibi bazı zihinsel hastalıklar için belirti niteliği taşır. Ancak aynı zamanda önyargının tekdüzeliğine düşmüş bazı normal zihinlere özgü bir karakter olma özelliği de taşır. Hiçbir değişikliğe izin vermeyen, ‘tek bir fikir’e sahip bir birey bu eğilimin bir örneklemesidir. İdeleştirme sürecinin kendini progresif ve sentetik bir operasyon olarak açığa çıkardığı yer bu iki ucun arasındadır. Bazen basit bir idealleştirme süreci karmaşık bir muhakeme sürecine dönüşür ve algılar ile idealar süregelen düşünme süreci boyunca birbirinin yerini alır.

Sayfa 60

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

Mantık Psikolojisi Muhakeme psikolojisi bir çok önemli çalışmanın yapıldığı ama üzerinde daha çok çalışma yapılması gereken bir alandır. Çeşitlilik gösteren evrelerine dair yapılan hiçbir detaylı çalışma mevcuttaki amacımızın kısıtlı sınırları dahilinde değildir. Halihazırda açıklama girişiminde bulunmuş olduğumuz şey sentetik idealleştirme prosesinin kaba bir taslağıdır. Şunu da gördük ki düşünmek ve muhakeme etmek görünenden çok daha geniş kapsamlı süreçlerdir. Zihnin anlam ve operasyonları ve bunların özellikleri üzerine genel bir giriş yapmak niyetinde olmuş olduğumuz için bu konu üzerine daha fazla söyleyecek bir şeyimiz yoktur. Ancak mantık ve mantıkla ilgili bazı terimleri psikolojik dayanakları çerçevesinde uygun bir şekilde değerlendirebilmek adına, biraz bu terimlerden bahsetmek bizim için iyi olabilir.

Değerlendirmek istediğimiz bu terimlerden ilki yargılamadır. Mantıkçı, yargılamayı muhakeme sürecinin bir elemanı gibi görür. Psikolojik olarak yargılama bir ilişki kurma aktivitesidir. Alakalı terimler herhangi bir kategoriye ait olabileceği gibi, bu terimler ile duygusal elementler arasında bir ilişki kurabileceğimiz şüphelidir.

Mantıkçı genelde yargılama ilişkisinin her zaman doğrulayıcı olduğunu iddia eder. Yargılamanın bilinçli bir problemden kaynaklandığı açıktır ve asla otomatik bir süreç değildir. Dahası, bilinç basamaklarının ayrışmasını hatırlayacak olursak, yargının potansiyel bilgi ya da eksiksiz olarak kurulmuş gerçeklik basamaklarına kadar gerçekleşmeyeceğini görürüz. Sade ortaya çıkış ya da farkındalık basamaklarında varlığı söz konusu değildir. Her zaman öz eylemi – kesin olarak bilinen bir durumun ifadesi olarak- içerir. Yargılamayı algılamadan ayrı tutmamız gerekir çünkü algılamada ifade sel bir eylem gündemde olmak zorunda değildir. Aynı zamanda, yargılamayı, yargılamanın gelişmiş hali olan çıkarsamadan da ayrı tutmamız gerekir.

Sayfa61

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

Kavrayış ve çıkarsama daha karmaşık ilişkisel süreçlerdir. Kavram bir takım yargıların somutlaşmış halidir. Soyutlama süreci psikolojik olarak dikkati bir durumun bağımlı kısımlara yöneltmek olarak tanımlanabilir.

Genelleme süreci farklı bir çeşitte değil fakat farklı bir yöndedir.

Genellemede oluşturulan nosyon bir kısmı içermek yerine bütünün özünü içeren bir formdadır. Kavram, yargılamadan türeyen bir ideadan başka bir şey değildir. Çıkarsama konusunda ise elimizde mantıkçının geliştirilmiş yargı olarak adlandırdığı şeyden başka bir şey yoktur. Bu, kesin bir meyilli ya da yönü olan yargılar serisinden başka bir şey değildir. Kavrayış sürecinden farkı yine çeşit yerine bir amaç meselesidir. Çıkarsama bir soyutluluğun ya da genel nosyonun ortaya çıkması için baskı yapmaz.

Bir nosyon ya da idea yerine yargılamada son bulur. Çıkarım çeşitleri ise genelde tümdengelimli ve tümevarımlı olarak tanımlanır. Bunlar görüşteki amacı ve muhakemenin aldığı yönü tanımlar.

Özet İdeleştirme bütün zihinsel ögelerle beraber fonksiyon gösteren sentetik bir süreçtir. Ancak tipik olarak deneyimin kavramsal ve imgesel elemanlarına dayanır. Basit ya da karmaşık olabilir. Kısa süreli ya da uzun süreli olabilir. Çeşitlilik gösteren çeşitleri bütün ilişkisel aktiviteleri ve her çeşit yönlendirici eğilimleri kapsar. İdeleştirme eyleminin bazı aşamaları oldukça doğrusal ve otomatiktir. Ancak daha karmaşık formları kesin bir yönü olan bilinçli problemlerden kaynaklanır. Ve son olarak, birbirinden farklı yaratıcı imgeleme, anımsama ve muhakeme gibi formlar içerir.

Sayfa 62

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

TEPKÄ°

Sayfa63

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

Giriş Bahsetmek istediğimiz beşinci sentetik olgu tepkidir. Şimdiye kadar zihinsel oluşumları içeriğine, amaçlarına ve eğilimlerine göre değerlendirdik. Şimdi kendimizi bu oluşumların sonuçlarıyla ilgili bir tartışmaya adamalıyız. Nereden ve nasıl kaynaklandıklarını bilmeden, doğalarına ve genel kullanabilirliklerine dair kısıtlı bir anlayışa erişiriz.

Yeterince açıktır ki zihinlerimiz iki başlık altında inceleyebileceğimiz somutluklarla yakın bir ilişki içerisindedir: çevremizde var olan dış dünya ve bedensel organizmamızın iç dünyası. Dış dünya duyu organlarımız yoluyla bizi uyarır. Bu duyu organlarınızı reseptör ya da alıcı olarak adlandırabiliriz. Ve kaslarımızın ya da ejektörlerimizin uyum sağlaması sonucunda cevap veririz. Bu süreci tepki olarak tanımlarız. Bildiğimiz anlamıyla yaşam sürekli bir uyum sağlama ve bu iki dünya arasında tekrar uyum sağlama meselesidir. Bu uyumlar sağlanamazsa, bunu ölüm izler. Zihnin yaşam aktivitelerini kontrol etmek ve onlara hedef vermek için fonksiyon göstermesi bu sistemin içerisinde gerçekleşir. Yaşamsal aktiviteler olmadan zihnin var olup olamayacağı ya da zihin olmaksızın yaşamın var olup olamayacağı mevcut bilgimizin cevaplamamamıza izin vermediği sorulardır. Fakat minimum zihinsel aktiviteyle yaşamın mevcut olduğu durumlar ve tam tersi durumlar için kanıtımız vardır.

Reflex Tepki Tepkiyi değerlendirmeye reseptör ve efektörlerin bağlaşımının en doğrudan gibi göründüğü en basit formdan başlayabiliriz. Bu tür eylemleri refleks olarak adlandırırız. Sindirim, dolaşım ve solunum gibi yaşam süreçleri doğrudan ve otomatik olanlardır. Bazı karakteristik uyarımlar –midede besin, kalpte kan, akciğerlerde hava gibi- yeterli kassal ve bezel tepkiler tarafından izlenir. Bu tepkiler yemeğin sindirimi, kanın pompalanması, akciğerin şişmesi ve inmesiyle Sayfa 64

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

sonuçlanır. Fakat yine benzer doğrudan ve istem dışı olarak uyarılan birçok başka kas aktivitesi de vardır. Göz bebeğinin pupiler refleksinden bahsedebiliriz. Göz merceğinin uyumu, göz kırpma refleksi, diz refleksi tipik örneklerdir. Bunlar kas mekanizmasında doğuştan gelen ve genetik olarak aktarılan özelliklerdir. Tabii birçoğu doğuşta tamamlanmamış ve ham bir haldedir ve deneyimsel modifikasyon ve düzenlemelere uğramalıdır.

Bu eylemlerin orijinal doğasına dair sahip olduğumuz bilgiler eksiktir.

Sadece mekanik gerekçelere bağlanabileceği gibi, belirsiz ve mekanik olmayan sebeplere de bağlanabilir. Bu da yaşamın amaç olmadan var olup olamayacağına dair sorulmuş soruya yanıt vermeyi bizim için imkansız bir hale getirir.

İçgüdüsel Tepki Tepki başlığı altında incelemek istediğimiz bir diğer konu ise içgüdülerdir. İçgüdü sıklıkla genetik olarak aktarılmış tepki eğilimleri olarak tanımlanır. Reflekslerden daha karmaşık ve daha az doğrudan olmakla farklılık gösterirler. Dahası, mekanik orijinlerine ve doğalarına dair soru reflekslere göre daha sıkboğaz edicidir.

Kuşların yuvalama içgüdülerini kendimize bir örnek olarak alalım.

Fizyolojik süreçlerden kaynaklanan bazı karmaşık uyaranların bir takım refleks eylemleri zincirine sebep olduğu –dişi kuşta yumurta gelişimi sonucu ortaya çıkan refleksler sonucu yumurtalar için bir yuvanın inşa edilmesi gibi- söylenebilir. Fakat bu görüşte algılanması güç olan şey tepkilerin doğrudan verilmiyor olmasıdır. Kuş yuva için malzeme aramalı ve yuvayı inşa edebilmek için uygun bir yer bulmalıdır. Bu süreç kuşun bütün motor kapasitesini içerebilir ve her biri kendi içinde refleks olarak görülebilir. Hiçbir mekanik açıklama bu ortaya çıkan davranışa açıklık getirmek için yeterli değildir. Sadece altında yatan gerçeklerin ışığında bu organik tepkileri değerlendirebilirsek, ve neden kuşun bütün engellere ve dikkat dağılmalarına karşı görevini yerine Sayfa65

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

getirmeye çalıştığını anlayabilirsek içgüdüsel davranışların gerçek doğasını algılayabiliriz. İçgüdüleri doğuştan gelen olarak tanımladığımızda vurgulamak istediğimiz şey, içgüdülerin ilk kullanıldığı seferde dahi belli bir başarı seviyesinde fonksiyon göstermekte olduğudur. Deneyimler içgüdülerin kökeninden sorumlu değildir. Kabul etmek zorundaymışız gibi görünen hipotez içgüdülerin; belli organik ihtiyaç ve amaçlar çerçevesinde; aktarımsal, sadece bazı organik mekanizmalar olmayan ve aynı zamanda sonuna kadar götürülüp tamamlanılması sağlanan aktiviteler olduğunu savunur. Ancak bu tepkileri –idealleştirme sürecinde var olduğunu gördüğümüz gibi- bilinçli bir yönelimin sonucu gibi görmek gerekli değildir. Yine de tamamen bilinçsiz eylemler olduğunu varsaymak zorunda da değiliz. İç gözlemsel olarak bildiğimiz ve dürtü olarak tanımladığımız bazı aktiviteler vardır. Bunlar temelde devinduyumun karakteristik özelliği olduğu duyumsal deneyimlerdir.

Teorik olarak dürtülerin organik yaşamın başlangıcına kadar uzandığını varsayabiliriz. Ancak düşüncelerimizin kökeninin de bu ilkel içgüdüsel yöne uzandığını düşünebiliriz. İçgüdüsel tepkiler kendi doğalarında refleks olan karmaşık organik tepkiler olarak görülebilir. Fakat doğuştan gelen, orijinal yöneltici eğilimler tarafından sentezlenen refleksler olarak. İçgüdüler çok sayıdadır ve tatmin edici bir sınıflandırmaları henüz yapılmamıştır. Organizmanın en temel ihtiyaçları sırasında ortaya çıkarlar. Kendini koruma amacı güden içgüdüler büyük ihtimalle en temel ve en erken ortaya çıkmış olanlardır. Fakat yiyecek ya da barınak arama eğilimlerinden farklı olarak, edinmecilik ve merakın organizmanın, alışkanlıkları oluştururken ortaya çıkardığı ilk içgüdülerden olduğuna dair kanıtlar vardır. Organik çoğalma ve bakıma muhtaç yavruların ihtiyaçlarını karşılama da içgüdüseldir.

Sayfa 66

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

Alışkanlığa Bağlı Davranışlar Organik tepkilerin esnekliği ve değiştirile bilirliği amaca yönelik eylemlerin yönelişinde gözlemlenebilir. Bu değişiklikler hafızanın temelinde yatan unutmama kapasitesi tarafından mümkün kılınır. Bu unutmama eylemi ve değişiklikler alışkanlıkları meydana getirir.

Alışkanlıklar karmaşık tepkilerdir. kapsadığı tepkilerin kombinasyonuna gelince göreceli olarak değişmezdir. Edinilmişlerdir, aktarılmış değil.

Ancak içgüdülerin ve reflekslerin modifikasyonlarıdırlar. Basit bir alışkanlık refleks eğilimlerin bazı kombinasyonu olabilir, bir yeri ateşten yanmış bir çocuğun ateşten korkması gibi. Bu alışkanlığın oluşumundan önce orijinal eğilimlerin varlığı söz konusudur: parlak cismi eline alma, acı kaynağından çekilme gibi. Bu belirli bir çeşitteki parlak cisimden sakınma alışkanlığı parlak nesnenin ortaya çıkması üzerine geliştirilen geri çekilme eğilimi ve acı hissedilmeden önce oluşturulur.

Bu değişikliklerin olayların orijinal akışı içeresinde nasıl etkilendiğine dair birçok ustaca açıklama geliştirilmiştir. Bazıları bunu iki olayı ilişkilendirme kapasitesi olarak, bazıları ise kısmi duyusal (parlak obje), kısmi hafızasal (acının yeniden duyumu) bir duruma eşzamanlı olarak verilen tepki olarak ifade eder. Bazıları için daha uygun olan tepkinin seçimi sonucunda ortaya çıkan tatmin ya da tatminsizliktir. Üçüncü bir grup kuramcı ise sinirsel akımlara uygulanan varsayımsal prensiplerin yardımıyla, sadece mekanik terimleri kullanarak olaya bir açıklama getirmeye çalışmıştır. İlk açıklama yetersizdir, çünkü çocuğun ateşten korkması için daha önce tecrübelendiği acıyı yeniden hatırlamasına gerek olduğu açık değildir. İkinci açıklamaya, meydana çıkan duygulanımlardan çok fazla beklentisi olduğu için sıkılıkla karşı çıkılır. Son açıklamada ise varsayımsal olması dışında bir problem yoktur. Bu varsayımı kabul ettirebilmek için sinirsel aktiviteler hakkında yeterli bilgimiz yoktur.

Sayfa67

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

Genel olarak zihinsel oluşumlara uygulanabilir bulduğumuz açıklamanın ışığında, bu ve bütün diğer tepki değişikliklerinin, sadece canlandırmanın bağlayıcı süreci ya da hissiyatın ortaya çıkardığı etkileri tarafından değil, aynı zamanda durumun zihinsel özünü somutlaştıran nosyonları meydana getiren yönlendirici süreçlerin yardımı ile mümkün hale getirildiği öne sürülebilir. Apaçık bir yeniden canlandırmaya gerek duymadan, nosyon durumun beraberinde getirilebilir. Böylece, alevin yeniden oluşumu sadece yakalama tepkisini dürtüleyen parlak bir ışık değil; ilk durumun tamamen algılanmasını sağlayan karmaşık bir olay haline dönüşür. Tepki sadece bir değil birçok eğilimi kapsar. Bu tipte alşıkanlıklar her zaman deneyimlerimiz sonucunda kazanılmaz. Pervane böceğinin ölene kadar ateş etrafında dönerek çırpınması olayında bir davranış çeşidi görüyoruz ki, bu davranışta, izleyecek olan felaket getirici deneyim tarafından modifiye edilemeyecek kadar sıkıca mekanikleştirilmiş tepkileri bulunur. Ateşin çekici gücü bu tepkileri dürtüler. Fakat davranışların modifiye edilebilir olması kadar, organizmaların da öğrenme yeteneği vardır. Bunu, bilme eylemine katkı sağlayan yönlendirici eğilimlere borçlu olduğumuzu düşünebiliriz. Bu eğilimler olmasaydı katkı sağlayan ögeler sadece seri olarak gerçekleşen duyulanımlar olacaktı.

Tamamen refleks olan seri aktivitelerin birbiriyle ilişkili hale geldiği gerçeğini görmezden gelmemeliyiz. Tepki görüşlerimizi sistematik bir hale getirmeye kalkışacak olursak, bütün yaşam süreçleri bir amaca yöneliktir, reflekslerin herhangi bir kombinasyonu yönlendirici eğilimlerin işleyişi olmaksızın alışkanlığa dönüşerek sabit forma ulaşamaz. Bu bütün kazanılmış davranış çeşitlerinin kullanışlı olduğu anlamına gelmez, sadece kullanışlı olma eğilimi içerisinde olduğu anlamına gelir. Çünkü bu davranışlar aşağı yukarı açık olan bir amaç doğrultusunda oluşturulmuştur. Bu hedefle olan ilişkileri oldukça uzak olabilir ama her zaman bir hedefin sonucudurlar.

Sayfa 68

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

İstemli Tepkiler Şimdi sentetik tepki süreçlerinden biri olan istemli tepkileri değerlendirebiliriz. İstemli tepkiler de refleksif, içgüdüsel ve alışkanlığa bağlı tepkiler gibi organizmaların motor kapasitelerine bağlıdır. Fakat bu tepkiler otomatik olarak gerçekleşmezler ve bu tepkilerin çok değişik türleri vardır. Bu çeşitliliğin sebebi daha çok çizgili kaslardan kaynaklanır. Bezel dokular ve daha hayati yaşamsal fonksiyonları yerine getiren dokular bu tepkilerin ortaya çıkışında çok büyük bir rol oynamazlar.

Fakat şunu da belirtmeliyiz ki, otomatik olarak verilen tepkiler de belli bir ölçüde organizmanın kontrolündedir. Örneğin, zihinsel durumumuzun sindirim, dolaşım ve solunum sistemlerimizi de etkilediği bir gerçektir. Fiziksel rahatsızlıklarımız da çoğu zaman bu bahsedilen, hayati önem taşıyan sistemlerimizden kaynkalanır. Fakat bu çok da sabit ve sürekli olmayan kassal tepkilerimiz üzerindeki kontrolümüz, diğerlerinden çok daha istemli olan kontrollerdir. Bu nedenle onları ‘istemli çalışan kas’ olarak tanımlarız. Bu kaslar daha çok eklemli organlarımız, gövdemiz ve başımızda bulunur. Bu kaslar sayesinde sürekli değişen çevresel şartlara yönelik adaptasyonlar sağlarız.

Kişinin bu tepkileri başlatmadaki özgürlüğü üzerine birçok detaylı düşünce ve spekülasyon geliştirilmiştir. Bu psikolojinin henüz cevaplayamadığı bir soruyken, çok büyük felsefi bir öneme sahip sorudur. Geliştirilen herhangi bir açıklama psikolojik olgularla tam bir tutarlılık içinde olmak zorunda olduğu için, bu açıklamalar üzerinde bir çok kesin ve detaylı çalışma yapılmayı hakkeder.

Profesör Ach ve Michotte’un gerçekleştirdiği araştırma ve çalışmaların sonuçlarına göz atalım. Bütün iradeli olarak gerçekleştirilen faaliyetlerin içerisinde Profesör Ach’ın deyimiyle ‘gerçek an’ vardır.

Biraz açıklık getirmek gerekirse, ‘gerçekten gidiyorum’ ya da ‘gerçekten su içeceğim’ gibi cümlerler kurduğumuzda gerçekliştirmeye Sayfa69

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

karar vermiş olduğumuz tepkilere bilinçli bir şekilde karar vermiş olduğumuz apaçık ortadadır. İradeden bağımsızlık üzerine felsefi bir yaklaşımdan bahsettik. Fakat eylemlerin ortaya çıkmasına neden olan egonun doğasına dair daha fazla bilgi edinmeden önce bireysel özgürlük üzerine sorulan sorular tam olarak cevap bulmuş değildir. Elimizdeki bilgiler ego üzerine tatmin edici analiz yapmamıza imkan tanımaz. İradeli tepki, kas koordinasyonu ve kasların neden olduğu kısıtlamaları en çok gündeme getiren konudur. Konu iradeli tepki olduğunda bu kassal faaliyetler çok büyük bir çeşitlilik gösterir. Eylemi meydana getiren ‘kişi’nin kendisidir. Eylemin yönü tamamen bilinçlidir.

Duyguların Önemi Duygusal sentez tartışmamızı sonlandırırken, duygulanımın mental yaşam içinde oynadığı rol bir bütün olarak bahsedilmelidir. Hemen hemen bütün mental fonksiyonlarımız duygulanım olmaksızın yerine getirilebildiğine göre, duyguların hangi görevi yerine getirmek amacıyla sporadik olarak ortaya çıktığı tartışılabilir. Bu probleme dair birçok görüş ortaya atılmıştır. Bazı görüşler, duygusal fenomenin en ilkel ve orijinal mental gerçeklikleri açıklayabileceğini iddia ederken, bazıları bunu bir epifenomen olarak kabul edip davranışları açıklayabilecek hiçbir değeri olmadığını savunur.

Doğrulamamız gereken, bu iki uç fikir arasında bir orta yol olduğudur.

Haz ve hoşnutsuzluğun duyu ve düşünce unsurlarından daha önce var olduğu varsayımı, bildiğimiz duygusal deneyimleme gerçeklerinin kabulünü sorgulanabilir bir hale getirir. Böyle bir varsayım bizi bu unsurların nasıl evrimleştiği konusunda ikilemde bırakır. Bunun yanı sıra, daha önceden oldukça tartışılır bulduğumuz duygusal unsurların birbirinden bağımsız olduğu gerçeğini sorgulamamız gerekir. Öte yandan, duygulanımların ortaya çıkışına tatmin edici bir esas bulamadığımız için, duygulanımı bir epifenomen olarak kabul etmek Sayfa 70

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

araştırmamızı ve sorgularımızı tamamlanmamış kılar. Tipik duyguların kendilerini karakteristik tepkilere, bu tepkilerin hayati birer göstergesiymişçesine ilişkin kıldığını gördük. Fakat hislerin zihinsel ve fiziksel gelişim için kendi kendilerine aracılık ettikleri kesin bir açıklığa sahip değildir.

Belirtildiği üzere, damar sertliği, diyabet ve tüberküloz gibi bazı ciddi organik bozukluklar vardır. Bu bozukluklar hoşnutsuzluk duygusuna yol açmazken, pişmanlık ve hayal kırıklığına yol açan bazı fiziksel sağlık durumlarına rastlanmıştır. Haz ve hoşnutsuzluk sadece bedensel sağlık durumununa bağlı değil, aynı zamanda zihinsel sağlık durumuna da bağlıdır ve zihinsel sağlık durumunun fiziksel sağlık durumundan oldukça bağımsız olduğu haller vardır. Fakat eğer bu duygusal haller organik ihyiyaçlar ile özdeşleştirilemez ise, bu organik ihtiyaçları genellikle bu sebeplere yardım eden olarak düşünebiliriz. Haz verici duygulanımlar yerine getirmek zorunda olduğumuz yükümlülüklerimizi başarılı bir şekilde gerçekleştirmemize ve günlük problemlerimize çözüm getirmemize yardım ederken, hoşa gitmeyen duygulanımlar bizi önümüze çıkma ihtimali olan tehlike ve engellere karşı uyarır. Duygusal durumlarımızın zihinsel oluşumlarımızı etkilediği gerçeği ise şu an sahip olduğumuz bilgilerimizle çözmeye hazır olmadığımız bir konudur.

Sayfa71

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

PSİKOLOJİNİN KONULARI

Sayfa 72

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

ZiHiN VE BEDEN Zihnin Yönlendirici Eğilimleri Metnimizin 2. kısmında, elementlerini açıklayarak deneyimi analiz etmeye çalıştık. Analizi dört kısıma ayırarak açıklamaya çalıştık: hissiyat, imge, duygulanım ve düşünce. Bu elementler, bunların katkı sağlayan özellikleri ve ortaya çıktığı fiziksel ve psikolojik durumlar bizi bilinç olgusu konusunda donanımlı bir konuma getirdi. 3. kısımda, zihin olarak tanımladığımız oluşumlar akımını oluşturan temel bileşenleri anlamaya çalıştık. Bu bileşenleri 6 gruba ayırdık: dikkat, hafıza, algı, kavrayış, tepki ve duygu. Her bir durumda, bileşenlerimizin kısmen eşsiz eğilimlere bağımlı olduğunu ortaya çıkardık ve bu eğilimlerin; yaşam ve deneyiminin fiziksel ve psikolojik şartlarına atfedilebilen etkilerinin izini oldukça dikkatli bir biçimde sürebileceğimiz durumlarda dahi, elementler topluluğunun limitlerinin ötesine geçmekteymiş gibi görünmekte olduğunu fark ettik. Deneyimin yönü olarak adlandırılan bu eğilimler zihni açıklamak için kullandığımız esas özellik haline geldi. Bu nedenle ve bu eğilimleri bilimsel gerçeklik olarak düşünebilmek adında, doğaları ve orijinleri üzerine düşmekle yükümlüyüz. Süregelen sürecimizde, bunu sistematik bir şekilde yerine getirmedik. Bu eğilimlerin var olduğunu var saydık, temel bileşenleri açıklayarak ve böylece problemimizi daha belirgin bir hale getirerek nasıl işlediklerini göstermeye giriştik.

Fakat yöntemimiz şu değerlendirmelerle doğrulandı: (1) Zihinsel aktiviteler her zaman bilinçli değildir. (2) Bu eğilimlerin varlığı çoğu zaman geriye dönük ve kesin bileşen formülasyonları ve süreçlerinin mantıksal ön koşulu olarak açığa çıkarılmıştır ki tersi bir durumda izah etmek için ikilemde kalacağımız bir durum ortaya çıkacaktır.

Temel bileşen gerçeklerini elde edene kadar, aktivitelerin gerçek doğasına dair daha detaylı bir sorgulamayı ertelemiş olmak uygun olurdu. Şimdi bu sorguyu gerçekleştirecek ve zihnin doğasına dair daha genel anlamda çıkarımlar yapabilmek için çalışmalar yapabilecek bir pozisyondayız. Fakat daha da açık olmak gerekirse, bu sorgunun büyük Sayfa73

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

anlamda teorik olarak gerçekleşeceğini belirtmekte fayda var. Çalışmamız, açık biçimde tanımlanmış ve kesin bir bilimsel prensiptense çeşitli olasılığın karşılaştırılmasına dayanacaktır. Dahası, bulgumuz gösterir ki böylesi bir prensip zihnin işleyişlerinden ayrı tutulamaz ve bu aşamada sahip olduğumuz bilgiyle bu prensibin var saydığı kesin ve son formu belirtmez.

Beden ve Zihin İlişkisi Üzerine Yönlendirici eğilimlerin arasındaki ilişkiden doğan ilk sorgu doğalarına ilişkindir. Eğilimlerin bilinçsizken dahi işlediğini gösterdik. Peki bu durum onların temelde psikolojik olduğunu mu gösterir yoksa bundan daha fazlası mı söz konusudur? Bir anda kendimizi zihin ve beden, ve doğa ve işleyiş arasındaki ilişkiye ilişkin kurgusal bir problemin içinde bulmuş bulunmaktayız. Bu ilişkiler bahsi geçen yönlerin başlangıç noktası olarak sayılabilir. Bilinçte amaç olarak ortaya çıkan şey bir ilüzyon; bilincin kendisi bir yansıma ya da fiziksel aktivitelerin kaçınılmaz sonucu olan maddesel sürecin doğal sonucudur.

