Psikopati Rehberi by Prof. Dr. Bilal Semih Bozdemir

PSĠKOPATĠ REHBERĠ I

“PSİKOPATİ REHBERİ” PSĠKOPATĠ REHBERĠ St.Clements University Türkiye Enformasyon Bürosu Yayınları 1.Baskı Temmuz 2015 ISBN: Copyright©MedyaPress Bu kitabın Yabancı dillerdeki ve Türkçe yayın hakları Medya Press A.ġ. „ye aittir. Kitap, St. Clements University yayım listesindedir. Yayınevinden izin alınmadan kısmen ya da tamamen alıntı yapılamaz, hiçbir Ģekilde kopya edilemez, çoğaltılamaz ve yayımlanamaz. mrk Baskı ve Tanıtım Hizmetleri Matbaa Sertifika No :14338 Matbaa Adresi :Uzayçağı Cd.1254.Sok.No:2 Ostim/ANKARA Matbaa Tel : (312) 354 54 57 MedyaPress Basın Yayın Dağıtım Anonim ġirketi Ġzmir 1 Cad.33/31 Kızılay / ANKARA Tel: 444 16 59 Faks:(312) 4184599 www.pressgrup.com

Kitabın Orijinal Adı Redaktör Kapak Tasarımı

: Psikopati Rehberi : Esra OKANAKUL : Pelin KARADAĞ ÖZTÜRK

“PSİKOPATİ REHBERİ”

KAPAK RESMİ

“PSİKOPATİ REHBERİ”

ĠÇĠNDEKĠLER 1-TEORİK ve DENEYSEL DAYANAKLAR ........................................ 19 1-Psikopatik Kişilik .................................................................... 19 Sorunun Kapsamı .................................................................. 19 Antisosyal Bir Kişilik Var mıdır? ................................................ 23 Çocukların Sosyalleşmesi ...................................................... 25 Sosyalleşme Başarısızlığa Uğradığında ................................. 26 Babanın Önemi ..................................................................... 27 Suçun Sebepleri .................................................................... 27 Bazı Genetik Risk Faktörleri Doğuştandır ............................. 30 Suçlu Olmayan Psikopati ...................................................... 31 2. PSİKOPATİNİN BİR İKİLİ ZARAR MODELİ ................................. 32 Düşük Korku Hipotezi - Lykken’in Çalışması ............................. 33 Lykken’in Sonuçlarının Yinelenmesi ......................................... 34 Gray’in Teorisinin Psikopatide Uygulanması ............................ 34 Gray’in Teorisinin Elektrodermal Hiperaktiviteye Uygulanması .................................................................................................. 35 ÖZET ve YORUM ........................................................................... 36 KAYGI KORKUYA KARŞI ................................................................. 36 HİYERARŞİ ve ÜÇ BÖLÜMDEN OLUŞAN MODELLER ..................... 37 BIS, SÜREKLİ KAYGI ve ZARAR VERMEKTEN KAÇINMA ................. 38 KORKU KOŞULLANDIRMA, AMİGDAL ve BIS ................................. 39 PSİKOPATİ ve İRKİLME TEPKİSİ ..................................................... 39 KİŞİLİK ve PSİKOPATİ ..................................................................... 40 Kişilik Envanterleri .................................................................... 40 Psikopati Faktörlerinin Kişilik Bağlantıları................................. 41 ÖZET.............................................................................................. 42 PSİKOPATİNİN KÜME ANALİZİ ...................................................... 42 ÖZET ve SONUÇLAR ...................................................................... 42 ÇOCUKLUKTA PSİKOPATİ FAKTÖRLERİ ......................................... 43 Psikopatinin Faktör 2’si ve Hastalığı Dışsallaştırmak ................ 43 Zarar, Psikopatinin İç Özellikleri ve Gelişim .............................. 43 ANTİSOSYAL DAVRANIŞLARIN GELİŞİMSEL TEORİLERİ ................. 44 Psikopatinin İç Özelliklerinin Risk Faktörleri Olarak Azalması .. 45 ÖZET ve GÖRÜŞ ............................................................................ 45

“PSİKOPATİ REHBERİ” 3. PSİKOPATİNİN DİĞER TEORİK MODELLERİ .............................. 46 Psikopati ve Psikoanalitik Teori ................................................ 47 GOUGH’UN ROL ÜSTLENME TEORİSİ............................................ 48 PSİKOPATLARIN DİLSEL ve DUYGUSAL SÜRECİ ............................. 49 PSİKOPATİ, KİŞİLİK ve SOSYALLEŞMENİN BİYOLOJİSİ .................... 51 Eysneck’in Teorisi ..................................................................... 51 KİŞİLİK ve SUÇ ............................................................................... 52 PSİKOPATLARDA UYARILMA ve ÖĞRENME .................................. 52 TEORİYE YAPILAN ELEŞTİRİLER ..................................................... 54 PATOLOJİK DÜRTÜ ARAYIŞI OLARAK PSİKOPATİ .......................... 55 GRAY’İN KİŞİLİK ve DUYGU BİYOLOJİK MODELİ ............................ 56 GELİŞİMSEL GECİKME OLARAK PSİKOPATİ ................................... 57 PSİKOPATİNİN KAVRAMSAL TEORİLERİ ........................................ 58 KAVRAMSAL EKSİKLİK OLARAK PSİKOPATİ ................................... 58 Newman’ın Yanıt Modülasyon Teorisi...................................... 58 KAVRAMSAL ÇARPITMA OLARAK PSİKOPATİ................................ 60 Beck’in Teorisi........................................................................... 60 KİŞİLERARASI BİÇİM OLARAK PSİKOPATİ ...................................... 61 PSİKOPATİYE EVRİMSEL BAKIŞ AÇISI............................................. 62 SONUÇLAR .................................................................................... 63 4. PSİKOPATİ ile İLGİLİ PCL-R DEĞERLENDİRMESİ ....................... 65 Gelişim, Yapısal Özellikler ve Yeni İstikametler ........................ 65 PCL SKALASININ TANITIMI ............................................................ 65 SAPTIRMAK ................................................................................... 66 ARKA PLAN-KLİNİKSEL GELENEK ................................................... 67 ANTİSOSYAL DAVRANIŞIN ROLÜ................................................... 68 DSM III .......................................................................................... 68 PSİKOPATİ ve APD ......................................................................... 69 PCL-R’NİN KÖKENLERİ................................................................... 69 PCL ................................................................................................ 70 PCL-R ............................................................................................. 71 1985 Taslak Versiyonu .............................................................. 71 1991 VERSİYONU ....................... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. PCL-R İKİNCİ VERSİYONU (2003) ................................................... 73 SKORLARIN GÜVENİLİRLİĞİ ........................................................... 73

“PSİKOPATİ REHBERİ” Ölçümlerdeki Standart Hata ..................................................... 73 PCL-R’NİN ÇOK GRUPLU IRT ANALİZİ: ........................................... 74 PCL-R’NİN TEK BOYUTLULUĞU ..................................................... 74 TEST ÖZELLİK EĞRİLERİ (TCC) ........................................................ 75 BİLGİ İŞLEVLERİ ............................................................................. 75 İNGİLİZ PCL-R BİLGİSİNİN BİR ÇOKLUGRUP IRT ANALİZİ ............... 76 DİFERANSİYEL ÖĞE İŞLEVİ (DIF) .................................................... 76 PSİKOPATİNİN YAPISI .................................................................... 77 PCL AYGITLARININ GİZLİ DEĞİŞKEN ANALİZLERİ........................... 77 PSİKOPATİNİN DÖRT FAKTÖR MODELİ ......................................... 78 DÖRT FAKTÖR PSİKOPATİ MODELİ İÇİN YENİ DELİLLER ................ 79 TEORİK ve DENEYSEL BULGULAR .................................................. 86 DÖRT MODEL PSİKOPATİ TEORİSİNİN KRİTER BAĞLANTILI GEÇERLİLİK KANITI ........................................................................ 87 DÖRT FAKTÖR MODELİNİN ALTERNATİF FORMU- KÜÇÜK ve NORMAL OLMAYAN VERİYLE ÇALIŞMA ........................................ 88 DÖRT FAKTÖR PARSEL MODELİ .................................................... 89 YAPISAL DENGE MODELLEMESİ SONUÇLARININ İMPLİKASYONLARI ...................................................................................................... 90 SONUÇLAR .................................................................................... 91 II. KAVRAMSALLAŞTIRMADAKİ KONULAR ve DEĞERLENDİRME... 92 5- KLİNİK PSİKOPATİ ÖZELLİKLERİ ................................................ 92 Daha Net Ölçümler Hakkında ................................................... 92 MODERN PSİKOMETRİK YAKLAŞIMLARLA PSİKOPATİNİN ÖZELLİKLERİNİ KEŞFETME ............................................................. 93 PSİKOPATİ FORMUNUN SEMPTOMLARI UYUMLU BİR YAPIDA MIDIR? .......................................................................................... 94 ANTİSOSYAL DAVRANIŞ HASTALIĞIN BİRİNCİL BİR ÖZELLİĞİ MİDİR YOKSA İKİNCİL Mİ ? ....................................................................... 98 SONUÇ HİPOTEZİ İÇİN TEORİK DESTEK ......................................... 98 ÖĞE YANIT TEORİSİ “YENİ PSİKOMETRİLER” .............................. 101 ÖĞE PERFORMANSINI ANLAMANIN ÖLÇÜM ve KAVRAMSALLAŞTIRMA İÇİN ÖNEMİ ........................................... 102 En Tanınan Semptomlar Hangileridir? .................................... 102

“PSİKOPATİ REHBERİ” Farklı Semptomlar Hastalığın Farklı Şiddet Derecelerini mi Yansıtır? .................................................................................. 102 Değerlendirici, Semptomların Farklı Derecelerini Tanımlayabilir mi ? ......................................................................................... 103 Kısa Öğe Tanımları Yeterli midir? ........................................... 105 Semptomlar Arasındaki Ayrımlar Sağlama Alınabilir mi? ....... 107 SONUÇ ........................................................................................ 108 6. PSİKOPATİNİN KENDİ KENDİNİ RAPOR ETME DEĞERLENDİRMESİ .................................................................... 108 Sorunlar, Tuzak Noktalar, Vaatler........................................... 108 PSİKOPATİNİN DEĞERLENDİRİLMESİNDE KENDİ KENDİNİ RAPORLAMA ÖLÇÜLERİNİN AVANTAJLARI ................................. 109 Gözlemci Olarak Benlik ........................................................... 109 Ekonomi .................................................................................. 110 Yanıt Tarzları Değerlendirmesi ............................................... 110 Güvenilirlik .............................................................................. 110 ÖZET............................................................................................ 111 PSİKOPATİNİN DEĞERLENDİRİLMESİNDE KENDİNİ RAPOR ETMENİN DEZAVANTAJLARI ....................................................... 111 Sahtekârlık .............................................................................. 111 İçgörü Eksikliği ........................................................................ 112 Anlamlı Konuşma Zorluğu....................................................... 114 Olumsuz Duygusallıkla Dolmuş Olma Durumu ....................... 115 ÖZET............................................................................................ 115 PSİKOPATİNİN DEĞERLENDİRMESİNDE KENDİN RAPORLANIN KULLANILMASINA İLİŞKİN YANLIŞ ANLAMALAR ve YANLIŞ KANILAR .................................................................................................... 116 Gerçeğe Uygun Yanıt Vermenin Gerekliliği ............................ 116 Pozitif Etki Yönetimi Yönünde Duyulan Eğilim ....................... 117 Hasta Gibi Davranma İçin Yetenek ......................................... 117 Psikopatiyi Değerlendirmede Kullanılan Kendin Raporla Ölçümünde Uzun Süredir Devam Eden Deneysel Sorunlar .... 118 Psikopati Anketleri Arasındaki Düşük İlişkiler......................... 118 Metot Eşdeğişkenliğinin Rolü ................................................. 118 Davranışsal Anormalliğin Belirgin Olmayan Ölçüleri .............. 119

“PSİKOPATİ REHBERİ” ÖZET............................................................................................ 120 PSİKOPATİNİN GELECEK VAAT EDEN KENDİN RAPORLAMA ÖLÇÜLERİ .................................................................................... 120 LEVENSON BİRİNCİL VE İKİNCİL PSİKOPATİ SKALASI ................... 121 Yapısı ....................................................................................... 121 Psikometrik Özellikler ............................................................. 121 ÖZET............................................................................................ 123 KENDİNİ RAPORLAMA PSİKOPATİ SKALASI ................................. 124 Yapısı ....................................................................................... 124 Psikometrik Özellikler ............................................................. 124 ÖZET............................................................................................ 125 PSİKOPATİK KİŞİLİK ENVANTERİ (PPI) ......................................... 126 Yapı ......................................................................................... 126 Psikometrik Özellikler ............................................................. 127 ÖZET............................................................................................ 129 TARTIŞMALAR ve GELECEK DOĞRULTULARI............................... 130 Psikopati Ölçümünde Kendini Raporlamanın Potansiyel Sınırlamaları ............................................................................ 130 Psikopatinin Yapısının Doğası ................................................. 132 SONUCA VARAN FİKİRLER ........................................................... 133 7. PSİKOPATİ ve KİŞİLİK .............................................................. 133 Kişiliğin Yapısal Modelleri ....................................................... 135 Beş Faktör Modeli ................................................................... 136 Model-Tanım -Beş-Faktör Modeli .......................................... 137 Eysneck’in PEN Modeli ........................................................... 138 Tellegen’in Üç-Faktör Modeli ................................................. 138 Eysneck’in PEN Modeli ........................................................... 138 Tellegen’in Üç-Faktör Modeli ................................................. 139 Dört Büyüğün Fikirbirliği ......................................................... 139 PSİKOPATİNİN KİŞİLİK TANIMI .................................................... 139 Kişiliğin Yapısal Modeli ile Psikopati Arasındaki Deneysel İlişki ................................................................................................ 140 Toplu Tahlil Modeli ................................................................. 141 Five-Faktör Model: Beş-Faktör Modeli ................................... 143 Eysneck Pen Modeli ................................................................ 143

“PSİKOPATİ REHBERİ” Tellegenin Üç-Faktör Modeli .................................................. 143 Beş- Faktör Modeli ................................................................. 144 Eysneck’in PEN Modeli ........................................................... 144 Tellegen’in Üç-Faktör Modeli ................................................. 144 Dört Büyüğün Fikir Birliği ........................................................ 145 PCL-R’nin Çevirisi .................................................................... 145 FFM Facets (Domains) FFM Özellikleri .................................. 147 PCL-R Öğesi ............................................................................. 148 FFM Özellikleri ........................................................................ 148 FFM Özellikleri ........................................................................ 149 Uzman Tanımları..................................................................... 149 FFM Uzman Derecelendirmeleri............................................. 150 Ortak Dilde Uzman Değerlendirmeleri (Q-SORT) .................. 153 Kaliforniya Yetişkinleri Üzerinde Uzman Derecelendirmeleri 154 Genel Bir Özet ......................................................................... 154 CLQ Öğeleri ................................................................................. 155 PSİKOPATİYİ DEĞERLENDİRMEK için KİŞİLİĞİN YAPISAL MODELLERİNİ KULLANMAK ........................................................ 157 PSİKOPATİ ALANINDA KONULARIN ÇÖZÜMLENMESİ................. 158 PCL-R’nin İki-Faktör Yapısı ...................................................... 158 Eştanıyı Açıklamak .................................................................. 161 Psikopatik Eksiklik için Alternatif Modeller ............................ 166 Başarılı Psikopati ..................................................................... 166 Gelecek Yönlendirme ve Hipotezler ....................................... 167 Geçerli Uygulamalar İçin Çıkarımlar ....................................... 167 Gelecek Araştırması - Geçerli Araştırmaların Genişletilmesi .. 168 Yeni Hipotezler ....................................................................... 169 8. PSİKOPATİ ve DSM-IV PSİKOPATOLOJİ ................................. 170 Kişilik Rahatsızlıkları ................................................................ 171 Antisosyal Kişilik Bozukluğu .................................................... 171 Suçluluk................................................................................... 173 Narsizm Kişilik Bozukluğu ....................................................... 174 Benmerkezcilik Rahatsızlığı..................................................... 176 Kaygı Rahatsızlığı .................................................................... 176 Madde Kullanımı Rahatsızlığı.................................................. 178

“PSİKOPATİ REHBERİ” SONUÇLAR .................................................................................. 179 9. PSİKOPATİNİN PARÇALARA AYRILMASI ................................ 179 Alt Türlerin Nerede ve Nasıl Aranacağı................................... 179 PSİKOPATİ ALT TÜRÜ KAVRAMLARI ve GELECEK VAAT EDEN TANIMLAMA ALANLARI (NEREDE ARANMALI) ........................... 181 Birincil ve İkincil Psikopati ...................................................... 181 Anahtar Teoriler ................................................................. 181 Nedensellik ......................................................................... 183 Özellik Tabanlı..................................................................... 183 İntihara Meyilli ve Şiddetli Davranış ................................... 184 Psikopati Alt Türleri ile Diğer Rahatsızlıkların Kendine Özgü Davranışları ............................................................................. 184 Anahtar Teoriler ................................................................. 184 Gelecek Vaat Eden Anket Alanı .............................................. 185 Küme B Özelliği ................................................................... 185 ALT TÜRLERİ TANIMLAMAK İÇİN STRATEJİLER (ONLARIN NASIL BULUNACAKLARI) ....................................................................... 186 Strateji1: Tanımlanmış Psikopatların PCL-R Profillerinin Kümelenmesi .......................................................................... 187 Stratejinin Tanımı ve Örneği ............................................... 187 Stratejinin Değerlendirilmesi .............................................. 189 Strateji 2: Diğer Değişkenler ve Psikopatik Özellikleri Kullanarak Kümelendirme ........................................................................ 189 Strateji 2’nin Tanımı ve Örneği ........................................... 189 Strateji 2’nin Genişletilmesi ................................................ 190 Strateji 3 ................................................................................. 191 Genel Kişilik Göstergelerinde Psikopatik Bireyleri Kümeleme ............................................................................................ 191 Strateji 4 : Psikopati Prototip Tabanlı Genel Kişilik Yapıları .... 194 Strateji 4 ‘ün Tanım ve Örneği ............................................ 194 Strateji 4 ‘ün Değerlendirilmesi ve Genişletilmesi.............. 195 Kümeleme Stratejileri Üzerine Genel Yorumlar ..................... 196 ÖZET ve KAPANIŞ YORUMLARI ................................................... 198 NOTLAR ....................................................................................... 199

“PSİKOPATİ REHBERİ” 10. PSİKOPATİNİN KAVRAMSALLAŞMASI ÜZERİNE PERSPEKTİFLER ........................................................................... 202 Bir Birleşim Doğrultusunda ..................................................... 202 PSİKOPATİYİ KAVRAMSALLAŞTIRMAK: YAKLAŞIMLARIN ÇEŞİTLİLİĞİ .................................................................................................... 202 KAVRAMSALLAŞTIRMALARI BİR ARAYA GETİRME: DIŞADÖNÜKLÜK, NEVROTİKLİK ve PSİKOPATİ ........................................................ 204 Dışadönük Görünüm Psikopati ile Karşı Karşıya ..................... 205 Psikopati, Dışadönüklük ve Nevrotikliğin Rahatsız Edici Yönü 205 Peki ya Nevrotiklik ? ............................................................... 206 Birleştirici Sayısal Modelleme ................................................. 206 SONUÇLAR .................................................................................. 207 III. ETİYOLOJİK YÖNTEMLER ........................................................ 208 11. PSİKOPATİ ve ANTİSOSYAL DAVRANIŞ ÜZERİNE GENETİK ve ÇEVRESEL ETKİLER ................................................................ 208 META-ANALİZ ............................................................................. 209 Hipotez 1 : Bir Moderatör Olarak Operasyonellik .................. 209 Hipotez 2: Bir Moderatör Olarak Değerlendirme Metodu ..... 209 Hipotez 3: Bir Moderatör Olarak Zigot Belirleme Metodu ..... 212 Hipotez 4: Bir Moderatör Olarak Yaş ...................................... 212 Hipotez 5: Bir Moderatör Olarak Cinsiyet .............................. 213 Moderatörler Arasında Çelişenler .......................................... 213 Arama Stratejisi ...................................................................... 214 Meta-Analiz Alanındaki Çalışmalar için İlave Kriterler............ 214 Dört Düzeyli veya Sınıf İçi Korelasyon Hesaplamak için Yetersizlik ................................................................................ 214 İlgili Rahatsızlıkların Değerlenmesi ......................................... 215 Bağımsız Olmayan Örnekler ................................................... 215 Etki Ölçüsü Belirlenmesi ......................................................... 216 Biyometrik Model-Uygunluk Analizi ....................................... 216 Tüm Verinin Meta-Analizleri................................................... 218 Potansiyel Moderatörlerin Değerlendirilmesi ........................ 218 İşlemleştirme: ......................................................................... 220 Değerlendirme Metodu .......................................................... 220 Zigotluk Belirleme Metodu ..................................................... 221

“PSİKOPATİ REHBERİ” Yaş........................................................................................... 221 Cinsiyet ................................................................................... 222 Moderatörler Arasında Çelişenlerin Değerlendirilmesi .......... 222 Cinsiyet, Irk-Etnik Köken ve Sosyoekonomik Durum .............. 222 Antisosyal Davranışların Davranışsal Genetik Çalışmalarının Meta-Analizlerinin Özeti ......................................................... 223

“PSİKOPATİ REHBERİ”

ÖNSÖZ Hepimiz illüzyonlardan ve göründüklerinden farklı olan Ģeylerden çok etkileniriz. Psikopati Sendromu, doğası gereği Hervey Cleckley‟in akıl sağlığının ikna edici maskesi olarak tanımlanmıĢ,

normalliğin

dıĢ

yanılsaması

tarafından

gizlenmiĢ olan psikopatolojinin sert bir formunu temsil ettiğinden dolayı, kalıtımsal olarak büyüleyicidir. Özellikle Hare‟in çalıĢmaları bu alanla ilgilenenlere büyük bir yol açmıĢ ve bu rahatsızlığın anlaĢılmasında önemli yardımlarda bulunmuĢ; bu geliĢmelerin bir sonucu olarak psikopati alanının Ģu anda nerede olduğu ve gelecekte hangi noktaya doğru gittiğinin ele alınması ihtiyacı doğmuĢtur ve bu rehber bu ihtiyacı kapatmak için hazırlanmıĢtır. Bölümler beĢ ana kısımda organize edilmiĢtir: Ana terimlerin ve PCL-R‟de ele alınmıĢ psikopati modelini sunan etkili teorilerin gözden geçirildiği giriĢ kısmı, kavramsallaĢtırma ve psikopati yapısıyla ilgili önemli olan son bulguların değerlendirmesi ve akıl hastalıklarının tanısal istatiksel listelenmesi ve fenotipik alt sınıfları ile ilgili kısım, nedenbilim, kavramsal, duygusal ve davranıĢsal geliĢimin ve bunların

nörobiyolojik

altyapılarının

olduğu

kadar;

“PSİKOPATİ REHBERİ”

psikopatiyi anlamakla ilgili olmayan geliĢimsel süreçlerinin vurgulandığı kısım, çocuklar, ergenler, kadınlar ve muhtelif etnik ve kültürel grupları da kapsayan özel kitleler ve suçlu olmayanlar, belirgin klinik örneklerin (Ģiddet suçluları, cinsel suçlular, madde bağımlılığı olanlar) dahil olduğu klinik ve uygulama konuları, öngörü konuları üzerine odaklanılan bir kısım; ek olarak her kısmın sonunda değinilen anahtar konularla ilgili yorumların yer aldığı bölümler bulunur. Bu çalıĢma bu konuda yazılmıĢ benzer kitaplara kıyasla daha geniĢ kapsamlıdır. Deneysel araĢtırma bulguları sebebiyle suçla ilgili diğer alanlar, antisosyal davranıĢlar, Ģiddet ve madde bağımlılığı gibi diğer alanlarda araĢtırma yapan araĢtırmacılar kadar, akademisyenler ve öğrencilerin de ilgisini çekecektir.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

“Bir insanın yaşama yüklediği anlamı bulduğumuz ve anladığımız zaman, tüm kişiliğinin anahtarını ele geçirmiş oluruz.” Alfred Adler

“PSİKOPATİ REHBERİ”

1-TEORĠK ve DENEYSEL DAYANAKLAR 1-Psikopatik KiĢilik Sorunun Kapsamı David T. LYKKEN ġimdilerdeki kullanımında etimolojik olarak tuhaf olsa da, “psikopatik kiĢilik” terimi ilk kullanıldığı 1800‟lerde uygun

bir

seçenekti.

Partridge

1930‟da,

toplumun

ihtiyaçlarını karĢılamakta zorlananlar için literatürü tekrar gözden geçirerek bu rahatsızlığı “sosyopatik kiĢilik” olarak adlandırdı. Psikiyatrik tanılar empresyonist bir sanat dalıdır ve bu mesleği yapanlar bile aynı hastaları genel bir sınıfa sokmakta anlaĢamazlardı. Tanı bazen, hastanın bilinçaltı dürtüleri

motivasyonları

veya

klinik

görevlisinin

sistematik olmayan hatta bazen acayip olan yıllara dayalı tecrübesiyle alakalı olarak oldukça sübjektif temellere dayanır. Amerikan Psikiyatri Derneği (DSM) 1952 de akıl sağlığının ilk tanısal ve istatiksel kılavuzunu yayınladı. 1980 deki baskısına ( DSM-III ) kadar bazı ölçülere kavuĢamadı ve nihayet DSM III ve 1994 de basılan DSM IV ile tanı kriterler

“PSİKOPATİ REHBERİ”

formüle edilerek objektif ve çıkarımsal olmayan bir seviyeye ulaĢtı. Bu kriterler deneysel verilerin istatiksel analizleri yerine klinik çalıĢanlarının komitelerinin karĢılıklı anlaĢması sonucu son haline getirilmiĢtir. Antisosyal kiĢilik bozukluğu (APD) tanısının bir hastaya konulması için hastada Ģunlar görülüyor olmalıdır: -

AĢağıda belirtilenlerden 3 veya daha fazlasının

görülerek yaygın, kalıplaĢmıĢ bir

umursamazlık

yaĢına kadar diğer insanların haklarını çiğnemesinin ortaya çıkması -

Mantıklı olan davranıĢları tekrar ederek, yasalara

uygun olan davranıĢlara saygı

göstererek

sosyal

kurallara uyum sağlamakta baĢarısızlığa uğramak. -

Tekrar eden yalanlarla farklı isimler kullanarak veya

kiĢisel çıkarı için baĢkalarını kullanmak

davranıĢlarını

tekrar ederek hilekârlık yapmak. -

Dürtüsellik ve gelecek planlarında baĢarısızlık

Tekrar eden fiziksel kavga veya aĢağılamalara

gösterilen asabiyet ve agresiflik -

Kendisi

veya

baĢkalarının

kalarak saygı göstermeme

güvenliğine

kayıtsız

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Finansal mecburiyetler veya çalıĢma davranıĢlarını

sürekli devam ettirmekte tekrar,

baĢarısızlık

göstererek

bir sorumsuzluğun devam etmesi -

PiĢmanlık duymama

Bireyin en az 18 yaĢında olması

yaĢından

önce

baĢlamıĢ

olan

yönetim

rahatsızlığına dair kanıt bulunması -

Antisosyal davranıĢın bulunması (sadece Ģizofreni

veya manik vaka süresince değildir) Bu prensiplere dayanarak tanı koymak için hiçbir psikiyatrik bilgi ve önseziye gereksinim duyulmaz. Nispeten bu kriter listesinin objektif karakteri ortadadır, bariz olmayan Ģey ise, bunu bekleyecek teorik veya deneysel bir temel olmamasıdır. Kanunların psikiyatri veya bilimden daha az kullanıĢlı olmasına rağmen, insanlar sınıflandırılırken psikolojik durumlarından ziyade sergilediği davranıĢlar göz önünde bulundurulur. Bu yaygın suçlular APD sayılabileceği gibi diğer baĢka sorumsuz ancak ciddi bir suça bulaĢmamıĢ vatandaĢlarından da bu gruba girebilecekler vardır.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Örneğin kriter A1, A2, A4 ve A7 „ye uyan kiĢileri düĢünün; bunların birçoğu hapistedir. A3, A5, A6‟ya uyan, ancak diğerlerine uymayan APD tanısı konmuĢ birisi hapiste değildir ama avare, bağımlı veya alkoliktir. APD açıkça nedenbilim ve psikolojik karakteristik göz önüne alındığında heterojen bir kategoridir. DSM-IV

kriterlerine

göre

sınıflandırılmasında

heterojen bir grup olmasına rağmen, APD en azından bireyler arasında net bir sınır çizer. Hapishanedekilerin büyük bir kısmı APD tanı kriterlerine uyar. Ancak bu antisosyal kiĢilikler sadece semptomlarda değil nedenbilimde de farklılık gösterirler. Psikopat olarak sınıflandırılanlar genetik özellikleri ve genellikle de mizaç olarak sosyalleĢmekte baĢarısız olurlar. Örneğin korkusuz, alıĢılmadık bir biçimde düĢüncesiz veya öfkeli bir çocuğu ortalama ebeveynlerin kontrol etmesi ve sorundan uzak tutması çok zordur. En büyük grupsa, sosyopat diye adlandırılan gruptur.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Bunların birçoğu yasalara saygılı, üreten vatandaĢlardır, sağlıklı beslenirler ve tamamlayıcı sosyal ebeveynleri vardır. Çünkü psikopatların aileleri tamamlayıcı olmayan asosyal insanlardır. Bununla birlikte sosyopatlar sadece eğitimsiz ve ihmal edilmiĢ olmayıp, aynı zamanda ailelerinden bazı huyları da miras almıĢlardır. Sosyopatların bir kısmı kanun açısından tehlike arz eder. Antisosyal Bir KiĢilik Var mıdır? Çok boyutlu kiĢilik anketi (MPQ: Telleyen&Walker 1994) sıkça kullanılan 11 faktör içeren bir “kendin sorgula” envanteridir. Ġlk faktör; iyi olma (ĠO),

sosyal etki (SE),

baĢarı (BA), ve sosyal yakınlık (SY) içeren pozitif duygusallıktır. Negatif duygusallık, stres tepkime (ST) tarafından yabancılaĢma ve agresiflik (AG) olarak tanımlanır. Üçüncü faktör kontrol (KO), zarar vermekten kaçınma (ZVK), geleneksellik (GE) „den oluĢur. Minnesota Oak Park Heights hapishanesinde bu test uygulanmıĢtır. Burdaki mahkumların pek çoğunun APD kriterlerine uymakta olduğu görülmüĢtür.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

ġekil 1

Hapishane Mahkûmları Wb: Ġyi Olma Sp: Sosyal Etki Ach: BaĢarı Sc: Sosyal Yakınlık Sr: Stres Tepkimesi Al: YabancılaĢma Agg: Agresiflik Co: Kontrol Ha: Zarar Vermekten Kaçınma Trad: Geleneksellik

“PSİKOPATİ REHBERİ”

ġekil 2

Yüksek ve DüĢük Zarar Vermekten Kaçınma Çocukların Sosyalleşmesi Çocuklar sosyal olarak uyumsuz olmaktan nasıl uzaklaĢtırılır?