Epifenomenalizm ve Paralelcilik Teori, iki temel formda tutulmuştur. İlki, bilinci bir epifenomen serisi ya da aslında vurgulanan proseslerle gerçekten ilgisi olmayan yardımcı yansımalar olarak kabul eder. Bu teoriye bazı ciddi itirazlar söz konusudur. Bu teorinin hayata en büyük katkıyı bilinçli çabalarımız sonucunda sağlayan bizleri işe yaramaz olarak tanımlaması kabul edilemezdir. Bunun yanı sıra, bu epifenomenlerin ortaya çıkışı sırasında herhangi bir görünür enerji kaybı söz konusu değildir. Aktarılmış enerji hala bir enerjidir. Bilinç sinirsel proseslerle ilişkilendirilmiş ve şartlandırılmıştır. Fakat epifenomen eşsiz ve sinirsel proseslerden farklı ve uzakta bir kavramdır.

Epifenomenalizm, zihin ve fizik arasında nedensel bağlantılar olduğunu fakat bu bağlantıların fizikten zihine doğru tek yönlü olduğunu savunur.

Bu görüşün bir diğer savunduğu şey fiziksel değişimlerin zihinsel Sayfa 74

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

oluşumlara neden olduğudur. Bilincin, beynin fizyolojik bir ürünü olduğunu savunur. Örnek vermek gerekirse, çikolata tattan farklı bir şeydir. Tadın çikolata üzerinde bir etkisi yoktur. Fakat tadın kaynağı çikolata üretilirken meydana gelen kimyasal olaylardır.

Başka bir hipotez daha çok kabul görmüştür. Bu hipotez zihin ve bedeni farklı fakat paralel kabul eder. Bir çok farklı yolla formule edilebilir.

Bazen sadece çalışan bir hipotez olarak görülür. Bütün bilinçsel süreçler fizyolojik bağlantıya sahiptir. Bu hipotez bütün fiziksel süreçlerin fizyolojik bağlantısı olup olmadığı sorusuna açıklık getirmez, fakat bağlantı olmadığını ima eder. Böylelikle, zihin için yapılacak nihai açıklama, yeterli bilinçsel bağlantı olmadığı zamanlarda bile devam eden bedensel aktivitelerde aranır.

Paralelciliğe göre zihin ve fizik eşgüdümsel olarak işler. Elimizdeki bardakta bulunan suyu içmeye karar verdiğimizde elimiz ağzımıza doğru yönelir. Bu zihin ve beden arasındaki neden sonuç ilişkisinden bağımsız bir olaydır. Kant’a göre ruh ve beden ontolojik bakımdan birbirlerinin aynıdır. Spinoza'ya göre düşüncelerin ve nesnelerin, düzeni ve bağlantısı paraleldir. Max Scheler'e göre de insan psikofizik bir varlıktır. Örneğin bir şey yediğimizi hayal ettiğimizde o şeyi gerçekten yiyormuşuzcasına ağzımız sulanır. Cinsel duygular cinsel istek uyandıran birini görmekle güçlenir.

Var saydığı paralelcilik düşüncesine herhangi bir açıklama getirmekten üstü kapalı olarak kaçınan bu hipotez, bu düşünceyi açıklamaktan kaçınamaz. Dahası, bilinç ile açıklanamayan her şeyi bir bilinmeye atfetmek bilimsel hata yapma tehlikesine yol açar. Bununla yetinmeyerek, paralel metafizikçi, genellikle zihnin ve bedenin evrensel olarak metafizik malzemenin tezahürleri olduğunu kabul eden monistik bir teori öne sürer. Bu metafizik madde bir bilinmeyen ya da cisimdense zihne daha yakın bir benzerlikte olan, kısmen bilinen bir varlık olarak görülür. Bu görüş ruhsal monizm olarak tanımlanır. Böylesine temel bir maddenin cisimsel olarak görülmemesi, hali hazırda epifenomen Sayfa75

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

teorisinde karşılaşmış olduğumuz zorluklara atfedilebilir. Metafiziksel olarak, zihinden cismi türetmek, cisimden zihni türetmekten daha kolaydır. Çünkü zihin ikisi arasında daha dolaysız olandır. Böylesine bir ruhsal monizm, bilinçsel amaç ve mekanik nedensellik arasında bir birleşimi etkileyerek bazı zorlukların üstesinden gelir. Ve böylece bizi çıkmazın öteki ucuna getirir.

Her şeyin nihai özü bildiğimiz kadarıyla ne zihinsel ne de fiziksel olduğu için, mekanik nedenselliğin aşağı yukarı bir kesinlikle çalışan kısmi bir doğru ya da en iyi ihtimalle, bazı alanlarda uygulanabilen, sadece rastgele bir yaklaşım olduğu algılanabilir. Bu bakış açısına göre, varoluşun ilerleyişi, baskın ilerleme amacını reddetmeksizin, olayların etkileşiminin doğal bir işleyiş oluşturduğu karmaşık bir akış olarak kabul edilebilir. Bu görüşteki problem her şeyin fiziksel ve zihinsel özellikleri elinde bulundurma gerekliliğinden kaynaklanır. Diğer bir deyişle, her varlığın hem fiziksel hem de mental özelliklere sahip olması gerektiği kabul edilir. Yaşam kendini nerede ortaya çıkarırsa çıkarsın, şu elementlerin birliğinin varsayımı söz konusudur: mental ve fiziksel, amaca yönelik ve rastgele. Fakat eylemsiz maddeler diyarında, hayal gücümüzü bu görüşü ikna edici kılmak için kullanmalıyız. Ve böyle yaptığımızda, sonuç gösterir ki, bazı gerçekleri belirli bir şemaya sığdırmak için zorladığımızda bozduklarımızın her bir kanıtı görünür kılınır. Sıkı rastgelecilik kuralı eylemsiz maddenin bizim için ortaya çıkardığı bütün gerçekler için oldukça yetersizdir. Sadece enerji etkileşimleri dışında ihtiyaç duyduğumuz yaşam aktiviteleri için geçerlidir.

Etkileşim Eğer bu ihtiyacı bize hayatın katı bir mekanik yorumunu reddetmemize olanak sağlayacak kadar yeterli gerçeklere dayanmış olarak görürsek, etkileşim teorisinden faydalanmak daha kazançlı bir yol olabilir. Burada basitçe çalışan bir hipotezimizin varlığı söz konusu: zihin ya da amaç olarak adlandırdığımız şey cisim olarak adlandırdığımız şey ile Sayfa 76

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

etkileşime geçer. Bu durumda nihai maddeye dair metafizik soruya karar vermeye kalkışmayız.

Fakat mekanistik konseptin tamamlanmamış olduğunu fikrini sürdürürüz, dahası, belirli amaçlar doğrultusunda yönlendirilen amaca yönelik eylemler vardır. Bu eylemler en azından yaşam aktiviteleri için operatiftir. Mental oluşumlarda izini sürebildiğimiz yönlü eğilimler, bu tarz amaçların yansımalarıdır. Her zaman mekanik bir ortamda işlerken ve fiziksel sonuçları her zaman rastgele düzenden kaynaklanırken; bu rastgele olaylar zinciri olmaksızın onlara bir yön verilir.

Bu hipotez zihinsel yaşam ile ilgili gerçeklikleri kabul etmek için en yeterli olan gibi görünmektedir. İçeriğinde tinsel temellerle ilgili amaç içermeye kalkışan monistik paralelciliğe göre avantajı her gerçekliğin aynı anda mental ve fiziksel olmasını gerektirmemesinden bellidir. Ana zorluğu enerjinin korunumu yasası için sunulan çelişkiden doğar. Bu yasa kendisini çeşitli derecelerde kullanışlı ve bilimsel prosedüre göre uygun olarak öyle bir kanıtlamıştır ki insanlar bu yasanın temel varsayımlarına karşı çıkmaktan doğal olarak kaçınırlar. Ama hatırlamalıyız ki bu sadece bir varsayımdır ve tam olarak gösterilebilen bir gerçek değildir.

Amaçlı davranış ortaya çıkarmak için bu yasanın evrenselliğine karşı çıkılması gerektiği bilgisi kesin değildir. Yasa sadece enerjinin miktarının sonlu olduğunu ve bu miktarın kesinlikle arttırılabilir ya da eksiltilebilir olmadığını belirtir. Enerji potansiyel ve kinetik formlarda bulunabilir. Belli bir miktarda enerjiyle etkileşime geçen zihin, bu miktarda bir artma ya da azalma meydana geleceği anlamına gelmez.

Böylesi bir işsiz yön için gereken kesin koşullar şu an sahip olduğumuz bilgi birikimimizin oldukça ötesindedir. Tatmin edici bir hipotez ortaya atmak için yeterli sinirsel enerji idrakına da sahip değiliz. Böyle bir hipotezin varlığı imkansız olmadığı gibi bilinen gerçeklerle de uyumsuzluk göstermek zorunda değildir.

Sayfa77

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

Öne Sürülen Görüşün Özeti Öne sürdüğümüz görüşü özetlemek gerekirse, içinde bulunulan dilemma ya eksiksiz bir mekanik kavramı ya da mekanik rastgelecilik ve amaçlı eylemleri aynı anda içeren bir kavramı kabul etmemizi gerektirir. İlk anılan kavram fiziksel dünyada bir üstünlüğe sahip ve biyolojik dünyada birçok destekçiye sahipken; psikoloji için yeterince tatmin edici değildir. Çünkü zihni açıklamayı zorlaştırarak onu kural dışı bir pozisyona sokar. Eğer bu alternatifi kabul edersek, zihnin orijini tam bir muammaya dönüşür ve onun için herhangi bir kullanım amacı bulmamız imkansız bir hale gelir. İkinci alternatif zihni, fiziksel hadiselerin rastsal düzenini aşan, amaca yönelik orijinal bir element olarak görür. Bu konsept paralellik teorisi ile tutarlılık gösterir. Bu görüşü eksiksiz kılmak için her nevrozun kendi psikosu ve her psikozun kendi nevrozu olduğunu kabul etmemiz gerekir. Etkileşim teorisi, rastsal ve amaçlı serilerin etkileşime geçtiğini kabul ettiği için yukarıda anılan eksiksiz örtüşmenin varlığını gerektirmez. Bu nedenle bazı kendi içinde mekanik olan süreçlere yön verilir. Dahası, yeni yönler için temel oluşturan bilinçli düşünceler yaratılır.

Yönlendirici eğilim bu amaca yönelik eylemlerin birimidir. Bu durum düşünme ve eylemin yaratıcı sentezinde bize görünür kılınmıştır. Şimdiki problem, bu eğiimlerin çıkış noktasından doğmaktadır.

Yönlendiri Eğilimlerin Kökeni Bu problemi düşünürken, hatırlamalıyız ki üzerinde çalıştığımız sentetik gerçekler, zihinsel hadiselerin yönlendirici özelliklerine dair hatırı sayılır derecedeki karmaşıklığı su yüzüne çıkarmıştır. Baş etmemiz gereken tek bir eylem değil, düzgünce organize edilmiş bir yönelimler hiyerarşisidir. Bu organizasyonda belirleyici faktörler sadece belirli bilinçli amaç ya da problemlerden ortaya çıkmaz, aynı zamanda yaşayan cismin temel doğasında yatan gerçek ve genel trendlerden ortaya çıkar. Bu belirleyici faktörlerin çoğu nereye yönlendirdikleri Sayfa 78

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

konusunda bize kesin bilgi sağlamaz. Sadece tek bir fikrin ya da başarının onların talebini karşılayacağını bilmekteyiz.

Yöneltici eğilimlerin üç farklı tipte kökeni varmış gibi görünmektedir. Şu anda yöneltici eğilimleri tek bir temel sebebe bağlayacak yeterliliğe sahip değiliz. (i) Yaşayan maddeden kaynaklanan eğilimler, organik hayatın temel uyumsal karakteristiğini temsil eder. Bu uyumlar fizyolojik süreçlerin sonucu olabilir ya da ruhsal bir özden kaynaklanıyor ve cismi güçlerin saf fiziksel operasyonların ötesine geçiyor olabilirler. (ii) Karmaşaların ilişkilerinden doğan eğilimler vardır. Bu eğilimler üstü kapalı bir şekilde uyum getirirler. Alışkanlıktan doğan eğilimler kendilerini sadece düşüncede değil, eylemde de görünür kılarlar (iii) Kişisel benliğimizin bilincinde olduğumuz, düşünce ve davranışlarımızı kendimizin yönettiği benmerkezci eğilimler vardır. İrade söz konusu olduğunda, bu eğilimlerin kendi eylemlerimizden kaynaklanan, egonun direkt bir yansıması olarak kabul ederiz.

Sayfa79

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

KİŞİLİK: DENEYSEL EGO, UYKU VE RÜYA

Sayfa 80

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

Deneysel Ego Öz bilincin doğasını sorgulamanın uygun olacağı bir noktaya geldik.

Deneysel olarak bildiğimiz kadarıyla ego kalıcı ve sürekli olan bedensel hissiyat ve duygulanımların bir karışımıdır. Öz bilinç elle tutulan, devinduyumsal ve organik hissiyatların bir birleşimidir. İçorgansal bölgede meydana gelenlerin hususi bir önemi vardır çünkü içorgansal hassasiyetin dengesinin bozulduğu bazı patolojik vakalarda gözlemlediğimiz üzere, kişinin kişilik hissinde bazı bozulmalar meydana gelebilmektedir. Kişi kendisini farklı hissedebilmekte ya da kendisi gibi hissetmemekte olabilmektedir.

Kişinin bedensel hassasyeti ve kişiliği arasındaki doğal ve yakın uyum benmerkezci yönelim konusunda bize hiçbir temel oluşturmaz. Bu duyusal tezahürler kişiliğin ifadesidir. Bunları gerekli ifadeler olarak kabul etsek ve böylece kişiliğin varlığını reddetsek dahi zihinsel oluşumların açığa çıktığın yönelimsel eğilimleri açıklamak zorundayız.

Egonun bu eğilimlerin kökeni olduğuna dair deneysel bir kanıtımız yoktur. Fakat yönlendirici eğilimleri gerçek kabul edecek olursak bir varsayım yapmak gereklidir. Öz bilinç zihinsel aktivitelerle ilgilidir. Özellikle de hisler ve gönüllülük ile ilgili olanlar. Fakat egoyu diğerlerinden farklı bir element olarak kabul etmek oldukça imkansızdır. Bilinç süreçlerinde egonun varlığının keşfi eksiksiz bir analiz yapmak için bir adımdır. Daha ileri soruşturmaların yapılması egonun elementlerini anlamak ve açıklamak için beklenebilir.

Tartışmamızı özler evrenini; özlerin birbiri ve tanrı ile ilişkisini sorgulayan metafizik bir kurguya doğru itmemeliyiz. Amacımız daha çok kişilik anlayışımızı sorgulayarak, onu bildiğimizin ötesine itmeye çalışmaktır.

2. Kısımda zihinsel oluşumların meydana gelişinin sürekli olmadığından bahsedildi. Uyku periyotları ve bilinçsizlik düzenli

Sayfa81

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

aralıklarla araya girmektedir. Bu araya girmeleri ve kişiliğimiz üzerindeki etkilerini nasıl değerlendirmeliyiz?

Uyku Bilinç ile ilgili bildiğimiz bütün gerçekler sentetik gerçekler olduğu için uykunun bilinçsizliğini ya da koma durumunu tam bir zihinselsel yoksunluk durumu olarak kabul etmemiz gerekli değildir. Bu durumlar için yeterli kabul edilebilecek bir neden, bu sentetik formlarda meydana gelen bozulma ve değişikliklerde aranabilir. Bu görüş uyku ile ilgili yapılan bir çok çalışma ile doğrulanmıştır. Geceleri kendimizi yatıştırdığımızda, sessiz çevre ve kapalı gözlerimiz birçok duyusal uyarıcımızı etkisiz hale getirir. İnzivaya çekilmiş gibi görünürüz ve düşünce ve imgeler bilincin en belirgin içeriği haline gelir. Bu içerik varlığını bir süre bütün canlılığıyla sürdürür. Sıkça belirtilir ki bu imgeleme, özellikle de görsel olanlar, bu uykuya yakın durumlarda alışılmadık bir belirginlik gösterir. Normal deneyimlerinde imgelemenin zayıf bir rol oynadığı bazı insanlar, kendi istekleriyle yapmaya çalıştıklarında başarısız olacakmış gibi, uykuya yakın durumlarda oldukça canlı ve ayrıntılı bir imgeleme deneyimlerler. Yönlendirici eğilimler bugünden örnek alarak, yarının plan ve amaçlarını öngörür.

Birbirleri ile ilişkilendirilen imgeler aşağı yukarı alakasızdır ve zihin amaçları ile kontrol edilemeyen hayal gücü arasında gezinir. Zaman zaman bir öz bilinç dürtüsü ile uyarılırız. Ve zaman zaman Wordsworth’ün adlandırdığı bu “kayıtsızlık parıltılarını” hatırlayamamak bizi şaşırtır.

Deneyler sentezlenmedi ve bu yüzden hatırlama gücümüzün ötesindedirler. Belli ki uykunun yavaşça bize yaklaştığı bir aşamada gerçekleşirler. İlişkili bağlar kendilerini güçsüzleştirir ve bir zaman aşımı gerçekleştiğinde uyku durumu ortaya çıkar. Olayın kendi doğasında, içgözlemimiz oldukça güvenilmez olsa da, uyku aniden gerçekleşen bir hareket gibi görünür.

Sayfa 82

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

Bu gerçekler bizi bazı kanıtlarla donanımlı hale getirir. Bu kanıtlar kişiliğin yönelimin sentetik aktivitelerine bağlı olduğu savıyla ilgilidir.

Organik duyulardan temellenen deneysel öz varlığını hala sürdürmektedir. Fakat yöneltici vasıtalar etkisiz duruma düşer düşmez, deneysel öz kendini açığa vurmakta başarısız olur.

Rüyalar Uyku sırasında rüyalar ortaya çıkabilir. Bunlar kısmi sentezler sonucu ortaya çıkabilir ve farklı kökenlere sahip oldukları düşünülebilir.

Geçmiş deneyimlerin alışılmışın dışında bir şekilde canlandırdığı kesin yöneltici eğilimler sürekli bir açıklama bulma peşindedir. Tesadüfen ortaya çıkabilen duyusal uyaranlar, imgeleme ve düşünce ile karmaşıklaştırılmış ve ayrıntılandırılmış bir kavramı ve sentezlenmiş deney sonuçlarını ortaya çıkarmak için kullanılabilir. Birçok eğilimin izi yaşanılan günün aktivitelerinde aranır. Bunlar genelde en çok enerjinin harcandığı eylemlerden daha çok tamamlayıcı ve önemsiz konulardır. Uykudan hemen önce akıldan geçen düşünceler direkt olarak rüya durumunda ortaya çıkabilir. Benzeri bir şekilde uyanmadan hemen önce gerçekleşen sabah rüyaları genelde yeni güne ait öngürülen olaylarla ilgilidir. Bu durum, plan ve niyetlerimizi ilerletebilmemiz için önemli olan yöneltici eğilimlerin tasdikini belirtir. Derin uykuda görülen rüyalar uzak geçmişten çağrılan canlandırmalardır.

Tamamiyle tatmin edici olmasa da birçok ilginç teori, psikiyatr Freud ve okulu tarafından uzak kökenli rüyalara dayandırılmıştır. Gençlikte ve bebeklikte ortaya çıkan bastırılmış duygusal deneyimler, özellikle de cinsel içerikli olan deneyimler, bize yerine getirilmek üzere bazı güçlü ve kalıcı arzular bırakır. Ne zaman günlük hayatın gerçeklikleri görmezden gelinirse, karmaşalar gün yüzüne çıkar ve kendisine bir açıklama arar.

Sayfa83

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

Bu nedenle rüya bir dileğin ya da arzunun gerçekleşmesi olarak görülür.

Bu gerçekleşme kümelenen ilgili fikirlerden sadece kısmen etkilendiği için, açıklama tamamen bilinçli bir durumdayken bulunana kadar, bu gerçekleşme içimizde asla kurtulamayacağımız bir tür saplantı olarak kalır. Bu saplantılar uyanıkken olarak geçirdiğimiz yaşamımızda üstünlüğü ele geçirdiğinde histeri gibi çeşitli rahatsızlıklar ortaya çıkar.

Bazen bu rahatsızlıkların tedavisi rüyaların ve rüyaların sembolik önemlerinin dikkatli bir analizi ile sağlanır. Bu method ile önemli bir başarı elde edilmiştir. Hepimizin bir noktada benzer saplantıları olduğuna şüphe yoktur. Bu saplantılar belli bir zaman geçene kadar kendilerine mantıksal bir açıklama bulmak için bekleyebilir. Yaşanılan karmaşaların rüyalarımızın temel sebebi olduğu ve saplantılarımız tamamının cinsel kökenleri olduğu varsayımları, sahip olduğumuz bilgiler kapsamında kesin bir doğruluğa ya da yanlışlığa sahip değildir.

Rüyaların kökenine dair ikinci bir olasılık da duyusal uyaranların aksiyonunda bulunmuştur. Duyusal uyaranlar kendi yöneltici eğilimlerine -uyanıkken geçirilen yaşamın özel amaçlarına ilşkin olmaksızın- yol açabilirler. Bu tarz rüyalar yüksek bir yabancılık duygusu uyandırırlar. Oldukça tatmin edici ve yaratıcı olabilen bu rüyalar ile geçmiş yaşamımız arasında uzaktan yakından bir bağ kurulamaz.

Rüyaların uzunluğunu ya da ne zaman meydana geldiklerini kesin olarak tahmin edebilmemiz mümkün değildir. Uyku sırasında her hangi bir zamanda meydana gelebilirler ve sürekli rüya gördüğümüzü sandığımıza dair belli başlı kanıtlar vardır. Genellikle tam uyanma esnasında gördüğümüz rüyaları hatırlarız. Normalde kurgulayacak olduğumuzda çok daha fazla zaman almasını bekleyeceğimiz oldukça karmaşık fikirler, bu uyanma esnasında geçen kısa süre içinde aklımıza gelebilir.

Sayfa 84

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

Yöneltici eğilimlerin geçici etkisizliği sonucu, kişiliğimizin belli bir ölçüde uykudan etkilendiği görülmekte. Fakat yöneltici eğilimler dışavurumcu materyal ortaya çıktığı anda tekrar görünmeye hazırdır. Bu nedenle, kişilik en fantastik rüyalarda bile varlığını ortaya koyabilir.

Bununla birlikte, uyandığımızda yeniden ortaya çıkan özün, uykuda kaybolduğumuz zamanlarda kontrolü eline geçiren öz ile aynı olduğu açıktır.

Sayfa85

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

KİŞİLİK: HİPNOZ, ÇOKLU KİŞİLİK, TELEPATİ VE RUHİYATÇILIK

Sayfa 86

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

Hipnoz Kişilikte bozulmaya yol açan bir diğer örnek hipnoz olgusudur.

Otoriteler bunun patolojik bir olgu mu yoksa normal bir olgu mu olduğu konusunda uzunca bir süredir tartışmaktalar. Uç tezahürleri kesinlikle anormal kabul edilirken, günlük yaşamda tanıyabildiğimiz bazı özellikler sergilediği de görülür. Hipnotik evrelerin temelinde telkin vardır. Telkin ile kastedilen kişisel olmayan gerçeklerden doğan yöneltici eğilimlere olan hassasiyettir. Hipnoz kendi kendimize tasarlayıp gerçekleştirebileceğimiz bir eylem değildir. Hipnoz durumu için kendimizden bağımsız, telkin edici araçlara ihtiyacımız vardır.

Eğlimler varoluşun temelinde bulunan; dışarıdan gelen, iradeden bağımsız, ikincil şartlarla etkileşime geçen amaç ve hedeflerden kaynaklanır. Her ne zaman bu gerçekler kişinin aktivitelerini ele geçirir ve onlara hükmederse, bu gerçekler telkin edici olarak adlandırılır. Bu telkinlerin kişiyi hipnotize edip etmeyeceği, telkinlerin kişinin kişisel hedeflerine bağlı olup olmadığına bağlıdır.

Hipnoz kişi tarafından yönetilen iradenin bir kenara atıldığı, kişinin normalde kontrol edemediği eğilimler tarafından ele geçirildiği bir zihinsel oluşumdur. Hipnoz durumunun rüyalara olan benzerliği açıktır.

Fakat hipnoz sırasında uygulanan kontrol, ortalama bir rüyayla karşılaştırılınca daha belirgindir. Yoğun bir konsantrasyon sağlanır ve ortada tek bir amaç vardır. Normal tutumumuzdan vaz geçip daha rahat fakat azimli bir tutum sergileriz. Dar fakat tutarlı bir takım aktivitelere yönleniriz. Bu hipnoz konusunun yapay olarak daraltılmış bilinçliliğidir.

Hipnotik durumdan ayırt edilemeyen rüya tipleri de vardır.

Uyurgezerlik gibi. Uyurgezerlikte rüya gören kişi yürümek gibi aktiviteleri yerine getirmek üzere uyarılır. Bu rüya durumunun motor formları, analog hipnotik duruma oldukça benzer. Bazen bir kişinin başka bir kişinin uyurgezerlik formuna sızmaya çalışıp - hipnoz yapan kişinin hipnotize olan kişinin hareketlerini kontrol etmeye çalıştığı gibiuyurgezerin hareketlerini kontrol ettiği iddia edilmiştir. Rüya hali ile

Sayfa87

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

hipnoz durumu arasındaki fark rüyalardaki uyumun eksikliğidir. Uyum ile kastedilen hipnozu yapan kişi ile hipnotize olan kişi arasındaki yakın bağdır. Rüya halindeki düşünceler telkinin gücünü altedemez ve hipnozu kontrol edemez.

Hipnozun üç temel çeşidi olduğu söylenebilir. Bu çeşitlilik hipnozun derinliğinden ve özelliklerinden kaynaklanır. Laterji, hastanın telkine aşırı hassas olduğu hipnoz durumudur. Bu hipnoz durumunda, hipnotize edilen kişiye beş duyu organını birden ilgilendiren halüsinasyonlar yaratılabilir. Katalepside hipnotize edilen kişinin gözleri açık kalır ve kasları donmuşçasına uzunca bir süre sabit kalır. Uzuvları bırakılan şekillerde kalır ve telkin alma yeteneği oldukça düşüktür. Çevreden gelen seslere tepki vermez. Hastanın uyandırılamama ihtimali olduğu için tehlikeli bir hipnoz evresidir. Uyurgezerlik halinde doğrudan telkin mümkün olmasa da hipnotize olmuş kişi ikna edilebilir. Bu haldeyken hipnotize edilen kişide sıradışı bir zeka ve muhakeme yeteneği ortaya çıkar. hipnozla yaratılan bu uyurgezerlik hali doğal uyurgezerlikle benzerlikler gösterse de farklı iki uyurgezerlik halleridir.

Kişiler telkin sırasında farklılıklar gösterir. Bazıları kişisel sorumluluklarını bir kenara atıp telkine kolayca uyum sağlamaya oldukça yatkınken, bazıları fikirlerinin domine edilmesine güçlükle izin verir. Sıklıkla dile getirildiği üzere hipnoz, oto-hipnozdan kaynaklanır.

Bu kişinin kendini hipnoztize etmesi anlamına gelmez. Fakat kişi bilinçli bir şekilde belli bir düşünce ya da aktiviteyi yerine getirmek üzere yöneltici eğilimlerinin kontrolünden kaçınabilir. Demek istenen şudur ki; bir hipnozcu hipnoz durumu ortaya çıkarabilmek için zaruri değildir. Hipnozcudan hipnotize edilen kişiye izleyen aktiviteleri kontrol etmek amacıyla manyetik yayılımlar geçtiği doktrini uzunca bir süredir yanlış kabul edilmektedir. Ancak bu bir gerçektir ki hipnoz durumunda kişisel yönetim büyük bir ölçüde terk edilir. Hipnotik durum yöneltici eğilimlerin en aza indirildiği bir durum değil; kişisel hedeflerden çok içinde bulunulan durumdan dolayı ortaya çıkan yönelimlerin önemli ölçüde büyütüldüğü bir durumdur.

Sayfa 88

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

Hipnozun ilginç bir özelliği hipnoz sonrası olarak adlandırılan telkindir.

Hipnotize edilmiş bir zihni, ileride ortaya çıkabilecek bir durumda nasıl hareket edeceğini belirleyecek şekilde etkilemek mümkündür. Hipnoz sırasında ortaya çıkan iştirak olağan dışı bir güç sergiler. Durumun meydana gelişi, yeri ve zamanı; hipnotize edilen kişiyi geçici bir süreliğine hipnotik evreye sokmaya yetecektir. Kişi, önceden telkin edilmiş bu hareketi sergileyecektir. Bu nedenle hipnoz kişilikten sapma olarak kabul edilebilir. Benmerkezci kontorlün yitirimi ve dışarıdan gelen telkinlerin gücü, ilginç bir yarı-bilinçliliğe sebep olur. Uyanıklık durumunda yöneltici eğilimlerin hiyerarşisinden etkilenen tam sentez durumu yerine, ilişkilerin daha belirgin ve kişisel eğilimlerin bağımlı olduğu bir durum içerisideyiz. Duyusal ve görüntüsel olgular sonucu ortaya çıkan stres, hipnoz sırasında sık sık görülen aşırı duyarlılığı açıklamak için kullanılabilir.

Çoklu Kişilik Hipnoz değerlendirmesi bizi, hipnotik ve patolojik şartların alışılmamış bir modifikasyonu olan kişiliğin sapması konusuna getirir. Bu konu çoklu kişilik durumudur. Hipnoz, telkinin abartılı bir formudur. Çoklu kişilikler, benzer bir şekilde, hayatımıza hükmeden eğilimler arasındaki ayrışmalardan ve belli eğilim ve deneyimlerin otonom gruplara doğru kristalleşmesinden kaynaklanır. James’e göre, her birimiz farklı bir grup kişilikler demetiyiz. Genel tutumlarımız ve yöneltici eğilimlerimiz karşılaştığımız durumlara uygun olarak farklılık gösterir. Pazar gününe ait alışkanlıklarımız dikkat çekici bir biçimde hafta içi davranışlarımızdan farklılık gösterebilir. Arkadaşlarımıza gösterdiğimiz davranış biçimi yabancılara gösterdiklerimizden farklıdır. Kendi cinsiyetimizde olan kişilere farklı davranırız. Aynı şekilde çocuklara ve hizmetçilere de farklı davranışlar sergilemek üzere yaptığımız ayarlamalar vardır. Bu özel tutumlarımızın algımıza mı yoksa fikirlerimize mi dayandığını anlamak gereklidir. Farklı tutumlarımız

Sayfa89

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

farklı davranış şekillerini beraberinde getirirken bazen belli bir noktada güçlü bir ayrışma gerçekleşir ve çoklu kişilik ortaya çıkar. Bu belirtilerin altında yatan gerçek problemler, bu ayrışmanın sebepleri ve her bir farklı kişiliğin varlığında egonun oynadığı roldür. Çoklu kişilik bozukluğu, kişinin bilincinde, arasında geçişler yaşadığı birden fazla kişiliğe sahip olduğu psikolojik bir rahatsızlıktır. Bu psikolojik bozukluğun bir travma ya şoku takiben ortaya çıktığı düşünülmektedir. Bu travma ya da şoklar, çocukluk döneminde ya da bilincin tam olarak oluşmadığı zamanlarda ortaya çıktığında, bu psikolojik bozuklukluğa sebebiyet verdiği sanılmaktadır. Travmalar aileden ya da dışarıdan kaynaklanan cinsel ya da duygusal istismarlardan doğmuş olabilir. Şimdiye kadar incelenmiş olan vakalar şaşırtıcı bir karmaşıklık gösterir.

1. kişilik, 2. kişiliğin eylemleri hakkında bir bilgiye sahipken; 2. kişilik, 1. Kişiliğin varlığı hakkında hiçbir fikre sahip olmayabilir. Hasta normal bir duruma kavuşturulduğunda, daha dar bir görüşe sahip olduğunu sergilemiş olan 2. kişilik, bütün bunlara rağmen kişinin gerçek karakterini sergiliyor olabilir. Bu vakalar bizi tek bir kişide birden fazla gerçek ego bulunabileceği çıkarımını yapmaya götürür.

Ancak, çoklu kişilik durumu, kişiliğin ayrışmasının, tek sebebi dışarıdan gelen telkinler olan hipnotik evrelerden ibaret olmadığını gösteriyor olabilir. İki veya daha fazla egonun kökeni ortak olsun ya da olmasın; ya da ayrışık tutumların raslantısal bir sonucu olsun, bunlar henüz cevaplayabileceğimiz sorular değildir. Bir kişilik diğeri üzerine hakimiyet kurabilecek duruma getirilebilirse bir tedaviden bahsedilebilir. Bu durum kişiyi farklılık gösteren davranış ve tutumları hakkında bilgilendirmekle ya da anormal davranışların ortaya çıkışını etkili bir yolla önleyerek gerçekleştirilebilir. Yarı-hipnoz durumu, bu ayrışık davranışları bir araya getirmesi için doktorlara yardımcı olur.

Böylece kişi yavaşça normal dışı davranışları hakkında bilgilendirilir ya da güçlü bir telkin ile bu ekstra kişilikleri bastırması sağlanabilir.

Sayfa 90

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

Telepati ve Ruhiyatçılık Kişilik hakkında sözü edilen birçok olgu telepati ve ruhiyatçılık ile ortaya çıkarılmıştır. Telepati, normal duyu kanallarının yardımı olmaksızın gerçekleşen zihinler arası iletişim anlamına gelir.

Ruhiyatçılık ise telepatik iletişime daha geniş bir çerçeveden bakarak, telepatinin bedenden ayrılmış ve ayrılmamış ruhlar arasında da gerçekleşebileceğini varsayar. Burada karşımıza kişiliğin bedensel açıklamalarının dışına çıkma olanağı doğuyor. Zihnin kendisini sadece fizyolojik süreçler yolu ile ifade edebileceğini savunan hipotez, bu olguların desteğiyle geçersizleşmeye başlamıştır. Bu olguların kabullenmek zihinsel oluşumlar algımızı değiştireceği gibi hali hazırda sahip olduğumuz fiziksel kavramlarla tutarsızlık göstermek zorunda değildir. Bedenden ayrılmış zeka kavramı bile bazı fiziksel fenomenlerle kavranabilir. Telepati ve ruhaniyetçiliğin varlığının başarılı bir gösterimi, kişiliğin fiziksellikten bağımsızlığını gösteren kritik bir test olarak gösterilemez. Uzunca bir süredir dünyanın her yerinde çok sayıda araştırmacının hararetli bir şekilde bu alanda çalışma yapmasına rağmen, araştırmacılar bilim adamlarını ikna edecek herhangi bir sonuca ulaşmış değillerdir. Soru hala gündemdedir, fakat gelecekte kanıtlanabilir gerçekler olarak karşılabilme ihtimalimiz olan telepati ve ruhaniyetçiliğin teori olarak görülmesini dogmatik bir biçimde reddetmek doğru olmaz.

Bazı araştırmacılar telepatinin ispat edildiği konusunda ikna edilmiş fakat ruhaniyetçiliğe inanç göstermemektedir. Telepati sadece kişilerin bedenleri içinde yaşayan zihinlerden zihinlere direkt iletişim ihtimalini göz önünde bulundurur. Düşünce transferi bir fiziksel fenomen olabileceği gibi, hali hazırda bildiğimiz ve doğada bulunan bir fiziksel gerçeklikten de kaynaklanıyor olabilir. Fakat iki durumda da zekanın bedensel ölümden sonra varlığını sürdürdüğü kanıtlanamaz. Çünkü bir zihinde düşüncenin yaratılması ve bilinen iletişim kanalları olmaksızın bir başkasına alınması yine fizyolojik şartlara bağlıdır. Sadece artık var

Sayfa91

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

olmayan bir bedende ait zihinden bir mesaj alındığına dair bir kanıt sunulduğunda, kişiliğin fiziksellikten bağımsız olarak varlığını sürdürebileceğine dair bir kanıtımız olur.

Daha önce telepatik ve ruhani tezahürlerin hipnotik evrelere yakın benzerlik gösterdiğinden bahsettik. Mesajların vasıtasıyla iletildiği ve alındığı “medyum” genelde trans durumundadır ve bu nedenle hipnotize olmuş kişide olduğu gibi aşırı hassasiyet gösterip canlı imgeleme özelliğine sahiptir. Çoklu kişilikler de bazen bir medyum rolü oynar ve bu alem ile öteki alem arasındaki aracı gibi davranır.

Bu tezahürlerden birçok ilginç problem ortaya çıkar. Otomatik yazma ve konuşma psikolojinin önemli bir kısmını oluşturur. Fakat bunlar aslında o kadar da gizemli değildirler ve açıklanmaları için doğaüstü bazı varsayımlar gerektirmezler. Bu otomatiklikler sıradan mesleki eylemlerden farklıdır. Bunlar da bilinçli bir şekilde ortaya çıkarılmadığı halde dış bir telkin sonucu meydana gelirler. Böylece bu eylemleri sergileyen kişi bu durum karşısında en çok kafası karışan kişi olur. Çünkü kişi kendini normalde iradeli bir efor ve yönelim gerektiren işleri istemsiz olarak yerine getirirken bulur. Davranış çeşitleri gibi, bu durum kişilerin direk algısal karşılık verme evresinde oldukları görülür.

Yürürken yolda görülen taştan bilinçsiz de olsa kaçınmak gibi.

Sayfa 92

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

KİŞİLİK:DELİLİK

Sayfa93

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

Deliliğin Tanımı Uykunun doğal kesintileri ve hipnozun yarı-anormal olgusu dışında kişilikte meydana gelen ruhsal bozukluklar delilik adı altında sınıflandırılır. Delilik ve akıl sağlığı yerinde olma arasında kesin bir çizgi çizilemez. Uyku ile uyanıklık, hipnoz ile telkin ya da çoklu kişilik ile normal önyargı arasında olduğu gibi. Sıklıkla söylendiği üzere herkes biraz delidir. Ama delilerin birçok normal özelliklere sahip olduğunu söylemek daha doğru olur. Yasal amaçlar doğrultusunda, kişisel sorumluluklar konusunda deliliğin belirli sınırları vardır. Kişiler günlük hayatlarındaki en acil ihtiyaçları karşılayabilecek durumda olup olmamalarına göre yargılanır. Bir çok vakada zihinsel oluşumların oldukça anormal özellikleri vardır fakat delilik olarak adlandırılmazlar çünkü zararsız olarak görülürler. Bunun yanısıra, birçok açıdan oldukça zeki olarak kabuledilen birçok insan, topluma tehdit teşkil eden bazı anormallikleri nedeniyle gözetim altında tutulurlar. Bu nedenle delilik, kişinin çevreye normal adaptasyon sağlama yeteneğini ortadan kaldıran bir değişim ve genelde beyinde meydana gelen bir hastalık olarak tanımlanır. Şimdiye kadar uğraştığımız kişiliğin herbir değişiminde, ruhsal bozukluklar ne gerekli ne de tipik olarak patolojikti. Yani fizyolojik bozukluklar ya da sinir sisteminin yapısal lezyonları nedeniyle ortaya çıkmamışlardı. Ama delilik durumunda dahi, zihinsel hastalıkların temelinin bedensel rahatsızlıklar tarafından atıldığını bir kesinlik içerisinde söyleyemeyiz. Burada yine konu bedensel mekanizmaya gelince ortaya çıkan kişiliğin bağımsızlığı sorusuyla karşılaşıyoruz.

Eğer bu soru olumlu olarak cevaplanırsa, geriye hala çözüm bulmamız gereken bir problem kalır: Egoyu meydana getiren saf fiziksel öz kendisiyle ilgili bozukluklara mı bağlıdır yoksa dengesiz bir zihin ortaya çıktığı bedene ait bedensel bozukluklardan mı kaynaklanır?

Sayfa 94

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

Deliliğin Semptomları Deliliğin semptomları hem analitik hem de sentetik olgularla bağlantılı olarak saptanabilir. Bozuklukları hiperestezi, hipoestezi ve paraestezi olarak üç ana başlıkta belirledik. Bunlar sırasıyla; hassasiyet eşiğinde düşüş, hassasiyet eşiğinde yükselme ve duyularda yanılma anlamlarına gelir. Sonuncusu için verilebilecek yaygın bir örnek böceklerin vücutta dolaştığı hissi veren morbid duyulanımdır. İmgelemeden dolayı, imgelerin olağandışı yoğunluğundan dolayı halisünasyonlar görürüz.

Duygular sık ve uzun süreli olarak ya da yoğun bir şekilde yaşanırsa; ya da tamamen ortadan kaybolursa bazı dengesizlikler gözlenir. Düşünce ve düşüncenin ilişkileri; yeterlilik ve eksiksizliğe, varlık ve yokluğa dair her türlü anormalliği gösterir. Bu bozuklukların her hangi biri gerçekte deliliğe bulgu niteliğinde değildir. Çünkü hepsi de normal varyasyonlarda sıkça ortaya çıkmaktadır.

Deliliği en bariz kılan olgular sentetik olgulardır. Dikkatte, hafızada ve ortaşımda bozukluklar, algı, kavrayış ve duygu deli bir zihnin en çarpıcı özelliklerini gözler önüne serer. Bu pek çok ve çeşitli semptomları sorgulamak bizi konudan oldukça uzaklaştırır. Fakat semptomlar ve altında yatan sebepler sayesinde psikatristlerin ayrıştırabildiği bazı ana zihinsel rahatsızlıklardan bahsedebiliriz.

Hastalıkların Sınıflandırılması Hastalıkları iki ana başlıkta toplamak uygundur: — (1) Fonksiyonel psikoz ve (2) Yapısal psikoz. Bu sınıflandırma bazı deliliklerin tam olarak fiziksel rahatsızlıklar olduğu ama bazılarının ise fiziksel kökene sahip olduğu ihtimaline dayanır. Ama şundan emin olabiliriz ki yapısal psikozlar beyin hastalıkları ilintiliyken fonksiyonel psikozların fiziksel temeli henüz keşfedilmemiştir.

Sayfa95

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

Fonksiyonel Psikoz Fonksitonel psikozu yediye ayırabiliriz. İlerleyici hastalıklar olan paranoya ve erken bunama dışında, bu hastalıklar tedavi edilebilir ve hastalar normal zihinsel durumlarına dönebilir. (a) “Hallucinatory deliria” hastaları halüsinasyonlar görür ve öz bilinç ile öz kısıtlama becerisine sahip değildir. Fikirleri tarafsız gerçekler gibi kabul etmelerine izin veren olağandışı bir telkine açıklıkları vardır.

Kuruntuları ve gerçeği yanlış yorumlamaları dikkat çeker. (b) Mani fikirlerin zihinde hızlıca uçuştuğu anormal bir uyarılganlık hali olarak tanımlanabilir. Mani hastaları çoğunlukla büyük bir duygusal heyecan içerisindedir. Hoşa gitmeyen bir asabiyet hali de sıklıkla gözlendiği halde, genelde zevk vericidir. Mani hastalığının semptomları; enerji artışı, fikir uçuşmaları, huzursuzluk, hızlı konuşma, uyku ihtiyacında düşüş, sanrılar, halüsinasyonlar, aşırı coşku ve cinsel istekte artıştır. (c) Melankoli dugusal depresyon ya da anksiyetenin tam tersi bir tablo çizer. Düşüncelerde ve hareketlerde yavaşlama ya da hür iradenin yitimi gerçekleşir. (d) Sirküler psikoz manic ve depresif hallerin birbirin, düzenli ya da düzensiz olarak izlemesi sonucu oluşur. Akıl sağlığı yerinde olma durumu delilik durumları arasında gerçekleşir. (e) Paranoya temelde zihinsel oluşumların sentetik organizasyonudur.

Aşırı endişe ve korku ile karakterize edilir. Ana semptomu sabit fikirliliktir. Hastalar sıklıkla mantıksız kuruntulara kapılır. Yöneltici eğilimlerin uygun kontrolünün eksikliğinde anormal durumlar ortaya çıkabilir. Sonuç olarak kişi çeşitli değişebilen ya da değişmeyen kuruntularından ve bazen de bağıntılı olarak ortaya çıkabilecek halüsinasyonlardan dolayı acı çekebilir. Bu adli olarak baş etmesi en Sayfa 96

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

güç hastalıklardan biridir. Çünkü hasta doğruyla yanlışı ayırt edebilecek zekaya sahip olabilir ve hayal ettiği yanlışlar nedeniyle başkalarının elinde acı çekebilir. Kişinin kuruntuları yüzünden kendisine ya da başkalarına zarar verecek davranışlarda bulunma ihtimali vardır. (f) Erken bunama hastaları iyi yönlendirilmiş olduğu ve bilinç sislenmesi göstermediği halde temel günlük aktivitelerini yerine getirmekte zorluk yaşarlar. Aynı zamanda bir ilgi eksikliği ve umursamama hali hakimdir. Bu nedenlerden ötürü –hafıza testlerinde tam odak durumunda ortaya çıkmayacağı halde- hafızada bozukluklar meydana gelir. Aynı zamanda duygusal bozulma ya da aşınma ve tutarsız konuşmalara neden olan, düşüncelerin akışında bir düzensizlik söz konusudur. Hastalığın temel bir sebebi yoktur. Genelde ergenlik çağında meydana gelir. (g) Histeri, bozukluklar arasında en ilginç olanlardan biridir. En önemli iki semptomu abartılmış duygusallık ve telkine açıklıktır. Diğer yaygın semptomları ise duyularda, motor ve bezel tepkilerde bozulmalardır.

Hastalık, kronik hale gelen hipnoidal durumlara benzerlik gösterir.

Hastalar genelde telkin yoluyla tedavi edilebilir. Hastanın rüyalarını kullanan psikanalitik metotların da oldukça başarılı olduğu görülmüştür.

Hasta kurguladığı duygulanımlar ve aciziyetten arındırılıp, zihinsel ve bedensel süreçleri üzerindeki mantıksal kontrolünü geri kazanır.

Duygusal şoklar bu tarz bozukluklar için en yaygın sebep olarak görüldüğü için, hastada aynı durumu canlandırmak ve; detaylı ve mantıksal bir analiz yapmak etkili olabilir. Pratikte bu mantıksal yaklaşım ve canlandırma oldukça faydalıdır. Benzer prosedüre sahip günah çıkarmanın faydalı etkileri, Katolik kilisesi tarafından uzunca bir süredir kullanılmaktadır. Karşılaşılan zorluk, yardım almaksızın hastaların sıkıntılarının gerçek sebebini bulamamalarıdır.

Karmaşıklıkların doğasında genelde hastanın unutmaya çalıştığı cinsel sebepler yatar. Sonuç olarak orijinal durumun ayrıntıları ayrıştırılmıştır Sayfa97

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

ve tekrar hatırlanmayacaktır. Fakat bu durumlardan kaynaklanmakta olan yöneltici eğilimler hala güçlüdür. Bu karmaşıklıklar rüyaların konularını belirler. Uyanıkken geçirdiğimiz zamanlarda hızlıca verdiğimiz önemsiz tepkiler genellikle karmaşıklığın belirticisidir.

Hastanın rüyalarını analiz ederek orijinal durumu yeniden canlandırmak mümkündür. Bu yapıldığında hasta problemin dayanığını bulmuş olur.

Anlamları fark etmeyi öğrenir ve saplantılar sona erer. İlk olarak Freud tarafından uygulanan bu teori büyük bir önem kazanmıştır. Psikanalitik metotlardan etkilenen tedavi yöntemleri görmezden gelinmeyecek kadar çarpıcıdır. Fakat Freud’un teorisinin dayandığı mekanizma hakkında bir fikir birliği yoktur. Histerinin tamamen cinsel deneyimlere, özellikle de çocukluk deneyimlerine dayandığı fikri şüphelidir. Fakat genellikle duygusal bir şokun bu tarz bir hastalığın en yaygın sebebi olduğu konusunda hemfikir olunur.

Psikanaliz, bir psikoterapi yöntemidir. Zihinsel süreçler ile bilinç dışı elementler arasındaki ilişkiler ortaya çıkarılarak, hastanın özgürlüğünü kısıtlayan, işe yaramayan bu elementlerden kurtulması sağlanır.

Histerinin bir fonksiyonel psikoz olup olmadığı hala tartışmaya açıktır.

Sebebi duygusal bir şok olsa da, temel organik bozukluklar psikozları şartlıyor ve onlara eşlik ediyor olabilir. En yaygın zihinsel yabancılaşma türü bu tiptedir ve psikasteni olarak adlandırılır. Korkuları, şüpheleri ve aklı selim zihin ile deli zihin arasındaki sınır bölgesindeki diğer bozuklukları içerir.

Yapısal Psikozlar Bu sınıfa ait delilik türlerini sınıflandırırken, yapısal bozuklukların doğası ve psikolojik semptomlar tarafından yönlendirildik. Hali hazırda açıklanmış olan bazı mental durumlar bu tür psikozlarda yeniden karşılaşılacaktır.

Sayfa 98

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

Epilepik psikoz genelde epilepsi hastalarında görülür. Sersemlilik hali, stupor, asabiyet ve bilinçsiz şiddet en önemli karakteristikleridir. Bazen beraberinde geriye dönük amneziyi getirir. İyileşme sonrası kişi yönünü kaybetmiş olur ve çevresindekileri tanıyamaz ya da geçmiş deneyimlerini hatırlayamaz. Bu hastalık normal geriye etkili amnezinin kötüleşmiş ve ani şoklar getiren bir sonucu olarak düşünülebilir.

Koreik psikoz hastalarında aşırı telaşlanma, hafıza kaybı ve kas seğirmelerinden doğan diğer anormal eğilimlere rastlanır. Bu ve deliliğin epileptic formu direkt olarak fiziksel bozulmalarla ilgilidir. İki durumda da psikozlar hastalığın gerekli sonuçları değildir.

Zehir psikozları sinir sisteminde bulunan zehirlerin etkilerinden kaynaklanır. Zehir iç kaynaklı yani vücudun kendisi tarafından üretilen olabildiği gibi dış kaynaklı da olabilir. İç kaynaklı olanlar zayıf zihinlilik ya da kretenizm ile sonuçlanabilir ve sinir sisteminin kusurlu gelişimi sonucunda kafa karışıklığı ve hezeyan ile sonuçlanabilir. Dış kaynaklı formlar alkol, morfin kokain ve diğer uyuşturucular olabilir ve; hezeyan ve halüsinasyon ile sonuçlanabilir.

Genel felç ya da “beyin yumuşaması” en göze çarpan delilik formudur.

Bir korteks hastalığıdır. Hastalığın erken evrelerinde sinirsel ve zihinsel zayıflık ve istikrarsızlık gibi semptomlara rastlanır. Diz refleksi ve gözbebeği refleksi gibi reflekslerde bozukluklar gözlenir. Megalomani (kişisel yücelik, büyüklük ve taşkınlık, büyüklük hastalığı) da çok tipik olmasa da karşılaşılan bir semptomdur. Hastalık gelişirken bu semptomları ilerleyen bunama ve bedensel felç izler. Bu hastalığın sebebi frengi enfeksiyonu olarak görülür.

Bunama yaşın ilerlemesiyle beraber beynin körelmesi sonucunda ortaya çıkar. Hafızada ortaya çıkan ve diğer mental ve fiziksel yetersizlikler hastalığı karakterize eder.

Damar sertliği, inme ve beyin tümörleri de zihinsel dengesizliklerin diğer organik sebepleri arasında sayılır.

Sayfa99

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

Embesilite Embesilitenin çeşitli formları doğuştan gelen bozukluklar olduğu için delilik tedavileri arasından çıkarılmıştır. Doğuştan geldikleri için çevresel değişimlere adapte olmakta yaşanan zihinsel bir sorun değildir.

Hastalık kusurlu ya da durdurulmuş bir gelişmeye atfedilir. Gerilik, zayıf zihinlilik, embesilite ve idyosi gibi birçok farklı derecesi vardır.

Kalıtsallığın temel neden olduğu bilinse de doğuştan gelen ya da edinsel olabilir. Zayıf zihinli kişilerin çiftleşmesi sonucu zayıf zihinli evlatlar edindiği iyi bilinen bir gerçektir. Bu tip hastalığın edinilmiş türlerinde, hastalığın bir anda anne karnındaki bebekte meydana geldiği konusunda bir kesinlik yoktur. Bazı vakalar doğumdan sonra menenjit ve kızıl hastalığı gibi organik bir hastalığın sonucu olabilir.

Sonuç Bu kısa özet deliliğin genel doğasını ve nelere bağlı olduğunu ortaya çıkaracaktır. Kolayca tanınan bedensel bozukluklar ve fiziksel nedeni olan ya da olmayan zihinsel şoklar deliliğe sebebiyet verebilir. Kişiler hastalığın doğasına göre acı çeker. Deneysel ego vücutsal hassasiyet ve duygulanımlardan etkilenebilir. Ben merkezci yönelimler, yüksek dereceli telkine açıklık zihinsel oluşumların kontrolünü eline geçirdiğinde zayıflar. Böylece mekanik ve kişisel olmayan süreçlerin amaca yönelik ve kişisel yönelimlerle nasıl karşıtlık gösterdiğini görmüş oluruz.

Kişilik Üzerine Genel Özet Kişilik üzerine sorgumuzun bitmediğini itiraf etmek zorundayız.

Kişiliğe maddenin mekanik süreçlerinden bağımsız bir rol yüklemek için çok sayıda sebebimiz vardır. Kişiliğin yaşayan organizmalarda gerçekleşen fizyolojik aktivitelerden tamamen bağımsız olabileceği ihtimali tamamen kavranılamaz değildir. Kişiliğin yaşayan maddenin uyumsal süreçlere dayanan bütüncül sonucu olduğu açıktır. Kökeni alternatif yollarla anlaşılabilir.

Sayfa 100

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

Kişiliğin Mekanik Teorisi Kişilik sadece mekanik bir kökene sahiptir. Hayatın temel işleyişini açıklamak ve doğrulamak için yetersiz olduğu için bu görüşü hali hazırda elemiş bulunmaktayız. Fakat bu o kadar çok ilgi çekmiş ve saygı görmüş bir görüştür ki görmezden gelmeyi göze alamayız. Böyle bir teori gereğince, benmerkezci olarak tanımladıklarımız da dahil olmak üzere bütün yönlendirici eğilimler rastlantısal zincirlerin tezahürleridir. Ego bir kurgudur ve bilinç maddesel süreçlerin etkisiz bir yansımasıdır.