Diğer

sosyal

memelilerde

olduğu

gibi

insanlarda da, çocuklar kuralları toplumu izleyerek ve büyüklerini örnek alarak öğrenirler. Hepimiz bu öğrenme kapasitesi ile doğarız. Belki de bu kapasite ile doğan tek varlık insanoğludur.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Genç ergenliğe eriĢen bir bireyi topluma adapte etmekteki baĢarısızlığımız bize Ģunu gösterir ki, belkide dil öğrenmede olduğu gibi sosyalleĢme içinde de kritik bir periyod vardır. HissettirilmiĢ, söylenmiĢ, aktarılmıĢ olsa bile düzelmeyecek ve geliĢmeyecektir. Sosyalleşme Başarısızlığa Uğradığında Atalarımız bize oranla içinde büyükbaba, büyükanne, amca, dayı, hala, teyze ve büyük kuzenlerin olduğu ve Ģüphesiz ki, genç bireylerin sosyalleĢmesinde katkıda bulunduğu daha büyük ailelerde yaĢıyorlardı. Bazı ilkel kabilelerde bu eğitim Ģiddet içerikli olsa bile, pek çoğunda ailenin büyük bireyleri gençlerin geliĢimine katkıda bulunuyorlardı. Örneğin Murphy 1976 da Yupic dilini konuĢan Eskimolar üzerinde yaptığı çalıĢmada; eğer kabilenin bir erkek üyesi ona

düĢen

görevleri

yapmaz,

diğer

erkekler

etrafta

olmadığında kadınların üstünde bu avantajı kullanmak isterse, ailenin büyükleri tarafından cezalandırılırdı.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Aile iliĢkileri kabile toplumlarında çok etkilidir. ġimdilerde yapılan bir araĢtırma BirleĢik Devletler‟ de suç ve Ģiddet eğiliminde olan birinin bunu büyük bir ihtimalle geçmiĢinde onda rol model olan bir aile büyüğünden aldığı görülmüĢtür. Babanın Önemi Özellikle BirleĢik Devletler‟de babasız büyümek ile ardından gelen sosyal hastalık arasında çarpıcı bir iliĢki vardır. BirleĢik Devletler‟de 1980‟ler süresince meydana gelen ciddi suçları iĢleyenlerin %70‟i babasız büyüyenlerdir. Oregon sosyal öğrenme merkezindeki çocukların %30‟u dağılmamıĢ ailelerden gelmektedir. Bu iliĢki tabi ki direkt olarak nedensel bir bağlantı olduğuna kanıt olamaz. Babasız çocuklar büyük risk altındadır, çünkü anneler sıkı Ģartlar, sıklıkla da kötü çevrelerde yaĢamak mecburiyetindedirler. Suçun Sebepleri Gottesman

Goldsmith

1994

yılındaki

çalıĢmalarında suç ve antisosyal davranıĢın muhtemelen genetik

çevresel

faktörlerle

iliĢkili

olduğunu

göstermiĢlerdir. Biri bu formülasyonun gerçek olduğu ile ilgili tartıĢmaya giremese bile, ben bu birleĢimden uzak durmaktan yanayım.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Bir diğer formulasyon da, suçun kendini genetik faktörlerin önceki

denyimlerle

etkileĢiminin

bir

eseri

olduğu

düĢüncesidir. Birçok sosyal bilimci, sosyolog ve antropolog ise oldukça farklı bir Ģey öne sürüyorlar. Antropolog Franz Boas bütün insan davranıĢlarının sosyal durumlarının bir sonucu olduğunu; Mischel, Haneui Zimbardo gibi psikologlar davranıĢların kökten geldiğini söyler. Bütün bu varsayımlar bir derece haksız çıkarılabilir. En önemli suç davranıĢının bilinçaltının suç dürtüsüyle iliĢkiye geçmesi, hem bireyde hem de durumda çeĢitlilik gösterir. ġekil 1.3 de psikopat ve sosyopatın farkları ve sendromların genetik faktörler ve ebeveynle iliĢkileri gösterilmiĢtir.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

ġekil 1.3 Socialization: SosyalleĢme Average: Ortalama High: Yüksek Low: DüĢük Sociopathy: Sosyopati Psychopathy: Psikopati Hard Tosocializegenotype: SosyalleĢmesi Zor Olan Yapı Easytosocializegenotype: SosyalleĢmesi Kolay Olan Yapı Averagegenotype: Ortalama Yapı Parentalcompetence: Ailesel Yeterlik

“PSİKOPATİ REHBERİ”

ġekil 1.3 farklı genetikten gelen üç erkek sosyalleĢmesini gösterir. Ġlk eğri Pat‟i simgeler. Yetersiz ebeveynlerin büyüttüğü, sosyalleĢmesi kolay olan bir çocuktur. En alttaki eğri Mike‟ı simgeler. Ailesi, beklenmedik Ģekilde yetenekli değilse muhtemelen psikopat olacak. Orta eğri de Bill‟i simgeler. Gençlerin büyük kesimi onun gibidir. Ortalama veya daha iyi bir ailesi vardır. Ancak Bill‟in ailesi yetersiz olsaydı muhtemelen sosyopat olacaktı. Bu Ģekil Lykken‟in 1995‟teki çalıĢmasından alınmıĢtır. Bazı Genetik Risk Faktörleri Doğuştandır Bu çalıĢmada suçlu olmayan 30 yaĢındaki erkek ikizler üzerinde yapılan çalıĢma, öncekilere gönderme olarak yapılmıĢtır. 189 tek yumurta ikizi (M2), 141 çift yumurta ikizi (D2) örnek alınmıĢtır. M2- D2 farklı özellikle “zarardan kaçınma (harmavoidence) “ kısmında görülür. “Olumsuz duygu faktörü” ve “mecburiyet faktörü” sırasıyla gider.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Suçlu Olmayan Psikopati Bir psikopat nasıl suçlu olmaz? Mike‟ın ona iyi ve pozitif davranan bir ailesi olduğunu düĢünelim. Mike‟ın genetik olarak korkusuz ve agresif olduğunu düĢünsek bile, ailesinin yaklaĢımı sayesinde Mike bir kabadayı değil bir kahraman olabilirdi. Bence bazı önemli tarihi figürler psikopat yeteneğine sahipti ama onlar sendromu tam olarak tamamlamadı ve bunu bir dünya çapında baĢarı hikâyesine çevirdiler. Örneğin Winston Churchill,

Afrikalı kaĢif Sir Richard

Burton, Chuck Yeager (sesten hızlı uçuĢ yapan ilk insan) sıradan bir sosyopatın aksine, kökten gelen bir psikopat bilinçaltını

empati

hissini

geliĢtiremez.

Sosyal

deneyiminden ziyade bazı kalıtımsal özellikler, psikopatın sosyalleĢmesini engeller. Muhtemelen

suçlu

psikopatlara

süslü

psikopatik

davranıĢlara en iyi örnekler Hare‟nin 1993 yılındaki çalıĢmasında görülebilir. Bu anlatılanların zıttına, psikologlar Oscar Shindler olayından nasıl bir psikopatlık örneği edinirler?

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Her iĢbilir, öylesi bir savaĢ zamanında insanları öldürebilir. Asıl izlenmesi ve bu konu üzerine örnek olması gereken, Ġngiliz belgeselci Jon Blair‟in

yaptığı Shindler adlı

çalıĢmadır.

2. PSĠKOPATĠNĠN BĠR ĠKĠLĠ ZARAR MODELĠ Don C. Fowless Lillian Dindo Hem yetiĢkin psikopati literatürü hem de geliĢimsel psikopatoloji literatüründeki son 10 yıldaki ana geliĢmeler, antisosyal

davranıĢların

korku

düĢmesinin

katkısının

psikopatinin nedenbilimselliğine sağladığı yeni görüĢler üzerinde

odaklanmıĢtır.

Ġlginç

olarak

aynı

zamanda

psikopatiye önemli bir alternatif yol olan geliĢimsel psikopati literatürüne değinmiĢlerdir. Bu yol farklı olarak dürtüsellik, yönetimsel iĢlev zararı, zayıf duygusal düzenleme vb. olarak tanımlanan, tamamlanmamıĢ, anlaĢılır bir zarar içerir. ġu anda geçerli olan standart psikopati tanısı Hare‟in “PCL-R”si bir Ģekilde iki belirgin ölçüyü kapsar.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Bunların birincisi “asıl özellik” veya duygusal-kiĢilerarası (faktör-1) ve ikincisi düĢüncesiz, antisosyal davranıĢtır (faktör-2). DüĢük Korku Hipotezi - Lykken’in ÇalıĢması Lykken düĢük korku hipotezini üç yoldan test eder. Nevrotik

KiĢisel

Tanıtım:

Lykken‟in

görüĢünde

nevrotikliğin rolü çok net değildir. Net bir Ģekilde aktivite tercih anketini (APQ) ürkekliği ölçmede kullanarak davranıĢ tercihlerini nelerin etkilediğini belirlemeye çalıĢmıĢtır. Klasik

koĢullandırma

paradigmada

paradigmasını

elektrodermal

aktivite

kullanmıĢtır. koĢullu

karĢılığı

kurmuĢtur. Bir alarm cihazı, koĢullu uyarıcı görevi görmüĢtür ve elektroĢok koĢulsuz uyarı cihazı olarak kullanılmıĢtır. Bir akıl labirenti oluĢturmuĢtur. Bu labirentin her tercih noktasında dört tane koĢul seçeneği mevcuttur. 20 adet tercih noktası vardır. Bir koĢul seçeneği doğrudur ve bu, bir sonraki tercih noktasına gidilmesini sağlamaktadır.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Sonuç tahmin edileceği gibidir. Kalıtsal psikopatların APQ sonuçları,

normal

kontroller

ile

nevrotik

ortalama

psikopatların sonuçlarından oldukça düĢüktü. Lykken’in Sonuçlarının Yinelenmesi O zamana kadarki araĢtırmalarda elde edilen en iyi sonuç Lykken‟inki idi ve bu diğer araĢtırmacılar tarafından da onaylandı. AraĢtırmacılar, psikopatların karĢılaĢabileceği cezalardan bihaber olduklarında hem fikirdiler. Siegel, psikopatlar için bir kart oyunu geliĢtirdi. Her kaybettiklerinde onlara baĢta küçük, artarak büyüyen cezalar verdi. Ancak onların alabilecekleri cezaları umursamadan oynamaya devam ettiklerini tespit etti. Gray’in Teorisinin Psikopatide Uygulanması 1970

yılında

Jeffrey

Gray kavramsallaĢtırılmıĢ

psikopatide bir kaygı azaltımı önerisinde bulundu. Gray buna DavranıĢsal Kısıtlama Sistemi (BIS) adını verdi. Bu sistemi nerobiyolojik bulgulara dayanarak hayvanların öğrenme ve motivasyonları teorisinden üretmiĢti. Gray‟in ilk hedefi kaygı giderici uyuĢturucuların etkilerinden bir model oluĢturmaktı. Gray‟e göre bu uyuĢturucular

“PSİKOPATİ REHBERİ”

DavranıĢsal Kısıtlama Sistemi‟ni harekete geçirip kalıtımsal olarak

gelen

baskıcı

genlerin

dominant

olmasını

engelliyordu. Gray geniĢ ölçüde psikopati üzerinde çalıĢmasa da, psikopatların cezalandırılma korkusu olmadan ödül arayıĢı içinde

oldukları

cezalandırılmalarının

kalıcı bir

antisosyal

yansıması

davranıĢların

olduğunu

öne

sürmüĢtü.Sonuç olarak, Gray‟in teorisine göre psikopatlar aktif

olarak

cevap

vermekten

kaçınırlarsa

yetersiz

sosyalleĢmiĢ olacaklardı. Çünkü bazı aktif cevap vermeler cezalandırılma riskini ortaya çıkarabilir. Gray’in Teorisinin Elektrodermal Hiperaktiviteye Uygulanması Fowles (1980) ve Hare (1978) çalıĢmalarında davranıĢsal kısıtlama sisteminin zayıflığının kalp atıĢı hızı ve Ģok beklentisindeki elektrodermal aktivitenin arasında bir iliĢki bulunmadığını öne sürmüĢlerdir. Ayrıca cezalandırılma beklentisi olduğunda, elektrodermal aktivitenin davranıĢsal kısıtlama sistemi aktivitesini harekete geçirdiği önermesinde bulunmuĢlardır. Böylece Gray‟in teorisi hem psikopatinin klinik

özelliklerinin

hem

fizyolojik

bulguların,

“PSİKOPATİ REHBERİ”

cezalandırılma beklentisi süresince birbirleriyle uyum içinde olduğu tahmininde bulunmuĢtur.

ÖZET ve YORUM Gray‟in

psikopatlarda

BIS

azaltımı

önerisi

psikopatinin klinik özellikleri göz önüne alındığında nispeten iyi bir teorik açıklama getirir ve elektrodermal aktivite ile kalp atıĢ hızı arasında ceza beklentisi sürecindeki farkları ortaya koyan bir teorik açıklama getirir. Bu formülasyon zarardan kaçınma, davranıĢlar kısıtlama sistemi iĢleyiĢi, dürtüsellik ve psikopatinin iç özelliklerinin iĢlevsel olarak birbirleriyle iliĢkili olduğunu ve yüksek oranda bağlantılı olmaları gerektiğini gösterir.

KAYGI KORKUYA KARġI Klinik seviyede birçok kanı, kaygı ve korku arasında temel ayırımlar olduğunu belirtmiĢtir. Bu bağlamda kaygı, doğada

daha

kavramsaldır

kaygının

özelliklerini

tanımlamak, gelecek korkusunu kontrol etme potansiyeli ile alakalıdır.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Korku ise tam tersine yakın bir tehditle baĢ etmek için vurkaç sisteminde yer teĢkil eden önemli bir otomatik canlandırmadır.

HĠYERARġĠ ve ÜÇ BÖLÜMDEN OLUġAN MODELLER Son 20 yılda yapılan çalıĢmalar, kaygı, depresyon ve bunlara bağlı rahatsızlıklar arasında eĢ zamanlı olarak birden fazla rahatsızlığın aynı anda ortaya çıkma olasılığının yüksek olduğunu ortaya çıkardı. Clark ve Watson‟ın (1991) üç bölümden oluĢan modeli ve Barlow‟un 1998'deki hiyerarĢik modeli bir nokta birleĢen kavramsallaĢmıĢ bir Ģekilde eĢ zamanlı hastalıkları açığa çıkarmıĢlardır. Bu hastalıkların birinde yaĢanacak azalmanın, diğerinde de azalmaya yol açacağı belirtilmiĢtir. Psikopati bakıĢ açısında bu veriler üst üste gelen birçok sorunun ortaya çıkmasına sebep olmuĢtur. Gray‟in BIS teorisi, psikopatinin azaltılmasında nasıl anlaĢılabilir? BIS, negatif etkilerin zarar vermekten kaçınmaya karĢı olduğu durumlarla nasıl alakalı olabilir? Kaygı ve korku arasındaki

“PSİKOPATİ REHBERİ”

güçlü farklılık, psikopatinin azaltımasıyla nasıl alakalı olabilir? Zarar azaltılması kaygı ve korkuya karĢı olması durumu ile nasıl alakalı olabilir?

BIS, SÜREKLĠ KAYGI ve ZARAR VERMEKTEN KAÇINMA GeniĢ kapsamda Gray‟in görüĢleri daha önceden belirtilen resimle paralellik gösteriyor. Gray, kaygı ile korku arasındaki farkı resmetti ve nevrotik ölçüleri kaygı içerisinde inceledi. Panik ve kaygıyı birbirinden ayırdı. Gray sürekli kaygıyı BIS‟in tekrar aktif hale getirilmesiyle iliĢkilendirdi. Gray‟in teorisi tekrar ele alındığında BIS‟in hedefte bir çeliĢki olduğunda aktif hale getirildiği vurgulandı. Nevrotizm ve sürekli kaygı terimlerini kaygı ile alakalı hastalıklara gönderme yapmakta kullanırlar. Gray ve McNaughton tarafından tavsiye edilmese de BIS‟nin zarar vermekten kaçınmaya önemli bir katkı yaptığını düĢünmeye değer.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

KORKU KOġULLANDIRMA, AMĠGDAL ve BIS Gray ve McNaughton (2000) korkunun altında beynin anayapısı

yatar

Ortodoksluğun

düĢüncesinden amigdala

bakıĢ

ziyade, açısı

geçerli üzerine

olan yorum

yapmıĢlardır. Ġlk bakıĢta bu literatür, kaygı teorisine karĢı alıĢılmadık bir koĢullandırma gibi görünsede, Gray‟in teorisi ile ilgili bir çok sonuç bu çalıĢmada ortaya çıkmıĢtır. Son zamanlardaki bu çalıĢmalara uyum sağlamak için özellikle korku koĢullandırma ve amigdala ile ilgili, Gray BIS‟yi amigdalaya dahil ederek modife etmiĢtir (2000). Bu modife BIS teorisi ile, bir Ģekilde amigdala literatürü ile daha az anlaĢılmazlığa girmiĢtir.

PSĠKOPATĠ ve ĠRKĠLME TEPKĠSĠ Amigdala veya diğer adıyla korku araĢtırması, psikopati için önemlidir. Çünkü bu çalıĢma insanda korku artımı ile göz kırpılması araĢtırmalarına ilham kaynağı olmuĢtur.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Bu örnek dikkate alındığında Patrick, Bradley ve Lang (1993) psikopatinin olumsuz bir resimle karĢılaĢtıklarında irkilmenin

normal

potensiyalizasyonunu

göstermekte

baĢarısız olduklarını rapor etmiĢlerdir. Ancak olumlu bir resim olduğunda irkilmelerinin azaldığı görülmüĢtür. Aynı zamanda, azalmaya etkisi olan amigdalaya iĢaret etmiĢlerdir. Psikopati ve irkilme durumlarının teorik olarak baĢka önemli sonuçları da vardır. Gözlemlenen azalma, belirgin olarak duygusal- kiĢilerarası bir faktördür (faktör1). Bunun tam tersi olarak faktör 2 ye göre dozu artırılmıĢ korku irkilmesi dürtüsel antisosyal davranıĢla iliĢkili değildir.

KĠġĠLĠK ve PSĠKOPATĠ KiĢilik Envanterleri Widiger,

Lynam

Derefinko

Krueger

psikopatinin kiĢilik ölçüleri kapsamında anlaĢılabileceğini belirtmiĢtir.

KiĢiliğe

ithafen

yapılan

ana

yaklaĢımlar

Ģunlardır: Tellegen‟in üç faktör yaklaĢımı, Eysenk‟in üç faktörü (Nevrotisizm, dıĢadönüklük, psikotizm) ve Costa ve McCrea‟nın beĢ faktör modelidir.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Ayrıca EASI modeli vardır, bu model yapısını aktivite, sosyalleĢebilme ve duygusallık üzerine kurmuĢtur. Bu modeller bazı yönlerden birbirlerine benzerler. Psikopati Faktörlerinin KiĢilik Bağlantıları Son dönemdeki yapılan araĢtırmalar, psikopatinin bileĢenlerinin karmaĢık iliĢkilerini ele almıĢtır. Bu iliĢkinin karmaĢıklığı ve farklı faktörler sebebiyle elde edilen sonuçların özetlerini tartıĢmak, kalıtımsal olarak güçtür. Özet olarak Patrik ve iĢ arkadaĢları tarafından yapılan literatür PCL-R‟nin faktör 1‟i açısından negatif, fakat faktör 2‟si açısından pozitif sonuç vermektedir. Faktör 1‟in negatif yaklaĢımları özellikle sıkıntı ve korkuda görülmekte,

faktör

2‟nin

pozitif

yaklaĢımları

ise

nevrotisizmde olduğu kadar sıkıntı, korku ve streste görülmektedir. PCL-R mahkûmlar üzerinde yapıldığı için diğer topluluklarda da ölçmek için mahkum olmayan örneklerinde kullanılması uygun olacaktır.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

ÖZET Faktör 1, nevrotisizm kaygısına güçlü bir negatif iliĢki ile bağlıdır ve biraz da yabancılaĢma ve öfke ile negatif iliĢkilidir. Bunun tam tersi olarak faktör 2, nevrotisizm ile pozitif bir iliĢkidedir.

PSĠKOPATĠNĠN KÜME ANALĠZĠ Hicks ve iĢ arkadaĢları (2004) MPQ skalasını mahkumlar üzerinde PCL-R‟yi piskopatlara tanı koymak için küme analizini kullanmıĢlar ve iki alt grup oluĢturmuĢlardır. Grupların biri stabil, diğeri agresif olanlardan seçilmiĢtir. Agresif psikopatlar yüksek stres tepkisi, yabancılaĢma, agresiflik ve düĢük iyileĢme göstermiĢlerdir. Stabil olanlar ise kısıtlamalarda yüksek sonuçlar elde etmiĢlerdir.

ÖZET ve SONUÇLAR Birincisi, düĢük korku- düĢük kaygı hipotezi açıkça PCL-R ve faktör 1 ile duygusal anlamda iliĢkili, faktör 2 ile iliĢkili değildir.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Ġkincisi, faktör 1 belirgin olarak zarar vermekten kaçınma ile daha çok, düĢük kaygı ile daha az iliĢkilidir. Üçüncüsü, kiĢilikteki dürtüsellik açıkça faktör 2 ile iliĢkilidir. Hick‟in araĢtırmasındaki psikopatlar kendilerinin planlı olduklarını söylerler ve bunun tam tersine, düĢünmeden hareket ederler. Dördüncüsü, faktör 2 ve agresif grup öfke ile iliĢkilidir. BeĢincisi, stabil psikopatlar motivasyon yaklaĢımlıdırlar.

ÇOCUKLUKTA PSĠKOPATĠ FAKTÖRLERĠ Psikopatinin Faktör 2’si ve Hastalığı DıĢsallaĢtırmak Çocuklukta

yaĢanan

hastalıklar

geniĢ

ölçüde

içselleĢtirilmiĢtir. Bunlar özellikle kaygı ve depresyondur ve dıĢsallaĢtırılan psikopatidir. Bunlarda; dikkat azalması, hiperaktivite, karĢı çıkma sorunları ve yönetim sorunları gözlemlenir. Antisosyal davranıĢlar, özellikle dıĢsallaĢtırma ile iliĢkilidir. Faktör 2‟ deki genel psikopati bulguları dürtüsellikle iliĢkilidir. Zarar, Psikopatinin Ġç Özellikleri ve GeliĢim DüĢük korku ve dürtüsellik psikopatinin nedenselliği ile iliĢkilidir ve bu ikisinin de psikopatiyi klinik olarak tam

“PSİKOPATİ REHBERİ”

anlamıyla tanımlayabildiği söylenemez. Örneğin, sevgisizlik ve suçsuzluk hissi psikopatinin iç özelliklerindendir.

ANTĠSOSYAL DAVRANIġLARIN GELĠġĠMSEL TEORĠLERĠ Patterson

iĢ

arkadaĢları

(1992),

antisosyal

davranıĢların nedenselliği ile ilgili zorlayıcı ebeveyn-çocuk iliĢkisinin önemini belgelediler. Çocuğun

zorlanan

dağarcığı

öğretmenleri

diğerlerine

baĢarısızlık,

normal

nihayetinde geri

olmamakla

yansır.

arkadaĢları, Akademik

nitelendirilme,

oyun

arkadaĢlarıyla uzlaĢamama ve diğer antisosyal davranıĢlar görülür. Bir bebeğin baĢarısız ebeveynleri varsa, 24 aydan itibaren bunun sonuçları görülmeye baĢlanır. Zor mizaçlı bir bebek, ebeveynleri için büyük bir zorluk arz eder. Bu literatürdeki birçok araĢtırmacı, anneye “güvenli bağlanma” geliĢiminde çocuğun baĢarısızlığa uğradığını görmüĢtür. Kalıtımsal dürtüsellik ve korkusuz mizacı olan çocuklar, yetiĢkin örneklerle paralellik gösterir.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Psikopatinin Ġç Özelliklerinin Risk Faktörleri Olarak Azalması Psikopatinin nedenselliği, bakıĢ açısından korkusuz bir mizaç ile pozitif bir anne-çocuk iliĢkisinin kombine edildiği durumlar normal bir bireyle sonuçlanır. Yani hem korkusuz bir mizaç, hem negatif bir ebeveyn birleĢirse negatif bir sonuç alınır. Bunun yanında korkusuzluk, ebeveyn iliĢkisini de zor halde getirebilir.

ÖZET ve GÖRÜġ Lykken‟in düĢük korku hipotezi birçok açıdan son yıllardaki literatürce desteklenmiĢtir. Faktör 1 ile iliĢkili olan irkilme tepkisi üzerine olan araĢtırmalar özellikle güçlü bir destektir. DüĢük kaygı olmasına rağmen psikopati ile iliĢkili kiĢilik, güçlü bir destek sağlar. Korkuyu ve kaygıyı azaltmak kombinasyonu yerine, sadece korkuyu azaltanın psikopatiyi azaltacağı kesin ve net değildir. Korkuyu azaltmak kaygı için tam tersi etki yapabilir. Normalde yüksek seviyedeki bir kaygı, korkuyu etkileyerek antisosyal davranıĢlara sebebiyet verebilir.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Dürtüsellik ile iliĢkilendirilen psikopati faktör 2, güçlü bir Ģekilde dıĢsallaĢtırılmıĢ rahatsızlıklarla alakalıdır. DıĢsallaĢtırılmıĢ rahatsızlıklarla iliĢkili dürtüsellik, kalıtımsal aktivite tepkilerinde zorluklarla sonuçlarını düĢünmeden harekete geçmeyi kapsar. Bunun tersine düĢük korku ile iliĢkilendirilen tehlikeli davranıĢlar farklı bir sürecin yansımasıdır. Bu geliĢimsel süreç büyük oranda ebeveyn- çocuk iliĢkisiyle baĢlar ama aynı zamanda akranlar, öğretmenler ve sosyal çevresindeki diğerlerini de kapsar. KavramsallaĢtırmamız sevgisizlikle iliĢkili bir mizacı veya diğerlerine saygıda azalmayı kapsamaz. Bununla birlikte böyle bir mizacın varlığına da dikkat edilmesi gerekir.

3. PSĠKOPATĠNĠN DĠĞER TEORĠK MODELLERĠ Ronald Blackburn Psikopatinin psikolojik teorileri, her zaman daha geniĢ kapsamlı disiplinlerdeki geliĢmeleri takip etmiĢtir.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Psikoanalizin

etkisi

altında

ilk

açıklama

denemeleri

1900‟lerde baĢlamıĢtır. Neropsikoloji ile ilgili geliĢmelere, son

zamanlardaki

kavramsal

sinirbilim

geliĢen

psikolojinin de etkileri olmuĢtur. Bazı araĢtırmalar, makul görüldüğü müddetçe teoriler ortaya çıkmakta ısrarlıdırlar. Psikolojideki baskın gelenekler psikopatideki teorilerde yer almaya devam etmektedir. Bu bölüm teorilerin ana konseptlerini özetlemeyi amaçlar. Psikopati ve Psikoanalitik Teori Psikopatideki birçok teori Freudian teoriye bağlıdır. Psikopatın genel portresinde benmerkezcilik, dürtüsellik, suçsuzluk, empati kuramama bulunur. Freud, suç hakkında çok az Ģey söylemiĢ olmasına rağmen onun sosyalleĢme teorisi süper egonun oluĢu boyunca içselleĢmeyi açıklamayı hedefler. Bilinç biçiminde iç ahlak, genel ahlak kurallarıyla ve ideal egonun pozitif değerleriyle uzlaĢır. Süper ego psikoseksüele ve çocuğun fantezilerine ve aile ile gerçek iliĢkilerine dayalı olarak tutunur. Süper ego Oedipal çatıĢmanın ortaya çıkmasıyla sağlamlaĢır. Freud‟un teorisi birçok psikologça test edilemez olarak eleĢtirilir.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Son zamanlardaki psikodinamik teoriler “erken bebeklik deneyimlerine” ve “iliĢki kurmayı reddetme” evrimine vurgu yapar. “Ġlgi teorisi” çocuğun ilk bir yılı boyunca bebek-bebek bakıcısı iliĢkisinin altını çizer. Kernberg‟e göre “iliĢki kurmayı reddetme” bütün kiĢilik bozukluklarının merkezinde yer alır. Meloy ve Gracono (1998) Rorschach kullanarak antisosyal çocukları ergenler ve mahkûmlar üzerinde psikodinamik hipotezi test ettiler. Her gruptaki büyük bir çoğunlukta ilgi eksikliği saptandı.

GOUGH’UN ROL ÜSTLENME TEORĠSĠ Psikoanalitik geliĢimsel teorisinin red etmemesine rağmen Gough (1948) sosyoloji perspektifine sembolik bir etkileĢim ortaya koymuĢtur. BaĢkasının rolünü üstlenme, genelleĢtirilmiĢ

baĢkası

olma

konsepti

“kendim”

düĢüncesinin farklı birleĢimlerinin evrimleĢtirir. BaĢkasını anlayabilme kapasitesi ve rol üstlenme bu konseptin geliĢimine bağlıdır.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Gough psikopatları tanılamak için Cleckley‟inkine yakın bir model

oluĢturdu.

model

baĢkalarının

haklarını

umursamama, dürtüsellik, duygusal eksiklik, diğerleriyle iletiĢim kuramama özelliklerini inceler. Fakat Gough‟un teorisi kavramsal olmaktan ziyade duygusal bir boyuttadır. Birinin kendisi sosyal bir nesne olarak görebilme yetisi Gough‟un sosyalleĢme teorisinin tabanını oluĢturur. Doren (1987) Gough‟un teorisinin psikopatiyi kapsamlı bir Ģekilde ele almadığını ileri sürer. Widom

(1976)

Kelly‟nin

dağarcığının

psikopatların

durumları normal insanlardan farklı anlayıp anlamadığını belirlemek için kullandı. Widom psikopat algısının diğerleri tarafından

nasıl

görüldüğünü

değerlendirmedi

fakat

baĢkalarını düĢüncelerinin değersiz görülmesi durumları için Gough‟un rol üstlenme azalması konseptini kullandı.

PSĠKOPATLARIN DĠLSEL ve DUYGUSAL SÜRECĠ Cleckley‟in

etkili

kavramsallaĢtırması

psikopatı

duygusal ve kiĢilerarası sığ ve davranıĢsal olarak sorumsuz ve güvenilmez olarak tarif eder.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Duygusal bir eksiklik psikopatinin merkezinde sayılır ve çalıĢmaların ıĢığında itici bir uyarıcı olduğu desteklenmiĢtir. Dilsel anlamda bu eksikliğin izahı uzun yıllar boyunca Hare (1998) tarafından araĢtırılmıĢtır. Anlamsal söz yitimi kıyaslamasıyla Cleckley psikopatın derin bir eksikliği olduğunu ve muhtemelen biyolojik kökenli rahatsızlığının onun dıĢ dünya ile iletiĢimi zorlaĢtırmaktadır. Hare, Williamson ve Harpur (1998) psikopatların dil elemanlarının etkili bir Ģekilde bir araya getirip topluma entegre olmakta zorlandıklarını

öne sürdüler. Çünkü

psikopatların dil kaynaklarının iletiĢim kurma bölgelerinin bozulmuĢ olduğunu belirttiler. Bir çalıĢmada anlamı birbirine benzer gerekli olan bir grup kelime bir broĢürde bir araya getirildi, psikopatlar bu kelimeleri düz anlamlarına göre gruplandırırken, psikopat olmayanlar ise ima ettikleri anlamlarına göre grupladılar. Benzer bir test baĢka bir Ģekilde Hare, Williamson ve Harpur tarafından yapıldı. Anlamsal olarak etkili ve sıradan kelimeler bir araya getirildi. Psikopatlar kelime seçimlerinde daha ziyade sıradan kelimeleri tercih ederken psikopat olmayanlar daha etkili anlamları olan kelimeleri tercih ettiler.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Öte yandan, Day ve Wong (1996) psikopatlardaki dilin zayıf olması ve görünün ve ima edilen anlamdaki farklar arasında bir bağlantı olduğunu ileri sürdüler. Aynı zamanda psikopat olmayanların negatif duygusal kelimelerde psikopatlarda olmayan avantaja sahip olduğu belirtildi.