Kişiliğin Ruhaniyetçi Teorisi  Birey: Kişilik, bireyin bağımsız bir ruhsal oluşumudur.

Bedensel süreçler sonucunda ortaya çıkar ve aktiviteleri yönetir. Bu bedensel süreçlere enerji aktarmaz ya da onlardan enerji almaz.

Mental elementlerden sentezler yaratır. Sentezler fiziksel süreçlerle etkileşir ve böylece fiziksel ve mental alemler arasında karşılıklı bir ilişki kurar. Fiziksel elementlerden tamamen farklı bir düzene sahip olan mental elementler ve sentezleri kökenleri ve gelişimleri için bu etkileşime bağlıdır.  Kozmik: Kişilik bedensel süreçlerden farklı ruhsal oluşumlardır fakat dünya ruhunun bağımlı tezahürleridir. Bu teoride bireysellik kısmidir. Yaşayan maddenin uyumsal süreçleri ruhsal yaşamın ifadesidir. Kişilik cismi çevrede sadece göreceli bağımsızlığa kadar evrilir. Bu ve bir önceki görüş arasında kesin ve açık bir farklılık belirtilemez. Bu teori felsefi Nirvana konsepti ile tutarlılık gösterir.

Bu alternatif görüşler sadece öneriseldir. Bu teorilerin birçok farklı modifikasyonu mümkündür. Bu görüşler kişilik konseptinin ortaya çıkardığı bazı problemlere çözümler getirmek için kullanılabilir ve böylece bu önemli fakat anlaşılması güç problemin tartışılması tamamlanabilir.

Sayfa101

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

KARAKTER

Sayfa 102

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

Giriş Sonunda tartışmamız karakter konusuna geldi. Geçtiğimiz bölümlerde zihinsel yaşamın bireyselliğine yol açan aktif eğilimleri meydana getiren ana etkenlerin izini sürdük. Psikoloji konuları üzerine son bölüm olarak belirlediğimiz karakter kavramı zihinsel süreçlerin sebeplendirme, takdir etme, değerlendirme ve saygı duyma eylemleri şeklinde, bireyselliği sorgulayacak sonuçlarıdır. Karakter dört farklı başlık altında incelenecektir. Bu başlıklar; mantık, estetik, etik ve dindir.

Bu dört başlıktan her biri kendine has problemleri ve literatürleri ile, farklı birer felsefi disiplini işaret eder. Bu sınıflandırmayı benimsemek uygundur, çünkü bu bakış açısından psikolojik temelleri tartışmak, mental bilimlerin bir sonraki adımı olan ayrıntılı felsefi değerlendirmelere açılan bir kapıdır.

Fakat karakter bu dört disiplin ile tamamen açıklanmış olamaz. Hesaba katılması gereken üç farklı disipline ait üç farklı konu daha vardır. Bu üç ek görüş eğitim, sosyoloji ve karşılaştırmalı psikoloji bilimlerine aittir. Bu bahsedilen disiplinler tartıştıkları problemler benzerlik gösterdiği için sık sık kesişir. Örneğin, eğitim problemleri öğrenme sürecinde ortaya çıkar fakat bu süreç, organik davranış fazlarıyla ilgilenen karşılaştırmalı psikoloji çalışmaları için de öne çıkan bir konudur. Bireylerin, insan ya da hayvan olsun, sosyal gruplardaki etkileşimleriyle ilgilenen bir bilim olan sosyoloji de öğrenme süreçleri ve davranış biçimleriyle ilgilenir.

Belki de davranış bu üç disiplinin en genel ortak ilgisidir. Davranışın mantıki, estetik, ahlaki ve dini tutumlardan şekillendiği bilinir. Fakat bütün bunların ötesine geçerek, nihai köklerini fizyolojik ve mental süreçlerde ve bunları da geçerek idrak kabiliyetinin gelişiminde bulur.

Bu nedenle genel olarak, karakterin bireyselliğin bir fadesi olduğunu söyleyebiliriz. Bireysellik ise sebeplendirme yeteneği, takdir etme, ahlaki değerler ve dinin düşünsel gelişimi ile şekillenir.

Sayfa103

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

Öncelikle karakterin genel özelliklerini tartışmak ve sonra yukarıda bahsedilen düşünsel değişimlerden bahsetmek amacımıza hizmet eden en iyi yol olabilir.

Bilinçli Davranış Bir bireyin davranışı; organik kapasitesinin, muhakeme kapasitesinin ve çevresel etkilerin birleşik sonucudur. Bu üç faktör arasındaki ilişkiyi ve dayanaklarını yeterince uzun bir süre inceledik.

Henüz üzerinde düşünmediğimiz şey yüksek zekayı düşük zekanın hesaplanamayacak kadar üzerine çıkaran davranış biçimidir. Mekanik aktiviteler ve amaca yönelik aktiviteler arasındaki farkı ortaya çıkarma ve anlama fırsatı daha önce elimize geçmişti. Mekanik aktiviteler daha çok direkt refleks tepkileri olarak görülebilir; birisi göz hizamızda ellerini birbirine vurduğunda istemsizce gözlerimizi kırpmamız ya da uzaktan bize doğru bir cisim fırlatıldığında ellerimizle yüzümüzü korumaya çalışmamız gibi. Amaca yönelik hareketler ise ani tepki vermenin ötesinde, bilinçle ortaya çıkarılmış davranış çeşitleridir; evden çıktıktan sonra güvenlik sebepleriyle kapıyı kilitlememiz ya da yemek yapmaya karar verdiğimizde mutfak alışverişi yapmak üzere markete gitmeye karar vermemiz gibi. Psikofiziksel yapıda hazırda beklemekte olmayan bu şartları yerine getirme hedefi bir organizma oluşturur. Çevreye uyum sağlamak sadece karmaşık tepkinin bir sonucu değil, aynı zamanda organizmanın erişmeye çalıştığı bir şeydir. Bu nedenle deneyim, bilinçli veya bilinçsiz ama zihinsel oluşumların akışında kendilerini ortaya çıkaran aktif eğilimlerle doludur.

Yönelmenin en temel türünün içgüdüsel davranışlarda ortaya çıktığı gibi organik adaptasyon olduğunu gördük. Fakat içgüdüler sadece bireysel değil aynı zamanda belli bir ölçüde işbirlikçidir. Eğitim için esas olan öğrenme süreci de genel yönlendirici eğilimlerin bir sonucudur. Fakat karakter içgüdüsel ve alışılmış davranışların

Sayfa 104

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

sonucundan daha fazlasıdır. Aynı zamanda bir düşünsel katkı söz konusudur. Bu katkı hayvanların davranışlarında halihazırda görülemez.

Bu katkıyı değer bilinci olarak adlandırabiliriz. Değerler objektif de subjektif de olabilir. Bir karıncanın içgüdüsel davranışı sonucunda ortaya çıkan verimliliğin objektif bir değer teşkil ettiğini söyleyebiliriz.

Fakat bunun karınca tarafından subjektif bir biçimde algılandığını düşünmek için geçerli bir sebebimiz yoktur. Bunun yanı sıra, karakter konusu tartışılırken, subjektif bir kavrayış dolaylı olarak dahil edilir.

Kişisel refahını düşünmeksizin savaş alanında üstlerinin emirlerini yerine getiren bir asker, sadece ülkesi için yapmakta olduğu fedakarlıkların bilincinde olduğu zaman cesur olarak kabul edilebilir.

Subjektif olarak yaptığı eylemin değerinden bi haber olan bir kişinin yaptığı aktivitenin objektif değeri oldukça yüksek olabilir. Gerçek anlamda cesur bir adam, bir görevi yerine getirmek için üstesinden geldiği zorlukların farkında olan adamdır.

Subjektif değerler dört çeşittir: mantıksal, estetik, etik ve dini. Karakter kavramını anlamak isteyen bir kişi bu dört kavramı da kavramak zorundadır. Değer, uğurunda mücadele etmeye değer ideal şeylere yüklenir. Sonuç olarak mantık, estetik, etik ve din çeşitli alanlarda değer normları oluşturmayı amaç edinir.

Psikolojinin farklı bir hedefinin olduğu açıktır. Psikoloji birçok çeşitlilikte varlık gösteren zihinsel süreçler çerçevesinde değerleri göz önünde bulundurulmaksızın düşünülür.

Karakter psikolojisi şekillendirilmiş bir subjektif değer bilincine dayandırılmaladır. Ama insanlığın sahip olduğu ideallere karşı nötr olmalıdır. Bu ideallere dair bir çalışma, süreçler iyice anlaşılmaksızın yapılamaz. Bu nedenle psikoloji normatif disiplinlere bir temel oluşturur ve bu psikolojik temellerin doğasını belirtmek konusunda doğrulanmış durumdayızdır.

Sayfa105

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

Mantıksal Karakter Öncelikle mantıksal ya da rasyonel değerleri göz önüne getirelim. Kişi, gerçeği bilmek uğruna fikir yürütür. Rasyonel düşünme için en doğrudan telkinler şüphesiz doğada uygulanabilir olanlardır. Gerçek bilgisi adaptasyon ve uyumun daha ileriye gitmesini sağlar. Geçersiz fikir yürütme beraberinde kusurlu bir adaptasyonu getirir. Gerçeği kavramak bu nedenle insan ilşikilerinin normal ilerleyişi için zaruridir.

Fakat bu gerçek sadece davranışın ana meyilini şartlandırır. Bir idealin ortaya çıkışını ya da mantıksal değerler bilincini şartlamaz. İdealler her hangi bir zamanda elde edilecek birer gol değildir, mümkünatı varsa zorlukla fark edilebilenlerdir. Doğrudan arzulanan bir yerine getirme değildir. Kişi ulaşabildiğin ötesine geçmelidir. Özümüz, ulaşılması zor bir hedef için mücadele etmektir. Problemler sürekli olarak düşüncelerimizi kendilerinin çözümlerine yöneltir. Problemler bulduğu her fırsatta zihnimizi meşgul eder. İdeleştirme çalışmamızdan çıkan sonuca göre, çözüm bulma sürecinin doğası yargılama ya da çıkarsamadır. Otomatik aktiviteler ile sabit ve esnek olmayan yöneltici eğilimlerin aşırı kısıtlanması arasında dikkatli bir denge sağlanmalıdır. Duyguların tartışılması sırasında, rasyonel süreçleri uyumluluk ve uyumsuzluk duygularımız doğrultusunda değerlendirdiğimizi ortaya çıkardık.

Düşünce süreçleri sırasında, bir norm sürekli olarak formülasyon süreci içerisindedir. Bu norm gerçeklik olarak adlandırılır. Rasyonel bir karakter düşünce süreci sırasında bu normun ve düşüncesini aktarmakta olduğu kanalların bilincindedir. Rasyonel değerler sadece hissedilen değerler değil, aynı zamanda bilinen değerlerdir. Bu nedenle bu değerler bir takım kurgusal mental tepkileri meydana getirirler.

Duygusal özellikler muhakemeye belli bir tat katar ve daha kapsamlı bir kavrayışa yol açar. Dahilerin muhakemesi büyük ölçüde bu tarzdadır.

Uyumlulukta ve uyumsuzlukta meydana gelen duygusal farklılıkların

Sayfa 106

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

direkt kavranışı dehaların her bir süreci detaylı olarak test etmeden sezgisel olarak hareket etmesini sağlar. Daha ağır işleyen bir zihin türünde, duygusal nüanslar daha az anlamlıdır. Çünkü düşünen kişi kendini, her meydana gelen yargıya bir kanıt sunma talebini yerine getirmek zorundaymış gibi hisseder.

Estetik Karakter Estetik konusuna geldiğimizde zihinsel operasyonları yürüten normun güzellik kavramı olduğunu görürüz. Estetik, güzellik temeli üzerine kurulmuş bir kavramdır. Varsayılan tutum takdir etme olarak tanımlanır.

Takdir ermek, bir durumun estetik olarak uygunluğunun ve uyumunun kavranmasıdır. Bunu tefekkür olarak adlandırırız. Güzelliğin değeri objektif olarak değerlendirilebilen bir değer değil, tefekkürün subjektif bir halidir.

Tefekkür muhakemeyle karşılaştırılınca çok daha fazla duygusal faktörler içerir. Çünkü gördüğümüz üzere estetik hal her zaman bir haz durumudur. Fakat bu hal sadece bir haz durumundan fazlasıdır. Estetik tutumda, mantıksal tutumda olduğu gibi bariz bir ideal vardır. Bu ideal yine kurguları ve zihinsel aktiviteleri içeren bir konsepttir. Gerçeklik ideali sistematik bilgiyken, güzellik ideali pratikte uygunluk ve uyumdur. Deneyimlediğimiz bir durumun elementleri açığa vurulmamış bir amaç olmaksızın uyum ve uygunluk gösterdiği zaman onları güzel olarak algılarız. Estetik tutum yeterince güçlü olduğu zaman, en faklı ve çelişen elementler bile bir bütün olarak algılanabilir. Bu tarz durumlarla sık sık karşılaşılmaz.

Bu nedenle sanat, estetik duygular uyandırmak açısından oldukça önemli bir kavramdır. Estetik düşünme ve imgeleme imkansız olduğu için değil, elle tutulur nesneler olmadan bu uyumu göz önünde canlandırmak zor olduğu için sanata ihtiyaç duyulur. Sanatın amacı, bize içerisinde kendimizi kaybedeceğimiz ve estetik ihtiyaçlarımızı tamamen karşılayabileceğimiz objeler temin etmektir. Bize sunduğu

Sayfa107

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

göreceli mükemmellikle estetik ihtiyacımızı karşılamaya çalışır. Estetik fikirler sanatsal dürtü olarak adlandırdığımız dışavurumcu eğilimlere neden olurlar. Bu dürtüler sayesinde, geçici birer fikir olarak ortaya çıkan olgular edebiyat, görsel sanat ve müzik olarak kalıcı birer sanat ifadelerine dönüşürler. Bu kalıcı estetik duygu uyandırma durumu, sonsuza kadar var olabilecek sanat eserlerinin insan ırkının en yüce aktarımları olmasını sağlar.

Estetik tutum, istemsiz olarak ortaya çıkabileceği için zihnin diğer tutumlarından farklıdır. Uyumun ortaya çıkardığı bazı durumlar bazen öyle bir seviyeye ulaşır ki gönüllü aktiviteler için herhangi bir talep olmaz. Bu da estetik algıya temel oluşturur. Fakat yine de estetiği diğer istemsiz gerçekleşen deneyimlerden ayrı tutmamız gerektiği algılanabilen bir gerçektir. Kurduğumuz hayaller açık bir şekilde uyumluluk ve uygunluktan yoksundur. Bu nedenle estetik değildir.

Bir sanat eseri ideal bir cisim olmasa bile anlamı ideal olan bir cisim olmalıdır. Ayrıntıları açıkça çirkin, acı çekme ve ağrıyı tasvir eden, biçimsiz şekiller içeren eserler ya da ahenksiz müzik zincirleri aslında güzel bir etki yaratabilir. Hepsinin birlikteliği bir uyum ve göreceli mükemmellik yaratabilir. İngiliz edebiyatında, bu gerçeğin en göze çarpan örneği Browning’in “Childe Roland to the Dark Tower Came” adlı şiiriyken, görsel sanatlarda, Rodin’in çarpıcı heykelleri örnek gösterilebilir.

Estetik karakter sanatçıyı ilişkilerden anlam çıkarma konusunda tetikte tutar. Sanatçı, sanatsal ifadeler ortaya koymak için zihnini canlı tutma eğilimindedir. Sanat, sanatçının kşiliğinden ve orjinalliğinden etkilenir.

Sanatçı çevresinde olup biten, duyduğu, gördüğü, tattığı her şeye potansiyel sanat konusu olarak bakar. Bu da onu diğer insanlardan ayıran bir özellik olarak düşünülür.

Sanatı ortaya çıkaran üç temel unsur sanatçı, sanat eseti ve bunu anlayıp takdir eden kişilerdir. Hayal gücü, sabır, duyarlılık ve çağrışım çeşitliliği sanatçıyı diğer insanlardan farklı kılar. Sanatçı doğada Sayfa 108

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

gördüklerin aynen aktaran kişi değil, görüşü seçişi ve anlatımı farklı olan kişidir.

Schopenhauer’e göre eğer bir obje güzelse o bizde kendi gizini aydınlatmak için bazı dürtülere sebep olur. Güzellik gerilim, acı, istek ve ihtiras yaratmaz. O, sanattan güzelin ortaya çıktığı, iradenin bütün açıklığıyla kendini ortaya koyduğu sanatları anlamaktadır.

Ahlaki Karakter Ahlaki karakter iradenin sentezine dayanır. Sanat, daha önce belirtildiği üzere, ahlaki olmadığı gibi ahlaka aykırı da değildir. Bu tam olarak doğru değildir çünkü tutumlarımızı birbirinden bu kadar keskin bir şekilde ayrı tutmamız mümkün değildir. Gerçek ahlaki karakterde estetik takdirin eksikliğine ihtiyaç yoktur. Tam tersine, estetik ideal, mükemmel bir iyilik durumunun etik ideali ile uyum göstermelidir.

Sidney Lanier güzelliğin kutsallığı ve kutsallığın güzelliğinin tek bir anlama geldiği konusunda ısrarcı olmuştur. Bu iki idealin farkı, estetik amaçlara halihazırda sahip olunan şartlar çerçevesinde varılabileceğidir.

Ahlaki ideal ise, mantıksal ideal gibi nihai ve elde edilemezdir.

Etik değerler var olan durumlara karşı duyulan yetersizlik hissine ve şartların insan emeği sayesinde daha iyi bir yere varabileceği inancına işaret eder. Bu etik değerler için harcanması gereken emek ise doğal olarak gönüllü olarak harcanan bir emek olmalıdır. Kant’ın deyişiyle “İyi niyet hariç, bu dünyadaki hiçbir şey, hatta dünya dışındaki hiçbir şey sınırsız biçimde iyi olarak kabul edilemez.”

Ahlaki karakter iyi niyet içersinde görünürdür. İyi olmak için yapılması gereken eylem hem bilinmeli hem de hissedilmelidir. Etik kuramcıları bilmenin ve hissetmenin göreceli faziletlerine oldukça fazla önem vermişlerdir ve, iyi ve kötü eylemleri tanımlamaya çalışmışlardır. Hala destekçi bulan çok eski bazı doktrinlere göre doğru yaşam; ihtiyaçların mantıksal ve sert kavranışı ile sağlanır. Bu doktrinler enerjistik olarak adlandırılır. Bunlara temelden karşı çıkan, yine çok eski ve destekçisi

Sayfa109

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

olan bir grup doktrin daha vardır. Ahlaki değerin temelini haz ve hoşa gitmeme hislerine dayandırırlar. Bunlara hedonistik doktrinler denir.

Eğer insan davranışı üzerine yaptığımız analizler doğruysa, olaylara biçilen etik değerler ne sadece duygusal, ne de sadece akılsal elementlerden kaynaklanır; zihnin bu iki elementi sentezleyip oluşturduğu bir bütün halindeki tutumdan kaynaklanır. Ahlaki tutum iradeli olarak gerçekleştirilen bir tutumdur. Bu nedenle egonun güvenli bir biçimde kontrolde tutulduğu öz bilinçlilik durumu olduğu söylenebilir. Önemli olan kişinin düşündüğü ya da hissettiği şey değil, yapmaya niyetli olduğu eylemdir. Bu eylemin gerçekleştirilip gerçekleştirilmediği başka bir meseledir. İyi eylem olarak iyi niyet ortaya çıkarmak için etik değeri olduğu bilinen içten bir karar almak gerekir. Bu iradeyle kişi, niyetinin ve hislerinin değerini bilmelidir. İyi niyet tutumu, öz bilinç ve söz konusu eylemi yerine getirmek için gerekli olan güven duygusunu içermelidir. Aynı zamanda eylemin mantıksal olarak bir etik idealle uyum içerisinde olduğunun güvencesini somutlaştırmış olur. Bunun yanı sıra eylemin hem içeriği hem de çalışma şeklinin uygun olduğu hissi de uyandırılmış olur.

Bu güven hissi vicdan tarafından sağlanır. Vicdan, doğruyu yapma eğilimidir. Kökleri hem geçmiş deneyimlere hem de davranışın daha temel içgüdüsel amaçlarına dayanır. Kendisini sezgisel olarak; bir düşüncenin ya da davranışın doğrudan sonucu olarak ortaya çıkarır.

Bu noktada özgür irade konusu gündeme gelir. Eğer gerçekten eylemlerimize özgürce karar veremiyorsak, gerçek iyiliği ortaya çıkarmak için davranışlarımızı nasıl şekillendirebiliriz? Soru psikolojik olmaktan çok felsefidir. Zihnin katıca yapılmış mekanik yorumlamaları gerçek öneme sahip etik değerleri ortadan kaldırır. Ahlaki değer anlayışımız da ideal bir hedefi yerine getirmek için gerekli olan bütün doğru insiyatiflerden mahrum bırakılmıştır.

Sayfa 110

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

Fakat zihni, mekanik bir olaylar zinciri olarak kabul etmeyi reddetmek için elimizde birçok neden vardır. Zihnin esas doğasının amaca yönelik yönelimler içerdiği konusunda başından beri ısrarcıyız. Bu nedenle, özün kendi deneyimlerini ve davranışlarını yönetme konusunda belli bir ölçüye kadar özgür olduğu savını desteklemeye devam edebiliriz.

Böylece, ilerleyici evrim ve etik ideallerin elde ediminin mümkün olduğunu kabul etmek psikolojik gerçeklere ters düşmez.

Ahlaki karakter iradenin vicdan tarafından dikte edilen eylemlerinin başlangıcını sağlar. Bu şu anlama gelir ki bir eylemi yerine getirmeye niyetlenmek, eylemin erdem idealine uygunluğu anlamına gelir. Bu uygunluk hem bilinir hem de hissedilir. Bizim için sahip olduğu değer psikolojik olarak iki farklı yolla ortaya çıkar: mantıksal ikna kabiliyeti ve duygusal uygunluk.

Dini Karakter Psikolojiye dair son konumuza gelecek olursak; kişinin dininin, diğer üç karakter çeşidiyle karşılaştığımızda, tanımlamak için en az hazır olduğumuz karakter çeşidi olduğunu görürürüz. Din, çok temel bir yaklaşımla, deneyüstü bir kavramdır. Dahil olan tutumlar ve karakterin kendisi, diğer tanımlamış olduklarımıza benzerlik gösterir. Profesör Stratton’dan alıntı yapacak olursak; şu an, matematikte yaptığımız gibi kesin akılcı ilişkilere dayanmaksızın, fakat doğamızın derin ihtiyaç ve dürtüleriyle, neyin tutarlı olduğunu onayladığımız bir yere doğru yol almaktayız.

Olağanüstü bir güç idealimizin bize verdiği yön tapınma amacını ve tapınanın karakterini içerir. Konu her şeye gücü yeten bir tanrı olduğu için iki farklı tutum ortaya çıkar. İlki onun varlığından ve onunla birleşmekten doğan coşku, diğeri ise onun iradesine duyulan mutlak bağlılıktır. Bu iki tutum birbiriyle etkileşir ve ikisi de zihnin tanrıyı istemsizce kabullenme özelliğini içerir. Tanrıyla bir araya gelinen

Sayfa111

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

coşkulu anlarda, bize ilham veren şey onun iradesidir. Biz tanrının araçlarıyız ve onun iradesi bizim irademizdir. Bağımlılık duyduğumuz anlarda ise ruhumuzu var eden şeyin sadece tanrının merhameti olduğuna inanırız. Bizler sadece tanrının sonsuz merhametiyle bahşettiği küçük değere sahip kozmik parçacıklarız.

Bu istemsiz itaat karakterleri estetik durumlar ile yakın bir ilişkiye girer.

Estetik duyulamın da irade dışı kaynaklandığı daha önce tartışılmıştı.

Kişinin tutumunun ardında yatan niyet, bu olağan üstü gücün yüceliğinden kaynaklanır. Dinsel deneyimlerin gizemli ve coşkulu doğası da bu güçten kaynaklanır. Bu noktada kişilik kendine rehberlik eden tek güç değildir. Her gün karşılaştığımız sabit gerçeklerin ötesine geçerek; kişisel bağımsızlığımızdan üstü kapalı bir şekilde feragat ettiğimiz daha büyük güçlerin doğasına doğru yol alırız. Stratton dini “Kişiye en büyük ya da en yüce olarak görünen şeylerin bütün dayanağı” olarak tanımlar.

Genel Sonuç Dini karaktere dair bu kısa özetle, psikolojinin en temel konularına dair yüzeysel açıklamalar getirmeye çalıştığımız bu girişime bir son veriyoruz. Girişimimizin yüzeysel olmasının sebebi, bu bilimsel eserin planı ve kapsamı dahilinde sadece psikolojinin genel dayanaklarının olması ve özel araştırma ve inceleme yapmak gereken alanların bu kapsama alınmamış olmasıdır. Niyetimiz öğrencileri mantık, estetik, etik ve dinin ayrıntılarında boğmak ya da öğrencilere bilimsel eğitim, sosyoloji ve hayvan davranışları bilimlerine dair sorgulamalar yapmak değildir. Bunun yerine kendimizi psikolojinin bu alanlarda uygulanabilecek genel prensipleriyle kısıtladık. Eğer psikoloji problemlerine dair en ufak bir ilgi bile uyandırabildiysek, görevimizi yerine getirmişiz demektir.

Sayfa 112

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

PSİKOLOJİK TESTLER

Sayfa113

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

PSİKOLOJİK TESTLER Egitmenin bu el kitabi çoktan seçmeli Psikolojik Testler içermektedir:

Giris Birkaç sira disi durum disinda maddeler ve sorular kitaptaki konulara dayandirilarak siralanmistir ve dogru cevaplari isaretlenmistir.

Bu madde ve konularin kullanildigi bu sinavin hazirlanmasinda dikkat edilmesi gereken iki önemli nokta vardir:

Madde ve konularin bazilari birbirleri için ipucu vermektedir. Özellikle kitaptaki konuya göre siralanmis olan maddeler ipucu olarak görev yapmaktadir.

Konu disina çikildigi takdirde ki bu sekilde kullanilmis birkaç konu ve test sorusu vardir, bu sorular konusunda ögrencilere gerekli açiklama yapilmistir.

Sayfa 114

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

1.Testlerin yapisi 1. Belirlenmis bir testte nesnellik ………………………………….

Ifade etmektedir. *A) puanlama ve yorumlamada kullanilan nesnel ölçütü B) basarilmis bir ideali C) denetmen tarafindan gösterilen rekabet derecesini D) prosedürün tekdüzeligini 2. nesnellik terimi …………………………………..ifade etmektedir: A) prosedürün degismezligi B) çoktan seçmeli konularin kullanimi *C) Öznel ölçütlerden çok nesnel ölçütleri D) test etmekten degerlendirmeyi 3. Deney olarak testlerin benzetmesi ………………………………..odaklanmaktadir: *A) Kontrol ederken karsilasilacak tüm konu disi çesitlilikleri korumaya B) deneyciden çok kisiye C) Potansiyel kisiler arasindan dogru örneklere D) kisiler üzerinde degerlendirme yapmanin kolayligi

Sayfa115

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

4. Standartlastirma ………………… anlamina gelmektedir: A) puanlama konusundaki nesnellik B) standart puanlarin kullanimi C) konu disi çesitliliklerin deneysel kontrol *D) prosedürün tek tipligi 5. Söylesi olarak düsünüldügünde testler……………………………….. odaklanmaktadir: A) söylesiden yoksun olan standartlasmaya B) söylesilerin sahte olmamasina *C) söylesilerin nesnelligi ve gerekliligine D) bire bir yaklasimlarin avantajlarina 6. Domino “psikolojik test” terimini …………………………. Kullanir.

A) kisilik testindeki dar anlami yaratmak için B) sadece zeka testlerinin es anlamlisi olarak *C) çok kisitli olan duyularda D) ölçümlerin herhangi birinden bahsederken

Sayfa 116

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

7. Bateri ………………………………………………….olusmaktadir.

A) sadece klinik degerlendirmelerde kullanilan testlerden B) standartlastirilmamis testlerden C) Stanford-Binet gibi standartlastirilmis testlerden *D) bir grup testten

2.Testlerin Yapisi 8. Çesitli testleri kullanan Oakland ve Hu (1991) anketleri ………………………………………….. ortaya çikardi.

A) testlerin kullaniminin sadece psikologlar tarafindan oldugunu B) testlerin kismi olarak gelistirildigini C) testlerin Amerikan fenomeni oldugunu *D) çesitli profesyonel gruplarin bu testleri kullandigini 9. Test puanlamalarina dayandirildiginda en iyi Alman ögrencidense yeni baslayan ögrencilerin yer aldigi bir arastirma ………………………içerir. *A) siniflandirma B) öz anlayis C) program degerlemesi D) bilimsel arastirma

Sayfa117

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

10. Verilen testlerde standart yönetim prosedüründen ayrilmak ……………………………………….: *A) elde edilen sonuçlari etkileyebilir.

B) elde edilen sonuçlari etkilemez.

C) daima yanlis sonuçlar verir.

D) tam anlamiyla deneyi yapan kisinin sorumlulugundadir.

11. Test sonuçlarini etkileyen durumsal çesitliligin bir örnegi …..…..: A) ilgisiz bir deneycidir. *B) kisa bir aradan sonradan testi dogru yönetmektir.

C) deneycinin ne kadar çekici oldugudur.

D) yanlis test baslangicidir.

12. Hangisi dogrudur? Deney gruplari…………………………….….: *A) bir bireyin düsüncesini etkileyebilecek kadar güçlü degildir B) elde edilen sonuçlarda temel rolü oynar.

C) geçerli sonuçlar için bireylerin sinifiyla eslesmelidir D) sadece erkek deneyciler için önemlidir

Sayfa 118

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

13. Standart yönetim prosedürlerinin dönüsümü muhtemelen …………………………………etkiler.

A) üniversite ögrencilerini B) normal yetiskinleri *C) çocuklari D) hiç birini 14. Üniversitedeki birçogu karar verme asamasinda ………………………………………………………tartisir.

A) sadece nesnel test sonuçlarinin kullanilabilecegini *B) karar vermenin deneysel kanitlarina dayandirildigini C) test puanlamasinin kullanissiz oldugunu D) kararlarin bireysel faydaya dayandigini 15. Testteki maddeler dogrudan davranislarla örtüsür.

A) Dogru *B) Yanlis C) Test standartlastirildiysa dogrudur D) Siniflandirma kararinda dogrudur

Sayfa119

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

16. Sahsi bir test ………………………………….: *A) ticari olarak yayinlanmis olandir B) nesnel ve standartlastirilmistir.

C) sadece bilimsel dogrulamalarda kullanilir D) öz anlayisi amaçlamaktadir.

17. Stanford-Binet gibi temel testler……………………………………………….: *A) vasifli kullanicilar için uygundur B) herkes içindir C) kisisel test degildirler.

D) tamamen kriter referansli testlerdir

3.Testlerin Yapisi 18.Numuneler………………………………………kapsar.

A) ilaç kullaniminin yaygin oldugu psikolojik testleri B) test yayinlayicilar tarafindan verilen örneklerdir *C) bir ücret karsiliginda temin edilebilecek testlerdir D) kütüphanelerden kontrol edilebilirler.

Sayfa 120

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

19. Ticari olarak yayinlanmamis testler …………………………………………………………..: A) izinsiz bir sekilde çogaltilabilir ve türetilebilir B) genellikle geçersizdir.

C) MMY’de düzenli bir sekilde kontrol edilmektedir. *D) yazarlar tarafindan elde edilebilir.

20. Zihinsel Ölçüm Yilligi ………………………………………………..: *A) incelemeleri ve ticari olarak birçok bilginin varligini saglar.

B) yillik olarak belirlenen isimlerle yayinlanir.

C) birçok zeka testi için numune sorular verir.

D) yilik olarak yayinlanan testler içindir.

21. Tanimsal olarak ele alinirsa, grup testler ………………………………………..: A) bireysel testlerden olusamaz.

B) bazen küçük gruplara uygulanabilir. *C) hiçbir zaman bireysel olarak uygulanamaz.

D) uzun sürelidir ve kisisel testlere göre daha fazla standartlastirilmistir.

Sayfa121

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

22. Güç testleri üzerinde zaman sinirlamasi varsa, zaman sinirlamasi ayarlanmalidir böylece basvuranlarin yüzde…………………. Tüm maddeleri gerçeklestirebilir.

A) 10 B) 50 *C) 90 D) 100 23. Maddelerle ilgili oldugu kadariyla testler ……………………………. Testlerdir.

A) performansa dayali B) efraktif C) güç *D) yazili 25. Norm referansı............................................................................. anlamına gelir: * A) normları kullanılarak puanlarının yorumlanması B) Norm ve arkadaşları tarafından yapılan çalışmaları C) ehliyet testi gibi bir sınav D) sadece Z skorları belirtilmiş olan normlar

Sayfa 122

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

26. Aynı test.............................................................................. * A) hem de norm-referanslı ve kriter-referanslı olabilir B) Hem norm-referanslı hem de kriter-referans olamaz C) Atama amaçlıysa kriter-referanslı olmalı D) Tarama için kullanılırsa norm-referanslı olmalı 27. sabit bir ölçek toplamı üzerinde puanlama yapılan testler..................................: A) güç testidir B) invaziv bir işlemdir C) Sıralamaya dayalı bir testtir * D) göreli bir ölçümdür

4.Testlerin Yapısı 28.Bir testin empresyonist ve psikometrik yorumları ...............................................: A) birleştirilemez * B), bazen birleştirilebilir C) güç testi için geçerlidir D) sadece göreli ölçüm için geçerlidir

Sayfa123

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

29. bir kişilik testi normal olarak düşünüldüğünde................................................: A) bir eleme prosedürü B) göreli bir ölçüm olur * C) Tipik bir performans testi halini alır D) kişilik testi olur 30. serbest tepki testi .................................................................ile izah edilebilir: A) ipsative ölçü sıralama gerektirmesiyle B) yerleştirme amaçlı kullanılan bir kişilik testi * C) Rorschach Inkblot tekniği D) çoktan seçmeli sorudan bir aralık ölçeği 31) Basketbol oyuncularının formalarında yer alan sayılar ...................................(n) ölçeği temsil eder. * A) Nominal B) sıralı C) aralıklı D) oranına

Sayfa 124

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

32. Sıra ölçekler................................... * A) saflarına dahil B) gerçek bir sıfıra sahiptir C) eşit aralıklarına sahiptir D) yapay bir sıfıra sahiptir 33. Tipik bir doğru-yanlış kişilik ölçeği ...............................(n) ölçeğinin bir örneğidir.

A) Nominal * B) sıralı C) oranı D) aralığı 34. Tipik bir çoktan seçmeli kelime testi........................................

A) eşit zorluktaki maddeleri kullanır B) kolay öğelere daha az puan verir * C) bir aralık ölçeği olduğunu varsayar D) nominal ölçekte puanlama amaçlı davranır 35) Fahrenheit ölçeği ile ölçülen Sıcaklık ......................................(n) ölçek için iyi bir örnektir.

A) orantılı * B) aralıklı C) sıralı Sayfa125

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

D) Nominal 36) Testi X% 100 doğruluk ile bir davranışı tahmin edebilirsiniz iddia eden Bir psikolog, ....................................etiğinin kurallarını aşar: A) yetkinlik * B) bütünlük C) gizliliğe saygı D) başkalarının refah 37. etik standartlar ..........................................kapsamaz: A) kullanımı olmayan testleri B) Psikometrik sorunları * C) testlerin piyasa değerini D) testlerinde güvenliğini

5.Testlerin Yapısı 38. Tipik olarak, bilgilendirilmiş onam .......................................

A) teknik bilgi net bir anlayışa sahip olmalıdır * B) testin amacı ve kullanımı ne genel anlamda söylenmesi gerekir C) Psikolojik test temel eğitimi tamamlamış olmaları gerekmektedir D) yukarıdakilerin hepsi

Sayfa 126

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

39. Etik sorunları göz önünde bulundurarak üç alanda en önemlileri şunlardır: A) görüşme gizlilik ve özgeçmiş * B) rıza, gizlilik ve mahremiyet bilgili C) geribildirim, uyum ve bilgilendirilmiş onam D) geçerlik, güvenirlik, ve normlar 40) Testleri düzenleyenler etik standartlarda ........................... kapsar A)sadece psikologları * B) meslek kuruluşları C) Amerikan Psikoloji Derneği D) Hukuk davalarında bir sonucu olarak mahkemeler 41. APA şemasına göre, seviye A testleri.......................................... * A) en az eğitim gerektirir B) Sadece doktora kullanılabilir düzeyde klinik psikolog C) MMY mükemmel değerlendirmeleri verilmiştir D) Sadece bir ipsative çerçevede golle edilebilir 42. Sosyal bilimler İndeksi * A), çeşitli dergi makalelerindeki uygulamaları listeler B) En önemli testlerin ayrıntılı değerlendirmelerini verir C) En popüler olarak testleri belirtir Sayfa127

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

D) yukarıdakilerin hepsi 43)Mikrofişteki Testler............................................... * A) testler hakkında bilgi edinmek için yararlı olabilir B) sade eğitim bilimlerindeki testlerde kullanılabilir C) sadece MMY de bir bilgisayar versiyonu vardır D) rutin test yorumları yayınlayan bir dergide vardır

6.Testin Yapılandırılması, Yönetimi,ve Yorumlama 1. Bir test oluştururken, ilk adım .................................................. * A) ihtiyacı tespit etmektir B) bir teorik çerçeve geliştirmektir C) öğeler havuzu oluşturmaktır D) belirten bir tablo oluşturmak 2. Domino ..........................................................................savunuyor * A) testlerin çoğu teori etkilendiğini B) testlerin çoğunun, belirli bir teorik çerçeve eksikliğine sahip olduğunu C) Bir test geliştiricinin bir teori olmadan daha iyi durumda olabileceğini D) kuramsal çerçeveler testlerde sınırlamalar ortaya çıkar Sayfa 128

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

3. özellikleri belirtilen bir tablo...................................................... anlamına gelir A) Testin uzunluğu * B) testin nihai yapısının planı C) yapılması gereken pratik kararlar D) teorisi içeriğinin ne derece yansıtılacağı 4. Genel olarak, maddelerin bir başlangıç havuzu öğeleri sayısı kadar büyük olması gereklidir; aslında; ................................................... arttırılması gereklmektedir A) iki kez * B) dört ya da beş kez C) on kat D) test doğasına bağlıdır 5. Ticari geliştirilen testler sıklıkla.........................................

A) öğelerin küçük bir havuz ile başlar B) zayıf veya varolmayan bir teoriye sahiptir * C) sadece uzmanlar içindir D) özellikleri bir tablo kullanmaz.

6) Amerikan Tarihi dersi veren Profesör Smith 100 öğeyi bir araya getirerek bir sınav hazırlamak ister. Bu konuda ona verebileceğiniz ilk tavsiye .................................. kullanması olur.

Sayfa129

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

A) 110 öğe B) 200 öğe * C) 400 ila 500 öğe D)Sadece gerekili öğeleri 7. Bir gruba bir başlangıç testi uygulamak .............................. gerektirir.

A) içerik analizi B) tablo özellikleri C) standartlaştırma * D) pilot bir deneme

7.Test Yapılandırması, Uygulaması ve Yorumlama 8. İntihar durumlarına karşı tutumları ölçmek için bir test hazırlıyorum.

Bu test için kullanacağım 3000 öğeli bir havuzum var. Bu nokta .................................... kullanmak en iyi tekniktir.

A) içerik analizi B) pilot bir deneme C) öğe analizi D)500.standartlaşma 9. Güvenilirlik temel olarak ................................................anlamına gelir: A)hassas bir şekilde yapılan test ölçümleri * B) sürekli olarak yapılan test ölçümleri C) test puanlarını standatlaştırma Sayfa 130

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

D) normların mevcudiyeti 10. Test normları örnek boyutu bakımından ele alındığında .................................: A) Ham puanlar daha anlamlı olduğu görülür B) daha büyük puanların her zaman daha iyi olduğu görülmektedir.

C) Farklı yaş gruplarında her zaman kullanılmalıdır * D), temsiliyet önemlidir 11. Bir test geliştiricisi ............................................... konusunda zaman harcamalıdır.

A) elde edilen skorlar yerine ham puanlarını seçme B) Gelir ve mesleğe göre belirlenen normatif örnekleri kullanma ° C) açık normatif numunenin yapısını tanımlama D) normatif örnekler olarak çocukları kullanma 12. Genel bir kural olarak bakıldığında ................................................... * A) daha kısa bir test daha güvenilir ve geçerlidir B) kısa testi daha güvenilir olduğu gçrülmektedir C) Faktör analizi ile revize testler daha geçerlidir D) Çok değişkenli testler daha iyi 13. Çoktan seçmeli testler.......................................................

A) puan çeşitliği verir

Sayfa131

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

B) Farklı yaş aralıkları için farklı formları vardır ° C) büyük katkıları oluşmaktadır D) istatistiksel olarak analiz edilebilir 14. Yazılı bir sınavı temsil eden bir test ....................................... * A) yapılandırma tepki öğesini içerir.

B) Seçili tepki öğesini içerir.

C) distraktördür D) kilit tepkidir 15. Seçilen bir cevap öğesi ........................................... ile açıklanmaktadır: A) kısa hikayeler * B) çoktan seçmeli öğeler C) deneme sınavları D) çok değişkenli testler 16) Çoktan seçmeli bir soruya ...............................................bölümü denir: A) cevap seçeneği B) anahtarlı tepki ° C) kök D) distraktör

Sayfa 132

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

17. Bir testin ......................................................şıkları olmalı * A) teşit ölçüde çekici B) Açıkça doğru veya yanlış C) Daha kısa D)Doğru cevabı bilenler için daha fazla kafa karıştırıcı

8. Test yapılandırması , Uygulaması ve Yorumlaması 18. Çoktan seçmeli testler .......................................................nedeniyle eleştirilmektedir * A) problem cizme yerine ezberci öğrenmeye teşvik etmesi B) Bilgisiz öğrencilere kolaylık sağlaması C) hızla ve oğrenmeden geçilebilirliği D) yapılandırma tepki görevlerinin geçerliliğinin az olması 19. Görünümü olgusal doğru-yanlış öğeler psikometrik açıdan ........................................... * A) çok yararlı değildir B) son derece faydalıdır.

C) kolayca oğrenilmez.

D) çok fazla seçenek içerir.

Sayfa133

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

20. konu dışı öğe tipi ............................................... * A) bir bileşene ait olmayan bir dizi anlamına gelir.

B) boş geöen öğeler dizisi anlamına gelir.

C) Farklı uzunluktaki öğeleri eşleştiren bir dizi anlamına gelir D) ekstra bir öğe anlamına gelir 21. Eşleşen öğeler ile bir sorun olduğunda .......................................................

A) bu şıklardan çok açık bellidir B) benzetme kullanmadan uygulanabilir.

C) Kama tepki belirlenemez * D) bileşenleri bağımsız değildir.

22. tamamlama ürünün bir çeşidi de ......................................

A), tek kişilik bir testtir.

B) kısa hikayelerdir * C) boşluk doldurmadır D) analojilerdir

Sayfa 134

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

23.Görünürde .....................................psikometrik açıdan en iyi ürün öğelerdir. * A) çoktan seçmeli testler B) yapılandırma tepkili testler C) göreli testler D) yeniden düzenlenmiş testler 24. istatistiksel ihtiyacımız, ............................................testin sonuçlarını analiz etmektir A) mümkün olduğunca daha az bireysel farklılıkları olan B) Puanlamaları çok küçük aralıklardaki C) Ham puanları çeşitlilik gösteren D) Ham puanlar için türetilmiş puanları olacak şekilde değiştirilen 25. Spiral maddeli olarak biçimlendirilen test öğeleri ............................................içerir * A) Çok sayıda dizilerle kolay listelenen öğeleri B) sadece bir sırayla zor listelenen C)Puanlama amaçlı sayılmayan öğeler D) kriter-kamalanmış öğeler

Sayfa135

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

26. Dolgu ürün ...................................................kullanılır A) uzun test oluşturma amaçlı B) yorgunluk ofseti için ° C), testin amacı gizlemek amaçlı D) Yukarıdakilerin hepsi 27. "Otantik" ölçüm ...................................................................ifade eder: A) Taklit test değerlendirmesini B) telif hakkı olan bir testin doğruluğunu C) bir test orijinal veya gözden geçirilmiş biçimi olup olmadığını * D) Doğrudan ölçülebilir performansı

9.Test Yapılandırması, Uygulanması ve Yorumlanması 28. Bir kişinin bir yüzme havuzunda geri çıkmasını gözlemleme ............................: A) spiral maddelidir B) Seçili tepkidir * C) otantik ölçümdür D) konu dışıdır.

Sayfa 136

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

29. Fiat .............................................................. yöntemi anlamına gelir * A) otoritesine dayanan bir karar B) Testte esneklik C) kriter-anahtarlı test D) depresyonu ölçme 30. Kriter-anahtarlı testler ..........................................dayalı olarak geliştirilen testlerdir A) yazarın yetki ve uzmanlığına * B)öğenin istatistiksel ilişkisine C) öğe nin zorluk seviyesine D) faktör analizine 31.Kriter-anahtarlı testlerde ......................................zorlukla yapılan seçimdir.

A) ürün anahtarı seçimi * B) kullanılan kriter seçimi C) homojen ürün seçimi D) spiral maddeli biçim seçim

Sayfa137

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

32. Kriter-anahtarlı terazi tipik olarak ........................................

A) homojendir * B) heterojendir C) çoktan seçmeli sorudan oluşur.

D) Daha kısa fiat tarafından geliştirilir.

33. Kriter anahtar metodoloji ile potansiyel bir sorun olduğunda, .................................

A) teori açık olsa bile, iyi işlemez.

B) yüksek güvenilirliğe sahip olacağına düşük geçerliliğe sahiptir * C) işler, ama teorik mantığı açık olmaz.

D) düşük güvenilirliğe ve yüksek geçerliliğe sahip olur.

34. Kriter-anahtarlı terazinin tipik ölçütleri ...........................................kullanır. * A) kompleks testleri B) açıkça tanımlanmış testleri C) teorik temelli testleri D) zayıf testleri

Sayfa 138

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

35. Faktör analizi, testin yapılandırılmasının bir yolunun ........................................olduğunu varsayar.

A), bir öğenin birbiriyle ilişkili yüksek olan ölçeklendirilmesi B) ölçeğini oluşturan tüm öğeler birbirleriyle ilişkili olmadığını C) çapraz doğrulamanın gerekli * D) ölçeklerin tek değişkenli ve bağımsız 36.......................................................... faktör yükleme arasındaki ilişkiyi yansıtır A) aynı test iki farklı ürünü * B) bir öğe ve kuramsal boyut C) Bir öğe ve testin toplam puanı D) İki teorik boyut

10 .Test İnşaat, Yönetim ve Yorumlama 37.

yüzdelik puanda önemli bir kısıtlılık olduğunda;

A) testin sonucunu hesaplamak ve anlamak zor olur * B) tek aralıklı ölöek kullanılır.

C) orantılı ölçek kullanılırken aralıklar eşitsiz olur D) z skorları dönüştürelemez.

Sayfa139

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

44.

A) 2

staninler......................................... ortalamasındadır.

* B) 5 C) 50 D) 100 45. SAT 790 puan muhtemelen ............................ stanine eşit olur A) 1 B) 3 C) 7 * D) 9 46. Staninlerdeki z skorları ve T skorları ............................................ * A) normal bir dağılım içine çiğ puanlardan farklıdır B)Ham puanları sadece bilgisayarlı ortamda olabilir C) farkı karmaşık hesaplamalar gerektirtirir.

D) ortalama her 100 soruda bir orataya çıkar.

Sayfa 140

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

11.Test Yapılandırması, Uygulaması ve Yorumlaması 47. Bir öğenin...................................................olarak tanımlanır A) yanlış cevapların yüzdesi * B) doğru cevap veren kişilerin yüzdesi C) doğru cevabı bilen insanların gerçek sayısı D) doğru cevabı bilmiyorum insanların gerçek sayısı 48. Bir kişilik testinde,...................................... güçlüğü olarak tanımlanır A) verilen en popüler cevap seçeneğin * B) Kama yanıtının onaylanmayan yüzdesinin C)Bir öğe nasıl açık ve anlaşılır hale getirileceğinin D) Kama yanıtı bulamayanların yüzdesinin 49. Profesör Amerikan Tarihi dersi için 180 oğeli bir final sınavı hazırlamaktadır. Hazırladığı bu sınavın optimum zorluk derecesinde olmasını istemektedir. O nedenle zorluk derecesinin ...................................................ortalamasında olması gerekmektedir.

Sayfa141

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

A) yüzde 18 B) yüzde 70 * C) yüzde 90 D) yüzde 120 50. Profesör Gez zamanında tarihi binbaşını tanımlamak için 180 maddeli test geliştirdi. Elde etmek istediği mümkün ödül için beklentisinin.......................................................olması gerekir. * A) %18 B) %70 C) %90 D) %120 51.Bu z skorları .......................................zorluktaki bir öğeyi temsil edebilir.

A) -2,06 B) -. 52 C) +. 20 * D) 2,33

Sayfa 142

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

52. + 1.00 A z skor ............................delta puanına eşit olur A) 13 * B) 17 C) 21 D) 28 53. Delta puanlarında ...........................SDof bir ortalama vardır.

A), 50; 10 B) 8; 2 * C) 13; 4 D) 100; 16 54. ....................................................olan bir testin madde güçlük dağılımı normal bir eğri izler.

A) Düşük güvenilirliği ve büyük bant genişliği * B) yüksek güvenilirliği ama az bant genişliği C) düşük güvenilirliliği ve küçük bant genişliği D) yüksek güvenililrliği ve geniş bant genişliği 55. Tahminler p değerini..........................

A) azaltır * B) arttırır C) geçersiz kılar D) ilgisiz bırakır

Sayfa143

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

12 .Test Yapılandırılması, Uygulaması ve Yorumlaması 56. Kullanabileceğimiz tahmin etkilerini en aza indirmek için ...........................................

A), ö puanların öğelerini zorluk derecesine göre değerlendirmek gerekir * B) talimatların ne olduğunu belirtmek gerekir.

C) tahmin koruma talimatları gereklidir D)Var olan zorluk seviyesinde ürün normal dağıtılır.

57. ...................................maddeleri ayırt etmek için bir test ürünün özelliğine değinmektedir * A) test boyutunda düşük olanlar daha yüksek olan B)diğerlerinden daha mükemmel bir skor elde eden C) medyan altında karşı ortalamanın üzerinde puanı olan D) ayrımcılığı olan 59. ayrımcılık endeksi tipik ............................... olarak ifade edilir A) z skor u * B) yüzde farkı C) yüzdelik D) 500 ortalama ve 100 SD ile skor 60. ayrımcılık endeksi hesaplamalarında, .................................aşırı gruplar üzerinde tespit edilir * A) toplam test puanı ve / veya dışında kriter esasları B) sadece toplam test puanı esasları C) sadece dış kriter esasları D) hiçbiri

Sayfa 144

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

61. Öğeler aynı havuz dahilinde göz önüne alındığında, Dr A faktör analizi aracılığıyla bir depresyon ölçeği geliştirmeye çalışırken, Dr B ise empirisizm aracığılığı ile bir ölçek geliştirir.

Bunlar .................................................

A) esasen aynı ölçektedir. * B) farklı ölçeklerdedir C) Her ikisi de kullanışlı ölçekler geliştirme konusunda başarısızdır.

D) Her ikisi eşit araçlarla ve SDS ile ölçekler geliştirmektedir.

62. Madde Tepki Kuramı ................................................varsayar A) Bir test puanı gerçek bir puan toplamı ve bir hata bileşenini B) Bir öğeye yanıt bir refleks temsiliyetini * C) Bir testte performansı gözlemlenemeyen yeterlilik değişken bir fonksiyonudur D) Düşük atanlar ve yüksek atanlar fırsat verilirse aynı derecede iyi yapabilirsiniz 63. Katmanlı bir numune ..................................... temelinde seçilir A) yüksek z skorları * B) sayım bilgisi C) kolaylık D) teorik nedenler 64. Genellikle kolaylık numunelerine dayalı Normlar ...................................................

A) tamamen değersizdir B) çok yanıltıcıdır C)T skorları olarak ifade edilir * D) yararlı olabilir.

Sayfa145

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

13.Test Yapılandırması, Uygulaması ve Yorumlaması 65.Erişkinler için hazırlanmış birölçüm testinde..............................yararlı olacaktır A) kelime seviyesi * B) intihara karşı tutum C) Fiziksel yüksekliği D) Oşinografi faiz 66. Elimizdeki gereken bir beklentisi tablosunu hesaplamak için ......................

A)Diğer değişken bağımsız puan dizisi gereklidir B) Tüm puanları yüzdelik olarak ifade etmek gerekir * C) bazı korelasyon puanlarını iki set halinde göstermek gerekir D) Her ikisinin delta puanları ve z skorları gereklidir.

67. Yerel normlar ...............................................................

A) ulusal normlara göre her zaman daha iyidir B) her zaman ulusal normlara göre daha az kullanışlıdır C) okul çocukları için geçerlidir. * D)bazı durumlarda özellikle daha yararlı olabilir 68. ..........................................psikometrik olduğu gibi ayrıca edumetriktir.

A) stanine; z skor B) madde güçlük; yani öğe ayrımcılığı * C) norm referanslı ölçüt D) birim ağırlık; diferansiyel ağırlık

Sayfa 146

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

69. Bill depresyona beş farklı test uygulanır. Genel bir test sonucu elde etmek istenildiğinde, en doğru yol ......................................olacaktır: A) Toplama Bill'in beş ham puanını eklemek * B) z skorlarını Bill'in beş ham puanıyla değiştirmek C) test uzunluğu ile Bill'in her bir ham puanını çapmak D) Ortalama puanı hesaplamak ve değiştirmek 70. 20 maddelik bir kelime testi hazırlamaktayım. Toplam bir puan elde etmek için ........................................diferansiyel ağırlık kullanırım. * A) zorluk derecesine göre her bir öğeyi puanlarken B) Her bir doğru soru için 1 puan yönteminde C) konumuna göre her bir öğeyi puanlarken (örneğin, madde 1 1 puan alır, madde 8 8 puan alır) D) Göreli bir ölçüm yaparken 71. Çoklu kesim işlemleri.....................................