PSĠKOPATĠ, KĠġĠLĠK ve SOSYALLEġMENĠN BĠYOLOJĠSĠ Son zamanlardaki araĢtırmalar kiĢilik ve duygu teorilerinde geliĢmeler göstermiĢtir. Bu bölüm Eysneck, Gray ve Quay‟ın teorileri üzerinde odaklanır. Eysneck’in Teorisi Eysneck‟in kiĢilik teorisi neredeyse yarım yüzyılda evrimleĢmiĢtir. Bu konu suçluluk ve psikopati teorilerini inceler. Suçların dayandırılmaları üç öneride anlaĢılır. Birincisi, kiĢiliğin yapısal modeli mizaç varyasyonlarından üç bağımsız ölçü ile anlatılır. Bunlar nevrotisizm- sabitlik (N), psikotisizm-superego ( P) ve dıĢadönüklük- içedönüklük (E) dir. Bunlar Eysneck kiĢilik anketinde tanımlanmıĢtır (EKA-EPQ), bu anket aynı zamanda yalan (L) skalası içerir.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Ġkincisi N,E,P nin biyolojik bir temeli vardır. Üçüncüsü sosyalleĢmenin doğal hazcılık karĢısında engellemenin kazanımına neden olmasıdır.

KĠġĠLĠK ve SUÇ Suçlular üzerinde yapılan EPQ testinde, en istikrarlı bulgular Ģunlardır: P hem resmi hem de kendini ihbar etme ihmali ile alakalıdır, fakat yüksek E ve N yerine yüksek P sonucu daha ısrarcı ve ciddi suçluları gösterir. E ile antisosyal davranıĢ arasındaki iliĢki kendini rapor eden çalıĢmalardan gelir.

PSĠKOPATLARDA UYARILMA ve ÖĞRENME Limbik sistem aktivasyonun sınırının altında yatan N‟nin alt katmanı teorisinde eksiklikler vardır. Psikopatların klinik çalıĢmaları sıklıkla nadir aktif olan EEG ( beyin akım çizelgesi) anormallikleri olduğunu ortaya koyulmuĢtur. Fakat MMPI ( Minnesota çok evreli kiĢilik envanteri) kullanarak yapılan bir çalıĢma düĢük EEG uyarılmasının ikincil olan bir bir psikopatın özelliği olduğunu ama birincil

“PSİKOPATİ REHBERİ”

olan baĢlıca psikopatların bir özelliği olmadığı sonucuna varılmıĢtır

(Blackburn,

1979).

Uyarılmanın

birleĢtirici

konsepti de sorgulanmıĢtır. EEG‟nin kiĢiliği belirtmekle ilgili tüm iliĢkisi geniĢ kiĢilik ölçülerinden ziyade belirgin bir özelliktir. Diğer yandan psikopatların cezalarla ilgili uyarılara tepkisiz kalması durumunun yanıtlara ihtiyacı vardır. Eysneck aktif ve pasif uzak durmayı net bir biçimde ayırt etmemesine rağmen elde ettiği bulgular teorisiyle tutarlıdır ve bu bulgular psikopatlardaki pasif uzak durmayı öğrenmede bir eksiklik olduğunu ortaya koymuĢtur. Newman ve meslektaĢları, psikopatların pasif uzak durma eksikliği,

ödül

ceza

kavramları

kapsamında

sınırlandırıldığını bulmuĢlardır. Eysneck‟in teorisine göre bu, tahmin edilebilir bir durum değildir. Diğer çalıĢmalarda psikopatların

uyandırılma

cezalandırılmaya

yanıt

verebilmede bağımsız olmadıklarını ortaya koymuĢlardır.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

TEORĠYE YAPILAN ELEġTĠRĠLER Eysneck‟in teorisinde birçok tutarsızlıklar vardır (Blackburn, 1993) ve onun uyarılma, içedönüklük ve dıĢadönüklüğün temelinde yatan Ģartlandırılabilme Gray (1970-1981) tarafından eleĢtirilmiĢtir. Ona göre ĢartlandırılmıĢ kaygıdan içedönük olanlar daha çabuk yanıt verirler, çünkü onlar korkuya ve cezalandırma belirtisine karĢı daha duyarlıdırlar. Blackburn (1987-1993) ayrıca Eysneck‟in N ve E üzerinden birincil ve ikincil psikopatların ayrımını sorgulamıĢtır. Blackburn dürtüsellik ölçüsüyle ve gözlemleyici derecesiyle meydana gelen psikopatlığı aynı kefeye koyar. Bununla birlikte dürtüselliğin korelasyonu PCL-R nin faktör 2‟ si ile faktör1‟inden daha güçlüdür. SosyalleĢme teorisi de eleĢtirilmiĢtir. Ġddiaya göre kaygının koĢullandırılması veya korkunun zorluğu ile sosyalleĢmeye aracılık edilmesini ispat etmek zordur. Bunu ispat etmek için normal durumlardan ziyade daha keskin zamanlama ve yoğun uyarıcı parametrelerine ihtiyaç vardır.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Çocuk eğitimi süresince cezalandırmanın önemi geniĢ ölçüde kabul edilse de, birçok argüman uygunsuz davranıĢların pozitif desteklenmesi ile sosyal olarak kabul edilmeyen davranıĢların eĢit olduğunu ileri sürer. Eysneck‟in psikopati ve suçluluk teorisi de çok fazla destek bulmaz. Onun kiĢilik ölçüm sistemi betimsel seviyede ve ileride olabilecek teorik geliĢmeleri ve merkezi teorik dıĢadönük bağlantıları desteklemesine rağmen bu teorinin psikolojik altyapısı ve sosyalleĢme süreci en iyi belirsizliktir.

PATOLOJĠK DÜRTÜ ARAYIġI OLARAK PSĠKOPATĠ Quay (1965) psikopatinin ilk ve kendine has özellikleri dürtüseldir ve tolerans düĢüklüğü söz konusudur. Quay psikopatinin dürtüselliğinin büyük kısmının heyecan ve macera yaratmak ihtiyacı olduğunu görmüĢtür. Dürtü arayıĢı ve psikopatinin istikrarı arasında olumlu kanıtlar vardır (Blackburn 1978; Quay 1977). Dürtü arayıĢı ve uyarıcı ve uyarılabilme arasında bağlantı bulmakta birçok zorluklar vardır. Bazı teorisyenlerce insanların belirsizlik arayıĢı içinde olduğu vurgulanmıĢtır.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

GRAY’ĠN KĠġĠLĠK ve DUYGU BĠYOLOJĠK MODELĠ Eysneck‟in N, E, P ölçüleri kiĢilik araĢtırmasında ortaya konmuĢtur. Gray psikopatinin merkezinde gördüğü zayıf bir BIS N-E+P+ kombinasyonunu açıkça ortaya koymuĢtur. Bununla birlikte kaygının BIS ve psikopati ile bağlantısı çok net değildir. Bu durum kısmen Gray‟in bir kiĢilik eğilimi olarak geniĢ kapsamdaki kaygı konseptinin sonucudur.PCLR ile kiĢilik test ölçümlerinin oranı genellikle zayıftır fakat psikopati zayıf bir BIS‟le değil güçlü bir BAS‟la iliĢkilidir. Psikopati ile diğer negatif duyguların iliĢkisi karmaĢıktır. Bu bağlantı bilgileri hem korku hem de kaygı azalmasına belirsiz bir destek sağlar. Gray‟in psikopati modeli ve teorikliği karmaĢık psikolojik süreci basitleĢtirerek kurar.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

GELĠġĠMSEL GECĠKME OLARAK PSĠKOPATĠ Psikopati

ile

alâkalı

ailesel

sosyalleĢmenin

azalmasını, ahlak öğrenme süreci ve davranıĢsal onaylama izler. Doğru ve yanlıĢın ahlaki ayrımı cezalandırmadan uzak kalma ile ilgili ilk etkili yanıtlardır. Kegan (1986) psikopatinin kavramsal geliĢmenin bir yansıması olduğu önermesinde bulunmuĢtur. Öncesinden ergenliğe kadar, geliĢen çocuk bağımsız bir benliktir ve diğerlerinin ihtiyaçları olduğunu fark edebilme yetisi vardır. Onların rolünü üstlenir ama kiĢisel ihtiyaçlarını karĢılama yetisi yoktur. Ahlak ve kendi iĢini yapma değerleri farklılaĢmadığında ergenlik öncesi dönem Piaget‟in katılaĢmıĢ operasyonel düĢüncesine ve Kohlberg‟in gelenekselleĢme öncesi dönemi uyar. Normal süreçte bu bir rahatsızlıktır. Aile ile akranların yaklaĢımı ergenlik öncesi dönemde onlara yapacağı katkıyı azaltır. Psikopatinin birçok özelliği (yalan söyleme, bencillik, sorumsuzluk) bu bağımsız bakıĢ açısı sebebiyle baĢarısızlığa uğrar.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

PSĠKOPATĠNĠN KAVRAMSAL TEORĠLERĠ Hem Eysneck hem de Gray psikopatiyi duygu sistemindeki

farklılıkların

psikolojik

sonuçları

olarak

görürler. Birçok teorisyen kavramsal meditasyona duygu, öğrenme ve motivasyon sebebiyle öncelik tanır. Örneğin Rescorla (1988) insandaki klasik kavramsallığın farkındalık ve motivasyondan etkilendiğini göstermiĢtir. Kavramsal teoriler genellikle bilgi geliĢiminde bilgisayar benzetmesini benimser. Kavramsal aktiviteler kavramsal geliĢimin kodlanması, Ģifrelenmesi, eriĢim, dikkat öğeleri üzerine kurulmuĢtur (Meichenbaum, 1993).

KAVRAMSAL EKSĠKLĠK OLARAK PSĠKOPATĠ Newman’ın Yanıt Modülasyon Teorisi Dürtüsellikle zapt etmede azalma psikopatinin bir çok görüĢün merkezinde yer alır. Merkezdeki kavram yanıt modulasyonudur. Bu modulasyon kısa ve öz ve nispeten hareketten dikkate geçiĢe dayalıdır. Newman ve Gorenstein hipotezler gözlemlere dayalıdır ifadesinde bulunurlar.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Psikopatların kalıtımsal olmayan davranıĢları ve diğer gruplar lezyonların etkisi ile benzerlikler gösterirler. Birçok araĢtırma analojinin menfaati için yapılmıĢtır. Örneğin, Newman, Patterson ve Kosson (1987) psikopatlar bilgisayarda yüzlü kartlar geldiğinde, para veren numaralı kartlar geldiğinde, para kaybettiren oyunları oynamakta preseverasyon sergilemiĢlerdir. Newman

Kossan

(1986)

psikopaların

kalıtımsal

cezalandırılan davranıĢlarda baĢarısızlığa uğamasının ödül kaybetikleri durumlarla sınırlandırıldığını kanıtlamıĢlardır. Patterson ve Newman (1993) bu ve benzeri bulgular için dört bağımsız aĢama ortaya koymuĢlardır. AĢama 1 : Ödül alabilme ihtimali iĢtah açıcı bir motivasyon sağlar. AĢama2: Yıkıcı olaylara neden olur ve beklenti ve gerçeklik arasındaki yanlıĢ eĢleme sonucu olarak istekte artıĢ olur. AĢama 3: Ġtici olaylarla baĢ etme çağrısı yapar ve aktif yanıttan pasife geçiĢe yol açar. AĢama 4: Asosyetif öğrenme gerekliliği içerir. Belirtmedeki baĢarısızlık asosyetif azalma ile sonuçlanır.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Modeller ana konularda Gray‟in BIS‟i ile hemfikirken, Gray‟inki BIS ve BAS arasındaki iliĢkiyi tanımamada daha belirgindir. Modeller ayrıca korku azaltımı konusunda farklılık gösterir. Yanıt modülasyonu hipotezi psikopatların çevreden bilgi edinmesi sürecinin azalmasında sınırlı değildir ama aynı zamanda güdüsel nötr ipuçları ile görünür olmalıdırlar. Psikopatinin pasif uzak durmanın öğrenilmesi iliĢkisinin aynısını

yapmanın

Afrikan-Amerikan

suçlularda

baĢarısızlıkla sonuçlanması da aynı zamanda iliĢkilerin genelleĢtirilmesini sorgular.

KAVRAMSAL ÇARPITMA OLARAK PSĠKOPATĠ Beck’in Teorisi

Beck‟in duygusal rahatsızlık teorisi (Beck, 1976) Lazarus‟un teorisini resmeder ve her ikisi de uyarılma ve duygu deneyimlerini kavramsal durum değerlendirme ile tanımlar. Bu çeĢit bir değerlendirme duygunun doğasını tanımlar.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Beck‟in teorisi taslak konseptine dayanır. Merkezinde kiĢi baskındır, kendi konsepti ve değerler ve kiĢisel iliĢkiler yer alır. Bu teori daha sonradan kiĢilik ve kiĢilik rahatsızlığı genel teorisine dönüĢerek geliĢti. Bu teorinin evrimsel bir yeri vardır ve prototipik kiĢilik modellerinin tahlil eder. Diğer taraftan bazı bulgular psikopatlarda kavramsal çarpıtmalar olduğunda ısrarlıdır. Örneğin Widom‟un ispatı Ģudur ki, psikopatlar kendi yorumları ile baĢkalarının yorumlarının ayırımını yapmazlar.

KĠġĠLERARASI BĠÇĠM OLARAK PSĠKOPATĠ Birçok teori psikopatiyi kiĢilerarası aracı olarak betimlemeye çalıĢır ancak Cleckey ve yazarların çoğu psikopatinin niteliğini kiĢilerarası fonksiyon bozukluğu olarak vurgular. Örneğin Vaillant (1975)‟e göre ıssız bir adada psikopatinin ortaya çıkamaz. Fowles (1980) zayıf BIS modelinin bazı gözlemlenmiĢ psikopatinin vasıflarına iĢaret ettiğini belirtmiĢtir. Ancak sevgisizlik ve kiĢilerarası çatıĢmaya değinmez.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Eksik

sosyalleĢme

modellerine

psikopatların

doğal

dürtülerini kontrol etmekte baĢarısız olduklarını ortaya koyar. Leary (1957) bir kiĢilerarası davranıĢları yapısal modeli geliĢtirmiĢtir. Bu model güç ve iliĢki gibi iki ortogonal ölçüden harmanlanmıĢ gibi kiĢilerarası değiĢkenleri gösterir. AraĢtırmalar psikopati ile düĢmalık baskınlığının iliĢkisini destekler. Son zamanlarda CIRCLE ile psikiyatrik hastalarda yapılan araĢtırmalar kısmen mecburi tarz ile PCL-R nin ve faktör 1 ve faktör 2nin skorlarının güçlü bir iliĢkisi olduğunu ortaya koymuĢtur. KiĢilerarası teori kiĢilerarası tarzı kendini ifade etme olarak kavramsallaĢtırmıĢtır. Farklı tarzlar bu zamana kadar kiĢinin kendi ve diğerlerinin inancıyla alttan desteklendirilmiĢtir.

PSĠKOPATĠYE EVRĠMSEL BAKIġ AÇISI Evrimsel teori insan doğasının temelinde yatan hayatta kalma, problem çözme ve tekrar üretmeyi içeren adaptasyonlardan oluĢur (Buss 1999). Belirgin güdüler, hedefler ve mücadele buradan ortaya çıkar.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Kaynaklar için yarıĢma, ortaklar dâhil etme, diğerlerini engelleme, çalma, aldatma, saldırma, aĢağılama vb. özellikler de buradan ortaya çıkar. Bu artan istekler yarıĢmacıları azaltır. Bazı yazarlar psikopatinin evrimsel aldatma staratejisini simgelediğini söyler. Aldatma stratejisi sadece büyük bir grup ortak hareket ediyorsa iĢe yarar. Aldatanların sayısı arttıkça grup olarak hareket edip maksimum fayda sağlamak daha akılcı olacaktır. Bu seleksiyon teorisi temellerini Mealey‟in psikopatinin evrimsel entegre modelinden alır. Sosyopati evrimsel baskıların bir ürünüdür. Çevre baskısı insanları antisosyal stratejiyi seçmeye yönlendirirse sosyopati ortaya çıkar.

SONUÇLAR Bu bölümde belirtilen modellerin, benzerliklerinden ziyade farklarından bahsedilmiĢtir. Birçoğu sosyalleĢmenin gerekliliğinden bahseder ama sorunu yaĢayanların doğuĢtan mı yoksa sonradan çevresel faktörlerden dolayı mı bu sorunu yaĢadıkları konusunda birbirlerinden ayrılırlar.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Eysneck‟in yeni davranıĢsal teorisi bu davranıĢ sebeplerini biyolojik süreçte inceler. Bunun tersine Beck‟in kavramsal teorisi, inanç ve beklentilerin sosyal ve duygusal beklentileri tamamladığını ileri sürmüĢtür. Bununla birlikte, kayda değer iki ortak nokta vardır. Birincisi psikopatinin süreklilik arz eden mi yoksa kesintili bir süreç mi olduğuna dair süregelen tartıĢmalardır. Fakat bu tartıĢmalara rağmen pek çok teori bir sonraki görüĢü benimser.

Ġkincisi, buradaki bütün teoriler aynı önemli

sınırlamalardan bahseder. Deneysel olarak bu zamana kadar test edilen, özellikle olgun erkek suçlular veya adli psikopatik hastalardır. Aynı zamanda pek çoğu psikopatların homojen bir grup olduğunu söyler.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

4. PSĠKOPATĠ ile ĠLGĠLĠ PCL-R DEĞERLENDĠRMESĠ GeliĢim, Yapısal Özellikler ve Yeni Ġstikametler Robert D. Hare Graid S. Neumann Bu bölümde Hare‟ın PCL-R‟nin geliĢmesini ve onun için olan dürtüleri gözden geçirdik. PCL-R‟nin psikometrik özellikleri hakkında tartıĢtık, yapısal özellikleri hakkında son zamanlarda yapılmıĢ yeni araĢtırmaları inceledik ve yeni araĢtırmalar için birçok yön ve paradigma önerdik.

PCL SKALASININ TANITIMI Tanım

PCL-R 20 öğeden oluĢan araĢtırma, klinik ve adli durumlarda kullanılan bir değerlendirme ölçeğidir. PCL-R yapılanmıĢ mülakat, dosya, ikinci el bilgi ve belirgin kriter skorları kullanır. Bu öğeler istatiksel olarak çeĢitli gruplara ayrılmıĢtır.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

PCL-R‟deki her bir öğe, puan skalasında (0,1,2) Ģeklinde puanlandırılır. Kuzey Amerika‟da 30 puanlık skor, kopma değeri olarak tanımlanmıĢtır. Diğer kopma değeri skorları, yapılma amacına göre değiĢir. PCL akıl sağlığı ve kriminal adalet sistemi gibi birçok alanda kullanılır. Klinik ve adli olaylarda kullanmak diğer alanlardakinden daha keskindir. Psikopatinin yapısını klinik bağlamda anlamak için düzgün bir Ģekilde kullanılan PCL‟nin verdiği sonuçlar son derece güvenlidir. PCL-R genelleĢtirilebilirliği çeĢitli bağlamlarda ve farklı etnik, ırk, kültürel ve sosyal gruplardan gelen psikopatları belirlemeyi mümkün kılar.

SAPTIRMAK PCL: SV Screening Version: görüntüleme versiyonu PCL: SV PCL-R‟nin 12 öğeli bir versiyonudur. Bu versiyon adli popülasyonun psikopatisini görüntülemekte kullanılır. Son zamanlarda geliĢim içindedir. Ayrıca agresiflik ve Ģiddeti öngörebilme üzerine kurulmuĢtur. PCL (YV Youth Versiyon): Gençlik Versiyonu

“PSİKOPATİ REHBERİ”

PCL-R tarafından ergenler üzerinde kullanılması ise 20 öğeli bir yaĢ-uygunluk değiĢkenleri üzerine kurulmuĢtur.

ARKA PLAN-KLĠNĠKSEL GELENEK Kliniksel gelenek psikopatiyi, genellikle ortaya konan kiĢilik özellikleri ve sosyal

açıdan olağan olmayan

davranıĢların kombinasyonu olarak tanımlar. Psikopat bencil, dürtüsel, agresif, sevgisiz, davranıĢları yüzünden suçluluk duymayan kiĢiler olarak tanımlanmıĢtır. Craft (1965) psikopati dürtüsel ve agresif, utanması olmayan, empati kurmayan bir birey olarak, Buss (1996) temelinde sevgi ve gerçek arkadaĢlık olmayan, suçluluk ve utanma duymayan, dürtülerini

kontrol

edemeyen,

sorumluluklarını

yerine

getirmekte güvenilmeyen kiĢiler olarak, Karpman (1961) duygusuzlaĢmıĢ, sadece faydası olduğunda biriyle birlikte olan kiĢiler olarak tanımlamıĢlardır. Cleckley‟in kliniksel psikopati tanımı Kuzey Amerika‟daki araĢtırmalarda oldukça etkili olmuĢtur. Cleckley‟e göre psikopatlar yapay bir cazibe, iyi bir zekâ, delüzyon eksiliği olan, gerçek olmayan düĢünceler sahibi, güvenilmez,

“PSİKOPATİ REHBERİ”

utanmaz, sevgisiz, sorumsuz, içki düĢkünü, intihar eğilimli, gelecek planı olmayan kiĢiler olarak tanımlar.

ANTĠSOSYAL DAVRANIġIN ROLÜ Cleckley ve diğer etkin klinik hekimleri psikopatiyi sadece antisosyal davranıĢlar olmadan kiĢilik özellikleri ile tanımlar. Dahası psikopatinin antisosyal davranıĢlar olmadan tanımlanması gerektiğini savunurlar. Bilim ve teknoloji direkt olarak biyopsikoloji ile alakalı olana kadar, bu davranıĢların sürecinden çıkarım yapmamız gerekecektir. Antisosyal davranıĢların psikopatik durumunu açıklamakta ikna edici bir Ģekilde kullanıldığı çalıĢmalar mevcuttur. Birçok araĢtırmacı antisosyal davranıĢların psikopatinin merkezinde yer aldığını ve agresif seksüelliğinde buna dair olduğunu belirtir.

DSM III Ġlk ortaya çıkan antisosyal davranıĢların ıĢığında DSM III (Amerikan Psikiyatrik Derneği, 1980)‟ın antisosyal davranıĢ bozukluğu (APD) antisosyal davranıĢlarda ısrar

“PSİKOPATİ REHBERİ”

eden

yetiĢkinlerin

çocukluk

dönemi

üzerinde

uzun

çalıĢmalara dayanır.

PSĠKOPATĠ ve APD Adli populasyonda APD‟nin vardığı psikopatideki yaygınlıktan en az iki kat daha fazladır. Bu bulgu PCL-R kullanılarak elde edilmiĢtir. Yüksek PCL-R‟si olan birçok suçlu APD kriterlerine sahiptir. Ancak bunlardan yüksek APD‟si olanların birçoğunda yüksek PCL-R skorları yoktur. Bu açıdan APD büyük bir oranda PCL-R‟nin faktör 2 öğeleriyle iliĢkilendirilir.

PCL-R’NĠN KÖKENLERĠ Psikopatinin değerlendirilmesinde güvenilir, geçerli ve genel olarak kabul edilebilir bir metot yoktur. Farklı araĢtırmacıların

çalıĢmaların

sonuçlarını

karĢılaĢtırabilmek oldukça zordur. Bu sebeple DSM III, durumu düzeltmeyi ve objektif tanı kriterleri oluĢturmayı amaçlar.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

PCL Hare ve iĢ arkadaĢları psikopatik ve psikopatik olmayan hastaları birbirinden ayırmak için hangi tanı kriterlerini kullandıklarını belirtmiĢlerdir. Yeni değerlendirmeler bulma süreci 1978‟deki Cleckley‟in yaptığı araĢtırmalarla baĢladı. Cleckley psikopati global oranlarla

açıklamaya

çalıĢmıĢ,

nihayetinde

skorlama

kriterlerine ulaĢılmıĢtır. Üç puanlı sıra skalası kullanılmıĢtır: 0: Psikopati özelliği bulunamadığını simgeler, 1: Kesin olmayan bulgulara ulaĢılmıĢtır, 2: Kesinlikle ben özellikleri göstermektedir manasına gelir. Bunun benzeri olarak birçok istatistiksel analiz yapılmıĢtır. Mahkûmlar üzerinde düĢük ve yüksek puanlamalarla bu kriterler

elde

edilmeye

çalıĢılmıĢtır.

0‟dan

44‟e

numaralandırılan skorlar oldukça güvenilirdir. PCL adı verilen

öğeli

çalıĢmanın

güvenilirliği,

psikopati

değerlendirmesi için araĢtırma skalası olarak kabul edilmiĢtir.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

PCL-R 1985 Taslak Versiyonu PCL ile yaĢanan deneyim, sosyal uzlaĢma olmadan yapılan

birçok

geliĢim

üzerinde

çalıĢılabileceğini

göstermiĢtir. 2 öğe listeyi kısaltmak için silinmiĢtir. Öğe 22 (uyuĢturucu ve alkol kulanımı örnek antisosyal davranıĢa sebep olmaz) silinmiĢtir. Çünkü bazen skorlandırılması güçtür. Öğe 2 (daha önceki psikopati tanısı) silinmiĢtir. Çünkü

daha

çalıĢmanın

kesinliği

yoktur

güvenilemez. Öğe 6 (ebeveyn olarak sorumsuz davranıĢlar) çok belirgindir ve genel olarak “sorumsuzluk” olarak değiĢtirilmiĢtir.

PCL‟ye

0,1,2

skorlama

sistemi

eklenmiĢtir.

1991 VERSĠYONU Bir süre sonra tanımlama, kriterler ve skorlamaya, hesaplamak için küçük modifikasyonlar eklenmiĢtir. Sonuç olarak taslak ve 1991 versiyonları aynı sonuçları vermiĢtir. ġimdilerde bu skala Hare PCL-R olarak bilinir.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Tablo 4.1 PCL-R Öğeleri 1. Konumada süratlilik / yapay albeni 2. Yüksek kendini beğenme duygusu 3. Uyarılma ihtiyacı / sıkılma eğilimi 4. Patalojik yalan söyleme 5. Kendi çıkarı için baĢkasını kullanma/ baĢkasını idare etme 6. PiĢmanlık ve suçluluk hissetmeme 7. Derin olmayan duygusallık 8. Duygusuzluk/ empati eksikliği 9. Parazitik hayat tarzı 10. Zayıf davranıĢ kontrolu 11. KarmakarıĢık seksüel davranıĢ 12. Önceki davranıĢ sorunları 13. Gerçekçilikten uzaklaĢma / uzun süreli hedeflerden uzaklaĢma 14. Dürtüsellik 15. Sorumsuzluk 16. Kendi hareketlerinin sorumluluğunu kabul etmekte baĢarısızlık 17. Birçok kısa süreli evlilik iliĢkileri 18. Gençlikte suç iĢleme

“PSİKOPATİ REHBERİ”

19. KoĢullu serbest bırakma revivikasyonu 20. Çok yönlü suçluluk

PCL-R ĠKĠNCĠ VERSĠYONU (2003) PCL-R öğelerini direkt olarak revize edebilecek ilgi uyandıran

bir

zemin

yoktur.

Bazı

durumlar

için

yarayabilecek öğelere kriterlerine ince bir ayar yapılabilirdi. Ama bu da PCL-R skorlarında önemli değiĢimlere sebep verebilirdi. Bu nedenle ve devamlılığı sağlamak için son on yılda geliĢen PCL-R‟ye yeni öğeler eklenmedi ve bireysel öğeler için skorlama kriterleri aynı kaldı.

SKORLARIN GÜVENĠLĠRLĠĞĠ Öncekilerde olduğu gibi ikinci sürüm de, hem öğeler hem de skorlar anlamında güvenilirdir. Ölçümlerdeki Standart Hata Ölçümdeki standart hata standart sapmanın ortak bir iĢlevidir. Standart sapma azaldıkça güvenilirlik artar. 1991 sürümünde standart sapma toplam skor için 3.25 idi.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Daha çok araĢtırmacı bu sistemi kullandıkça hata oranı da buna göre azaldı. Ġkinci sürümde standart sapma tek oranda 3.0 a genel oranda 2.0 a indi.

PCL-R’NĠN ÇOK GRUPLU IRT ANALĠZĠ: Adalet sistemindeki büyük önemi sayesinde PCL-R alıĢılagelmedik bir yoğunlukta incelendi ve hem kavramsal hem de istatistiksel olarak incelenme konusu oldu. IRT modeli bir öğenin skoru ile onun altında yatan yapıyı matematiksel olarak ifade etmeyi sağladı. IRT aynı zamanda yapılan test ve onun öğeleri hakkında biriken bilgiyi tahmin etmeyi sağlar.

PCL-R’NĠN TEK BOYUTLULUĞU IRT analizleri veriyi alttan destekleyen tek gizli ölçüde tek boyutluluk olduğunu varsayar. Her bir veride ayrı DIF analizleri yürütülür. DIF testleri üç GRM öğe parametreleri (a, b1, b2) ile çalıĢır.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

TEST ÖZELLĠK EĞRĠLERĠ (TCC) Bir test özellik eğrisi beklenen PCL-R skorlarını, psikopatinin gizli davranıĢlarının iĢlevi olarak tasarlar. Orta vadede dikkate alınan PCL-R skoru erkek suçlulardaki psikopati ile aynı seviyeyi gösterir. Psikopati oranının yüksek olduğu suçlularda psikopati seviyesinin yüksek olduğu erkek suçlulara göre nispeten düĢük PCL-R skorları ortaya çıktı. Bolt ve iĢ arkadaĢları (2004) TCC‟leri her bir gruptaki PCLR skorları ile kıyasladılar ve en büyük farklılık, kadın suçluların olduğu antisosyal grubunda tespit edildi. Bu önermeye göre kadın suçluların antisosyal kiĢilik göstermesi için diğer gruplara oranla eĢit seviyede olmak için daha yüksek psikopati seviyesine ihtiyaç duyarlar.

BĠLGĠ ĠġLEVLERĠ IRT test ve test öğeleri ile toplanan bilgiyi tahmin edebilmek için kullanılabilir. PCL-R testi ile toplanan bilgiler göz önüne alındığında her grubun bölüm skorlarının birbirine yüksek oranda yakın oldukları Bolt ve iĢ arkadaĢları (2004) tarafından tespit edilmiĢtir.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

ĠNGĠLĠZ PCL-R BĠLGĠSĠNĠN BĠR ÇOKLUGRUP IRT ANALĠZĠ Cooke ve Michie (1997) „nin belirttiğine göre PCL-R faktör 2 öğeleri (10,12,18,19) testin dıĢına çıkarılabilir çünkü bunlar faktör1 öğelerine göre psikopatinin tespiti için çok az veri sağlıyor. Ayrıca bu öğelerin PCL-R faktör yapısının bir kısmı olmadığını ileri sürdüler. Ġngiliz hapishanelerinde yapılan testlerde elde edilen sonuçlar, daha önce Kuzey Amerika‟daki

mahkûmlarda

yapılan

testlerle

uyumlu

sonuçlar vermiĢtir.

DĠFERANSĠYEL ÖĞE ĠġLEVĠ (DIF) ĠĢlenen 10 öğe Kuzey Amerika ve Ġngiltere‟deki mahkûmlarda aynı sonuçları verdi ve bunlar iki grup için bağlayıcı öğelerdi. Aynı sonuç vermeyen diğer 10 öğelerden biri kiĢilerarası faktör (öğe5), dördü duygusal faktör (öğe 6, 7, 8, 16), ikisi hayat tarzı faktörü (öğe 3, 14), ikisi antisosyal faktör (öğe10, 12) ve hiçbir gruba girmeyen öğe 17‟dir.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

PSĠKOPATĠNĠN YAPISI Psikopatların kiĢilerarası özellikleri zekâ bağlamında pozitif olarak değerlendirilse de, davranıĢsal özellikleri zekâ bağlamında negatif bir etki olarak değerlendirilir. (Neumann ve iĢ arkadaĢları, 2005). Benzer görüĢler baĢka araĢtırmacılar tarafından da belirtilmiĢtir. Costa ve Widger (2002) kiĢilik özelliklerinin sıklıkla bireysel eğilim farklılıkları, değiĢken düĢünce, duygu ve hareketlerin tanımlanması olduğunu belirtmiĢtir. Zuckerman (1991) insan karakterinin özellikleri belirgin kalıtım ve biyolojik yapıya dayandığını söyler.