A) kötü performans iyi bir performans ile telafi izin * B) kötü telafi etmek için bir değişken üzerinde üstün performans izin vermez C) tüm değişkenler T skorları ifade gerektirir D) dikotom kararları yalnızca uygulanabilir 72. Çoklu bir regresyon................................................. * A) telafi modeldir B) sadece dört ya da daha az değişken işleyebilir C) değişkenleri birbiriyle nasıl ilişkilendirdiğini dikkate almaz D)belirli bir sonucu tahmin etmek için kullanılamaz

Sayfa147

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

73. Bir regresyon denklemine giren değişkenler .........................ilişkilisini taşır.

A) yüksek; en yüksek * B) yüksek; düşük C) düşük; düşük D) düşük; en yüksek

14. Test Yapılandırması, Uygulaması ve Yorumlaması 74. Diskriminant analizinde birden fazla regresyon....................................... farklıdır A) tahmin değişkeninden * B) tahmin değişkenindeki nominal değerden C) diskriminant analizi giren değişkenlerden D) Öğe ayrımcılığı dizininden

15.Güvenilirlik ve Geçerlilik 1. Güvenilirlik ....................... olarak basit bir şekilde tanımlanabilir A) doğruluk * B) tutarlılık C) Doğruluk D) varyasyon 2. Güvenilirlik Eşitliğin ...............................................eksikliğidir * A) hata çeşitliliği B) gerçek çeşitliliği C) interteminem D) homojenlik derecesi

Sayfa 148

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

3. Test-tekrar test güvenilirliği şle değerlendirilen bireylere .....................uygulanır.

A) bir; İki farklı testler B) iki; İki farklı testler * C) on; bir test D), iki; bir test 4. Beklenen güvenilirlik katsayıları en az................................ olmalıdır.

A) .30 B) .50 * C) .70 D) .90 5. Çok kısa bir tekrar testi aralığı, ............................................(n) verebilir A) düşük katsayı * B)yüksek katsayısı C) güvenilmez katsayısı D) geçerli katsayısı 6. Uzun tekrar-test aralığı ...................................................yansıtabilir A) Bir testteki geçerlilik eksikliğini B) interitem tutarlılık derecesini C) ölçüm standardındaki hatayı * D) gerçek değişiklikleri 7. Genellikle, tekrar testi.................................. güvenilirliği değerlendirilir * A) kısa süreliliğine B) çok uzun bir süre C)Interitem tutarlılık derecesiyle

Sayfa149

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

D)Alternatif formlarında kullanımı yoluyla 8.Tekrar test güvenilirliği ile ilişkili sorunların bazıları ..................gerçeğini yansıtacak * A) insanlar arasındaki farklılık B) erkeklerin kızlara göre daha stabil olduğu C)Sıkılmış zamanlarda bireylerin hileye başvurabilecekleri D) tezat gruplar bulmanın zor olduğu 9. tekrar testi güvenilirliği de ...........................................rapor etmelidir A) Kat sayı boyutunu B) Ölçüm standartlarındaki hatayı C) farklarının standart hatasını * D) aralığının uzunluğunu 10. Madde örnekleme güvenilirliğini ...................................azaltabilir. * A), alternatif bir şekilde B) tekrar testi ile C) primer olarak D) interitem tutarlılık ile 11. alternatif formun güvenilirliği ile .................................................büyük sorundur: A) konu kısmındaki motivasyon B)Interitem tutarlılığın eksikliği *C)Alternatif bir formu geliştirilmesi D) bant genişliği ve sadakat derecesi 12. Güvenilirlik odağı ve ................................. iç tutarlılıktır.

A) tekrar testi * B) iki-yarım; interitem tutarlılık C) eşdeğer formları; interitem tutarlılık Sayfa 150

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

D) alternatif formlar; tekrar testi 13. Bir testi iki gruba ayırmanın birden çok yolu vardır; ama genel yöntem olarak bilinen ..........................................genellikle işe yarmaktadır. * A) Teke teklik B)Ikinci yarısında karşı ilk yarısı C)Zor- karşı kolay D)Heterojene karşı homojen 14. Test B 50 maddeden oluşmaktadır Test A ise 200 maddeden oluşmaktadır. Her iki testte de 0, 68 aralığında yarı güvenilirlik uygulanmıştır. Spearman-Brown formülü kullanıldığında hangi test daha güvenilirdir?

A) Test A B) Test B *C) ikiside eşit olacaktır D) anlatmak için ek bilgilere ihtiyacımız vardır 15. Bir test 0,62 güvenilirliğe sahiptir. Ben benzer öğeler ile test uzunluğunu artırmak istesem .....................................

A) güvenilirliğini azaltmış olurum * B) güvenilirliğin arttırmış olurum.

C) geçerliliğini azaltmış olurum D) geçerliliğini arttırmış olurum 16. Spearman-Brown formülü .................................temel bir varsayım olarak görür A) tüm test öğelerinin karşılaştırılabilir zorlukta olduğunu *B) Eklenebilir ve çıkarılablir tüm öğelerin eşit güvelirlikte olduğunu C) puanların varyansının her zaman sıfır olduğunu D) kriter kirlenmenin kontrol altında tutulduğunu

Sayfa151

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

17. Formül Rulon ...............................................değerlendirmek için kullanılabilir * A) bölünmüş öğeler güvenlirliğini B) eşzamanlı geçerliliği C) alternatif formların güvenilirliğini D) özgüllük derecesini 18. Sonuç olarak, güvenilirlik puanı bir ...................................fonksiyonudur.

A) tutarsızlık B) diferansiyel geçerlilik * C) değişkenliği D) duyarlılık 19. Mantıksal bakış açısından bakıldığında, interitem tutarlılık ........................yakındır: A) test-tekrar testine B) Kappa katsayısına C) desen eşleştirmeye * D) bölünmüş öğelere 20. Genel bir kural olarak ele alındığında psimetrik olan kapalı test puanları arasında...................... en iyisidir. * A), daha büyük bir değişkenlik B) daha az değişkenlik C) daha küçük bireysel farklılıklar D) büyük ölçüm standart hatalar

Sayfa 152

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

21. 0,40 interitem tutarlılık, güvenilirlik katsayısı testinin .....................olduğunu gösteriyor olabilir A) tamamen işe yaramaz B) tamamen geçersiz * C) heterojen öğeler oluştuğunu D) Homojen maddeden yapılmış 22. Interitem tutarlılık, aşağıdaki formül ile tespit edilebilir.

A) Spearman-Brown * B) Kuder-Richardson C) Rulon D) genellenebilirlik 23. Genellenebilirlik kuramı ve klasik güvenilirlik teorisi arasındaki farklılık......................................... * A) Hata kaynakları olarak görülebilir B) güvenilirlik sadece "gerçek" puanları yansıttığı varsayılır C) duyarlılığı özgüllükten daha önemli olarak görmektedir D) bant genişliğinin hata olduğu varsayar 24. golcü veya tutarlığı değerlendirirken, ...........................dikkate almak gerekir A) tüm değerlendiricilerin aynı cinsiyetten olup olmadığını *B)anlaşılıp anlaşılmadığını C) alternatif formların güvenilirliğini D) desen eşleştirmeyi

Sayfa153

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

25. .......................................... tutarlığı değerlendirmek için kullanılır.

A) Spearman-Brown formülü B) Rulon formülü C) alfa katsayısı * D) Kappa katsayısı 26. .........................................zayıflama için düzeltme varsayımını içerir A) Mükemmel geçerlilik B)anlaşma * C)mükemmel güvenilirlik D) farklılıkların sıfır standart hatası 27. .....................................bakış açısı bireysel açıdan güvenilirliğini değerlendirir. * A) standart ölçme hatası B)Tahmin standart hatası C) Kappa katsayısı D) Alfa katsayısı 28. 2'ye eşit standart ölçme hatası ile verilenbir test; Rebecca ile bir skor elde edilirse 60 olur fakat biz onu gerçek skor olasılığının ...................... arasında olduğunu söyleyebiliriz A), 58, 62 B) 54, 66 * C) 56, 64 D) 40, 80

Sayfa 154

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

29. Farklarının standart hatası..........................................

A), Kappa katsayısına denktir B) Sadece Spearman-Brown formülü kullandığınızda uygulanır *C) iki standart ölçüm hatalarının temel toplamıdır D) Iki bilgisayarlı sınavdan birinin güvenilir olmadığı anlamına gelir 30. Fark puanların güvenilirliği iki puan güvenilirliğinin toplamı.............................

A) eşit * B) 'ye eşit değildir C) daima daha küçüktür D) her zaman daha büyük 31. Mükemmel güvenilir test geçerlidir. * A): Bazen B) her zaman C) hiç bir zaman D) hiçbiri 32. ................................geçerliliği testi yeterince belirli bir etkiyi kapsar.

A) Eşzamanlı B) Yüz * C) İçerik D) Ölçüt 33. ..............................geçerliliği, bazı uzmanlar tarafından doğru geçerlilik olarak kabul edilmez. * A) İçerik B) Yapı C) Kriter

Sayfa155

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

D) Eşzaman 34. Smith'ın mutluluk testi dört boyuttan oluşmaktadır. Aslında dört faktörden oluşmaktadır. Bu ...................kanıt olarak görülebilir: A) eşzamanlı geçerliliğine * B) içerik geçerliliğine C) yüksek sadakata D) yüksek hassasiyete 35. ........................................taksonomi veya planı geçerliliğini geliştirmede yararlı olabilir. * A) içerik B) eşzamanlılık C) primer D) İkincillik 36. .................................geçerliliği, bazı standart test puanlarının karıştırılmasını kapsar.

A) Yapı B) Desen eşleştirme * C) Ölçüt D) Ayırma 37'nin ana amacı, bir alıcı daha fazla zaman için bir ikame olarak bir test geliştirmektir ya da pahalı bir işlemdir.

A) test-tekrar test güvenilirliği * B) eşzamanlı geçerlik C) katsayısı Kappa D) meta analizi

Sayfa 156

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

38. .................................................... belirli bir test hakkında bilgi kapsayan bir terim gibi teori sürülür. * A) yapı geçerliği B) Ayırma geçerlilik C)-multitrait multimethod matrisi D) Meta analizi 39...................................... teori ve gözlenen veriler arasındaki yazışmaları içerir.

A) Yakınsak geçerlilik B) Kriter kirlenme C) Akıllı geçerlilik * D) Desen eşleştirme 40. Bu tabloların hangisi doğrudur?

A) içerikve kriter geçerliliği yaklaşımları farklı sorular sormaya yöneltir ama sonuçlar aynıdır. * B) içerik ve kriter geçerliliği yaklaşımları farklı sorular sorara ve tamamen farklı sonuçlar edebilir.

C) Kriter kirlenme güvenilirliliği için omultitrait-multimethod matris geçerliliği doğrudur.

D) Seçmeli bir teste içsel tutarlılığı tahmin etmek istediğimizde kappa katsayısı kullanılır.

42. Bu yöntemlerden hangisi yapı geçerliğini değerlendirmek için kullanılmaz?

A) korelasyon B) grup farklılıkları C) birçok kez yapılan değişiklik * D) kriter kirlenmesi

Sayfa157

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

43. bir test yüz geçerliliğine sahip değilse.................................

A) geçerli olamaz * B) geçerli olabilir C) aynı zamanda yapı geçerliliğinden de yoksundur D) güvenilir olamaz 44. Bir test de lise öğrencilerinin akademik başarısını tahmin etmenin yanısıra kolej öğrencilerinin basarısını ölçmenin bir yolu da .....................testi olduğu söylenir A) yüz geçerlilik B) kötü yapı geçerlilik * C) diferansiyel geçerlilik D) vasat güvenilirlik 45.

Jones mekanik yetenek testi geçerliliği ile ilgilendi. Keşfetme tesiti olarak 45 yayınlanmış çalışması vardır. Hakkında genel bir sonuca varmak için ........................ uygulamak gerekir.

A) tersiyer geçerlilik B) multitrait-multimethod matrisi C) bir beklentisi tablo * D) meta analizi 46.

560 TF öğeleri içeren anksiyete testi geliştirdik. Bu testi ..................... olarak nitelendirdik A)Öğeleri birhomojenliği * B) yüksek sadakat C) derece yüksek iç tutarlılık D) düşük ayırt edici geçerlilik

Sayfa 158

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

47.

Tarama testleri ruhsal hastalık çoğu belirtileri varlığını veya yokluğunu değerlendirmek için tasarlanmıştır. Büyük olasılıkla, A) kötü birincil geçerliliğe sahiptir B) yüksek ayırt edici geçerliliğe sahiptir * C) geniş banda sahiptir D) Düşük Ölçme standart hatalarına sahiptir 48.

Geriye kalan tüm diğer şeyler test puanları arasında korelasyonu .................................. göstererek düşürdü.

A) büyük değişkenlik * B) daha az değişkenlik C) kriterin kirlenme D) büyük standart hata 50.Düşük geçerliliği olan testler.................................................... * A)bazı durumlarda yararlı olabilir B) yeterli güvenilirlik olamaz C) kullanılmamalıdır D) Sadece kendi GD tahmini için kullanılabilir.

51. Beklenti tabloları ile potansiyel sorun olduğunda, A) çok büyük örnekler izlemek gerekir * B) belli tahmin durumlarında bu örneklere dayanabilir C) göz önüne test geçerliliğini almaz D) Onlar çok yanlış pozitif sonuç verebilir.

52. John Cucamonga Üniversitesi'ne kabul edilmesi gerektiğine karar için SAT kullanın.

650 puan alarak o mükemmel iş yapabilirsin, ama aslında bunu teorisinin ................................olarak kabul edilir.

A) yalancı pozitifi * B) yalancı negatifi C) yanlış başarısı Sayfa159

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

D) gerçek pozitifi 53. yanlış pozitiflerin sayısını azaltmak istiyorsanız; ........................................................ * A) kabul standartlarını düşürmek gerekir B) kabul standartlarının yükseltilmesi gerekir C) adayların sadece üst% 10 gerekir D) hiçbiri 54. Şizofreninin Yale testi: Şizofreni hastalarının belirlenmesinde oldukça doğru bir testidir ve ........................... yüksek olduğu söyleniyor A), özgüllüğün B) yanlış negatifin * C) duyarlılığin D) yanlış pozitifin 55. Şizofreninin Harvard testi doğru negatiflerin çok yüksek bir oranına sahiptir bu nedenle..................................olur * A) şizofrenleri normallerden ayıracak çok az farklılık B) şizofrenlere teşhis C) Normal şizofrenler gibi teşhis D) yanlış pozitif bir sayıda verim 56. İdeal olarak, biz, bir test özgüllüğünün ve duyarlılığının ..................................sahip olmasını isteriz. * A) yüksek; yüksek B) yüksek; düşük C) düşük; düşük D) düşük; yüksek

Sayfa 160

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

57. Tartışılan örnekte tedavi esnasındaki hastaların intiharlarınn tahmin edilebilir olup olmadığını belirlemek için beş yıllık çalışmalar yapılmıştır. Belirtilen sonuçlar ..........................................

A) yüksek hassasiyete ama çok düşük özgüllüğe sahiptir B) çok yüksek tahmini değeri vardır ancak duyarlılığı düşüktür * C) iyi bir duyarlılık ve özgüllük, ancak düşük öngörü değeri vardır.

D) çok düşük duyarlılık, özgüllük ve prediktif değere sahiptir.

58. .................................................... karar hataları nasıl azaltılabileceği görülür.

A) daha geçerli prosedürleri kullanarak B)Birden çok veri kaynaklarını kullanarak C)Sıralı stratejilerini kullanarak * D), Hepsini kullanrak 59. İspanyolca sınavında 108 ham puan cıkaran öğrenciler orta düzey sınıfına yerleştirilir. Bu durumda .....................................................108 ham puan adını alır.

A) yerleştirme puanı B) yalancı pozitif puan * C) kesim skoru D) Seçim puan 60. Bireylerin sayısını .............................. göre başvuru havuzundan seçmek gerekir bireylerin sayısı: * A) oranı seçimi B) baz oranı C) duyarlılık D) diferansiyel geçerlilik

Sayfa161

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

61. X testinin benlik saygısı bir ölçüsü, Carl Rogers teorik yazılarında .............................................dayanmaktadır.

A) Birincil geçerlilik * B) ikincil geçerlilik C) Yükseköğretim geçerlilik D) hiçbiri 62. X testi benlik saygısının bir ölçüsüdür. Doğum sonrası depresyon skoru yaşayan kadınlar X Testi üzerinden yüksek ................................. yaşarlar.

A) Birincil geçerlilik B) İkincil geçerlilik * C) üçüncül geçerlilik D) hiçbiri 63. Bunlardan hangisi yanlıştır?

A) teori ve proedürlerinin nasıl geliştirildiği gözden geçirilir.

B) malzemenin içeriğinin mantıksal analizine bakılır * C) test uygulanarak faktör analizi yapılır.

D)Önemli değişkenler birbiriyle ilişkilendirerek test puanlarını ortaya çıkarır.

64. Üniversite Tahmin Ölçeği, SAT ile rekabet içinde olan üniversitede kimin akademik kariyer yapabileceğini belirleyen yeni bir testtir. Bu testte birincil geçerlilik parçası olarak ........................ kullanılır.

A) tekrar test güvenilirliği B) test için teorik mantık C) testi cinsiyet farklılıkları göstermesi * D) test puanları ve DNO arasındaki korelasyon

Sayfa 162

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

Kişilik 1. kişiliğin tipik tanımı ................................. gibi kelimeleri içerecektir: * A) çeşitli ve benzersiz organizasyon B) dönüklük ve içe dönüklük C) sosyal istenirliğini ve teklik D) kişilerarası tarzı ve oryantasyon 2. Mischel kitabında (1968) ............................................dikkat etmek gerektiğini gerektiğini savundu.

A) kişilik faktör yapısı B) kaç çeşit temel kişilik tipi olduğuna C) hem genetik hem de gelişimsel açıdan * D) kişiye ve durumun etkileşimine 3. MISCHEL (1968) argümanları..............................................: A) Tamamen psikologlar tarafından göz ardı edildi * B) kendisi dışında başkaları tarafından da yapılmıştı C) 16PF yapımının sonucunda................................................

D) bir nesil testlerin varolduğunu ortaya çıkardı 4. kişiliğin psikodinamik modeli .............................................. * A) erken deneyimlerin daha sonra gelişimini etkilediğini ortaya çıkardı.

B) durumların davranışsal farklılıkların ana kaynağı olduğunu gösterdi.

C) iç gözlem ve öznel yaşantıların en önemli olduğunu göstermiştir.

D) kişilikte "benlik kavramının" geliştirir.

5. Durumsal model...................................... varsayar A)Eğer durum değişirse davranışın aynı kalacağını B) Erken deneyimlerin gelişimi etkilediğini * C) durumlar davranışsal farklılıklarının ana kaynağı olduğunu Sayfa163

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

D) özelliklerin son derece kararlı olduğunu 6. öz-değerlendirme anketleri ..........................................daha geçerli mi?

A) normal anketlerden * B) öz-değerlendirme testlerinden C) ikisi de eşit derecede geçerlidir.

D)Sadece erkekler için 7. Serbest raporlu önlemlerin sorunlu olduğunu varsayarsak............................ * A) muhtemelen kişinin kendi davranışlarının iyi bir gözlemcisiolduğunu da görürüz B) sahte fırsat verilebilir C) derece dürüst bir şekilde cevap verilmelidir D) normların sapma tepkilerini verir 8. Davalı bir kişiliği üzerinde önyargılı bir resim sunulduğunda bu kişiyi tanımlamak için nasıl bir test kullanmalıyız?

A) güvenirlik terazisi B) faktör analizi C) halk kavramları * D) geçerlilik terazisi 9. Yansıtmalı teknikleri arasında tipik olarak ...........................vardır A) Bir dizi mürekkep dizileri * B) uyaranlara karşı belirsiz bir dizi C) doğru-yanlış ifadeler D) çoktan seçmeli ürünler

Sayfa 164

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

10. "ortalamanın üzerinde" gibi bir derecelendirme ölçeğine bağlı etiketlere......................... denir: A) derecelendirme değerleri B) halk kavramları * C) çapa noktaları D) istenilirliği değerlendirme 11. Lidersiz grup tartışmasında yöneticiler bir grubu gözlemlemek için ...........................kullanır: * A) durumsal bir yöntem B) tipik bir teknik C) değerlendirme ölçeği D) fenomenolojik değerlendirme 12. Davranış değerlendirme .......................................................

A) kendi rapor içeriğini görür * B) özelliklerin varlığını kabul etmez C) yansıtmalı tekniklerinin kullanımına dayanmaktadır D) Bireyin çekirdek varlığını kabul eder 13. Özellik yaklaşımı ............................................varsayar A) kişilik özelliklerinin doğru olanının tahmin edilemez olduğunu B)Insanlar yaşlandıkça kişiliklerinde önemli değişiklikler olduğunu * C) kişilik istikrar ve düzenlilik ile işaretlendiğini D) Bunların hepsi 14. Muhtemel bir kombinasyonu paylaşan tüm bireyler ........................... kategorisine girer * A) özellikler tipi; B) vücut mizahı; vücut sıvıları C) özellik; halk kavramları D) göreli ölçek yanıtları

Sayfa165

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

15. .................................. tepkiler bireysel olarak tanımlanabilir: A) basılı B) düzensiz C) Mutlu * D) ilgisiz 16. ............................................konusunda kişilik testleri geliştirmenin bir yolu olarak iç tutarlılık yöntemi üzerinde duruluyor: A) güvenirlik * B) faktör analizi C) teorinin kullanımı D) halk kavramlar 17. iç tutarlılık yaklaşımı ..........................................kullanılarak geliştirilmiştir.

A) Kaliforniya Psikolojik Envanteri B) Myers-Briggs Tip Göstergesi * C) 16 Kişilik Envanteri Faktörleri D)Psikososyal Denge Envanterİ 18. Aşağıdakilerden hangisi test yapılandırılması için kullanılmaz?

A) Myers-Briggs Tip Göstergesi B) Edwards Kişisel Tercih Takvimi * C) Kaliforniya Psikolojik Envanteri D) Kişilik Araştırma Formu 19. Kriterlerin yöntem anahtarlamasında .........................................

A) daima kontrastlı gruplar kullanılır B) teori üzerinde durulur * C) geçerliliğin kullanımı ile işaretlenir Sayfa 166

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

D) rasyonel yaklaşım kullanılır 20. ............................................................fiat yöntemi üzerinde durulur A), bir faktör analizi sonuçlandırılmasında B) bir kriter ile ampirik korelasyon yapmada C) iç tutarlılık derecesinde * D) yazarın yargısı ve uzmanlık alanında 21. Görünümünde bir kişilik açısından dil önemlidir çünkü........................................: A)Kişi olgunlaştıkça dil daha önemli hale gelir. * B) dil önemli deneyimleri kodlar C) kişilik testi ürünlerinden biri de dili kullanmadır.

D) özellikleri açıklamanın tek yoludur 22. Kişiliğin odaklarının çoğu psikopatoloji üzerindedir çünkü .........................................: A), patolojiyi normale göre değerlendirmek kolaydır B) fenomenolojik yaklaşımın etkisi vardır C) MMPI baskın gelmiştir * D) çoklu kişilik kuramları hastaların klinik bağlamında geliştirilmiştir.

23. ...............................................................gibi testler kısmen Murray teorisine dayanmaktadır: * A) Edwards Kişisel Tercih Takvimi; Kişilik Araştırma Formu B) Kişilik Araştırma Formu; Kaliforniya Psikolojik Envanteri C) Myers-Briggs Tip Göstergesi; Sıkıntı eğilim teşhisi Ölçeği D) Psikososyal Dengesi Envanteri; Renk Piramit Testi

Sayfa167

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

24............................. baskılar Murray kavramına yakınlık gösterir: A) Freud'un erken gelişim evrelerindeki B) Gough'un halk kavramındaki C) Cattell'in birincil özelliklerindeki * D) MISCHEL'in durumlarındaki odak 25. 16 PF kavramı .......................................................... dayanmaktadır: * A), 16 temel kişilik boyutları faktör analizi yoluyla orada ölçeklenmasine B) Bir kişinin yaşı 16 ulaştığında kişiliğinin oturmasına C) patolojinin 16 özelliğine D) 16 temel kişilik tipine 26. Aşağıdakilerden hangisi 16 PF açısından doğru değildir?

A) 16 PF birkaç kez gözden geçirilmiştir * B) testi ürün genellikle birkaç ölçek için geçerlidir C) testin çeşitli formları vardır D) 16 santimetre bağımsız olduğu söylenir 27.

16PF ......................................................................................... * A) temelde kendi kendine uygulanan bir testtir B) uygulanması için yetenekli bir uzman gerektirir C) Üç vektör ölçekle puanlanır D) E. Erikson teorisine dayanır 28. standart bir sten puanı ............................................................aralığında bulunur.

A) 0-10 ortalama B) 0-100 arasında olabilir C) 50 ortalama ve 10 SD

Sayfa 168

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

* D) 5.5 ortalama 29. Aşağıdakilerden hangisi 16 PF için geçerli DEĞILDİR: A) Test hem yazılı hem de bilgisayarla yapılır * B) Ham puanlar T skorları ile değiştirilir C) öğe seçiminde zorluk yaşanır D) Açıklamaları düşüktür 30. 16 PF için bilgisayar puanlama hizmetleri.............................................: A)mevcut değildir B) Tüm ölçekler için kullanılabilir.

C) araştırma amaçlı kullanılabilir. * D) mevcuttur, ama bazı özel amaçlar için tasarlanmıştır.

31.16 PF güvenilirliği açısından bakıldığında,...............................................

A) Alternatif formu güvenilirliği oldukça yüksektir B) tekrar test güvenilirliği rapor edilemez * C) iç tutarlılığı düşüktür D) alternatif bir şekilde güvenilirliği hesaplanamaz.

32. ...............................................16 PF yazılı testinin geçerliliği konusunda önemli delil verir. * A) faktörlü B) eşzamanlı C) ıraksak D) tahmin edilebilir

Sayfa169

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

33. 16 PF normları ..........................................................olarak tarif edilebilir: A) temel kolaylık örnekleri B) yerel normlar C) atipik örneklere dayalı * D) kapsamlı ve tabakalı nüfus sayımı verilerine göre 34. Cattell, Onaltı Kişilik Faktörü Anketinde................................ ölçekler kullanmıştır * A) birbirleri ile önemli ölçüde bağıntılı B) birbirleri ile ilişkili, ancak minimal C) birbirleri ile ilişkili olmayan faktör analizi D) birbirinden istatistiksel olarak bağımsız 35. Sekonder özellikleri .........................................................sonucudur A) İkincil geçerlilik uygulaması * B) Birincil özelliklerin faktör analizinin C) Orijinal özelliklerinin cinsiyet farklılıkları D) regresyon denklemlerinin kullanımı 36. 16 PF A eleştirisi................................................................: A) geçerlilik bilgiler mevcuttur.

B) kurulduğu günden beri revize edilmemiştir * C) regresyon denklemleri tekrarlanmamışlardır D) çok az araştırma mevcuttur 37. Myers-Briggs Tip Göstergesi .............................................................

A) kriterin anahtarlama metodu ile geliştirilmiştir * B) Jung'un teorisine dayanır C) açıkça durumsal modeli yansıtır D) ihtiyaçları Murray'in teorisine dayanır

Sayfa 170

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

38. ...........................................sonuca varma sürecidir.