PCL AYGITLARININ GĠZLĠ DEĞĠġKEN ANALĠZLERĠ Her faktörün çözümü içerisinde sonuçlar psikopatinin kiĢilerarası ve duygu özelliklerini içeren psikopatinin ölçülerini belirtir. Aynı sonuçlar hem yetiĢkin hem de ergenlerde görülmüĢtür.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Neumann EFA araĢtırmaları psikopati ölçümünde yardımcı olsa da EFA‟nın aynı zamanda kesin limitleri olduğunu belirtir. PCL öğeleri bununla tam örtüĢmez. Bunun tersine onaylayıcı faktör (CFA) güçlü bir istatistiksel metotdur. Gizli değiĢken yapı modeli (SEM) psikolojik teorileri test etmek için sosyal ve davranıĢ biliminin en güçlü metodolojisi haline gldi. Örneğin klinik hekimleri SEM‟nin özel bir kolu olan CAF‟yi ana akıl rahatsızlıklarını değerlendirmede kullanmaktadırlar.

PSĠKOPATĠNĠN DÖRT FAKTÖR MODELĠ Hare psikopatinin

(2003) yapısında

dört

gizli-değiĢken

belirtilmesi

ölçülerinin

gerektiğini

belirtir.

Bunlar; kiĢilerarası, duygusal, davranıĢsal hayat tarzı ve antisosyal faktörlerdir.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

DÖRT FAKTÖR PSĠKOPATĠ MODELĠ ĠÇĠN YENĠ DELĠLLER Bu bölümde sunulan bulguların PCL‟ye bağlı CAF kullanımının metodolojik yaklaĢımlarda kullanılmasının yerinde olacağına inanıyoruz. Burada belirtilen bütün araĢtırmalarda PCL ve onun türevi metotlar kullanılmıĢtır Erkek ve kadın örnekler dört faktör modelini karĢılaĢtırmak için kombine gruplar halinde alınmıĢtır. Cinsiyetin de psikpatinin

ölçümünde

göz

önüne

alınması

faktörlerden biri olduğu dikkate alınmıĢtır.

ġekil 4.2. Psikopatinin PCL-R dört faktör modeli

gereken

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Ġnterpersonal : KiĢilerarası Affective: Duygusal Lifestyle: Hayat Tarzı Antisocial: Antisosyal Glib/ Superficial: Akıcı KonuĢma /Süperfisyal Grandiose: Büyüklenme Self-Worth: Kendine Saygı Pathological: Patolojik Lying: Yalan Söyleme Conning: Ġdare Etme Manipulate: Manupulatif Stimulation: Dürtü Socking: Vurma /Tokat Ġmpulsivity: Dürtüsellik Ġrresponsible: Sorumsuzluk Parasitic: Asalak Orientation: Oryantasyon Lack Of Realistic Goals: Gerçekci Hedefler Yoksunluğu Lack Remorse or Guilt: PiĢmanlık veya Suçluluk Yoksunluğu Shallow Affect: Sığ Duygusallık Callous: DuygusuzlaĢmak Lack Empath: Empati Yoksunluğu

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Fail to Accept Responsibility: Sorumluluk Kabul Etmekte BaĢarısızlık Poor Behavior Problems: Erken YaĢlarda DavranıĢ Sorunları Juvenile Delinquency: Cocuklukta Suç ĠĢleme Revocation of Cond. Release: KarĢılaĢılan KoĢulun Ġptali Criminal Versality: Çok Yönlü Suçluluk

ġekil 4.3. PCL:YV Psikpatinin Dört Faktör Modeli

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Ġnterpersonal: KiĢilerarası Affective: Duygusal Lifestyle: Hayat Tarzı Antisocial: Antisosyal Ġmpression: Ġzlenim Management: Yönetim Grandiose: Büyüklenme Self-Worth: Kendine Saygı Pathological Lying: Patolojik Yalan Söyleme Connig/ Manifalative: Ġdare Tme /Manipulatif Stimulation Seeking: Dürtü ArayıĢı Ġmpulsivity: Dürtü Ġrresponsible: Sorumsuzluk Parasitic: Asalak Orientation: Oryantasyon Lack of Realistic Goals: Gerçekci Heefler Yoksunluğu Lack of Remorse Or Guilt: PiĢmanlık Veya Suçluluk Yoksunluğu Shallow Affect : Sığ Duygusallaık Callous/Lack Empathy: Duygusuzluk / Empati Yoksunluğu Fail to Accept Responsibility: Sorumluluk Kabul Etmede BaĢarısızlık Poor Anger Control : Öfke Kontrol Zayıflığı

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Early Behavior

Problems: Erken YaĢlarda DavranıĢ

Bozukluğu Serious Criminal Behavior: Ciddi Suç DavranıĢı Violation of Con. Release: KarĢılaĢılan Sorunun Ġhlali Criminal Versality: Çok Yönlü Suçlu Ayrıca yetiĢkin ver ergen örneklerde ilgi çekici farklar vardır. Antisosyal davranıĢlarda bu dört faktör modelindeki antisosyal

Ģekil

grafiklerde

davranıĢlardaki

ilginç

ergenler ve

açısından

karĢılaĢtırılabilir

özellikler görülmüĢtür. Ergenler ve yetiĢkinler arasındaki farkların sebeplerinden en önemlisi de, yetiĢkinlerin büyük kısmı mahkûmlardan seçilirken ergenlerin ancak yarısından azı mahkûmlardan seçilmiĢtir.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

ġekil 4.4. PCL-R Ve PCL: YV Öğesi BaĢlangıç (B2) Parametreleri (Panel A) ve Faktör Yüklemeleri (Panel B) Panel A:

PCL-R & YV öğeleri ( faktör tarafından

sıralanmıĢ) Thereshold Value: EĢik değeri Panel B:

PCL-R & YV öğeleri

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Faktör Loadings: Faktör Yüklemeleri PCL: YV yüklemesi PCL-R yüklemesi Lee Robins (1966, 1978) bir süre önce antisosyal davranıĢların mahkûmlar değil genel populasyon için daha uygun bir ölçme değeri olduğunu ileri sürmüĢtür.

ġekil 4.5. PCL: SV Psikopatinin Dört Faktör Modeli: Mac Arthur Bölge Örneği

“PSİKOPATİ REHBERİ”

TEORĠK ve DENEYSEL BULGULAR Superficial: Yüzeysel Grandiose: Büyüklenme Deceitful: Hileci Ġmpulsive: Dürtü Lack Goals: Hedef Yoksunluğu Ġrresponsibility: Sorumsuzluk Lack Remorse: PiĢmanlık Yoksunluğu Lack Empathy: Empati Yoksunluğu Not Accep: Responsiblity: Sorumluluğu Kabul Etmeme Poor Behavior Control: Zayıf DavranıĢ Kontolu Adolescent Antisosyal: Ergen Antisosyal Adult Antisosyal: YetiĢkin Antisosyal En son Mac Arthur bölge halkı için olan geniĢ adli psikiyatrikörnek

sonuçlarını

kıyasladık.

Cooke

iĢ

arkadaĢları (1999) IRT analizini kullanarak Mac Arthur araĢtırmasını yaptılar. Katılımcılar baĢlangıç noktası olarak beklendiği gibi bir değer gösterdiler. Duygusal ve kiĢiler arası faktörleri en yüksek değerleri verdi.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

ġekil4.6. PCL: SV Öğesi BaĢlangıç Parametreleri PCL: SV item: PCL: SV öğesi Thershold Values: EĢik Değerleri

DÖRT MODEL PSĠKOPATĠ TEORĠSĠNĠN KRĠTER BAĞLANTILI GEÇERLĠLĠK KANITI Neumann ve iĢ arkadaĢlarının bu konuda iki tane araĢtırması olmuĢtur. Buldukları sonuçlara göre dört faktör modeli üç faktör modeli ile kıyaslandığında maksimim güvenlikli hastalarda takip eden altı ay içinde agresiflikle büyük bir değiĢiklik görülmüĢtür.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Ek olarak her iki çalıĢmada antisosyal faktörlerin diğer faktörlere göre tahminde bulunmakta daha önemli katkı yaptığını ortaya koymuĢtur.

DÖRT FAKTÖR MODELĠNĠN ALTERNATĠF FORMU- KÜÇÜK ve NORMAL OLMAYAN VERĠYLE ÇALIġMA Daha önceki çalıĢmalar sayıca çok örnek kullanan çalıĢmalardı. Fakat pek çok klinik ve adli çalıĢmanın böyle bir Ģansı yoktur. Yine de örnek sayısı azaldıkça örnek ve parametre oranı 5‟te 1 olarak azaltılabilir ancak 10‟da 1 daha uygun bir oran olacaktır. Bu durumda 18 öğeli 42 parametreli dört faktör modeli için 210 ile 420 arasında örnek gerekir. Aynı grubun içerisinden daha az sayıda kiĢiyi seçerek örnek alınması ile sayı anlamında azalım sağlanabilir. Sayı göz önüne alındığında uygun bir strateji PCL-R öğelerini öğe parsellerine ayırmayla öğeler tekrar ifade edilebilir. Tek tek öğeler yerine parselleri kullanmak daha güvenilir ve avantajlıdır. Değerlendirilecek parametre sayısı azaltılabilir.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

DÖRT FAKTÖR PARSEL MODELĠ Ġlgili araĢtırmada mahkûm yetiĢkin erkeklerden ergen suçlulara kadar yapılan araĢtırmalarda dört faktör parsel modelinin uygun olduğunu bildirdik. Burada dört faktör modelini büyük erkek ve kadın mahkûmların örnek olarak alındığı katılımcılar üzerine kullanarak yapılan araĢtırmanın sonuçlarını sunuyoruz. ġekil 4.7. bu model içn parametre değerlerini gösteriyor.

ġekil 4.7. PCL-R Dört Faktör Modeli

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Glib/ Superficial& Grandiose: KonuĢkan/ Yüzeysel/ Büyüklenmeci Lying& Conning: Yalan Söyleme& Ġdare Etme Need Stim., Ġmpulse, & Ġrrespon : Dürtü Ġhtiyacı, Dürtüsellik, & Sorumsuzluk Parasitic & Lack Goals: Asalaklık & Hedef Yoksunluğu Shallow Affect & Lack Empathy: Sığ Duygusallık & Empati Yoksunluğu Lack Remorse & Not Accep. Respon: PiĢmanlık Yoksunluğu& Sorululuk Kabul Etmeme Poor Behav. Control & Early Prob. : Zayıf DavranıĢ Kontrolu & Erken YaĢ Sorunları Juvenile Del. , Viol Release, Criminal Vers. Çoculukta Suç ĠĢleme, KarĢılaĢılan Sorunu Ġhlal Etme, Çok Yönlü Suçluluk

YAPISAL DENGE MODELLEMESĠ SONUÇLARININ ĠMPLĠKASYONLARI Dört faktör modeli PCL-R psikopatinin ölçülerini belirterek istatiksel olarak uygulanabilir bir model sunar. Bu yöntemin belirgin avantajları vardır. Üç faktör modelinin tersine PCL-R‟nin çoğu öğesini kapsar.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Bu yöntemde aynı zamanda kiĢilerarası, duygusal veya hayat tarzı faktörleri mi geçerlidir yoksa antisosyal faktörlerin üzerinde ve ötesinde midir onu test etmemizi sağlar.

SONUÇLAR Pinal (1801) ve Pritchar (1835) gibi önceki teorisyenler psikopatoloji belirtileri olmayan ancak antisosyal davranıĢlar sergileyen kiĢiler için “ahlaki delilik” tanımını kullanmıĢlardır. Cleckley (1941) genellikle suçlu olmayan hastalar üzerinde çalıĢarak psikopatik kiĢiliği tanımlamak için bir dizi özellik listesi geliĢtirmiĢtir. Bu liste kiĢilik özellikleri ve davranıĢsal kriterleri psikopati oluĢturmak için temel olarak kullanmıĢtır. Modelleme sonuçları psikopatiyi anlamakta yardımcı olur. Birçok insan davranıĢı, kiĢiler arası iliĢkiler, duygusal ifadeler, kontrollü ve sorumlu hayat tarzı ve elbette kanuna uygun davranıĢlar olarak sınıflandırılmıĢtır. Antisosyal davranıĢın psikopatiyi diğer psikolojik rahatsızlıklardan ayıran önemli bir özellik olduğuna inanıyoruz.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

II. KAVRAMSALLAġTIRMADAKĠ KONULAR ve DEĞERLENDĠRME 5- KLĠNĠK PSĠKOPATĠ ÖZELLĠKLERĠ Daha Net Ölçümler Hakkında David J. Cooke Chiristine Michie Stephan D. Hart Bugün psikopati denilen kiĢilik özelliği ile uzun zaman

kültürler

boyunca

karĢılaĢılmıĢtır.

Davud

peygamber, açıklaması çağımızda yapılmıĢ olan hastalığın anahtar özelliklerini tanımlamıĢtı. Bunlar; günah, ahlâksız davranıĢ, gurur, kibir, kötülük, hilekârlık, manipule etmek, fazlasıyla Ģiddettir. Tarihte bu hastalıkla ilgili benzer özellikler sayan baĢka kaynaklar da vardır. Pinel ve Pritchard‟ın araĢtırmaları klinik olarak bu hastalıkla ilgilenen araĢtırmacılar tarafından izleri takip edilen bir araĢtırmadır. 200 yıl önceki çalıĢmalarda bile antisosyal davranıĢ gösteren bir akıl hastalığından söz edilmektedir.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Son yüzyılın ikinci yarısında bu hastalığın yapısında daraltılma görülmüĢtür. Psikopatinin kavramsallaĢtırılması ile ilgili olarak çalıĢılmak üzere PCL-R geliĢtirilmiĢtir. Tabandan tavana ve tavandan tabana olmak üzere klinik yapı çalıĢmalarında kullanılan iki yaklaĢım keĢfedilmiĢtir. PCL-R uygulamasının psikopatinin araĢtırılmasında yaptığı katkı ile ilgili çok az Ģüphe vardır.

MODERN PSĠKOMETRĠK YAKLAġIMLARLA PSĠKOPATĠNĠN ÖZELLĠKLERĠNĠ KEġFETME Modern

psikometrik

prosedür

üstü

kapalı

söylenmiĢ bir çok sorunun cevaplanmasında kullanıldı. Bu sorular Ģunlardır: 1. Psikopati formunun semptomları uyumlu bir yapıda mıdır? 2. Antisosyal davranıĢ psikopatinin birincil bir özelliği midir yoksa ikincil mi? 3. Psikopatinin en tanısal semptomları hangileridir? 4. Psikopatinin

semptomlarına

yeterince

tanı

koyabilmek hastalığın Ģiddetine göre çeĢitlilik arz eder mi?

“PSİKOPATİ REHBERİ”

5. Psikopati semptomolojisi ifadesi kültür, ırk, cinsiyet, Ģizofreni

veya

zeka

geriliği

gibi

diğer

akıl

hastalıklarından etkilenir mi ? 6. Psikopatik rahatsızlığın

semptomların farklı

ölçümünün tanımlarını

kesinliği kullanarak

geliĢtirilebilir mi ? 7. Psikopatik

semptomların

yoğunluğunu

klinik

hekimleri nasıl daha iyi tanılayabilirler?

PSĠKOPATĠ FORMUNUN SEMPTOMLARI UYUMLU BĠR YAPIDA MIDIR? Psikopatinin yapısı eleĢtirileri olmadan duramaz. Toch (1998) terimin negatif bir karĢı aktarım olduğunu söylerken, Caldino (1998) ahlaki bir gizlenme olduğunu belirtmiĢtir. Psikopatolojik yapı neredeyse sonu gelmez ve sürekli yeni kanıtlar ve bulgularla geliĢebilecek bir yapıdır ve kriterleri birçok yönden ele alınıp doğruluğu tartıĢılmalıdır. Temel olarak bu formlar, doğruluğu ancak uyumlu semptomların varlığıyla durabilir.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Psikopatinin ölçümünün ilave öğelerle geliĢtirilmesi olasıdır. Hare (1980) Cleckley (1976)‟ nın psikopatiyi tanımlamak için

kullandığı

kriterinin

baĢlıca

bileĢenlerini

değerlendirerek psikopatinin tanımını yapma giriĢiminde bulunmuĢtur. Raine (1985) eğik faktör analizini kullanmıĢ ve yedi faktörü ortaya çıkarmıĢtır. Orijinal PCL-R‟nin basılmasıyla rahatsızlığın yapısındaki berraklıktan yoksunluk devam etmiĢtir. Hare (1991) devam eden araĢtırmalarıyla psikopatinin ifade edilmesini anlamayı tanımlamada

üç

esas

noktayı

(kiĢilerarası-duygusal-

davranıĢsal) ortaya koymuĢtur. Bu alanda uzun yıllar boyunca araĢtırmacılar PCL-R‟nin iki faktör modelini geniĢ ölçüde kabul etmiĢlerdir. Bu modelde PCL-R‟nin

iki

faktör

modelini

geniĢ

ölçüde

kabul

etmiĢlerdir. Bu modelde PCL-R‟nin öğeleri iki belirgin fakat bağlantılı faktörlerle desteklenmiĢ olarak ele alınır. Duygusal ve kiĢilerarası öğeler “bencillik, duygusuzluk ve baĢkalarını acımasızca kullanma” terimlerine çevrilmiĢtir. Ayrıca davranıĢsal öğeler “kalıcı dengesizlik ve antisosyal hayat tarzı” terimlerine dönüĢmüĢtür.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Fakat

iki

faktör

modeli

birçok

istatistik

alanında

sorgulanabilir. Örneğin modelin geliĢimi emsallerine aĢırı derecede bağımlıydı. Bu emsaller faktörler arasındaki benzerlikleri örneklerle desteklemek için kullanılıyordu. Aynı zamanda Lilienfeld kavramsal seviyede Ģu soruyu sormuĢtur; “psiklopati nedir?”. Ayrıca iki faktör modelinin psikopatinin belirgin bir formu olup olmadığı veya birinci faktörün hastalığın merkezinde olup olmadığının izahatini vermek üzerinde fikir yürütür. Ġki faktör modeli kalıtımsal olarak hiyerarĢik bir modeldir. Daha önce iĢlediğimiz hem IRT hemde CFA modellerini kullanarak 20 PCL-R öğesinin 13‟ünün kavramsal olarak belirgin ve psikometrik olarak tam olduğunu belirttik. Geri kalan 7 öğenin psikopatinin yapısını ölçtüğüne dair iyi bir kanıt

bulunmamaktadır.

Psikopatiye

uyum

sağlayan

hiyerarĢik bir yapı geliĢtirdik ve bu semptomların özellikleri ile yüksek oranda bağlantılı bir yapıdır.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Bu faktörlere; kibir ve hilekârlık, kiĢilerarası tarz, duygusal deneyim eksikliği ve dürtüsel ve sorumsuz davranıĢ Ģeklidir. PCL-R‟nin geçerli versiyonunda Hare üç faktör modelini reddeder ve alternatif iki faktör/ dört özellik hiyerarĢik modelini önerir. PCL-R modelinin temelinde istatiksel güvenilirlik

ilgili

birçok

endiĢelerimiz

bulunmaktadır.Psikopatinin ahenkli bir sendrom olduğuna iddaa ederken aynı zamanda hiyerarĢik düĢünmek gereklidir. Özellikle Kuzey Amerika‟da yapılan psikopati araĢtırmaları mahkûmları örnek olarak alıyordu. Bu halde burada toplanan veriye

baktığımızda

buradaki

psikopatların

neredeyse

tamamında vücut geliĢtirme, dövme ve piercinge rastlanır. O halde

kavramsal

faktör

modeli,

vücut

geliĢtirmeyi

rahatsızlığın bir özelliği olarak alacaktır. Hâlbuki bunun hastalığın yapısıyla hiçbir ilgisi yoktur. Öte yandan hiyerarĢik model vücut geliĢtirmeyi hastalığın özellikleri içerisinde saymaz.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

ANTĠSOSYAL DAVRANIġ HASTALIĞIN BĠRĠNCĠL BĠR ÖZELLĠĞĠ MĠDĠR YOKSA ĠKĠNCĠL MĠ ? Antisosyal ile psikopati arasındaki iliĢki henüz aydınlatılamamıĢtır. Antisosyal davranıĢ bir semptom mudur yoksa hastalığın bir sonucu mudur? Semptom genellikle hastalık süreci boyunca direkt etkili olur ve değerlendirme ve tanıda önemli bir rolü vardır. Bunun tersine sonuç, hastalıkla direkt olmayan bir yolla iliĢkilidir.

SONUÇ HĠPOTEZĠ ĠÇĠN TEORĠK DESTEK Antisosyal davranıĢın bir semptom değil sonuç belirten en az dört teorik argümanı vardır. Biz buna sonuç teorisi adını veriyoruz. Ġlk çalıĢmalarda antisosyal davranıĢ, psikopatinin bir özelliği olarak ele alınmıĢtır. Schneider antisosyal davranıĢın kiĢilik patolosinde ilk değil ikinci sıradan bir etkisi vardır demiĢtir. Psikopatinin antisosyal davranıĢta önemli bir rol oynadığını belirten ve kiĢilik özellikleri psikopati etkisi taĢıyorsa kiĢinin bu psikopati etkisiyle antisosyal davranıĢlar sergileyeceğini söyleyen araĢtırmalar vardır.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Üçüncü olarak antisosyal davranıĢlar psikopatinin diğer özellikleriyle örtüĢmez. Çünkü direkt bir hareket içerirken psikopatinin diğer özelliklerini içermez. Dördüncüsü, teorik görüĢe göre antisosyal davranıĢlar biyolojik, psikolojik ve sosyal faktörler sonucu ortaya çıkar. Bu durumda psikolojik durum birçok faktörden sadece biridir.

ġekil 5.1. Psikopatinin 3 Faktörünün Yapısal Modeli ve ĠliĢki Labilitesi ile Antisosyal DavranıĢlar

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Testlet: Testlet Ġmpulsive and Ġrresponsible Behavioral Style: Dürtüsel Ve Sorumsuz DavranıĢ Tarzı Deficient

Affective

Experience:

Yetersiz

Duygusal

Deneyim Arrogant and Deceitful Ġnterpersonal Style: Kibirli Ve Hilekâr KiĢilerarası Tarzı Early Behavior Problems: Erken YaĢlarda DavranıĢ Sorunları Criminal Behavior: Suçlu DavranıĢı Relationship Lability: ĠliĢki Labiletesi Ġlk adım olarak beĢ faktör hiyerarĢik modeli suçlu davranıĢı ve iliĢki labilitesi olarak ele alınmıĢtır. Ardından bunlara bağlı olarak üç faktör modeli oluĢturulmuĢtur. Uyumlu olması açısından PCL-R‟nin geri kalan iki modelini de eklemeyi denedik ama zayıf davranıĢsal kontrol modelin hiçbir yerine uygun olmadı.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

ÖĞE YANIT TEORĠSĠ “YENĠ PSĠKOMETRĠLER” Bir bireyin psikolojik özellikleri direkt olarak gözlemlenemez

fakat

öğelere

yanıt

semptomların

sözle

ifadesi

gibi

veriĢ

Ģekli

gözlemlenebilir

davranıĢlardan çıkarımlar yapılabilir (Walter, Thompson & Wenda, 2000) IRT metotları bireysel öğelerin performansının kapsamlı bir tanımını sağlar. Öğe özellik eğrisi (ICC) anahtar öğelerin tasvirini sağlar. Bireysel öğe seviyesine odaklanıldığında hastalığın anlaĢılmasında anahtar özellikleri elde edebilir.

ġekil 5.2. Kuramsal Öğe Özellikleri Eğrisi

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Probability (Positive Response) : Olasılık (Pozitif Yanıt) Trait: Özellik

ÖĞE PERFORMANSINI ANLAMANIN ÖLÇÜM ve KAVRAMSALLAġTIRMA ĠÇĠN ÖNEMĠ En Tanınan Semptomlar Hangileridir? PCL-R‟deki tüm öğelerin varsayım bakımından semptomları ve özellikleri eĢit Ģekilde tanısaldır. Birçok örnekte PCL-R öğeleri üzerinde yapılan çalıĢma bu öğelerin eğim nalmında fazlasıyla çeĢitlilik gösterdiklerini ortaya çıkarmıĢtır. Psikopatinin

özelliklerini

ölçmedeki

ilerleme

oldukça

önemlidir. Ek olarak teorinin bakıĢ açısından bu yaklaĢım hastalığın ana özelliklerini tanımakta yardımcı olur. Farklı Semptomlar Hastalığın Farklı ġiddet Derecelerini mi Yansıtır? Yapılan birçok IRT analizi ile PCL-R öğelerinin hastalığın farklı seviyelerdeki Ģiddet derecesinin gösterdiğini ispat etti. Bazıları düĢük bazıları yüksek Ģiddet seviyesine iĢaret eder ( Cooke & Michie, 1997, 1999).

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Dürtüsel ve sorumsuz davranıĢ tarzı faktörü düĢük seviye psikopatinin en tanısal faktörüdür sevgi deneyimi eksikliği ile bağlantılı semptomlar orta seviye kibir ve hilekâr kiĢilerarası

faktörler

yüksek

seviyenin

önemli

semptomlarındandır. Değerlendirici, Semptomların Farklı Derecelerini Tanımlayabilir mi ? ICC iyi değerlendiricilerin bir semptomun seviyesini belirlemekte kullanılabilir. PCL-R ve benzer testler üç puanlı kodlama öğelerini kullanırlar. 0= UyuĢmaz, 1=Bazı açılardan uyuĢur ve karmaĢık kanıtlar vardır, 2= Kesinlikle uyuĢur anlamlarına gelir. Değerlendiriciler bir semptomun görünen ve görünmeyeni ile arasındaki tanımlamasını yapar. ġekil 5.3. duygusuzluk/ empati yoksunluğu öğesi için Kuzey Amerika‟da yapılan ICC testini özetler (Cooke & Michie 1997). Bu Ģekildeki eğriler, öğenin altta yatan özelliğini belirlemede iyi bir göstergedir. Ek olarak değerlendiriciler mantıklı bir Ģekilde üç yanıt seçeneğinin tanılayabilirler.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

ġekil 5.3. Duygusuzluk/ Empati Eksikliği için Öğe Özellik Eğrisi Callous/ Lack Of Empathy : Duygusuzluk / Empati Eksikliği Trait: Özellik Probability ( Response) : Olasılık ( Yanıt)

“PSİKOPATİ REHBERİ”

ġekil 5.4. Sorumsuzluk için Öğe Özellik Eğrisi Ġrresponsibility: Sorumsuzluk Probability (Response) : Olasılık (Yanıt)

Kısa Öğe Tanımları Yeterli midir? PCL-R öğe tanımları oldukça karmaĢıktır. Bazıları yüzlerce kelime ile anlatılır. Bu tanımları basitleĢtirmek için büyük çaba sarfedilmiĢtir. Uzun tanımlarında kavramsal fazla yüklemeye

sebep

olabileceği

söyleebilir

değerlendiriciler için bunları entegre etmek zor olacaktır. Bu da bir baĢka soruyu getirir.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

GeniĢ tanımlar mı yoksa daraltılmıĢ tanımlar mı tercih edilmelidir? IRT metotları buna da bir cevap sağlayabilir. DMS IV‟de (Antisosyal KiĢilik Rahatsızlığı Saha Denemesi) yapılan kriter tanımlamaları üç seti karĢılaĢtırmıĢtır. DMS III-P antisosyal kiĢilik rahatsızlığı kriteri, ICD-10 sosyal olmayan kiĢilik rahatsızlığı ve PCS ve

PCL: SV‟nin

basitleĢtirilmiĢ Ģeklidir. Hem PCS hemde DSM-III-R ölçülmüĢ dürtüsellik kriterleridir. ġekil 5.5.‟e göre PCS öğesi daha fazla bilgi sağlar ve ölçmede DSM-III-R öğesinden daha fazla etkilidir.

ġekil 5.5. Dürtüselliğin Ġki Tanımı için Öğe Bilgi ĠĢlevi

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Ġnformation: Bilgi Trait: Özellik Semptomlar Arasındaki Ayrımlar Sağlama Alınabilir mi? PCL-R‟nin tanımı ile ilgili bir zorlukta Ģudur ki; herbiri bağımsız bir Ģekilde birbirlerine bağlı olmadan yeterli değildir. Testletlerin omadığı bir skala potansiye sorunlar içerir. Önceki PCL-R, PCL:SV, PCS ve DSM-III-R kriterler içerin psikopatri ölçümlerinin analizlerinin gözden geçirilmesi bu zamana kadar ölçümlerle ilgili birçok anahtar konuyu ortaya çıkardı. En azından dikkate alınması gereken üç anahtar semptom vardır. Bunlar kiĢilerarası, duygusal ve davranıĢsal semptomlardır. Daha geniĢletilmiĢ anahtar semptom örnekleri daha fazla konuyu aydınlatabilir. Ek olarak kesin tipteki semptomlar psikopatiyi ölçmede diğerlerinden daha faydalıdır. Ayrıca öğe

tanımlarını

basitleĢtirmek

değerlendiricilere

sofistike rehberlik ederek ölçümleme değerlerini artırır.

daha

“PSİKOPATİ REHBERİ”

SONUÇ Sonuç olarak eski çalıĢmalar ve klinik tanımlamalar psikopatinin özellikle çok karmaĢık doğasını tanımlamada net deliller sağladılar. PCL-R‟nin geliĢimi, bu rahatsızlığın anlaĢılmasında faydalı bir prosedür sundu. Bugüne kadar öğrenilenlerin üst üste konması oldukça önemlidir. Böylece bu rahatsızlığın hem ölçümü hem de kavramsallığı

hastalığın

özelliklerini

öğrenilerek

anlaĢılarak daha da geniĢletilebilir.

6. PSĠKOPATĠNĠN KENDĠ KENDĠNĠ RAPOR ETME DEĞERLENDĠRMESĠ Sorunlar, Tuzak Noktalar, Vaatler Scott O. Lilienfeld Katherine A. Fowler Psikopatları onlara kendi kendileri hakkında soru sorarak tespit etme fikri birçok okura kesinlikle paradoksal gelir. Sonuçta yalancılıkla tanınan birisine kendisi hakkında sorular sorulduğunda neden dürüst yanıtlar versin?

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Bu konu hakkında uzun zamandır süregelen ihtilaflar vardır. Potansiyel tuzak noktalar olmasına rağmen psikopatları belirlemede

anket

sorularını

kullanmak,

önceden

inanıldığından daha faydalı ve verimlidir.

PSĠKOPATĠNĠN DEĞERLENDĠRĠLMESĠNDE KENDĠ KENDĠNĠ RAPORLAMA ÖLÇÜLERĠNĠN AVANTAJLARI Gözlemci Olarak Benlik Büyük Amerikan Psikolog Gordon Allport gözlemi Ģöyle der; benlik kendi adli statüsüne saygı ile ayrıcalıklı bir pozisyondadır. Benlik hayatımızın sıcak, merkezi ve özel bölgesidir (Allport, 1961). Sonuç olarak kendini raporlama ölçüsü sübjektif duygusal bölgeleri değerlendirmede kısmen faydalı olabilir. Dahası, kendini raporlama baĢkalarının raporları ile yakınlık gösterir. KiĢilik özelliklerinin kiĢinin kendisi tarafından değerlendirilmesi ve kiĢinin bu değerlendirmeyi yapabilecek bilgiye sahip bir gözlemci tarafından yapılan değerlendirme ile kesiĢir.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Ekonomi Kendini

raporlamanın

ikinci

bir

avantajı

ekonomidir. Bu raporlama açıktır, tamamlanması basittir ve test yöneticileri tarafından minimum bir eğitime ihtiyaç duyar. Bu açıdan bu yöntem PCL-R‟nin tam zıttında yer alır. Yanıt Tarzları Değerlendirmesi Kendini raporlamanın üçüncü ve sıklıkla saygı görmeyen

avantajı

yanıt

tarzlarının

değerlendirmesini

sistematik olarak yapabilmeleridir (Widge &Frances, 1987). Bu

bağlamda

mülakatlarla

(PCL-R

dâhil)

karĢılaĢtırıldıklarında avantajlıdırlar. Hasta rolü yapma ve intiba yönetimi yapma psikopatlar arasında kısmen +rsorunlu durumlardır (Hart, Hare & Harpur, 1992; Lilienfeld, 1994) Güvenilirlik Değerlendirmeciler

arası

güvenilirlik

kendini

raporlamanın ilgi alanına girmez. Böyle bir durum söz konusu değildir çünkü bu ölçümler cevap verenler tarafından tamamlanır. Ortamda yargılayıcı bir mülakatçı veya gözlemci olmaz.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

ÖZET Özet olarak kendini raporlama ölçümü psikopatinin değerlendirilmesinde birçok avantaja sahiptir. Duygusal durumların eksikliğinde daha kullanıĢlı bilgiler sağlarlar. Ekonomik,

idaresi

kolaydır

yanıtlarla

sistematik

belirlemeye izin verirler.