A) Algı B) İçedönüklük * C) Yargı D) Algılama 39. Algı................................. şeklinde iki yönü vardır: A) düşünme ve hissetme B) düşünme ve algılama C) duygu ve sezgi * D) algılama ve sezgi

40. Jung tiplerinin.............................................. olduğu tahmin edilmektedir * A) oldukça istikrarlı B) oldukça kararsız C) durumunun bir fonksiyonudur D) biyokimyasal göre 41. Cattell'in 16 PF ve MBTI ikilisi..........................................

A) gelişiminde kontrastlı grupları kullanmıştır * B) Cebri seçim öğeleri kullanmıştır.

C) faktör analizi dayalıdır D) doğru-yanlış envanter öğeleri kullanmıştır Sayfa171

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

42. MBTI için .........................................................................geçerlidir: A) gelişimsel devre dışı çocuklar için B) sadece yaşlı olgun yetişkinler için * C) yetişkin katılımcılar D) Normal okul çocukları için 43. MBTI üzerinde ..................................görünebilir: A) Içe dönüklük üzerine 68 T skoru B) 8 düşünce-duygu stenİ C) sezgi ve yardılama * D) ESFP 44. MBTI güvenilirliğine ilişkin..........................................................olduğu sğylenmiştir: * A)Yeterli ve diğer kişilik envanterlerinin benzer B) açıkça marjinal C) çok daha yüksek alternatif form güvenilirliği D) kötü ama yeterli bir tekrar testi

Sayfa 172

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

45. MBTI geçerliliğine ilişkin........................................................: A) herhangi bir araştırma yapılmamıştır. * B) temelde yapı geçerliliğinin destekleyici herhangi bir çalışma yapılmamıştır.

C) yüz geçerliliğini sahiptir D)-multitrait multimethod yaklaşım kullanılmıştır.

46. Aşağıdakilerden hangisi MBTI için geçerlidir?

A) kriter-anahtarlama yöntemi B) üç vektör ölçekler * C) temelde görelidir D) hem birincil hem de ikincil faktörler yer alabilir 47. Hangi tipler birlikte olma eğilimindedir?

A) dışadönüklük ve yargılamak B) düşünme ve sezgi C) hissi ve yargılamak * D) sezgi ve algılama 48. MBTI dayalı bir eleştiri.........................................: *A) Jung'un teorisine ayna görevi yapar B) kendi faktör yapısının ne kadar kararlı olduğunu gösterir

Sayfa173

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

C) kötü tekrar testi güvenilirliğini ortaya çıkarır D) vasat normları ortaya koyar 49. Sosyal istenilirlik ...................................gelişimini etkiler. * A), EPPS B) MBTI C) TÜFE D) 16 PF 50. Epps ............................................ölçeklerini yansıtır: A)Jung'un teorisi türlerindeki * B) Murray'in teorisinden doğan ihtiyaç C) halk kavramlarının D) yaşam Eriksonian aşama 51. Hem EPPS hem de MBTI ..................................................

A) Jung türlerini değerlendirmektedir B) zaman sınırlarına sahiptir * C) göreli önlemleri temsil eder D) kötü bir iç tutarlılığa sahiptir

Sayfa 174

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

52. Epps ile ilgili .....................................söylenmektedir: A) hacimli bir kanıt geçerliliği destekleyicisinın olduğu B) testin düşük güvenilirlik sahip olduğu C) normlarının olmadığı * D) geçerliliğin kanıt olarak doğrudan ve az olduğu 53. Epps üzerindeki ilk normatif örnek.............................................................: * A) erkek ve kadın üniversite öğrencileridir B) ABD nüfus sayımı temelinde seçilen yetişkinlerdir C)Polis memurlarıdır D) normatif örneklerdir 54.

Epps tutarlılığı .................................................... puanı ile tespit edilebilir A) Tutarlılığa odaklanmış bir dizi soru B)tekrar testi prosedürünün C)güvenilirlik değerlendirmesi D)öğeli bir testin 55.

Epps profil istikrar endeksi...................................

A) esas olarak bir tekrar testi güvenirlik katsayısıdır * B) esasen bölünmüş bir buçuk korelasyon katsayısıdır Sayfa175

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

C) Bir tablonun doğrudan okunabilirliğidir D) tekrarlanabilir15 maddelik bir teste dayanmaktadır 56.

Geçersiz profilleri, normatif protokollerin yaklaşık%..................kısmını belirlemek için Epps tutarlılık puanı kullanılır.

A) 5 * B) 25 C) 50 D) 75 57. Epps kullanılan kalemler.................................................: A) Tüm Jung teorisini yansıtıır B) öncelikle doğru-yanlışı yansıtır C) faktörlü geçerliliği korur. * D) sosyal istenirlik ile bağdaşır 58. Hem EPPS ve Kişilik Araştırma Formu: * A) Murray ihtiyaç teorisine dayanmaktadır B) göreli araçlardır C) Cebri seçim öğeleri kullanmatadır.

D) yönetmek için yetenekli bir tabip gerektirir.

Sayfa 176

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

59. Aşağıdakilerden hangisi Kişilik yapılandırılmasında güdümlü temel bir ilke DEĞİLDİR ? * A) ürün yazarın teorisine uygun olarak korunması B) özelliklerin açıkça teorikolarak tanımlanması C) Büyük bir madde havuzu olması D) sosyal istenirliği için kontrol edilmesi 60. Kişilik Araştırma Formunda ..............................................ölçekler kullanlır.

A) genellikle düşük tekrar testi güvenilirlikli * B) yüksek iç tutarlılığa sahip C) sezgi ve dışa dönüklük gibi özellikleri olan D) sosyal istenirliğe son derece duyarlı 61. Alternatif form güvenilirlik dışındaki herşey .................................hesaplanabilir: A) MBTI * B) TÜFE C) 16 PF D) PRF

Sayfa177

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

62. Epps tahminin aynı değişkenleri ölçen bir test için .......................... seçilebilir A) MBTI B) 16 PF * C) PRF D) TÜFE 63. sosyal çekiciliği ölçmek için ...............................seçilebilir.

A) TÜFE B) Renk Piramit Testi C) EPPS * D) PRF 64. PRF ................................................ölçek maddeden oluşmaktadır * A) net cevapları olan B) tipik cevapları olan C) Test boyunca tekrarlanan D) Nadiren herkes tarafından doğru olarak cevaplandırılan

Sayfa 178

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

65. PRF yazarı tarafından sunulan geçerlilik verilerin çoğu ...............geçerliliğini yansıtır. * A) yakınsak B) diskriminant C) faktöryel D) prediktif 66. PRF ..........................................olarak karakterize edilir: A) çok geçerli ama kötü güvenirlik * B) gelişiminde son derece gelişmiş C) ulusal örneklere dayanan önemli normların sağlayıcısı D) oldukça benzersiz bir teorik gerekçe 67. PRF eleştiri..........................................: A), çok uzundur B) üniversite öğrencileri için hiçbir norma sahip değildir * C) geçerlilik çalışmaların eksikliği D) sosyal yönelimi dikkate almaz

Sayfa179

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

68. Gough kişilik testinde ...........................ilgili cevabın ne olduğunu tahmin eder. * A) halk kavramları B) Birincil özellikleri C) Jung türleri D) ihtiyaçlar ve baskılarla 69. "Halk kavramlar" ................................... ile en iyi şeilde tarif edilebilir: A) faktör analizi sonucundaki ikincil özellikler B) tutarlı ve bağımsız boyutlar C) Belirli bir kültüre özgüdür özellikleri *D) Dilinde gömülü kişiliğinin önemli boyutları 70. TÜFE ölçeklerin ............................................................. gibi iki temel amacı vardır: *A)İnsanların söylediklerini ve belirli bağlamlarda ne yapacağını tahmin etmek B) İnsanların sahip olduğu temel ihtiyaçlarını değerlendirmek C) Bir kişinin ne kadar sezgisel belirlemek için D) öz-değerlendirme nasıl geçerli belirlemek için

Sayfa 180

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

71.Gough bir ifadesinde ....................................................................... gerektiğini belirtmiştir: A) faktör analizli ölçek geliştirmek * B) bağımsızlığın bir tercih değil, doğanın bir kanunu olması C) açık bir sistemin faktör analizi D) TÜFE'nin tam olarak ne olduğunu belirtmek 72. TÜFE anlayışı altında yatan beş "aksiyom"................................................

A) güçlü bir faktör analitiği içeren önyargıyı yansıtabilir B) Jung'cu teoride gömülüdür * C) Herhangi bir kişilik envanteri istenebilir D) "Big Five" modeli ile aynı boyutlardadır.

73. TÜFE ölçekler .......................................

A) kesinlikle ampirik bir bakış açıyla geliştirilmiştir * B)birçok durumda teorik bir çerçeve sonucunda ortaya çıkmıştır C) teoriye dayanmamaktadır D) MMPI ölçekleri ile paraleldir

Sayfa181

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

74. 20 ölçeli temel bir TÜFE dört gruba ayrılır. Aşağıdakilerden hangisi bu dörtlüden biri değildir?

A) kişilerarası tarz * B) içe dönüklük-dışa dönüklük C) normatif değerler ve oryantasyon D) bilişsel-entelektüel fonksiyonları 75. Halk kavramlarının................................................. tahmin edilmektedir A) genetik olarak belirlendiği B) Anglo-Sakson mirasının bir yansıması * C) tüm kültürlerde bulunduğu D) ikincil özellik olarak 76. TÜFE üzerinde belirlediğimiz test öğeleri ....................................... * A) genellikle birden fazla ölçekte puanlanır B) Sadece bir ölçek için geçerlidir C) Tüm ölçekler için geçerlidir D) Birbirleri ile yüksek korelasyon yoktur

Sayfa 182

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

77. TÜFE üzerinde .............................................................. alfalar vardır A) şüpheci ve yenilikçi B) içe dönük ve sezgisel * C) lider ve Zalim D) vizyoner ve uyumsuz 78. Aşağıdakilerden hangisi vektör TÜFE ölçek değildir?

A) norm kabul - norm sorgulama B) kendini gerçekleştirme ve yerine getirme C) içe dönüklük-dışa dönüklük * D) Başarı gerekliliği

79. TÜFE ölçekler kendi profilinde .............................................listelenir A) alfabetik sırayla * B) birbirlerine psikolojik ilişki sırasıyla C) soldan sağa en güvenilirden az güvenilire doğru D)Deneğin T skorlarına göre 80. TÜFE ölçeklerinin güvenilirliği ........................................ * A) bazıları için kabul edilebilirken bazıları için ise marjinaldir

Sayfa183

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

B) tüm ölçekler için son derece yüksektir C) tekrar testi güvenirlik katsayılarından oluşur D) en iyi marjinaldir 81. Gough ülke normatiflerini belirlemek için ................................... lise öğrencileri üzerinde çalışma yaptı.

A) alfalar sanat ve müzik eğiliminde olan B) iş ve tıpta önemli eğilimi olan * C) deltalar üniversite girişinde düşük orandaki D) alfalar üniversite girişinde düşük oranıki 82. TÜFE............................................... uygulanmıştır * A) geniş bir konu yelpazede B) akademik başarı çalışmasında C) lise öğrencileri üzerinde D) patolojinin incelenme alanında 83. TÜFE'nin 20 ölçekli halk kavramı ile ...................................

A) bağlantısı yoktur * B) pozitif korelasyon içindedirler C)Birbirleri ile negatif olarak genel bir korelasyon içindedirler D) Murray 'ın 20 ihtiyacını temsil eder.

Sayfa 184

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

84. TÜFE büyük olasılıkla verim faktörünün ..........................katı kadar faktör analizidir.

A) bir B) iki * C) dört D) Yirmi 85. Erikson göre, meydan kimliği.........................................itibaren oluşur.

A) erken bebeklikte B) erken çocuklukta C) orta çocuklukta * D) ergenlikte 86. Erikson göre, .............................. erken bebeklik döneminde karşılanması gerekir: * A) güven ve güvensizlik B) özerklik ve utanç C) suçluluk girişimi D) samimiyet izalasyonu

Sayfa185

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

87. Psikososyal Denge Envanteri, kişilik farklılıkları öğelerindeki stoklarda öğelerin................. biçimini kullanın.

A) çoktan seçmeli * B) Likert C) uyumlu D) tek düzelik 88. Psikososyal Dengesi Envanteri ilk madde havuzu başlangıcında ...........................kullanır: A) faktör analizi B) kriter-anahtarlama * C) psikologların yargılarını D) regresyon denklemlerini 89. Psikososyal Denge Envanterinin alfa katsayıları şunlardır: A) kabul edilebilir limitlerin altında kalanlar B) son derece yüksek olanlar C) hesaplanamayanlar * D) kabul edilebilir ve düşük olanlar

Sayfa 186

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

90. IPB geçerlik çalışmasında en yüksek 18 skor ve en düşük 18 puanlama kadın üniversite öğrencileri ........................................... : A) Düşük psikolojik olarak sağlıklı görüldü * B) yüksek psikolojik olarak sağlıklı görüldü C) tüm konuların sosyal olgun olarak görüldü D) tüm konuların önemli kişiliği sorunlarınız olarak görüldü 91. .........................................İzlenimi ile korelasyonlar terazi ve sosyal cazibe ve istihbarat gibi değişkenler düşündürmektedir A) IPB yakınsak geçerliliği mükemmel B) IPB yapı geçerliliği yetersiz * C) IPB ayırt edici geçerlilik D) IPB eşzamanlı geçerlilik 92. ........................................izlenimindeki normlarI oluşturur: * A), çeşitli çalışmalardan elde edilen küçük örnekler B) nüfus sayımı verileri ile seçilen örnekler C) rastgele verilen örnek gruplar D) çocuklardan yetişkinlere kadar olan çeşitli gruplar 93 Yaşlı kişilerde IPB ile yapılan bir çalışmada ................................... bulundu

Sayfa187

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

A) anlamlı cinsiyet farkı B) İzlenimin yaşlı kişilerde ile geçerli olmadığı C) deneklerin kimlik bunalımının çözülmediği * D) erkekler için, ygüven ve yüksek etkili işleyiş arasındaki ilişki 94. Öz-Bilinç Ölçeği ........................................geliştirilmiştir *A) Teorik bir çerçeve şle eşleşen öğeleri ile B)Tezat gruplarının kullanımı ile C)Dışından etkili kriter ile ilişkili bir öğe ile D) Kriter-şifrelemenin kullanılması ile 95. Öz-Bilinç Ölçeği verimleri ....................

A) sadece toplam puandır. * B) 3 faktöre yapılan puanlama ve toplam puandır C) Öz-bilici kullanarak yapılan puanlamadır D) Beş faktör puanlarıdır 96.Öz-Bilinç Ölçeği Puanlaması..........................................................

A) kullanımı karmaşık bir meseledir B) iyi eğitimli bir uzman gerektirir * C) üniter ağırlıkları yansıtır D) diferansiyel ağırlıklandırılmasını yansıtır

Sayfa 188

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

97. Çoğunlukla üzerinde durulan Öz-Bilinç Ölçeğinin merkezi ............................

A) güvenirliktir * B) geçerliliktir C) normlardır D) faktör yapısıdır 98. Teorik olarak, can sıkıntısı eğilimliliğinin ölçekteki puanları ile korelasyon olması beklenir tedbirleri * A) depresyon ve yalnızlık B) sanayi ve samimiyet C) dönüklük ve içe dönüklük D) saldırganlık gerekir 99. Sıkıntı eğilim teşhisi Ölçeği ..................................... göstermektedir A) analitik faktör yaklaşımı * B) temel adımlarla bir ölçek geliştirmeyi C) iç tutarlılık yaklaşımı D)Biraz çaba ile nasıl mükemmel normlar elde edilebiliceğini

Sayfa189

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

100. Renk Piramit Testi ile kaplı diğer kişilik ölçümleri arasındaki farklılık................: A) ABD'de geliştirildi ve Almanya'da doğrulandı B)üzerinde yapılan puanlamanın kesinlikle izlenimci olduğunu görüldü * C) yazılı bir sınav değildir.

D) kesin bir zaman sınırına sahiptir 101. Kaç kişilik boyutu vardır? Popüler bir cevap: * A) 5 B) 16 C) 20 D) 100 üzerinde 102. NEO ................................................kısaltmasıdır.

A) Normallik, biricikliği, düzenlilik B) üç yazarlar (Norman, Everett & Oserinsky) C) New England Gözlemsel (ölçek) * D) Nörotisizm, dışa dönüklük, Açıklık 103. NEO-PI-R formları diğer birçok kişilik envanterleri için farklı biçimlere sahiptir ki:

Sayfa 190

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

* A) bir şekilde kendini değerlendirme formu haline getirebilir B) henüz son derece güvenilir değildir C) biçimleri, farklı ölçekler içerir D) erkek için ayrı formları vardır 104. En ticari kişilik envanter yayınları.........................

A) bir kitapçık haline cevapları birleştirebilir * B) tekrar kullanılabilir kitapçklar halinde cevapları ile birlikte verilebilir C) yeniden kullanılabilen cevap kağıtlarına sahiptir D) öğe ölçek envanter içinde sırayla sunulur 105. NEO-PI-R verimleri ................................................. * A) 30 faset puanları ve 5 alan puanlarıdır B) 30 alan puanları ve 5 faset puanlarıdır C) 5 temel puanları ve bunların toplamıdır D) Faktör analizine dayanan 16lı puanlamadır 106. NEO-PI Yorumları yüksektir çünkü ............................................

A) geniş normları vardır B) yüksek beş ölçekleri bağımsızdır C)yüksek faset ölçekleri bağımsızdır

Sayfa191

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

* D) iyi bir diskriminantı ve yakınsak geçerliliği yoktur 107. ................................üzerinde "Threctia-Parmia" gibi ölçekler bulur A) TÜFE B) MBTI * C) 16 PF D) NEO-PI 108. dayanıklılık ölçmek istediğimizde............................. düşünebilirsiniz A) TÜFE * B) EPPS C) Renk Piramit Testi D) MBTI 109. TÜFE üzerinde bir "beta tipi" olarak etiketlenmiş olan ........................bulunmaktadır * A) kabul kural ve içe dönük kutuplar B) kuralı sorgulama ve içe dönük kutuplar C) kabul kural ve dışadönük kutuplar D) kuralı sorgulama ve dışadönük kutuplar 110. K-ABC Başarı ölçeği ............................................

A) Bileşik Ruh İşleme ölçeğinin parçasıdır

Sayfa 192

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

B) konuşma bozukluğu olan çocukların zekasını değerlendirir * C) bir çocuğun okulda öğrendiklerini değerlendirir D) Bir çocuğun ne kadar motive olduğunu belirler 111. K-ABC güvenilirlik................................................: A) yeterli görünmemektedir B) üzerinde çalışılmamıştır * C) artan yaşla birlikte artar D) çok fazla alternatif güvenilirlilik oluşturur 112. K-ABC geçerliliği..........................................................: A)normal örnekleri incelenmiştir * B) oldukça önemli görünmektedir C) engelli çocuklar için mükemmeldir D) eşzamanlı çalışmaları sınırlıdır.

113. yetenekli çocukları tespit için yerel okullarda yeni program başlamış olmaktır. Bununla birlikte yenekli çocukları az ve öze bir çaba ile tespit etmek istediğimizde .........................kullanılması tavsiye edilmektedir: * A) K-ABC B) R WPPSI C) Stanford-Binet IV D) Diferansiyel Yetenek Ölçekleri Sayfa193

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

114. SOI LA Wechsler ve Stanford-Binet gibi bir grup farklı testler ..................................: * A)bir grup çeşitli biçimlerde uygulanabilir B) teorik bir gerekçeden yoksundur.

C) Tüm sıralı alt testlerinin işleyişini değerlendirmektedir D) tüm öğelerinden farklı görüşleri yansıtır 115. SOI-LA'nın önemli eleştirilerden biri...........................................

A)SE verimindeki yüksek güvenirliği ölçmesidir B) Guilford teorisinin faktör yapısıyla eşleşmiyor olmasıdır. * C) SE veriminin düşük güvenirliği ölçmesidir D) yapı geçerliği az önem veriyor olmasıdır 116. SCAT III ......................................değerlendirmek için tasarlanmıştır A) lise yıllarındaki akademik öğrenmeyi B) kelimeleri özellikle de "sokak" kelimeleri C) Freudyen bir çerçevede birincil ve ikincil düşünmeyi * D) Bir kişinin hayatı boyunca öğrenme birikimi ni 117 Stanford-Binet ve Wechsler, III SCAT 'in aksine ............................................

A) Entelektüel bir yeterlilik ölçüsüdür

Sayfa 194

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

* B) grup testidir C) İyi normludur D) serbest eleştiriye açıktır 118. SCAT III en önemli eleştirisi..........................................: A) eğitimli ve yetenekli bir uzman gerektirir B) kötü bir güvenilirliğe sahiptir C) ilkokul çocukları üzerinde kullanılamaz * D) geçerlilik hakkında bilgi eksikliğine sahiptir 119. Otis-Lennon veya OLSAT ........................................dayanmaktadır: * A) zeka hiyerarşik teorisine B) Guilford'un akıl yapısı teorisine C) Cattell'in teorisinin birincil faktörlerine D) Spearmanın iki faktör teorisine 120.Otis-Lennon güvenilirliği açısından................................: A) düşük iç tutarlılığa sahiptir B) kötü tekrar testi güvenilirliğine sahiptir * C) yüksek bir iç tutarlılığa sahiptir D) henüz araştırılmamıştır 121. OLSAT geçerliliği .........................................

Sayfa195

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

A) kötü içerik geçerliliğine sahiptir.

B) birincil geçerliliği sahiptir. * C) yapı geçerliliği büyük oranda yoktur.

D) üçüncül geçerliliği vardır.

122. Slosson Zeka Testi .................................. * A) kısa bir tarama aracıdır B) iyi eğitimli tabip gerektirir.

C) WAIS'in karşılaştırılabilir bir puanlama prosedürü vardır D) yaklaşık 60 dakika uygulamak gerekir 123.Düşünme Testi önlemleri ................................ * A) bilişsel hızdır B) sözel zeka dır C) kısa süreli bellektir D) parça-bütün ilişkisidir

1.Tutumlar, Değerler ve İlgi Alanları 1.

Geleneksel olarak, tutumların............................................. üç bileşeni olduğu görülür: A) Birincil, ikincil, üçüncül olarak * B) duygusal, davranışsal ve bilişsel olarak C) tutumlar, değerler ve çıkarlar olarak Sayfa 196

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

D) Doğrudan gözlem, öz-rapor ve davranış olarak 2. Tutumlar merkezi vardır çünkü ................................................

A) değerlerden daha önemlidir.

B) doğrudan ölçülebilir. * C) davranışını yansıtacak şekilde kabul edilir D) zamanla son derece güvenilir hale gelir.

3. Bir kişinin tutumlarını öğrenmenin en belirgin yolu şudur: * A) kişi sorgulaması B) onların davranışlarını gözlemlemek C) bir tutum ölçeği kullanmak D) sosyometrik yordamı kullanmak 4.Gözlem tutumlarını incelemek için kullanılan zaman dilimi ..........................

A) tabi doğru bilgi vermeyebilir.

B) içerisinde odak davranışı doğrudan gözlemlenebilir.

C) içerisinde kanıtların gözlemi daha objektif olduğunu göstermektedir *D) hepsi 5. Akran değerlendirme yönteminde ...........................

A) sınıftaki her bir çocuğun durumu belirlenir

Sayfa197

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

* B) bir açıklamaya uyan çocuğu gösterir C) hangi çocuğun tercih edildiğini gösterir D) Zeka, samimiyeti, vb oranları arkadaşlar 6. Her öğe için medyan değerleri............................. hesaplanır.

A)Toplamlı derecelendirme yöntemi ile B) Bogardus yöntemi ile C) Guttman ölçeklemesi ile * D) eşit görünen aralık yöntemi ile 7. eşit görünen aralıklar yöntemi, normalde içine ..................öğenin sıralanması ile kategori oluşturur.

A) 5 B) 7 * C) 11 D) 15 8.Thurstone yöntemde genellikle .........................

A) hukuk uzmanları hakimdir * B) hedef uzmanları değerlendirilmektedir C) gönüllülere uygulanmaktadır D) Ölçekleme hakkında bilgili psikologlar tarafından uygulanır.

9. Thurstone yöntemde ...................................değişkenlik ölçüsü olarak kullanılır: A) standart sapma * B) çeyrekler arası aralık C) ortalama sapma Sayfa 198

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

D) kazık sayısı 10. Thurstone ölçekte bir öğe, küçük bir Q değeri ......................

A) yüksek derecede geçerlidir B) çok güvenilmezdir * C) yerleştirme gibi önemli anlaşmadır.

D) denekler arasında önemli anlaşma gösterir.

11. Thurstone prosedüründe ilk sıralamayı yapmak için yargıçlar...........................tutumlarına dikkat çekmiştir. * A), sıralamadan etkilenmeyen B) önemli ölçüde sıralamadan etkilenmeyen ama dikkate değer C) kendi görev öncesinde değişmiş D) istatistiksel denge edilebilir 12. Thurstone ve diğer ölçekler için yapılan eleştiri..................................: A) tekrar test güvenilirliği tespit edilemez olmasıdır B)büyük farklılıklar orijinal süreç sonucunda çıkmasıdır C) çeyrekler arası aralık sadece dağılımının ortasında bakar . * D), aynı toplam puan, farklı ürün onaylayarak elde edilebilir 13. Thurstone yöntemin bir örneği olarak ele alınan LiberalizmMuhafazakarlik ölçeği .......................................tarafından yargılayıcı olarak kullanılır. * A) üniversite öğrencileri B) Cumhuriyetçi ve Demokrat kayıtlı seçmenin C) profesyonel politikacılar D) siyaset bilimi profesörleri 14. Thurstone ve Likert yöntemlerinde bu adımları paylaşıyoruz: A) medyanları uzman hakimler kullanarak hesaplama * B) bir hedef seçerek bir öğeler havuz üretme C) işlem çeyrekler arası aralık, toplam puanlar D) toplam korelasyonları karşı madde ve Q 15. Bogardus ölçek........................................ ölçmek için çalışır: * A) sosyal mesafeyi Sayfa199

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

B) ırksal tutumları C)Evliliğe karşı tutumu D) Siyasi liberalizmi 16. .......................................kopyalanabilirliğin katsayısı için geçerlidir: A) tüm tutum ölçekleri B)Toplamlı değerlendirme metodu C) Thurstone terazisi * D) Guttman ölçekleri 17.Kopyalanabilirliğin endeksinde hataların sayısını hesaplamak gerekir. Hatalar burada .....................................olarak tanımlanır: A) aşırı tepkiler onaylayarak "yüksek katılmıyorum" oranı * B) tepki desenleri iptallerin göstergesi C)Çoğunluk uzlaşma uymayan tepki desenleri D) denekler tarafından verilen uygunsuz tepkiler 18. Guttman metodolojisi...........................................................: A), oran ölçekleri ile sonuçlanır * B) ölçekli yapı teorisi üzerine bir etkilidir C) birçok yararlı ölçekle sonuçlandı D) ırkçı bir mesafe katsayısı verir.

19. Semantik Diferansiyelin başlıca faktörler şunlardır: A) tefrik, çağrışım, değerlendirme B) liberalizm, muhafazakarlık, iyimserlik C) anlaşma, anlaşmazlık, bilmeme * D) değerlendirme, güç, etkinlik 20.Bipolar sıfatların serisi................................................: A) scalogram analizidir B) Kişilerarası Değerler Anketidir * C) semantik diferansiyelliktir D) sosyometrik tekniktir 21. Semantik Diferansiyel ....................................... ürün temelinde seçilir: A) çeyrekler arası aralık ve medyan Sayfa 200

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

B)Tekrarlanabilirlik yüksek katsayılı * C) temsiliyet ve alaka faktörüne ait D) mesafe-küme analizi 22. Her bir semantik diferansiyel madde atılırsa ................................

A) 5 puan üzerinden değerlendirilir.

B) sıfır ya da bir olur C) Medyan değerleri kullanılır * D) 7 puan üzerinden değerlendirilir 23. D istatisği ................................................bir ölçüsüdür *A) İki kavram arasındaki mesafenin B) kavramları atanan anlamın C)Yargıçlar arasında değişkenliğin D) ürünün ortalama ciro sunun 24. Semantik Diferansiyel üzerindeki kanıtlar.......................göstermektedir A) bipolar sıfatları B) sıfatların bipolar olup olmadığını C)Standart sıfatların hiçbirinin bipolar olmadığını * D) iki kutuplu varsayımı yerine bazı sıfatlar 25. Metinde tartışılan muhafazakârlık veya C ölçek ...............................için bir örnektir: A) Semantik Diferansiyel Ölçek * B) kontrol listesi C) scalogram analizi D) toplamlı değerlendirmesi yöntemi 26. Büyük ölçekli sertlik veya dogmatizme ölçmek için.........................................kullanılır: A) C ölçek B) Bogardus ölçeği ° C) F ölçeği D) katı dogmatik ölçek

Sayfa201

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

Tutumlar, Değerler ve İlgi Alanları 27. Dini köktencilik, değişime karşı direnç, ve sıkı kurallara ısrarı gibi durumlarda ..........................başvurun: A) Rokeach'in ürünlerine * B) muhafazakarlığa C) değerlere D) Genel mesleki temalara 28. Wilson-Patterson C ölçeği ......................................... Geçerlilik kanıtları içermektedir: A) Güçlü Mesleki terazi ile önemli korelasyon dahilinde B) engelli ve normal çocuklar arasında madde ayırt edicilik indekslerindeki C) çok büyük önemli çapraz-kültürel farklılıklar da * D) cinsiyet farklılıkları ve kadın için , 29. C skalasına yapılan bir eleştiri.................................................: A) değerlendirici faktörü çok güçlü değildir * B) tek boyutlu değildir C) ürün anlamak zordur D) kötü kültürlerarası istikrar eksikliğidir 30. Sayısal derecelendirme ölçekleri...................................................: * A) gerçek formundan ihmal numaraları olabilir B) her zaman her seçimin baskılı numaraları vardır C) bir dizi seçmek için konuyu sorgulamktır.

D) Her bir madde için 1 veya 0 belirtmek gerektirir 31. .........................ölçek dahilinde, kendi kendine cevap yerleştirebilirsiniz.

A), sayısal B) öz-ankraj * C) grafik D) tutum ölçeği 32. ...............................kendine ankraj ölçekli öz-tanımlı sürekliliği sağlamaktadır: Sayfa 202

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

A)Din tutumu * B) kişisel algı C) sosyal mesafe D) sosyometrik tercihi

2.Tutumlar, Değerler ve İlgi Alanları 1. ABD’de yapılan ulusal anketlerde ………………………..milyon kişinin engelli olduğu saptanmıştır.

A) 2 B) 15 ° C) 27 D) 46 2. Ulusal araştırmalarda bulunanalar …………………………….. devre dışı değildi edilecektir * A) 3üzerinden 2 B) 10 üzerinden 1 C)10 üzerinden 9 D) 3 üzerinden 1 3. " örnek iş" kavramı………………………………. içerir: A) bir kişinin özgeçmişindeki deneyimi * B) bir örnek iş etkinliği C) istatistiksel dağılıma göre model örnekleme D) iş yerinde bir bireyi gözlemleme

Sayfa203

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

4. Engelli çocukların tanılama durumu ile ilgili deneyler çalışmalarında ……………………………………………………… bulabilirsiniz: A) Normal çocukların çalışmalarında olduğu gibi oldukça kötü bir istikrar B) mükemmel bir tekrar testi güvenilirliğinde kötü iç tutarlılık C) Normal çocuklarda olduğu gibi aynı sonuçları * D) normal çocukların çalışmaların aksine önemli istikrar 5. Bir rehabilitasyon istemcinin testlerde ……………….. önemlidir * A) yetenekler ve sınırlamalar hakkında gerekenleri mümkün olduğunca bilmek B) Değerlendirme objektif yani istemci hakkında mümkün olduğunca az bilmek C) braille'i farkı D) güç testlerini kullanımının hızı 6. kör bir müşteri testi ........................................................ ile örneklendirilir.

A) ilişki kurmak amacıyla körlerin köpeklerle konuşması B) "Sizi görmek güzel" gibi ifadeleri önleme * C) kör istemci sınav kolunu atma D)sadece bir tercüman aracılığıyla konuşma 7. literatür özürlü bireylere test olarak, "çok değişkenli" bir yaklaşım öneriyor. Bu da …………………..anlamına gelir.

Sayfa 204

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

A) danışanı birden çok kez sınava sokup puanlamadan emin olma B) farklı kişilere farklı testler uygulama C) sonuçlarda çeşitlilik analizi yapma * D) araçların bir pil olarak kullanımı 8.Engellilik ve Rehabilitasyon tanı değerlendirmesini yaparken ilk adım ……………………………………………….: A) kişiyi / onun ihtiyaçlarını belirlemek için danışanla ile görüşme yapmaktır * B) değerlendirmenin hedefleri belirlemektir C) tıbbi plan bilgileri elde etmek D) uygun araçlar seçmek 9. Katip ………………………………………………….: * A) test cevaplarını işaretleyen kişidir B) işaret dili kullanan eğitimli bir kişidir C) devre dışı bırakılmış görsel bir istemcidir D) sağır kişiler ile kullanılan özel bir test prosedürüdür.

10. Kör bir istemci test grafiği ve …………………………….. kabartma şeklinde sunulabilir: A) öğesi hala görebilen istemci gibi aynı fonksiyonları ölçen * B) öğesi artık orijinalinden daha farklı işlevleri ölçen C) edebiyat gibi öğelerin orijinal eşdeğer olduğunu gösteren Sayfa205

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

D) % 20 gibi çizelgeleri "okumayı" belirten 11. Zaman limitleri açısından ………………………………………………….engelli danışan testi ideal bir çözümdür: A) Sadece güç testleri kullanmak için B) müşterilere ihtiyaç duydukları kadar zaman vermek * C) testleri zaman limitleri ile kullanmak D) Engelli müşteriler için ekstra zamana gerek yok çünkü zaman sınırı kullanmaması 12. testler engelli danışanlara üç ana şekilde uygulanır. Aşağıdakilerden hangisi bunlardan biri değildir?

A) Braille veya ses bantları kullanmak B) testlerin bir zaman sınırlaması olmadan uygulanması C) özel test soruları oluşturarak * D) istemcisi olarak aynı ırktan bir uzman kullanma 13. Özürlüler Testi Paneline ilişkin …………………………….öneririz: A) WISC gibi standart önlemler hakkında daha fazla geçerlilik verileri *B) Engelli örneklerinde geçerliliği olan bilgiler kullanılmasını C) zeka testlerinin engelli danışanlarda kullanılmamasını D) mümkün olduğunca bazı engelli sınavlar 14. engelli bireylerin ETS performans çalışmasındaki önemli sonuç; SAT ve GRE………………..: Sayfa 206

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

A) için özel test uygulamaya gerek olmamasının ortaya çıkmasıdır. * B) testlerin standart olmayan sürümleri orijinal karşılaştırılabilir olmasıdır.

C) standart dışı versiyonları daha az geçerli olmasıdır D) Bu testlerin sadece bu tür müşteriler için uygun olmaması 15. Hem güçlü hem de Kuder nedeniyle bazı engelli müşterilerine sınırlı kullanımı vardır çünkü ……………………………………………..: A) engelli müşterilerine hiçbir normları yoktur B) En engelli müşteriler bu bilgi aramaz C) test sonuçları işlememektedir * D) Her ikisi de oldukça yüksek düzeyde okuma yeteneğini içerir 16. Geist Resim Faiz Envanteri ürün çizimleri ile …………………….

Analiz eder: * A) çalışma faaliyetlerini B)Farklı mesleklerde kullanılan araçlarını C) eğlence faaliyetlerini D) çatışma durumlarını Engelliler ve Rehabilitasyon 17. Geist Resim Faiz Envanteri………………………………………için tasarlanmıştır: A) Görme ya da işitme engelli bireyler

Sayfa207

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

* B) sınırlı sözel becerileri olan normal lise çağındaki gençler ve yetişkinler C) normal veya engelli çocuklar D) Sınırlı görme keskinliği yetişkinler 18. Geist Resim faiz Envanteri eleştiriler arasında ………………..: A) faktör yapısı, bir ana faktör verir.

B) testin arkasındaki teorinin modasının geçtiğini gösterir C) engelli müşteriler için karmaşık olduğunu belirtir. * D) mesleklerin cinsiyet kalıplarını yansıtacak olmasıdır.

19. Genel olarak , ilgi envanter resimleri ………………

A) Normal çocuklar için oluşturulan normlardır * B) teknik yetersizlik C) rehabilitasyon müşterileri için çok yararlıdır D) mükemmel güvenilirliğe ve kötü geçerliliğe sahiptir.

20. Engelli müşterilerine uygulanan kariyer test sonuçları…………………………………. nedeniyle geçersiz olabilir: A) Bu tür testlerin genellikle normal örneklem normları olması * B) Bu tür müşteriler istikrarlı kariyeri çıkarları için gerekli deneyimlerinin olmaması C) Holland'ın teorisi gelişimsel yönlerini dikkate almaması D) güç testlerinin aslında hızlandırıcı olması Sayfa 208

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

21. engelli öğrencilerin Üniversite giriş testine ilişkin sınırlı kanıtlar…………………………………….

A) ACT ve SAT gibi testlerin engelli öğrenciler ile kullanılmamalıdır.

B) SAT gibi testlerde puanları sonraki performans mükemmel teşvik ediciliğindendir. * C) engelli ve normal öğrencilerin notlarının tahmininden fark yoktur D) engelli öğrenciler için bu testler gereklilik haline getirilmemelidir.

22. Çoğu uzman,……………………… hayat boyu öğrenmenin sonucu olarak tanımlar.

A) başarıyı B) zekayı C) çıkarları * D) yetenekleri 23. Ghiselli (1966) mesleki yetenek testlerinden elde edilen önemli bir sonuç………………………………..: A) bu tür testlerin küçük rehabilitasyon müşterilerine uygulandığıdır. * B) testlerin personel seçiminde değer olması için yeterli öngörü gücüne sahip olmasıdır.

C) Yorumu ile ölçülen yeterlilik yararlı bir kriter değildir.

D) Algısal doğruluk testleri geçerlidir.

24. Ghiselli (1966) mesleki yetenek testleri …………………..olarak iki ana kategoriye ayrıldı: Sayfa209

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

* A) eğitim ve yeterlilik B) yetenek ve başarı C) entelektüel yetenekleri ve kişilik D) algısal doğruluğu ve motor yetenekleri 25. Asgari yeterlik testleri tipik olarak ………………………..başvurur: * A) lise mezuniyetine B) üniversiteye başvuran engelli öğrencilere C) Azınlık lise öğrencilerine D) Tüm engelli yetişkinlere Engellilik ve Rehabilitasyon 113 26. Danışana uygulanan testlerde ……………………. Sorunlar vardır: A) iyi normlar; ulusal normlar * B) çoğu zaman hiçbir veri bulunmaması gibi C) sonuç iyi olursa normları kullanma gereksinimi gibi D) Sadece normları ham puanları kullanma gereksinimi gibi 27. Genel Yetenek Test Bataryası……………………. için en yaygın olarak kullanılan bir testtir.

A) sağır ve zihinsel engelli kişilerin değerlendirilmesi * B) devlet kurumları işe alımı C) Rehabilitasyon müşterilerini ölçmek Sayfa 210

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

D) lise öğrencilerinin yetenek belirlenmesi 28. Genel Yetenek Test Bataryası orjinali ………………geliştirilmiştir.

A) Dünya Savaşı askeri personeli değerlendirirken B) farklı mesleklerin eğitiminde neyin gerekli olduğunu belirleme becerilerini görmek için C) Çeşitli görevlerdeki normal ve engelli konuları karşılaştırarak D) 50 farklı test analiz faktörü ile 29. GATB üzerinde doğru düzeltmeler yapmak ve ilgili ayrıntıları algılama yeteneği ………………………….olarak tanımlanır .

A) parmak becerisi B) mekansal yetenek C) Genel öğrenme yeteneği * D) büro algısı 30. GATB parmak becerisi ve el becerisi bölümleri diğer tüm farklı yetenekler………………………………….: * A) performans testleri ile değerlendirilir B) doğru-yanlış ürün kullanımına önem verilir.

C) verilen bu testler nedeniyle faktör geçerliliğine sahiptir.

D) kendi iç tutarlılığı oldukça düşüktür.

31. GATB gelişimi öncelikle …………………….yönlendirmektedir.

A) Mesleki teorileri Sayfa211

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

* B) faktör analizini C) yapı geçerliğini D) hiyerarşik teorileri 32. GATB en özgün yanlarından biri…………………………………………………..: A) Irksal normların rutin kullanımıdır. * B) mesleki yetenek desendir.

C) teknik malzemenin mevcudiyetidir D) idare ve istemci tarafından uygulanabilirliğidir.

33. Eğitim ve Psikolojik i Standartlarla ilgili engelli bireylerin test yorumları ………………………………….

A) devre dışı örneklere dayanan normlar olarak kullanılabilir B) genel nüfusa ilişkin normlar olarak kullanılır. * C) genel normlar veya özel normlar test amaçları ile ilgili olarak kullanılmaktadır.

D) Engelli bireylerin test ederken onlar yanıltıcı olabilir gibi normları dikkate alınmayacaktır.

34. 1964 Medeni Haklar Yasası "başlıklarında" ………………………. gibidir: *A) Çeşitli yönleriyle uygulanması hükümleri B) Kanunun bölümlerinin kolay tanımlanması C) cezalar çeşitli yasadışı eylemlerle ilişkilidir Sayfa 212

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

D) Azınlıkların test için geçerli genel ilkeleri 35. 1973 Rehabilitasyon Yasası devre dışı bireyler ……………………………………….

A) psikolojik test olmayabilir.

B) zeka testleri verilemez.

C) ortaöğretim sonrası eğitimin kabul edilmelidir. * D) ayrımcılığa tabi tutulamaz.

36. 1973 Rehabilitasyon Yasası'nın 504 çeşitli kuralları…………………………..şeklinde özetlenebilir: A) özel yeteneklere sahip bir çocuğun eğitiminde tam bir değerlendirme yapılmalıdır B) "işaretleme" bir kişinin test puanları yasadışılığıdır.

C) herhangi bir kişiye karşı ayrımcılık yapmak yasadışıdır * D) testler ayrımcılık olmamalıdır ve yerine amaçlanan yapıyı yansıtması gerekir.

37. Tüm Engelli Çocukların Yasası Eğitim, ………………………….. işitme engelli çocuğun şart koşuluyor.

A) braille * B) iletişim "normal" modundaki C) İspanyolca gibi herhangi uygun bir azınlık dilinde D) Sadece çoğunluk dilini kullanma

Sayfa213

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

38. Görme engelliler için uygulanan testlerden önemli sorunlardan biri……………………………………….: A) test edilecek danışanların reddetmesidir. * B) testlerin çoğunu görmedir.

C) Görme engelliler için oluşturulan normların yanıltıcı olmasıdır.

D) braille ile az deneyimi olmasıdır.

39. Makula dejenerasyonu …………………………………………….

A) göz merceği bulanıklıklarına içerir B) doğuştan körlük olarak sınıflandırılmış olacaktır * C) öncelikle yaşlıları etkiler.

D) tipik olarak ciddi gerilik ile ilişkilidir 40. Genel olarak, …………………………………. görsel için akademik başarı geçerliliğini belirleyici faktörlerdir. * A) sözel bilişsel testler B) Wechsler serisi gibi testleri C) mülakat değerlendirme D) öz değerlendirme ayarı 41. Manipülasyon Testi Minnesota Oran işareti öncelikle ……………………………………………tartışır.

A) Bazı testlerin görme keskinliğine karşı mükemmel tedbirler aldığını B) Görme engellinin bilişsel yetenekleri değerlendirilebilir olduğunu Sayfa 214

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

C) testleriN Görme engelliler için geçersiz olduğunu * D) belirdi görüşlere sahip bireynormlarına uygun olmayacağını 42. Görme engellik bilişsel becerilerine yönelik................................................

A) geçerli bir WAIS-R gibi bir test ile değerlendirilebilir * B) Wechsler ölçeklerinin sözel bölümleri özellikle yararlıdır C) kanıtlar gibi hastaların ortalama altında puan önerir D) bilişsel testlerin geçerliliği için önemli kanıtlar bulunmaktadır 43. Perkins-Binet İki formu A) kimin doğuştan kör olacağını belirlemektedir *B) hiç bir vizyonu olmayanlara karşı faydalı olabilir C) zaman sınırları kullanır D) tekrar test güvenilirliği değerlendirmesinde kullanılır.

Engellilik ve Rehabilitasyon 115 44. Genel olarak Perkins- Binet ile ilgili.............................. sonucuna varabiliriz A) Görme engelliler için son derece yararlı bir araç olduğu B) Stanford-Binet alternatif bir şekli olduğu * C) psikometrik yetersiz ve muhtemelen geçerliliğini yoksun olduğu D) yerine WISC sözlü alt testleri kullanılabileceği

Sayfa215

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

45. İçsel özellikler.................................. içerir * A) aktif dokunsal algı B) uzun süreli bellek C) sözel D) alfa güvenirlik 46. Ders kitaplarında tartışılan Hollandalı bilişsel test............................................

A) Görme engelliler ile kullanım için modifiye edilebilir nasıl kullanılabilir testler dir B) Farklı bir kültürde geliştirilen testler kullanmak ne kadar zor olduğununu göstermiştir C) Görme engelliler için dokunsal yeteneklerini öngörü programıdır * D) Görme engelliler için standart testlerin geliştirilmesidir.

47. Hollandalı bilişsel testte koyu veya açık gri test materyalleri.......................................... için kullanıldı A) herhangi bir vizyon maksimize etmek B) Çocuğun bir vizyona sahip olup olmadığını belirtmek * C) bir çocuğun vizyonunu en aza indirmek için D) gören çocuklardaki vizyonun herhangi farklılıkları kontrol etmek için 48. dokunsal formunun çalışmadan elde edilen sonuçlar ...........................

Sayfa 216

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

A) düşük, kabul edilemez güvenilirliğe sahiptir * B) kör yetişkinler ile oldukça geçerlidir C) WAIS Sözel IQ'su ile anlamlı korelasyona sahip değiller D) görme engelli bireyler için çok kolaylık yarattı 50. Frosting testi ............................................. ölçer Görme engelli çocukların A) sözsüz zeka B) kör bir çocuğun okuldaki deneyimlerinin derecesini * C) görsel uyaranlara işleme zorluklarının varlığını D) görsel algının beş ayrı faktörünü 51. FROSTIG güvenilirliğine ilişkin...........................................: A) psikologlar ve diğerleri arasında hiçbir fark yoktur * B) eğitilmiş sınav yüksek katsayılarının C) ayrı ayrı alt testler ilişkisi oldukça yüksektir D) toplam testin güvenilirliği yetersizdir 52. FROSTIG Faktör analitik çalışmalar........................................

A) Görsel algı yazarın teorisini destekleyecek B) görüşlü ve normal çocuklarla birlikte değişik faktörleri göstermektedir *C) Tek faktör noktası belirtir D) genellikle beş ana boyutu gösterir Sayfa217

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

53................................ beyni çevreleyen zarların bir enfeksiyonudur: * A) menenjit B) kızamıkçık C) Kızamıkçık D) dilli sağırlık 54. 45 yaş civarındaki bir kişi büyük olasılıkla........................... olarak etiketlenmiş olacaktır: A) prelingually sağır B) postlingually sağır C) prevocationally sağır * D) sonradan sağır 55. işitme engelliler testinde ............................ emin olmak önemlidir A) Onlar Amerikan İşaret Dili akıcı B) çok iyi uyum kurulabilir * C) onlar testi talimatları anlamak D) işitme bozukluğu diğer koşullara göre ağırlaştırılmış değildir 56. öğeleri kullanarak aşılabileceğini engelliler işitme test sorunlardan bazıları. ................................. * A) sözsüzdür B) dokunsaldır

Sayfa 218

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

C) sözlüdür D) mekansaldır 57. Genel olarak tstler ele alındığında engellilik...........................................: A) işaret dili tercüman bulunması gereksizdir * B) grubu testi geçerli değil C) braille kullanılması yararlı bir işlemdir D) grubu testleri müşterinin korkularını yatıştırmaya olabilir 58. Bragman (1982) engelliler için hazırladığı 22 tane test listesi .................... kapsar * A) bireylerin işitmesini B) işitme engellini C) zihinsel engelli bireylerin D) Görme engelli 59. işitme engelliler için normlar test etmek bakımından........................................: A) En büyük testleridir *B) Yaygın işitme engellilere kullanılan birkaç test onlara sahiptir C) en çok deneyler için gereklidir D) genel olarak ayrı ayrı değerlendirilmesi için de faydalıdır 60. literatür, 16PF ..............................................belirtmiştir.

Sayfa219

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

A9 Amerikan İşaret Dili ile uygulandığı takdirde yaralı olacağını B) İşitme engelliler ile yüksek sosyal istenirliğini puanlar elde edeceğini C) bozulmuş normlarını işitme için çok yararlı olabileceğini * D) işitme engelliler için geçerli veya güvenilir olmadığını 61. Işitme engelli değerlendirirken standart testlerin karşılaştığı en sık modifikasyon................ içerir: * A) test talimatlarında değişiklikleri B) test sınırlarını C)Herhangi bir zaman kısıtlaması D) Aynı grup normlarının kullanılması 62. engelliler işitme testİ, testlerde alternatif formlar için özellikle yararlıdır, çünkü........................: A), alternatif bir şekilde bakıldığında güvenilirlik önemlidir B) işitme engelli müşteriler genellikle tekrar testi ister * C) ve ürün sağlamak için ve örnek olarak kullanılabilir.

D) her iki şeklin güvenilirliğini artırmak için uygulanabilir Engellilik ve Rehabilitasyon 63. .......................................İşitme engelli çocukların daha az gelişmiş olduğuna dair bazı kanıtlar vardır * A) şemaların B) motor koordinasyonlarının Sayfa 220

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

C) görsel korteks alanların D) yukarıdakilerin hepsi 64. Gibbins ' işitmeyen hizmet okul psikologları (1989) anketi, bilişsel yeteneklerini en popüler ölçüsü oldu: A)İşitme engelliler Öz-Kavramı Ölçeği * B) WISC-R Performans Ölçeği C) MMPI D) Vineland Adaptif Davranış Ölçeği 65. Gibbins işitmeyen hizmet okul psikologları (1989) anketinde...............................en yaygın adaptif davranışını değerlendirmek için testi kullanıldı A) Geniş Çaplı Başarı Testi B) Öğrenme Yetenek Hiskey-Nebraska Testi C) Adaptif Davranış Samuelson Testi * D) Vineland Adaptif Davranış Ölçeği 66. İşitme engelli arazide değerlendirmesinde çizimlerin ............................................... nedeniyle yaratıcı olması gerekir A) Mükemmel geçerlilik araştırma bulguları * B) tatbikat kolaylığı C)İşitme engelliler için özel normların kullanılabilirliği D) Bu popülasyon için özel formlar gelişimi Sayfa221

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

67. Stanford-Binet, genellikle işitme engelliler ile kullanım için ….................................tavsiye edilmez A) sıkı zaman sınırları B)Örnek olarak kullanılabilen ürün eksikliği C) işitme engelli çocukların normları * D) dil yeteneği ağır vurgusu 68.

Genel olarak , araştırma sonuçları göstermektedir ki …..................................................

A) normal işitme farklı değildir B) normal işitme genellikle 10 ila 15 puan arasındadır.

C) normal işitme çok daha somut ve daha az yaratıcıdır D) faktör yapısı önemli ölçüde farklıdır 69. Wechsler üzerinde işitme engelliler için "tipik" bir grup profili tasarlamıştır. Bu grafik ….........: * A) İyi Resim Tamamlama, Kodlama düşük ve Blok Tasarım üzerine ortalamasının üzerinde yapılmıştır B) Blok Tasarım, Kodlama ve Resim Tamamlama az kullanılmıştır C) Resim Tamamlama Nesne Meclisi ve üzerinde Kodlama ortalamasının üstünde tasarlanmıştır D)Resim Düzenleme ve Kodlama yüksek dereceded kullanılmıştır 70. Hirshoren ve arkadaşlarının Prelingually sağır çocukların (1977) üzerinde yaptığı çalışması: Sayfa 222

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

A) WISC-R alt testler için üç temel faktörü belirtilemiştir B) WISC-R Performans Ölçeğinde ortalama IQ 100 olduğunu belirlemiştir C) HiskeyNebraska ile WISC-R Performans ölçekteki puanların büyük ölçüde ilişkili olduğunu göstermiştir.

D) WISC veya Hiskey-Nebraska de geçerli olduğu gösterilmiştir 118 Engelliler ve Rehabilitasyon 71.….......................................Standartlaştırılmış bir sürümü olduğu için birkaç standart testten biridir A) Stanford-Binet B) Raven Progresif Matrisler C)-Hiskey Nebraska * D) WISC-R Performans Ölçeği 72. Peabody Resim Kelime Testi Forde (1977) çalışmasında …..........................................sonuçlar gösterdi: A) düşük iç tutarlılık ve yetersiz geçerlilik * B) Stanford Başarı Testleri ile önemli korelasyon C) iki faktör teorisi ile ünsüz bir faktör yapısı D) WISC-R Performans Ölçeği marjinal korelasyon 73. Stanford Başarı Testi özel bir baskı ile ….................gösteriyor A) matematik hesaplama becerilerini

Sayfa223

Genel Psikoloji ve Psikolojik Testler

B)Işitme öğrenciler için eşit becerileri C) performansları ve görsel problemleri * D) kötü okuma becerilerini 74. Stanford Başarı Testi özel baskı tekrar testi güvenilirliği................................................ * A) beş yılı aşkın süredir var olan en mükemmel testtir.

B)sadece kısa süreler için yeterlidir C) en iyi marjinaldir D) İşitme engelliler için henüz araştırılmamıştır 75. Farrugia (1982) dişitme engellilerin mesleki düşüşlerinde ve çıkarları konusunda çalışmalarda bulundu. Bu çalışmalar gösterdi ki: …...........................................

A) onların gerçekçi mesleki özlemleri vardı * B) Sözel öğrenme alanları üzerinde tercih kılavuzu faaliyetleri vardı C) sanat ve drama sayesinde yüksek çıkarlarını gösterdi D) işitme engelli kişilerin özdeş desenleri vardı

Sayfa 224