PSĠKOPATĠNĠN DEĞERLENDĠRĠLMESĠNDE KENDĠNĠ RAPOR ETMENĠN DEZAVANTAJLARI Sahtekârlık Psikopatiyi belirlemede kendini raporlamanın ilk dezavantajı bariz bir Ģekilde Ģudur ki; psikopatlar sıklıkla yalan söylerler. Özellikle sahtekârlıkta adı çıkmıĢ psikopatların faydalarına bir durum olduğunda yalan söylemekte limitleri yoktur. Psikopatlar ayrıca yalan söylerken en ufak bir suçluluk hissetmezler ve yalan söylerken oldukça rahattırlar. Durumu daha kötü hale getirerek psikopatların yalan söyleme doğası, durumsal beklentilere dayanır. Böylece kavramsal değiĢkenler bilinmeden bu durum tahmin edilemez.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Bazı

durumlarda,

kendini

raporlama

ölçüĢlerinde

psikopatların yalan beyanat vermeleri oldukça yüksek seviyelere çıkmıĢtır. Yine de, böyle durumların oldukça nadir olduğuna dair Ģüphelerimiz olmasına rağmen büyük ihtimalle anketçilerin üzerinde belirgin bir etki bırakmak için motive olmuĢ psikopatlar, ihtiyaç duyulan bilgileri vermekte çok az tereddüt yaĢayacaklardır. Ġçgörü Eksikliği Ġkincisi,

psikopatlar

sıklıkla

kendi

psikolojik

sorunlarının doğasının boyutlarında içgörü eksikliği yaĢarlar. Psikopatların kendisini görebilmek için yeterli bir kapasitesi yoktur. Muhtemelen

baĢkalarının

onu

hissettiklerini

anlayamıyordur.

gördüklerinde

KarĢılaĢılan

neler durum

psikopatların kendini raporlamasını doğru Ģekilde yapmasını engeller. Sonuç olarak, raporlanması gereken belirgin bir davranıĢ olduğunda üstün rütbe olarak bir gözlemcinin olması, psikopatın kendini raporlamasından daha iyidir.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Grove ve Tellegen (1991) gözlemci raporunun özellikle kör noktaları tespit etmekte faydalı olacağını belirtmiĢlerdir. Kendini raporlamanın potansiyel avantaj ve dezavantajlarını Johari Window kullanarak kavramsallaĢtıralabilir. Ġlgili tablo aĢağıda verilmiĢtir. ġematik olarak kiĢiliğin dört ana bölgesini gösterir. BaĢkaları tarafından bilinen ve bilinmeyen olarak gruplandırılır. Gözlemci birinin söylemek istemediği karanlık tarafı kendisi bulabilir. Bu kavramın geliĢtiricileri Josseph Luft ve Harry Ingham‟dır.

ġekil 6.1.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Johari Window kiĢiliği benlik ve diğerlerinin farkındalığının kombinasyonlarını dörtlüklerle göstererek çok katmanlı bir yapı olarak kavramsallaĢtırır. Know To Others: BaĢkalarının Bildiği Not Known To Others: BaĢkalarının Bilmediği Open: Açık Hidden: Gizli Blind: Kör Unknown: Bilinmeyen Known To Self: Benliğin Bildiği Not Known To Self: Benliğin Bilmediği Anlamlı KonuĢma Zorluğu Üçüncü olarak, belki de büyük bir problem olarak hayatında bir duyguyu tecrübe etmemiĢ birinden bunu raporlamasını istemek oldukça zordur. Örneğin; “soğukluk” deneyiminin onu hiç hissetmemiĢ birisi için bir anlamı yoktur. Benzer olarak bir psikopata ortada olmayan bir suçu sormak faydasızdır.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Olumsuz Duygusallıkla DolmuĢ Olma Durumu Dördüncüsü,

psikopatolojinin

kendini

raporlama

ölçülerinin birçoğu negatif duygusallıkla (NE) doludur. Bu negatif duygular Ģunlardır; kaygı, asabiyet, düĢmanlık ve güvenmeme duyguları. Örneğin MMPI-2 ( Minnesota Çokevreli KiĢilik Envanteri) psikopatik sapma (Pd) skalası gibi psikopatinin ölçülerinin tamamen bağımsız olması beklense de, NE tarafından büyük ölçüde bozulmuĢlardır.

ÖZET Özetle, psikopatinin değerlendirilmesinde kendin raporla ölçümlerinin kullanılması, birçok sebepten ötürü Ģüpheli bir durumdur. Psikopatlar sıklıkla yalan söylerler ve bu sahtekârlık durumları psikolojik bir test yapıldığını bildikleri için artabilir. Ek olarak bahsi geçen testlerde bahsi geçen duyguları hissetmedikleri için verecekleri cevaplar güvenilmezdir. Ayrıca Ne‟nin etkisiyle psikopatiyi belirlemek için kullanılan kendin raporla ölçüsü bozulur. Edens, Hart, Johnson ve

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Olver (2000) kendin raporla ölçüsünü bir metot-model yanlıĢ eĢleĢmesi olarak tanımlarlar.

PSĠKOPATĠNĠN DEĞERLENDĠRMESĠNDE KENDĠN RAPORLANIN KULLANILMASINA ĠLĠġKĠN YANLIġ ANLAMALAR ve YANLIġ KANILAR Bu

modelin

dezavantajları

kullanılmasının

konusunda

birçok

avantajları

önemli

soru

ortaya

çıkmasına rağmen psikopati literatüründe yer alan üç yanlıĢ kanıyı gözden kaçırıyoruz. Bu yanlıĢ kanılar ölçümlerin kullanımları ve yanlıĢ kullanımlarıyla ilgili olarak bizleri aydınlatabilir. Gerçeğe Uygun Yanıt Vermenin Gerekliliği Kendini raporlama ile ilgili ilk yanlıĢ kanı Ģudur; bunların

geçerliliği

gerçeğe

uygun

yanıt

vermenin

varsayımıyla ilgilidir. Örneğin; psikopatik kiĢilik envanteri (PPI: Liliefeld &Andresw, 1996) da yer alan bir soru Ģudur : “Sıklıkla

benim

hatam

olmayan

Ģeyler

yüzünden

suçlanıyorum”. Bu soruya “doğru” yanıtını veren bir cevabın gerçekliği kesin değildir.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Çünkü psikopatların çoğu yaptıkları hatalardan dolayı kendilerini suçlamazlar. Benzer olarak Hare‟nin kendini raporlama psikopati skalasında yer alan “insanları bir kitap gibi okuyabilirim” sorusu da psikopatlığın kibir özelliğine iĢaret eder. Pozitif Etki Yönetimi Yönünde Duyulan Eğilim Bu konudaki ikinci yanlıĢ konu, pozitif etki yönetimi yönünde duyulan eğilimdir. Psikopatların sosyal davranıĢları diğer insanlara benzemez ve onlar istenilmeyen olmayı tercih ederler. Örneğin onlara göre normal olan bir davranıĢ, baĢkaları için istenmeyen bir davranıĢtır. Bu negatif anlayıĢa göre psikopatlar

sosyal

karakterleri

ile

ilgili

sorularda

bulundukları durumla ilgili gerçek bilgiler verirler. Hasta Gibi Davranma için Yetenek Üçüncü yanlıĢ kanı da psikopatların belirgin bir Ģekilde kendini raporlama ölçülerini manipüle edebilme yetenekleridir. Yani psikopatların verdiği cevaplar psikopat olmayan iki yüzlülerin verdiği cevaplardan daha yanıltıcıdır. Yine de bunu tam olarak kanıtlayabilecek deliller mevcut değildir.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Psikopatiyi Değerlendirmede Kullanılan Kendin Raporla Ölçümünde Uzun Süredir Devam Eden Deneysel Sorunlar Birçokları tarafından, kendin raporla yöntemi derin sıkıntılı çabalar olarak tanımlanır. Bu alan özellikle üç ana deneysel

problemle

çileden

çıkarılmıĢtır.

Nihayete

erdirileceği vaadi verilmesine rağmen ileride göreceğimiz gibi bu problemler günümüzde hala devam etmektedir. Psikopati Anketleri Arasındaki DüĢük ĠliĢkiler Psikopatiyi değerlendirmek için bu zamana kadar hazırlanan anketler arasında zayıf bir iliĢki görülmüĢtür. Bu bulgular bu ölçümlerin çok az miktarda aynı yapıyla örtüĢen anketler olduğunu ileri sürmüĢtür. Özellikle birçok farklı ölçüm metodunu (MMPI Pd, Hypomania, CPI, So, SRP ) kullanmıĢ olan Hare‟in bu metotlardan elde ettiği sonuçlar farklılıklar göstermiĢtir. Metot EĢdeğiĢkenliğinin Rolü Psikopatiyi ölçmede kendini raporlama ölçüleri arasında düĢük veya orta seviyede iliĢki ile birlikte bu raporlamalar ortak bir format kullanılarak oluĢturulmuĢtur.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Önceki bölümde Hare‟nin mahkûmlar üzerinde yaptığı kendini raporlama analizlerini ve kliniksel-davranıĢsal ölçülerini görmüĢtük. Bu analizler, ölçümlerin %71.5 i için geçerli olan iki bileĢen çözümüne dayanır. Ġlk bileĢen kendini raporlama ve ikinci bileĢen de kliniksel-davranıĢsal ölçüleridir. Widom ve Newman (1985)‟ın önceki bölümde belirtilen araĢtırmasında karĢılaĢtırılabilir sonuçlar elde edilmiĢtir. DavranıĢsal Anormalliğin Belirgin Olmayan Ölçüleri Kendini davranıĢsal

raporlamanın

anormalliklerle

bir ilgili

diğer

eksikliği

ölçülerinin

belirgin

olmamasıdır. Üstelik bu anormallikler antisosyal ve kriminal davranıĢlarla beraber duygusal ve kiĢilerarası ölçülerden daha evrenseldir. Bundan önce yapılan birçok çalıĢma, davranıĢsal

anormallikler

antisosyal

kriminal

davranıĢların ölçümlerinin psikopatinin belirlenmesinde daha etkin olduklarını ortaya koymuĢtur.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

ÖZET Psikopatiyi ölçmede kullanılan kendini raporlama üç baĢ ağrıtıcı deneysel problem sebebiyle sıkıntı yaĢamıĢtır. Anketler ve yakın yapılar, düĢük veya orta seviye iliĢkili olmuĢlardır. Ek olarak bu anketler alt yapıları farklı olmasına rağmen format olarak aynı metotları kullanmıĢlardır. Bir diğer noktada bu sorunlar sadece anketler için değil, mülakat tabanlı yöntemler için de geçerlidir. Sonuç olarak bahsi geçen birçok anket PCL‟nin faktör 1‟inden ziyade faktör 2‟si ile alakalıdır.

PSĠKOPATĠNĠN GELECEK VAAT EDEN KENDĠN RAPORLAMA ÖLÇÜLERĠ Günümüze ulaĢan psikopati anketlerinin eksik tarafı bu problemleri aĢmak için araĢtırmacıları kendin raporla yöntemine yöneltti. Bu bölümde kendin raporla ölçümlerinin son zamanlarda geliĢtirilen üç psikometrik durumlarını, güçlü ve zayıf yönlerini gözden geçireceğiz. Bunlar; 1- Önceden geliĢtirilen psikopati ölçümlerine kısa vadede çözüm vermek üzere dizayn edildiler ( MMPI Pd skalası) 2- DavranıĢsal anormalliklere karĢı dizayn edildiler (MMPI2)

“PSİKOPATİ REHBERİ”

3-YayınlanmıĢ birçok çalıĢmada üzerlerine çalıĢıldı. Bu raporlar Ģunlardır:

LEVENSON BĠRĠNCĠL VE ĠKĠNCĠL PSĠKOPATĠ SKALASI Yapısı Bu skala Levenson ve iĢ arkadaĢları tarafından (1995) geliĢtirilmiĢtir. Bu skala geleneksel olmayan örneklerin psikopatik kendin raporla özelliklerinin belirlemek için geliĢtirilmiĢtir. 1‟den 4 e Likert tarzı formattadır ve 26 tane öğe içerir. (LPSP) PCL-R‟nin sırasıyla faktör 1 ve faktör2 „sinin indeksini desteklemek için mantıklı bir Ģekilde yapılandırılmıĢtır. Psikometrik Özellikler 487 lisans öğrencisi üzerinde araĢtırma yapılmıĢtır. Levenson ve iĢ arkadaĢları Ġkincil Psikopati skalası sıra dıĢı olsa da LPSP Birincil Psikopati Skalasının tutarlı bir yeterlilik sergilediğini belirtmiĢlerdir. Dahası bu iki skala kısmen birbiriyle iliĢkilidir. Bu iliĢkinin yorumlanması net değildir. Bazı yorumlar her iki skalanın birbiriyle uyumlu

“PSİKOPATİ REHBERİ”

olduğunu ve yakın sonuçlar verdiğini belirtse bile bazıları da bunun tersini söyler. Birincil psikopati skalasında düĢük bir skorda olsa bile Levenson ve iĢ arkadaĢları her iki skalanın olumlu ve yüksek oranda kaygı özelliği kendin raporlamasında ile iliĢkili bir sonuç verdiğini rapor etti. Birincil skaladaki kaygı özelliği ile ilgili düĢük skor bu yöntemle ilgili soruları da beraberinde getirdi. Bu bulguyu yorumlamak zor olsa da her iki skalada önemli derecede ve pozitif bir Ģekilde antisosyal davranıĢ ile iliĢkilidir. Sonuç olarak, Levenson ve iĢ arkadaĢları (1995) her iki LPSP skalasının SSS (Zuckerman, 1989) skalasının Can Sıkıntısı Duyarlılığı ve Disinhibisyon Alt Gruplarıyla pozitif bir Ģekilde uyumlu olduğunu buldular. Lynam, Whiteside, and Jones (1999) LPSP‟yi kullandıkları iki ayrı deneyde ulaĢtıkları sonuçlarla LPSP‟nin uygun ve kullanıĢlı bir yöntem oluğunu ve skalanın iki yönünün de birbiriyle iliĢkili olduğunu belirttiler.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Brinkley, Schmitt, Smith, and Newman (2001) LPSP skalasını kullanarak beyaz ve Afrikan-Amerikan mahkûmlar üzerinde deney yaptılar. Daha önceki örneklerde olduğu gibi onlarda LPSP skalasının kısmen tutarlı olduğunu belirttiler. Özellikle LPSP‟nin ikincil skalasının büyük ölçüde alkol kullanımı ile iliĢkili olduğu, toplam skorların büyük ölçüde pasif uzak durma sorunu ile iliĢkili olduğunu ortaya koydular. Dikkate değer sayıda araĢtırmacı LPSP skalasının birincil bölümünün geçerliliğinin düĢük olduğunun belirtti.

ÖZET LPSP

ve bağlantılı

bileĢenleri

görünen o

psikopatinin kendini raporlama metodunun gelecek vaat eden yöntem olduğunu gösterdi. Örneğin LPSP psikopatinin altında yatan ana ölçüleri ortaya koymak için PCL-R‟ye benzer iki faktörlü bir yapı sunuyor. Ek olarak LPSP teorik anlamın yanında klinik anlamda da antisosyal davranıĢların ölçülmesinde faydalı bilgiler ortaya çıkarıyor.

Belirgin

bir

Ģekilde

özellikle

psikopatinin

merkezinde yattığı söylenilen pasif uzak durma sorunlarıyla

“PSİKOPATİ REHBERİ”

bağlantılı bir skaladır. Yine de görünen o ki skalanın birincil bölümü problematik bir yapıya sahiptir.

KENDĠNĠ RAPORLAMA PSĠKOPATĠ SKALASI Yapısı Hare ve iĢ arkadaĢları tarafından yapılandırılmıĢtır (1985).

Gerçekçi,

kombinasyonu

deneysel

kullanarak

ve ortaya

iç

uyum

yaklaĢımı

çıkarılmıĢtır.

Hare

baĢlangıçta 75 öğesi tanımlamıĢtır. Bu öğeler PCL skorlarını yüksekten düĢüğe kadar tanılamakta kullanılmıĢtır. Bu ilk öğe havuzu daha sonra 29 öğeye indirilmiĢtir. Bu 29 öğe PCL‟nin korlarıyla yüksek oranda bağlantılıdır. Yine de SRP‟nin (psikopatide kendini raporlarma) orijinal versiyonu PCL ile orta seviyede bağlantılıdır. SRP PCL ile bütünlük arz etmesi açısından öğe analitik teknikleri kullanılarak revize edilmiĢtir. Psikometrik Özellikler SRP ve SRP II „nin güvenilirliği ve geçerliliği ile ilgili LPSP‟ye göre daha az sayıda araĢtırma yayınlanmıĢtır. Hapishane örneklemesinde Hare (1985) SRP‟nin içsel olarak tutarlı olduğunu bulmuĢtur.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

SRP‟nin yüksek oranda APD ile iliĢkili olması geçerliliği hakkında bazı endiĢelerin ortaya çıkmasına sebep vermiĢtir. Bu endiĢeler SRP II‟nin geliĢmesiyle giderilmiĢtir. DSM IV saha araĢtırmasını Widiger ve iĢ arkadaĢları (1996) SRP II‟nin idaresinde yapmıĢlardır. SRP II ile DSM III- R ve APD ile PCL-R yaklaĢık olarak eĢit iliĢkide olmasına rağmen PCL-R

öğesi

psikopati

ile

ilgili

yeterli

içerik

sağlamamıĢtır. Diğer araĢtırmacılar SRP III ile alternatif psikopatinin kendini raporlama ölçümleri ile yüksek oranda iliĢkili olduğunu raporlamıĢlardır. Lilienfeld bu araĢtırmacılardan biridir.

ÖZET SRP II nin faktör 2 hakkında içsel uyum anlamında bazı sorular ortaya çıksada SRP ve onun türevleri içsel tutarlılık ve birçok örnekteki yapısal geçerliliği ile gelecek vaad ettiğini göstermiĢlerdir. SRP skorları psikopatinin kendini raporlama ölçümleri olan PPI ve MMPI-2 APD ile hayli uyumludur ve oldukça anlamlı sonuçlar verir.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

PSĠKOPATĠK KĠġĠLĠK ENVANTERĠ (PPI) Yapı Lilienfeld (1990) tarafından geliĢtirilmiĢtir. 4 puanlı Likert formatında 187 öğe içerir. Ek olarak 8 alt skalası vardır. Ayrıca psikopatlar için problematik olan üç yanıt tarzını (pozitif etki idaresi- hastalık numarası- ilgisiz ve rastgele cevap verme) belirlemek için geçerlilik skalaları içerir. Birçok araĢtırmacı Lilienfeld‟in geliĢtirdiği tekniği amacına uygun olarak değerlendirdi.

Lilienfeld önce tekniği

geliĢtirdi, sonra denemek üzere lisans öğrencilerini örnek olarak kullandı. Elde edilen sonuçlara göre hem skalasını hem de öğelerini gözden geçirdi. PPI‟in faktör analizleri sekiz adet değiĢtirilebilir faktöre dayanır.

Bunlar

Machiavellian

benmerkezcilik,

sosyal

potansiyel, korkusuzluk, merhametsizlik, dürtüsel benzerlik, suçu

dıĢarıda

faktörleridir.

tutma,

kaygısızlık,

stres

bağımlılığı

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Psikometrik Özellikler Lilienfeld ve Andrews (1996) dört lisans öğrencisi grubunu

inceleyerek

testin

yapısının

geçerliliğini

güvenilirliği üzerinde çalıĢtılar. Testin alt gruplarının olduğu gibi içtende tutarlı olduğunu rapor ettiler. Aynı zamanda testten elde edilen sonuçların güvenilir olduğunu belirttiler. Alt skalaların pek çoğu pozitif anlamda iliĢkili iken suçu dıĢarıda tutma stress bağımlılığı konularında negatif anlamda iliĢkiliydiler. Bu durum PPI‟ın alt skalalarının yapısal birliği hakkında sorularıda gğndeme getirdi. GenelleĢtirilmiĢ antisosyal davranıĢların geçerliliği dikkate alındığında testin yine APD‟yi değerlendirmde iyi bir sonuç verdiği görülmektedir. Sonuç olarak Lilienfeld ve Andrews (1996) hem psikopati hemde antisosyal davranıĢların kendini raporlama tekniğiyle ölçülmesinde

kullandıkları

PPI‟ın

geçerliliği

üzerinde

çalıĢmak için hiyerarĢik çoklu gerileme tekniğini kullandılar. PPI mahkum olmayan örnekler üzerinde çalıĢarak ortaya çıkarılsada birçok araĢtırmacı bu tekniği mahkumlar üzerinde de kullandı.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

60 tane mahkumun üzerinde yapılan bir örnekte, (Edens, Poythress, ve Watkins 2001) PPI‟ın teorik olarak PAI ile anlamlı bir iliĢkide bulunduğunu tespit ettiler. Llienfeld PPI‟yı sekiz faktör üzerindne ortaya koysa da Benning, Patrick, Hicks, Blonigen ve Krueger (2003) PPI‟nin aslında iki faktör modeli olan PCL-R ile kavramsal açıdan ilgili olduğunu ortaya koydu. PPI‟nin Machiavellian benmerkezciliği, sosyal potansiyeli, dürtüsel

benzerliği, suçu dıĢarıda tutma faktörleri

PCL-

R‟nin faktör 2 si ile ve sosyal potansiyel, korkusuzluk, ve stress bağımlılığı faktörleri faktör 1 ile iliĢkilendirilmiĢtir. Sonuç olarak Skeem and Lilienfeld (2004) LPSP‟ nin birincil ve ikincil faktörlerinin tersine PPI faktörleri nispeten diğer ölçümlerle daha net iliĢkilidir. Örneğin PPI faktör 1 PCL-R faktör 2, PPI faktör 2 PCL-R faktör 1 ile bağlantılı iken PPI faktör 2 DSM IV APD ile iliĢkili fakat PPI faktör 1 DSM IV APD ile iliĢkili değildir.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

ÖZET Özet

olarak

PPI

psikopatinin

kendin

raporla

ölçümüyle potansiyel olarak gözle görülür bir biçimde birbirlerine uyuĢur ve bunun yanında alt skalaları tutarlı ve süreç boyunca durağandır. PPI‟in toplam skorları kendin raporlama,

mülakat

gözlemci

bulunan

psikopati

ölçümleriyle ve antisosyal davranıĢlarla uyuĢur ve geçerlilik arz eder. PPI PCL-R ile büyük bir uyumluluk gösterir. Yine de PPI ile ilgili hala birçok soru bulunmaktadır. Aynı zamanda PPI tanısal gücünün hem mahkûm hem de mahkûm olmayanlar arasında aynı derecede olduğunun kanıtlanması gerekir. Psikopatide PPI‟nın geçerli olup olmadığıyla ilgili çok az sayıda

araĢtırma

yayınlanmıĢtır.

Böyle

bir

boĢluğun

doldurulması gerekir. Sonuç olarak PPI alt skalalarındaki bu negatif

iliĢkiler

değerlendiremez.

sebebiyle

PPI

yapının

birliğini

“PSİKOPATİ REHBERİ”

TARTIġMALAR ve GELECEK DOĞRULTULARI Son

10-15

yıl

psikopatinin

kendini

raporla

değerlendirmesinde büyük oranda ilerlemeler kaydettiğine Ģahitlik etti. Yeni kanıtlar ıĢığında daha önceki bu konuya olan pesimist tavır kendini değiĢtirmek zorunda kaldı. Bu görüĢlerin sebebi muhtemelen bundan önceki MMPI Pd skalası ve CPI So skalsının yetersizliklerinden ötürüydü.Son 10-15 yılda ortaya çıkan sorular Ģunlardır: 1-Psikopatinin

değerlendirilmesinde

kendin

raporla

yönteminin potansiyel sınırlamaları ve 2-Psikopatinin kendi yapısının doğası Psikopati Ölçümünde Kendini Raporlamanın Potansiyel Sınırlamaları Psikopatların

iyi

bilinen

aldatmacı

eğilimi,

karakterleri göz önüne alındığında kendin raporlama yöntemi klinik ortamda psikopatinin ölçümünü yapmada kullanır. Bu tür bir ortamda kendin raporla yöntemi destek verici ve özellikle veri dosyası ve gözlemci puanlamasında faydalıdır. Yine de kendin raporla değerlendirmesiyle ilgili bu sorular için çok fazla araĢtırma yapılmamıĢtır.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Edens ve iĢ arkadaĢları (1999) hem PPI‟nin hem de PCLR‟nin

mahkûmlar

olduklarını

üzerinde

belirtmiĢlerdir.

yapılan

testlerde

Önümüzdeki

baĢarılı

zamanlarda

yapılacak araĢtırmalarda, araĢtırmacılar bu alandaki kriter kirlenmesi konusunda dikkatli davranarak uyumlu testler geliĢtireceklerdir. Örneğin PPI‟ın PCL-R‟nin ötesinde antisosyal davranıĢların ölçümünde kendin raporlama yönteminin geçerli sonuçlar vermesini ve aynısının tersini de, antisosyal davranıĢların dosya

tabanlı

ölçümünde

bekleriz.

bulgular

yorumlanması oldukça zor bulgulardır. Ayrıca yapılan ölçümlemede bir gözlemcinin olması, özellikle gizlenen duyguların farkına varılmasında çok etkin olabilir. Çünkü bahsi geçen duyguların, psikopat tarafından farkında bile olunmayabilir. Kelly paradoksu bu kendin raporlama yöntemlerinin neden birbirleriyle

örtüĢmediğini

veya

zayıf

bir

biçimde

örtüĢtüğünü açıklayabilir. Bu paradoks aynı zamanda PCL-R faktör 1 i en uygun faktör olarak görür ve bu faktörün

“PSİKOPATİ REHBERİ”

suçluluk, empati, sevgi, ve diğer kiĢiler arası duyguların yoksunluğunu da uygun bir Ģekilde açıklayabilir. Psikopatinin Yapısının Doğası PPI‟nin iki ayrı faktörünün iki ayrı yorumlanması vardır. Birincisi bu bulgular PPI‟nin yapısında temel bir sorun olduğunu, yapısal olarak kavramsallaĢamadığını ve test yapısının yeterli olmadığını ortaya koyar. Ġkinci ve olasılığı daha yüksek olan sorun da Ģudur; bu bulgular

psikopatinin

yapısının

tekrardan

kavramsallaĢtırılması gerektiğini ortaya koyar. Psikopatinin ikili sürecinin izlenmesi, tutarlı kiĢilerarası modelle mümkündür. Örnek olarak pasif agresif kiĢiliği alın. Pasiflik ve agresiflik ana dikey ölçülerdir. Fakat ikisi bir arada ortaya çıktığında tahmin edilemeyen bir kiĢilerarası kombinasyon ortaya koyarlar. Dahası, Newman ve iĢ arkadaĢlarının yaptıkları laboratuvar çalıĢmasında

psikopatinin

ikili

süreci

görüĢünü

benimsemiĢlerdir. Belirgin olarak psikopatinin altında yatan yanıtlama modülasyonlarının PCL-R skorları ve düĢük kaygı özellikleri ile değerlendirerek sınırlandırmıĢlardır.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Bu sebeple araĢtırmacılar PPI ile PCL-R, LPSP ve SRP arasındaki farklılıkları ortaya koymuĢlardır. Bununla birlikte PCL-R skorları alınırken araĢtırmacılar sıklıkla faktör 1 ve faktör 2 skorları ile ilgili bilgi verirken dosya bilgilerini kullanmıĢlardır.

SONUCA VARAN FĠKĠRLER Psikopatinin kendin raporlama ölçümünün sona erdiğine dair dedikodular büyük ölçüde abartılmıĢtır. Son bulgular kendin raporla yönteminin hala hayatta ve iyi olduğunu ortaya koyar. Aynı anda bu konuyla ilgili birçok soruya da literatürde rastlanmıĢtır. Yine de optimistik olmak için

yeterince

psikopatinin

sebep

vardır

nedenselliği

göz

çünkü önüne

kavramsallık

alındığında

çözülmemiĢ sorular cevaplar önerebilir.

7. PSĠKOPATĠ ve KĠġĠLĠK Allport 1937‟de kiĢiliğin ilk sistematik tanımını yapmıĢtır; kiĢilik psikolojik sistemlerin çevre ve içsel özellikleriyle tanımladığı bireyin içerisinde olan dinamik bir

“PSİKOPATİ REHBERİ”

organizasyondur. Bu zamana kadar kiliĢkle ilgili benzer tanımlar yapılmıĢtır. Biz basit bir tanımı tercih ettik; KiĢilik bireyin düĢünme modelinin özellikleridir. Bu zamana kadar yapılan tanımlar bazı ortak noktaları paylaĢır. Bunlar Ģunlardır; 1-KiĢilik içseldir, 2-KiĢilik geniĢ kapsamda tanımlanır ve kavramsal, duygusal, kiĢilerarası ve davranıĢsal özellikler içerir, 3-KiĢilik

zaman

duruma

göre

gösterilen

stabil

davranıĢlarla iliĢkilidir. Bu tanımı kullanarak psikopati kiĢiliğin belirgin bir modeli olarak anlaĢılabilir. KiĢiliğin bir Ģekli olarak psikopati fikri yeni değildir. Cleckley‟in (1976) kiĢilik alanında yapılan bir çalıĢması psikopatinin taslak bir tanımıdır. KiĢilik vurgusu ayrıca

Hare‟nin

öğeli

PCL-R

çalıĢmasında

vurgulanmıĢtır. PCL-R‟de kullanılan 20 öğenin 13‟ü kiĢilikle ilgiliydi. Bu

bölümde

psikopatinin

kiĢilikle

alakası

üzerine

çalıĢılmamıĢtır. Bu zaten geniĢ ölçüde daha önce ele alınmıĢ ve kabul edilmiĢtir. Bunun yerine bu bölümde psikopatinin kiĢilik olduğuna dair kanıtlar sunulmuĢtur.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Bu sayfalarda psikopati en iyi Ģekilde kiĢiliğin yapısal ve genel

modelinin

özelliklerinin

birleĢimi

olarak

anlaĢılabilmesini kanıtlamaya çalıĢtık. Öncelikle, psikopatinin değiĢik metotlarla kiĢiliğin yapısıyla alakalı olduğunu sunuyoruz. Ġkincisi, psikopatinin bu yapı modellerinin kullanımıyla anlaĢılabileceği ile ilgili kanıtlar sunuyoruz. Son olaraksa, çözülmemiĢ konular ve gelecekte izlenecek potansiyel yollarla ilgili tartıĢmalarda bulunuyoruz. KiĢiliğin Yapısal Modelleri Bu baĢlangıçtan beri kiĢilik araĢtırma alanı kiĢiliğin oluĢmuĢ bloklarının temel özellikleri tanımlanarak el alınmıĢtır. Bu çalıĢma kiĢilik yapı modellerini geliĢtirmiĢ ve test etmiĢtir. ġimdiki çalıĢma psikopati ile üç büyük ölçüde kullanılmıĢ kiĢilik modelleri olan beĢ faktör modeli (FFM; mCcREA

&Costa,

1990),

Psikotizm-DıĢadönüklük-

Nevrotiklik (PEN) modeli ve Tellegen‟in (1985) üç-faktör modeli (T-3) modelleri arasındaki iliĢki üzerinde çalıĢır. Bu modeller sayı ve birincil kiĢilik ölçüleri kompozisyonu ve nasıl türedikleri konularında birbirlerinden farklılık gösterir. FFM insan iliĢkilerine ele alındığı sözcüksel bir hipotez

“PSİKOPATİ REHBERİ”

tabanlıdır.

PEN kiĢisel özellikleri uyarılma seviyesi,

testesteron ve simpatik sinir sistemi gibi biyolojik temellere dayandırır. T-3 yapıyı test etmek için tekrarlayan araĢtırma yaklaĢımları üzerinden geliĢtirilmiĢtir. BeĢ Faktör Modeli Tablo 7.1 bu çalıĢmadaki yapısal modelleri listeler. Ġngiliz dilinde kiĢinin kendini veya baĢkalarını tanımlarken kullandığı kiĢilik iĢlevlerinin kullanmasından türetilmiĢtir. Bu model beĢ faktöre vurgu yapar. Bu faktörler Ģunlardır; dıĢadönüklük (E) , uygunluk (A), sorumluluk duygusu ile hareket etme (C), nevrotilik (N) , açıklık (O).

E bireyin pozitif duygular ve sosyalleĢme

eğilimini, A bireyin kiĢiler arası iliĢki ve stratejilerini, C plan yapma, organize etme yetilerini ve dürtülerin kontrolünü, duygusal denge ve O bireyin kültür ve aktivite tercihlerini değerlendirir.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Tablo 7.1. KiĢilik Modelleri ve Ölçüleri

Model-Tanım -BeĢ-Faktör Modeli Nevrotiklik

: Duygusal Denge Ve Uyum Sağlama

Dengesizliğe KarĢı Ve Uyumsuzluk DıĢadönüklük: Sosyallik Ve Temsil Deneyime Açıklık: Yeni Aktivite, Fikir, Ġnançları Ġtibar Etmeye ÇalıĢmaya Ġlgi ve Ġsteklilik ve DüĢünsel Merak Uyumluluk

KiĢilerarası

Stratejiler,

Uyumluluk

DüĢmanlığa KarĢı Sorumluluk Duygusu Ġle Hareket Etme: Sinirleri kontrol etme,

planlar

görevler

hazırlama,

organizasyon

yetenekleri ve birinin içsel ahlaki değerlerine değer verme yetenekleri.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Eysneck’in PEN Modeli Psikotiklik:

Benmerkezcilik,

kiĢilerarası

soğukluk,ve

bağlantısızlık, empati yoksunluğu ve dürtüsellik DıĢadönüklük: SosyalleĢme ve temsil Nevrotiklik: Duygusal

stabilite ve

uyum sağlama

dengesizliğe karĢı, uyumsuzluk Tellegen’in Üç-Faktör Modeli Pozitif Duyarlılık : SosyalleĢme, pozitif duygular deneyimi eğilimi, giriĢkenlik, çevreye uyum sağlayabilme Negatif Duyarlılık : Negatif duygu deneyimi eğilimi, stresle baĢa çıkabilme Sınırlama: Dürtüleri kontrol edebilme yetisi, tehlikeli durumlardan uzak durabilme ve geleneksel değer ve stadartları uygun bulma Eysneck’in PEN Modeli Psikotiklik (P), nevrotiklik (N) ve dıĢadönüklük ( E) bu modelin faktörleridir. Bu faktörler genellikle anket sorularından türetilmiĢtir. Biyolojik sistem tabanlıdırlar. N simpatik sinir sistemi, E kortikal uyarılma, P testosteron sistemi ile iliĢkilidir.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Tellegen’in Üç-Faktör Modeli Pozitif duyarlılık bireyin sosyalleĢme, giriĢkenlik ve çevreye

uyum

sağlayabilme

yeteneklerine

gödermede

bulunur. Negatif duyarlılık bireyin negatif duygu eğilimi ve stres, öfke ve kaygıyla baĢaçıkabilme özellikleriyle ilgilidir. Son olarak sınırlama kiĢinin sinirlerini kontrol edebilme, düĢünüp hareket edebilme ve geleneksel değerlere uyum sağlamasını değerlendirmeyi hedefler. Dört Büyüğün Fikirbirliği Bütün bu modellerin temelinde görünmeyen bir uyum vardır. Bu uyum her bir modelin kiĢinin davranıĢlarına ve özelliklerine dayamasıdır. Tabloda da görülebileceği gibi her modelin alt gruplarında birbiriyle uyumlu özellikler taĢır. DıĢadönüklük

pozitif

duyarlılıkla

nevrotiklikle

uyumludur. FFM ve T-3 dürtülerin kontrol edilmesini içerir. Bunun gibi daha bir çok ortak nokta tabloda görülmektedir.

PSĠKOPATĠNĠN KĠġĠLĠK TANIMI Psikopatiyi anlamak için öncelikle kiĢiliğin belirgin özelliklerini tanımlamak gerekir. Psikopati için temel kiĢilik

“PSİKOPATİ REHBERİ”

yaklaĢımlarını üç temelde ele aldık. Ġlk yaklaĢımda her bir yapısal modelin psikopati ile deneysel iliĢkisini inceledik. Ġkinci

yaklaĢım

belirgin

bir

yapısal

modelin

dilini

psikopatiye çevirmeyi tartıĢtık. Üçüncü yaklaĢımda ise uzmanlar tarafından oluĢturulmuĢ psikopatinin kiĢilik profillerini inceledik. ġunu belirtmek gerekirki, sonraki profillerde tekil yapısal model bakıĢ açısından ele alındı ancak bu diğer modellerin geçersiz veya yetersiz olarak algılanmamalıdır. KiĢiliğin Yapısal Modeli ile Psikopati Arasındaki Deneysel ĠliĢki Bu iliĢkiyi inceleyen birçok çalıĢma yapılmıĢtır. Burada bir veya iki çalıĢmayı ele almaktansa çalıĢmaları kombine etmeyi tercih ettik. Bunu yaklaĢımı almak için iki iyi neden vardır. Birincisi, kendi önyargılarımız ve eğilimlerimizin

yayınlanmıĢ

çalıĢmaları

etkilemesini

istemedik. Ġkinicisi, hiçbir bireysey çalıĢmanın sonucu örnekler ve ölçümler tarafından zorlanmamıĢtır.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Toplu Tahlil Modeli Daha önceden yapılan kiĢiliğin yapısal modelleri ve psikopati arasındaki iliĢkiyi göz önüne alarak kapsamlı deneysel araĢtırmalar yürüttük. Bunu yerine getirebilmek için PsychINFO ( 1963-2000) kulandık. Bu araĢtırmada psikopati ile iliĢkili Eysneck, Tellegen ve beĢ-faktör terimlerini kullandık. Bu araĢtırmada 20 farklı çalıĢmayı tanımladık. 6 tanesi PEN modeli ile , 3 tanesi Tellegen Modeli ile, 11 tanesi de FFM modeli ile iliĢkilendirelip değerledirilmiĢtir. Detaylar Tablo 7.2. de görülmektedir.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Tablo 7.2. Psikopati Ġle Yapısal KiĢilik Modelleri Arasındaki ĠliĢki Üzerine Yapılan Toplu Tahlil Modeli Sonuçları

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Five-Faktör Model: BeĢ-Faktör Modeli Neuroticism: Nevrotiklik Extraversion: DıĢadönüklük Openness : Deneyime Açıklık Aggreablenes : Uyumluluk Conscientiousness: DüĢünerek Hareket Etme Eysneck Pen Modeli Psychoticism: Psikotiklik Extraversion: DıĢa Dönüklük Neuroticism: Nevrotiklik Tellegenin Üç-Faktör Modeli Positive Emotionally: Pozitif Duyarlılık Negative Emotionally: Negatif Duyarlılık Constrain: Sınırlama Consensus Big Four: Dört Büyüğün Fikir Birliği Neuroticism: Nevrotiklik Extraversion: DıĢadönüklük Agreeableness: Uyumluluk Conscientiousness: DüĢünmeden Hareket Etme

“PSİKOPATİ REHBERİ”

BeĢ- Faktör Modeli Tablo 7.2. sonuçlarla ilgili

bir özet sunmaktadır.

Nevrotiklik, dıĢadönüklük ve deneyimlere açık olma psikopatiye zayıfta olsa bağlıdır bunun yanında uyumluluk ve düĢünmeden hareket etme güçlü bir Ģekilde bağlıdır. Eysneck’in PEN Modeli Aralarında

büyük

oranda

birbirlerinden

farklı

olmalarına rağmen herbir yüksek düzeyli faktörün etkisi büyük oranda sıfırdan farklıdır. Tellegen’in Üç-Faktör Modeli Pozitif duyarlılık ve psikopati arasında küçük bir uyum vardır. DüĢünmeden hareket etme ile psikopati arasında orta veya daha yüksek seviye bir iliĢki vardır. NE‟nin alt grubunda yer alan öğelerin psikopati ile uyumluluğu ise farklı varyasyonlar gösterir. Agresiflik güçlü bir Ģekilde psikopati ile iliĢkilidir fakat diğer iki alt grup zayıf bir Ģekilde bağlıdır.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Dört Büyüğün Fikir Birliği Çok sayıdaki kiĢilik modelleri arasında bulunun benzerlik sebebiyle hepsinin etkilerini etkilerini dört büyük model olarak göstermek mümkündür. Nevrotiklik/Negatif duygu (N), dıĢadönüklük/pozitif duygu (E), uyumluluk (A) ve düĢünmeden hareket etme /alıkoyma (C) olarak dört büyük model oluĢturulabilir. Dört büyük modelin yapı Ģeklinde hangi modellerin ortak sayıldığına karar verebilmek için birçok araĢtırma yapılmıĢtır. Sonuçlar tablo7.2. de görülmektedir. PCL-R’nin Çevirisi Psikopatinin kiĢilik profilini çıkarmak için kullanılan bir diğer yaklaĢımda psikopati için yapısal modellerin bir veya birden fazlasının diline çevirmektir. Tablo 7.3. Widiger ve Lynam (1998) tarafından PCL-R‟nin FFM özelliklerine çevirilmesini sağlamıĢtır.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Tablo 7.3. PCL-R’nin FFM Diline Çevirilmesi PCLRÖğesi Faktör 1 1.Glibness/Superficial

Charm

KonuĢmada

süratlilik / yapay albeni 2.Grandiose Sense Of Self-Worth : Büyülenmeci özsaygı

“PSİKOPATİ REHBERİ”

4. Patholojical Lying: Patolojik yalan söyleme 5. Conning / Manipulative : Ġdare etme /manupulatif 6. Lack of Remorse or Guilt : PiĢmanlık veya suçluluk yoksunluğu 7. Shallow Affect: Sığ duygu 8. Callous / Lack of Empathy:

Duygusuzluk/

empati yoksunluğu 16. Failure to Accept Responsibility: Sorumluluk kabul etmede baĢarısızlık FFM Facets (Domains) FFM Özellikleri Low Self- Consciousness : DüĢük bireysel farkındalık (N-) Low Modesty: DüĢük mütevazilik (A-) Low Straightforwardness: düĢük dürüstlük (A-) DüĢük dürüstlük, düĢük özgecilik, düĢük mülayimlik (A-) DüĢük mülayimlik (A-) DüĢük sıcaklık, düĢük pozitif duygusallık (E-) düĢük özgecilik, düĢük mülayimlik (A-) DüĢük mülayimlik (A-) DüĢük

dürüstlük,

düĢük

sorumluluğunu bilme (C-)

mülayimlik

(A-)

düĢük

“PSİKOPATİ REHBERİ”

PCL-R Öğesi Faktör 2 1-Need for Stimulation: Uyarım Ġhtiyacı 9- Parasitic Lifestyle: Asalak Hayat Tarzı 10- Zayıf DavranıĢ Kontrolu 12- Erken YaĢ DavranıĢ Sorunları 13- Gerçekcilik yoksunluğu , uzun süreli hedef 14. Dürtüsellik 15. Sorumsuzluk 18. Çocuk suçluluğu 19. ġartlı salıverilmenin geri alınması FFM Özellikleri Yüksek heyecan -arama (E+), düĢük öz disiplin (C-) DüĢük dürüstlük, düĢük özgecilik, düĢük mütevazilik, düĢük mülayimlik (A-), düĢük mücadele baĢarısı , düĢük özdisiplin (C-) Yüksek öfke düĢmalığı (N+), düĢük uyumluluk (A-), düĢük temkin (C-) DüĢük dürüstlük, düĢük özgecilik, düĢük uyumluluk, düĢük mütevazilik, düĢük mülayimlik (A-), düĢük yeterlilik, düĢük sorumluluk bilme düĢük özdisiplin, düĢük temkin (C-)

“PSİKOPATİ REHBERİ”

DüĢük dürüstlük , düĢük özgecilik, düĢük uyumluluk, düĢük mütevazilik, düĢük mülayimlik, (A-), düĢük sorumluluk bilme, düĢük özdisiplin, düĢük temkin (C-) Ne Faktör 1, ne de Faktör 2 11. karmaĢık seksüel davranıĢ 17. çok fazla kısa süreli evlilik iliĢkileri 20. çok yönlü suçluluk FFM Özellikleri DüĢük dürüstlük , düĢük özgecilik, düĢük uyumluluk, düĢük

mütevazilik,

düĢük

mülayimlik,

(A-),

düĢük

sorumluluk bilme, düĢük özdisiplin, düĢük temkin (C-) DüĢük sorumluluğunu bilme (C-) DüĢük dürüstlük , düĢük özgecilik, düĢük uyumluluk, düĢük mütevazilik, düĢük mülayimlik, (A-), düĢük sorumluluk bilme, düĢük özdisiplin, düĢük temkin (C-) Uzman Tanımları Üçüncü bir yaklaĢım da bireyin kiĢilik özelliklerini tarif etmek için bir psikopati uzmanını davet etmektir. Böyle bir yöntemle bireyden elde edilen sonuçlar geliĢtirilebilir.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Örneğin uzmanların hepsi verilen bir özellikte psikopatinin düĢük derecede olduğunu söylüyorsa özelliğe düĢük değer verilir. FFM Uzman Derecelendirmeleri Ġlk uzman çalıĢmasında (Milleri Lynam, Widiger, &leukefeld, 2001) araĢtırmacılar 21 ulusal bilinen psikopati araĢtırmacılarına yazdı ve onlara her birine FFM özellikleri olan 30 bipolar skalası yazılarak Cleckley psikopati prototipini oylamaları istendi.Örneğin uyumluluk özelliğinde uzmanlara psikopatların hangi açılardan dürüst, gerçek ve samimi ve hilekarlığa karĢı olduğu soruldu. Yanıt seçenekleri 1‟den (oldukça düĢük) 5 „e (oldukça yüksek) kadardı. Uzmanlardan kadın ve erkek psikopat prototiplerini oylamaları istendi,fakat sonuçlar birbirine yakın oranlar gösterdi. Biz burda sadece erkek psikopat protipleriyle

ilgili

sonuçları

sunuyoruz.

uzmanların verdiği oranları göstermektedir.

Tablo

7.4.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Tablo7.4. Uzmanların Verdiği FFM Psikopati Prototipi

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Domain And Facet: Alan ve Özellik Mean : Ortalama Range : Sıra Neuroticism: Nevrotik Anxiety: Kaygı Angry Hostility: Öfkeli DüĢmanlık Depresyon Özbilinç DüĢünmeden hareket etme Kırılganlık DıĢadönüklük Sıcaklık Toplu halde yaĢama/ girginlik GiriĢkenlik Faaliyet Heyecan arayıĢı Pozitif duygular Uyumluluk Güven Dürüstlük Özgecilik Uyum Mütevazilik

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Mülayimlik Bilinç Kabiliyet Düzen Sorumluluğunu bilme Çaba gösterme baĢarısı Öz disiplin Temkin Deneyime açık olma Fantezi Estetik Duygular Hareketler Fikirler Değerler Ortak Dilde Uzman Değerlendirmeleri (Q-SORT) Ġkinci bir uzman çalıĢması (Lynam 2002) uzman değerlendirmeleri ve PCL-R dilinin FFM çevirisi arasındaki yapıldı ve ikisi arasında hatırı sayılır bir benzerlik bulundu. Benzer sonuçlar daha çaylak psikopatların üzerinde yapılan uzman derecelendirmelerinde de yaĢandı.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Kaliforniya YetiĢkinleri Üzerinde Uzman Derecelendirmeleri Benzer bir prosedür Reise ve Oliver (1994) tarafından Kaliforniya YetiĢkin Q-Set üzerinde yapıldı (Block,1961). Bunu yazanlar 7‟si psikologtu ve 5‟i klinik tecrübesi olanlar ve 2‟side CAQ kullanarak psikopatinin değerlendirmesi üzerine deneyimli olan kiĢilerdi. Yazarlar anlaĢarak bir prototip geliĢtirdiler ve bunların 13 en yüksek özellik ve 13 en düĢük özellik belirledirler. Genel Bir Özet Her üç metot da benzer sonuçlar verdi. Metotlar arasında en dirençli olan psikopati tanımının en düĢük olanı uyumluluk ve en yüksek olanı da kiĢilerarası düĢmanlıktı. Psikopatik

birey

benmerkezci,

diğerlerini

umursamayan,

düĢük

güvenilmez, vicdanlı

agresif, kiĢilerdir;

dürtülerinin kontrol etmekte zorluk yaĢarlar, geleneksel olmayan değer ve standartları uygun bulurlar.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Tablo 7.5. Ortak Dil (Q-Sort) Öğeleri Acemi Psikopatın Sahip Olduğu ve Olmadığı Özellikler

CLQ Öğeleri Sahip Olmadığı Özellikler 76. Ona güvenilebilir, o emin ve güvenilirdir 15. O neyin doğru neyin ynalıĢ olduğuyla ilgilenir 62. Ġtaatkardır ve söylediklerinin yapar

“PSİKOPATİ REHBERİ”

99. DavranıĢ ve hareketlerini düĢünür, bir Ģey yapmadan veya söylemeden önce aklını kullanır 9. Diğer insanlarla iyi ve yakın arkadaĢlıklar kurar 67. Gelecek planları yapar; birĢeyler yapmadan önce düĢünür,; atlamadan önce bakar 23. Asabi ve korkaktır 77. Değersiz hisseder, kendisi hakkında çok az fikri vardır. 2. BaĢka insanlara karĢı anlayıĢlı ve düĢüncelidir. 3. Sıcak bir insandır ve diğer insanları saygılı bir Ģekilde yanıtlar Sahip Olduğu Özellikler 11. Yaptığı Ģeyler için baĢka insanları suçlar 22. BaĢka insanlarla oynayarak onlara istediği Ģeyleri yaptırmaya çalıĢır. Bunu yaptırmak içinde etkileyici davranır. 65. BirĢeyler istediği zaman, onları anında ister. Ġstediği ve hoĢlandığı Ģeyleri beklemekte zorluk çeker. 20. Diğer insanlardan yararlanmaya çalıĢır. 13.Ne kadar ileri gidebileceğini görmeye çalıĢır. Genellikle limitleri zorlar ve kuralları esnetmeye çalıĢır. 21. Dikkat merkezi olmaya çalıĢır. 85. Agresiftir.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

10. ArkadaĢlıkları uzun sürmez.; çok arkadaĢ değiĢtirir. 91. Duyguları durumla uyumlu görünmez. 93. Patronluk taslar ve diğer insanlara üstünlük kurmayı sever.

PSĠKOPATĠYĠ DEĞERLENDĠRMEK için KĠġĠLĠĞĠN YAPISAL MODELLERĠNĠ KULLANMAK Yapısal anlamda psikopatinin tanımı yaklaĢımlarında genel bir birlik söz konusudur. Miller ve Lynam ve iĢ arkadaĢları (2003) birçok çalıĢma yaptılar. Her çalıĢma FFM prototipi merkezli uzman kullanımı içeriyordu ve bu çalıĢmalarla bireyler arasında psikopatiyi değerlendirmeye çalıĢtılar. Sonuç olarak psikopati benzeri (PRI) gelecekte psikopatinin ölçümünü yapmaya hizmet edecektir. Miller ve iĢ arkadaĢları (2001) PRI ile antisosyal davranıĢ arasındaki iliĢkiyi incelediler. 481 kadın ve erkeği örnek olarak aldılar. FFM kullanarak yaptıkları araĢtırmada yüksek oranda psikopati saptadılar. Bu bireyler kendin raporla yönteminde yüksek skorlar elde ettiler.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Milller ve Lynam (2001) öğrencilerle yaptıkları araĢtırmada FFM psikopati ile antisosyal davranıĢlar, agresiflik, riskli seks

ve uyuĢturucu kullanımı

arasındaki iliĢkileri

araĢtırdılar.

PSĠKOPATĠ ALANINDA KONULARIN ÇÖZÜMLENMESĠ KiĢilik yapısal modelllerinin kullanılması bu alanda birçok bulgunun açıklığa kavuĢmasını sağladı. Özellikle FFM 1. PCL-R faktör yapılarını, 2. EĢ zamanlı modelleri, 3. Psikopatik eksikliklerin tekrarını, 4. BaĢarılı psikopati kavramını açıklığa kavuĢturmuĢtur. PCL-R’nin Ġki-Faktör Yapısı Psikopatiyi alt gruplara veya tutarlı elementlere ayırmak için bugüne kadar birçok çalıĢma yapıldı. En deneysel uğraĢlar faktör analizleri içermekteydi. Bu faktörler özellikle PCL-R faktörleri idi. Hare‟nin son versiyon PCLR‟si

iki-faktör

çözümüne

dyaanmaktadır.

Ġki

modelinin bu zamana kadar ki yorumları net değildi.

faktör

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Faktör yapısını anlamak için iki yol öneriyoruz: Birincisi, PCL-R‟nin tablo 7.3.‟de görülen çevirilerini temel olarak almaktadır. Ġkinci yol iki faktörün düzeltilmiĢ yapısını dneeysel olarak incelemektir. Tablo7.6.‟da PCL-R çevirisiden sonuçlarla yapılmıĢ metaanaliz içermektedir. Nevrotiklik faktör 1 ile bağlantılı değildir ancak faktör 2 ile pozitif anlamda bağlantılıdır. Benzer bir Ģekilde dıĢadönüklük faktör 1 ile bağlantısız fakat zayıf bir Ģekilde de olsa faktör 2 ile bağlantılıdır.

Tablo7.6. Dört Büyüklerin Fikir Birliği ve Ġki Psikopati Faktörü Arasındaki ĠliĢkiler

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Faktör 1 Nevrotiklik , dıĢadönüklük, uyumluluk, sorumluluk duygusu ile hareket etme Faktör 2 Nevrotiklik , dıĢadönüklük, uyumluluk, sorumluluk duygusu ile hareket etme Unweighted Mean Effect Size: Ağırlıksız Ortalama Etki Ölçüsü Weighted : Ağırlıklı Ortalama Etki Ölçüsü No Of Studies: ÇalıĢma Numarası Total- Toplam Range Of Effect Size: Etki Ölçüsü Sırası Ġki

faktör

benzemektedir

düĢük fakat

uyumluluk diğer

açısından

ölçümlerde

birbirine

birbirlerinden

farklıdırlar. Lynam ve iĢ arkadaĢları son zamanlarda yaptıkları çalımada uyumluluğun Faktör 1 ve Faktör 2 ile örtüĢtüğünü ortaya koymuĢtur.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

EĢtanıyı Açıklamak Yapısal modeller ayrıca psikopatinin eĢ zamanlı hastalıklarını da tanımlarlar. Yüksek eĢ tanı, araĢtırmacılar için büyük bir zorluk teĢkil eder. Ancak yine de ölçüsel bir modelde eĢtanıyı da tanzim etmek kolaydır. Lynam ve Widiger (2002) eĢtanının FFM özelliklerini paylaĢarak nasıl anlaĢılacağını ortaya koydular. Antisosyal kiĢilik bozukluğu (APD) nin bir FFM profili vardır. Bu profil düĢük uyumluluk, düĢük sorumluluklarını yerine getirme ve bir Ģekilde yüksek nevrotiklik gösterir. Tablo 7.7 de bunları görebiliriz.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Tablo 7.7. Psikopati Ġçin FFM Profilleri ve Üç DSM-IV KiĢilik Rahatsızlıkları

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Domain And Facet : Alan Ve Özellik Psychopaty: Psikopati Antisocial: Antisosyal Dependent: Bağımlı Paranoid: Paranoyak Neuroticism: Nevrotiklik Huzursuzluk Öfkeli düĢmanlık Özbilinç Dürtüsellik Kırılganlık DıĢadönüklük Sıcaklık Girginlik GiriĢkenlik Hareketlilik Pozitif duygular Deneyime açıklık Fantezi Estetik Duygular Hareketler Fikirler

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Değerler Uyumluluk Güven Dürüstlük Özgecilik Uyumluluk Mütevazilik Mülayimlik Dürüstlük Yetenek Düzen Sorumluluğunu bilme Çaba gösterme baĢarısı Öz disiplin Temkin Psikopati profilleriyle iliĢki

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Tablo7.8.

Özellik ÖrtüĢmesi ve Deneysel ÇalıĢmalar

Tabanlı Olarak Psikopati ve DSM-IV Pds Arasındaki ĠliĢki Paranoid: Paranoyak ġizofren ġizotipal Antisosyal Borderline AĢırı duygusallık Narsizm Sakıngan Bağımlı Takıntılı- zorlanımlı FFM bağlantılarına benzerlik

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Psikopatik Eksiklik için Alternatif Modeller Psikopatideki birçok araĢtırma psikopatinin altında yatan problemleri belirleme ve karakterize etmekten geçer. Birçok hastalık üzerinde çalıĢılmıĢtır fakat bunları belirlemek oldukça zordur. Tek bir nedensellik mekanizması söz konusu değildir. Örneğin Patrick (1993) duygusal bir hiperaktiviteye dikkat

çekmiĢtir.

Patrick

bunu

negatif

duygusallıağa

(nevrotiklik) bağlamıĢtır. Lykken (1995) genel kiĢilik/yapıya bağlı bir teori önermiĢtir. Psikopatinin nedenselliğinin düĢük korku seviyesine bağlı olduğunu ileri sürmüĢtür. Newman (1998), organizasyondan uygulamaya geçmekte rol değiĢimlerine vurgu yapmıĢtır. BaĢarılı Psikopati FFM baĢarılı psikopatinin çeĢitli kavramlarını ortaya koymuĢtur. Hare (1993) birçok psikopatın hapishane veya benzeri yerlere düĢmediğini hatta içlerinde doktor, avukat, psikiyatrist, akademisyen, polis memuru olarak çalıĢanların da bulunduğunu söylemiĢti.

Hare, eğer hapishanelerde bu

deneylerde bulunmasaydı Vancouver Menkul Kıymetler Borsasını bu deney için kullabileceğini söylemiĢti. Lykken, “psikopat ve kahraman aynı branĢın dallarıdır” demiĢti.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Gelecek Yönlendirme ve Hipotezler KiĢiliğin yapısal modellerinin çeĢitliliğini anlayarak psikopatinin anlaĢılmasıyla gelecek yönlendirmesi ile ilgili birçok çıkarımda bulunmak mümkündür. Bu çıkarım ve yönlendirmeler oldukça geniĢtir ve geçerli uygulamalar ve gelecek yönlendirmesi için bir çok uygulama ve önermelere ihtiyaç duyarlar. Geçerli Uygulamalar Ġçin Çıkarımlar Psikopatinin uygulamalar

için

Ģimdiki bazı

analizlerinin

çıkarımları

vardır.

yapılan Özellikle

psikopatiyi anlama süreci belirgin elementler üzerinde çalıĢmayla daha ileriye gidebilir. Bunu yaparken kiĢiliğin bir veya daha fazla yapısal modelini örnek olarak alabilir. Ġkincisi, Ģu andaki analiz araĢtırmacıları tek bir psikopatik eksiklik aramayı bırakmıĢlardır. Üçüncüsü, araĢtırmacıların geleneksel

gruplama

faydalarına olacaktır.

dizaynlarından

uzaklaĢmaları

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Gelecek AraĢtırması - Geçerli AraĢtırmaların GeniĢletilmesi Görünen o ki, yeterli destek ve potansiyel olması bir veya birden fazla bağlamda kiĢilik modelleri üzerinden psikopati

üzerine

çalıĢmak

yararlı

olacaktır.

Mevut

bulguların artırılması ve yenilerinin eklenmesi , farklı ölçümler, ortamlar ve örnekler faydalı olacaktır. Hare‟nin PCL-R‟ sinden çok sayıda farklı ölçümleme türetilmiĢtir. Daha önceki çalıĢmalar birincil kendin raporlama modeline dayanıyordu fakat bunlar kısa vadeliydiler. Önümüzdeki dönemde yapılacak araĢtırmalar, kesinlikle farklı yaĢlardan örnekleri araĢtırmaya dahil etmelidir. Yeni araĢtırmalar

psikopatinin

erken

dönemde

geliĢiminde

değerlendirilebileceğini göstermiĢtir. Robins (1978)‟e göre daha fazla araĢtırma populasyonu, geçirdikleri daha geniĢ tarihi dönem, daha çok metod detayı, daha inandırıcı olacaktır. Yapısal kiĢilik modeli ile yapılan daha fazla psikopati çalıĢmasını görmek yararlı olacaktır. Bu alanda

daha

önceleri birçok iĢ yapılmıĢ olmasına rağmen hâlâ yapılacak çok iĢ vardır.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Yeni Hipotezler Tekrarların ötesine geçmek anlamında bugün ortaya çıkan bir çok hipotez bulunmaktadır. PCL-R yi yeniden kavramsallaĢtırma iki faktörünü destekleyen araĢtırmalar vardır. Ayrıca baĢarılı psikopati üzerine araĢtırmalar da vardır. Her bir fikirin deneysel test çeĢitliliğine bağlı kalma yükümlülüğü de bulunmaktadır. Bunun yanısıra diğer baĢka çalıĢmalar da mevcuttur. Bunlardan bazıları psikopatinin anlaĢılmasında geçerli yönlerdirmelerin tersine çıkarımlarda bulunurlar. Örneğin bir kategorik azalma modeli psikopatide tek bir genetik etki olduğu

çıkarımında

bulunmuĢtur.

KiĢilik

modelinin

yapısındaki ana ölçüler dikkate alındığında psikopatinin genetiğinde aynı etkilerinin görülmesi beklenebilir. Ek bir öngörü cinsiyet farklarını dikkate alır. Genel bir kanıya göre kadınlarda erkeklere göre daha az psikopati görülür. Özet

olarak

çalıĢmalarının

kiĢilik

özelliklerine

faydalı

olacağını

dayanan

psikopati

düĢünmekteyiz.

GeniĢletilmiĢ kanıtlar da bunu desteklemektedir.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Psikopatiyi kiĢilik bağlamında anlamak birçok sorunu ortadan kalıracaktır.

8. PSĠKOPATĠ ve DSM-IV PSĠKOPATOLOJĠ Thomas A. WĠDĠGER Bu

bölümün

amacı,

psikopatinin

Amerikan

Psikiyatrik Derneği‟nin (2000) Tanısal ve Ġstatiksel Akıl Rahatsızlıkları Rehberi ile arasındaki iliĢkiyi dikkate almaktır (DMS-IV-TR).

Psikopati

gibi

bir

hastalığın

yanında

gerçekleĢen bir diğer hastalık eĢtanı olarak tanımlanır. Fakat çok hızlı bir Ģekilde, eĢtanı psikiyatrik araĢtırma ve deneyler kapsamında tekil bir hastalık olarak ortaya çıktı (Lewinsohn,1990).EĢtanı bağımsız bir hastalık, kendi baĢına nedenselliği, patolojisi ve içeriği olan bir hastalığa iĢaret eder (Feinstein, 1970). EĢtanının önemi ile farklı araĢtırmacılar farklı görüĢler ortaya koymuĢtur. Bu bölümde eĢtanı ile ilgili bu farklı düĢünce ve araĢtırmalar üzerinde duracağız.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

KiĢilik Rahatsızlıkları Amerikan Psikiyatri Derneği ile psikopatinin iliĢkili varyasyonları ve eĢtanı ile ilgili birçok çalıĢma yapılmıĢtır. Psikopatinin yanında görülen iki ayrı rahatsızlıktan detaylı bir

Ģekilde

bahsedilmiĢtir.

Bunlar;

antisosyallik

narsizmdir. Antisosyal KiĢilik Bozukluğu Antisosyal kiĢilik bozukluğunun (APD) psikopati ile birlikte ortaya çıkması konusu ile ilgili birçok çalıĢma yapılmıĢtır. Yapılan birçok araĢtırmada hapishanelerde veya diğer tesislerdeki psikopati tanısı konmuĢ mahkûmların büyük bölümünün DMS-IV kriterleri ile örtüĢüp APD ortaya çıkacağını belirtmiĢtir. Birçok araĢtırmada da PCL-R ile tanılanmıĢ psikopati ile APD kriterleri arasındaki farka dikkat çekmeye çalıĢmıĢtır. DMS‟ nin ikinci versiyonunda psikopatiye çok doğru bir Ģekilde değinilmiĢtir, fakat DMS-II kriterleri araĢtırma ve deney için güvenilir değildir. DMS-III ile daha kapsamlı ne geniĢletilmiĢ kriterler ortaya konuldu.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

APD için hazırlanan DSM-III kriterleri oldukça baĢarılıydı fakat davranıĢlar için belirgin kriterler oluĢturulması ve geniĢletilmiĢ diğer kiĢilik sorunları için yapılandırılması oldukça zordu. PCL-R‟nin yaygın iki faktörünün birleĢmesinin farklılığı tarafından DMS-IV APD kriterlerinin psikopatiyi temsil etmedeki yetersizliği intibası kısmen tavsiye edilir. Birçok çalıĢma APD kriterlerinin faktör 1‟e göre faktör 2‟ye daha güçlü bir Ģekilde bağlı olduğunu göstermiĢtir. Yapılan

araĢtırmalar

sonucunda

antisosyal

davranıĢlar

gösteren bireylerin iĢin nihayetinde sadece APD kriterlerine değil aynı zamanda büyük bir ihtimalle konuĢmada süratlilik, yapaylık, sorumluluk almakta baĢarısızlık gibi psikopatik açıdan bazı belirtilerini de göstereceğini ortaya koymuĢtur.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

DSM-IV APD kriterleri PCL-R‟ye göre nispeten daha fazla suçlu ve sorumsuzluk davranıĢlarına dikkat çeker. Ayrıca araĢtırmanın hapishanede mi yoksa uyuĢturucu bağımlıları ve evsizler için olan kliniklerde mi yapıldığına göre bu iki testin etkisi değiĢmektedir. APD‟nin suçlulukla iliĢkisi, hapishane ortamı dıĢında daha düĢük seviyededir. Suçluluk Suçluluğun psikopati ile iliĢkisi belirgin fikirleri onaylar. Psikopatinin eĢtanısı ve suçlu davranıĢı üzerine birçok çalıĢma yapılmıĢtır. Psikopatinin suçlu konsepti suçlu davranıĢları ile direkt bağlantılıdır. Psikopati, suçlu Ģiddetini anlamaya yardımcı olmak üzere geliĢtirilmiĢ tanısal bir kavramdır. Psikopatinin öğelerinden bazıları tekrar eden suçlu davranıĢlarıyla birebir örtüĢür. Psikopatik kiĢi suçlu kariyerine erken yaĢlarda baĢlar. Psikopatideki özellikle empati yoksunluğu öğesi, suçlu doğası ile direkt iliĢkilidir. Psikopatinin empati yoksunluğu, kibir, duyarsızlık gibi öğeleri suçluların insanları kullanan ve Ģiddet içeren davranıĢlarıyla iliĢkilidir. Ama diğer taraftan psikopatinin bu özelliklerini taĢıyan bir kiĢinin suçlu olacağından emin olunamaz.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Yine de ortaya çıkan birçok çalıĢma psikopatinin suçlulukla birleĢtiğini ortaya koymuĢtur. Ancak bir gerçekte var ki;

PCL-R testleri hapishane

ortamlarında gerçekleĢmiĢti. Böylece önyargılı bir Ģekilde psikopatinin direkt suçlulukla bir iliĢkisi olması konusunda soru iĢaretleri mevcuttur. KiĢilik özelliklerini antisosyal davranıĢlara bağlamak deneysel bir sorudur ve cevabı, ancak her ikisini de bağımsız olarak tanımlamakla bulunabilir (Blackburn, 1988). Narsizm KiĢilik Bozukluğu Psikopati ile sıkça anılan bir diğer kiĢilik bozukluğu da narsizmdir. Narsizm sıklıkla psikopatinin ilk faktörü ile bağlantılıdır. Morey (1988) DSM-III-R‟nin küme analizini yapmıĢtır. Elde ettiği sonuçlara göre APD‟yi iki kümeye ayırmıĢtır. Birinci küme agresif davranıĢlar ve ikincisi narsistik kiĢilik bozukluğu olarak adlandırılmıĢtır. Bu ikinci kümeye psikopatik denir. PCL-R çalıĢmalarında narsizmin klinik ve teorik literatürde oldukça bağımsız bir yeri vardır.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

DSM-IV özellikle büyüklenmeci, kibirli, kendini beğenmiĢ davranıĢlar, empati eksikliği ve diğerleinin görüĢlerini ve ihtiyaçlarını

umursamama

özellikleri

narsizmle

direkt

bağlantılıdır. KiĢilik Bozukluğunun Boyutsal Modeli Kategoriksel varsayım yanıltıcıdır veya en azından ortaya çıkan her bir psikolojik tanı ayrı ayrı ele alınıp tanılanmalıdır (Hare &Hart, 1995). DSM-IV‟te yapısal kategoriksel

tanı

kategorileĢtirilen

yaklaĢımında rahatsızlıklar

kiĢilik

rahatsızlıklarını

nitelik

olarak

farklı

rahatsızlıklardır. (Amerikan Psikoloji Derneği, 2000). Hedef, her bir hastalığı ayrı ayrı ele alıp değerlendirmek olmalıdır. Öte yandan DSM-IV klinik hekimlerine rehberlik etmek hedefinde rutin bir Ģekilde baĢarısızlığa uğramaktadır. Patolojik narsizm kiĢilik rahatsızlıkları alanında bir boyut oluĢturur (Kernberg, 1998). DSM-IV yazarları yanıltıcı olmaktan kaçınmalı ve kriterleri PCL-R kullanarak bütün kiĢilik rahatsızlıkları üzerine kurmalı (Hare&Hart 1995).

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Psikopatinin kategoriksel tanıları, APD ve narsist kiĢilik bozukluğu genel kiĢilik iĢlevlerinin boyutsal modeli bakıĢ açısından anlaĢılabilir. Daha belirgin olarak, FFM‟in bakıĢ açısından psikopati düĢman kiĢiliğin birincil özelliklerini (manupulatif, hilekar, baĢkalarını kullanma, agresiflik, duyarsızlık, utanma yoksunluğu, acımasızlık)

ve düĢük

kısıtlama (gözü karalık, dikkatsizlik, hazcılık, ahlaksızlık, bağımsızlık) öğelerini içerir. Benmerkezcilik Rahatsızlığı Psikopati ile benmerkezcilik rahatsızlığı arasındaki eĢtanı üzerine çok sayıda araĢtırma yapılmıĢtır. Bu gözden geçirme,

çoğunlukla

kaygı

madde

bağımlılığı

rahatsızlıklarına değinmiĢtir. Kaygı Rahatsızlığı Psikopati ile kaygı rahatsızlığı arasındaki iliĢki tartıĢmalıdır. Psikopatların sadece anormal derecede kaygı ve tansiyon değil aynı zamanda normal karĢılanabilecek kaygı ile iliĢkili oldukları da görülmüĢtür. Miller ve iĢ arkadaĢları (2001) bu konuda bir anket düzenlediler. 15 psikopati araĢtırmacısından, FFM değerleri ve özelliklerini göz önüne aldıklarında prototip bir psikopat tanımı yapmalarını

“PSİKOPATİ REHBERİ”

istediler. seviyelerde

Yapılan

tanımlar

görüldü,

ancak

kaygı

konusunda

PCL-R

ile

aynı

düĢük anketi

yaptıklarında tersine bir sonuç elde ettiler. Amerikan Psikiyatri Derneğine göre APD sorunu olan kiĢiler aynı zamanda tansiyon, hoĢnutsuzluk, sıkıntıyı bertaraf edememe ve depresyon modundan Ģikâyetçi oldular. Buradan çıkarılacak sonuca göre APD rahatsızlığı olanların aynı zamanda kaygı sorunu da yaĢadıklarını göstermiĢtir. Yapılan diğer birçok araĢtırmada APD hastalarının kaygı sorunu da yaĢadıklarını ortaya koymuĢtur. Psikopatinin duygusuzluk öğesi kaygı ile negatif iliĢkilidir, ancak psikopat bir kiĢide klinik bir araĢtırmada kaygı görülür. Birincil seviye psikopatlarda düĢük seviyede kaygı görülürken, ikincil seviyede psikopatlar yüksek seviyede görülür.Bunun yanında psikopatinin bazı özellikleri (suçluluk duymama, empati eksikliği, hilekârlık gibi ) kaygı ile iliĢkili değildir.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Madde Kullanımı Rahatsızlığı Amerikan Psikiyatri Derneği‟ne göre psikopati, sıklıkla madde kullanımı, kumar oynama ve diğer dürtü kontrolü

rahatsızlıklarıyla

bağlantılıdır.

Opioid

kullanıcılarının yaklaĢık üçte birine APD tanısı konmuĢtur (Alterman, 1998). Miller (1997) tedavi gören APD tanısı konmuĢ olan kadınların büyük bir kısmında alkol ve uyuĢturucu kullanımı tespit etmiĢtir. Yine de bu eĢtanı tartıĢmalıdır. Bu gibi madde kullanımları APD

ile

iliĢkilendirilebileceği

gibi

hâlâ

madde

kullanımlarının kontrol edilmeyen uyuĢtucu kullanımı, zayıf çalıĢma Ģartları, düĢüncesizlik gibi baĢka sebepleri de olabilir. APD, psikopati ve madde kullanımı rahatsızlığı beraberce psikopatinin altında yatan sebepler olabilirler (Krueger, 2002). Birçok çalıĢma antisosyal davranıĢlar ve madde kullanımı rahatsızlığının ortak bir genetikten geliyor olabilir (Sher,&Slutske2003).

“PSİKOPATİ REHBERİ”

SONUÇLAR Kısmen

PCL-R

değerlendirmesinde

psikopati

kendisini önemli bir klinik yapı, özellikle de adliye ve hapishane üzerine kurar. PCL-R‟nin gelecekte olabilecek Ģiddet, madde kullanımı ve tekrar suça yönelimi gibi konularda yaptığı çıkarımlar cezalandırma, Ģartlı salıverme ve yer değiĢtirme konularında oldukça önemli adli kararlar vermede faydalıdır (Brinkley, 2004). gelecekte

hapishane

mahkûmları

PCL-R özellikle üzerinde

yapılacak

psikopati araĢtırmaları için de faydalı olacaktır.

9. PSĠKOPATĠNĠN PARÇALARA AYRILMASI Alt Türlerin Nerede ve Nasıl Aranacağı NORMAN G. POYTHRESS JENNIFER L. SKEEM Bu bölümde psikopatinin alt türlerini ele alacağız. Kriminal suçluları farklı alt türlere ayırarak sınıflandırma çabaları daha önceleri olmuĢ olmasına rağmen psikopatinin alt türlerini tanımlamaya iliĢkin çok fazla çalıĢma olmamıĢtır.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Cleckley

(1941)

den

günümüze

kadar

psikopatinin

kavramsallaĢması üzerine olan çalıĢmalar birincil psikopat tanımı üzerine çalıĢtılar. Benjamin Karpman (1941) yapısal olarak Cleckley‟inkinden farklı,

fakat fenotipik olarak

benzer olarak bir alt tür (ikincil psikopati) önermesinde bulundu. Yine de bu periyotta alt tür ile ilgili çok az çalıĢma yapıldı. Psikopati alt türleri ile ilgilenen birçok çalıĢma son zamanlarda arttı. Bir tanesi kriminal psikopatiyi ölçmede geçerli ve güvenilirliği araĢtırmacılarla onaylanmıĢ PCLR‟dir. PCL-R iki faktörü üzerinden çok sayıda kriter ölçüsüyle iliĢkili teorik alt türlerle bağlantılıdır. Ġkinci çalıĢma ise Fowles (1980) ‟in teorik çalıĢmasıdır. Üçüncüsü, bu alanda geri plana atılmıĢ olan kriminal olmayan psikopatlar üzerine tecrübe etmektir. Hare (1993) psikopatlara her yerde rastlayabileceğimizi belirtmiĢti. Bu durum klinik olmayan örnekler üzerinde psikopatiyi ölçme geliĢimini cesaretlendirmektedir. Bölümün ilk kısmında Karpman‟ın bahsettiği psikopati kavramının alt türlerini ele aldık.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Ġkinci kısımda günümüzde alt türleri gün yüzüne çıkaran araĢtırma stratejilerini iĢledik. Bu stratejiler küme analizi ve seçilmiĢ çalıĢmaların bulgulara vurgu yapar.

PSĠKOPATĠ ALT TÜRÜ KAVRAMLARI ve GELECEK VAAT EDEN TANIMLAMA ALANLARI (NEREDE ARANMALI) Birincil ve Ġkincil Psikopati Anahtar Teoriler Karpman‟ın birincil ve ikincil psikopati ile ilgili ufuk açıcı ayırımı ardından gelen birçok alt tür çalıĢmasına zemin hazırladı. Karpman teorisine göre birincil ve ikincil alt türler genellikle feotipik olarak birbirlerine yakındır. Onlar baĢkalarını aldatır, parasını çalar ve dolandırır yani kimsenin duygularını düĢünmezler ve sıklıkla antisosyal davranıĢlar sergilerler (Karpman, 1948). Fakat önceki psikososyal öğrenilenlerin ıĢığında, birincil psikopati semptomları yapısal duygu eksikliğini ifade eder; hâlbuki ikincil psikopati semptomları duygusal bir rahatsızlığı ifade eder.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Ġkincil psikopatların düĢmanca tavrı ailesel reddediliĢin bir duygusal adaptasyonu olarak anlaĢılabilir. Ġkincil psikopat bazen yüksek derecede insan duyguları gösterir. Birincil psikopat aktif edilmemiĢ bir BIS içerir. Birincil psikopat sıklıkla bir amaç için hareket eder ve faydasını ve heyecanını direkt olarak en üst seviyeye çıkarır, fakat ikincil psikopatın hareketleri nefret ve öfke gibi duyguların etkisiyle değildir. Porter‟a

(1996) göre ikincil psikopat nevrotikten çok

çözülmelidir. Lykken (1995) hem birincil hem de ikincil psikopatinin iki aĢırı mizacı ve kavramsal anormalliği ifade ettiğini varsayar. Baron ve Kenny (1986) çocuk istismarının pozitif ve direkt olarak psikopatiyi ifade ettiğini belirtti. Cooke ve Michie‟nin (2001) üç faktör modeli de bunu onaylar ve bunu psikopatinin davranıĢsal özellikleri arasında sayar. Blackburn (1971) akıl hastalıklarının dört kattan oluĢtuğunu bunlardan ikisinin birincil ve ikincil psikopati olarak adlandırıldığını tanımladı.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Nedensellik Bu teorilerin pek çoğu fenotipik olarak benzer olan birincil ve ikincil psikopatinin ayrımını yapar. Nedenbilimi, gelecekte çok önemli bir soruĢturma alanı olacaktır. Psikopatinin nedenselliği alanındaki Ģimdiki çalıĢmalar henüz emekleme dönemindedir. Pek çoğu psikopatideki risk faktörlerini araĢtırır. Birincil ve ikincil alt türler mekanizmanın alt türleri olarak da ayrılabilirler. Bazı teoriler birincil psikopatiyi kalıtımsal duygusal eksiklik, ikincil psikopatiyi de duygusal rahatsızlık olarak nitelerler. Gelecek vaat eden bu alanda çalıĢmayı düĢünen biri duygusal sürecin ve duygusal yeteneklerin laboratuvar ölçülerini kullanabilirler. Özellik Tabanlı Ġki grup özellik kümelenmesi birincil ve ikincil psikopati arasındaki ayrımı yapabilir. Birincisi psikopatik özelliklerdir. Her grup ayrı bir takım özellikleri barındırabilir. Örneğin PCL-R‟nin faktör 1‟i kiĢilerarası ve duygusal özellikleri kapsarken faktör 2 dürtüsellik ve sosyal davranıĢları içerir.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Ġkincisi, kaygı özelliği, nevrotiklik ve negatif duygusallık birincil ve ikincil psikopatinin ayrımında faydalı olabilir. İntihara Meyilli ve Şiddetli Davranış Nedensellik

özellik

alanlarına

olarak,

davranıĢsal alanda birincil ve ikincil psikopatiyi ayırt etmekte yardımcı olur. Ġlk olarak, intihar meyilli davranıĢ birincil ve ikincil alt türlerinin ayırımı yapabilir. Birincil psikopatlar duygusal olarak stabildir ve düĢük intihar riski taĢırlar. Birincil ve ikincil psikopatlar aynı zamanda kiĢinin Ģiddet içerikli davranıĢ doğası göz önüne alınarak da ayrılabilir. Birincil psikopatlar Ģiddet eğilimine daha yatkındırlar. Psikopati Alt Türleri ile Diğer Rahatsızlıkların Kendine Özgü DavranıĢları Anahtar Teoriler Birincil ve ikincil psikopati bireylerin fenopotik olarak yakın semptomlar ve farklı nedenselliklerin nasıl olduğu üzerinde odaklanır. Ek olarak bazı teoriler bireyler arası fenotopik farkları tanımlamak üzerine odaklanır. Bir kapalı klinikte yapılan çalıĢmaya göre Murphy ve Vess (2003) psikopatinin dört alt türü ayrımı yapılabilir.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Sadistik alt tür baĢkalarının acılarından zevk alan ve aĢağılamacı olmasıyla, narsist alt tür büyüklenmeci, duyarsız olmasıyla, antisosyal alt tür dürtüselliği ve heyecan armasıyla, borderline alt türü duygusal olarak dengesizliği ve kendine zarar vermesiyle diğer alt türlerden ayrılır. Million ve Davis (1998) ve Meloy ve Gacono (1992) benzer bir yaklaĢım kullanarak alt türler belirlediler. Million ve Davis, art niyetli, açgözlü ve ahlaksız olarak alt türler ortaya koydular ve Meloy ve Gacono iki dosya çalıĢması sundular. Bunlardan biri borderline ve diğeri psikotik psikopattır. Gelecek Vaat Eden Anket Alanı Küme B Özelliği Bu teoriler ve ilgili veri borderline kiĢilik bozukluğu ve narsizmin psikopatinin belirgin alt türleri ayrılabileceğini ileri sürer (Poythress, 2003). Aynı zamanda birincil ve ikincil olarak da ayrılabilirler. Blackburn (1996) ikincil psikopatiyi büyük oranda borderline kiĢiliği olarak tanımlamıĢtır. Borderline kiĢiliğin PCL-R faktör 2 ile faktör 1 den daha fazla alâkalı olduğuna dair bazı kanıtlar vardır. Narsizm, hem psikopatinin bir alt türü olarak hem de birincil psikopati olarak tanınır.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Birincil psikopatlar görünür bir Ģekilde narsist olsa da, ikincil psikopatlar narsizmi daha az benimserler. Wink (1991) deneysel bir çalıĢmasında narsizmi görünen ve gizli olarak ayırmıĢtır. Birincil psikopatlar görünen narsizme sahipken, ikincil psikopatlarda gizli narsizm vardır. Blackburn‟un ayrımında birincil psikopati baskın, aleni kibirli iken ikincil psikopatlarda kendine güven eksikliği görünür.

Ġkincil

psikopatlar defansif, acılı ve duygusal egoya sahiptir.

ALT TÜRLERĠ TANIMLAMAK ĠÇĠN STRATEJĠLER (ONLARIN NASIL BULUNACAKLARI) Birincil küme analizi, araĢtırmacılar arasında seçilen metot halini almıĢtır. Fakat araĢtırmalar, örnekler, küme seçenekleri ve kriter ölçümleri söz konusu olduğunda stratejilerde büyük ölçüde farklılık gösterirler. Bu stratejiler psikopati özelliklerinin eleĢtirel tanımlanmasında belirgin ve belirgin olmayan yaklaĢımlar içerirler.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Strateji1: TanımlanmıĢ Psikopatların PCL-R Profillerinin Kümelenmesi Stratejinin Tanımı ve Örneği Güncel psikopati ölçümleri araĢtırmaları dikkate alındığında bir araĢtırma tanımlanmıĢ bir psikopatın örnek olarak dâhil edilmesini içerir. Herve ve iĢ arkadaĢları (2000) manipülatif psikopatların kiĢilerarası konusunda yüksek, hayat tarzı konusunda düĢük, konuĢkan, dolandırıcılık ve kandırmacalık içeren suçlara yatkınken; maço psikopatlar konuĢmada eksik, kendine güven konusunda memnun edilemeyi bekleyen, gözdağı verme ve zorla baĢkalarını manipüle edebilir kiĢilerdir.

ġekil

9.1.

PCL-R

Özellik

Profilleri

TanımlanmıĢ Psikopati Alt Türleri.

Tarafından

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Facet: Özellik Score: Skor Prototypical (Primary) Psychopath: Prototip (Birincil) Psikopat Macho Psychopath: Maço Psikopat Manipulative Psychopath: Manipülatif Psikopat Pseudo

(Secondary)

Psychopath:

Aldatıcı

(Ġkincil)

Psikopat Ġnterpersonal: KiĢiler Arası Affective: Duygusal Behavioral: DavranıĢsal Facets Of PCL-R Psychopath: PCL-R Psikopati Özellikleri Harve ve Hare (2004) araĢtırmalarının gösterdiğine göre; aldatıcı ve prototip psikopatlar geçmiĢte diğer gruplardan çok daha fazla suça bulaĢmıĢlardır, aldatıcı ve maço psikopatlar geçmiĢteki suçlara diğerlerinden çok daha büyük öfke duyarlar, manipülatif psikopatlar geçmiĢte çok az suça bulaĢmıĢtır ve maço suçlular geçmiĢte uyuĢturucu suçlarına çok fazla bulaĢmıĢlardır. Bu alanda tanımlanmıĢ kümelerinin yapısının geçerliliği hakkında gelecekte bulunmayı bekleyen kanıtlar vardır.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Aynı zamanda aldatıcı grubun prototip grupla nasıl karĢılaĢıldığı bir ilgi konusu olacaktır. Stratejinin Değerlendirilmesi Bu alt türleri tanımlama konusuna gelince, sadece psikopat olma kriterleri taĢıyan veya derecede değil ama türde farklı olan sınıflardan bireylerin seçilmesi psikopatiyi bir grup olarak görme ihtiyacını karĢılar. Nispeten psikopati ölçümlerinde yüksek puanları olanlarla bir ayrıma baĢlayarak grupları oluĢturmak uygun görünür. Strateji 2: Diğer DeğiĢkenler ve Psikopatik Özellikleri Kullanarak Kümelendirme Strateji 2‟nin Tanımı ve Örneği Mevcut olan psikopati ölçümlerinde alt türleri belirlemek için kullanılan önemli özellikler iyi bir Ģekilde gösterilmemiĢse, bir alternatif Ģudur ki küme varyasyonları geniĢletilerek

sıralanabilir

böylece

ölçümler

eklenebilir. Bu çalıĢmada Alterman ve iĢ arkadaĢları (1998) bu genel yaklaĢımı ortaya çıkarmıĢlardır. Hatta onların çalıĢması psikopati değil antisosyalliğin alt türleri ile alâkalı bir çalıĢma olmasına rağmen bunu yapmıĢlardır. Birden fazla kümelendirme değiĢkeni kullanmıĢlardır.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Bunlara Ģu ölçümleri eklemiĢlerdir: 1. Düzensizliği idare etme, 2.YetiĢkin antisosyal davranıĢlar, 3. Kaliforniya Psikolojik Envanterinden sosyal entegrasyon skalası, 4. PCL-R skalasıdır. 252 erkek üzerinde yaptıkları bu test 6 durağan ve değiĢken alt türe dayanmaktadır. Her türün hangi diğer türle eĢleĢebileceği

ile

ilgili

olarak

ölçüm

kriterlerini

kullanmıĢlardır. Strateji 2‟nin Genişletilmesi Psikopati alt türlerini belirlemek için strateji 2‟nin kapasitesini artırmak için birisi özellikle psikopati üzerine odaklanabilir

alt

türlerin

geçerliliği

için

teorik

yaklaĢımdan faydalanabilir. Lykken (1995) birincil psikopati, ikincil psikopati ve sosyopatinin nedensellik temellerinde birbirinden ayrıldığını belirtmiĢtir. DüĢük BIS, yüksek BAS ve yetersiz sosyalleĢme kaynakları sırasıyla bu alt türlerin örnekleriyle ayrılabilir.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Bu prensip temelinde araĢtırmacılar, bireyleri sadece psikopati özelliklerine değil aynı zamanda mekanizma iĢaretçilerine ve sosyalleĢme etkilerine göre de ayırabilirler. Psikopatinin

özelliklerinin

bazı

biçim

farklılıkları

beklenilebilir. Kısmen duygusal alanda yüksek skorlar birincil

psikopatide

beklenirken,

ikincil

psikopati

dürtüselliğin geliĢiminde benzer sonuçlar verebilir. Strateji 3 Genel Kişilik Göstergelerinde Psikopatik Bireyleri Kümeleme Üçüncü bir strateji de Hicks ve iĢ arkadaĢlarının (2004)

çalıĢmasında

misal

gösterilmiĢtir.

strateji

psikopatik ölçüleri sadece psikopatik bireylerin bir örneğini seçerken

kullanmak

üzerinedir.

Psikopatinin

kendi

ölçülerinin özellikleri, alt türleri belirlemede kullanılmaz. Bunun

yerine

kümelendirme

teknikleri

genel

kiĢilik

özelliklerini belirtmek ve örnekleri nispeten homojen alt türlere bölmek için kullanılır. Hicks PCL-R görüntüleme ölçümünü kullanarak 96 erkek mahkumu PCL-R toplam skorları ile tanımladı.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Skorlar bu 96 erkek içinde homojen kümelendirme yapılmak üzere kullanıldı. MPQ-BF anketi bu testte kullanıldı. Bu anket 11 birincil özellik skalasına dayanır. Özellik skalası Ģunları içerir; sosyal potansiyel, sosyal yakınlık, stres tepkisi, yabancılaĢma, agresiflik, zarardan kaçınma, gelenekselcilik vb. Bu skalalar dört üst gruba yüklenir. Bu gruplar; aracılık pozitif duygusallık (PEM-A), toplumsal pozitif duygusallık (PEM-C), negatif duygusallık (NEM) ve mecburiyettir (CON). Hick PCL-R nin faktör 1 ve 2 „si ile ilgili literatürü taradığında bunların birincil ve ikincil psikopatiyi ayıran varsayımsal özelliklerle paralellik gösterdiğini fark etti. Faktör 2 pozitif bir Ģekilde kaygı, nevrotiklik, negatif duygusallık, dürtüsellik, öfke- agresiflik, geçmiĢte intihar eğilimi ve madde bağımlılığı ile iliĢkilidir. Faktör 1 negatif biçimde kaygı, nevrotiklik ve negatif duygusallıkla iliĢkilidir. Hick elde ettiği skorlara göre iki ayrı alt grup elde etti. Ġlk küme kiĢilik özellikleri ile birincil psikopatlara benzer biçimde kaygıda düĢüklük ve ikinci küme yükse kaygı, dürtüsellik ve agresiflikti. Tablo 9.2. model tabanlı kümelendirme ortaya konmuĢtur.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

ġekil9.2. Deneysel Olarak AyrılmıĢ Ġki Psikopatik Alt Türler. Emotionally Stable Psychopats: Duygusallıkta Durağan Psikopatlar Agressive Psychopats: Agresif Psikopatlar Well-Being: Ġyi Olma Social Potency: Sosyal Potansiyel Achievement: BaĢarı Social Closeness: Sosyal Yakınlık

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Stres tepkisi YabancılaĢma Agresiflik Kontrol Zarardan kaçınma Gelenekselcilik Emilim Aracılı pozitif duygusallık Toplumsal pozitif duygusallık Negatif duygusallık Mecburiyet Strateji 4 : Psikopati Prototip Tabanlı Genel KiĢilik Yapıları Strateji 4 „ün Tanım ve Örneği Bahsi geçen tüm modeller alt türleri tanımlamanın baĢlangıç noktasında psikopatinin bazı ölçümlerine skorlar veririler. Ġlk iki strateji kümeleme değiĢkenleri olarak psikopatinin ölçümlerini içerir, üçüncü strateji sadece örnek psikopatik genel kiĢilik envanteri kullanarak kümelendirilmiĢ bir bireyin psikopati ölçümlerini kullanır.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Dördüncü

strateji

psikopatinin

görünen

ölçümlerini

kullanmayı içermez, fakat üçüncü strateji gibi geniĢ genel kiĢiliğin ölçümlerini ele alır. Sonuçlanan profil, bireylerin ilgi alanlarının profiline karĢı kriter olarak kullanılabilir. Lynam ve iĢ arkadaĢlarının çalıĢması (2004) bu stratejiyi en iyi sergileyen çalıĢmadır. Strateji 4 „ün Değerlendirilmesi ve Genişletilmesi Prototipler

temelinde

psikopatinin

alt

türlerini

belirmek konusuna gelince, araĢtırmacıların takip etmesi gereken en az iki istikamet vardır. Ġlk yaklaĢım, bir grup katılımcıyı tanımlamak olabilir. Bu katılımcılar muhtemelen temelinde benzerlik belirtisi olan psikopatlardan oluĢmalıdır.

Widiger ve Lynam (1998)

psikopatinin birincil teorisi ile ilgili literatürü gözden geçirdiler ve her biri yüksek PRI sonuçları veren FFM yapılarının bireyleri üç Ģekilde ayırmaya yarayacağını önerdiler. Bunlar; 1.Korkusuz mizaç, 2. Planlamada düĢüklükle sonuçlanan kavramsal eksiklik, 3. DüĢmanca özellikler gibi sosyalleĢme bilgi-süreç eksikliği.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Bu ayrım sırasıyla Lykeen‟in

(1995) te ortaya koyduğu

birincil psikopati davranıĢı, ikincil psikopati davranıĢı ve sosyopati sınıflandırmasıyla örtüĢür. Ġkinci yaklaĢım, farklı teorik alt türleri için farklı prototip dizilerini sağlayacak psikopati uzmanlarına sahip olmaktır. Bu strateji, psikopati araĢtırmalarında ölçülerin seçiminde karĢılaĢılabilecek bazı problemlerden uzak durmayı sağlar. Hare‟nin PCL-R mahkûm olmayan hastalar üzerinde yapılan araĢtırmalar için uygun değildir.

Bu strateji Hick ve iĢ

arkadaĢlarının ortaya koyduğu psikopati ölçümü ile benzerlik gösterir. Kümeleme Stratejileri Üzerine Genel Yorumlar Daha

psikopatinin

alt

türlerinin

belirlenmesinde yapılan araĢtırmalar Ģunu ortaya koymuĢtur ki, araĢtırmacılar alt türleri oluĢtururken altında yatan varsayımları

değerlendirerek

birçok

karar

almak

zorundadırlar. Bu bölümde beĢ önemli kararı gözden geçireceğiz.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Birincisi, araĢtırmacı hangi popülasyon üzerinde çalıĢacağına karar vermelidir. AraĢtırmacı, bir topluluğu temsil edecek örneği seçmelidir. Bir örnek seçilirken bunun sağlık ve adalet gibi sistemlerin, söz konusu grubu alt türlere ayırmaya uygun görüp görmeyeceğini düĢünmelidir. Ġkincisi, araĢtırmacı örnekleri çalıĢmaya dâhil ederken eleme kriterlerini kararlaĢtırmalıdır. Bazı çalıĢmalarda olduğu gibi araĢtırmacılar PCL-R eĢik noktasını alt tür belirleme kullanmıĢlardır. Üçüncü karar, kategoriksel mi yoksa ölçüsel analitik teknikleri mi kullanılacağına karar vermektir. Örneğin kümeleme analizi alt türlerin kategorilere ayrılacağını iddia ederken, Q faktör analizi varyasyonların ölçülerle oluĢacağını iddia eder. Dördüncüsü, araĢtırmacı atl türleri ayırmak için gerekli olan en iyi analiz için değiĢkenleri seçmelidir. Bu kararı verebilmek alınmalıdır.

için

belirtilmiĢ

hipotezler

dikkatlice

ele

“PSİKOPATİ REHBERİ”

BeĢincisi, psikopatik olarak tanımlanmıĢ bireylerin alt türlerinin nasıl geçerli olacağına karar vermektir.

ÖZET ve KAPANIġ YORUMLARI Psikopatinin alt türleri kavramının Karpman‟ın (1941) yılındaki çalıĢmasına kadar giden yarım yüzyıllık zengin bir tarihi vardır. BaĢlıca, birincil ve ikincil psikopatinin karĢılaĢmasını göz önüne alarak bu alanla ilgili gelecek vaat eden alanlar ve stratejileri tanımlanmasını ortaya koyduk. Bu alan sistematik ve deneysel olarak psikopatinin alt türlerini araĢtırmakla baĢlamıĢtır. Örneğin; alt türleme çalıĢmaları psikopatiyi kategoriksel mi yoksa boyutsal olarak mı alt türlere ayırmak gerektiği hakkındaki tartıĢmalara ıĢık tutmuĢtur. Psikopati baskın bir Ģekilde kategoriksel anlamda tartıĢılmıĢ olsa da, son zamanlarda ortaya konan kanıtlarda biraz olsun sınıfsallığı önermede bulunur. Bu karegoriksel mi yoksa boyutsal mı önemlidir tartıĢması Ģu soru üzerinde döner; alt türler bulunursa, bunların hepsi psikopat olur mu?

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Kümeleme verilen örnekte benzer bir grup oluĢturacak olmasına rağmen, bunlar yeni doğan grupların hangi kümeye dahil edileceği hakkında bilgi vermez. Hare‟nin PCL-R mahkûmlar üzerinde yapılmıĢtır ve 30 ve fazla skorla sonuçlanan araĢtırma örnekleri psikopat olarak tanımlanır. Puanlama üzerinden kümeleme yapacak olursak; bir örnek 30‟dan fazla puanla testi bitirmiĢ olabilir ancak grupladığınız bireylerle benzerlik göstermeyen fakrlı bir psikopat olabilir. Söz konusu olan senaryoların her biri bir baĢka soruyu doğurmaktadır. Muhtemel sıralamalar göz önüne alındığında alt türleme konusu bu alanda bazı istikametler önerir. Bu öneriler Lilienfeld (1994)‟in kafa karıĢtırıcı sorusuna göre ele alınabilir “psikopati nedir?”.

NOTLAR 1. Bu bölüm boyunca “alt tür” terimini birincil, ikincil ve diğer potansiyel psikopati formlarını göz önüne alarak kullandık.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

2. Bu zamana kadar üç faktör ve dört faktör modeli öneriliyor olmasına rağmen son zamanlarda iki faktör modeli ön plana çıkmıĢtır. 3. Karpman bunu yokluk-rahatsızlığa karĢı olarak gruplandırsa da, birincil ve ikincil psikopatlar bahsi, duygusal kapasite üzerinde yoğunlaĢır. 4. Birincil psikopatlar tüm türlerin içinde en dürtüsel olanıdır.

Aceleci

olmaktan

ziyade

psikopatlar

hareketlerini bilerek planlarlar. 5. Blackbunr‟un

(1999)

ikincil

psikopati

görüĢü

fenotipik olarak birincil psikopati ile çok az Ģey paylaĢır. 6. Ölçümlerin laboratuvar sonuçları dikkate alındığında, farklı psikopati alt türleri tespit edilmiĢ olsada bu alan nedensellik

açısından

erken

doğum

olarak

nitelendirilir. 7. Lykken karizmatik psikopatları tanımlamıĢtır. Bu grup diğer psikopati gruplarına göre ha yüksek kiĢilerarası özellikler gösterir. 8. Analog iki faktör modeli Levenson, Lilienfeld, Andrew

kullanılmıĢtır.

birçok

araĢtırmacı

tarafından

“PSİKOPATİ REHBERİ”

9. Son zamanlarda üç faktör modeli ortaya konmuĢtur. Bu modelde geleneksel faktör 1 modelini duygusal ve kiĢilerarası olarak ikiye bölerek oluĢturulmuĢtur. 10. Millon ve Davis‟in diğer modelleri risk alma, cesaretsizlik, patlayıcı, sinirlendirici, gaddar, kurnaz ve zarar vericidir. 11. Psikopat olarak tanımlanmak için toplam skor en az 27.5 olmalı ve ölçümlerden herhangi birinde 30 üzeri skor alınmalıdır. 12. PCL-R „nin değerlendirme seviyesi Alterman „ın çalıĢmasında konu olarak ele alınmıĢtır. 13. Daha önce belirtildiği gibi PCL-R faktör skorlarını ayrı ayrı ele alarak alt türleri ayırmakta yardımcı olmaz. 14. 17 öğeli PCL-R skorları tip 1,2 ve 5 için sırasıyla 20.7, 23.1 ve 20.4 tür. 15. AraĢtırmacılar psikodinamik pencereden alt türleri ayırmaya çalıĢmaktadırlar. 16. F1 ve F2 arasındaki pozitif iliĢki sebebiyle kısmi iliĢkilerin kullanıĢlı olduğu kanıtlanmıĢtır. 17. Model tabanlı kümelemenin baĢ avantajı kümeleme sonuçları için istatistiksel bilgi vermesidir.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

18. Skorlar T skorlarında skalalanmıĢtır. (Toplam =50 SD=10). Bu skorlar MPQ verilerine dayanmaktadır. 19. Mahkûm örnekler incelendiğinde sadece 11‟de 1‟inde MPQ duygusal denge özelliği gözlenmiĢtir. 11‟de 10‟u agresif özellik göstermiĢlerdir. 20. Psikopati prototipi geliĢtirmek için Kaliforniya Q test kullanan Raise ve iĢ arkadaĢlarının çalıĢması ilgili okuyucuya önerilen bir çalıĢmadır. 21. PCL: SV mahkûm olmayan hastalar için dizayn edilmiĢ olsa da tamamlayıcı bilgiye ihtiyaç duyar.

10. PSĠKOPATĠNĠN KAVRAMSALLAġMASI ÜZERĠNE PERSPEKTĠFLER Bir BirleĢim Doğrultusunda ROBERT F. KRUEGER

PSĠKOPATĠYĠ KAVRAMSALLAġTIRMAK: YAKLAġIMLARIN ÇEġĠTLĠLĠĞĠ Kitabın bu bölümü psikopatinin doğasını anlamakta oldukça zengin bir kaynak sağlar.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Widiger psikopatinin daha iyi anlaĢılabilmesi ve belirgin özelliklerin

tanımlanabilmesi

için

ayrılma

kavramını

kullanmıĢtır. Zaten karmaĢık olan bu konu ancak kategorilere ayrılarak anlaĢılabilir bir hale getirilebilir. Lynam ve Derefinko kavramsallık açısından psikopatinin anlaĢılabilmesi için kiĢiliğin boyutsal anlamda yapısal modellerinin çıkarılmasının gerektiğini belirtmiĢtir. Onların yaklaĢımına göre psikopat, birincil özellik olarak kiĢilerarası düĢmanlık tavrı gösterir ve dürtülerini kontrol etmekte zorluk yaĢar. Bu yazarlar ayrıca birincil psikopatinin karmaĢık özelliklerinin diğer alanlar tarafından iyi ele alınamadığını belirtmiĢlerdir. David Cooke ve iĢ arkadaĢları psikopatinin kavramsallaĢması ve problemler için modern psikometrik metotlara baĢvurarak bu alanda öncü olmuĢlardır. Pothress ve Skeem psikopatinin alt türleri alanındaki zorluklarla mücadele etmiĢlerdir. Bu alanda deneysel araĢtırmalar yapmıĢlardır. Lilienfeld ve Fowler psikopatinin kendin raporlar değerlendirmesi üzerine odaklanmıĢlardır. Kendin raporla yönteminin psikopatinin güçlü ve zayıf yönlerini yapılandırmıĢtır.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

KAVRAMSALLAġTIRMALARI BĠR ARAYA GETĠRME: DIġADÖNÜKLÜK, NEVROTĠKLĠK ve PSĠKOPATĠ Bu bölümdeki çarpıcı olan bir Ģey de bir göreceli olarak

ayrılık

göstermeleridir.

ÇeĢitli

bölümlerde

ayrılıkları incelenmiĢtir fakat Ģu sorulara kısa ve öz bir cevap bulmak oldukça zordur; psikopati nedir? Bu yaklaĢımları entegre etmek üzerine çalıĢabilir miyiz? Bu entegrasyon üzerine çalıĢmak psikopati araĢtırmaları çerçevesinde kullanıĢlı bir organizasyon sağlayabilir ve aynı zamanda

psikopatiyi

diğer

araĢtırma

alanlarıyla

bağlantılandırabilir. Psikopati alanındaki çalıĢmaları diğer araĢtırma alanlarına direkt olarak entegre etmek oldukça zordur çünkü sonuçları her zaman net değildir. Bahsi geçen modellerin her biri kendince faktörlerinin

bilgilendiricidir. farkında

Örneğin

varmak

PCL-R‟nin

nevropsikoloji

çalıĢmalarda oldukça faydalı olmuĢtur.

alt

alanında

“PSİKOPATİ REHBERİ”

DıĢadönük Görünüm Psikopati ile KarĢı KarĢıya Psikopati gibi belirgin bir klinik rahatsızlık üzerine çalıĢmaktansa benim çalıĢmalarımın birçoğu eĢ zamanlı hastalıkların

faktörlerini

anlamaya

çalıĢmak

üzerine

olmuĢtur. DıĢadönük görünümde çevresel faktörleri ele almak da önemlidir. Çevresel faktörler hem genetik özellikleri hem de dıĢadönük görünüm ve kendini ifade etmeye etki eder. DıĢadönüklük görünümü psikopatiden daha geniĢ kapsamlı bir konudur. Psikopati araĢtırmalarının antisosyal bakıĢ açıları dıĢadönüklük görünümünün elementleri olarak iyi tasarlanmıĢlardır. Psikopati, DıĢadönüklük ve Nevrotikliğin Rahatsız Edici Yönü Psikopatide

sürekli

rahatsız

eden

bir

konu,

psikopatinin gizli tarafı ve antisosyal-dürtüsel ayrımıdır. Psikopatide kaygı eksikliğinin olduğu varsayılan rolüne rağmen FFM penceresinden psikopati psikopati uyumsuz, mantıksız ve nevrotik olarak niteler.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Peki ya Nevrotiklik? Nevrotikliğin

psikopatideki

rolüne

gelindiğinde,

kiĢiliğin her bir yapı modeli kaygıyı ele alır. Dahası PCL-R bu boyutu açıkça değerlendirmez. Kaygının psikopatideki rolünü nasıl çözümleyebiliriz? Psikopatik kiĢilik envanteri hem dıĢadönüklük hem de kaygı kaybını içerir. PPI skalası faktör analizleri olduğunda iki ana iki faktör vardır. Bu iki faktörden biri stres bağıĢıklığı ve diğeri de Machiavellian benmerkezcilikle ve dürtüsel bağdaĢmama sonuçları verir. Psikopatinin yapısıyla iliĢkilendirilen özellikleri tek bir insanda toplanamaz. KiĢiliğin yapısının farklı kısımları farklı kiĢilik özellikleri barındırır. Daha önce belirtildiği gibi en az iki ayrı süreç psikopatinin farklı entegrelerine dayanılarak tanımlanabilir. Bu süreçlerden biri kaygı azalması ve diğeri agresif dürtüsellik içerir. BirleĢtirici Sayısal Modelleme Farklı

sayıdaki

muhtemel

psikopatik

süreçleri

tanımak farklı perspektifleri birleĢtirmede yardımcı olur. Ancka buna paralel olarak kavramsal cevaplanmamıĢ sorular da bırakır.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Boyutsal

anlamda

dıĢa

dönük

görünüm

kavramsallaĢtırılmıĢtır. Yine de kavramsallaĢtırma deneysel veri ile birleĢtirilene kadar hipotez olarak kalmaya devam eder.Gizli özellik modeli (LTM) gizli sınıf modelinin (LCM) karĢısında yer alabilir. LCM dıĢadönüklük rahatsızlığındaki eç zamanlı hastalıkları tanımlamak için 2‟den 5‟e belirgin sınıflar önerir.

SONUÇLAR Veri

modellemesi

için

bağlayıcı

yaklaĢım

uygulamaları ve geliĢimler ilerideki psikopati anlayıĢımızın geliĢmesine yardımcı olacaktır. Psikopati literatürüne bu alanda PCL üzerinden ve onun çeĢitli varyasyonları ve türevlerinin 25 yılı aĢkın bir süredir çalıĢılması sebebiyle güvenilir ve geçerlilik açısından oldukça Ģanslı bir alandır. Psikopatinin bir konuda perspektifini geliĢtirmesi gerekir. Yeni değerlendirme ve hapishane harici yeni örnekleme modelleri geliĢtirmeli ve bunları istatistiksel modellerle birleĢtirmelidir.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

III. ETĠYOLOJĠK YÖNTEMLER 11. PSĠKOPATĠ ve ANTĠSOSYAL DAVRANIġ ÜZERĠNE GENETĠK ve ÇEVRESEL ETKĠLER IRWIN D. WALDMAN SOO HYUN RHEE Bu bölümde psikopat ve antisosyal davranıĢ üzerinde genetik ve çevresel etkileri özetledik. Bu konudaki önemli kavramlar ve metotlardan kısaca bahsettikten sonra son zamanlarda yapılan eĢ ve kabul görmüĢ metaanalizlerin sonuçlarını sunduk. Bu konuyla ilgili gelecekte yapılması gereken araĢtırmalarla ilgili bilgi verdik. 100‟den fazla ikiz ve evlat edinilmiĢ antisosyal davranıĢ çalıĢması yapılmıĢ olsa da, genetik ve çevresel faktörlerin antisosyal davranıĢa etkisi ile ilgili çok net sonuçlar ortaya koymak zordur. Ana zorluk, elde edilen sonuçların heterojen bir dağılım göstermesidir. Bu konuda birçok çalıĢma yapılmıĢtır. Bu yapılan çalıĢmalar göz önüne alındığında üç muhtemel çalıĢma özelliğini inceledik.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Bunlar; antisosyal davranıĢın operasyonelliği, değerlendirme metodu ve zigot toplama metotlarıdır. Bunun yanında iki tane de katılımcı özelliği tespit ettik. Bunlar;

yaĢ ve

katılımcıların cinsiyetleridir. Bu katılımcı ve çalıĢma özellikleri antisosyal davranıĢların etilojisini anlamamıza yardımcı olacağı için seçilmiĢtir.

META-ANALĠZ Hipotez 1 : Bir Moderatör Olarak Operasyonellik Bu konu üç ana kategoriye ayırılabilir: 1. Antisosyal davranıĢ psikiyatrik tanılar açısından incelendi. 2.Antisosyal davranıĢ kanun kurallarının veya sosyal normların ihlal edilmesi açısından operasyonelleĢtirildi. 3. Agresif davranıĢ olarak ele alındı. Hipotez 2: Bir Moderatör Olarak Değerlendirme Metodu Antisosyal davranıĢ kendini raporlama, baĢkaları tarafından raporlanma, tarafsız ölçümler, resmi kriminal kayıtlar ve agresif maddelere karĢı verilen aksiyonlar aracılığıyla değerlendirildi.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Birçok genetiği

araĢtırma,

değerlendirme

çalıĢmalarının

koymuĢtur.

McCartney,

metodunun

sonuçlarını Harris

etkilediğini Bernieri

davranıĢ ortaya (1990)

sosyalleĢebilmenin ebeveyn ve kendin raporla ile elde ettikleri sonuçlara göre ebeveyn raporları tek yumurta ikizlerinde (MZ) kendin raporla yönteminin sonuçlarından daha yüksek oranda iliĢkili iken, çift yumurta ikizlerinde (DZ) kendin raporla sonuçlarından daha düĢük bir oranda iliĢkiliydiler.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Tablo 11.1. Ġkizler ve Evlat Edinilenler için Psikopati ÇalıĢmasının Etki Ölçüleri

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Hipotez 3: Bir Moderatör Olarak Zigot Belirleme Metodu Zigot belirlemenin antisosyal davranıĢta genetik ve çevresel faktörlerin etkilerinin moderatör olup olmadığını test ettik. Antisosyal davranıĢ ikizler çalıĢması kan gruplama, anket ve her iki metodun kombinasyonunu içerir. Bu konuda yapılmıĢ olan bütün çalıĢmalar geçerli sayılsa da, elde edilen ölçümler seçilen metottan etkilenebilir. Hipotez 4: Bir Moderatör Olarak YaĢ Zamanımızdaki meta analizlerde yaĢ, bir moderatör olarak görülür ve sonuçlar çocuklar (13 yaĢ altı ), ergenler (13-18) ve olgunlar (18 yaĢ üzeri) olarak gruplandırılır. Ġki sebeple yaĢ moderatör olarak görülür. Birincisi, davranıĢsal genetik literatürde genel bir bulgu olarak yaĢ konusunun genel bir geçerliliği vardır. Ġkincisi, antisosyal davranıĢın geliĢimi göz önüne alarak yaĢ ilgi çekici alternatif bir hipotez potansiyeline sahip olduğu için incelenmiĢtir.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Hipotez 5: Bir Moderatör Olarak Cinsiyet Antisosyal davranıĢ ne kadar ölçülürse ölçülsün kadın ve erkekler için daha etkili bir durumdur. Cinsiyet farkı dikkate alınarak çalıĢmalar değerlendirildiğinde kadınlar ve erkekler arasındaki sonuç farklılıkları ortaya çıkacaktır. Moderatörler Arasında ÇeliĢenler Katılımcıların

yaĢı,

operasyonelliği,

metot

değerlendirmesi bu çalıĢmalarda çok önemlidir. Bu tür çeliĢenlerin olması sonuçların değerlendirilmesini iki Ģekilde zor hale getirebilir. Birincisi, eğer çeliĢen iki moderatör de oldukça önemliyse ikinci moderatör muhtemelen daha önemlidir, çünkü birincisini de kapsar. Neyse ki, hangi moderatörün daha önemli olduğuna dair testler yapabilmek de mümkündür. Ġkincisi, eğer bir modelin seviyesi diğer bir modelin seviyesiyle

tamamen

çeliĢiyorsa

birinci

veya

moderatöre göre testi sonuçlandırmak mümkündür.

ikinci

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Arama Stratejisi PsychInfo ve Medline veri tabanları üzerinde çalıĢarak ikiz veya evlat edinilmiĢleri aramaya baĢlarız. Ek 11.1 bu süreçte yapılan aramaları gösterir. Referanslar ve önceki çalıĢmalar böylece bulunabilir. Aynı zamanda ilgili basılmamıĢ veya basım aĢamasında olan araĢtırmalara da DavranıĢ Genetiği Derneği, Tez Özetleri ve ERIC veri tabanı aracılığla ulaĢılabilir. Meta-Analiz Alanındaki ÇalıĢmalar için Ġlave Kriterler ÇalıĢmada

kullanılacak

ölçümün

geçerliliği

çalıĢmaya eklenmesi veya çıkarılması konusunda önemli bir konudur. Sadece antisosyal davranıĢ alanında yapılmıĢ çalıĢmalar ve bu çalıĢmaların ilgili yapıları çalıĢmaya dâhil edilebilir. Aynı zamanda alınan çalıĢmanın deneysel kanıtları olup olmamasıda bu konuda karar vermeyi etkiler. Dört Düzeyli veya Sınıf Ġçi Korelasyon Hesaplamak için Yetersizlik Meta-Analiz testinde kullanılan etki ölçüleri Pearson verim-aralık

veya

çalıĢmalarda

raporlanmıĢ

korelasyon veya dört yüzeyli korelasyonlardır.

sınıf

içi

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Bu etki ölçüleri bir model –uygunluk programı kullanılarak analiz edilir. Bunların ölçüleri rapor edilmemiĢse veya hesaplamak için yeterli bilgi yoksa çalıĢmadan çıkarılırlar. Ġlgili Rahatsızlıkların Değerlenmesi Örneğin; bir evlatlık çalıĢması üzerinde çalıĢıldı (Schulsinger, 1972). Bu çalıĢma psikopati ile suçluluk, alkolizm, madde bağımlılığı ile iliĢkisi ölçülmüĢtür. Ayrıca evlatlık

çocuğun,

biyolojik

olmayan

ebevenylerinin psikopatik durumları da göz önüne alınmıĢtır. Bazı evlatlıklar antisosyal davranıĢlarla eĢleĢmezler. Onlar ancak alkol ve madde bağımlılıkları sebebiyle duygusal olarak nitelendirilebilirler. Bu çeĢit çalıĢmalar dâhil edilmez, çünkü diğer rahatsızlıkların değerlendirilmesi antisosyal davranıĢların değerlendirilmesine müdahale eder. Bağımsız Olmayan Örnekler Daha önceki çalıĢmalarda aynı örnekler üzerinde çalıĢma yapılıp sonuçları rapor edilen birçok araĢtırma vardır. Yazar aynı veriyi iki farklı kaynakta sunduğu zaman, biz metaanaliz için bu çalıĢmalardan sadece birini alırız.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Bağımsız olmayan örneklere yönlendiren diğer faktörler çok karmaĢıktır. Birincisi, bazı tek bir çalıĢmanın yazarları örneklerinde birden fazla antisosyal davranıĢın ölçüsü üzerinde çalıĢırlar. Ġkincisi,

birçok baskı aynı örneğe

dayanır. Üçüncüsü, birçok yazar aynı örneğin farklı bağımsız ölçüleri üzerinde çalıĢırlar. Etki Ölçüsü Belirlenmesi Bazı

evlatlık

ikiz

çalıĢmaları

antisosyal

davranıĢları ölçmek içi süregelen bir değiĢkenlik kullanırlar ve Pearson verim-aralık veya sınıf içi korelasyonu etki ölçümünü rapor ederler. Diğer çalıĢmalar iki parçalı değiĢken kullanmıĢ ve uygunluk, yüzdeler veya olasılık rapor etmiĢlerdir. Biyometrik Model-Uygunluk Analizi DavranıĢsal genetik analizlerinde, alternatif modeller içeren farklı sebepsel etkilerin gözlemlenen veriye uyum sağlayıp modeller,

sağlamadıklarıyla antisosyal

ilgili

davranıĢlar

karĢılaĢtırıldılar. etiyolosinin

etkilerin farklı tipleriyle uyuĢtuğunu varsayar.

sebepsel

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Bu ek etkiler Ģunlardır: Ġlave genetik etkiler, ilave olmayan genetik etkiler, paylaĢılan çevresel etkiler ve paylaĢılmayan çevresel etkilerdir. Meta-Analizlere iki tip evlatlık çalıĢması eklenir: 1-Ebeveyn çalıĢmaları evlatlık ve onları evlatlık alan ebeveynleri ile arasında olan ve evlatlık ve onların biyolojik ebeveynleri arasında olan korelasyonu karĢılaĢtırmaya çalıĢır. 2- KardeĢ evlatlık çalıĢmaları; evlatlıklar, kardeĢler ve biyolojik kardeĢler ile arasındaki korelasyonu karĢılaĢtırma üzerine çalıĢır. Ayrıca iki tür ikiz çalıĢması vardır. Bunların birincisi beraber büyüyen ikizler diğeri de ayrı büyüyen ikizleri ele alır. Bu analizler üç aĢamadan oluĢur: Birincisi, analizler meta-analiz için uygun olan tüm veri için yürütülmüĢtür ve beĢ alternatif model karĢılaĢtırılmıĢtır. Bu modeller: ACDE, ACE, AE, CE VE ADE modelleridir. Ġkincisi, operasyonelliğin yapılaĢtırma etkilerini, değerleme metodunu, zigot belirleme metodunu cinsiyet ve yaĢ test ettik. Üçüncüsü,

diğer

moderatörler

için

istatiksel

kontrol

yapıldıktan sonra operasyonellik, değerlendirme metodu ve yaĢ he birinin büyük ölçüde önemli olup olmadığını test ettik.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Tüm Verinin Meta-Analizleri Örneklerin sayısı analizlerdeki bağımsız çalıĢmaların sayısını gösterir. Grupların sayısı örneklerdeki toplam bağımsız analiz sayısını gösterir. Örneğin, Slutske ve iĢ arkadaĢları (1997) ve Torgerseni Skre, Onstad, Edvardsen, ve Kringlen (1993) iki bağımsız örnek üzerinde çalıĢtılar, Avustralyalı yetiĢkin ikizler ve Norveçli ikizler. Slutske‟nin araĢtırmasını beĢ grup (erkek-erkek MZ, erkekerkek DZ, kadın-kadın MZ, kadın-kadın DZ ve erkek-kadın DZ ikizleri) ve Torgensen‟in araĢtırmasında iki grup (MZ ikizleri, DZ ikizleri) vardı. Böylece her iki çalıĢmanın verileri kullanılsaydı elimizde iki örnek ve beĢ grup olacaktı. Potansiyel Moderatörlerin Değerlendirilmesi Tablo 11.3 operasyonellik, değerlendirme metodu, zigotluk belirleme metodu, cinsiyet ve yaĢ üzerinde çalıĢarak yapılmıĢ olan analizlerin sonuçlarını göstermektedir.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Tablo11.2 Standart Hale GetirilmiĢ DeğiĢken Tahminleri ve Verinin Uygun Ġstatistik-Ġlaveleri

Tablo11.3. Standart Hale GetirilmiĢ DeğiĢken Tahminleri ve

Uyumlu

Modeller

Moderatorlerin Testi

Ġçin

Uygun

Ġstatikler;

“PSİKOPATİ REHBERİ”

ĠĢlemleĢtirme: Yapılan

çalıĢmalarda

elde

edilen

sonuçlara

iĢlemleĢtirme antisosyal davranıĢta çevre ve genetik etkilerin büyüklüğünün nemli bir moderatorudur. Fakat iĢlemleĢtirme ve değerlendirme metodu ile iĢlemleĢtirme ve yaĢ arasındaki muhtemel çeliĢenler, sonuçları yorumlama zamanı geldiğinde dikkate

alınmalıdır.

Ebeveyn

raporu

tanılama

veya

saldırganlık araĢtırmalarından daha antisosyal davranıĢların incelendiği araĢtırmalarda kullanılır. Aynı zamanda çocuklar ve ergenler üzerine yetiĢkinlerden daha fazla çalıĢma yapılır. Değerlendirme Metodu Meta-Analiz çalıĢmasının sonuçları değerlendirme yöntemine

göre

farklılık

gösterdiği

yorumlanmasında

dikkatli

olmak

Kayıtların

değerlendirilme

için,

sonuçların

gerekliliği

metodunu

kullanan

vardır. bütün

çalıĢmalar suçluluğun iĢlemleĢtirilmesi üzerinde çalıĢır. Kendin

raporla

baĢkaları

tarafından

raporlanma

karĢılaĢtırıldığında ailesel etkilerin büyüklüğü baĢkaları tarafından

yapılan

raporlamada

yönteminden daha yüksektir.

kendin

raporlama

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Zigotluk Belirleme Metodu Zigotluk değerlendirmek

değerlendirme oldukça

parametrelerini

zordur.

Fakat

zigotluk

değerlendirme metotlarından en sert olanı dikkate alındığında bu metot genetik etkilerin ölçülmesinde iki metodun kombinasyonundan daha fazla kullanılır. YaĢ YaĢ da antisosyal davranıĢa genetik ve çevresel etkilerin ölçülmesinde önemli bir moderatördür. rağmen,

sonuçlar

üç

sebepten

dolayı

Buna

dikkatlice

değerlendirilmelidir. Birincisi, birçok araĢtırmada geniĢ bir yaĢ grubu örnek olarak alınsa da, biz yaĢ grubu olarak bir ortalama alarak sonuçları değerlendirmeliyiz. Ġkincisi, yaĢ meta-analizimizde

kategoriksel

değiĢkenlerle

basitleĢtirilmiĢtir. YaĢ arttıkça ailevi etkide azalma görülür. Üçüncüsü, moderatörler arasındaki çeliĢki bu sonuçları yorumlarken tekrar göz önüne alınmalıdır.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Cinsiyet Sadece tek bir cinsiyeti içeren çalıĢmalar araĢtırma harici tutulmuĢtur. Çünkü bunların iĢlemleĢtirilmesinde ve değerlendirilmesinde çok fazla sayıda varyasyon vardır bu da yorumlamayı zorlaĢtırır. Moderatörler Arasında ÇeliĢenlerin Değerlendirilmesi Meta-analizlerde

değerlendirilen

moderatörler

arasında bir çeliĢki bulunduğunda, bir endiĢe de Ģudur ki; sırf baĢka moderatörler çeliĢtiği için belirgin bir değiĢken, büyük bir moderatör olarak görülmeli midir yoksa görülmemeli midir konusudur.

Örneğin, model ayrı parametreleri

iĢlemleĢtirmenin her bir seviyesi için değerlendirir ve her bir değerlendirme metodu büyük bir ölçüde daha iyi uyuĢur. Cinsiyet, Irk-Etnik Köken ve Sosyoekonomik Durum Genetik

çevresel

faktörlerin

antisosyal

davranıĢlara etkisinde cinsiyetin çok önemli bir moderator olmadığını tespit ettik. Fakat cinsiyet ve yaĢın antisosyal davranıĢların etiyolojisinin baĢlamasında yaĢ ve cinsiyet arasında muhtemel bir iliĢki vardır.

“PSİKOPATİ REHBERİ”

Irk-etnik

köken

veya

sosyoekonomik

durumlar

ilgili

hipotezleri inceleme Ģansımız olmadı, çünkü bu çalıĢmaların hiçbiri meta-analizlere eklenmemiĢti. Bu durum dikkate alındığında ırk-etnik köken ve sosyoekonomik durumların yaĢ ile olan potansiyel iliĢkisi ile ilgili cevaplanmamıĢ birçok soru mevcuttur. Antisosyal DavranıĢların DavranıĢsal Genetik ÇalıĢmalarının Meta-Analizlerinin Özeti Geçerli meta-analizlerde ılımlı bir aditif genetik, aditif olmayan genetik, paylaĢılan çevre ve paylaĢılmayan çevrenin antisosyal davranıĢlar üzerinde etkisi olmuĢtur. ĠĢlenen bütün moderatörlerin bu konu ile ilgili büyük farklılıklar ortaya koyduğu görülmüĢtür. Bu konudaki çözümü net bir Ģekilde ortaya koyabilmek için gelecekte bu konu üzerine çok sayıda araĢtırma yapılması gerekmektedir.

Psikopati Rehberi

Articles inside

Psikopati Rehberi